PLOEGEN, EGGEN, ZAAIEN EN OOGSTEN COLUMN DOOR PIETER TIMMERS, FORWARD MANAGEMENT Charlatans en hun marketing Charlatan (Frans, Engels, Spaans, Duits, enz.) is een charmante oplichter (deskundige) gespecialiseerd in bedrog over zijn afkomst, vaardigheden, intenties of prestaties. Naar alle waarschijnlijkheid afkomstig uit het Italiaans – chiacchierare – wat kwebbelen of kletsen betekent. Bekend is dat er in de middeleeuwen veel charlatans uit Italië kwamen. Mensen lopen graag achter het vaandel aan – maak daar gebruik van. In ‘De 48 wetten van macht’ van auteur Robert Green lezen we: ‘Mensen hebben veelal een sterk verlangen om ergens in te geloven. De charlatan maakt van dat verlangen graag gebruik en geeft ze een zaak waarvoor ze kunnen strijden, verschaft ze als het ware een nieuw geloof. De charlatan houdt zijn woorden vaag maar vol belofte; legt sterker de nadruk op enthousiasme dan op rationaliteit en helder denken. Hij verschaft zijn nieuwe discipelen een ritueel en vraagt ze offers aan hem te brengen. In een tijdsgewricht zonder georganiseerde religies en grote geesten zal het nieuwe geloof een grote macht verlenen’. GOEROES Een goeroe (niet zelden een charlatan), internationaal geschreven als Guru, is een spirituele leraar of gids. De term wordt daarnaast in een aantal vakgebieden, zoals ICT en management, ook gebruikt voor bekende personen wier meningen een hoog aanzien genieten. In sommige Oosterse talen, onder andere Maleis, is guru het gewone woord voor een onderwijzer. Er zullen ongetwijfeld goeroes zijn die het goed bedoelen, echter, er waren ook goeroes zoals bij voorbeeld Baghwan en Jim Jones, die oplichters, zelfs moordenaars waren en in staat intelligente, zo niet zeer begaafde mensen aan zich wisten te onderwerpen. De charlatan beschikt over veel macht. Een mens zegt wat hij denkt, maar hij doet wat hij voelt. ‘Van nature zijn wij een prooi van onzekerheid en angst. Ons denken wordt beheerst door onze verbeelding en dat maakt ons gewillige slachtoffers van profetische orders die ons heil beloven’. Dit waren de woorden van de Nederlandse filosoof Baruch Spinoza na de moord op de gebroeders De Witt in 1672. Hij begreep goed hoe de publieke opinie werd beïnvloed, hoe het volk door middel van propaganda werd opgehitst. Duidelijk ging het niet om feitelijkheden, maar om een niet nader te omschrijven gevoel. Robert Trivers (1943- heden), een Amerikaanse evolutionair- en sociaal bioloog, zegt dat dieren ook politiek bedrijven door hun vijanden, soortgenoten of prooi te misleiden, maar ook door allianties te sluiten om aan de macht te kunnen blijven. Zeer pragmatisch en opportunistisch. De Nederlandse primatoloog Frans de Waal onderschrijft dit. IEDEREEN IS EEN CHARLATAN Volgens Trivers zijn we allemaal (in enigermate) charlatans. Vanuit een korte termijn eigen belang gaan we selectief met de waarheid om, we houden soms de waarheid achter, of vertellen een leugentje om bestwil. Volgens de Griekse filosoof Aristoteles (384-324 v. Chr.) is de mens een politiek dier en politici staan erom bekend dat ze geen waarheid spreken, dat is ook niet altijd verstandig, zeker niet in het politieke debat. Je begint het spel niet onmiddellijk met het tonen van je troefkaarten, die houdt je tegen de borst om er op een gepast moment mee toe te slaan. Trivers schreef in het voorwoord van het boek ‘De zelfzuchtige genen’ van Richard Dawkins, een Engelse vakbroeder van Trivers, over zijn aangepaste theorie over zelfbedrog, de meest voorkomende vorm van bedrog. Hij brengt het in verband met onze menselijke genetica. Liegen en misleiden zit in onze genen, evolutionair gezien had dat een functie; in een dagelijkse levensbedreigende omgeving moest je maar zien te overleven en moet je daar voor toegerust zijn. DUBBELZINNIGE MORAAL De Franse filosofe Simone de Beauvoir (1908-1986) schreef 53 jaar eerder het boek ‘Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid’; hierin zegt ze dat mensen principieel en consequent lijken, maar iedereen selectief met de waarheid omgaat. Een goed ondernemer zal ongetwijfeld beschikken over vak- en branchekennis, maar of hij/zij tijdig de charlatan en zijn/ haar strategie herkent, is een kwestie van ervaring en mensenkennis. Helaas zijn er nog geen opleidingen die ons voorbereiden op de praktijken en het detecteren ervan, van deze veelal sympathieke en keurig uitziende lieden. Een win/win-uitkomst in het zakendoen geniet sociaaleconomisch gezien de voorkeur; de charlatan weet dat dit wenselijk is, maar zal heimelijk zijn eigenbelang laten prevaleren. Wat is de moraal van dit verhaal? Eenvoudig: Pas op met charlatans en ontmasker ze. Dat de leugen niet wenselijk en zelfs onethisch is, klinkt rationeel en we zeggen dat we dat nastreven en toch liegen we er elke dag lustig op los! Uit het bovenstaande blijkt dat zowel charlatan als slachtoffer schuldig zijn. Bronnen: De 48 wetten van macht; Robert Greene The folly of fools; Robert Trivers Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid; Simone de Beauvoir JACHTBOUW NEDERLAND DECEMBER 2020 19 Foto Rens Groenendijk
20 Online Touch Home