Red ribbon Geen hivmedicijnen door de lockdown Hoe krijgen we corona klein? 6 Lessen uit de aidsbestrijding Hiv-onderzoekers zetten zich in voor coronavaccin Strijden tegen niet één, maar twee epidemieën
Het nieuwe virus dat alles omgooide Het is nu bijna vijf maanden geleden dat we hier in Nederland werden opgeschrikt door het coronavirus. Veel mensen hebben mij sindsdien gevraagd of ik vanwege mijn hiv ook een verhoogd risico loop op een corona-infectie. Gelukkig niet. Dankzij de hiv-medicijnen die ik slik is mijn afweersysteem prima. Zelfs tijdens onze lockdown kon ik nog gewoon naar de apotheek fietsen om mijn hiv-remmers te halen. Hoe anders is de situatie voor miljoenen andere mensen met hiv. Vanwege dat nieuwe virus dat alles omgooide… Ineens hebben door de coronacrisis mensen met hiv in veel landen geen toegang meer tot medicijnen. En geen werk, dus geen eten. Zoals in Zimbabwe, waar ik vorig jaar een bezoek bracht aan Rumbi en haar grootouders. Het meisje was toen net op hiv getest en gestart met haar behandeling. En dat heb jij mogelijk gemaakt. We konden haar en al die andere mensen met hiv nu niet in de steek laten. We moesten in actie komen. Daarom zijn we in april een corona noodfonds gestart. Dankzij de gulle steun van onze donateurs aan ons nood fonds konden we in de afgelopen periode onder meer medicijnen en voedselpakketten bij mensen met hiv thuis bezorgen. Op pagina 4 en 5 in dit magazine kun je meer lezen over de resultaten van het noodfonds tot nu toe. Ook nu de lockdowns wereldwijd langzaam worden versoepeld en de aandacht voor de regels begint te verslappen, krijgen wij nog veel aanvragen voor noodhulp binnen. Als je leven afhangt van een pil per dag, kun je niet rustig afwachten tot er weer banen en medicijnen beschikbaar zijn. Deze crisis is voor miljoenen mensen met hiv nog lang niet voorbij. We strijden ook nog de komende maanden tegen niet één, maar twee epidemieën. Dat was en is alleen mogelijk dankzij jouw steun. Daarom, namens alle mensen met hiv, ontzettend bedankt voor jouw bijdrage! Mark Vermeulen Directeur Aidsfonds Mei 2019: op bezoek bij Rumbi en haar opa en oma FOTOGRAFIE: WOUTER COOMANS, STUDIO BIB
COLOFON Red ribbon is een uitgave van Aidsfonds en verschijnt 3 keer per jaar. Jaargang 4, editie 2 2020. Fotografie voorpagina: Michele Sibiloni Vormgeving: Dorine Fliervoet, buro Ernst Magazine liever digitaal ontvangen? aidsfonds.nl/magazine. Vraag of opmerking voor de redactie? Mail ons op redactie@aidsfonds.nl. Een andere vraag of een wijziging doorgeven? Mail naar donateurs@aidsfonds.nl of bel 020 - 344 63 81 (ma t/m vr 7 - 21 uur, za 9 - 17 uur) Volg ons! Bill Gates stopt steun Aidsfonds Postbus 10845 1001 EV Amsterdam IBAN: NL37INGB0000008957 Microsoft-oprichter Bill Gates gaat vrijwel zijn hele goededoelenfonds inzetten in de strijd tegen de coronapandemie. Dat betekent dat de Bill & Melinda Gates Foundation de financiering van de hiv-bestrijding stopzet. Het coronavirus heeft volgens Gates nu de grootste prioriteit. Gates’ bijdrage in de strijd tegen aids is enorm geweest. Tussen 2017 en 2019 doneerde hij 640 miljoen dollar aan het Wereldfonds tegen aids, tuberculose en malaria, wereldwijd de grootste financier in de strijd tegen aids. Dit fonds heeft al zeker 32 miljoen levens gered. Maar de klus is nog niet geklaard. Hoewel de corona crisis zonder twijfel onze aandacht verdient, lijkt Gates te zijn vergeten dat er nog altijd elke 46 seconden iemand overlijdt aan de gevolgen van aids. Aidsfonds-directeur Mark Vermeulen betreurt het besluit van Gates dan ook ten zeerste: “Aids is de wereld nog niet uit. We hebben nog geen vaccin en geen geneesmiddel. En wereldwijd wachten 13 miljóén mensen met hiv op levensreddende medicijnen. Laten we geen kostbare tijd verspillen met een discussie over welke pandemie onze aandacht meer verdient. De financiering voor het bestrijden van de ene pandemie weghalen bij de bestrijding van andere pandemieën is niet alleen onethisch, het is ook een ineffectieve investering in wereldwijde gezondheid.” De Wereldgezondheidsorganisatie verwacht dat door de coronacrisis een half miljoen extra mensen zullen overlijden aan aids. Hoe krijgen we corona klein? Corona en hiv. Er zijn veel overeenkomsten tussen de twee epidemieën. En dus kunnen we deze 6 belangrijke lessen uit de aidsbestrijding inzetten tegen het coronavirus. 1. Woorden doen ertoe Aids werd in de jaren 80 onterecht geïntroduceerd als ‘homokanker’, Covid-19 wordt een ‘Chinese’ ziekte genoemd. We weten inmiddels: wie op deze manier stigmatiseert, steekt zijn kop in het zand en dat is gevaarlijk. Dit virus treft iedereen. En mensen zijn meer dan hun ziekte. 2. Het virus discrimineert niet. Laat de zorg dat ook niet doen. De aidsbestrijding leerde ons dat een epidemie nooit weggaat als je doet alsof het slechts één minderheid treft. Net als bij hiv, treft corona iedereen: arm en rijk, zwart en wit, jong en oud. Toch zien we dat door ongelijkheid de ene groep harder wordt geraakt dan de andere. Zorgmedewerkers moeten bereid zijn iedereen te helpen, en gezondheid mag voor niemand een financiële strop worden. 3. Werk met en voor gemeenschappen We zien bij corona, wat we ook bij hiv zien: minderheden worden wereldwijd harder geraakt door de epidemie, doordat ze worden uitgesloten van preventie, tests en zorg. Om levensreddende zorg te bieden aan minderheden, werken wij samen met de mensen om wie het gaat. Zij weten het beste wat ze nodig hebben. Een belangrijke les voor de coronabestrijding. 4. Informatie is de sleutel Nog een les uit de aidsbestrijding: wees als overheid open over de status van de epidemie en preventiemogelijkheden. Werk samen met sleutelfiguren binnen gemeenschappen om die informatie iedereen te laten bereiken. Openheid wekt vertrouwen, en dan volgen mensen ook sneller adviezen op. 5. Bescherm mensenrechten ook tijdens een crisis In een aantal landen treedt de overheid hard en soms gewelddadig op tegen hun burgers in reactie op de coronacrisis. De aidsbestrijding leert ons dat succes alleen mogelijk is met respect voor mensen en hun rechten. 6. Eerlijke uitwisseling van kennis en middelen is nodig Als de ingrediënten van de hiv-pil niet waren gedeeld, waren vele miljoenen mensen extra aan aids gestorven. Patenten en het geheim houden van kennis staan gelijke toegang tot medicatie in de weg. Daar moeten we tegen strijden, óók bij de coronacrisis. Red ribbon 3 FOTO: INTERNATIONAL AIDS SOCIETY, ROGAN WARD
Geraakt door niet één, “ Alle pillen waren op” “ Elke dag stond ik om vier uur op, bakte 150 samosa’s en verkocht die dan bij middelbare scholen in de buurt. Maar in maart gingen de scholen ineens dicht vanwege het coronavirus. Dat was een harde klap.” leven 7,7 miljoen mensen met hiv die elke dag afhankelijk zijn van hun levensreddende medicijnen. Maar we kregen ook zorgwekkende signa - len van onze partners in andere landen, zoals Kenia, Zimbabwe en Oeganda. Omdat dit haar enige bron van inkomsten was, had Patience (42) uit Zuid-Afrika van de een op de andere dag geen geld meer om eten te kopen voor zichzelf en haar vijf kinderen. Terwijl gezonde voeding van levensbelang is als je hiv hebt. En het werd nog erger. Toen Patience, die al vijftien jaar met hiv leeft, naar het ziekenhuis ging om nieuwe hiv-medicijnen te halen, kreeg ze te horen dat deze door de coronacrisis schaars waren. “Ik kreeg maar 14 pillen mee – ge4 Red ribbon noeg voor twee weken.” Patience ging meerdere keren terug naar het ziekenhuis, maar tevergeefs. “Alle pillen waren op. Ik was heel erg bang en dacht: nu ben ik op weg naar mijn graf. Als ik mijn medicijnen niet inneem, ga ik dood. Wie zorgt er dan voor mijn kinderen?” Zorgwekkende signalen Patience is één van de vele personen die ineens oog in oog is komen te staan met niet één, maar twee epidemieën. Alleen al in Zuid-Afrika Medicijnen dankzij noodfonds Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zal de coronacrisis resulteren in een half miljoen extra doden door aids. Dat mogen we niet laten ge beuren! Daarom heeft Aidsfonds een corona noodfonds opgezet, zodat onze partners mensen met hiv tijdens de coronacrisis kunnen blijven helpen. Zo kreeg Patience via het noodfonds toch haar hiv-medicijnen en een voedselpakket. “Ik was zó opgelucht. Ik weet niet hoe wij het zonder jullie hulp hadden overleefd. Ik ben alle donateurs echt ontzettend dankbaar.” FOTOGRAFIE: JAMES OATWAY
maar twee epidemieën Hiv-remmers bezorgen op de fiets Dankjewel! We hebben onze donateurs gevraagd de mensen die het hardst geraakt worden door beide epidemieën te helpen en jullie reageerden massaal. Dankzij jullie is er tot nu toe al € 452.720 ingezameld om levensreddende hiv-medicijnen en voedselpakketten thuis te bezorgen bij enkele van de meest kwetsbare gemeenschappen ter wereld. Op het moment dat jij dit leest, helpen onze hulpverleners jongeren en homomannen met hiv die het moeilijk hebben, geven ze op de radio voorlichting over hiv en corona en blijven ze zoveel mogelijk mensen testen op hiv. Dankzij mondkapjes en handschoenen kunnen ze dat veilig doen. Dit zijn slechts een paar voorbeelden van het ongelooflijke werk dat momenteel verzet wordt vanwege jouw vrijgevigheid! We krijgen nog altijd veel noodaanvragen binnen. Nu de coronacrisis langer aanhoudt, blijft hulp hard nodig. Dus gaan we door. Met jouw steun. Tot nu toe: 51 projecten mensen met hiv geholpen 19.791 33 landen In Oeganda legde de regering in het begin van de coronacrisis wekenlang het gehele openbaar vervoer plat. Daardoor konden mensen met hiv hun medicijnen niet ophalen. De 24-jarige Peter, zelf geboren met hiv, kwam in actie en besloot te voet medicijnen te gaan bezorgen. Aanvankelijk alleen in zijn eigen netwerk, maar de vraag werd steeds groter. “Ik kreeg steeds meer telefoontjes: ‘Peter, help me, help me’. Ik was bijna de hele dag aan het lopen. Ik moest soms bij een vriend slapen, omdat het zo ver was en ik zo moe was.” Peter werkt als vrijwilliger voor een netwerk van jongeren met hiv. Van ons noodfonds kreeg het netwerk 25 fietsen, zodat Peter en zijn collega’s nu per fiets medicijnen kunnen bezorgen. Ook nu het OV in Oeganda weer langzaam op gang komt, fietsen ze door. Want de kosten voor het vervoer zijn soms verviervoudigd en daar door blijven hiv-klinieken voor velen onbereikbaar. Het werk van Peter en andere fietsende helden in Oeganda blijft dus hard nodig. Red ribbon 5 FOTOGRAFIE: MICHELE SIBILONI
5 vragen aan viroloog Rogier Sanders “ Het hiv-virus is een stuk ingewikkelder dan corona” virus, dat ons iedere keer te slim af is. Je zou kunnen zeggen dat ik een grote bewondering heb voor het virus. Ik zie het echt als een uitdaging om het virus te verslaan. Ik werk nu vooral aan neutraliserende antistoffen. Die gaan ook een steeds belangrijkere rol in het hiv-genezingsonderzoek vervullen.” Dr. Rogier Sanders doet al jaren onderzoek naar een hiv-vaccin. We vroegen hem waarom een coronavaccin zoveel sneller ontwikkeld wordt dan een hiv-vaccin. Naar verwachting wordt 2021 het jaar van het definitieve coronavaccin. Voor hiv is echter na tiéntallen jaren nog steeds geen vaccin of genezing… Hoe kan dat? “De ontwikkeling van een hiv-vaccin of genezing vormt zó’n enorme uitdaging voor de wetenschap dat deze ook wel vergeleken wordt met de landing op de maan. Er waren eerst een aantal technische ontwik - kelingen nodig om de landing op de maan mogelijk te maken.” Is hiv dan zoveel lastiger dan corona? “Ja. Hiv is een ogenschijnlijk simpel 6 Red ribbon HIV-ONDERZOEKERS ZETTEN ZICH IN VOOR CORONAVACCIN Al sinds het begin van de aidsepidemie speelt Aidsfonds een belangrijke rol in het hiv-onderzoek. Onze wetenschappers hebben veel ervaring en kennis over het bestrijden van complexe virussen. Daarom werken veel van hen, waaronder dr. Sanders, nu mee aan het corona-onderzoek. Met succes. Dr. Sanders’ onderzoeksteam ontdekte in juni doeltreffende antilichamen tegen het coronavirus. Hierdoor komt een coronavaccin dichterbij. Helpt de zoektocht naar een hiv-vaccin de zoektocht naar een coronavaccin? “Zeker. De kennis die we opdoen met hiv-vaccinonderzoek is breed inzetbaar voor vaccinonderzoek van andere virussen. En dat is hard nodig. We moeten weten hoe we vaccins kunnen maken tegen moeilijke virussen - bestaande, maar ook nieuwe en nog onbekende virussen. Zoals nu bij corona. De technologieën die we gebruiken bij het ontwikkelen van een vaccin tegen hiv, dragen nu goed bij aan onderzoeken van corona.” Heeft de snelle ontwikkeling van een coronavaccin ook te maken met het feit dat het rijke westen nu getroffen wordt? “Dat zou ik zo niet willen stellen, maar het is natuurlijk wel zo dat het coronavirus voor mensen minder een ‘ver van mijn bed’ aangelegenheid is dan hiv.” Hoe lang moeten we nog op een hiv-vaccin wachten? “Hét hiv-vaccin bestaat niet. Als er een hiv-vaccin komt (en dat zal er komen), zal dat opgebouwd zijn uit diverse componenten. Veel mensen zullen daarbij betrokken zijn. Ik hoop en denk dat mijn onderzoek daar dan wel een bijdrage aan zal hebben geleverd.” FOTOGRAFIE: MONA VAN DEN BERG
In the picture “Ik mis mijn dochter nog elke dag. Ze was pas 13 toen ze stierf aan aids. Mijn familie en vrienden wilden niks meer met ons te maken hebben toen bleek dat mijn kinderen en ik hiv hadden. We werden gediscrimineerd en zelfs geweigerd bij de kliniek. Niemand die ons steunde.” Atika (43) uit Indonesië besloot dat dit niemand meer mag gebeuren. Nu strijdt ze samen met anderen tegen vooroordelen rond hiv in haar land en zorgt ze ervoor dat lotgenoten wél steun krijgen. FOTOGRAFIE: ERWIN VAN DEN BERG
Schilderen voor de aidsbestrijding Peter Munnik schildert al sinds de jaren tachtig. In die periode verloor hij mensen uit zijn naaste omgeving aan aids. “Het was een ongrijpbare ziekte. Hiv had, net als corona, een grote impact op het leven.” Na het onverwachte overlijden van zijn partner, besloot Peter één en ander voor zichzelf te regelen. “Middels mijn testament wilde ik mijn werken aan Aidsfonds schenken. Maar vervolgens dacht ik: ze kunnen deze gift veel beter nú gebruiken dan over twintig jaar, als ik dood ben. Daarom veil ik nu mijn werken.” Geïnteresseerd? Kijk op aidsfonds.nl/veiling FOTOGRAFIE: JOOST BASTMEIJER
1 Online Touch