1 Ledenblad nr 89 – december 2018 jaargang 8 De wereld is diep Maar ook En dieper dan de dag zich dacht. Secretariaat Pictores Beauvoorde: Marie-Cécile Clerinx tel 058 51 52 96 of GSM 0476 752 404 , Dijkweg 5 8670 Oostduinkerke. Bezoek onze Website: www.pictores.be Ons Atelier Gouden-Hoofdstraat 44 Beauvoorde / elke woensdag open Inhoudstafel 1. Voorwoord 2. Art and Fear - Kunst en Angst (13) 3. Citaten (22) 4. Ons aller Illias (4) 5. Gehoord, Gelezen, Gezien (16) 6. De Romantische Schilder Eugène Delacroix 7. ‘Vreemde’ maar Boeiende composities 8. Schildercursus Aristides (7) 9. Kernenergie 1. Voorwoord Wij bieden onze lezers hierbij onze beste eindejaarswensen. Meteen roepen wij op tot ernstige zelfkritiek. Het gaat niet op onder een kerstboom vrome liederen te zingen over een kindje in een schamel kribbetje en tegelijk mails rond te sturen of principes te propageren die, op het randje af of helemaal racistisch, de goede trouw van het gros van ‘illegale’ vluchtelingen in twijfel trekken. Jozef en Maria legden ongeveer 150 km af van Nazareth naar Bethlehem met enig ezeltransportcomfort – ‘illegalen’: economische vluchtelingen gediscrimineerd en dikwijls in ²ééééééééééééééééééééééééé wordt gratis digitaal toegestuurd aan circa 900 adressen in Vlaanderen en Nederland
2 slechtere papieren dan ook al beklagenswaardige politieke vluchtelingen, trekken de woestijn door, duizenden kilometers te voet, riskeren hun leven op gammele bootjes of verliezen hun kinderen en meteen hun menselijke waardigheid in kampen in Europa waar men zogezegd opkomt voor mensenrechten. De omstandigheden in vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos zijn zó slecht, dat zelfs kinderen in het kamp zich van het leven proberen te beroven, zegt hulporganisatie Artsen zonder Grenzen. Wij roepen op tot een minimaal respect ! Reactie op internet (één van de vele…) !!! zouden ze niet beter allemaal terugsturen van waar ze gekomen zijn en idd ONZE veiligheid staat op het spel met dat uitschot !!! 2. KUNST EN ANGST (13) ( uit het Engels met titel ‘Art and Fear’ ISBN 0-9614547-3-3 Schrijvers: David Bayles en Ted Orland vertaald door Marleen Herpelinck Deel IV - Vervolg Hoofdstuk VIII Conceptueel werken Nieuw Werk In de routine van een artistieke ontwikkeling komt nieuw werk nooit in tegenspraak met vroeger werk. Wel maakt het ouder
3 werk iets meer gekunsteld. Ouder werk stoort wel eens de kunstenaar omdat het lijkt alsof het gemaakt is door een jongere meer naïeve persoon – iemand die nog geen zelfbewustzijn kent en nog volop bezig zich te ontwikkelen. Ouder werk lijkt eigenaardig genoeg en teveel uitgewerkt en te eenvoudig. Dit is een normale zaak. Van nieuw werk verwachten we dat het vroeger werk vervangt. En als dit dan voor gevolg heeft dat het oudere werk minder goed lijkt en enigszins in elkaar geknutseld, wel dat is dan het leven (‘Frank Lloyd Wright raadde jonge architecten aan klimop te planten rond hun vroegere gebouwen om aldus hun ‘jeugdzonden’ te verbergen. Ouder werk leert je waaraan je ooit aandacht schonk, recent werk leert je waaraan je ooit te weinig aandacht gaf. Dat allemaal is goed en wel maar men moet er wel rekening mee houden dat nieuw werk in een oogwenk kan verouderen, soms zelf onmiddellijk na de afwerking. Van je werk na voleindiging genieten kan wel eens slechts heel kort zijn, een paar tellen na beëindiging. Dit is niet plezant maar… tegleijk een goed teken. Crea(**)viteit Onze lezers worden verzocht er acht op te slaan dat dit gevreesde woord nergens in dit boek verschijnt. Waarom zou het? Is het soms een voorrecht van slechts enkele mensen ideeën te hebben, problemen op te lossen, te dromen of te leven en te ademen? Gewoonten Gewoonten zijn hangmatten van ideeën (‘Habits are the peripheral vision of the mind’). Werkzaam ergens net onder het niveau van je bewustzijn scannen zij de situatie om er de meeste elementen uit weg te selecteren. Hoe je tot ideeën komt is vrij eenvoudig. Beantwoord spontaan wat je vertrouwd overkomt en je zult automatisch en vrij je kunnen confronteren met wat nieuw en ongewoon is. Dit principe is wel wat moeilijker in zijn toepassing. Eigen je teveel gewoonten toe en je leven zinkt weg in geestesdodende routine. Te weinig en je krijgt af te rekenen met een continue vloed van detailproblemen die je niet aankunt. Je komt in de situatie te staan van gebruikers van sommige psychotropische drugs die in een weide het verlammende besef opdoen ‘dat elke grasspriet groeit’. Het is allemaal een kwestie van dosering en kunst bedrijven brengt je tot dat evenwicht. Een tekenpaneel of een schetsboek zijn voor de kunstenaar gelegenheden je toe te laten minutenlang te kijken naar een boomtronk. Soms ben je getroffen door de totaliteit van een bos, soms van een enkele boom. Als je die niet afzonderlijk, het bos en de boom, interessant kunt vinden, zal je geen van beiden ooit begrijpen.
4 NAAR DINGEN KIJKEN IS JE VERWONDERINGSERVARING VOEDEN EN DAT ZOWEL VOOR DE CONCRETE VORM DIE ZICH AAN JE VOORDOET ALS VOOR EEN GROTE ALGEMEENHEID VAN VORMEN BIJ ALLE WAARNEMING. Dit alles schetst de manier waarop je met succes aan kunstmaken kunt beginnen. GEEF AANDACHT AAN DE DINGEN DIE JE AANDACHT GEEFT (lees bijvoorbeeld deze zin tweemaal). Of pak het anders aan: BEELD JE IN DAT DE DINGEN TOT JE SPREKEN EN LUISTER ERNAAR. Gewoonten halen in kunstmiddens een slechte pers. Dat is niet te verwonderen want in kunst krioelt het van beeldstormers en in kunst behoren nieuwe ideeën tot de gewone dagorde. Wie wil zich tevreden stellen met wat hem vertrouwd is? En waarom zou je dat doen ook? Alles samen genomen, als je je ergens goed voelt met wat je aan het doen bent, ben je daar waarschijnlijk al eens eerder voorbij gekomen. Grote ideeën kun je maar opdoen als je het gros van details als een gewoonte kunt onderbrengen. Als kunst je bewustzijn op de proef moet stellen moet je gewoontereacties tegelijk toelaten en bevragen. De kunstenaar heeft het nodig zichzelf kritisch te beschouwen telkens hij (of zij) herhaald op impressies uit de wereld reageert. Ook als die impressies vals of zonder nut overkomen hoeft hij ze maar naar eigen inzicht aan te passen. Dat is je taak: je gewoontes cultiveren. Overigens heb je niet veel keus. De wiskundige G.K. Chesterton merkte ironisch op: ‘Je kunt de dingen onttrekken aan vreemde of toevallige wetten, maar niet aan wetten die uit hun eigen natuur spruiten.’ Probeer geen driehoeken te vervormen uit de carcan van hun drie zijden; als een driehoek dit doet is zijn rampspoedig einde nabij. De truc, natuurlijk, bestaat erin je gewoonten van elke dag nieuw te cultiveren. Wel is de wereld de kunstenaar die dit probeert, niet genadig. Gewoontegedragingen die stammen uit je genen, uit je ouders, je kerk, je bezigheden en je relaties noemt men je karakteristieken. Wat je onder een of andere vorm overneemt van andere kunstenaars noemt men voorkeur, plagiaat of vervalsing. De auteurs van dit boek vinden dit wel nogal streng. Het maakt de echte artistieke bronnen verdacht waaruit de beginnende kunstenaar toch moet putten. Het effect van zulkdanige kritiek op de kunstenaar is gelukkig niet zo beklijvend als het lijkt op eerste gezicht. Veel mensen duiken erg diep onder in de kunst zoals ze trouwens ook zich erg diep met de wereld engageren. Zij zoeken naar kunst die hen erg aanspreekt. Het is dan ook niet te verwonderen wanneer ze zelf met kunst beginnen, dat ze zich laten inspireren door de kunstenaar die hen trof. Beethovens eerste werken verraden ontegensprekelijk de invloed van, zijn leermeester, Franz Joseph Haydn. Het meeste vroege werk verraadt slechts sporadisch de thema’s en de stijl van het latere rijpere werk van de kunstenaar. Maar welk thema of welke stijl je ook kiest, je kunt erop rekenen dat ooit iemand voor U reeds in die richting werkte. Je kunt dat niet vermijden. Kunstwerken komen tot stand in een context van oneindig veel thema’s en technieken van eeuwen ver. Je
5 eigen werk bouw je op door een keus te maken uit dit alles van wat het best aansluit bij uw principes en dromen. Eens je gewoonten binnen de kunstpraktijk tot wasdom gekomen zijn, kan je er niet zomaar spontaan iets aan veranderen. Ze helpen je, zijn berouwbaar, ze zijn een hulp en ze zijn handig. Je gewoonten bepalen je stijl. Je onbewust toegepaste technieken, de herhaling van bepaalde fragmenten, je spontaan selecteren, je eigen manier van reageren op bepaalde inhouden en materialen – dat alles vormt je stijl. Heel wat mensen, ook kunstenaars beoordelen dat als hun verdienste. Maar bij nader toezien is dat niet juist: stijl kun je niet verwerven of verdienen, stijl overkomt je en dat onafwendbaar. Stijl is het noodzakelijk gevolg van handelingen die je meer dan nu en dan stelt. Hoe een kunstenaar te werk gaat blijkt uit elk van zijn werken als die tenminste valabel zijn. Stijl hoort niet alleen bij goed werk, stijl hoort bij al je werken. Stijl is de natuurlijke consequentie van je gewoonten. Kunst en Wetenschap Het staat vast, onder kunstenaars en wetenschappers, dat beide disciplines ergens een diepe gemeenschappelijke grond hebben. Wat wetenschap openbaart via haar experimenten maakt kunst zichtbaar via intuïtie: dat namelijk de natuur zich bij herhaling (mits lichte nuancering) manifesteert. Wetenschap bedoelt niet het bestaan te bewijzen van parabolen of sinuscurven of van het getal Pi. Maar als ergens iets te observeren valt is ze daar. Kunst van haar kant heeft geen wiskunde nodig om het effect van penseelstreken te verduidelijken, een schat van overgeleverde vormen biedt zich vanzelf aan. Charles Eames werd ooit gevraagd hoe hij aan de mooie welvingen kwam van zijn multiplex zetels. Hij leek erg verwonderd te zijn zo’n vraag te krijgen en zie uèiteindelijk ‘ dat zit in de natuur van het ding’. Sommige zaken, of ze nu ontdekt zijn of uitgedacht, heel eenvoudig verantwoorden zichzelf. Wat natuurlijk is en wat mooi is kun je in hun zuiverste vorm, niet van elkaar onderscheiden. Kun jij een Cirkel anders bedenken dan hij zich presenteert? 3. Citaten (22) CITATEN... WIE IS WIE? (22) Ter inleiding Een item waarover veel gediscussieerd kan worden : het 'lot'. Sommigen spreken ook wel over 'toeval' of 'geluk'. Er kunnen hierover veel vragen worden gesteld : bestaat het lot? heeft de mens greep op zijn lot? is het iets fictiefs of iets reëels? is het
6 resultaat van onze verbeelding of heeft het met onze levenservaring te maken? is het iets positiefs of iets negatiefs? Uiteraard kunnen de antwoorden over deze kwesties verschillen van mens tot mens. Maar één feit staat vast : de ideeën over het menselijk lot zijn van alle tijden. De Griekse dichter-dramaturg Euripides (480-406) afkomstig van het eiland Salamis, wist het reeds in de vijfde eeuw voor Christus : "Niemand van de stervelingen is vrij. Hij is immers ofwel slaaf van het geld ofwel van het lot." Maar anderzijds liet de Jamaïcaanse reggaezanger Bob Marley (gestorven in 1981) zoveel eeuwen later noteren : "Ieder mens moet het recht hebben om over zijn eigen lot te beslissen." Bijdrage 22 : vijf citaten in verband met het LOT 22.1 "Het lot is iets dat blind is en ellende brengt." (Menander) Net zoals de in de inleiding aangehaalde Euripides was Menander in de Griekse oudheid een toneelauteur. Hij leefde van 342 tot 291 voor Christus. Hij was een geboren Athener en specialiseerde zich in het schrijven van komedies. Vooral het alledaagse leven in zijn moederstad vormde een inspiratiebron voor hem. Zijn kijk hierop was meestal lichtvoetig en speels, soms eens ernstig. In tegenstelling tot veel van zijn collega's in de Griekse geschiedenis had hij het zo niet begrepen op historische, mythologische of religieuze thema's. Romeinse komedieschrijvers namen hem later als groot voorbeeld. Een beetje typisch voor Menander : meer gewaardeerd na zijn dood dan tijdens zijn leven. Hij was nochtans een ijverige persoon die meer dan honderd werken naliet. Deze draaiden vaak rond amoureuze histories en de nevenaspecten ervan. Dergelijke onderwerpen konden de glimlach opwekken, meer dan de virtuositeit van fijnzinnige taal. Van al zijn geschriften bleef er slechts één integraal werk bewaard : 'De oude zeur'. En misschien nog dit : 'menander' is ook de naam van een vlindergeslacht. 22.2 "Een vrouw schikt zich in haar lot, een man maakt het zijne." (Emile Gaboriau) De Franse schrijver-journalist Emile Gaboriau uit Saujon in de Charente Martime zag het levenslicht in november 1832. Het schrijven zat hem reeds op jonge leeftijd in het bloed. Aanvankelijk verdiende hij zijn brood als secretaris van auteur Paul Féval (1816-1887). Het begin van de jaren 1860 betekende zijn literaire doorbraak : 'Le treizième Hussards' (1861), 'Mariages d'aventure' (1862), 'Les gens de bureau' (1862) en 'Les comédiennes adorées' (1863). De grote bekendheid kwam er vanaf 1866 met 'L'affaire Lerouge'. Zijn populariteit groeide ook dankzij zijn detectiveromans met politieagent Monsieur Lecoq als centrale figuur. Het reilen en zeilen van de
7 politiewereld bleef trouwens voor hem een belangrijke inspiratiebron. 'Le dossier numéro 113' van 1867 werd later tijdens het Interbellum verfilmd. Emile Gaboriau overleed op amper veertigjarige leeftijd in 1873 te Parijs, dit tengevolge van zijn zwakke gezondheid en van longproblemen. Na zijn dood werden nog enkele van zijn werken gepubliceerd, met als laatste 'Amours d'une empoisonneuse' in 1881. 22.3 "Het lot schudt de kaarten en wij spelen." (Arthur Schopenhauer) De Duitse wijsgeer Arthur Schopenhauer werd geboren te Danzig in 1788. Zijn voorouders kwamen uit Holland. Op jonge leeftijd verloor hij zijn pa. Mogelijks zag hij in Goethe, met wie hij altijd een goede onderlinge band had, een vervangende vader. Eerst dacht Schopenhauer voor arts te studeren, maar uiteindelijk volgde hij filosofie aan de universiteiten van Berlijn en Jena. Zijn belangrijkste werk verscheen reeds in 1818 : 'Die Welt als Wille und Vorstelling'. Veel later werd daarvan een vervolg uitgegeven. Met zijn collega Georg Hegel (1770-1831) leefde hij op vijandelijke voet, wat zijn populariteit niet ten goede kwam. Maar daarom niet getreurd : "Eenzaamheid is het lot van alle voortreffelijke geesten." Zelf onderging Schopenhauer heel wat invloed van de opvattingen van Immanuel Kant (1724-1804). Om zijn ideeën te kunnen doorgronden moest de lezer zich eerst die van Kant eigen maken. De levensopvatting van Schopenhauer was pessimistisch van aard. In contradictie hiermee zette hij wel graag de bloemetjes buiten. Hij trok zich als één der eerste filosofen het lot van de dieren aan : vivisectie zou volgens hem verboden moeten worden. Immers, voor hem waren alle dieren, de mens inbegrepen, in feite hetzelfde. Hij vond hen "fenomenologische uitdrukkingen van de ene onderliggende Wil". Schopenhauer had veel invloed bij latere figuren als de filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900), de componist Richard Wagner (1813-1883), de schrijver Thomas Mann (1875-1955) en vele anderen. Kunst speelde trouwens een belangrijk rol voor hem, want "de contemplatie van kunst stelt ons in staat om even te ontsnappen uit de eindeloze stroom van het willen, en dit door middel van de onthechte esthetische beleving". Schopenhauer overleed in 1860 te Frankfurt. 22.4 "Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens." (André Malraux) Georges André Malraux is een man van de twintigste eeuw : geboren in 1901 te Parijs en overleden in 1976 te Créteil. Als gevolg van gezinsproblemen werd hij opgevoed door zijn grootouders. Hogere studies deed hij niet, maar door zelfontplooiing werkte hij zich toch op tot een gevierde auteur en een belangrijke politicus. Hij was een tijd aan de slag in Frans Indochina waar hij een krant opstartte, maar ook bij een kunstroof betrokken geraakte. Zijn passage in de gevangenis gebruikte hij later als leidraad voor
8 'La voie royale' (1930) waarvoor hij onderscheiden werd met de 'Prix Interallié'. De grootste eerbetuiging was de toekenning van de 'Prix Goncourt' voor zijn hoofdwerk 'La condition humaine' (1933). Malraux was ook aan de slag in de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) tegen Franco. In 1933 verscheen 'Espoir, sierra de Teruel' dat later nog verfilmd werd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij actief in het verzet (onder de benaming 'colonel A. Berger'). Hij werd nadien hiervoor meermaals gehuldigd, ook buiten zijn land. Na WO2 was hij diverse keren minister van cultuur, als eerder linksgerichte persoon zelfs ook in rechtse regeringen. Zijn doel hierbij was de cultuur zoveel als het kon naar het grote publiek te brengen. Hij zorgde ook voor de oprichting van talrijke 'maisons de la jeunesse'. Een longembolie werd hem einde 1976 fataal. 22.5 "Het lot verwoest vaak wat het eerder bij elkaar bracht." (Robert Long) Robert Long (1943-2006) heette eigenlijk Jan Gerrit Bob Arend Leverman. Hij groeide op in het dorp Ederveen (in de provincie Gelderland) waar hij zich niet goed thuis voelde, vooral nadat hij zijn homoseksuele aanleg niet meer verborgen hield. Op 20jarige leeftijd richtte hij zijn eerste groep op, The Yelping Jackals. Nadat hij ook nog voor (Unit) Gloria had gezongen, startte hij in 1971 zijn sololoopbaan onder de naam Robert Long. Hij schakelde vlug over op Nederlandstalige teksten die meteen een stevige kritisch-ironische inslag kenden. Van zijn eerste elpee 'Vroeger of later' (1974) gingen meer dan een half miljoen stuks over de toonbank. Kerk(en) en kapitaal bleven er van langs krijgen. Begin jaren '80 presenteerde hij succesvolle theaterprogramma's (samen met Leen Jongewaard) en nog voor 1990 was hij als presentator ook op de beeldbuis te zien, onder meer in de ook bij ons gekende taalquiz 'Tien voor taal'. Midden de jaren '80 ontving hij een 'Gouden Harp' als onderscheiding voor zijn zangwerk. Zijn activiteiten werden alsmaar breder : dagbladcolumns, musical (samen met Dimitri Frenkel Frank), briefcorrespondenties, romans,.. Zijn toon werd naderhand geleidelijk wat gematigder. Intussen woonde hij vele maanden per jaar aan het Comomeer in Italië. In 2005 werd Long getroffen door een hartaanval. Een goed jaar later werd hij ernstig ziek. In december 2006 werd buikvlieskanker hem fataal. Op zijn graftombe te Den Haag staat een beeldhouwwerk van de Belgische kunstenaar Georges Minne. Ongeveer een decennium na zijn dood ging een musical met veel van Longs liederen in première. Stef Declerck, Poperinge
9 4. Ons aller Illias (3) Vertaling Ben Bijnsdorp 1, 223 - 244: Verbaal geweld voortgezet. Achilles (Peleïde) vaart uit tegen Agamemnon (Atreïde) Peleus' zoon sprak daarop weer in krenkende taal tot de Atreïde en bracht zijn toorn niet tot bedaren: "Zuipschuit met je hondsogen en je hertenhart, 230 nooit durf je het aan om met het krijgsvolk je te wapenen tot de oorlog of een hinderlaag te leggen samen met de beste Grieken: dat schijnt jou je dood te betekenen. Nee, jouw voorkeur gaat er naar uit in het scheepskamp der Grieken geschenken af te troggelen van wie jou maar tegenspreekt, 235 een volkuitzuigend vorstje ben je, omdat je over slappelingen heerst; maar reken maar, Atreïde, dat je nu voor het laatst hebt gehoond. Bij deze verzeker ik je met een grote eed erbij: bij deze scepter hier, die nooit meer bladeren en twijgen zal krijgen, nu hij eenmaal zijn tronk in de bergen verlaten heeft, 240 en niet meer zal opbloeien - het mes heeft hem immers rondom ontdaan van zijn blad en zijn bast: en nu dragen de zonen der Grieken hem in hun handen als rechters die de verordeningen handhaven onder de hoede van Zeus; dit zal werkelijk een dure eed zijn: ooit zal het gemis van Achilleus de zonen der Grieken overvallen ja allen: maar dan zal jij niet in staat zijn te helpen ook al knaagt het aan je, wanneer velen ten prooi vallen en sneuvelen door de moordende Hektor: dan zal jij je hart openrijten in woede dat je de beste der Grieken niet respecteerde..." 1, 245 - 284: Nestor probeert te bemiddelen. 250 - Zo sprak de Peleïde, en smeet de scepter met zijn gouden knoppen tegen de grond en zelf ging hij weer zitten. En van zijn kant bleef Agamemnon tieren. Maar kalmerend stond in hun midden Nestor op, aanvoerder der Pyliërs met heldere stem,
10 Uit zijn mond placht een stemgeluid te komen, zoeter dan honing, hij had al twee generaties overleefd van sterfelijke mensen, 255 die eerder waren geboren en met hem mee opgroeiden in het verheven Pylos, nu was hij vorst over het derde geslacht: hen welgezind nam hij het woord en sprak in de bijeenkomst: "Ach toch, heus een groot onheil treft het land van de Grieken: reken maar dat Priamos en zijn zonen 260 en ook de andere Trojanen in hun vuistje zullen lachen, als zij dit alles zullen vernemen over het geruzie van jullie twee, die toch uitsteken boven de andere Grieken in beraad en in strijd. Luister toch: jullie beiden zijn jonger dan ik, want ik ging al om met belangrijker mensen dan jullie 265 en toch versmaadden die mij nooit. Want nog niet maakte ik mannen mee, en zal dat niet meer beleven, van een statuur als Peirithoös en Druas, de krijgsheer, en Kaineus en Exadios en de godgelijke Polyfemos en Theseus, Aigeus' zoon, opwegend tegen de onsterfelijken: 270 zij waren de krachtigsten van de mensen op aarde, de krachtigsten, ja, en zij streden tegen de sterksten, tegen wilde bergbewoners en rekenden definitief met hen af. Werkelijk, ik ging met hen om, gekomen uit Pylos, van ver uit een afgelegen streek, zij hadden mij zelf ontboden. 275 en ik nam mijn eigen plaats in de strijd in: tegen die geweldenaars zou wel niemand het op durven nemen van wie nu leven; maar zij namen mijn adviezen ter harte en gaven gehoor aan mijn raad: dus ook jullie moeten dat doen, want dat is het beste. Jij, ook al ben je nog zo machtig, neem hem hier het meisje niet af, 280 maar laat het zo, nu de zonen der Grieken haar als eergave schonken; en jij, zoon van Peleus, houd op de vorst te provoceren met tegenwerking, nog nooit immers werd een scepterdragende vorst, aan wie Zeus roem schenkt, een gelijke eer deelachtig. En als je de sterkste bent (een godin was je moeder) hij is toch je meerdere, omdat hij meer onderdanen heeft. Atride, bedaar je emoties, en ik vraag je: laat je woede varen
11 tegenover Achilleus, die toch voor alle Grieken een groot bolwerk betekent in de verderfelijke oorlog. 1, 285 - 317: Achilleus dreigt zich buiten de oorlog te houden . -Maar ten antwoord sprak tot hem de machtige Agamemnon: "Ja, dat zei jij, grijsaard, allemaal terecht, maar deze man wil zich boven alle anderen plaatsen, allen wil hij tiranniseren, allen knechten, allen zijn wil opleggen, maar ik denk dat één iemand zich daar niet in zal schikken! 290 Ook al hebben de eeuwige goden hem dan een geducht krijger gemaakt, staan zij hem daarom toe schimpend te schelden?" - Hem viel de stralende Achilleus daarop in de rede: "Werkelijk zou ik een lafaard en nietswaardig heten, als ik voor jou zou wijken in alle gedrag, dat jij aangeeft: deel die bevelen maar aan anderen uit maar leg mij niet je wil op; 300 want ik, ik ben niet van plan naar jouw pijpen te dansen. Ik zeg je trouwens nog iets anders, knoop dat goed in je oren: met m'n vuisten zal ik niet met jou een gevecht aangaan om het meisje, met jou niet, noch met 'n ander, nu jullie me afpakken wat je me gaf, maar van de rest wat ik heb bij m'n snelle, donkere schip, 305 daarvan zal niemand tegen mijn zin ook maar iets stelen; kom op, probeer het maar dan zal iedereen hier zien hoe snel jouw donkere bloed om mijn lans gutsen zal." - Zo stonden zij tegenover elkaar in een woordentwist, en ontbonden de vergadering bij de schepen der Grieken. 310 - Peleus' zoon, nu, liep naar de tenten bij de evenwichtige schepen en met hem de zoon van Menoitios en hun vrienden; maar Atreus' zoon liet een snel schip de zee in trekken en koos daarvoor twintig roeiers, en bracht een offer aan boord voor de godheid, en aan boord liet hij Chryseïs met haar mooie wangen 315 plaatsnemen en als leider stapte de listenrijke Odysseus in. - Toen zij nu ingescheept waren, bevoeren zij de vochtige paden, maar Atreus' zoon beval de strijders zich te reinigen; zij deden dat en spoelden het vuil af in zee; en aan Apollo brachten zij zuivere offers van stieren en geiten langs het strand van de onafzienbare zee en kronkelend in de rook steeg de vetdamp naar de hemel.
12 5. Gehoord, gelezen, gezien (16) Het weten of overwegen waard... of niet? Ter inleiding Wie belangstelling heeft voor cultuur staat ook open voor de maatschappij en de wereld waarin hij of zij leeft. In deze rubriek 'Gehoord, gezien, gelezen' speuren wij sedert vorig jaar interessante berichten over die leefwereld op. Wij vermelden daarbij uiteraard telkens onze geschreven bron en de oorspronkelijke auteur. In elke maandelijkse bijdrage putten wij uit zeven verschillende bronnen. 16.01 TENTOONSTELLING THEODOOR VAN LOON. In 'Kerk en Leven' had Erik De Smet het over de allereerste tentoonstelling in BOZAR in verband met barokschilder Theodoor Van Loon, de caravaggist van wie het topwerk in Scherpenheuvel hangt. De titel van zijn artikel was : 'Moderne kunst van toen." De opening van zijn aankondiging : "Theodoor Van Loon (1581-1649) was een van de eerste kunstenaars uit de Zuidelijke Nederlanden die zich verregaand liet beïnvloeden door de kunst van Caravaggio (15711610). Net als zijn tijdgenoot Rubens ontwikkelde Van Loon een krachtige, originele stijl en liet hij zich zijn hele schildersbestaan lang inspireren door de meesters uit Italië, vooral in uitdrukkelijk religieuze schilderijen. In BOZAR kunt u dit najaar de eerste retrospectieve tentoonstelling over die Brusselse barokkunstenaar bezoeken. Er hangen wel vijftig schilderijen, maar niet Van Loons absolute meesterwerk. Dat is te zien op de plaats waarvoor het werd geschilderd, de basiliek van Scherpenheuvel. Hier hangt een cyclus van zeven schilderijen over het leven van Maria, met als topper het magistrale doek voor het hoogaltaar, 'De Tenhemelopneming van Maria'." (Deze expo in BOZAR, Ravenstein 23 te Brussel, is nog open tot 13 januari 2019, maar niet op maandag). 16.02 STRESSPROBLEEM. Onder de titel "Druk. Druk. Druk. Omgaan met stress" zocht Elise Rummens in 'Leef' naar een antwoord op enkele vragen, zoals onder andere volgende drie : "Wat is stress? Een beetje spanning voor een examen of een reis is normaal. Het helpt je soms zelfs beter te presteren. Je ademhaling en hartslag versnellen, je bloeddruk gaat omhoog. Als zo'n evenement is afgelopen, verdwijnt de spanning en herstellen je lichaam en geest. Maar soms wordt er te veel van je gevraagd, wil je zelf te veel of is er te weinig steun in je omgeving. Dan blijft de spanning duren. Het lukt je niet meer om te
13 ontspannen, je slaapt slecht en raakt snel geïrriteerd. Dan wordt stress een probleem en ongezond. Wat zijn de symptomen? Stress heeft veel invloed op je mentaal welzijn. Je kunt gespannen zijn, somber of emotioneel. Je vergeet snel dingen en kunt je moeilijk concentreren. Maar het kan ook fysieke gevolgen hebben. Je kunt energie verliezen, hoofd- of maagpijn hebben of nek- of rugklachten. Je wordt er ook sneller verkouden of grieperig van. Langdurige stress geeft een hoger risico op hart- en vaatziekten. Wat zijn de oorzaken? Stress heeft bij iedereen andere oorzaken. Probeer dus eerst een goed overzicht te krijgen van je eigen situatie. Stress kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een lichamelijke ziekte, een scheiding, door mantelzorger te zijn, onzekerheid op het werk of door een nare gebeurtenis die je hebt meegemaakt." 16.03 SUIKERGESCHIEDENIS. Ooit knipten wij in ‘Plus Magazine’ een bijdrage van Filip Godelaine uit met als titel ‘Over klontjes en bieten’. Hij verstrekte daarbij ook wat historische gegevens : “Het waren de kruisvaarders die in het Midden-Oosten voor het eerst in aanraking kwamen met suiker en die het goedje in West-Europa introduceerden. Later werd het vanuit overzeese kolonies aangevoerd, maar het was vooral Napoleon die de suikerproductie op het Europese vasteland een stevige por in de rug gaf toen de Engelsen de handelsschepen tegenhielden. De Franse keizer reageerde prompt : met drastische belastingverminderingen moedigde hij de inheemse bietenteelt aan. In 1836 ging de Tiense suikerfabriek van start en de boeren in de buurt begonnen massaal bieten te kweken. Foto’s uit de oude doos getuigen van de zware arbeid waarvoor ook kinderen en vrouwen werden ingeschakeld, naast seizoenarbeiders die tijdens de bietenoogst vanuit heel Vlaanderen kwamen helpen en dan in varkensstallen sliepen. Vandaag haalt men vier keer meer suiker uit een biet dan in de middeleeuwen en dat is vooral aan de technologische vooruitgang te danken.” 16.04 HET GELUID VAN LEKKENDE KRANEN. In ‘Knack’ zocht Dirk Draulants naar een oplossing om het storende geluid van een lekkende kraan te voorkomen : “Velen onder ons hebben er al eens mee te maken gekregen : het irritante geluid van vallende druppels uit een lekkende kraan. Wetenschappers van Cambridge University zijn er nu in geslaagd uit te vlooien waardoor dat geluid wordt veroorzaakt. En wat blijkt? Niet de vallende druppels zelf zijn onze kwelgeest, wel trillende luchtbelletjes onder het wateroppervlak. Als een druppel op het wateroppervlak valt, veroorzaakt dat een soort putje waarna het wateroppervlak zich weer vliegensvlug sluit. Dat gaat zo snel dat er in dat putje een luchtbelletje ingesloten raakt. De trilling van dat luchtbelletje brengt het wateroppervlak in beweging en dat veroorzaakt het irritante pling-geluid. Het hele proces staat beschreven in ‘Scientific Reports’. Vreemd genoeg blijft het geluid
14 achterwege als de druppel valt op een wateroppervlak met afwasproduct in. Dat product verandert de oppervlaktespanning van het water, wat een dempend effect heeft. Bij het onderzoek werden hogesnelheidscamera’s en supergevoelige microfoons gebruikt om het raadsel op te lossen.” 16.05 HERSENTRAINING WERKT NIET. Breinbrekers hebben geen effect op het denkvermogen van gezonde mensen. In 'Eos' zorgde Filip van Brabander voor wat uitleg : "Breinbrekers en andere puzzels die onze hersenen trainen zijn erg populair. Ze zouden cognitieve functies als ons geheugen en onze aandachtsspanne, samen met het nemen van goede beslissingen, verbeteren. Dat blijkt niet te kloppen. Amerikaanse neurowetenschappers en psychologen rekruteerden twee groepen van elk 64 gezonde jongvolwassenen. De eerste groep kreeg tien weken lang, vijf dagen per week een halfuur lang hersentraining. De tweede kon gewoon videospelletjes spelen. Na de tien weken bleken beide groepen evenveel impulsief gedrag te vertonen en foute beslissingen te nemen. Ze verschilden daarin niet van een derde controlegroep. Het onderzoek bracht wel een positief gegeven aan het licht. Door denkoefeningen te combineren met non-invasieve hersenstimulatie bleek de zelfcontrole van de proefpersonen te groeien. Ze verminderden met roken. Volgens de onderzoekers kan die combinatie helpen om eetstoornissen te behandelen. De methode zou ook de aandacht en gedragscontrole van persoenen met ADHD versterken." 16.06 VLINDERCULTUUR. "Vlinders hebben het moeilijk.", aldus Gie Van Den Bon in de rubriek 'De Groenman'. Zijn bijdrage in 'Check' opende met volgende passage : "Een vlinderstruik mag niet ontbreken in een vlindertuin. Toch kan je meer doen om het vlinders naar hun zin te maken. Het begint eigenlijk allemaal met een goede plek om op te warmen. Vlinders moeten kunnen zonnebaden om hun lichaam op temperatuur te krijgen. Dat doen ze op een blad of bloem op een windstille plek in volle zon. Eens op temperatuur gaan ze op zoek naar nectar. Die vinden ze uiteraard in bloemen. Zorg ervoor dat je bloeiende planten en dus nectar aanbiedt in je tuin. Het hele seizoen lang, van het vroege voorjaar tot en met het late najaar. In het najaar kan je ook wat oud fruit op de grond leggen. Denk ook aan de rupsen! Voorzie in je tuin ook een stukje wilde, onaangeroerde tuin. Hier moeten de rupsen hun ding kunnen doen. Want zonder rupsen geen nieuwe vlinders. Zorg ook voor hoogteverschillen : een gevarieerde tuin is veel interessanter voor vlinders. Ze hebben zonnige beschutte plekjes nodig, maar als het warm wordt gaan ze graag afkoelen in de schaduw. Vlinders gebruiken deze niveauverschillen ook om zich te oriënteren. In een monotone tuin vliegen ze verloren.
15 Hogere vegetatie wordt gebruikt als uitkijkpost ter verdediging of om op zoek te gaan naar een partner." 16.07 BEYOND KLIMT. In zijn cultuurbijdrage in 'Knack stelde Jan Braet de expo 'Beyond Klimt' in BOZAR (Brussel) voor. Hij startte als volgt : "Honderd jaar geleden kwam een einde aan een grote wereldslachting, maar ook aan de kolossale Donaumonarchie met Wenen als epicentrum. Jugendstilkunstenaar Gustave Klimt liet in hetzelfde jaar 1918 het leven, net als zijn gedoodverfde opvolger, Egon Schiele. Het veld lag open voor Oskar Kokoschka, een nog veel heviger expressionist dan de nieuwe mode voorschreef. Een crisismode weliswaar, geboren uit een overmaat aan pathetiek om de naakte, lijdende mens in een stormachtige tijd. Helemaal het andere uiterste van de decoratieve jugendstil waarmee de grootburgerij haar stadspaleizen had opgesmukt. We hebben Klimt intussen allang weer in de armen gesloten. Hij is dan ook een prima kapstok voor een expo die niet over hem gaat (de fans worden gepaaid met twee late portretten en een annex met de interactieve installatie 'Klimt's Magic Garden' van Frederick Baker). 'Beyond Klimt' in BOZAR reconstrueert de bewegingen van de avant-garde in de landen die uit de ontbonden Donaumonarchie gevallen waren. Veel kunstenaars migreerden van het ene artistieke centrum naar het andere, maakten er deel uit van groepen die vaak op een erg eclectische manier principes oppikten uit alle mogelijke modernistische stijlen." De expo is nog open tot 20 januari 2019. Stef Declerck, Poperinge 6. De Romantische Schilder Eugène Delacroix Eugène Delacroix – Franse Romantische Schilder Delacroix hield eraan zijn publiek uit te dagen. In 1820 reeds nam hij afstand van realistisch kleurgebruik zoals voor hem ook Guérin en Géricault hadden gedaan. In de plaats hiervan opteerde de jonge kunstenaar voor levendige tinten, heftige penseelstreken en door elkaar wriemelende mensenmassa’s. Het conservatieve publiek was geschokt maar de Parijse avant-garde jubelde. Charles Baudelaire noemde hem later ‘een vulkaan handig verborgen in grote bloemboeketten, een gepassioneerd schilder maar tegelijk vastbesloten die passie zeer duidelijk uit te drukken’.
16 De bestaande schildertraditie ging hij te lijf door zijn grote gevoeligheid voor lichteffecten, zijn stralend palet, zijn onconventionele rauwe behandeling van zijn historisch klassieke onderwerpen. Delacroix schreef deze innovaties toe aan een levendige verbeelding: “Het genie vindt zijn oorsprong enkel en alleen in de verbeelding en een verfijnde vorm van waarnemen die zichtbaar maakt wat anderen niet zien of anders zien”. Het expressionistisch werk van Delacroix bereidde de weg voor het Impressionisme en inspireerde ondermeer Paul Cézanne, Edgar Degas, Vincent van Gogh en Pablo Picasso. Wij exploreren hieronder vijf werken om de pioniersarbeid duidelijk te maken die deze kunstenaar realiseerde. Eugène Delacroix, Dante’s vaart naar de Onderwereld, 1822 Delacroix was bevriend met Guérin en met de gekende historische schilder Géricault. Het was deze laatste die Delacroix ertoe bracht te poseren voor zijn meesterwerk (1819) Het Vlot van de Meduse. Hier leerde Delacroix hoe te shockeren door combinatie van sensationele inhoud en risicovolle stijlkeuze. Voor zijn eerste groot schilderij dat trouwens in 1822 op de Parijse Salon geëxposeerd werd, koos Delacroix de dramatische scene uit het Inferno, het eerste deel van Dante’s episch 14° eeuws gedicht De Divina Comedia . De kunstenaar gooide zich gepassioneerd op zijn werk (13 uur per dag in zijn atelier).
17 Zo ontstond deze emotioneel overweldigende scene: Dante en Vergilius steken de Styx rivier over naar de Onderwereld. Dante’s angst is duidelijk zichtbaar bij deze confrontatie met het geweld van de vloed en de verdrinkende drenkelingen rond de boot. De onthulling van dit werk van Delacroix maakte veel ophef. Daar was vooreerst het onconventionele thema, het Inferno was in die tijd zeer ongewoon in de Franse kunst. Komt nog bij dat hier veel meer de angst weergegeven wordt van het hoofdpersonage eerder dan de moed die straalt vanaf de traditionele historische schilderijen. Het schilderij vestigde niet alleen de faam van Delacroix (het werd tenslotte aangekocht door de staat) maar het propageerde de romantische stijl waar menselijke betrokkenheid het haalt op de heroïek en waar de rauwe werkelijkheid weergegeven wordt eerder dan goedkope overwinningen. Juist vijf jaar later, voerde Delacroix de thematiek en de stylistische keuzes van het vlot van Dante, tot een nieuw hoogtepunt in de dramatische Dood van Sardanapalus. Geïnspireerd door Lord Byrons tragisch gedicht portretteert Delacroix de ophefmakende zelfdoding van de Assyrische heerser Sardanapalus. De kunstenaar plaatst het onderwerp uit Byrons origineel werk in zijn eigen geweldige visie. De koning wordt hier uitgebeeld als een wanhopige, wraakzuchtige en zelfbewuste potentaat. Belegerd door zijn vijanden besluit Sardanapalus niet alleen tot zelfdoding maar tegelijk wil hij zijn fabelachtige rijkdommen verbranden en meteen ook al wat hem aards genoegen verschafte. Dood van Sardanapalus We zien de koning liggen op een met juwelen versierd staatsiebed, feitelijk een brandstapel en daarop ook een groep zieltogende concubines, paarden, honden en allerlei schatten, alles bestemd voor de vlammen.
18 Wanneer dit werk geëxposeerd werd in het Parijse Salon1828 veroorzaakte het een nog grotere deining dan de Reis naar de Onderwereld van Dante Deze keer maakte het publiek kennis met het krachtige wervelende palet van de kunstenaar en de schijnbaar pêle-mêle compositie: “Moeten we werkelijk nog een titel geven aan die onverstaanbare hokus-pokus van mannen, vrouwen, honden, paarden, stukken hout, vazen en instrumenten van alle slag en soort, dat onmetelijke bed, die kolommen zonder veel perspectief zwevend tussen hemel en aarde?”, raasde criticus Charles Paul Landon. Niets herinnert ons aan enig klassiek stijleffect. De kunstenaar schiep hier een drama met theatraal licht en een stortvloed van Rubenslichamen die wel anatomisch goed weergegeven zijn .Wat de exotische kostuums betreft en het decor, deed Delacroix inspiratie op uit middeleeuwse manuscripten, etsen en Indische prenten. Het schilderij is rijk en boeiend. Victor Hugo noemde het “de kleine geesten overstijgend “. Dit werk werd later als een ommekeer gezien in Delacroix’ schildertechniek naar een rijpere stijl. De Vrijheid leidt het Volk 1830 In 1830 kwam het tot een bloedige opstand in de straten van Parijs. De revolutie was gericht tegen de Bourbonkoning Charles X. Dat zelfde jaar schilderde Delacroix zijn romantische weergave van dit politiek evenement. “Ik heb een nieuw onderwerp aangevat: een barricade, en heb ik niet voor mijn volk gevochten, ik heb er tenminste voor geschilderd,” schreef de kunstenaar naar zijn broer enkele maanden na deze juli
19 opstand. Het monumentale doek wordt algemeen gezien als Delacroix’ Magnum Opus. In dit werk koppelt de kunstenaar de klassieke voorstelling aan de brute realiteit van het gevecht dat hij meemaakte, een hybride benadering die hij zou doorhouden in de volgende jaren. In het midden van het doek wordt de Vrijheid uitgebeeld door een jonge vrouw die soldaten aanvoert naar de strijd. Dit contrasteert met de klassieke voorstellingen van de Vrijheid , gewoonlijk een onsterfelijke en onaantastbare godin. Delacroix portretteert haar in het vuur van het gevecht. Haar gelaat bloost van opwinding. De strijd is akelig en deze indruk wordt versterkt door een pyramidale opbouw waar de Vrijheid bovenaan staat op een berg van lijdende en stervende lichamen. Dit alles weergegeven in krachtige penseelstreken. Algerijnse Vrouwen in hun woning (1833-34) Delacroix ging slechts zelden op reis maar in 1832, nam hij deel aan een Franse regeringsmissie naar Marokko met een oponthoud in Algiers op de terugweg. “Ik beleef dit alles als een droom en ik ben bang wat ik beleef te vergeten,” schrijft Delacroix in zijn dagboek. De reis levert hem genoeg inspiratie voor 80 boeiende intieme genre-schilderijen en een vloed van schetsen en studies. Algerijnse Vrouwen in hun Woning, onmiddellijk afgewerkt na zijn thuiskomst, is het belangrijkste uit de verzamelde werken van die periode. Het werk is gebaseerd op een bezoek aan de vrouwenkwartieren (een harem) in een Moslimwoning. Het stelt vier vrouwen voor in losse kleren gedrapeerd, omringd met rijkgekleurde tapijten en glanzende voorwerpen. Een vrouw hanteert de waterpijp. Baudelaire verwijst naar
20 deze intieme scene en noemt het schilderij een “klein gedichtje rond een interieur vol rust en stilte.” Het schilderij markeert een nieuw facet van Delacroix’ techniek. Hier werkt hij een genre-scene uit op de schaal en met alle details van een historisch werk. Het werk vertoont ook sporen van het toen aan bod zijnde Oriëntalisme, dat omstreeks 1800 Europa beïnvloedde vooral via het intense contact met zijn toenmalige kolonies in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De Westerse kunstenaars deden dankbaar beroep op het hieruit voortvloeiende exotisme; soms leenden hun werken zich tot propaganda voor Europese imperialistische agenda’s. Ook Delacroix’ schilderij deelt hierin. Hijzelf hield staande dat zijn werk geïnspireerd was door zijn bewondering voor de Algerijnse Cultuur die hij als een levendige wederuitgave zag van de Antieke Cultuur. Toen het schilderij geëxposeerd werd in de Salon van 1834 , inspireerde het tal van kunstenaars tot kopiëren. In de vroege jaren 1900, maakten moderne schilders zoals Picasso en Matisse er hun eigen versies van. Leeuwenjacht (1860–61) In de loop van zijn carrière geraakte Delacroix meer en meer in de ban van de relatie tussen mens en natuur; deze exploreerde hij door middel van voorstellingen van wilde dieren zoals tijgers en leeuwen dikwijls afgebeeld in een gevecht op leven en dood met mensen. Het werk was af juist twee jaar voor Delacroix’ afsterven. Leeuwenjacht laat ons zien hoe de kunstenaar emotioneel tot een uiterste gaat in die relatie tussen mens en dier.
21 Twee leeuwen en een groep mensen in Noord-Afrikaanse klederdracht zijn hier afgebeeld in een heftige tweestrijd. In die maalstroom van lichamen is het erg onduidelijk wie aan de winnende hand is. Dit is een bedoelde keus van Delacroix. Hij geloofde immers dat zelfs de beschaafde mens veel gemeen heeft met een dier en een wilde. Leeuwenjacht contrasteert met vroegere werken zoals die van Pieter Paul Rubens die telkens opnieuw de triomf portretteerde van de mens over de natuur. Dit beklemtoont des te meer de moderne gevoeligheid van de schilder Delacroix. 8. ‘ Vreemde ‘ maar Boeiende Composities Come Unto These Yellow Sands Richard Dadd (1817-1886) Gedurende de late 19e eeuw raakten steeds meer mensen in Groot-Brittannië geïnteresseerd in hun folkloristische verleden, getuige het oprichten van tal van spiritualistische groepen als de vrijmetselaars. Deze invloed is zeer sterk terug te vinden in Dadds werk. Zijn schilderijen hebben meestal elfen en mythologie als onderwerp. Hij werd als kunstenaar dan ook ingedeeld bij 'The Fairy School'. (fairy = sprookjesachtig, feeëriek) Richard Dadd is vooral gekend om zijn krankzinnigheid: hij vermoordde zijn vader en poogde op zijn vlucht hierop een medetreinreiziger te doden. Hij bracht dan ook het grootste deel van zijn leven door in een instelling.
22 De inspiratie van dit schilderij vond hij in het lied van Ariël uit het theaterstuk The Tempest (Shakespeare). Aan het in 1842 tentoongestelde werk werd in de catalogus de volgende tekst toegevoegd. Come unto these yellow sands, And then take hands. Foot it featly here and there; Ren over de gele kusten Kus elkaar en Curtsied when you have and kissed, Reik je handen. The wild waves whist, Hoor, hoor! De wilde baren bruisen, Loop het water in, And, sweet sprites, the burden bear. Zoete zeemeerminnen,het zal je dragen. Hark, hark! Het schilderij werd sterk geapprecieerd door het publiek. Een criticus zei dat het beter poëzie benaderde dan wat ook (Allderidge, 97). Dadd muntte uit in feeëriek sprookjesachtig schilderen. I n 1841 schilderde hij drie grote werken in dezelfde aard: Slapende Titania , Puck en Feeën bij zonsondergang reveillonneren. Dit laatste schilderij is verloren gegaan. Wij kozen dit schilderij juist om deze in kunst zo zelden voorkomende weergave van het ‘sprookjesachtige’. Wij bedoelen niet het ‘sprookje’ want dit laatste sluit een verhaal in dat toegevoegd aan het werk dit laatste op één betekenis zou vastpinnen. Wij denken anderzijds dat het hier misplaatst zou zijn semiotisch allerlei interpretaties te gaan zoeken. Genieten wij van dit feeërieke werk net alsof het een abstractie zou zijn. Wel kunnen we de compositie in al haar originaliteit bewonderen. De rotspartij en anderzijds de slinger van de dansende nimfen vormen een S-vormige kronkel die de blik van de toeschouwer telkens opnieuw richt naar een nieuw herbekijken. Zowel de kleur als de vorm scheppen meteen een dynamiek mee met de wijzers van het uurwerk. Dit schilderij is een ideale gelegenheid om te begrijpen wat Kant bedoelde met ‘das Ding an sich’ (zonder bijbetekenissen) en het ding als waargenomen fenomeen (met bijbetekenissen). Hier volstaat zeker het eerste.
23 9. Schildercursus Juliette Aristides (7) Vervolg Hoofdstuk Vier- KLEUR Kleursystemen Hoe komt een kunstenaar ertoe zijn kleurenpalet samen te stellen? Een universeel, in alle omstandigheden en voor alle kunstenaars bruikbaar palet, bestaat niet. - Elke kunstenaar stelt zelf zijn palet samen volgens eigen geaardheid: blij, zwaarmoedig, evenwichtig, rationeel, romantisch… - Sommige kunstenaars verkiezen de vorm eerder dan de kleur om hun emoties uit te drukken. - In elk palet treffen we wit aan, sommigen daarnaast ook zwart. Maar veel kunstenaars mengen bepaalde kleuren tot wat zij ‘zwart’ noemen. Zij onderscheiden: - rijk zwart - warm zwart - cool zwart - Het principe om zwart te maken is het mengen van complementaire kleuren. Aanraders zijn ongetwijfeld: Ultramarijnblauw en Gebrande Sienna Ultramarijnblauw en Gebrande Omber Alizarinerooden Smaragdgroen Door variërende dosering kan men verschillende ‘zwarten’ bekomen. Door toevoeging van wit ontstaan zogenaamde (gekleurde) ’grijzen’ - Het lijkt ons niet geraden de verdere uiteenzetting van Juliette Aristides’ kleurenmengingsvoorbeelden samen te vatten. Wij oordelen hierover dat wat zij vertelt niet systematisch is en onvolledig: haar voorbeelden zijn wel interessant. In dit verband verwijzen we naar goede websites op het internet bijvoorbeeld https://nl.wikihow.com/Zwart-mengen https://www.ac-artwork.eu/basis-mengvorm Gesloten en Open Palet - Een gesloten palet is opgebouwd uit vooraf gekozen bepaalde en gemengde kleuren waartoe de kunstenaar zich beperkt. Het gesloten palet heeft als voordeel dat je er gemakkelijker de kleuren in de hand kunt houden. Je loopt geen risico op het Noorden te verliezen in een overdadige
24 kleurenkermis. De langdurige voorbereiding van het mengen geeft je de tijd je te bezinnen over welke kleuren je gaat kiezen en welke kleurcontrasten je zult aanwenden. Het gesloten palet heeft als nadeel dat de kleuren minder fris en minder natuurlijk lijken. - Een open palet bevat een kleurenkeus met kleuren zoals ze uit de tube tevoorschijn komen. De kunstenaar mengt hier zijn kleur naar gelang hij ze nodig heeft op het palet of op het doek. Het open palet heeft als voordeel werken ‘alla prima’ te genereren. Dit betekent dat alle bewerkingen tegelijk gebeuren (voor- en achtergrond bijvoorbeeld) met een fris spontaan karakter. Meteen zijn ook de kleuren beter afgestemd op wat de kunstenaar ziet. Hij is minder gebonden aan een kleurweergave door vooraf bereide mengingen. Bepaalde kleuren kunnen uitgediept worden. Het open palet heeft als nadeel dat grotere inspanningen moeten gedaan worden om de penselen zuiver te houden. Vuile penselen veroorzaken ongewenste mengingen en vuile kleuren. Voorbeelden Max Klinger 1857-1920 Het Blauwe Uur Olieverf op doek, Leipzig Met het Impressionisme verschoof het kleurenpalet van bruine schaduwtinten (Romantiek) naar een vibrerende naturalistische wereld van kleur en licht. Her contrasteren gouden zonnestralen met blauwe en violette schaduwen.
25 Leonard Ochtman 1854-1935 Ochtendnevel Olieverf op doek, Washington DC In dit klassieke voorbeeld van een licht tafereel met één enkel donker aandachtspunt heeft Ochtman de stille, koude sfeer van een winterlandschap perfect vastgelegd. Hij brengt zijn boodschap voornamelijk over via de geleidelijke kleurverschuivingen. Solfonisba Anguissola 1556 Zelfportret bij het schilderen van de Madonna Olieverf op doek, Museum Lancut,Polen Anguissola heeft hier maar weinig kleuren op een klein palet. Dit is een algemeen kenmerk van portretschilders uit de Renaissance. Anthony Velasquez 2005 Het hulpje van de kunstenaar Olieverf op doek, Angel Academy of Art / Firenze Stilleven met de klassieke attributen van de schilder-kunstenaar: brillant ultramarijnblauw Lapis Lazuli, een edelgesteente afkomstig uit Afghaanse mijnen. Het is een van de duurste pigmenten. Titiaan gebruikte reeds ultramarijn voor de luchten op zijn schilderijen.
26 Juliette Aristides 2004 Jeremy Olieverf op doek Impressionisten schilderen niet zomaar objecteigen kleuren. Feitelijk schilderen ze het natuurlijk licht zoals het weerkaatst wordt door het model. Deze afbeelding is pointillistisch opgebouwd. Ontelbare kleine gekleurde stipjes staan onvermengd naast elkaar. De hersenen (geholpen door het oog) vermengen de kleuren tot een geheel dat door deze techniek een extra levendigheid krijgt. nvdr: zeker beginnelingen zouden zich moeten laten overtuigen een klassiek schilderij op te zetten met sterke verzadigde (zuivere) kleurvlekken naast elkaar. ‘Kleur naast kleur’ was de slogan van onze oud-academieleraar schilderen. Dan Thompson 2001 Nachtmerries Olieverf op doek Thompson houdt eraan met kleur te spelen onder meernaar de grote stelregels van kunstpedagoog Johannes Itten. Hier zien we een illustratie van simultaancontrast. Complementaire kleuren (hier rood en groen) naast elkaar versterken elkaars intensiteit. Dit is vooral het geval in de rechteronderhoek waar het rood ingesloten is door het groen van de trui.
27 Gary Faigin 2000 Transparant en massief Olieverf op doek Een schilderij in prismakleuren, goed voorbereid door kleurenstudies en kleurenreeksen (warm en koud) die de kunstenaar leiden tot inspiratie. Mark Kang-O’Higgins 2006 Gewijd aan de nagedachtenis Olieverf op doek Het portret van het zoontje van de kunstenaar bij het graf van zijn vader. De compositie is niet licht en levendig, eerder topzwaar. Vandaar het monumentaal karakter van dit schilderij.
28 10. Kernenergie Wat wij in al onze bijdragen voorspeld hebben is zich aan het voltrekken: het ineenstorten van de electriciteitsproductie op basis van kernenergie. Uitgerekte ‘Onderhoudswerken’ camoufleren nodige ‘Herstellingswerken’ die zonder waarborgende openheid al of niet uitgevoerd worden. Hebben Electrabel en onze Regering de zaken nog in de hand? Meld zich een nieuwe kernramp aan in dit chaotisch bestel? Thoriumreactoren - Proefballonnetjes !? In de kranten verschijnen sporadisch allusies op nieuwe kernenergiesystemen op basis van Thorium. Is dit de nieuwe piste? En zou daar dan geen uitgebreide informatie aan moeten voorafgaan voor het brede publiek? Wij vragen ons ook af of het de taak is van één politieke partij om de bouw van een Thoriumreactor te propageren. Er zijn al in de jaren zestig Thoriumexperimenten gebeurd en…in de steek gelaten. Op internet kunnen we gaan grasduinen: Thoriumafvalproducten moeten geen honderdduizenden jaren opgeslagen worden, slechts (?) 300 jaar, maar hun radioactiviteit is omgekeerd evenredig veel sterker…
1 Online Touch