Na!School Magazine voor AOb’ers met ervaring | november 2016 Bijleren ‘Ik heb mijn draai gevonden’ Marijke Jongerius (65) De Guernica Geef je kind wat belastingvrij
Wat doet de AOb voor uw pensioen? De Algemene Onderwijsbond waakt over de pensioenen van de leden die bij het ABP zijn aangesloten. Samen met de andere FNV-overheidsbonden neemt de AOb deel aan het verantwoordingsorgaan ABP. Dit inspraakorgaan adviseert het bestuur gevraagd én ongevraagd over het ABP-beleid. AOb-leden in het ABP-verantwoordingsorgaan: • Auke van Nie (werkend) • Annemarie van Luik (werkend) • Claire van Oostvriesland (gepensioneerd) • Michiel Sustronk (werkend) • Arie de Graaf (gepensioneerd, gekozen via ouderenbond ANBO) 2 Pensioenbeleid AOb-dagelijks bestuurder Douwe van der Zweep heeft het pensioenbeleid in portefeuille. Hij is tevens bestuurder van de ACOP, de club van overheidsbonden van de FNV. Daar coördineren de FNV-bonden het landelijk beleid rondom pensioenen en organiseren ze zo nodig acties. Namens de AOb en andere FNVbonden is José Meijer bestuurder van het ABP. Beleidsmedewerker Roef van der Ploeg neemt deel aan de Pensioenkamer, het overlegorgaan waar overheidswerkgevers en bonden afspraken maken over de ABP-pensioenregeling. De AOb-groep postactieven volgt en beoordeelt het beleid voor postactieven binnen en buiten de AOb. Voorzitter is Hennie de Beer, Harry Philipsen is secretaris. E-mail: harryphilipsen@hotmail.com. Informatie en advies De AOb organiseert regelmatig voorlichtingsbijeenkomsten voor werkenden die voor hun pensioen staan, onder meer over de mogelijkheden van het keuzepensioen. Zie de agenda in het Onderwijsblad of kijk op www.aobevents.nl. In mijnABP op de ABP-site kunt u uw pensioenmogelijkheden verkennen. Met complexere vragen kunt u terecht bij de klantenservice van het ABP. AOb-leden kunnen contact opnemen met het Informatie en Advies Centrum met vragen rond vaststellingsovereenkomsten bij reorganisaties, de samenloop met andere uitkeringen of andere individuele vragen. Voor een vlotte afwikkeling van uw vraag gebruikt u het vragenformulier op de website www.aob.nl > service voor leden > stel uw vraag. Bellen kan tussen 8.30 en 17.00 uur op 0900-463 62 62. Leden ontmoeten leden Speciaal voor postactieven organiseert de AOb in de rayons activiteiten voor de postactieven. Kijk op de achterpagina voor de verschillende data. Het overzicht op www.aobevents.nl is het meest actueel. Adv. Ledenadministratie AOb Lid worden Postactieve leden betalen per maand € 10. Wanneer het inkomen onder het minimumloon ligt, geldt er een reductietarief van € 6,25. Heeft u pensioen en werkt u door? Dan valt u onder het lidmaatschap ‘werkend in onderwijs’. Zie www.aob.nl voor de tarieven. Verhuizing Adreswijzigingen en meer kunt u doorgeven via het mutatieformulier op de AOb-site, aob.nl > service voor leden > mutatieformulier. Opzeggen Het beëindigen van het AOb-lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk. Adres: AOb, Postbus 2875, 3500 GW Utrecht. Vermeld s.v.p. uw lidmaatschapsnummer. NR. 1 2016 Na!School
Inhoud 4 Boekje lezen! Marijke Jongerius moest wennen aan gepensioneerd zijn, maar is nu razenddruk met de VoorleesExpress. ‘Daarin komt alles samen wat ik belangrijk vind.’ 10 Solidair of ieder voor zich Het pensioenstelsel kraakt in zijn voegen en de SER heeft voorstellen voor aanpassing gedaan. Wat wil de AOb? 18 Tijd voor cultuur Voor bijleren ben je nooit te oud. Deze keer in Dossier: de Guernica. Doe eerst de quiz! 10 18 Juf Betty en haar pake T Douwe Dirk van der Zweep Dagelijks bestuurder AOb Colofon Na!School november 2016 Concept en realisatie: Bindkracht 12, Marjan Agerbeek oen mijn moeder haar eerste kleinkind kreeg, vertelde ze dat vol trots aan haar kleuterklas. Ze legde uit dat zij en haar man opa en oma waren geworden, pake en beppe in het Fries. Niet veel later liep ze met mijn vader door de stad. ‘Kijk, daar heb je juf Betty met haar pake’, riep een enthousiaste kleuter. De pake in kwestie voelde zich opeens stokoud. Hij waande zich toch al niet meer zo piep sinds zijn mbo-leerlingen hadden gegrapt dat hij in de toekomst dus met een beppe in bed zou stappen. Of iets van soortgelijke strekking. Ouder worden in het onderwijs heeft zo zijn uitdagingen. Dit blad is er voor de collega die niet meer zo piep is. Een aanvulling op het gewone Onderwijsblad voor iedereen die ongemerkt is opgeschoven tot de nestor van het team, die misschien voorzichtig nadenkt over het pensioen of zelfs al met pensioen is. Want de AOb staat natuurlijk niet alleen pal voor de starter, maar ook voor de senior. Met juridisch advies, bijeenkomsten, een actieve ledengroep, en nu ook een blad. Medewerkers: Jaan van Aaken, Daniëlla van ’t Erven, Marion Rhoen, Robert Sikkes Foto’s: Fred van Diem, Joost Grol Grafisch ontwerp en illustraties: De Boer & Van Dorst (Typetank) Druk: Senefelder Misset Advertentiebureau: Recent BV 020 330 89 98, opdrachten@recent.nl Uitgave: Algemene Onderwijsbond 0900 463 62 62, info@aob.nl
Marijke Jongerius (65) begon als kleuterjuf en werkte na de sociale academie jarenlang in het sociaalcultureel werk. In 1987 ging ze als docent aan de slag bij de opleiding Pedagogisch Werk bij het ROC Midden Nederland, waar ze gedurende 28 jaar verschillende functies vervulde. Vorig jaar ging ze met pensioen. ‘Ik ben mijn hele leven maatschappelijk actief geweest, dus waarom zou ik daarmee ophouden?’
‘Het is een goed gevoel iets nuttigs te doen’ Geen zwart gat, maar wennen aan gepensioneerd zijn moest Marijke Jongerius wel. Maatschappelijk actief blijven vond ze vanzelfsprekend. Het werd de VoorleesExpress. ‘Hierin komt alles samen wat ik belangrijk vind.’ Tekst Daniëlla van ’t Erve Beeld Fred van Diem E en knalroze, plastic flamingo staat op wacht bij de ingang van De Alchemist in Utrecht. Dit gebouw huisvest sociaal ondernemers, zoals SodaProducties. Dat is de landelijke initiator van de VoorleesExpress, die ervoor zorgt dat kinderen met een taalachterstand wekelijks worden voorgelezen door vrijwilligers. In de open vergaderruimte vol hippe lampen en felgekleurde zitjes zit Marijke Jongerius (65). Vorig jaar nam ze afscheid als docent pedagogisch werk bij ROC Midden Nederland, maar thuiszitten is niet aan haar besteed. Zo neemt ze voor het roc nog regelmatig eindassessments af, zet ze zich in voor een uitdagende leefomgeving voor kinderen via het platform Ruimte voor de Jeugd en is ze vrijwilliger bij de VoorleesExpress. Van een zwart gat na haar pensioen was dus geen sprake, al vond ze het best lastig om de vrijgekomen tijd in te delen. ‘Mijn man heeft een eigen aannemersbedrijf en is nog volop aan het werk’, vertelt ze. ‘Mijn twee kinderen hebben ook een druk leven en kleinkinderen zijn nog niet aan de orde. Ik heb me echt afgevraagd wat ik wilde gaan doen, hoeveel tijd ik ergens aan moest besteden en hoe ik de sociale contacten kon invullen. Nu, na een jaar, heb ik mijn draai gevonden.’ Goede voorbereiding Neem zelf de beslissing wanneer je wilt stoppen, neem goed afscheid en steek je licht op bij andere gepensioneerden, is het advies van Jongerius. ‘Ik heb altijd gedacht dat ik door zou werken tot mijn 65e, maar door de terugloop van de kinderopvang stond de opleiding onder druk en zou er veel moeten veranderen. Een gesprek met de vakbond over wat het zou betekenen als ik eerder zou stoppen, gaf de doorslag: het was goed zo’, legt ze uit. ‘Een van de eerste dingen die ik deed, was me aansluiten bij het netwerk van oud-collega’s van het roc. Het samen deelnemen aan lezingen of concerten verkleint de overgang tussen werk en pensioen. Ook het afnemen van assessments is een leuke manier om g Zusje ‘Ik vond het als kind al leuk om boeken uit de bibliotheek te halen en mijn jongste zusje Agnes voor te lezen.’ 5 NR. 1 2016 Na!School
6 Spelletjes verzamelen ‘Als er in een gezin weinig Nederlands wordt gesproken, is voorlezen lastig. Spelletjes werken dan beter. Door te kwartetten leren kinderen dingen te benoemen. Ik verzamel spelletjes op rommelmarkten. Als ik zeg dat het voor de VoorleesExpress is, krijg ik ze vaak zo goed als gratis mee.’ betrokken te blijven, want zomaar de school binnenlopen, doe je niet meer.’ Paplepel Jongerius had na haar pensionering eindelijk de tijd voor een fotocursus, maar wilde daarnaast maatschappelijk actief blijven. ‘Dat ben ik mijn hele leven geweest, en ik voel me goed, dus waarom zou ik daarmee ophouden? Het geeft me een goed gevoel om iets nuttigs te doen voor de samenleving.’ Toen een oud-collega over haar vrijwilligerswerk voor de VoorleesExpress vertelde, sprak haar dat meteen aan. ‘Het belang van lezen is me met de paplepel ingegoten’, vertelt ze. Ze groeide op als een van de oudsten in een gezin van acht kinderen in De Meern, een dorpje dat grenst aan Utrecht. ‘Mijn moeder was onderwijzeres en altijd bezig met lezen en het leren van liedjes. Ik vond het als kind al leuk om boeken uit de bibliotheek te halen en mijn jongste zusje Agnes (Jongerius, Europarlementariër en oud-FNV-voorzitter, red.) voor te lezen.’ De VoorleesExpress stimuleert het lezen bij zowel de kinderen als hun ouders. Een voorlezer komt twintig weken bij een gezin thuis. Samen met de ouders zoekt hij of zij naar manieren om de taalomgeving te verrijken en het leesplezier te vergroten. Als coördinator ondersteunt Jongerius vijf voorlezers en de gezinnen en is ze de schakel tussen de voorlezers en de organisatie. ‘In dit werk komt alles samen wat ‘Het belang van lezen is me met de paplepel ingegoten’ ik belangrijk vind’, verklaart Jongerius. ‘Het werken met achterstandskinderen heeft altijd mijn aandacht gehad. In Leiden-Noord, een groot achterstandsgebied, gaven we voorlichting aan ouders en gingen we met een fles limonade door de buurt om met kinderen activiteiten te doen. Ik kwam erachter dat als je iets wilt bereiken met kinderen, je ook aandacht moet besteden aan de gezinnen.’ Juiste snaar Het vrijwilligerswerk komt neer op ongeveer twee à drie uur per week. ‘Het is leuk om te doen en te zien dat het werkt’, vertelt de oud-docent enthousiast. ‘Een jongetje dat nauwelijks de taal spreekt, stond al te springen toen hij ons zag aankomen: ‘boekje lezen, boekje lezen’. De extra aandacht doet kinderen zo goed en als het dan ook lukt om bij ouders de juiste snaar te raken, waardoor ze het lezen oppakken, is NR. 1 2016 Na!School
NR. 1 2016 Na!School dat helemaal geweldig.’ Ze laat haar smartphone zien met aandoenlijke foto’s als bewijs: zo houdt een jongetje in een Spidermanpak blij zijn favoriete boek in de lucht; eentje met allemaal Zwarte Pietjes op de voorkant. Voorleesdiploma Na een overleg met een van ‘haar’ voorlezers stapt Jongerius vlug op de fiets voor een bezoek aan een Turks gezin. De tweeling Eren en Emir van vijf jaar is door het dolle heen als ze het huis binnenstapt. Vandaag krijgen ze namelijk hun diploma ter afsluiting. Met hun tong uit hun mond schrijven ze er zelf hun naam op, terwijl iedereen glimlachend toekijkt. ‘Heel goed dat deze organisatie bestaat’, benadrukt moeder Emine Demirci. ‘Ik ben blij dat we hebben meegedaan. De jongens vonden het hartstikke leuk en wij hebben er beter door leren voorlezen, bijvoorbeeld door langzamer te lezen en ze vragen te stellen. Marijke zullen de kinderen zeker missen, maar onze voorleesjuf Marike woont vlakbij. De jongens zijn dol op haar, dus we houden er ook een heel leuke achterbuurvrouw aan over.’ H VoorleesExpress zoekt vrijwilligers Een vrijwilliger bij de VoorleesExpress komt twintig weken lang thuis bij een gezin. Het gaat om kinderen die moeite hebben met Nederlands en opgroeien in een taalarme omgeving. De VoorleesExpress stelt ouders in staat om de taalontwikkeling van hun kinderen te stimuleren en de taalomgeving te verrijken. In Utrecht wordt de VoorleesExpress uitgevoerd door de organisatie Taal doet Meer. ‘Scholen dragen de gezinnen aan en zijn betrokken bij de aanpak, dat werkt heel goed’, legt projectleider Jorinde van Leeuwen uit. ‘Kinderen scoren na afloop beter op taalvaardigheid en hebben meer plezier in lezen gekregen. Ook wordt hierdoor het contact tussen mensen uit verschillende lagen van de bevolking bevorderd. Taal verbindt mensen.’ De VoorleesExpress is actief in 100 gemeenten, er worden jaarlijks 3.500 gezinnen voorgelezen en er zijn meer dan 4.000 vrijwilligers bij betrokken. De VoorleesExpress zoekt dus regelmatig vrijwilligers, vooral voor de functie van coördinator. Meer weten? Kijk op www.voorleesexpress.nl. 7 De tweeling Eren en Emir (5) is dol op Marijke en voorleesjuf Marike.
‘Je wilt beroepskrachten niet in hun hemd zetten’ Stuurde je vroeger een legertje ‘helpers’ aan (leesouders, begeleiders bij schooluitjes), nu ben je zelf zo’n vrijwilliger. Hoe ga je goed om met beroepskrachten? Willem-Jan de Gast van Movisie geeft tips. Tekst Marion Rhoen Volontair Bijna de helft van alle vijftigplussers maakt zich nuttig met vrijwilligerswerk. Volontair geeft tips om dat lang vol te houden. 9 S teeds vaker werken vrijwilligers met betaalde krachten. Zij springen in bij organisaties waar beroepskrachten zijn weggevallen. ‘Bijvoorbeeld in de zorg en het onderwijs’, zegt Willem-Jan de Gast. Hij is senior adviseur en trainer bij Movisie, dat organisaties traint en begeleidt op het gebied van vrijwillige inzet. Hij heeft de volgende tips voor een goede samenwerking. • Vooral als je werk doet in een beroepsorganisatie met veel professionals, is de kans groot dat je vastomlijnde opdrachten van hen krijgt. Die voer je gewoon uit. ‘Dit gaat vooral om makkelijk werk, om het zo te zeggen,’ aldus De Gast, ‘als je de handen uit de mouwen wilt steken. Dan wíl je vaak ook alleen weten waar de schoonmaakspullen staan, en aan de slag.’ • Gaat het om ingewikkelder werk: maak je expertise zichtbaar. De Gast: ‘Soms weten vrijwilligers meer dan de beroepskrachten. Weet je alles van de vlinderstand in het natuurgebied waar je helpt, zorg ervoor dat de beroepskrachten dat weten, liefst meteen als je er komt werken. Dat vergroot de kans dat je kennis wordt benut.’ • Zie je ruimte voor verbetering, wees dan tactisch. ‘Je wilt beroepskrachten immers niet in hun hemd zetten, maar de missie van de organisatie versterken’, aldus De Gast. ‘Leg je ideeën voor aan een professional met wie je een goede verstandhouding hebt, zodat hij ze met zijn collega’s kan bespreken.’ Zelf aanschuiven bij een beleidsvergadering? De Gast klinkt zuinigjes: ‘Mmmm … een MT kán dat als een bedreiging zien. Maar ze zouden het in mijn ogen wel mogelijk moeten maken.’ • Ook de beroepskrachten kunnen ruimte zien: voor verruiming van je takenpakket. ‘In de zorg kan je gevraagd worden om ook licht-medische handelingen te verrichten, zoals het verschonen van clienten. Bedenk dan: waarom wil ik hier ook weer werken, wat kom ik doen? Dat maakt het gesprek met de organisatie helderder.’ H NR. 1 2016 Na!School
Een opfrisbeurt voor het pensioenstelsel Het huidige pensioenstelsel is niet langer houdbaar. De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft daarom 10 verschillende voorstellen voor aanpassing gedaan. De AOb wil een solidair en collectief pensioen waaraan iedereen verplicht deelneemt. Tekst Jaan van Aken H et pensioenstelsel kraakt in zijn voegen. Pensioenen zijn door het ABP al jaren niet aangepast aan de stijgende prijzen en dreigen volgend jaar zelfs te worden gekort. Daarom moet er wat veranderen aan de manier waarop werknemers voor hun pensioen sparen, vinden de SociaalEconomische Raad (SER) en het kabinet. De SER presenteerde in februari 2015 vier mogelijkheden voor een nieuw pensioenstelsel. Twee van de varianten zijn kansrijk volgens de SER. De eerste, ‘het persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling’, noemde de raad afgelopen mei in een nadere verkenning een interessante optie. Persoonlijke potjes Volgens deze optie gaan werknemers pensioensparen in individuele potjes, maar hebben ze wel een gezamenlijke buffer om tegenvallers op te vangen. Zo blijft de solidariteit tussen generaties bestaan. De buffer zou maximaal 30 procent van de inleg bedragen en is bedoeld om verliezen op de financiële markten te compenseren, nabestaandenpensioen uit te keren en het langlevenrisico af te dekken voor wie bovengemiddeld oud wordt. Het pensioensysteem wordt dan minder gevoelig voor renteschommelingen, en dat vermindert volgens de SER het risico dat pensioenuitkeringen niet meestijgen met de inflatie of moeten worden gekort. Meer risico De tweede SER-optie is aanpassing van het huidige pensioenstelsel. Volgens de huidige pensioenwet is de hoogte van de pensioenuitkering gegarandeerd, het mag hooguit een keer in de veertig jaar misgaan. Daarom mogen pensioenfondsen bij het berekenen van het rendement van de investeringen alleen uitgaan van de spaarrente en niet van de meer fluctuerende resultaten op de financiële markten. De SER stelt voor de garantie op de hoogte van de pensioenuitkering te beperken. Zodat pensioenfondsen bij het berekenen van hun rendement ook rekening mogen houden met de waarde van bijvoorbeeld aandelen en obligaties. Die leveren vaak meer op dan spaarrekeningen, zodat pensioenfondsen minder reserves achter de hand hoeven te houden. Zo hebben zij meer geld beschikbaar voor het aanpassen van pensioenuitkeringen aan NR. 1 2016 Na!School
de inflatie. De keerzijde is meer risico: de rendementen van aandelen en obligaties zijn onzekerder dan rente op een spaarrekening. ‘AOb-leden willen een collectief pensioensysteem’ Maatwerk In beide varianten wil de SER bovendien meer maatwerk aanbrengen in het pensioensparen. Nu betaalt jong en oud dezelfde premie en bouwt daarmee evenveel pensioen op. Het zou echter logisch zijn als een jongere met dezelfde premie meer pensioen opbouwt dan een oudere. Het geld van een jongere kan immers langer worden belegd. De SER wil daarom van de zogeheten ‘doorsneepremie’ af. Jongeren gaan dan wat risicovoller beleggen en bouwen met hun premie wat meer pensioen op. Naarmate pensioenspaarders ouder worden, neemt het beleggingsrisico af en daalt de opbrengst. Er is wel een probleem: de kosten van de overgang naar dit spaarsysteem. Die bedragen 100 miljard euro. Volgens de SER is dit op te lossen door werknemers en werkgevers gedurende vijf jaar een extra premie van 2 procent te laten betalen. H De AOb heeft nog geen keuze gemaakt voor een van beide SER-varianten. Die keuze tillen de sociale partners over de Tweede Kamerverkiezingen heen. Maar de bond stelt wel voorwaarden. AOb-bestuurder Douwe van der Zweep: ‘De leden willen een collectief pensioen, waaraan iedereen verplicht deelneemt, en samen risico’s delen. Dus geen puur individueel systeem, zoals in sommige sectoren bestaat.’ Van der Zweep vindt dat voor een collectief pensioenfonds als het ABP aanpassing van het huidige stelsel voor de hand ligt. ‘Het zou vreemd zijn een collectief fonds voor de hele onderwijs- en overheidssector op te splitsen in individuele potjes. Maar niet elk fonds hoeft hetzelfde pensioensysteem te hanteren. Individuele pensioenpotjes met risicodeling kunnen wel een oplossing bieden aan sectoren die nu puur individuele potjes hebben.’ Doorsneepremie In beide SER-varianten wordt de doorsneepremie afgeschaft, en overgestapt op gelijke premie voor iedereen. Van der Zweep wijst op de hoge invoeringskosten: ‘Het kan niet zo zijn dat bepaalde generaties een onevenredig deel van de overgangskosten moeten betalen, dat moet dan wel goed worden geregeld.’ 11 NR. 1 2016 Na!School
Adv 12 NR. 2 2016 Na!School
Kan ik alvast een stukje pensioen opnemen? Ik sta al jaren met veel plezier vier dagen voor de klas als docent Nederlands in het mbo. Het werk valt me de laatste tijd echter steeds zwaarder. Als ik het me kan veroorloven, zou ik graag drie dagen gaan werken. Ter compensatie ben ik bereid na mijn pensioenleeftijd een jaar door te werken, dan help ik meteen het lerarentekort te verzachten. Hoe kom ik er financieel voor te staan? Simone (60) Tekst Jaan van Aken S imone is niet de enige: steeds meer zestigplussers vinden het vak zwaar door drukke klassen en steeds meer administratie en vergaderingen. Ze kan simpelweg een dag minder gaan werken, maar dit betekent globaal ook een kwart minder inkomsten. Dit verlies is deels te compenseren door met deeltijdpensioen te gaan. Bij deeltijdpensioen blijf je werken en neem je alvast een deel van het pensioen op. Volgens fiscale regels mag je niet meer pensioen opnemen dan het percentage werktijd dat je wilt inleveren. En je moet een intentieverklaring tekenen dat je later niet weer meer uren zult gaan werken. Simone kan dus 25 procent van haar pensioen opnemen bij een dag minder werken. Dat komt neer op € 230 netto per maand aldus een berekening van het ABP, die erop is gebaseerd dat Simone € 24.000 bruto per jaar pensioen zou hebben opgebouwd (exclusief AOW) als ze vier dagen was blijven werken tot aan haar pensionering. Minder pensioen De keerzijde van pensioen opnemen voor je AOW-leeftijd is minder pensioenopbouw. Bij een vierdaagse werkweek ontvangt Simone op haar 67ste € 2.240 netto, inclusief AOW. Bij een driedaagse werkweek is haar pensioen € 20.150 bruto per jaar, inclusief AOW zo’n € 2.020 netto per maand. Een dag minder werken met deeltijdpensioen scheelt na haar pensionering dus maandelijks ongeveer € 220 netto. Maar Simone is bereid een jaar langer door te werken. Als ze drie dagen per week werkt tot haar 68ste, bouwt ze € 21.972 bruto per jaar pensioen op, inclusief AOW is dat € 2.130 per maand. Dat levert na pensionering maandelijks € 110 netto extra op. Wat Simone het beste kan doen, hangt af van hoeveel inkomen ze wenst na haar pensionering. H 13 Rustgeld Je werkt, maar je pensioen nadert snel. Hoe regel je je zaakjes voor straks? NR. 1 2016 Na!School
Afscheid Na bijna dertig jaar onderwijs ging leerkracht Els Pol in 2015 met prepensioen. De kinderen van cbs ‘t Mozaïek in het Gelderse Vaassen haalden haar die dag van huis op en de directeur bracht haar in de bakfiets naar school.
Els Pol (63): ‘Iets moois neergezet’ ‘H Doe-circuit ‘Wij kregen de vrijheid om onze wilde plannen uit te voeren, zoals een doe-circuit bij de thema’s in en om de school, geweldig! Zo mooi ook om te merken dat het werkt wat we bedachten. Kinderen die anders juist wegdoken bij een vraag, zaten opeens op het puntje van hun stoel met hun vinger omhoog. De school heeft een heel gemêleerde populatie, van nieuwkomers die de taal niet spreken en kinderen met zware problemaet is de allerleukste school om te werken, dus de beslissing om te stoppen viel me zwaar. Ik ben drie keer teruggegaan naar mijn lokaal, voordat ik het tegen de directeur kon zeggen. Voor mijn directe collega vond ik het ook vreselijk. We waren een hecht team, allebei totaal verschillend, maar juist daardoor vulden we elkaar perfect aan. Samen hebben we met het kleuteronderwijs echt iets moois neergezet, van klassikaal naar een kindgerichte benadering.’ ‘Kinderen die anders wegdoken, zaten ineens met hun vinger omhoog’ Tekst Daniëlla van ’t Erve Beeld Fred van Diem Collega Anne van Brussel: tiek tot kinderen van hoogopgeleide ouders. Dat maakt het lesgeven een prachtige, maar ook intensieve uitdaging, die op den duur lichamelijk haar tol eist.’ Barbecue ‘Mijn afscheid was fantastisch, compleet met een eigen theatervoorstelling, receptie en een barbecue met het team. Ik heb een schitterend fototoestel gekregen. De natuur is hier zo mooi, heerlijk dat ik nu de tijd heb om dit vast te leggen. De lipdub van de kinderen en alle reacties ontroerden me, maar één gevoel overheerste: het is goed zo.’ H ‘Na ruim 25 jaar hadden we aan een half woord genoeg. We pakten alles aan en hadden bijvoorbeeld als eerste een digibord in de klas. Maar waar ik soms kan doorslaan in enthousiasme, gaat Els juist eerst alles rustig bekijken. We vulden elkaar aan, en dat werkte heel goed. Dat mijn maatje er niet meer is, is natuurlijk ontzettend wennen. Gelukkig zien we elkaar nog regelmatig.’ Afscheidstip van Els ‘Weet wat je wilt. Oubollig misschien, maar ik wilde graag een receptie. Alleen al door de Irakese vader, de Turkse opa en oud-leerlingen die kwamen, was dat me meer dan waard.’ 15 NR. 1 2016 Na!School
ERVARING IS GOUD WAARD Adv. GOUDGRIJS ZOEKT VAKBEKWAME DOCENTEN · Ben je een ervaren docent (55+)? · Heb je een 1e en/of 2e graads onderwijsbevoegdheid? · Zet je je kennis en ervaring graag (opnieuw) in voor toekomstige generaties? GoudGrijs zorgt ervoor dat jouw waardevolle onderwijservaring niet zomaar verloren hoeft te gaan. Wij bieden (tijdelijke) onderwijsbanen voor representatieve, gemotiveerde docenten. We zoeken docenten voor het po, mbo en vo (specifiek in de exacte vakken en talen). Het werk kan variëren van 8 tot 24 lesuren per week. BEN JE OF KEN JE ZO’N DOCENT? Bekijk ons actuele aanbod aan tijdelijke, parttime en fulltime onderwijsvacatures op www.goudgrijs.nl Neem contact met ons op voor een vrijblijvende kennismaking. (013) 211 84 48 | info@goudgrijs.nl | www.goudgrijs.nl
Een extraatje voor de kinderen Twee krantenkoppen in dezelfde week: ‘Ouderen rijker dan ooit’ en ‘Jongeren steeds meer moeite met kopen van een huis’. In Slappe was vier opties voor ouders die hun kind een (belastingvrije) schenking willen doen. Tekst Jaan van Aken 1 Stel, je hebt een goed pensioen naast je AOW en een aardig spaarpotje opgebouwd. Op een spaarrekening levert dat potje nu weinig rente op. Maar je kinderen kunnen wel een extraatje gebruiken. Daarom besluit je een schenking te doen. Elke ouder mag zijn of haar kind jaarlijks € 5.304 belastingvrij schenken. Deze gift hoef je niet aan te geven bij de Belastingdienst en is vrij te besteden. 3 Er is meer mogelijk. De eenmalige gift van € 25.449 mag je in hetzelfde jaar eenmalig met € 27.570 verhogen tot € 53.019. Voorwaarde is dat het extra geld wordt gebruikt voor een studie die minimaal € 20.000 per jaar kost of voor het financieren van een eigen woning. Het gaat dan om de aankoop van een huis, aflossen van de hypotheek, verbeteren van of onderhoud aan de woning, erfpacht afkopen of een restschuld afbetalen. Deze extra gift moet worden vastgelegd in een notariële akte. Als je voor 2010 al gebruik hebt gemaakt van de eenmalige schenking, maar niet van de verhoging van € 27.570, mag je die nu alsnog gebruiken. 2 Slappe was Je hebt je schaapjes op het droge en geniet van je pensioen. Hoe ga je zo goed mogelijk met je geld om? Wil je je kinderen een groter bedrag cadeau doen? Ouders mogen één keer in hun leven € 25.449 belastingvrij schenken aan kinderen tussen 18 en 40 jaar, of aan kinderen boven de 40 met een partner jonger dan 40 jaar. Deze gift is vrij besteedbaar, maar de ontvanger moet voor 1 maart van het volgend jaar wel aangifte doen bij de Belastingdienst. In het jaar van deze eenmalige gift kunnen ouders niet gebruikmaken van de jaarlijkse belastingvrije schenking van € 5.304. 4 En als de eenmalige gift al gebruikt is, is het dan toch mogelijk bijvoorbeeld € 10.000 euro te schenken? Zeker, alleen moet je schenkingsbelasting betalen over het bedrag boven € 5.304. Het is raadzaam het kind deze belasting te laten betalen, want als ouder betaal je meer, omdat de Belastingdienst de schenkingsbelasting ook als gift ziet. Bij € 10.000 euro betaalt een kind € 469 belasting en een ouder € 521. H 17 NR. 1 2016 Na!School
Dossier De Guernica Tijd voor verdieping. In dossier een onderwerp waarin je je lekker kunt vastbijten 18 Nooit te oud om te leren! 2 1 Wat is de ‘Guernica’? A. Dat is een andere naam voor de Spaanse burgeroorlog. B. Dat is een schilderij van Picasso uit 1937. C. Dat is een activistische stroming in de Spaanse schilderkunst. De Spaanse burgeroorlog was geen nationale kwestie, en een van de Europese landen nam deel aan het geweld. Welk? A. Frankrijk B. Portugal C. Duitsland 3 Er worden sinds 1851 universele en gespecialiseerde wereldtentoonstellingen (Expo’s) gehouden. Welke van de onderstaande specialisaties bestaat niet? A. Schilderkunst B. Jacht C. Architectuur NR. 1 2016 Na!School De juiste antwoorden: B, C , A
Symbool van oorlog en vrede Zijn opdrachtgevers hadden liever gezien dat Picasso de Spaanse burgeroorlog realistisch weergaf. Maar juist door de surrealistische interpretatie van het bombardement groeide de Guernica uit tot een zinnebeeld van vrijheid en democratie. Tekst Robert Sikkes Beeld Joaquín Cortés/Román Lores Museo Reina Sofia ‘E en groote monochrome voorstelling “Guernica” door Picasso, zich aansluitend bij zijn overige surrealistische werk, geeft een feller beeld van volstrekt radelooze verwarring dan welk oorlogsschilderij ook in realistischen geest.’ Zo beschrijft Jos de Gruyter, kunstcriticus van het liberale dagblad Het Vaderland, de Guernica als hij begin oktober 1937 het doek op de wereldtentoonstelling in Parijs ziet. Wie het nu wil zien, kan terecht in het Madrileense museum Reina Sofia. Een imposant schilderij, wanneer je ervoor staat. Niet alleen omdat het groot is. Drie meter vijftig hoog bij zeven meter tachtig breed. Maar ook door de kleurstelling in zwart, grijs en wit. De aangrijpende verbeelding van de wanhoop. Opdracht Pablo Picasso (1881-1973) is wereldberoemd en woont al decennia in Parijs als de Spaanse republikeinse regering hem begin 1937 vraagt een enorm schilderij te maken voor de wereldtentoonstelling in de Franse hoofdstad. Om aandacht te vragen voor de bloedige burgeroorlog, die dan al een half jaar woedt. Picasso kiest in het conflict vóór de republiek en tégen Franco. Hij maakt een serie tekeningen, bijna stripachtig. De droom en leugen van Franco, bedoeld om geld in te zamelen voor de almaar leger wordende schatkist van de republiek. Het grote werk voor de wereldtentoonstelling vlot alleen niet zo. Dat 19 Guernica-rondleidingen In het Museo Reina Sofia zijn op donderdag (17.00 uur) en vrijdag (11.30 uur) gratis rondleidingen over de Guernica in het Engels. Op andere tijden in het Spaans. Geopend van 10.00 tot 21.00 uur, op dinsdag gesloten, zondag afwijkende tijden. Toegang € 8. Gratis voor 65+’ers, 18-’ers en leraren. Leraren bij voorkeur met een ITIC-kaart of identificatie als leraar in combinatie met een ID-kaart. www.museoreinasofia.es verandert met het bombardement van de historische Baskische hoofdstad Guernica door het Duitse Condor-legioen. Natuurlijk heeft Picasso direct de berichten over de verwoesting van de stad gehoord. ‘Het schilderij waar ik aan werk, zal ik Guernica noemen, en in al mijn recente werk uit ik mijn afschuw over de militaire kaste die Spanje heeft doen zinken in een oceaan van pijn en dood.’ Een duidelijk statement, maar g NR. 1 2016 Na!School
De historische binnenstad van Guernica werd door de Duitse Luftwaffe platgebombardeerd. Het bombardement op Guernica 20 Op maandag 26 april, op de dag van de drukbezochte wekelijkse markt, verwoesten Duitse vliegtuigen van het Condor-legioen met een bommentapijt de stad Guernica volledig. M eer dan duizend doden, vrijwel allen burgerslachtoffers. Ook ziekenhuizen worden gebombardeerd. Vluchtelingen in de velden worden gemitrailleerd. Dat is duidelijk bedoeld als afschrikwekkend voorbeeld. Guernica moet worden weggevaagd, is de opdracht van het Condor-legioen. Juist omdat het een stad is met een symboolfunctie: de historische hoofdstad van Baskenland, dat zich tegen de opstand van Franco verzet. Verontwaardiging ‘Guernica nog slechts een rookende puinhoop’, koppen Nederlandse kranten de dagen daarna. Want het nieuws reist in de jaren dertig snel. De Spaanse burgeroorlog wordt op de voet gevolgd door de internationale media. Wereldwijd ontstaat grote verontwaardiging door de massaslachting op een onverdedigde stad. De New York Times en de Britse Times zetten het verslag van correspondent George Steer op de voorpagina. ‘Waves of German-type plains fling thousands of bombs and incendiary projectiles on Guernica, behind the lines, as priests bless peasants filling town on market day.’ Dat verslag bereikt Picasso in Parijs. het eindresultaat bevalt de republikeinse opdrachtgevers maar matig. Moet dit nu de wreedheid van Franco’s troepen weergeven? Had in plaats van dit surrealistische schilderij er niet beter een sociaal-realistisch doek kunnen hangen? Geen woede Anders dan vaak wordt gedacht, is de Guernica niet zomaar in een vlaag van woede neergezet. Veel elementen, zoals het paard en de stier, komen in eerdere werken van Picasso voor. De tentoonstelling rondom het schilderij in de zalen van het Reina Sofia-museum laat dat goed zien. Met bekende en onbekende elementen schiep hij in zwart, grijs en wit zijn weergave van het bombardement. En van alle bombardementen die daarop volgden. Wat aan de latere bekendheid van het schilderij heeft bijgedragen, is dat het wordingsproces van de Guernica is vastgelegd in een fotoreportage. Maakster Dora Maar, op dat moment de geliefde van Picasso, zou hem hebben bewogen om kleur te vermijden. Op reis Na de wereldtentoonstelling gaat de Guernica op reis door de wereld en groeit het schilderij daardoor uit tot een symbool van de wreedheid van oorlog, en zo een symbool van vrede. Uiteindelijk belandt het doek in het Museum of Modern Art (MoMa) in New York. Daar moet het van Picasso blijven, tot het moment dat vrijheid en democratie in Spanje terugkeren. In het MoMa zijn er tijdens de Vietnam-oorlog regelmatig nachtwakes van anti-oorlogsdemonstranten bij het doek. Nelson Rockefeller laat van de Guernica een kopie maken in de vorm van een wandtapijt. Zijn familie schenkt NR. 1 2016 Na!School
Het Museo de la Paz in Guernica heeft een interactieve tentoonstelling over de verschrikkingen die de stad troffen. Foto: Ayuntamiento Gernika Lumo Bezoek de herbouwde stad het later aan de Verenigde Naties, waar het wandtapijt sinds 1985 prominent hangt. Het wordt echter verborgen achter een blauw doek als Colin Powell in 2003 voor het wandtapijt aankondigt dat de Verenigde Staten Irak binnenvallen. Volgens de VN is het wandtapijt bedekt op verzoek van televisiemaatschappijen, volgens anderen op verzoek van de regering-Bush. Dat laatste is waarschijnlijker, zeggen critici die spreken over censuur. Want hoe anders kan bij de VN een oorlogsaankondiging plaatsvinden voor een schilderij dat ‘een feller beeld geeft van volstrekt radelooze verwarring dan welk oorlogsschilderij ook in realistischen geest.’ H Het stadje Gernika Lumo – de officiële Baskische naam voor de gemeente – is na het bombardement herbouwd. I Picasso in Nederland Een paar weken reisde Picasso in 1905 door Nederland, en hij had het later over ‘onvergetelijke herinneringen’. P icasso tekent en schildert, zoals Les tres Hollandaises, drie boerenmeisjes in een Noord-Hollands landschap. De recente tentoonstelling is voorbij, maar de catalogus Picasso in Holland vertelt in woord en beeld het complete verhaal (Uitgeverij Waanders & De Kunst: € 22,50). Vanaf 13 oktober besteedt museum Beelden aan Zee in Den Haag aandacht aan een onderbelicht deel van Picasso’s oeuvre: keramiek en beelden. Beelden aan Zee heeft tot begin maart bijna honderd hoogtepunten uit Picasso’s plastisch werk in huis. n de Franco-periode waren er geen verwijzingen naar de verschrikkelijke geschiedenis. Jaren na de komst van de democratie was er alleen een groot tegeltableau van Picasso’s schilderij te vinden. Inmiddels is er meer. Zo organiseert de gemeente na telefonisch verzoek rondleidingen over het bombardement, voor minimaal tien personen en ook in het Engels. In het Museo de la Paz is een interactieve tentoonstelling over de verschrikkingen die de stad troffen. Het stadje ligt op 30 kilometer van Bilbao, met goede bus- en treinverbindingen. Meer informatie op www.gernika-lumo.net. 21 NR. 1 2016 Na!School
Adv.
EN. MET NIET EERDER IN NEDERLAND GETOONDE BEELDEN. MET Keramiek & Sculptuur 13 okt – 5 mrt 2017 Picasso aan Zee EN OOK Frits van Hall Gereserveerde gratie Hieke Luik Opnieuw | Reset Arne Quinze Natural Chaos Anish Kapoor Mountain Museum Beelden aan Zee Bestel NU tickets online op beeldenaanzee.nl open di t/m zo van 10 tot 17 uur Harteveltstraat 1, Den Haag 070 358 58 57 beeldenaanzee.nl
De ontmoeting Oud-collega’s Anne de Jong (links): ‘Het was een heerlijke dag, ik heb genoten! Wat is het toch weer fijn oudcollega’s te ontmoeten. Voor zoiets leuks maak ik natuurlijk altijd tijd!’ Rija Damman: ‘Ik heb net een nieuwe telefoon en weet niet zo goed hoe die werkt. Ook de klok staat niet op tijd. Mijn buurman hielp me hiermee. Zag ik ook meteen wat foto’s van hem!’ Anne en Rija ontmoeten elkaar op 27 september, tijdens de AOb-postactievendag Drenthe. Meer ontmoetingen Meerdere avonden Keuzepensioen ABP Drie informatie-avonden voor werkenden over de mogelijkheden van het ABP-keuzenpensioen. Dinsdag 25 oktober Ridderkerk, maandag 31 oktober Goes en dinsdag 1 november Den Haag. Aanvang: 19.00 Dinsdag 1 november Postactieven Midden Beemster Rayon Noord-West organiseert in de Keyserkerk in Midden Beemster de bijeenkomst Nieuwkomers kunnen op uw steun rekenen. Hoe kunt u uw onderwijservaring in te zetten voor hulp aan migranten. Aanmelden en alle ontmoetingen op www.aobevents.nl Dinsdag 15 november Postactieven Rotterdam Regio Zuid Holland Zuid bezoekt ROC Zadkine. In de ochtend ledenvergadering, in de middag bezoek aan Museum Rotterdam. NR. 2 2016 Na!School
1 Online Touch