SPECIAL 47 – is de transitie zorgvuldig vorm te geven, zodat we straks niet allemaal met halve projecten zitten’, legt ze uit. Haar vrees is dat een deel van de woningen wél wordt aangesloten op het warmtenet en een deel niet, waardoor ze zijn aangewezen op voorzieningen die op de lange termijn veel duurder zijn en niet meer in verhouding staan tot de waarde van de woning. ‘Dat betekent dat die woning dan in waarde keldert omdat de energierekening steeds hoger wordt en er geen alternatief is om die woning op een aangename manier te verwarmen.’ Ook voor woningeigenaren met een krappe beurs moet het warmtenet betaalbaar blijven, benadrukt ze. GEDWONGEN Nu de baatbelasting niet doorgaat, is een potentiële spanning uit de lucht. Reedijk schetst de situatie waarin de aanleg van een warmteleiding in combinatie met de keuze voor baatbelasting de gemeente gedwongen zou kunnen hebben een aanslag neer te leggen bij particuliere woningbezitters die door hun nabijheid onder die baatbelasting zouden vallen, ‘terwijl we vanuit de warmtetransitie zeggen dat we aan de slag gaan met participatie, dat we in gesprek gaan met de COLUMN JAN VERHAGEN BARON VON MÜNCHHAUSEN Karl Friedrich Hieronymus baron von Münchhausen werd exact driehonderd jaar geleden geboren – in 1720. Hij schreef veel sterke verhalen. Een van de bekendste is dat hij zich aan zijn eigen haren uit een moeras trok. Het Centraal Planbureau werd exact vijfenzeventig jaar geleden opgericht – in 1945. Het schrijft ook sterke verhalen. Zo schreef het planbureau onlangs dat de gemeenten zich aan hun eigen haren uit een moeras kunnen trekken. Welk moeras? Dat van de arbeidsgehandicapten. De gemeenten moeten namelijk zorgen dat mensen met een arbeidshandicap een baan kunnen krijgen. Vroeger heette dat sociale werkvoorziening – dan weet iedereen waar ik het over heb. Daarvoor krijgen de gemeenten geld van het rijk, het participatiebudget. Bijna 2 miljard euro voor ongeveer 80.000 mensen. Dat participatiebudget wordt met een ingewikkeld model verdeeld – het zal eens een keer niet zo zijn. Het Centraal Planbureau heeft nu een plannetje bedacht zodat de gemeenten met dat participatiebudget méér arbeidsgehandicapten een baan kunnen geven. Want dat zou ‘maatschappelijk optimaal’ zijn. Hoe? Door die 2 miljard euro niet volledig met dat ingewikkelde model te verdelen maar door een deel ervan te verdelen met ‘prestatiebekostiging’. Elke gemeente krijgt dan een bepaald bedrag voor iedere persoon met een arbeidshandicap die ze aan een baan helpt. Omdat de beloning voor het helpen van mensen met een arbeidshandicap zo groter wordt, zouden de gemeenten beter hun best ervoor doen. Bijvoorbeeld meer geld investeren voor die banen, of meer ambtelijke uren eraan besteden. Ik kan u vertellen dat dat plannetje niet gaat lukken. Als alle gemeenten meer mensen met ‘ Het zal ook eens een keer niet zo zijn’ een arbeidshandicap aan een baan helpen, en daar extra voor beloond worden, dan lukt dat nooit met hetzelfde budget. En als maar een deel van de gemeenten extra mensen met een arbeidshandicap aan een baan helpt, dan lukt het wel met hetzelfde budget, maar dan krijgt het andere deel van de gemeenten minder geld. Die gemeenten moeten dan bezuinigen op bibliotheek, zwembad, wegenonderhoud, jeugdzorg, of wat dan ook. En dat noemt het planbureau ‘maatschappelijk optimaal’? Voor eens en altijd: je kunt niet door een slim verdeelmodel meer bereiken met hetzelfde budget. Je kunt je niet aan je eigen haren uit een moeras trekken. ‘ Wat ik écht belangrijk vind, is de transitie zorgvuldig vormgeven’ bewoners. En daar komt dan uit of welke voorkeur zij hebben.’ Dat is niet de route die de Drechtsteden willen nemen, zegt hij. ‘Je wilt dat de particulieren er ook zelf achter staan. Dwang, daar willen we verre van blijven.’ Om de haalbaarheid van de warmtenetten te vergroten, kijkt wethouder Van Dongen nu expliciet naar de rijksoverheid. ‘Ruim 30 procent van Nederland gaat op een vorm van een warmtenet. Het zou handig zijn als het rijk besluit dat dit vitale infra is. Dat wordt het natuurlijk als je met leveringszekerheid wilt werken. Als het vitale infra is, kan een deel van de onrendabele top worden afgedekt en hoef je veel minder risico’s mee te nemen.’ Hoewel de Drechtsteden dus na het ESBLonderzoek hebben afgezien van baatbelasting, laat de gemeente Groningen het toch meenemen in zijn eigen ESBL-onderzoek naar fiscale mogelijkheden om warmtenetten te financieren. ‘Ik vind het belangrijk om bij een afweging alle opties naast elkaar te l eggen. Dit onderzoek gaat met name over toepassing van OZB in het geheel en in hoeverre het mogelijk is hierin te differentiëren. De baatbelasting nemen we mee om hem langs de lat te leggen’, zo motiveert projectmanager energietransitie Marco Attema het onderzoek. Warmtestad, een gezamenlijke BV van de gemeente Groningen en het waterleidingbedrijf, legt momenteel een warmtenet voor 10.600 woningequivalenten aan. ‘Het onderzoek gaat niet over deze woningen’, verduidelijkt Attema. ‘Het gaat over de situatie als je wijken moet gaan aansluiten in plaats van complexen. Hoe moet je dat bekostigen? Welke rol moet je als overheid spelen?’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 14 | 2020
48 Online Touch Home