0

28e Jaargang • no. 8 • november 2020 09 Reggewoon en Hemink Groep verduurzamen Het Helmerink in Nijverdal WILA Lochem neemt tweede productielocatie in gebruik Pagina 07 Nieuwbouw appartementen Oost Esch Borne ondanks COVID-19 toch binnen termijn gereed Nieuwbouw P&K in Enter

Inhouds opgave 09 35 07 61 31 05 Voorwoord: “De goede afslag” 07 12 16 18 23 28 Nieuwbouw WILA Lochem WILA Lochem vaart koers met gewaardeerde bouwpartners Kreunen Bouw zet extra tand bij om tweede productielocatie WILA te realiseren Maas Architecten leidende factor in totale huisvestingsplan WILA Omvang en detailafstemming belangrijke factoren voor Alferink Installatietechniek Technisch dienstverlener schaart zich achter “De Groene Koers” Nieuwbouw P&K Kraanbedrijf en 31 41 42 Transportservice Enter “Jonge leu terug op oale groond” Een interessant project voor Timmerhuis Groep Column Danny van Hal: “De tweede coronagolf? De strijd om de vakmensen verhevigt” 67 68 70 73 75 76 78 44 49 54 55 56 61 Verduurzaming Het Helmerink Nijverdal Ambitieus Reggewoon verduurzaamt Het Helmerink “Een prachtig complex op een markante locatie” “Treintjes werken” met Te Wierik Specialistische Reiniging & Dienstverlening Respect voor het verleden en de omgeving gecombineerd met een eigentijdse twist Verduurzaming van gebouwen begint met gedrag Nieuwbouw Oost-Esch Borne “Oost-Esch Borne is een bouw die altijd geassocieerd zal worden met COVID-19” Column BIM4ALL: “De basis voor een geslaagd BIM-proces” Maak kennis met het Bouwrechtteam KienhuisHoving Museum Arnhem wordt visitekaartje voor de stad Alsecco ProAttika biedt strakke gevels zonder dakrand Column KienhuisHoving: “Werkbare dagen” Vacatures BAM verwerft opdracht voor onderhoud aan gebouwinstallaties Rijksgebouwen Bouwen in het Oosten 03

Voorwoord Voorwoord Door: Gerard van Leeuwen De goede afslag Ga er maar aan staan als ondernemer. Een continue stroom van al dan niet gekleurde berichten, rapporten of, nog erger, desinformatie en nepnieuws dat werkelijk van alle kanten op je afkomt. Wat moet je geloven, wat juist niet en wat neem je ‘voor kennisgeving aan’? Door die enorme informatiestroom dreigt het gevaar dat je essentiële berichtgeving ook mist. Hier in Nederland kunnen we merken dat de verkiezingen van maart 2021 zich aandienen. Proefballonnen hier, gelekte onderdelen van verkiezingsprogramma’s daar. Opzetjes in praatprogramma’s…, het zijn allemaal voortekenen dat de strijd om het pluche is begonnen. Lodewijk Asscher kreeg in Buitenhof alle ruimte om zijn veertien miljard tellende investeringsplan voor de woningbouw te ventileren, Maxime Verhagen van Bouwend Nederland en Doekle Terpstra van Techniek Nederland sorteerden eveneens voor. Secundair op de formatie van een nieuw kabinet, maar ook voor de korte termijn op het grote stikstofdebat dat nog steeds woedt en tijdens de behandeling van de begroting van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ongetwijfeld weer voor nieuwe hoogte- of, naargelang uw mening, dieptepunten zal zorgen. Fundamentele keuzes maken is niet het sterkste punt van dit kabinet en überhaupt van alle vaderlandse naoorlogse regeringen. Polderen is al tientallen malen dood verklaard maar in de praktijk is deze aanpak nog immer springlevend. In verreweg de meeste gevallen werkt dit ook, maar sinds we als land het Klimaatakkoord hebben omarmd met concrete doelstellingen als criteria is er de nodige druk ontstaan. Zoals in deze coronacrisis ons door Mark Rutte en Hugo de Jonge steeds wordt aangepraat dat de keuze tussen zorg en economie een vals dilemma is, terwijl de man en vrouw in de straat dat heel anders ervaart, geldt dat eveneens voor het stikstofdebat. Landbouw, industrie, verkeer en bouw: allen hebben procentueel hun aandeel in de uitstoot. Inmiddels heeft het land de lobbykracht van de agrarische sector leren kennen. Buiten kijf staat dat de agrarische sector het leeuwendeel vormt van het probleem. Maar niemand is de chaos vergeten met trekkers op de weg en ingeramde deuren. De lobby van deze sector is al sinds Sikko Mansholt een van de allersterkste in het land der belangenbehartigers. Dat er een clash komt in de belangenafweging is evident. Als het geen item wordt in deze verkiezingsstrijd, dan wel in april als de coalitiebesprekingen starten. Tot die tijd is het voor insiders wellicht leuk of interessant die krachtmetingen in Den Haag en Brussel te volgen, maar voor een ondernemer is het drie keer niets. Onzekerheid voor de te kiezen route werkt verlammend. En dat kunnen we nu net niet gebruiken. Te hopen is dat de krachtenbundeling van de Limburgse sluwheid van Verhagen en het Friese stugheid, gelardeerd met de ervaring en Amsterdamse bluf van Bernard Wientjes mag leiden tot de juiste afslag. Op de cover Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Tweede productielocatie voor WILA Lochem Uitgever: Bouwen in de regio v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE, Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Sneek Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen, Jolanda Groothuis en Reinout Burgers Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) en Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05

Wila Lochum Door: Jolanda Groothuis WILA Lochem vaart koers met gewaardeerde bouwpartners WILA staat voor Willemsen Laren en werd in 1932 opgericht door de grootvader van de huidig directeur Hans Willemsen. In 1948 verhuisde het bedrijf van Laren naar de Goorseweg in Lochem alwaar het door de jaren heen een enorme groei doormaakte. Binnen de organisatie, die tevens vestigingen in China en de Verenigde Staten heeft, zijn 320 mensen werkzaam. De uitbreiding van de tweede productievestiging aan De Kwinkweerd in Lochem zal op termijn zeker perspectief bieden voor de werkgelegenheid in de omgeving. Bouwen in het Oosten 07

Wila Lochum Frank Rouweler WILA Director of Manufacturing and R & D Winand Jansen WILA projectmanager R & D Jaap Westhuis projectleider Alferink Jan Laarhuis projectleider Alferink Jorrit Hulshof architect Maas Architecten Frank Rouweler maakt onderdeel uit van de vierkoppige directie van WILA en is verantwoordelijk voor de productie en ontwikkeling binnen het bedrijf. Hij legt uit dat binnen de tweede productie-vestiging alle kantpersgereedschappen geproduceerd zullen gaan worden. Op de bestaande locatie blijft het hoofdkantoor gevestigd en zal de fabriek op den duur opnieuw ingedeeld worden, zodat daar een optimale productie ontstaat. Dubbele cijfers Na de crisis in 2009 onderging WILA een enorme groei in de afname van producten. Volgens Frank Rouweler werden deze jaren dubbele cijfers gedraaid met als gevolg dat op de hoofdlocatie ruimtegebrek ontstond. Frank Rouweler: “Om de groei verder te kunnen accommoderen zijn we in 2016 serieus gaan nadenken over uitbreiding. Tot op heden huurden we twee locaties in Lochem, dit was echter niet zaligmakend; de mensen en processen werden van elkaar gescheiden, dat bracht op allerlei gebied beperkingen met zich mee.” Goede partnership Het vrijkomen van gemeentegrond aan De Kwinkweerd bood in 2018 mogelijkheden. De locatie ligt hemelsbreed vijfhonderd meter van de hoofdvestiging wat logistiek gezien een positieve factor is. Frank Rouweler: “Deze plek geeft ons de kans om twee productiestromen te scheiden waardoor we nog meer kunnen optimaliseren. Bovendien is het, zeker voor onze ondersteunende diensten waaronder engineering en onderhoud, fijn om eenvoudig op zowel de ene als de andere locatie hun werk te verrichten. Feitelijk vielen alle puzzelstukjes op zijn plek, temeer omdat we van de gemeente Lochem alle credits kregen om op deze locatie te gaan bouwen. Er was sprake van een goede partnership, het hele aanlooptraject heeft dan ook niet veel voeten in aarde gehad.” Constructieve oplossingen Het bestek werd geschreven door Maas Architecten en Trias Advies en Energiemanagement. Frank Rouweler: “Er was sprake van een goede partnership, het hele aanlooptraject heeft dan ook niet veel voeten in aarde gehad.” Bouwen in het Oosten 09

Wila Lochum Hierbij rees de vraag voor WILA wat hen de beste prijskwaliteit verhouding zou opleveren. Frank Rouweler: “Kreunen Bouw is reeds jarenlang een gewaardeerde partner van ons. We waren verheugd dat zij als beste aangeschreven partij naar voren werden gedragen. Met Alferink Installatietechniek hadden we geen ervaring, maar ook de samenwerking met deze organisatie is goed. Het geschreven bestek was een goede basis, dit neemt echter niet weg dat er tijdens de bouw soms naar andere constructieve oplossingen gezocht moest worden. Dan is het zaak om daar samen goed uit te komen. Een omvangrijke bouw als deze betekent dikwijls een kwestie van geven en nemen, de samenspraak met deze partijen is prima.” Volop draaien Wat betreft de toekomst van WILA verwacht Frank Rouweler een stijging in de vraag naar producten, mede door de verdere digitalisering en automatisering. “Deze investering maakt het voor ons mogelijk om spelers in de markt wereldwijd te beleveren en direct mee te kunnen schakelen wanneer de groei doorzet. Ondanks dat we nu nog in de afbouwfase zitten, zijn we al machines aan het plaatsen, zodat we straks, na de oplevering direct volop kunnen gaan draaien.” Frank Rouweler: “Deze plek geeft ons de kans om twee productiestromen te scheiden waardoor we nog meer kunnen optimaliseren.” Bouwen in het Oosten 11

Door: Jolanda Groothuis Kreunen Bouw zet extra tand bij om tweede productielocatie WILA Lochem te realiseren WILA Lochem ontwikkelt en produceert wereldwijd high-end klemsystemen en gereedschappen voor kantpersbouwers- en gebruikers. Het doel is het voortdurend ontwikkelen en produceren van gereedschappen die de productiviteit en kwaliteit van het buigproces naar een steeds hoger niveau brengt. Door de forse groei die de organisatie de afgelopen jaren doormaakte én om klaar te zijn voor de toekomst werd de bouw van een tweede productielocatie met een oppervlakte van 14.500 m2 noodzakelijk. 12 Bouwen in het Oosten

Wila Lochum Via een meervoudige onderhandse aanbesteding, begeleid door Maas Architecten, werd het plaatselijke bedrijf Kreunen Bouw Lochem geselecteerd, samen met Alferink Installatietechniek uit Groenlo als onderaannemer, om dit omvangrijke bedrijfspand te realiseren. Beide partijen hebben ruime ervaring in de industriesector. Serieuze plannen Peter Steijsiger is projectleider bij Kreunen Bouw en geregeld op de bouwplaats aan De Kwinkweerd in Lochem aanwezig om de voortgang van het werk in goede banen te leiden. Hij legt uit dat WILA ruim twee jaar geleden serieus plannen maakte om een tweede productievestiging te laten bouwen. Steijsiger zegt de organisatie goed te kennen. Door de jaren heeft Kreunen Bouw diverse uitbreidingen binnen de hoofdlocatie uitgevoerd. Niettemin was dit geen vrijbrief voor de uitvoering van de tweede productievestiging. Scherp gecalculeerd Peter Steijsiger: “Er was wel degelijk sprake van concurrentie tijdens de aanbesteding. We hebben dan ook scherp gecalculeerd om dit project binnen te halen. Er was ons als Lochemse aannemer veel aan gelegen om de nieuwbouw te mogen uitvoeren. De locatie ligt aan de andere zijde van het kanaal; vanuit ons kantoor hebben we hier het volledige zicht op. Je begrijpt dat, wanneer hier een bouwbord van de concurrent zou staan, dit volledig tegen onze borst zou stuiten. Bovendien is het een prachtig, omvangrijk project waaraan de opdrachtgever een hoog kwaliteitsniveau stelde (zie kader).” Geen onvertogen woord Op 13 november 2019 werd de aannemingsovereenkomst getekend voor de nieuwbouw van de productieruimtes en kantoren. De aftrap van de bouw vond vervolgens afgelopen januari plaats. Vanaf dat moment zetten gemiddeld zestig vaklieden alle zeilen bij om de oplevering in december te realiseren. “De lat ligt hoog qua planning en kwaliteit”, aldus Peter Steijsiger. “Maar zoals het er nu voor staat, gaan we de deadline halen. Dit was echter niet vanzelfsprekend. Zo hebben we bijvoorbeeld in de bouwvak doorgewerkt. Het was om een aantal redenen noodzakelijk om een extra tandje bij te zetten. Door de lockdown in Italië lieten leveringen langer op zich wachten en we kregen te maken met wat uitval van het personeel door corona. Bovendien moest er, na Peter Steijsiger: “Ook toen er in de bouwvak doorgewerkt moest worden, heb ik geen onvertogen woord van de vaklieden gehoord. Dat zegt veel over de onderlinge verstandhouding.” Bouwen in het Oosten 13

Wila Lochum overleg met de opdrachtgever en architect, weleens geschakeld worden vanwege bouwkundige wijzigingen. Ik prijs me rijk met het hele team dat zich in alle opzichten flexibel heeft opgesteld. Ook toen er in de vakantie doorgewerkt moest worden, heb ik geen onvertogen woord gehoord. Dat zegt veel over de onderlinge verstandhouding.” Unieke opdrachtgever Tijdens de hele bouw was er een nauwe samenwerking tussen Maas Architecten, de opdrachtgever, de aannemer en de installateur. Peter Steijsiger: “Gedurende het uitvoeringsproces is er gestructureerd gewerkt, waarbij vaste overlegmomenten niet ontbraken. Naast de reguliere bouwvergaderingen werden geregeld meetings georganiseerd om gedetailleerder in te gaan op de materie, maar ook om elkaars verwachtingspatroon uit te spreken. Openheid, helderheid en begrip hebben voor elkaars situatie, zorgden ervoor dat we op een constructieve manier met elkaar in gesprek bleven. Het resultaat van deze goede samenwerking is dat straks in december een gebouw is gerealiseerd voor een unieke opdrachtgever en daar mogen alle bouwpartners trots op zijn. Een bedankje naar WILA voor het in ons gestelde vertrouwen is zeker op zijn plaats. Maar ook spreek ik graag mijn lof uit naar alle medewerkers die, ondanks dat de werkdruk hoog was, dit bijzondere project succesvol hebben afgerond. Dat de oplevering een feestje gaat worden, staat buiten kijf!” De ambities van WILA zoals omschreven in het plan van eisen: Buitenkant: • Modern • Onderscheidend • Industrieel • Hoge afwerkingskwaliteit Binnenkant productiehal: • Overzichtelijk en ruim • Flexibel • Onderhoudsvriendelijk • Goed en gezond binnenklimaat • Juiste lichtinval • Logische verkeersstroom Binnenkant facilitaire functie: • Overzichtelijke en ruim • Juiste lichtinval • Rust en ordelijk • Goede zichtlijnen • Logische verkeersstroom • Goed en gezond binnenklimaat • Goede akoestiek • Rustig kleurgebruik • Industrieel karakter • Onderhoudsvriendelijk • Hoge afwerkingskwaliteit Bouwen in het Oosten 15

Wila Lochum Over Kreunen Bouw Peter Steijsiger, sinds zeven jaar werkzaam bij Kreunen Bouw, omschrijft de organisatie als een allround bouwbedrijf. “Wij voeren onderhoudswerkzaamheden uit van vijftig euro tot werken van vijftien miljoen euro. Onze kracht zit vooral in unieke projecten, een conceptbouwer zijn we niet. De werken die we uitvoeren variëren van renovatie en verduurzaming tot (luxe) woningbouw en utiliteitswerken. We werken het liefst regionaal, men zal niet snel een bouwbord van Kreunen in Almere tegenkomen. De laatste jaren zijn we behoorlijk gegroeid, dit willen we graag vasthouden. Persoonlijk verwacht ik met name verbreding in het onderhoudswerk en verduurzaming. Deze werkzaamheden hebben we anderhalf jaar geleden ondergebracht in een aparte onderhoudstak met een eigen KCC (Klant Contact Centrum). Hier kunnen bewoners van onder andere corporaties reparatieverzoeken melden. Deze worden dan rechtstreeks gepland in de agenda van onze vaklieden. In de toekomst verwacht ik zeker dat er nog meer corporaties en bedrijven van deze diensten gebruik zullen gaan maken, in combinatie met het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden.” Peter Steijsiger: “We werken het liefst regionaal, men zal niet snel een bouwbord van Kreunen in Almere tegenkomen.” Bouwen in het Oosten 17

Door: Jolanda Groothuis Maas Architecten leidende factor in totale huisvestingsplan WILA Maas Architecten Lochem-Zeist is reeds jarenlang een vaste relatie van WILA. Al in 1996 ontwierp het bureau het huidige hoofdkantoor aan de Goorseweg in Lochem om vervolgens in de loop der jaren als partner op te treden bij interne verbouwingen. Jorrit Hulshof is architect bij Maas. Hij legt uit dat er vanaf 2016 serieus werd gesproken over het vergroten van de huidige hoofdlocatie, die onderdeel uitmaakt van het totale huisvestingsplan. “In de daaropvolgende jaren hebben we voor WILA een nieuwe hightech parkeergarage ontworpen die tegenover de huidige hoofdvestiging ligt. Deze parkeergarage was noodzakelijk, zodat de oorspronkelijke parkeerplaats, gelegen bij de hoofdvestiging tevens bij de productiehal gevoegd kon worden. Tijdens diezelfde periode is er onderzoek geweest om de fabriek verder oostwaarts uit te breiden. Deze grond was helaas niet te koop. Daarom zijn we vanaf 2018 gestart met de eerste studies om te inventariseren of er een nieuwe productielocatie elders in Lochem gerealiseerd kon worden. Vanaf de initiatieffase zijn we betrokken geweest bij deze nieuwbouw. Dit hield in dat we samen met WILA een technisch en functioneel programma van eisen hebben opgesteld. Op basis daarvan zijn we begonnen met het ontwerp, dat gedurende het proces groeide. Artist impression: Maas Architecten LochemZeist 18 Bouwen in het Oosten

Wila Lochum Dit was een intensief proces tussen de opdrachtgever en mij als architect.” Zuiverheid en precisie Op de vraag of het ontwerpen van de tweede productiehal een complexe klus was knikt Jorrit Hulshof bevestigend: “Dat was het zeker! Er waren veel factoren die een belangrijke rol speelden in het ontwerp. De meeste productielocaties bestaan uit een los kantoor met daarachter een vastgeplakte functionele hal. WILA had de intentie zich te willen onderscheiden. We hebben een modern gebouw ontworpen met twee voorkanten; de kanaalzijde en de (spoor)wegzijde. Het gebouw kan als één volume gelezen worden, waarin alle functies zijn opgenomen. Het straalt zuiverheid en precisie uit. Om tot deze eenvoud te komen moest over alle details nagedacht worden, zowel esthetisch als technisch. Maas Architecten is een full service architectenbureau. WILA heeft ons derhalve overal bij betrokken, van projectmanagement tot en met de terreininrichting en het interieurontwerp.” Basement van beton Leidend voor het ontwerp was het vigerende bestemmingsplan en het programma van eisen van WILA. De opdrachtgever wilde een productielocatie die overeenkomsten heeft met de hoofdvestiging. Jorrit Hulshof: “Bij de hoofdvestiging hebben we een aantal jaren geleden nieuwe materialen aangebracht die aansluiten bij de huidige identiteit van WILA. Er werd gekozen voor horizontaal zwart plaatmateriaal om de lengte van het gebouw te benadrukken en het bouwvolume te abstraheren. Vanwege de kwetsbaarheid en industriële uitstraling werd ervoor gekozen om het gebouw op een basement van beton te zetten, waarbij zelfs de overdekte, opgetilde entreevloer even los komt van het aanwezige maaiveld. RVS panelen komen bij de bestaande hoofdvestiging terug bij de entree. Deze panelen worden gemaakt met het product wat WILA zelf produceert, namelijk kantenpersgereedschap. Jorrit Hulshof: “Ik denk dat er maar weinig productielocaties in Nederland zijn met zo’n unieke en hoeveelheid (context)beleving.” Bouwen in het Oosten 19

Wila Lochum Welzijn medewerkers De grote hoeveelheid glas is toegepast om de buitenwereld te laten zien wat WILA produceert. Bovendien zorgt het voor contextbeleving; je beleeft de bosranden van Lochem-Ampsen met het treinverkeer aan de noordkant en aan de zuidkant het Twentekanaal met de vrachtschepen. Ik denk dat er maar weinig productielocaties in Nederland zijn met zo’n unieke en hoeveelheid (context)beleving. Dit is overigens niet alleen waarneembaar bij de kantoren, maar tevens in de fabriek. Om het zonlicht aan de zuidzijde te filteren werd gekozen voor een materiaal met een industriële look en feel in de vorm van aluminium lamellen. Op de verdieping kijkt men vanuit de kantine en het dakterras hier horizontaal doorheen, waardoor het zicht op het Twente-kanaal maximaal blijft. Op de begane grond werkt het als natuurlijke zonwering. Daarnaast zijn er veel panoramaramen toegepast in de fabriek. Daglicht heeft namelijk een positieve invloed op het welzijn van de medewerkers. Naast de panoramaramen in de zijgevels zijn in het dak van de fabriek sheddaken gemaakt voorzien van lichtstraten op de noordkant. Op deze manier is ook midden in de fabriek voldoende daglicht aanwezig.” Veel licht en zicht Volgens Jorrit Hulshof is het gebouw zodanig geïntegreerd ontworpen dat zowel aan de noordzijde als aan de zuidzijde ondersteunende functies zijn Jorrit Hulshof: “Het gebouw kan als één volume gelezen worden, waarin alle functies zijn opgenomen.” neergelegd in één bouwvolume. “Tussen de kantoren en de fabriekshal is aan de noordzijde een glazen atrium gemaakt. Deze zorgt voor veel licht en zicht, maar ook voor groenbeleving. Twee enorme bomen bevestigen de hoge ruimte. Dit atrium is tevens het entreegebied. Van daaruit kan gekozen worden om óf naar de productiehal te lopen óf middels een prachtige industriële trap omhoog te gaan naar het kantoorlandschap. Aan de zuidzijde bevindt zich onder andere de gezamenlijke kantine die via een groot bordes te bereiken is. Vanaf dit bordes is het gehele productieproces (15.000 m2 ) te overzien. Aangrenzend aan de kantine ligt een inpandig dakterras, voorzien van een glazen schuifdeursysteem, zodat ook in het voor- en najaar kan worden genoten van de frisse buitenlucht. Tevens is dit terras voorzien van een vertical garden. Tot slot is het noemenswaardig dat het hele gebouw all-eletric wordt uitgevoerd.” Toekomstbestendig Namens Maas Architecten zegt Jorrit Hulshof zich vereerd te voelen dat inmiddels gestart is met de laatste bouwfase van het totale huisvestingsplan van WILA. “Op de hoofdlocatie gaan we ons nu bezig houden met de planvorming van de laatste interne verbouwing, zodat ook deze locatie weer helemaal toekomstbestendig is.” Bouwen in het Oosten 21 19

Wila Lochum Door: Jolanda Groothuis Omvang en detailafstemming belangrijke factoren voor Alferink Installatietechniek Op het moment dat WILA haar nieuwbouwplannen voorlegde aan Maas Architecten en Trias Advies was Alferink Installatietechniek werkzaam bij een vergelijkbaar project; Technowand in Varsseveld. Dit eveneens omvangrijke werk werd tevens door Trias begeleid, waardoor Alferink al gauw in de picture kwam. Hierbij speelde de drive van projectleiders Jan Laarhuis en Jaap Westhuis, die in het verleden vaker hebben samengewerkt met Kreunen Bouw, zeker een rol: “We hebben ons er beslist hard voor gemaakt om dit project in handen te krijgen.” Bouwen in het Oosten 23

Niettemin was het, evenals dat bij Kreunen Bouw het geval was, nog niet vanzelfsprekend dat Alferink de installatiewerkzaamheden voor WILA in handen kreeg. Projectleider Jan Laarhuis, verantwoordelijk voor de W-installaties: “Er waren meerdere partijen in het spel, dat vergde scherp en intensief rekenwerk. Voor ons stond buiten kijf dat we dit project graag aan ons referentiekader wilden toevoegen. Ten eerste vanuit praktisch oogpunt omdat het op steenworp afstand van ons bedrijf ligt, maar tevens vanwege de duurzame ambitie die WILA erop nahield. Voor industriële omvang is dit een pracht project. Het zit hem nog niet eens zozeer in de het aantal uren, de omzet of het materiaal, maar meer vanwege diverse bijkomende aspecten.” In oplossingen denken Projectleider Jaap Westhuis, verantwoordelijk voor de E-installaties, vult zijn collega aan: “Uit ervaring weten we dat het prettig samenwerken is Jan Laarhuis Jaap Westhuis met Kreunen Bouw. Daarnaast waarderen onze vaklieden het om dichtbij huis te werken. Dat heeft voornamelijk te maken met de open manier van communiceren. In het westen is men geneigd, in geval van problemen of stagnatie, te dimdammen, te praten, dikwijls moet er gekneed worden. Hier in de Achterhoek worden de zaken direct praktisch aangepakt en in oplossingen gedacht. Dat bleek ook tijdens Jaap Westhuis: “Soms kan niet voorkomen worden dat zaken wringen. Maar, de karakters van zowel WILA, als Kreunen en Alferink komen goed overeen, dat vereenvoudigt veel.” deze bouw weer duidelijk. Samen heb je een bepaald commitment. Je bent afhankelijk van elkaar. De ene keer vormt de bouwkundige uitvoering de rode draad, de keer erop zijn dat de installatietechnische werkzaamheden. Het is zaak om deze in goed overleg op elkaar af te stemmen, maar soms kan niet voorkomen worden dat het wringt. De karakters van zowel WILA, als Kreunen en Alferink komen goed overeen, dat vereenvoudigt veel.” Verschillende stromen Het unieke aan deze bouw zit hem volgens de projectleiders vooral in de omvang en de detailafstemming. De disciplines heeft Alferink in huis, maar het feit dat zij dit project zien als 24 Bouwen in het Oosten

Wila Lochum Over Alferink Installatietechniek meerdere werken ineen, maakt het niet standaard. Bovendien vergt het hele bouwproces een nauwkeurige afstemming met de opdrachtgever. Jan Laarhuis: “Hoewel we nu nog volop in de afbouwfase zitten, zijn de mensen van WILA al bezig met de machineopbouw. Dat vereist extra overleg en coördinatie omdat er verschillende stromen door elkaar heen lopen; het Jan Laarhuis: “Het zit hem nog niet eens zozeer in de het aantal uren, de omzet of het materiaal, maar meer vanwege diverse bijkomende aspecten.” productieproces van WILA en onze werkzaamheden. Die twee werelden komen nu samen waardoor het van belang is om elkaar niet in de weg te lopen. Ondanks de complexiteit ervan, verloopt dit prima en dat wijt ik mede aan het feit dat onze jongens veel plezier beleven aan dit werk. Wat hierin meespeelt is de zichtbaarheid van de productie in de hal die zij realiseren. Dikwijls worden onze installaties weggewerkt, nu is dat geen noodzaak. De aandacht om de zaken op een strakke en nette manier aan te sluiten is er echter des te meer. Het aantoonbaar maken dat de functionaliteit eruit springt geeft dit werk nét dat stukje extra.” Alferink Installatietechniek uit Groenlo is een echt familiebedrijf dat in 1975 werd opgericht en vanaf 2003 door de tweede generatie wordt geleid. Het bedrijf heeft door de jaren heen met eigen mensen en middelen een gestage groei doorgemaakt. Jaap Westhuis: “De installatietechniek kent voor ons geen geheimen, feitelijk zijn we thuis in alle disciplines. Ons meedenkend vermogen richting de klant, van ontwerp tot realisatie, wordt bijzonder gewaardeerd. Bovendien zijn wij specialisten met betrekking tot beheer en onderhoud, exact afgestemd naar ieders wensen en behoeften. We zijn met ons gemotiveerde team, dat bestaat uit tachtig medewerkers altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen. Onze dienstverlening baseren wij op duidelijke afspraken, vakkennis, kwaliteit en een uitstekende serviceverlening.” Bouwen in het Oosten 25

Wila Lochum Alferink Installatietechniek is werkzaam in vier marktsegmenten, namelijk: • Zorg en wonen • Bedrijfshuisvesting • Sport, cultuur & recreatie • Onderwijs Hieronder een kleine greep uit de referenties: Het Nationaal Park De Hoge Veluwe Opdrachtgever: Stichting Het Nationaal Park De Hoge Veluwe Plaats: Otterlo Omvang: 3.500 m2 Werkzaamheden: Elektrotechnische en Werktuigbouwkundige installaties Brandweerkazerne en 24-uurs uitrukpost Opdrachtgever: Gemeente Arnhem Plaats: Arnhem Omvang: 5.800 m2 Werkzaamheden: Elektrotechnische en Werktuigbouwkundige installaties Eerste passief woonzorg complex van Nederland Opdrachtgever: Mijande Wonen Plaats: Vroomshoop Omvang: 2.500 m2 Werkzaamheden: Elektrotechnische en Werktuigbouwkundige installaties VMBO Hengelo Opdrachtgever: Stichting Carmel College Plaats: Hengelo Omvang: 13.800 m2 Werkzaamheden: Elektrotechnische en Werktuigbouwkundige installaties Alferink Installatietechniek is bij de nieuwbouw van WILA verantwoordelijk voor de volgende disciplines: Elektrotechnische installatie: Aarding en bliksembeveiliging Schakel- en verdeelinrichtingen Armaturen Kabel- wandgoten Licht- en krachtinstallaties PV installatie Zonweringsvoorzieningen Laadpalen Geluidinstallatie Data installatie Inbraaksignalering Brandmeldinstallatie Toegangscontrole CCTV voorzieningen Werktuigbouwkundige installaties: Hemelwater Vuilwater Water Sanitair Brandbestrijding Persluchtinstallatie Verwarmingsinstallaties Ventilatie Koeling Warmtepompen Regeltechnische installatie GebouwBeheerSysteem Bouwen in het Oosten 27

Technisch dienstverlener schaart zich achter ‘De Groene Koers’ De Gilde Groep werkt CO2-neutraal op zijn projecten. De Rijksoverheid heeft zich ten doel gesteld dat de Nederlandse economie in 2050 volledig circulair is. Voor de bouw heeft die ambitie grote gevolgen: op dit moment is de sector wereldwijd nog verantwoordelijk voor maar liefst 30 procent van al het afval en 45 procent van het grondstoffengebruik. De Gilde Groep werkt hard om zijn footprint fors te verkleinen. Daarom werken hun vakkrachten nu al CO2-neutraal. De Gilde Groep schaart zich volledig achter ‘De Groene Koers voor Bouw en Infra’. Een initiatief van Bouwend Nederland, BMWT, Cumela en MKB Infra om uiterlijk in 2030 te voldoen aan de doelstelling in het Klimaatakkoord: een CO2-reductie van 0,4 Mton ten opzichte van 1990 voor mobiele werktuigen en (bouw)materieel. Met het initiatief ‘De Groene Koers’ zetten de ketenpartners in de bouw en infra zich samen in voor zero-emissie werktuigen op de bouwplaats. De Gilde Groep gaat nog een stap verder en laat zijn mensen op de projecten waar zij aan het werk zijn nu al CO2-neutraal werken. Volgens Alfred Nanninga, directeur van De Gilde Groep, is de tijd van beloftes voorbij en moet er nu boter bij de vis: “De bouw is nog steeds een grootgebruiker van fossiele grondstoffen. We zijn het aan toekomstige generaties, én aan onze planeet, verplicht om het tij te keren en beter na te denken over hergebruik van materialen, circulair bouwen en CO2-neutraal werken. Met dat laatste pakken we nu zelf de handschoen op.” Circulair En dat betekent dat De Gilde Groep zijn medewerkers zo dicht mogelijk bij de (bouw)projecten huisvest om zo de 28 Bouwen in het Oosten

Algemeen reisafstand tot een minimum te beperken. Die huisvesting is op haar beurt zelf ook CO2-neutraal. Zo gaat het om volledig circulaire woningen die gemakkelijk te demonteren zijn om op een andere plek weer opgebouwd te kunnen worden. De huisvesting is door het gebruik van warmtepompen en lage temperatuurverwarming, zonnepanelen, een luchtwarmteinstallatie en een uiterst lage epc nul-op-de-meter. Ofwel, volledig energieneutraal. Elektrisch De medewerkers van De Gilde Groep reizen met elektrisch vervoer van en naar de projecten. De Gilde Groep compenseert bovendien de CO2-uitstoot van de reizen die medewerkers van hun thuisland naar Nederland en andersom maken. Eenmaal op het werk voeren De Gilde Groep professionals hun werkzaamheden uit met state-of-the-art elektrisch gereedschap dat op locatie door middel van zonnepanelen kan worden opgeladen. Keten Nanninga: “De missie van De Gilde Groep is dat wij projecten van onze opdrachtgevers succesvol Over De Gilde Groep De Gilde Groep levert vakmensen voor het realiseren van projecten in de betonbouw en elektrotechniek. Dat doen ze door de werkzaamheden binnen een project uitgebreid te inventariseren om zo de juiste vakmensen in te kunnen zetten. Door continue monitoring en begeleiding van het project en het welzijn van de vakmensen zorgt De Gilde Groep voor een voorspelbare uitvoering. Alfred Nanninga: “De missie van De Gilde Groep is dat wij projecten van onze opdrachtgevers succesvol en voorspelbaar uitvoeren. En dat doen we dus ook CO2-neutraal.” en voorspelbaar uitvoeren. En dat doen we dus ook CO2neutraal. Overigens kunnen we dat niet in ons eentje, maar alleen samen met onze partners en opdrachtgevers. Vandaar ook dat we ons achter ‘De Groene Koers in Bouw en Infra’ hebben geschaard. Alleen met de hele keten krijgen we het voor elkaar om emissieloos te werken. Wij dragen daar graag ons steentje aan bij.” Alfred Nanninga Bouwen in het Oosten 29

Nieuwbouw P&K Door: Jolanda Groothuis P&K Kraanbedrijf & Transportservice verhuist van Rijssen naar Enter: “Jonge leu terug op oale groond” Op industrieterrein “De Elsmoat” in Enter werd door RoosdomTijhuis Rijssen afgelopen zomer gestart met de bouw van het nieuwe bedrijfspand van P&K Kraanbedrijf & Transportservice uit Rijssen. P&K werd in 1989 opgericht door de huidige eigenaar Gerrit Plas. Dat er vanwege de groei geïnvesteerd moest worden in uitbreiding was al lange tijd duidelijk. Toch had Gerrit Plas nooit voorzien dat hij hierdoor Rijssen zou verlaten in ruil voor een bedrijfslocatie in Enter. Een voorstel van transporteur en overbuurman Freddy Nijhof, van Nijwa Trucks uit Rijssen haalde hem over de streep. En hoewel Gerrit Plas in eerste instantie zijn twijfels had over de grond in Enter, is hij achteraf blij de stap te hebben gezet. Niet alleen vanwege de sterlocatie, nabij de A1, maar ook vanuit emotioneel oogpunt; daar waar hij vroeger vanuit zijn ouderlijk huis naar school liep, voert hij straks zijn bedrijf. En zo komen ‘jonge leu, weer op oale groond’ terecht. Bouwen in het Oosten 31

Gerrit Plas: “Half werk is geen werk, we doen het goed of we doen het niet.’’ Erik Pluimers: “Zowel vanuit praktisch als vanuit milieukundig oogpunt, wordt het een pand dat op de toekomst gericht is. Hier komt veel maatwerk bij kijken.” Gerard Beldman: “Met de gemiddeld twaalf vaklieden die hier dagelijks werkzaam zijn, zetten we alle zeilen bij om dit prestigieuze pand binnen de gestelde termijn op te leveren.” Chiel oude Hergelink: “De betrokkenheid van de familie Plas uit zich niet alleen positief binnen de organisatie, maar wordt ook richting onze klanten geventileerd.” 32 Bouwen in het Oosten

Nieuwbouw P&K Bouwen in het Oosten 33

Alferink Nieuwbouw P&K Gerrit Plas: “Onze mankrachten pakken alles aan en zijn mede verantwoordelijk voor het succes van P&K.” Jarenlang was Gerrit Plas werkzaam als kraanmachinist in loondienst. Tot het moment dat hij in 1989 besloot zelfstandig te gaan opereren in samenwerking met een compagnon. Hij schafte zijn eerste kraan aan waar hij zestigduizend gulden voor neertelde. Een flink bedrag indertijd, maar met zijn boeren nuchtere ondernemersgeest was hij ervan overtuigd dat hij het wel ‘gangs’ kreeg. Gerrit Plas: “Bovendien stond mijn vrouw Erna volledig achter mijn besluit. En dat is niet onbelangrijk, want ik geloof in de stelling dat een succesvol bedrijf staat of valt met de vrouw.” Logistieke vraagstukken Zijn intuïtie liet hem niet in de steek. Al snel werd de vraag groter dan het aanbod, en om hieraan te kunnen voldoen werd er flink geïnvesteerd, wat resulteerde in een bedrijf dat momenteel bestaat uit een ruim assortiment telescoop- en torenkranen, waarbij hefvermogens en hijshoogtes geen problemen opleveren. Daarnaast is P&K Transportservice de aangewezen partner voor de meest uiteenlopende logistieke vraagstukken; van het leveren van rijplaten en aanverwante artikelen tot speciaal transport van materieel. “Half werk is geen werk”, aldus Plas “en dat weten onze relaties. We hebben door de jaren een duurzame klantenkring mogen opbouwen.” Geen nee verkopen Inmiddels zijn er 45 mensen werkzaam voor Plas en daar is hij trots op. “Het zijn bij wijze van spreken allemaal boer’n jongs met een melkdiploma”, zo typeert hij zijn mankrachten. “Die pakken alles aan en zijn mede verantwoordelijk voor het succes van de organisatie. Nee verkopen staat niet in ons woordenboek en, is het vanuit praktisch oogpunt beter dat zij een aantal dagen in de kost gaan, dan levert dat nooit problemen op. Ik kan alle dagen op mijn mankrachten vertrouwen.” De zaak beslecht De laatste 26 jaar opereerde P&K op het industrieterrein in Rijssen. Gezien het goede ondernemersklimaat aldaar was Bouwen in het Oosten 35

Onze basis is voor u het begin. Postbus 25 7460 AA Rijssen Spinnerstraat 12 Tel.: 0548 - 545 836 www.jadivloeren.nl info@jadivloeren.nl

Nieuwbouw P&K er feitelijk geen aanleiding om er te vertrekken. Destijds kocht Gerrit Plas de grond van Nijhof Wassink, maar het tij keerde toen er uitbreidingsplannen op stapel stonden. Gerrit Plas: “Freddy Nijhof, directeur van Nijhof Wassink is reeds jarenlang een goede bekende. Hij gaf aan -ook vanwege uitbreidingsplannen- te willen herinvesteren in onze locatie. Hoewel ik in eerste instantie sceptisch tegenover zijn idee stond om te gaan bouwen op het nieuwe industrieterrein in Enter, was de zaak toch binnen afzienbare tijd beslecht. Nadat we onze criteria in kaart brachten, bleek dat er door middel van een billijke overeenkomst, voor ons beiden een win-win situatie zou ontstaan. Binnen enkele weken zaten we bij de notaris aan tafel.” Wederzijds vertrouwen Met het oog op de nieuwbouw kwam RoosdomTijhuis al gauw in beeld. Sprake van een keiharde aanbesteding was er niet. Gerrit Plas: “RoosdomTijhuis bouwt in samenwerking met aannemersbedrijf Schuitemaker uit Enter het nieuwe bedrijfspand. Zij behoren ruimschoots tot onze grootste klanten. De wetenschap dat zij ons vertrouwen nooit zullen beschamen, en andersom, plus het feit dat er ons veel aan gelegen was samen te werken met vaste relaties, maakten dat zij de opdracht kregen. En hoewel mijn budget niet direct overeenkwam met de begroting, zijn we er met de nodige aanpassingen uitstekend uitgekomen.” Behoorlijke uitdaging Erik Pluimers en Gerard Beldman zijn respectievelijk projectleider en uitvoerder bij de nieuwbouw in Enter. Afgelopen zomer vond de kick-off plaats, de oplevering staat voor de bouwvak van 2021 gepland. Omdat Gerrit Plas met de nieuwbouw een bedrijfspand voor ogen had dat zowel vanuit praktisch, als vanuit milieukundig oogpunt, toekomstgericht moet zijn komt er veel maatwerk bij kijken. Erik Pluimers: “Duurzaamheid en Arbo verantwoorde eisen (zie kader) zijn aspecten die hoog op de lijst staan en maken dat er behoorlijke uitdagingen bij deze bouw komen kijken. Bovendien komen ook wij niet onder de gevolgen van corona uit. Het is moeilijk in te schatten - onder andere vanwege stagnerende leveringen- of we binnen het geplande tijdsbestek van een jaar blijven. Dit neemt niet weg dat we, samen met de gemiddeld twaalf vaklieden die Gerrit Plas: “P&K is een echt familiebedrijf waarbij ons hele gezin zich nauw betrokken voelt.” v.l.n.r.: Mark, Susan, Erna, Gerrit en Frank Plas. Bouwen in het Oosten 37

AL MEER DAN 75 JAAR EEN BEGRIP DOOR HEEL NEDERLAND Schuitemaker Bouw Fleuweweg 2b, 7468 AG Enter T| +31 (0) 547-381577 info@schuitemakerbouw.nl www.schuitemakerbouw.nl

Nieuwbouw P&K hier dagelijks werkzaam zijn, alle zeilen bijzetten om dit prestigieuze pand binnen de gestelde termijn op te leveren.” Echt familiebedrijf Chiel oude Hergelink is sinds een jaar werkzaam als operationeel directeur bij P&K. Over de mentaliteit en bedrijfsvoering spreekt hij louter enthousiast. “P&K is een echt familiebedrijf waarbij het hele gezin Plas zich nauw betrokken voelt. De één voelt zich beslist niet meer dan de ander. Ideeën van zowel Erna als de volgende generatie Mark, Frank en Susan worden altijd serieus in overweging genomen. Deze betrokkenheid uit zich niet alleen positief binnen de organisatie, maar wordt ook richting onze klanten geventileerd. Ik ben ervan overtuigd dat dit de basis is van deze succesvolle organisatie, waarvan ik hoop hier nog jarenlang deel van te mogen uitmaken.” 4D Architecten uit Enter realiseerde het nieuwe ontwerp van het nieuwe bedrijfspand. Bijzondere aandachtspunten Bijzondere aandachtspunten waar rekening mee werd gehouden bij de nieuwbouw van het bedrijfspand: Duurzaamheid • Op het industrieterrein wordt gasloos gebouwd waarbij gebruik wordt gemaakt van een aardwarmptepomp. • Het dak wordt voorzien van zonnepanelen. • Alle verlichting bestaat uit LED verlichting. • De buitenbeglazing is triple glas en extra zonwerend ten behoeve van een optimale isolatie. Arbo • De kantoorwerkplekken worden voorzien van sta/zit bureaus. • Alle werkruimtes inclusief werkplaats, washal en de smeerput zijn voorzien van vloerverwarming dat zorg draagt voor een goed werkklimaat en zo min mogelijk vocht. • Het ventilatiesysteem in het gehele gebouw is uitgerust met een boven gemiddelde capaciteit met het oog op onder andere het coronavirus. De afmetingen van het nieuwe bedrijfspand: Grootte bedrijfspand: 30x200 m2 Totale kaveloppervlakte: 17.000 m2 Bruto vloeroppervlakte kantoor: 1.400 m2 Bruto vloeroppervlakte werkplaats: 1.550 m2 Bouwen in het Oosten 39

Polybouw heeft voor AKOR de circulaire gevels voor hun nieuwe pand geleverd Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl 40 Bouwen in het Oosten

Nieuwbouw P&K Een interessant project voor Timmerhuis Groep De particuliere ontwikkelaars van het bedrijventerrein Elsmoat fase 2 te Enter hebben op enig moment contact gezocht met directeur Edo Evers van de Timmerhuis Groep. Vanuit dit contact zijn stap voor stap de verschillende bedrijfsonderdelen ingeschakeld om eerst het ontwerp en later de aanleg van het genoemde bedrijventerrein te realiseren. Bedrijfsleider Remco Wissink licht toe: “ Toen uiteindelijk de eerste kavel werd verkocht aan P&K Kraanverhuur en Transportservice was ook hier snel het contact gelegd. De heer Plas weet heel goed hoe hij zijn nieuwe bedrijfsterrein ingericht wil hebben en aan welke kwaliteitseisen het terrein moet voldoen. Na het eerste gesprek had de heer Plas binnen 24 uur de gevraagde offerte en binnen een week was er een overeenkomst getekend. Timmerhuis Groep verzorgt bij de nieuwbouw van P&K Kraanverhuur en Transportservice het grondwerk, de buitenriolering, de terreininrichting en de terreinverharding. Al met al een project met een looptijd van ruim een half jaar. Het feit dat opdrachtgever P&K Kraanverhuur en Transportservice en bouwkundig aannemer Roosdom Tijhuis al decennia lang tot de vaste relaties van de Timmerhuis Groep behoren maakt het project extra interessant. Timmerhuis Groep wil graag met haar partners mooie en duurzame projecten realiseren! De Timmerhuis Groep De Timmerhuis Groep bestaat uit de volgende bedrijfsonderdelen: - Timmerhuis Weg- en Waterbouw, aannemingsbedrijf in de grond-, weg- en waterbouw; - Timmerhuis Projecten, zelfstandig ontwikkelaar van bedrijfsterreinen en woongebieden; - Devri Infra, ingenieursbureau in de civiele techniek; - Timmerhuis Sloop en Milieu BV, aannemingsbedrijf op gebied van bodemsaneringen; - Maathuis & Braakhuis, aannemer van asbestsaneringswerken en sloopprojecten Het bedrijf bestaat sinds 1976, heeft circa 50 personeelsleden in vaste dienst en is werkzaam in een gebied dat globaal de provincies Overijssel, Gelderland, Drenthe, Groningen en Friesland beslaat. Bouwen in het Oosten 41

De tweede coronagolf? De strijd om de vakmensen verhevigt Inmiddels zijn we in de twééde coronadip beland. De gedeeltelijke lockdown grijpt hard in. Het vreemde is dat wij bij Haldu Groep volop in het werk zitten. Vooral in de woningbouw is er nu opvallend veel werk. Maar in de sector moeten we er hard aan trekken om de juiste aantallen vakmensen te vinden. Vooral veel buitenlandse vakkrachten kiezen er nu voor om vanwege de veiligheid in hun eigen land te werken, ook al verdienen ze dan minder. Wat ook meespeelt, is dat opdrachtgevers wat minder makkelijk vreemd bloed toelaten in hun vaste bouwploeg om het risico van besmetting te voorkomen. Kortom, het zijn nog steeds vreemde tijden… Tijdelijke keuze voor inzet ZZP’ers Uiteraard speelt Haldu actief op deze ontwikkelingen in, want we verkopen niet graag nee aan onze gewaardeerde opdrachtgevers. Dus werken we sinds medio oktober met ZZP’ers, iets wat we jarenlang niet hebben gedaan. Uiteraard zijn ook zij eersteklas vakmensen die hun vergoeding dubbel en dwars waard zijn. Positieve keuze in stikstofdossier Waar ik positief over ben is het recente besluit van de overheid in het hoofdpijndossier over stikstof. Het kabinet trekt tot 2030 een miljard extra uit om de stikstofuitstoot te beperken. Dat geld is bedoeld om ervoor te zorgen dat bouwwerkzaamheden zonder vergunning door kunnen gaan. Het wetsvoorstel bevat een gedeeltelijke vrijstelling van de natuurvergunningsplicht voor de bouwsector. De vrijstelling geldt voor bouwactiviteiten in de bouw- en sloopfase, waarin emissies tijdelijk en beperkt 42 Bouwen in het Oosten zijn. Deze vrijstelling maakt vergunningverlening voor de aanleg/bouw van onder andere woningen, utiliteit, energieprojecten en activiteiten in de grond-, weg- en waterbouw makkelijker. Dit zie ik als een fantastische impuls voor onze sector! Je zou bijna denken dat de minister het pleidooi uit mijn vorige column gelezen heeft. Ook trekt de overheid een miljard euro extra uit voor het stimuleren van de infra. Echter, voordat deze impuls zijn effect laat zien, zijn we één tot twee jaar verder, maar toch.

Column Rekenen met twéé scenario’s Tot dusver draait Haldu nog steeds zwarte cijfers. Maar de tweede coronagolf blijft ons uitdagen. Zelf denk ik dat corona nog langere tijd bij ons blijft. Momenteel ben ik aan het begroten voor 2021, en u kent mijn optimistische aard, maar ik reken met twee scenario’s: of we zijn na een halfjaar van corona af omdat er een vaccin komt óf we zitten er op z’n minst nog heel 2021 mee. Wie het weet mag het zeggen. Vertrouwen op zorginnovaties Ik hoorde dat er mogelijk volgende maand een blaasapparaat op de markt komt waarmee je direct kunt testen of je corona hebt. Dát zou een enorme impuls geven. Hiermee scheid je de besmette vakmensen van de gezonde vakmensen, direct aan de poort van het bouwproject. Met dit soort zorginnovaties kan het in één keer heel snel gaan om uit de dip van corona te komen. Niet alleen op de bouw, maar ook in de horeca, theaters en bij events. Hoezeer we allemaal ook willen dat we economisch weer met volle kracht vooruit kunnen stomen: de veiligheid en gezondheid van iedereen staat voorop. Hoe beter we ons aan de regels houden, hoe eerder we weer zonder beperkingen door kunnen. Een uitdagende gedachte! Haldu Groep is de eerste om hieraan mee te werken. Danny van Hal Bouwen in het Oosten 43

Ambitieus Reggewoon verduurzaamt Het Helmerink Nijverdals project primeur voor woningcorporatie “En dan denk ik met name aan onze huurders die er zowel qua comfort als financieel op vooruit gaan’, vertelt Wagenmans. “Voor ons als opdrachtgever is Het Helmerink het eerste hoogbouwproject dat we gasloos maken. Een echte primeur. En ik denk dat ook de betrokken uitvoerende bedrijven kunnen terugblikken op een mooie samenwerking.” Het Helmerink werd in 1973 gebouwd en in 2003 aangekocht door een van de twee fusiepartners die leidden tot Reggewoon. “We kwamen in 2017, na de fusie die onder andere leidde tot nieuwe mensen op nieuwe plaatsen, voor de vraag of we moesten slopen en nieuw bouwen, wat in eerste instantie het plan was, of doorexploiteren. Nieuwe inzichten zorgden ervoor dat we dus voor doorexploiteren kozen. De grote vraag vanuit de markt naar kleinere en relatief goedkope, huurappartementen gaf daarbij de doorslag. We hebben toen, met een forse inbreng van de bewoners, een plan opgesteld dat antwoord gaf op de vraag wat er nodig was. Op energetisch gebied was er veel te winnen en ook qua inrichting waren er de nodige wensen. Omdat we 44 Bouwen in het Oosten

Het Helmerink Binnenkort wordt de ingrijpende verduurzaming van 91 appartementen van Het Helmerink in Nijverdal afgerond. Projectleider vastgoed Roel Wagenmans van Reggewoon is tevreden over de realisatie, ook al gooide in dit project het coronavirus de planning enigszins in de war. Hij is ervan overtuigd dat er straks alleen maar winnaars zijn. als Reggewoon de ambitie hebben uitgesproken om het Klimaatakkoord, dat uitgaat van een energieneutraliteit in 2050, te versnellen met tien jaar heeft zich dat vertaald in een rigoureuze aanpak. Het Helmerink wordt gasloos door de toepassing van warmtepompen. Op het dak komen ruim 900 zonnepanelen, die jaarlijks maar liefst 213.000 kwh per jaar opwekken. Iedere bewoner krijgt de beschikking over zeven zonnepanelen voor eigen gebruik. De overige panelen zijn bedoeld voor algemeen gebruik. Hierdoor vallen ook de collectieve servicekosten voor energie in de toekomst lager uit. Qua isolatie hebben we ingestoken op spouwmuur, dak, vloer en glas. Al met al leidt dit tot een zeer duurzaam gebouw. Nieuwe uitstraling Door de vernieuwing van gevels, entrees en algemene ruimtes krijgt het appartementencomplex een compleet nieuwe uitstraling. Ook worden de technische installaties vervangen en vindt er onderhoud in de appartementen plaats. Bewoners krijgen een nieuwe keuken, badkamer en een eigen berging. Naast de onderhoudswerkzaamheden Bouwen in het Oosten 45

Het Helmerink in en aan de gebouwen wordt ook de tuin aangepakt. Zo is er in het tuinplan aandacht voor het groen en de terrassen met bijbehorende erfafscheidingen op de begane grond. Een andere wens dat in het overleg met de bewoners geuit werd in de voorbereiding, een individuele berging, hebben we ook kunnen invullen. Voor deze flinke ingreep berekenen we geen huurverhoging. Bewoners gaan zelfs besparen op de woonlasten. Op deze manier zijn we als Reggewoon in staat om de woonlasten voor onze bewoners laag te houden.” Projecten Reggewoon is op meerdere locaties actief in de verduurzaming van haar woningbezit en is eveneens actief in nieuwbouwprojecten. Roel Wagenmans: “Voor de komende tijd staan er verduurzamingsprojecten gepland bij verschillende complexen in de in de gemeente Hellendoorn en Wierden. In de nieuwbouw gaan we met Dura Vermeer 56 energieneutrale woningen bouwen in Wierden. Voor al Roel Wagenmans: “Omdat we als Reggewoon de ambitie hebben uitgesproken om het Klimaatakkoord te versnellen met tien jaar heeft zich dat vertaald in een rigoureuze aanpak.” onze nieuwbouwactiviteiten geldt dat we diversiteit als uitgangspunt hebben. We bouwen elk project dus voor diverse doelgroepen en ook regelmatig gekoppeld aan zorginstellingen. In Nijverdal zitten de palen net in de grond voor 53 appartementen, waar we met ter Steege Bouw zo’n mixvorm realiseren, in dit geval met de RIBW en JP van den Bent Stichting.” Bouwen in het Oosten 47

Het Helmerink Het Helmerink in Nijverdal Een prachtig complex op een markante locatie Woningcorporatie Reggewoon kiest bewust niet te slopen maar juist voor een rigoureuze verduurzaming op het appartementencomplex Het Helmerink. De Hemink Groep was een van de bedrijven die gevraagd werd mee te denken in het ontwerp. Het leidde tot een mooie en succesvolle samenwerking. Debora Citgez en Bert Voortman zijn vanaf het eerste uur betrokken bij het project waarvan de werkzaamheden onder supervisie van Jeroen van den Berg en Mark ten Brinke zijn uitgevoerd. Zij blikken dan ook met tevredenheid en trots terug op een mooi project. Bouwen in het Oosten 49

Adres: Kamerlingswijk WZ 30 7894 AL Zwartemeer Telefoon: 06-51347539 (Herman jr.) Email: doekherman1960@kpnmail.nl Bouwen in het Oosten voor alle professionals in de bouw Is Overijssel zakelijk interessant voor uw bedrijf? Bouwen in het Oosten werd in 1992 als titel Wilt u Bouwen in het Oosten kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweninhetoosten.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweninhetoosten.nl geïntroduceerd en heeft inmiddels een toonaangevende positie in de Overijsselse bouwen installatiewereld veroverd. www.bouweninhetoosten.nl redactie@bouweninhetoosten.nl

Het Helmerink “Toen de vraag op tafel kwam zijn we direct gestart met de planvorming waarbij alle aspecten aan bod kwamen”, vertelt Debora Citgez. “Keuzes op het gebied van duurzaamheid, esthetiek, zoals kleurstelling, en materiaalkeuze passeerden de revue, maar ook leefbaarheid en leefomgeving en biodiversiteit maakten deel uit van het pakket.” Bert Voortman: “Ik weet het nog heel goed. We waren met al onze partners, waar wij al jaren mee werken, aan het brainstormen waar we het verschil gingen maken met elkaar. De een bracht ideeën over zonnepanelen in, een ander een speciale gevelvulling weer en een ander oplossingen voor de entree en de gevel. Energiereductie was een van de speerpunten van dit project, maar hier kreeg ik juist méér energie van!” De kracht van deze langdurige samenwerking is een schot in de roos. Die middag werd een blauwdruk voor het succes wat het nu geworden is. Debora Citgez Jasper van Zanten Uitdagingen Het uit 1973 daterende complex kende qua ontwerp en uitvoering uiteraard de nodige uitdagingen. Mark ten Brinke: “Je ontdekt gaandeweg zo’n voorbereidingsproces altijd de nodige verrassingen. Omdat we in onze bedrijfscultuur altijd samen optrekken met onze partners kun je veel zo niet alles in een vroegtijdig stadium tackelen. Vanaf dag één was de samenwerking intensief en transparant. De transitie naar gasloos en de installatie van warmtepompen, zonnepanelen op het dak, het zijn allemaal Jeroen van den Berg Bert Voortman Mark ten Brinke Bert Voortman: “We hebben een mooi en duurzaam project tot stand gebracht. Niet slopen is ook een vorm van circulair bouwen.” Bouwen in het Oosten 51

Bouwen in Gelderland voor alle professionals in de bouw Is Gelderland zakelijk interessant voor uw bedrijf? Wilt u Bouwen in Gelderland kosteloos ontvangen? Meldt u zich dan aan via onze website www.bouweningelderland.nl >> contact Of stuur een mail naar info@bouweningelderland.nl Bouwen in Gelderland is zeer recent als nieuwe titel geïntroduceerd. De verwachting is, dat het magazine een vergelijkbare toonaangevende positie in de Gelderse bouw- en installatiewereld gaat veroveren als Bouwen in het Oosten in deze regio. Het blad richt zich op de professionals in de bouw, zowel opdrachtgevers als uitvoerende, adviserende en controlerende bedrijven. www.bouweningelderland.nl redactie@bouweningelderland.nl

Het Helmerink redelijk bewerkelijke zaken. We hebben veel gehad aan de inbreng van Miranda Koopmans van Studio44. Dat gold ook voor de individuele bergingen die hoog op het lijstje stonden van de bewonerscommissie. We hadden te maken met een beperkte ruimte, vergunningen en eisen. Werkzaamheden in een appartementencomplex geven altijd meer overlast dan grondgebonden woningen. Daarom hebben wij stevig ingezet op de communicatie naar de bewoners.” Jeroen van den Berg vult aan: “We kregen tijdens de uitvoering te maken met een extra uitdaging: het coronavirus. Toen dat zich aandiende was het logisch gevolg dat de nodige onrust ontstond bij zowel de bewoners als onze eigen medewerkers. Het was onbekend en niemand het er een handleiding voor hoe je ermee om moest gaan. Dat duurde circa twee weken, toen werd er wat meer duidelijk over de nieuwe richtlijnen en werd de vraag beantwoord of we wel of niet naar binnen mochten. Als bedrijf hebben we hier rustig en zorgvuldig op geanticipeerd. We ontvingen wekelijks een update over de directe gevolgen voor ons als er weer een persconferentie werd gegeven. We hebben direct gewerkt op basis van protocollen die af en toe werden geüpdate. Dat bracht de rust terug. De uitvoering heeft het fantastisch opgepakt en ook onze partners werden nauwgezet geinformeerd. Dat geldt eveneens voor de bewoners.” Trots De oplevering van Het Helmerink geeft Bert Voortman een gevoel van tevredenheid. “We hebben een mooi en duurzaam project tot stand gebracht. Niet slopen is ook een vorm van circulair bouwen. We hebben Het Helmerink behouden en wel op een manier dat men daar jaren en jaren vooruit kan.” Ook Debora Citgez laat zich uit in vergelijkbare bewoordingen. “Als je vanaf de rotonde Het Helmerink bekijkt en je ziet de mooie kleurschakeringen dan zie je één op één wat de architecte voor ogen had. Het lijkt dat het complex slechts een paar jaar oud is. Het is een prachtig complex geworden op een markante locatie. We hadden graag ook het onderhoud aan het Helmerink voor de komende periode in onze portefeuille gekregen. We kennen inmiddels immers alle vierkante meters van het complex. Wellicht dat we in de toekomst nog een passend plaatje kunnen maken hiervoor. Wie weet?!” Bouwen in het Oosten 53

‘Treintjes werken’ met Te Wierik Specialistische Reiniging & Dienstverlening uit Raalte Een kleine 25 jaar geleden is Marcel te Wierik gestart als zelfstandig glazenwasser. Door hard te werken onder het mom ‘afspraak is afspraak’ is hij uitgegroeid tot een middelgroot bedrijf. Daarbij is de focus gelegd op specialistische reiniging, sloopwerkzaamheden en dienstverlening. Inmiddels is hij met regelmaat bij de particuliere klant aan het werk en fungeert hij als partner in vastgoedonderhoud. Zo is er afgelopen periode ook meegewerkt aan het project ‘Het Helmerink Nijverdal’. Gedurende de gehele bouw heeft Te Wierik Specialistische Reiniging & Dienstverlening ondersteuning verleend tijdens allerlei werkzaamheden. De kracht zit ‘m in het werken in ‘treintjes’ bij renovatietrajecten. Op de eerste dag stellen wij ons netjes voor en wordt alles afgedekt. Vervolgens doen wij het sloopwerk volgens afspraak en frezen eventueel de sleuven. Zodra de nieuwe keuken, badkamer en toilet helemaal klaar is, komen wij op de laatste dag weer terug en maken het geheel schoon. Te Wierik denkt graag mee in de planning en uitvoering van projecten. Hij is transparant, eerlijk en stelt als doel dat elk project, voor elke deelnemende partij een succes moet zijn. Deze waarden dragen allen bij aan klanttevredenheid, die bij Te Wierik vooropstaat. 54 Bouwen in het Oosten

Het Helmerink Respect voor het verleden en de omgeving gecombineerd met een eigentijdse twist Studio44 architectuur & ontwikkeling is een architectenbureau opgericht door Miranda Koopmans, eigenaar en architect sinds 2004. Studio44 werkt voor uiteenlopende opdrachtgevers: in zowel de rol van architect voor particulieren met nieuw- en verbouwplannen als in de rol van architect-ontwikkelaar bij grote ontwikkelplannen. Dankzij haar opleiding en werkervaring is Miranda in staat vanuit de techniek te denken, maar in het belang van opdrachtgevers te spreken en ontwikkelen. Na afronding van haar opleiding aan de TU/e heeft zij ervaring opgedaan bij verschillende architectenbureaus. Ook heeft ze meerdere jaren gewerkt bij een woningcorporatie, waarin ze vanuit haar rol als projectontwikkelaar onder meer keuzes moest maken op gebieden als betaalbaarheid en langetermijnstrategie. In deze complexe processen stond voor haar het woonplezier van bewoners altijd centraal. Samen met de Hemink Groep B.V. heeft Studio44 het ontwerp gemaakt voor de 91 appartementen van Het Helmerink in Nijverdal. Het complex, dat veelal is opgebouwd uit geel metselwerk, was door de jaren heen vervuild geraakt. Verder was door gebrek aan andere materialen de algemene indruk sober en eentonig. De locatie van het complex is echter zeer aantrekkelijk: centraal gelegen en goed bereikbaar. Bovendien bevindt de locatie zich vlak bij Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug met stille heidevelden, mooie bossen, flinke heuvels en prachtige flora en fauna. In haar ontwerp heeft Studio44 respect voor het verleden en de omgeving gecombineerd met een eigentijdse twist. Zo sluit het exterieurontwerp aan bij zowel de huidige kleurnuances van het metselwerk als de groenkwaliteit van de omgeving. Verder geeft het gebruik van wit keimwerk het complex een eigentijdse en moderne uitstraling. Voor het interieurontwerp heeft Studio44 zich laten inspireren door de Sallandse Heuvelrug. De kleur van de heide werd als uitgangspunt genomen voor de warme paarse tinten. De zachte groene tinten zijn in lijn met de prachtige bossen en heuvels van het Nationaal Park. Studio44 is trots op het eindresultaat en kijkt terug op een geslaagde samenwerking met de Hemink Groep B.V. en Reggewoon. “Het was een intensief en mooi traject waarbij de bewoners inspraak hebben gehad en gewerkt is op basis van vertrouwen, respect en openheid”, aldus Miranda Koopmans. Bouwen in het Oosten 55

Door: Saskia Verheggen, adviseur duurzaam bouwen, S.Verheggen@NIBE.org Verduurzaming van gebouwen begint bij gedrag Verreweg de meeste gebouwen werden en worden neergezet om menselijke activiteiten te herbergen; om wonen, werken en verzorgen (geestelijk danwel lichamelijk) te beschutten tegen weer en wind. We kunnen niet zonder. Dat lijkt een open deur, maar hoe vaak staan we daar bij stil? Door onze activiteiten in en om gebouwen ontwikkelen we een soort emotionele band met die toch levenloze objecten, als individuele mensen maar ook als maatschappij; haat, liefde, of haat-liefde. En precies die band, die verhouding, is erg bepalend voor hoe we ons jegens een gebouw gedragen. Nieuwbouw Bij nieuwbouw koestert men per definitie hooggespannen verwachtingen, wat tot onnodige teleurstellingen kan leiden. Door de vaak complexere systemen en technieken is het daarom van groot belang dat een nieuwbouwgebouw werkt zoals de gebruiker verwacht dat het zal werken, en dat bediening en gebruik ervan intuïtief en positief verlopen. Eventuele storingen of per ongeluk ingebouwde fouten, of zelfs simpelweg contra-intuïtieve aspecten zal de gebruiker amper of niet zelf kunnen oplossen. Die is daarvoor dan afhankelijk van externen en ervaart daarmee verlies van letterlijke en/of figuurlijke controle over ‘zijn’ gebouw(deel). Dingen die we begrijpen en waar we controle over hebben ervaren we als dichtbij ons, onze grip erop verstevigt de band. Omgekeerd, kunnen we voor dat wat we niet begrijpen en waar we geen controle over hebben, doorgaans ook maar weinig begrip en empathie opbrengen. Het ontglipt ons en dat verzwakt de band, veroorzaakt direct een bepaalde emotionele onthechting: 56 Bouwen in het Oosten

Algemeen Wanneer het gaat over de verduurzaming van gebouwen dan is de eerste gedachte meestal welke materialen en technieken er toegepast kunnen worden om dit te bewerkstelligen. En inderdaad is er een continu uitdijende keur aan producten en ‘snufjes’ beschikbaar die ingezet kunnen worden om gebouwen steeds gemakkelijker een steeds betere energiebalans te laten bereiken. Waar doorgaans minder aandacht voor lijkt te zijn is dat gebouwgebruikers door hun gebruiksgedrag bepalen of al die (on)bewuste potentie daadwerkelijk wordt ingelost, ook in financiëel opzicht. In het geval van oude gebouwen kan die inherente potentie zelfs worden overtroffen zónder grote investeringen en ingrepen vooraf. We geven het op. Wanneer dergelijke negatieve ervaringen en associaties zich opstapelen kunnen mensen weerstand gaan voelen tegen het gebouw, zelfs geneigd zijn tegendraads gedrag te gaan vertonen en zich te onttrekken aan die aspecten waar ze juist een actieve positieve bijdrage aan zouden kunnen leveren. Dit ondergraaft dan het volledig benutten van het potentieel dat met dat gebouw ontwikkeld was. Oudbouw Bij oudbouw zijn de verwachtingen in elk geval qua klimatologisch comfort zelden hooggespannen en gaat men er al op voorhand vanuit dat daarbij - soms stevige - compromissen gesloten moeten worden. De bereidheid hiertoe is een toenadering tot het gebouw, en dus een bevestiging en bestendiging van de emotionele band van de gebruiker met het gebouw. Die is bereid wat water bij de wijn te doen omwille van het kunnen verblijven in dat specifieke gebouw. De redenen om er te willen verblijven zijn vaak persoonlijk van aard, evenals de redenen om bepaalde ongemakken en gedragsaanpassingen wel of niet acceptabel te vinden; deze verschillen per geval, evenals de onderhouds- en duurzaamheidsnoden van het gebouw zelf. In de praktijk blijkt echter dat men bereid is met sub-optimalisatie genoegen te nemen zelfs wanneer nagenoeg alle financiële en technische mogelijkheden voorhanden zijn, indien optimalisatie-ingrepen zouden leiden tot teveel aantasting van het specifieke ‘karakter’ van het gebouw. Blijkbaar hechten mensen erg aan bepaalde eigenaardigheden van hun gebouw die ze dan ook niet zomaar nadelen zouden willen Bouwen in het Oosten 57

noemen of koste wat kost willen verhelpen. In geval van officiële monumenten worden erfgoedwaarden overigens expliciet benoemd en strikt bewaakt door gespecialiseerde instanties, en dienen ingrepen altijd daaraan ondergeschikt te zijn, ongeacht wat de gebruiker zelf wel of niet karakteristiek vindt. Omgekeerd blijkt, wanneer oude gebouwen aan een energielabelaudit worden onderworpen, dat zij in werkelijkheid veel minder energie verbruiken dan ze in theorie volgens de audit zouden moeten doen. Dit kan verklaard worden door het feit dat gebruikers zich vaak al zeer bewust zijn van de energetische mankementen van hun gebouw en daarop hun stookgedrag warmtevraag)? Kan er toevallig geslapen worden aan de natuurlijke koude kant van het gebouw en gewoond aan de warme kant? Hoeven alle ruimtes wel actief verwarmd te kunnen worden, of is alleen comfort-verhoging door isolatie afdoende? Hoeft het dak wel geïsoleerd worden als de zolder eronder verder geen kwaliteitsruimte wordt, is het isoleren van zoldervloer en -luik dan niet al voldoende? Is complex isoleren van de constructie noodzakelijk of vormt het gebouw de juiste context voor luiken, zware gordijnen, tapijten en dergelijke oplossingen van vroeger? “Een initiatief aan mensen opdringen is vaak de beste manier om het vrijwel direct te laten falen.” aanpassen - hetzij vanuit duurzaamheidsprincipes, ofwel vanuit kostenoverwegingen, of allebei. Aangezien oude gebouwen tegenwoordig vaak voor een andere functie worden ingezet dan waarvoor ze oorspronkelijk waren neergezet, of omdat we aan eenzelfde hoofdfunctie wel een andere invulling geven dan voorheen, is ook hierop de gebruikskwestie van toepassing. Verblijven mensen langere tijd in de ruimte (hogere warmtevraag) of bewegen ze erdoorheen (lagere Gebruikers kunnen niet altijd kiezen Beide hiervoor geschetste situaties gaan uit van gebruikers die min of meer bewust voor nieuwbouw of oudbouw hebben gekozen, veelal eigenaargebruikers. In vele gevallen hebben gebruikers echter weinig te kiezen, bijvoorbeeld als medewerker van een bedrijf of, in extremis, als bewoner van sociale woningbouw. Deze gebruikers zijn in aanzienlijke mate afhankelijk van wat de gebouw-eigenaar en/of - beheerder faciliteert en dicteert, en verlangen ‘ter compensatie’ voor dit gebrek aan controle over het algemeen een hogere comfort-standaard van het gebouw - en dus van de eigenaar. Door hun gebruiksgedrag hebben zij echter alsnog flinke invloed op hoe het betreffende gebouw(deel) presteert, alsook op hun eigen en onderlinge welbevinden en prestaties. En ook hier kan een positieve persoonlijke band met het gebouw het verschil maken; eigenaren zijn er dan ook bij gebaat om het opbouwen daarvan door gebruikers met hun gebouw te stimuleren. Hierbij is het essentieel te onthouden dat wat voor de ene gebruiker goed werkt niet hetzelfde hoeft te zijn voor een andere gebruiker, en dat oprechte en geduldige interesse in hun persoonlijke wensen en ervaringen de beste inzichten en kansen biedt. Want ieder mens heeft graag het gevoel de controle over zijn leven, doen en laten te hebben, de vrije wil om daarover te beslissen - hoe klein ook. Een initiatief aan mensen opdringen is vaak de beste manier om het vrijwel direct te laten falen, terwijl proberen het verband te vinden tussen ieders belangen juist tot een natuurlijke voortgang en zelfs versnelling kan leiden. Daarbij zijn wij mensen van nature ook conservatief: vaak verkiezen we de zekerheid van wat we nu hebben en kennen, boven de onzekerheid van wat we later krijgen, zelfs als we alle reden hebben om te denken dat de toekomst een verbetering gaat zijn ten opzichte van het heden. Maak zaken daarom tastbaar, behapbaar, makkelijk en relevant voor de gebruikers. Leg ook de ogenschijnlijk kleine praktische problemen van tijdelijke aard niet zomaar bij hen neer en laat zien hoe hun dagelijkse leven vooral niet moeilijker wordt door de te plegen ingreep. Dit kan een erg belangrijke rol spelen bij het creëren van draagvlak voor 58 Bouwen in het Oosten

Algemeen bijvoorbeeld een verplaatsing/ verhuizing of verbouwing. Bovendien tonen we graag waar wij voor staan door middel van datgene waarmee we ons omringen: werk en werkplek, huis en inrichting, zijn idealiter alle in meer of mindere mate een afspiegeling van onszelf en onze persoonlijke waarden binnen onze sociale kringen. Aan iets zichtbaars (in geval van verduurzaming bijvoorbeeld zonnepanelen) ontlenen we dan ook een positiever gevoel, dan aan iets onzichtbaars (zoals isolatie), ondanks dat de concrete milieu-effecten bij het laatste beter zijn. Dit komt doordat iets zichtbaars onze sociale status bevestigt of zelfs verhoogt en dat al aan onze kring ‘communiceert’ zonder dat wij zelf de toelichting nog hoeven te geven. Initiatieven zullen dus eerder omarmd worden wanneer in elk geval zo’n voor die gebruiker persoonlijk belangrijke en zichtbare maatregel is inbegrepen; al het andere is dan mooi meegenomen. Het begint bij gedrag Dat zichtbaarheids-aspect zou kunnen verklaren waarom puur energie-duurzaam gedrag (niet de gewilligheid tot het investeren in duurzame producten) geen hoogvlieger is in de media, en waarom alleen bepaalde organisaties dergelijke onderwerpen al zo lang en zo vasthoudend onder de aandacht proberen te brengen. Zonnepanelen zijn meestal algemeen zichtbaar voor andere mensen, slimme thermostaten hebben een bepaalde gadget-waarde die gedeeld kan worden, en bedrijven in de bouw kunnen binnen hun eigen (nogal grote) branche goede sier maken met innovatieve producten en projecten in legio vakbladen en op flitsend gelikte websites. Maar wie ziet dat Jan-in-destraat alleen in zijn woonkamer overdag de verwarming opstookt, van de nachtelijke 15°C tot een brave 19°C, zonodig een trui aantrekt, en verder alle tussendeuren consequent dichthoudt? Wie geeft hem daarvoor een complimentje? Grote kans dat hem vooral meewarigheid over zoveel schijnbare krenterigheid ten deel zou vallen, áls er al iets van gezegd werd. Of hij krijgt de tip om toch vooral te gaan isoleren. Terwijl dit soort bewust gedrag is waar het mee zou moeten beginnen. Dit levert namelijk al iets op zonder dat het een cent heeft gekost - en is daardoor voor iedereen overal toepasbaar, ook de minima. Zelfs als het in eerste instantie moeite kost, dan heeft dat als voordeel dat het daarna waarschijnlijk de drempel heeft verlaagd voor (grotere) vervolg-inspanningen voor verduurzaming: ‘dit is me gelukt, dan lukt dat me vast ook’. De echte uitdaging van de verduurzaming van gebouwen zit hem immers in de bestaande voorraad, en daarvoor zullen we toch de gebruikers mee moeten krijgen. Bij het NIBE wordt met diverse partijen in de bouw samengewerkt om duurzaamheid en toekomstbestendigheid in de bouw te bestendigen. Dit doen wij voor nieuwbouw, bestaande bouw, oudbouw en erkende monumenten. Bouwen in het Oosten 59

Tekst: Margreet Koster - Text & Event Fotografie: Marlie Koggel - Koggel Fotografie

Oost-Esch Borne Door: Jolanda Groothuis Projectleider Sylvia Martens van Janssen de Jong Bouw Oost: “OOst-Esch BOrnE is EEn BOuw diE altijd gEassOciEErd zal BlijvEn mEt cOvid-19” Bouwen in het Oosten 61

Oost-Esch Borne Het is vrijdagochtend vroeg 9 oktober, een uur voor de oplevering van de 42 luxe appartementen Oost-Esch in Borne. Ik spreek projectleider van Janssen de Jong Bouw Oost, Sylvia Martens, die dit omvangrijke werk vijftien maanden lang in goede banen wist te leiden. En, niet onbelangrijk, binnen de gestelde termijn. Ze is terecht trots, maar zegt deze bouw altijd te blijven associëren met COVID-19: “Dat had uiteraard de nodige voeten in aarde, maar niettemin hebben we, op één week vertraging na, het hele project volgens planning uit kunnen voeren. En dan heb ik het slechts over de levering van vloertegels, kortom, waar praten we over?” Het initiatief voor dit project, dat onderdeel uitmaakt van nieuwbouwwijk de Bornsche Maten, werd genomen door Janssen de Jong Projectontwikkeling. Tot de start van de bouw, vorig jaar augustus, lag het terrein braak. De gemeente Borne juichte de plannen van Janssen de Jong Projectontwikkeling toe om er twee appartementencomplexen te gaan bouwen. De woonoppervlaktes variëren tussen de 80 m2 en 107 m2 , de prijzen variëren eveneens; van 260.000 tot 360.000 euro. Alle woningen zijn voorzien van een tuin of ruim balkon. Er bleek veel animo voor te zijn, binnen notime waren alle appartementen verkocht of verhuurd. Prachtig moment Beide wooncomplexen werden tegelijkertijd gebouwd. Sylvia Martens werkte hierbij nauw samen met uitvoerder Tim Braakhuis en spreekt duidelijk haar respect uit voor hem: “We zijn goed op elkaar ingespeeld. Hier heb ik een mooi voorbeeld van: het was vorig jaar, een dag voor de bouwvak. We stonden voor de keuze om het casco uit te besteden of om het zelf in handen te houden. Het antwoord was er weldra, voor ons beiden bestond er duidelijk geen twijfel. We keken elkaar aan, vertrouwden op ieders verantwoordelijkheidsgevoel en wisten: dit doen we met elkaar! Dat was een prachtig moment.” Extra mankrachten Met de intrede van corona en de aankondiging van de maatregelen werd er door Janssen de Jong Bouw een ‘Corona Task Force’ opgericht waardoor vanuit meerdere disciplines, gestelde maatregelen in kaart werden gebracht en oplossingen gecreëerd. Sylvia: “Maar tevens werd het aantal manschappen op deze bouw van veertig naar zestig uitgebreid. Door de lockdown konden onze onderhoudsmensen geen werkzaamheden meer verrichten voor de woningcorporaties. Zodoende kregen wij er extra mankrachten bij. Om zo goed mogelijk door te kunnen werken, werden er op de bouwplaats diverse maatregelen genomen. Sylvia Martens: “Soms vergelijk ik me weleens met een zigeuner; na de oplevering trek ik graag zo snel mogelijk door naar een volgend project. Het liefst start ik de voorbereiding al op tijdens de afbouwfase. Dan wordt het tijd om een nieuwe uitdaging aan te gaan op een andere plek.” Bouwen in het Oosten 63

De specialist op het gebied van geveldragermontage en staalconstructies Wij verzorgen geveldragermontage, montage van borstweringssteunen en betonbanden, en het aanbrengen van prefab gevelelementen en betonverankeringen. Oscar van Oijen I Kleefseweg 85 I 6599 AB Ven-Zelderheide Telefoon 06-37376813 I E-mail oscar@geveldragermonteur.nl www.geveldragermonteur.nl

Oost-Esch Borne Het werken op anderhalve meter afstand streefden we zoveel mogelijk na, al was dit voor sommige beroepsgroepen best lastig, denk hierbij bijvoorbeeld aan het tillen van zware materialen of het metselen van een muur van drie meter breed. Ook bracht het parkeren wat improvisatie met zich mee. Onze medewerkers reden zo min mogelijk samen, met als gevolg dat er veel auto’s op de bouw werden geparkeerd. Met de benodigde draaicirkels voor vrachtwagens en grote machines vroeg dit toch om de nodige creativiteit. Gelukkig was de buurt flexibel en waren de medewerkers bereid wat verder te lopen waardoor de bouwplaats veilig en bereikbaar bleef.” Gasloos en energiezuinig De luxe koopappartementen van Oost-Esch zijn verdeeld over vier verdiepingen, het huurcomplex telt vijf verdiepingen. Nieuwe bewoners mogen rekenen op lage energielasten, de twee gebouwen zijn volgens de huidige maatstaven gasloos en energiezuinig gebouwd. Bovendien is elk appartement voorzien van een individuele warmtepomp en zes eigen PV panelen voor het opwekken van energie. Sylvia Martens: “Qua duurzaamheid voldoet het complex aan alle eisen. Hetzelfde kan gezegd worden over de wensen van de bewoners. Ook hier is op alle vlakken aan voldaan; de balkons zijn minimaal vijftien vierkante meter en nagenoeg alle auto’s kunnen een overdekte parkeerplaats vinden onder de van een sedumdak voorziene carport.” Vastbijten Sylvia Martens is duidelijk een vrouw die haar mannetje staat in de bouwwereld en geniet zichtbaar van haar werk. Ze vergelijkt zichzelf weleens met een zigeuner; “Als de afbouw begint, trekken ook nieuwe uitdagingen op andere locaties. Momenteel zijn mijn pijlen gericht op een markante plek in de binnenstad van Zevenaar. Waar ooit de burgemeester en wethouders bestuurden, zal straks royaal en luxe gewoond worden. Het oude gemeentehuis krijgt een nieuwe bestemming met achttien riante koopappartementen en twee fraaie penthouses. Daar ga ik me het komende jaar in vastbijten.” Bouwen in het Oosten 65

Door: Jolanda Groothuis Maak kennis met het Bouwrechtteam KienhuisHoving KienhuisHoving verzorgt al jarenlang een vaste column in Bouwen in het Oosten. De hoogste tijd om het Bouwrechtteam aan u voor te stellen. Het écht willen helpen van cliënten zit in hun DNA. Robert, Marianne, Marlies, Laurens en Laura brengen hun cliënten verder en zoeken daarbij de grenzen op. Zij doen dat op een frisse en creatieve manier, waarbij niet wordt nagelaten om ‘out of the box’ te denken. Robert de Vries: “Het worden onzekere tijden” Voor Robert de Vries is het unieke aan bouwrecht dat er maandenlang onderhandeld kan worden over contracten en dat daar een periode later een prachtig fysiek resultaat uit voortvloeit. In de praktijk heeft hij dagelijks te maken met partijen die betrokken zijn bij alle facetten van de bouw: “Geschillen over fouten en meerwerk komen nog altijd veel voor. Maar een belangrijk deel van ons werk gaat buiten conflictsituaties om. Voor een ontwikkelaar heb ik bijvoorbeeld intensief onderhandeld met een buitenlandse partij over de transformatie van een bestaand pand naar een modern bioscoopcomplex. Als dan uiteindelijk de handtekeningen onder de overeenkomst worden geplaatst geeft dat voldoening. Wat betreft de toekomst; er is in Nederland nog altijd een groot tekort aan woningen. Dit zal de komende jaren een mooie stroom werk opleveren. Tegelijkertijd krijgt het coronavirus steeds meer zijn weerslag op de bouw. Wat dat aangaat verwacht ik onzekere tijden.” Marianne ten Feld-Sprik: “Andere manier van denken” Marianne ten Feld-Sprik heeft als advocaat bouwrecht veel te maken met discussies tussen professionele opdrachtgevers en aannemers: “Voor mij is het veelal een kwestie om snel tot de juridische kern te komen en vervolgens een praktische strategie te bedenken. Momenteel adviseer ik bijvoorbeeld een opdrachtgever die is geconfronteerd met een gebrek in een complex werk dat zeer lastig te herstellen is. Het is dan zaak om de juiste juridische stappen te zetten, zonder dat dit de zoektocht naar technische oplossingen in de weg staat. Voor de toekomst van de bouwsector zie ik uitdagingen ten aanzien van verduurzaming van bestaand vastgoed en vergroting van de bouwproductie. Om dit te bewerkstelligen moet men beter samenwerken en aalkosten verminderen. Dit is mogelijk door in de overeenkomst gezamenlijke gen te creëren, maar dit vraagt een andere manier van denken. Of dat gaat lukken in de toekomst? We gaan het zien.” 68 Bouwen in het Oosten

Algemeen Marlies Knook: “Soms is het een kwestie van duwen en trekken” Marlies Knook ervaart de bouw als een mooie, maar gecompliceerde branche waar vaak veel partijen bij betrokken zijn: “Een goede samenwerking in de keten is, evenals duidelijke communicatie, van essentieel belang om een project zonder strubbelingen te laten slagen. Ik vind het een plezierige sector. De mensen hebben veelal een nuchtere grondhouding en directe aanpak. Dit neemt niet weg dat het soms ‘duwen en trekken’ is om een project tot een goed einde te brengen. Momenteel hou ik me met een zaak bezig waarbij de opdrachtgever zijn contractuele verplichtingen onvoldoende nakomt, terwijl mijn cliënte dit wel doet. Met het oog op de eindoplevering levert dat spannende kwesties op. Wat betreft de toekomst verwacht ik dat de bouw het lastig gaat krijgen vanwege de stikstofproblematiek, PFAS en de impact van de coronacrisis. Als juristen zullen wij ons daarop moeten oorbereiden door proactief mee te bewegen in deze veranderende wereld.” Laura Huijsman: “Verdere ontwikkeling binnen mijn vakgebied” Laura Huijsman is sinds januari werkzaam bij KienhuisHoving en werd in augustus beëdigd tot advocaat. Ze begon op de sectie ondernemingsrecht maar sinds kort verricht ze tevens werkzaamheden voor de sectie bouwrecht. Dat heeft een reden: Laura: “In het kader van de ‘Beroepsopleiding Advocaten’ is het leerzaam om met meerdere advocaten samen te werken en je niet te focussen op één rechtsgebied. Tijdens mijn opleiding heb ik voornamelijk theoretische kennis opgedaan. De praktijk houdt uiteraard meer in. De komende drie jaar staan in het teken van mijn verdere ontwikkeling. Hierin word ik ondersteund door mijn patroon, oftewel een mentor. Hoewel ik afgestudeerd ben in ondernemings- en privaatrecht ervaar ik bouwrecht als een interessante aanvulling.” Laurens Vermeulen: “De Wkb zal grote veranderingen brengen in het bouwproces” Laurens Vermeulen houdt zich bezig met bouwrecht omdat het volgens hem een uitdagend rechtsgebied is waar niet alleen het recht, maar ook de techniek én de praktijk een rol spelen. Laurens staat zowel opdrachtgevers als aannemers bij en kent dus de belangen van beide partijen. Op de vraag wat momenteel veelvuldig aan de orde komt antwoordt Laurens: “Als gevolg van COVID-19 krijgen we momenteel veel vragen over onderwerpen als vertraging, korting wegens te late oplevering en kostenverhogende omstandigheden. Een ander onderwerp dat speelt is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Deze wet gaat mijns inziens grote veranderingen brengen in het bouwproces, waaronder de wijze van oplevering. Door de uitbreiding van de aansprakelijkheid van de aannemer na oplevering, sluit ik niet uit dat dit zal leiden tot meer geschillen tussen opdrachtgevers en aannemers.” Bouwen in het Oosten 69

Museum Arnhem wordt visitekaartje voor de stad Artist impression: Benthem Crouwel Architects 70 Bouwen in het Oosten

Algemeen “Als bezoeker van het museum vond ik de routing altijd wat aan de lastige kant. Je moest wel gauw eens heen en terug lopen. Met deze vernieuwbouw behoort dit tot het verleden. Ervoor in de plaats komt een prachtig museum op een unieke locatie tussen het rivierenland en de Veluwe. Een museum waarmee we weer vooruit kunnen en trots op kunnen zijn.” Wethouder Hans de Vroome (D66) van de gemeente Arnhem, met onder andere de portefeuille Cultuur en Erfgoed, steekt zijn enthousiasme bepaald niet onder stoelen of banken. “Uit ervaring weet ik dat de voorbereiding van een omvangrijk project en de realisatietijd zich soms tot elkaar verhouden met een factor tien. Ik denk dat het Museum Arnhem daar dicht bij in de buurt komt”, vertelt De Vroome. “Naast de nodige financiële perikelen is de discussie over de locatie ook al lang gaande. Pas tijdens de coalitiebesprekingen in 2018 zijn er keuzes gemaakt en zijn er voldoende financiën vrijgemaakt en kwam de daadwerkelijke realisatie een forse stap dichterbij. En nu, anno 2020, zijn we echt gestart en verwacht ik dat we begin 2022 tot openstelling voor het publiek kunnen overgaan.” Bouwen in het Oosten 71

Het originele budget bleek bij lange na niet genoeg om de plannen te verwezenlijken. De Vroome: “Er was vijftien miljoen euro gereserveerd en dat bleek, naderhand verklaarbaar, fors te weinig, De eerste aanbesteding liep op een no go uit, waardoor de ontwikkeling stil kwam te liggen. In de coalitiebesprekingen hebben we vervolgens een bedrag van 7.5 miljoen euro extra vrijgemaakt en dat dat bleek voldoende. De aandacht verschoof toen nogmaals naar de locatiekeus. In de Raad heeft hierover nog wel een behoorlijke discussie plaatsgevonden, net als in het verleden. Uiteindelijk bleek er een voldoende consensus. We hebben toen een creatieve aanbestedingsronde gehad met onder andere een gunstiger risicoverdeling en konden we het voorbereidende traject gelukkig afronden. De beslissing om op de huidige locatie vernieuwbouw te plegen in plaats van te verhuizen heeft mijn volledige instemming. Een museum in een stuwwal op de scheidslijn tussen het rivierenlandschap en de Veluwe…, je mag zonder meer van een unieke plaats spreken. Het museum wordt semiopenbaar door de aanleg van een beeldentuin wat mooi past in deze setting. Het zou zomaar een stimulans kunnen betekenen om ook het museum te bezoeken. en eisen op bijvoorbeeld klimaatbeheersingsgebied maar wel op een geweldige manier verwerkt en gecombineerd met behoud van het goede en mooie. Je hebt het over een oude Heerensocieteit uit 1880 dat getransformeerd wordt in een toekomstbestendig en duurzaam museum.” “Locatiekeuze heeft mijn volledige instemming.” Dat zou een gewenst neveneffect zijn. De vernieuwde vleugel zal straks een aantal fraaie uitzichten bieden. Alle lof voor Joost Vos van Benthem Crouwel Architects. Een fundamenteel ander museum maar met respect voor de monumentale elementen. Enerzijds voldoen aan de meest actuele normen Rotsvast vertrouwen De keus om Rots Bouw en Alferink Installatietechniek het project aan te gaan kent meerdere verklaringen. “We kennen Rots Bouw als een degelijke, betrouwbare partner met een goed track record. Het Plan van Aanpak en de afgegeven garanties, onder ander qua timetable, geconcretiseerd in de realisatieovereenkomst, zorgt ervoor dat we, ik kan het niet laten, een rotsvast vertrouwen hebben in een succesvolle realisatie. Namens de gemeente is Guus de Rijk nauw betrokken bij de concretisering. Als gemeente Arnhem zien we het niet als een initiële investering. Integendeel, Museum Arnhem wordt een echt visitekaartje van onze mooie stad.” Wethouder Hans de Vroome (D66): “Wij hebben een rotsvast vertrouwen in Rots Bouw.” 72 Bouwen in het Oosten

Algemeen Alsecco ProAttika® biedt strakke gevels zonder dakrand Innovatief verzonken dakrandsysteem voor minimalistische architectuur Een gevelisolatiesysteem met sierpleister als decoratieve afwerking leent zich uitstekend voor een strakke architectuur. De dakrand kon voorheen nog wel een storend element zijn, of lokale vervuiling in de vorm van afloopstrepen. Dit alles is verleden tijd met het innovatieve ProAttika® Alsecco uit Nijkerk. dakrandsysteem van Het systeem ProAttika® Bij het ProAttika® systeem wordt de gevel afgewerkt tot aan de bovenrand van het gevelvlak zonder zichtbaar dakrandprofiel. Dit concept garandeert een perfect naadloze en waterdichte overgang van gevel naar dak. Het systeem is toepasbaar op de buitengevelisolatie systemen en gevelafwerkingen van Alsecco zoals sierpleister, minerale steenstrips of betonlook. Een innovatieve oplossing voor als het nog iets strakker mag zijn! De kern van het systeem is een speciaal gevormd isolatieblok van EPS en het ProAttika® profiel. Het ProAttika® profiel bestaat uit een basisprofiel waar een afsluitprofiel overheen geschoven wordt. Het profiel maakt een perfecte uitlijning en een 100% waterdicht geheel mogelijk. Met ProAttika® sluit de dakisolatie van het plat dak perfect aan op de buitengevelisolatie. Hierdoor zijn er geen ongeoorloofde warmteverliezen meer en wordt uw gevel thermisch optimaal ingepakt. Ontwikkelaar ProAttika® ProAttika® is ontwikkeld door DAW collega Stefaan Bonny. Hij was 25 jaar lang actief bij het moederbedrijf DAW als ETICS consultant en stond dagelijks in contact met architecten, studiebureaus en opdrachtgevers. Hij pikte signalen uit de markt op dat er behoefte was aan een verzonken dakrandsysteem. Na enkele uitgevoerde testprojecten ontwikkelde hij ProAttika® waarmee kan worden ingespeeld op de vraag naar nog strakkere en minimalistische architectuur. Het Europees gepatenteerd ProAttika® systeem was een feit en past perfect in het gamma van Alsecco. Bouwen in het Oosten 73

Specialist in kadastrale metingen en werkzaamheden OVERHEID BOUW EN INFRA Metrica is al sinds lange tijd actief op het gebied van maatvoering en landmeetkunde. Sinds het begin staat het onderhouden van een duurzame relatie met de opdrachtgevers bij ons hoog in het vaandel. Zo is er een breed klantenbestand ontstaan bij onder andere overheidsinstellingen, civiele aannemers en bouwaannemers, ontwerpbureaus, projectontwikkelaars en particulieren. ONTWERP EN BEHEER VASTGOED

KienhuisHoving informeert Werkbare werkdagen In plaats van een vaste opleverdatum spreken partijen vaak af dat een bouwproject binnen een vooraf vastgesteld aantal werkbare werkdagen moet worden opgeleverd. Wordt dit aantal dagen overschreden, dan gaat veelal een korting- of boeteregeling lopen. Maar wanneer is een werkdag werkbaar en vooral: wanneer niet? De in de bouw meest gebruikte algemene voorwaarden (UAV 2012, AVA 2013, Algemene voorwaarden van Woningborg) bevatten nagenoeg dezelfde definitie van een onwerkbare werkdag: een werkdag wordt als onwerkbaar beschouwd, wanneer door omstandigheden buiten de aansprakelijkheid van de aannemer gedurende ten minste vijf uur door het grootste deel van de werknemers of machines niet kan worden gewerkt. In een uitspraak van de Raad van Arbitrage voor de Bouw van 1 juli 2020 (nummer 81.669) verschillen partijen van mening over het aantal beschikbare werkdagen en aantal onwerkbare werkdagen. Arbiter geeft in de uitspraak een heldere opsomming van zijn oordeel over verschillende categorieën dagen. Arbiter wijs er eerst op dat zowel vakantie- als bij cao aangewezen ATV-dagen niet als werkdagen worden beschouwd. Hiertoe behoren ook vakantie- en ATVdagen die een aannemer op grond van de cao zelf jaarlijks mag aanwijzen. De aannemer stelt vervolgens dat het aantal onwerkbare werkdagen als gevolg van sneeuw en vorst hoger is dan waarvan op basis van de gegevens van het KNMI is uitgegaan. Hij motiveert dit door te stellen dat ook indien het niet sneeuwt, er nog steeds een sneeuwdek kan liggen of de grond nog bevroren kan zijn. Arbiter gaat niet mee in dit verhaal, omdat de stellingen van de aannemer te algemeen zijn. Zo heeft de aannemer niet duidelijk gemaakt op welke concrete momenten de na-ijleffecten van invloed zijn geweest op het kritieke pad. Had de aannemer dit beter gemotiveerd, dan was de uitkomst mogelijk anders geweest. De aannemer rekent verder met tien niet werkbare werkdagen, vanwege een bevel van de gemeente om de bouwplaats te ontruimen. De opdrachtgever brengt hier tegenin dat geen sprake is van een formele bouwstop. De arbiter volgt de aannemer en overweegt dat uit correspondentie van de gemeente voldoende blijkt dat aannemer de betreffende tien dagen buiten zijn schuld om niet heeft kunnen werken. Partijen verschillen verder van mening over de vraag of Goede Vrijdag als werkbare werkdag moet worden aangemerkt. Arbiter stelt vast dat Goede Vrijdag geen algemeen erkende feestdag is, zodat dit een reguliere werkbare werkdag betreft. Uiteindelijk oordeelt de arbiter dat de aannemer 12 dagen ten onrechte als onwerkbaar heeft aangemerkt, zodat hij nog 12 x het korting-/boetebedrag verschuldigd is. Mijn tip aan aannemers: verdiep je in de regels die gelden voor het bepalen van het aantal (on)werkbare werkdagen en bouw tijdens de uitvoering een dossier op, zodat je kunt aantonen dat op bepaalde dagen buiten jouw schuld om niet gewerkt kon worden. Deze column is geschreven door: Robert de Vries, advocaat Vastgoed en Bouwrecht. e-mailadres: robert.devries@kienhuishoving.nl I Telefoonnummer: 053 – 480 42 81. 21 75

Vraag en aanbod

Vraag en aanbod VACATURE: Mechanisch Onderhoudsmonteur Werk jij graag buiten, aan en met zwaar materieel? Bij de Betoncentrale Twenthe zijn we op zoek naar een mechanisch onderhoudsmonteur om onze technische dienst te versterken. In deze functie ben je verantwoordelijk voor het oplossingen van voorkomende storingen bij verschillende productielocaties in het Noorden en Oosten van het land, met als standplaats Hengelo. Wat ga je doen? Onderhoud aan de mechanische onderdelen van centrales en overslagkranen. Zelfstandig technische storingen oplossen aan onze productiemiddelen. Uitvoeren van groot onderhoud en aanpassingen. Werkzaamheden in de werkplaats en op de productie locaties. Voorraad beheer en werkvoorbereiding. Werken met Onderhoud Management Software. Verantwoordelijk voor orde en netheid in magazijn en werkplaats. Wij vragen Je hebt een basisopleiding Metaal (MBO) met ervaring. Je hebt kennis van metaal bewerkingen en constructie bankwerken. Je kunt technische tekeningen lezen, beoordelen en uitvoeren. Je weet hoe je veilig moet werken, je bent serieus. Spreekt deze functie je aan en wil je meer weten? Neem contact op met Erik-Jan Vos, hoofd technische dienst Mobiel: 06 237 562 30 of e-mail: e.j.vos@betoncentrale.nl Bekijk de complete vacature op: www.betoncentrale.nl/twenthe/vacatures. Informatie over het plaatsen van een vacature: Neem contact op met Digna Schoonen: Telefoon: 06 - 442 099 10 Mail: digna@bouweninhetoosten.nl

BAM verwerft opdracht voor onderhoud aan gebouwinstallaties in Rijksgebouwen BAM Bouw en Techniek, met onder andere een vestiging in Apeldoorn, heeft opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf gekregen voor het onderhoud aan elektrotechnische en klimaattechnische gebouwinstallaties in Rijksgebouwen. Onderdeel van de opdracht zijn onder meer gerechtsgebouwen, TBS- en penitentiaire inrichtingen. In de EMVI-aanbesteding die aan de opdracht voorafging, zijn negentien percelen verdeeld over zeven bedrijven. BAM heeft voor vijf percelen de opdracht gekregen. Het contract heeft een looptijd van vijf jaar en kent de mogelijkheid tot verlenging met vier jaar. De aanneemsom – exclusief bijkomend werk – bedraagt circa € 5 miljoen per jaar. Professioneel assetmanagement Het contract tussen BAM en het Rijksvastgoedbedrijf wordt zodanig uitgevoerd dat de installaties duurzaam kunnen functioneren en aantoonbaar voldoen aan alle wettelijke kaders. Veiligheid en gezondheid zijn gewaarborgd en de continuïteit van het proces van de gebruikers wordt niet verstoord. BAM richt haar professioneel assetmanagement in met betrouwbare assetdata uit haar eigen ERP-systeem. Daarmee is BAM in staat om de gehele levenscyclus van de installaties optimaal te managen en om de gestelde eisen in het kader van verduurzaming en circulariteit te realiseren. De tientallen Rijksgebouwen waarvoor BAM het preventief en correctief onderhoud aan installaties verricht, kennen een totaal bruto-vloeroppervlakte van ruim 121.000 m2 . De gebouwen staan in de provincies Groningen, Limburg, Noord-Brabant, Noord-Holland, Overijssel en Utrecht. Het gaat bijvoorbeeld om gerechtsgebouw De Appelaar in Haarlem, Penitentiaire Inrichting Vught en Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht in Balkbrug. Integrale dienstverlening Rolf Abbringh, directeur BAM Bouw en Techniek Regio’s en FM: ‘Het Rijksvastgoedbedrijf kan rekenen op onze integrale en datagedreven dienstverlening waarbij we ons richten op het voorkomen van verstoringen. Voor zowel het installatie-onderhoud als het bijkomend werk benutten we onze kennis en ervaring in Rijksgebouwen.’ De Penitentiaire Inrichting Vught is een van de Rijksgebouwen die deel uitmaken van de onderhoudsopdracht voor BAM Bouw en Techniek (foto: Bas Kijzers) BAM Bouw en Techniek is gestart met de transitiefase. De beheer- en onderhoudsafdelingen van drie regiobedrijven – Regio Noordwest, Regio Oost en Regio Zuid – bereiden zich in deze periode voor op de dienstverleningsfase die 1 januari 2021 ingaat. 78 Bouwen in het Oosten

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68
69. 69
70. 70
71. 71
72. 72
73. 73
74. 74
75. 75
76. 76
77. 77
78. 78
79. 79
80. 80

Home