0

Magazine voor bouwend Oost Nederland 27e Jaargang • no. 7 • december 2019 07 In dit nummer: Herinrichting St Clara en het Gravenhuis Denekamp op schema Pagina 4 Vastbouw bouwt 318 studentenstudios in Utrecht Pagina 23 Rots Bouw neemt eigen nieuwbouw in gebruik Pagina 48 Twentebad Hengelo ondergaat metamorfose Pagina 37

Lorem ipsum Bouwmeesterschap Vakmannen in de bouw Service als garantie voor blijvende tevredenheid! Bouwcenter Nobel is met vier vestigingen (Haaksbergen, Lochem, Rijssen en Eerbeek) onderdeel van de grootste landelijke bouwmaterialengroothandel van Nederland. Met onze showrooms (Haaksbergen, Lochem & Eerbeek) onderscheiden wij ons in kennis en bouwmeesterschap. Een goed project begint bij een goede start, dat is essentieel! Cyril Schierboom meer info op: www.bouwcenternobel.nl Bouwmeester Bouwcenter Nobel Uitwisseling van relevante gegevens voor een optimale start. Klant in één dagdeel voorzien van een offerte met 3D-tekening. Offerte is altijd inclusief al het meer- en minderwerk. HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

07 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 03 Voorwoord: “op het middenveld wordt de wedstrijd gewonnen.” 04 15 16 18 19 20 23 28 32 33 Renovatie Gravenhuis en st Clara Denekamp Zusters van Denekamp gunnen Roelofs & Haase eervolle opdracht Prachtige houten toepassing in monumentaal pand Toekomst ICN ziet er goed uit Wanden en plafonds Van T.I.B. Finishing Column KienhuisHoving: “De verschuldigde WW-premie wijzigt per 1 januari; Wat betekent dit concreet”? Column Caspar Jansen: “DOORbouwen in het Oosten.” Vastbouw bouwt studententoren in Utrecht Vastbouw draagt zorg voor optimaal bouwproces studententoren Utrecht Bouw Sequioa in volle gang De Kwekerij was een uitdagende klus Van den Pol Elektrotechniek: “slim en duurzaam op vertrouwd terrein.” 48 51 53 57 61 63 64 37 43 35 Uitbreiding Riwal Hoogwerkers in Zwolle officieel geopend Renovatie Twentebad Hengelo Twentebad Hengelo rigoureus op de schop Van Dorp Installatietechniek trots op bijdrage aan Twentebad 45 Brevo Group Rijssen brengt gebouwen tot leven Nieuwbouw Rots Bouw Aalten Rots Bouw klaar voor de toekomst met nieuw bedrijfspand Transparantie en spanning levert positief werkklimaat Veelzijdigheid Polybouw Aluminium levert goedgevulde orderportefeuille op AI: Het nieuwe DNA in business In memoriam: Hennie Ardesch Column BIM4ALL: “BIM voor beheer en onderhoud.” Advertorial IMI Hydronic Engineering Magazine voor bouwend Oost Nederland 27e Jaargang • no. 7 • december 2019 23 04 48

Voorwoord Voorwoord Op het middenveld wordt de wedstrijd gewonnen Sinds de gewelddadige moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh is ons land ten prooi gevallen aan een niet aflatende polarisatie. De extremen aan het politieke firmament bepalen steeds meer de politieke agenda en, niet onbelangrijk, toonhoogte in het debat. Zowel in de Tweede Kamer als in de traditionele en social media. Zeker op Facebook en Twitter wordt er veelvuldig met modder gegooid en worden halve waarheden afgewisseld door nepnieuws. Wie de politiek een beetje volgt kan een debat vaak vooraf inkleuren. Over de inhoud gaat het steeds minder. Lekkere oneliners en soundbites tellen zwaarder dan het gezond verstand. Nu het jaarlijkse dieptepunt, de Zware Pieten discussie, weer achter de rug is, staat onze sector weer in de spotlights. Na wekenlang gedraal toont het kabinet een beetje daadkracht door de scherpste kantjes van de PFAS- en stikstofdossiers af te schaven. Inderdaad, de scherpste kantjes, want een structurele, robuuste oplossing is hetgeen wat dit land nodig heeft. Pappen en nathouden mag jarenlang in polderverband de smeerolie geweest zijn, in dit gepolariseerde land werkt dit niet. Ter rechterzijde schreeuwt men om een Nexit en wil men de grenzen sluiten, aan de linkerkant is elke milieu-ingreep slechts een kleine stap. Een amuse in een zevengangenmenu heb ik begrepen. Werkgelegenheid en concurrentieposities gelden niet in deze kringen. Dan liever met zijn allen aan de staatsruif dan? Nee, het wordt tijd dat het wellicht niet al te sexy, maar degelijke middenveld weer eens spierballen toont. Meehollen en meehypen tegen of voor SP, GroenLinks, Denk, PVV of FvD brengt niets en zeker geen oplossingen. Elke voetballiefhebber kent de stelregel “je wint de wedstrijd op het middenveld”. Maar in Nederland is het lange halen, gauw thuis. Laat de politieke equivalent van Frenkie de Jong maar eens opstaan. Gerard van Leeuwen GF Uitgevers BOUWEN IN HET OOSTEN 3 Op de cover Renovatie St. Clara en het Gravenhuis in volle gang Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: Bouwen in het Oosten v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Tekstbijdrage: Jolanda Groothuis Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) Frits Visser (06 - 533 394 89) Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Sandd

St Clara en het Gravenhuis Zusters van Denekamp gunnen Roelofs & Haase eervolle opdracht Momenteel wordt er met man en macht gewerkt aan de renovatie van de monumentale panden van St. Clara en het Gravenhuis , onderdeel van het kloostercomplex van de Zusters van Denekamp. De intensieve en specialistische transformatie ervan werd vergund aan Roelofs & Haase Aannemingsbedrijf uit Rijssen. Reeds eerder waren zij betrokken bij de renovatie van Huize St. Jozef. Door de goede relatie met de zusters en de ingebrachte expertise was het nagenoeg vanzelfsprekend dat het bedrijf ook nu de uitvoerende partij is. Door: Jolanda Groothuis 4 BOUWEN IN HET OOSTEN

St Clara en het Gravenhuis BOUWEN IN HET OOSTEN 5

• WONINGBOUW • UTILITEITSBOUW • HERBESTEMMING • GEBIEDSONTWIKKELING Nijverdalseweg 149, Rijssen • +31 548 53 73 73 • www.roelofs-en-haase.nl

St Clara en het Gravenhuis Maarten Logtenberg is bedrijfsleider bij Roelofs & Haase. Hij zegt bijzonder trots te zijn een bijdrage te mogen leveren aan dit project. “Het is méér dan bouwen, wij begrijpen de huisvestingvraagstukken van het klooster en brengen graag onze expertise in om uiteindelijk tot een mooi resultaat te komen. Het is van belang om, in het bouwteam, tevens naar de maatschappelijke betrokkenheid van de zusters te kijken. Er worden veelal onderaannemers uit de regio betrokken bij dit werk; dit doen we in nauw overleg met de opdrachtgeefster.” Nauwe samenwerking De start van dit intensieve werk vond afgelopen april plaats. “Wij begrijpen de huisvestingvraagstukken van het klooster en brengen graag onze expertise in om uiteindelijk tot een mooi resultaat te komen.” De oplevering ervan staat gepland in maart 2020. Volgens Maarten Logtenberg, projectvoorbereider John de Lange en hoofduitvoerder Johan Fransen verlopen de werkzaamheden volgens planning. “Door de nauwe samenwerking binnen het bouwteam krijgt de opdrachtgeefster tevens de mogelijkheid om extra werkzaamheden of wijzigingen tijdens het bouwproces gerealiseerd te krijgen. Dit is geen eenvoudige opgave, maar dat gaan we als bouwteam niet uit de weg.” Vertrouwen en rust In het hele traject wordt intensief samengewerkt met Kamphuis BOUWEN IN HET OOSTEN 7

St Clara en het Gravenhuis Sloopwerken en Asbestsanering, Mensink Schildersbedrijf en Dakdekkingsbedrijf Veldscholten. Maarten: “Installatiebedrijf Alferink sloot later aan binnen het bouwproces. We hebben daardoor samen een inhaalslag moeten maken wat overigens uitstekend verliep. Mede daardoor werd de goede samenwerking nog eens versterkt. Bovendien is de opdrachtgeefster heel goed voor de bouwplaatsmedewerkers. Bij bepaalde gelegenheden wordt er zelfs een buffet bereid en meerdere keren in de week mogen zij rekenen op een warme hap. Er wordt hard gewerkt aan dit project, dat wordt door de zusters gewaardeerd en mede daardoor heerst er een prettige sfeer onderling. Dit project laat de voordelen van een goed functionerend bouwteam zien. De samenwerking tussen de partijen verloopt buitengewoon goed. Dit geeft rust bij de opdrachtgeefster en vertrouwen voor een goed resultaat in een fijn proces.” Trots! Tijdens het gehele traject heeft Roelofs & Haase meegedacht en haar expertise van zorgvastgoed en kloosters ingebracht om telkens een juiste volgende stap te zetten. Maarten: “We hebben onder andere het particuliere zorggebouw Sterreschans in een voormalig schippersinternaat ontwikkeld. Tevens heeft onze organisatie sinds een aantal jaren Kasteelklooster Bronckhorst in Velp in ontwikkeling en sinds vorig jaar wordt ook voor het naastgelegen Emmaüsklooster een nieuwe bestemming gezocht. Momenteel zijn wij ook bezig met de herbestemming van de panden buiten de gracht van het complex van de zusters in Denekamp. We zijn er trots op dit te mogen doen.” “Er wordt hard gewerkt aan dit project, dat wordt door de zusters gewaardeerd en mede daardoor heerst er een prettige sfeer onderling.” 8 BOUWEN IN HET OOSTEN Maarten Logtenberg

St Clara en het Gravenhuis Zr. Inge Ebbeskotte Waarom deze grondige transformatie? Zr. Inge Ebbeskotte legt uit waarom en wanneer ter sprake kwam dat St. Clara en het Gravenhuis onder handen genomen moesten worden en om welke redenen: “De verbouwing van St. Clara en het Gravenhuis staat in verband met de ontwikkeling van het klooster als geheel. Dat had onder meer te maken met de toenemende vergrijzing en het afnemende aantal zusters. Deze situatie riep de vraag op naar de toekomst van de religieuze gemeenschap van de Zusters van Denekamp. Maar het zette ook aan tot nadenken over het gebruik en misschien een herbestemming van kloostergebouwen die niet meer nodig zijn. Omdat er sinds 1960 geen nieuwe leden meer toegetreden zijn, zou de kloostergemeenschap zich in de fase van voltooiing bevinden en het bestaan zou binnen enkele jaren eindigen.” Behoefte aan andere zaken In 2017 werd door het Generaal Bestuur van de Congregatie een principieel besluit genomen, zeggend: Het voortbestaan van het religieuze leven in Denekamp mag niet eindigen, maar zal voortgezet worden. Dit wordt gewaarborgd door jonge zusters vanuit Indonesië naar Denekamp te zenden. Samen met 3 Indonesische zusters die reeds in 2000 arriveerden, zal deze groep van 6 zusters doorgaan met de opdracht die de zusters vanaf 1875 in Denekamp vervuld hebben, namelijk er te zijn voor de mensen, en daarmee antwoord te geven op de noden van de tijd. “De jonge zusters mogen niet belast worden met het beheren van geboouwen die zij niet nodig hebben.” Toen waren het taken zoals zieken- en ouderenzorg, basis- en kleuterscholen. Nu deze taken overgenomen zijn door de overheid, is er behoefte aan andere zaken; mensen zoeken een plek waar zij tot rust kunnen komen en om kracht te putten voor het alledaagse leven. Zodoende zijn in september 2018, 3 jonge Indonesische zusters naar Denekamp gekomen met de opdracht er te zijn voor de mensen van onze tijd. Op verhaal komen Deze redenen vragen erom de krachten te concentreren, gebouwen doelgericht te gebruiken en overvloedige gebouwen af te stoten. De jonge zusters mogen niet belast worden met het beheren van gebouwen die zij niet nodig hebben. Maar zij moeten wel een plek kunnen bieden aan mensen die in het klooster willen komen om tot rust te komen of om te vergaderen. Deze activiteiten die tegenwoordig plaats vinden in Huize Elisabeth, worden verplaatst naar St. Clara. Het Gravenhuis wordt ingericht als woonhuis voor de Indonesische zusters. Zodoende wordt het gebouw St. Clara ingericht om ruimte te bieden aan groepen jongeren, scholen, kerkelijke groepen en maatschappelijke organisaties of voor mensen uit het bedrijfsleven. In het gebouw St. Clara worden meerdere vergaderzalen gecreëerd, alsmede een yogaruimte en eetzalen, maar ook 30 kamers voor overnachting. Zo gaan alle activiteiten van de zusters terug naar het terrein binnen de gracht, zodat het klooster hopelijk iets kan betekenen voor mensen die er een plek zoeken waar zij weer ‘op verhaal’ kunnen komen. Op deze manier proberen de zusters hun opdracht te vervullen en dienstbaar te zijn aan de mensen.” BOUWEN IN HET OOSTEN 9

St Clara en het Gravenhuis IAA Architecten al sinds midden vorige eeuw betrokken bij het klooster André Jekel is architect bij IAA Architecten. Hij legt uit dat het bureau reeds zeer lange tijd bij het klooster betrokken is. “In het midden van de vorige eeuw werd het oorspronkelijke gebouw, het Gravenhuis en de kapel, al uitgebreid door Hans Sluimer, één van de grondleggers van de Ingenieurs en Architecten Associatie (IAA). Dat was het begin van St. Clara. Bij een volgende uitbreiding in de zeventiger jaren kwam de huidige vorm tot stand. Met het gereed komen van de huidige verbouwingen, in maart 2020, zijn de zusters uitgebouwd en is het klooster klaar voor de toekomst. Spiritualiteit vormgeven Nadat eerst St. Jozef, één van de kloostergebouwen, 4 jaar geleden werd verbouwd tot appartementen voor 23 zusters ‘in ruste’ worden nu de onderdelen St. Clara en het Gravenhuis onder handen genomen. Het Gravenhuis, het oudste gedeelte van het klooster, gaat dienen als woning voor 6 Indonesische zusters. Zij hebben als taak de spiritualiteit blijvend vorm te gaan geven. St. Clara gaat de functie van het gebouw St. Elisabeth overnemen. De reden hiervan is dat de gebouwen ‘buiten de gracht’ (St. Elisabeth ligt buiten de gracht) in de toekomst geen deel meer uitmaken van het eigenlijke klooster. St. Clara wordt grootschalig verbouwd om plaats te bieden aan bijeenkomsten, gastenverblijven en enkele kantoren; de huidige functies van St. Elisabeth. Bovendien zal in het gebouw de voorbereiding op het H. Vormsel plaatsvinden en wordt er een yogaruimte gerealiseerd.” Over IAA Architecten IAA Architecten is sinds 1968 een full-service architectenbureau met vestigingen in Enschede en Amsterdam. Het bureau concentreert zich op de vakgebieden architectuur, interieurarchitectuur en stedenbouw + landschap en is met deze disciplines in staat de meest Diverse disciplines IAA Architecten levert concepten, ontwerpt, adviseert, voert uit en begeleidt; dat is dikwijls meer dan een gebouw alleen. De organisatie met circa 55 medewerkers bestaat derhalve onder andere uit architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, interieurarchitecten, projectmanagers, bouwkundigen, 3D modelleurs, bouwkostendeskundigen, bestekschrijvers en duurzaamheidsen kwaliteitsadviseurs. Aangezien de projecten vaak integraal ontworpen worden is er een sterke overlap qua capaciteit tussen de diverse disciplines. Landelijk en internationaal IAA Architecten kent een landelijke dienstverlening, maar werkt ook internationaal. Zo ontwerpt de organisatie onder andere een aantal klinieken in Duitsland. Het bureau richt zich op alle branches/ sectoren, maar vooral op de zorgsector en de scholenbouw in de breed zin van het woord. In de zorgsec varieert dat van een kinderdagverblijf tot een forensisch psychiatrische gevangenis en van verslaafdenkliniek tot (topklinische) ziekenhuizen en woonzorgcomplexen. André Jekel BOUWEN IN HET OOSTEN 11 complexe ruimtelijke vraagstukken integraal aan te pakken. Staan voor specialisme IAA Architecten staat bekend om haar klantgerichtheid. De mensen binnen het bedrijf zijn enorm gedreven en geïnteresseerd in hun vak en staan unaniem voor hun specialisme. Dat bijzondere gevoel en de drive projecteren de vakmensen op hun opdrachtgevers; hoe belangrijk is wonen? (in alle vormen) en hoe belangrijk zijn investeringen? De mensen van IAA Architecten hebben de verantwoordelijkheid voor hun opdrachtgevers om over al die segmenten mee te denken.

Ootmarsumsestraat 4a 7591 EP Denekamp Tel. 0541 - 358 979 Mob. 06 - 438 895 89 Schilderwerk Onderhoud Innovatie

St Clara en het Gravenhuis Martin van der Vegt Bouwen in een klooster kent voor Alferink Installatietechniek geen geheimen Alferink is een middelgroot installatiebedrijf uit Groenlo welke bestaat uit een gemotiveerd team van nuchtere en loyale vakmensen die thuis zijn in alle disciplines van de installatietechniek. De organisatie behoort samen met de bouwkundige aannemer Roelofs & Haase tot de aannemers die de verbouw van het Gravenhuis en St. Clara uitvoeren. Alferink realiseert de werktuigbouwkundige en elektrische installaties in de gerenoveerde gastenverblijven van het klooster. Historische plafonds Martin van der Vegt (projectleider W installaties) en Jaap Westhuis (projectleider E installaties): “De uitdaging zit hem in nieuwe installaties boven de soms oude historische plafonds te monteren. In het voortraject zijn bepaalde zaken uitgedacht, die in de praktijk door aanwezigheid van bestaande oude balkconstructies niet passen. Samen met andere bouwpartners zochten we naar een oplossing om het wel passend te maken.” Legionella voorkomen Martin van der Vegt: “Wat deze bouw verder uniek maakt is toepassing van een systeem ter voorkoming van legionella. Voorkoming van legionella is een belangrijk aspect voor onze opdrachtgever de St. Nicolaasstichting. Alle gastenverblijven moeten periodiek gespoeld worden, onafhankelijk of ze bezet zijn of niet. Daarom installeren wij een besturingssysteem op de drinkwaterinstallatie die tijd- en temperatuurgestuurde spoelmaatregelen uit kan voeren. Tevens installeren wij de zogenoemde venturiJaap Westhuis BOUWEN IN HET OOSTEN 13 stromingsverdelers. Deze zorgen voor gedwongen doorstroming en continue waterverversing in normaal niet doorstromende leidingen van de appartementen.” Duidelijk plan van aanpak Jaap Westhuis vult zijn collega aan: “Een uitdaging die vrij vroeg in het project gerealiseerd moest worden was het plaatsen van een nieuwe verdeelkast die nagenoeg het hele terrein van spanning voorziet. Belangrijk hierbij was dat de gebruikers en bewoners van andere gebouwen zo min mogelijk overlast ondervonden en dat toch de bestaande gedateerde kast binnen enkele dagen was uitgewisseld voor een nieuwe kast. Een duidelijk plan van aanpak, een strakke planning, de inzet van verschillende noodstroomaggregaten en goede communicatie met alle partijen zorgden ervoor dat dit geheel naar wens is verlopen.” Goede sfeer én koks! Volgens de projectleiders verloopt tot op heden het project op rolletjes en conform planning. “Dat komt mede door de goede samenwerking met de bouwkundig aannemer. Er is op de werkvloer een goede klik tussen de monteurs van Alferink en de aannemer. We spreken dezelfde taal en hebben de neuzen dezelfde kant op staan. Bovendien verzorgen de koks uit grootkeuken van de St. Nicolaasstichting elke vrijdagmiddag voor een hartige versnapering voor de mannen op de werkvloer. Dat wordt zeer gewaardeerd!” “Er is op de werkvloer een goede klik tussen de monteurs van Alferink en de aannemer.”

Solid Wood Systems

St Clara en het Gravenhuis Prachtige houten toepassing in monumentaal pand In Denekamp krijgt een kloostercomplex uit 1863 een volledige opknapbeurt. Naast een grondige renovatie van Huize St. Jozef worden ook de monumentale panden het Gravenhuis en Sancta Clara intern verbouwd. Hiermee zullen de panden, zowel in functionaliteit als uitstraling, weer aan de behoeftes van de zustergemeenschap gaan voldoen. Voorbeeld van een Lineair Open plafondsysteem in zwembad UK. Warme uitstraling met massief houten plafonds Binnen het project, is in totaal 761 m2 Derako Open lineair plafondsysteem toegepast in de houtsoort Amerikaans wit eiken. Dit massief houten plafondsysteem bestaat uit houten lamellen die volgens een vast stramien op een speciaal ontwikkelde draagsysteem van rails en clips blind bevestigd worden. Hout is als bouwmateriaal niet alleen milieuvriendelijk en recyclebaar maar heeft een enorme toegevoegde waarde op de beleving en uitstraling van een ruimte. Door het speciale draagsysteem is de bevestiging van het hout geheel uit het zicht en is de montage snel en eenvoudig te realiseren. Ook zorgt de zichtloze montage aan de achterzijde van de lamellen voor een onbeschadigd houtoppervlak. Hiermee komt de uitstraling van het toegepaste Amerikaans wit eikenhout maximaal tot zijn recht. Voor het project in Denekamp heeft men gekozen voor de railsysteemuitvoering Demontabel. Hiermee is het mogelijk dat 50% van de lamellen gedemonteerd kunnen worden voor incidentele werkzaamheden boven de plafonds, zonder het hout te beschadigen of te moeten vervangen. Op akoestisch gebied levert het plafondsysteem ook zijn meerwaarde. Hout is van nature een goede geluidsdemper en met de toevoeging van akoestisch vezelvlies in de voegen, worden de akoestische eigenschappen nog verder verbeterd. Unieke design wensen In het project zijn de lamellen, zowel in vallende lengtes met een mooie mes en groefverbinding als vaste lengtes, toegepast om aan de design wensen te voldoen. De Derako systemen zijn op maat gemaakte projectoplossingen, met integrale systeemgarantie op draagsysteem, hout, afwerking en brandvertraging. Naast maatwerk heeft Derako ook standaardproducten en oplossingen waarmee vrijwel aan iedere behoefte of budgetwens kan worden voldaan. De systemen zijn uiterst duurzaam, beschikken over een Cradle to Cradle Silver certificering en dragen bij aan het verkrijgen van credits binnen BREEAM en LEED. Meer informatie vindt u op onze website www.derko.com. BOUWEN IN HET OOSTEN 15

St Clara en het Gravenhuis Begeleiding W en E werkzaamheden Denekamp past goed in bedrijfsprofiel Toekomst ICN ziet er goed uit In het project in Denekamp is een belangrijke rol weggeleged voor ICN, Installatie Coöperatie Nederland. Volgens Coöperatie Coördinator en adviseur Hubert Boerrigter werd het bureau door IAA Architecten betrokken bij de herinrichting van het Sint Clara en Gravenhuis. Jeroen Bolks van ICN verzorgt de begeleid het renovatie traject van de technische installaties in het gebouw voor wat officieel “Het gesticht der Zusters van den Heiligen Nicolaas” heet. “Het betreft een gehele renovatie van meerdere kamers met bijhorende badkamers, conferentie ruimten, grootkeuken Hubert Boerrigter: “Technische als estetisch dient het na de oplevering perfect in orde te zijn.” 16 BOUWEN IN HET OOSTEN en eetzalen. De bestekstukken zijn na goedkeuring van dit voorstel verstrekt. Opvallende zaken zijn onder andere de warmtapwater installatiewelke geheel wordt vervangen en de grootkeuken die als afzonderlijk fase wordt gerenoveerd en in stand dient te blijven tijdens de verbouwing. Het gebouw wordt voorzien van een energiezuinige luchtbehandelingsinstallatie welke past bij de eisen des tijds. De controle en goedkeuring van werktekeningen, principe- en regel schema’s, berekeningen, evenals de warmteverlies, leidingberekeningen, controle van de kabelberekeningen alsmede verlichtingsberekeningen vormen ook een wezenlijk onderdeel van onze werkzaamheden. Verder hebben we het toezicht op de bouw met betrekking tot de uitgevoerde E en W installatie werkzaamheden, aan de hand van goedgekeurde laatste tekeningen. Last but not least noem ik de controle op de directie leveringen m.b.t. de voorstellen van Voskamp en Hecla, alsmede de aanleg in de bouw. Het opleveren van de werktuigkundige en elektrotechnische werkzaamheden met verslaglegging en het begeleiden van de verbouwing van de groot

St Clara en het Gravenhuis de eerste technische werknemerscoöperatie keuken en de oplevering ervan met verslaglegging. Technische als estetisch dient het na de oplevering perfect in orde te zijn.” Informatieplicht Hubert Boerrigter vertelt dat de toekomst van ICN er goed uitziet. “De orderportefeuille is goed gevuld, met name richting verduurzaming van (bestaande) panden waaronder kantoren. Naast regulier advies- verduurzamingswerkzaamheden geeft het verzorgen van de Informatieplicht energiebesparing voor bedrijven, alsmede de erkende maatregelen realiseren, Vier jaar geleden is vanuit Twente de eerste technische werknemerscoöperatie van Nederland ontstaan. Waarom? Omdat zij geloven dat als je mensen eigenaar maakt van hun passie, zij geen manager of baas nodig hebben. Alle leden zijn daarom zowel mede-eigenaar als werknemer (en dus in loondienst) van de coöperatie. Op basis van de kernwaarden vertrouwen, toewijding en realiteitszin zijn ze gezamenlijk verantwoordelijk voor het bedrijf, bepalen ze samen het beleid en verdelen de winst. De missie? Installatie technici laten excelleren door het bieden van vrijheid, veiligheid en eigen verantwoordelijkheid. continuïteit aan ons bedrijf. Ons bedrijf bestaat momenteel uit zeven eigenaren/vaste medewerkers en daar om heen een flexibele schil van zelfstandigen welke veelvuldig voor ons werken. ICN is ooit ontstaan met het leveren van kennis of capaciteit op het gebied van ontwerp, calculatie, projectvoorbereiding en advies in de gebouwgebonden installatietechniek voor onder andere installateurs en adviseurs. Dit gebeurt nog steeds en zowel op regie als ‘fixed price’ bij opdrachtgevers en bij ons op kantoor. Indien gewenst werken wij met eigen hard-en software en schakelt de opdrachtgever naar wens op of af. De laatste jaren verzorgen we ook steeds meer advies- en verduurzamingstrajecten voor zowel bestaand als nieuw vastgoed voor architecten, bouwmanagementbureaus en aannemers.” BOUWEN IN HET OOSTEN 17

St Clara en het Gravenhuis Wanden en plafonds voor st Clara en Gravenhuis project van T.I.B. Finishing De systeem- en houten plafonds en de metalstud wanden in het Denekampse project zijn afkomstig uit Rijssen. T.I.B. Finishing werd door bouwkundig hoofdaannemer Roelofs & Haase gevraagd om deel te nemen aan de aanbesteding van dit interessante project. Directeur-eigenaar Savio Strik: “We werken met enige regelmaat voor Roelofs & Haase en het aan haar gelieerde bouwbedrijf Bossenbroek uit Elspeet. Zeer recent nog in onder andere Barneveld en Houten. We kennen elkaar goed. In Denekamp is de levering en montage van de houten plafons het meest bewerkelijke onderdeel. We plaatsen daar Derako plafonds. Onze monteurs hebben ruime ervaring opgedaan met deze plafonds en dat betaalt zich uit tijdens een dergelijke opdracht. De metalstud wanden zijn reguliere gipswanden en de systeemplafonds zijn van het bekende merk Rockfon Lithos.” Prima vooruitzichten Savio Strik is tevreden met de ontwikkeling van zijn bedrijf. “Als ik naar de orderportefeuille kijk dan zitten we voor een belangrijk deel vol tot de bouwvak in 2020. Zo starten we in februari met een aantal mooie, grotere Savio Strik: “We merken tot nu toe helemaal niets van terughoudendheid in de markt.” 18 BOUWEN IN HET OOSTEN projecten. Een daarvan is de derde fase van een school voor kinderen met een beperking in Arnhem. De eerste twee fases hebben we dit jaar afgerond. Ook staan er twee medische centra op het programma in Zwolle en Glanerbrug. Nieuwbouw en renovatie wisselen elkaar bij ons mooi af. We merken tot nu toe helemaal niets van terughoudendheid in de markt als je naar de PFAS en stikstofdiscussie kijkt. Bij ons loopt alles normaal door. Er is geen project afgeblazen of uitgesteld. Nee, we zijn onveranderd optimistisch gestemd.”

KienhuisHoving informeert De verschuldigde WW-premie wijzigt per 1 januari 2020. Wat betekent dat concreet? Op 1 januari 2020 treedt de Wet Arbeidsmarkt in Balans in werking. Deze nieuwe ontslagwet voorziet onder meer in een nieuwe berekeningswijze van de door de werkgever verschuldigde WW-premie. De verschuldigde WW-premie is per 1 januari 2020 niet meer gekoppeld aan de sector, maar aan het type arbeidsovereenkomst. Laag en hoog tarief Bepalend voor het toepasselijke premiepercentage wordt het soort contract: vast of flexibel. Voor vaste arbeidsovereenkomsten (niet zijnde oproepovereenkomsten) gaat het lage tarief gelden van 2,94 %. Voor flexibele arbeidsovereenkomsten gaat het hoge tarief gelden van 7,94 %. Het verschil tussen het hoge en het lage percentage bedraagt dus maar liefst 5 procentpunten. Het premiepercentage zal steeds over een geheel aangiftetijdvak (een periode van een maand of vier weken) worden toegepast. Bepalend is of de werknemer op de eerste dag van het aangiftetijdvak voor de loonheffingen een vaste arbeidsovereenkomst heeft. Overige voorwaarden voor toepassing lage tarief Verder moet een afschrift van de getekende schriftelijke vaste arbeidsovereenkomst worden opgenomen in de loonadministratie. Bovendien moet de salarisstrook vermelden dat het vaste arbeidsovereenkomst betreft die schriftelijk is aangegaan. Wanneer hieraan is voldaan, is het lage premiepercentage van toepassing. Actie vereist! Het advies is om nog in 2019 na te gaan welke werknemers met een flexibele arbeidsovereenkomst in aanmerking zouden kunnen komen voor een vaste arbeidsovereenkomst (niet zijnde een oproepovereenkomst). Het kan financieel lonen deze arbeidsovereenkomst nu al of eventueel begin 2020 – dus gedurende de huidige looptijd – om te zetten naar vast. Verder is het advies om te onderzoeken of van iedere werknemer een getekende schriftelijke vaste arbeidsovereenkomst in de administratie is opgenomen en of de salarisstroken straks de vereiste informatie vermelden. Herzieningssituaties Naast de hiervoor genoemde voorwaarden kan met terugwerkende kracht alsnog het hogere premiepercentage van toepassing worden. Een dergelijke herzieningsgrond is onder meer aan de orde indien: 1. de dienstbetrekking binnen twee Deze column is geschreven door: Berdine van Eerden, advocaat arbeidsrecht. e-mailadres:berdine.vaneerden@kienhuishoving.nl I Telefoonnummer: 053 - 480 47 05. maanden na aanvang een einde neemt, zoals een proeftijdontslag; 2. de werknemer binnen een kalenderjaar meer dan 30 % meer uren verloond krijgt dan contractueel voor dat jaar is overeengekomen. Let op! Hieronder vallen ook uitbetaalde verlofuren bij einde dienstbetrekking. Deze herzieningsgrond is niet van toepassing bij een overeengekomen arbeidsduur van gemiddeld 35 uur of meer per week gedurende het betreffende kalenderjaar. Bij een herzieningssituatie dient de werkgever de ingediende loonaangiften te herzien via correctieberichten aan de Belastingdienst op straffe van een naheffingsaanslag en een boete van de Belastingdienst. Eerder vast contract? Voor veel werkgevers is deze wijziging aanleiding om vanaf 2020 niet steevast drie opeenvolgende flexibele arbeidsovereenkomsten te sluiten, maar eerder over te gaan tot het aanbieden van een vaste arbeidsovereenkomst. Welk beleid gaat u hier straks in voeren? 21 19

Column Vinden, binden en verbinden van vraag en aanbod door Haldu Groep tussen werkgevers en vakmensen in de bouw, techniek en automotive. 100% gecertificeerd, 100% begeleid en vooral: 100% professioneel & persoonlijk. Dat is ook wat Caspar Jansen, directeur en mede-eigenaar van Haldu Groep doet in deze rubriek. Het professioneel belichten van de arbeidsmarkt,maar wel persoonlijk. Serieus maar ook gelardeerd met een knipoog, geïllustreerd met cases uit de praktijk van alledag. DOORbouwen in het Oosten Diep in gedachten verzonken rijd ik de invallende duisternis in op de A28 richting Nijkerk. Ik passeer het hoofdkantoor van VolkerWessels op het Podium in Amersfoort. Mijn gedachten dwalen af naar mijn naderende afscheid van Haldu Groep, maar nog veel meer naar deze column die sinds 2008 in Bouwen in het Oosten verscheen. Mijn insteek al die jaren? Het professioneel belichten van de arbeidsmarkt, maar wel persoonlijk. Serieus maar altijd gelardeerd met een knipoog naar de realiteit van alle dag. Zo begon mijn column steevast, dus ook deze laatste… En nu het moment daar is, besef ik pas echt dat afscheid nemen best wel een dingetje is. Want afscheid van u nemen met deze column deed ik al eerder in 2016. Maar ik kwam ook weer terug, “want hij werd zo lekker goed gelezen”, aldus de redactie van Bouwen in het Oosten. En dus pakte ik de pen weer op. Want stiekem was ik er toch ook wel trots op dat zoveel lezers afstemden op deze column. Daar schrijf je ‘m immers voor. En als ik dan toch zo terugdenk, immers een file is geduldig, dan mijmer ik over wat er goed ging, maar 20 BOUWEN IN HET OOSTEN zeker ook wat er niet goed ging. En dan heb ik het niet alleen over Bouwen in het Oosten. Want in mijn columns schreef ik over wat ik dagelijks meemaakte en meekreeg uit de wereld. De bouwwereld en ook de wereld daarbuiten. En dat was nogal wat. En wat ging er dan niet goed? Och zoveel, ik denk dan aan onder meer aan de (verbale) gevechten met de vakbonden CNV en FNV die strijden voor de rechten van de werknemer en een vaste baan. Hoe vaak verschenen er geen artikelen in de media? Nog recent sprak het CNV haar schande uit over hun in mijn ogen verkeerde inschatting dat uitzendkrachten op het bestaansminimum leven. Via Bouwen in het Oosten heb ik er meteen een column over geschreven die u terug kunt lezen in de vorige editie van dit magazine. Ook probeerde ik voor de zoveelste keer in contact te komen met hun vertegenwoordigers. Maar dan geven ze niet thuis, een soort voortdurende communicatieve ’staking’. En mijn column opnemen in de Cobouw werd ook al geen succes. Die column zou te commercieel zijn en niet bij de doelgroep passen. Begrijpt u het nog?

Column Wat ook lang niet altijd goed ging, was het aantal woorden in deze column. 750 maximaal, zei Gerard van Leeuwen altijd. Toch slaagde ik er dan weer in om een podium van twee pagina’s te reserveren. Hij zal regelmatig de haren uit zijn hoofd hebben getrokken. Op de foto bij zijn column aan het begin van dit magazine, kunt u zien welke wissel dit heeft getrokken. Sorry Gerard, ik ben nu eenmaal een man van veel woorden. Maar er is ook heel veel om trots op terug te kijken. De oprichting van mijn bedrijf vanaf de spreekwoordelijke zolderkamer, het aannemen van een veel te groot werk dat mij aanvankelijk bijna de kop kostte. Echter, dankzij de hoofduitvoerder op dit werk werd hiermee de basis gelegd voor een intensieve maar bovenal mooie samenwerking. Rik bedankt. De fusie tussen individuele organisaties tot Haldu Groep, de samensmelting niet alleen van bedrijven met een bewezen track record maar veel meer nog van mensen uit verschillende windstreken. Het prachtige life time netwerk dat ik heb opgebouwd van mensen, ieder met hun eigen verhaal met wie ik lief en leed heb gedeeld. Maar de ultieme kers op de taart? Natuurlijk, de overname van Haldu Groep door het Belgische Gimv/ IMPACT eerder dit jaar. De schouders er onder met een club van mensen met wie wij snel een goede klik hebben opgebouwd zodat we verder kunnen met bouwen in het oosten maar ook in het noorden, westen en zuiden van ons land. Onderweg naar morgen, onderweg naar de toekomst met recentelijk weer hele nieuwe uitdagingen aan de horizon. Ik ga deze niet benoemen, u kent die al. En nu maakt een soort van lichtheid en misschien ook wel van opluchting zich meester van mij. Geen deadlines meer, geen druk meer van onderwerpen verzinnen op het laatste moment want waar is een deadline anders goed voor? Het is tijd voor De Nieuwe maar ook tijd voor De Oude. Kortom, het is de hoogste tijd voor de toekomst. Want in de toekomst is alles beter, toch? Kortom, het is tijd voor DOORbouwen met Danny in het Oosten. Uiteraard spreek ik hier over Danny van Hal, inmiddels mijn oud compagnon én directiekracht. Samen met Haldu Groep koerst hij nu verder op zijn eigen kompas. Verder met nieuwe columns die anders gaan worden, en die wél zullen passen op één pagina. En zeker worden geschreven vanuit zijn hart én met een frisse openheid en transparantie, maar nog steeds met een knipoog naar de realiteit van alle dag. En ik? Ik ga ook verder met de toekomst en neem afscheid van u en van mijn columns die ik sinds 2008 met liefde en plezier voor u heb geschreven. Ik begon deze column op het Podium in Amersfoort en ik eindig deze jarenlange columnreeks door dank te zeggen aan Gerard van Leeuwen en Frits Visser die mij jarenlang hebben geduld op hún podium. Het podium van Bouw in het Oosten. En tot slot? Helaas, Gerard, ook in de allerlaatste column lukte het weer niet. 905 woorden. Hoe kan het ook anders. Danny, the stage is all yours Caspar Jansen BOUWEN IN HET OOSTEN 21

Sequoia Vastbouw draagt zorg voor optimaal bouwproces studententoren Utrecht Utrecht is volgend jaar april 318 studio’s voor studenten rijker. Dan vindt de oplevering plaats van het nieuwe gebouw ‘Sequoia’ van campus ‘De Kwekerij’ op het voormalige KPN terrein. Het is Vastbouw uit Rijssen gelukt om onderdeel uit te maken van dit fantastische project, dat samen met Stichting Studenten Huisvesting (SSH) en A3 Architecten is ontwikkeld. Door: Jolanda Groothuis Gerhard Kanis is projectleider bij Vastbouw in Rijssen. Hij legt uit dat Vastbouw al in juli 2016 een uitnodiging van SSH ontving voor deelname aan een aanemersselectie. “De eerste uitnodiging betrof de renovatie van de bestaande KPN toren. De selectie vond plaats tussen zes bouwers op basis van de indirecte bouwkosten en een Plan van Aanpak. In oktober 2016 echter besloot SSH de renovatieplannen te staken. Het oorspronkelijke idee om de KPN toren te transformeren naar studentenstudio’s werd losgelaten en vervangen voor een nieuw plan waarbij de fundering van de bestaande toren hergebruikt zou worden. Het grondwaterpeil ligt BOUWEN IN HET OOSTEN 23

Sequoia ongeveer gelijk aan de bestaande keldervloer van de KPN toren. Daarom was het mogelijk deze als ondervloer voor de nieuwe funderingsplaat te gebruiken.” Optimaal ontwerp- en bouwproces In april 2017 ontving Vastbouw de stukken voor de nieuwbouw. De selectie vond plaats tussen de drie eerder overgebleven bouwers en werd gebaseerd op prijs en Plan van Aanpak. Gerhard: “Na een aantal gesprekken was er voldoende basis om samen te gaan werken. Ter voorbereiding op de startdatum (juni 2019), kwam het projectteam tweewekelijks bijeen in de BIMruimte van VIAC Adviseurs. Het uitgangspunt van VIAC is altijd hetzelfde; de gebruiker van het gebouw. Samen ontfermden we ons over de behoeften van de toekomstige bewoners en gebruikten de laatste BIM technieken voor een optimaal ontwerp- en bouwproces.” Waterdichte lagen Door de gewijzigde plannen werd de start van de bouw verschoven van september 2017 naar juni 2019. Gerhard: “De sloop van de bestaande KPN toren leverde bijna driekwart jaar vertraging op. De oorspronkelijke sloper vond meer asbest in het gebouw dan vooraf bekend was en bleek niet in staat het gebouw tijdig te slopen. Uiteindelijk heeft RGS de werkzaamheden overgenomen in samenwerking met Vastbouw. De werkzaamheden tijdens de ruwbouw liepen ongeveer twee maanden achter op de planning. Deze achterstand hebben we weten weg te werken door de afbouw eerder te starten en door meerdere waterdichte lagen in het gebouw aan te brengen. Momenteel lopen de werkzaamheden redelijk volgens planning waardoor de opleverdatum van 1 april 2020 haalbaar is.” (Inter)nationale studenten In de toren ”Sequoia” worden 318 zelfstandige woonunits voor (inter)nationale studenten gerealiseerd. De studio’s zijn 21 m2 en hebben elk een eigen badkamer en keukenblok. tien Studio’s vormen samen een eenheid met een gezamenlijke woonkamer en open keuken. De begane grond wordt voorzien van facilitaire functies met een hoofdentree aan het toekomstige campusplein en een verhuisentree. De kelder bevat stallings- en techniekruimten. Zowel op de begane grond als in de kelder is een ruimte van 150 m2 bestemd. voor KPN Kennis en ervaring De woontoren krijgt maar liefst 18 bouwlagen met als gevolg dat er veel op hoogte gewerkt moet worden. Gerhard: “Dat vereist de nodige kennis van onze vaklieden. Deze kennis hebben wij, mede door onze ervaring met studentenhuisvesting, in huis. Projecten, waaronder ‘Torens langs de Rijn’ in Arnhem en de ‘Stadskeerkring’ in Amersfoort BOUWEN IN HET OOSTEN 25

Sequoia zijn vergelijkbaar. Bij gebouw ‘Sequoia’ waren de ploegen dusdanig op elkaar ingespeeld dat er elke zeven werkdagen een verdieping van het betoncasco gereed kwam. In de afbouwtrein staat voor elke discipline 6 dagen per bouwlaag. Om de 3 dagen start een volgende bewerking. De verdiepingen 1 t/m 16 komen nagenoeg overeen; 318 dezelfde, gespiegelde units. Het opstarten ervan neemt twee tot drie werkdagen in beslag, vervolgens weet iedereen wat zijn taak is.” Niet ingewikkeld Dagelijks zijn er 100-120 vaklieden werkzaam op de bouw. Dat verdient een strakke communicatie. Over de werkwijze doet Gerhard Kanis niet ingewikkeld: “Vastbouw heeft veel eigen vakmensen. Tijdens de ruwmomenteel voortdurend gebrek is aan werkbare handen in de bouw. “Om dit op te vangen heeft Vastbouw gemotiveerde mensen uit Hongarije opgeleid tot metselaar. Dat werkt goed. Zij hebben het grootste gedeelte van het metselwerk uitgevoerd bij dit project. Om de onderlinge communicatie helder te houden en de lijnen kort hebben we vaste uitvoerders voor de ruwbouw, de gevel en de afbouw. Zij zijn het eerste aanspreekpunt op de bouwplaats. Bovendien werken we met onderaannemers waar we veel ervaring mee hebben. Dat zijn onder andere Casco Bouw Nederland, Polybouw, Donec Afbouw, Bruins en Smeijers Tegelzetbedrijf en Straatman Hekwerken. Deze duurzame relaties zorgen ervoor dat de Gerhard Kanis: “Na een aantal gesprekken was er voldoende basis om samen te gaan werken.” BOUWEN IN HET OOSTEN 27

Sequoia Bouw Sequoia in volle gang April 2020 oplevering 318 nieuwe studio’s Als alles volgens planning verloopt zal in april volgend jaar de bouw zijn afgerond van “Sequoia”, een nieuwe gebouw met in totaal 318 studio’s, verdeeld over zestien etages, dat in opdracht van SSH ( Stichting Studenten Huisvesting) wordt gerealiseerd door Vastbouw uit Rijssen. Manager vastgoed Marianne Kleijnen licht op verzoek van Bouwen in het Oosten het project toe. “De eerste planvorming dateert alweer van jaren geleden”, vertelt Marianne Kleijnen. “Het terrein, dat een omvang heeft van twee hectare, hebben we al in 2008 gekocht van KPN. Dat heeft het gebouw tot 2016 terug gehuurd van ons. Aanvankelijk was het plan de gebouwen te transformeren van een kantoor tot gebouwen met woonfunctie. Maar gaandeweg ons onderzoek en diverse inspecties kwamen we tot het inzicht dat slopen en nieuwbouw een betere optie zou zijn. Enerzijds vanwege het feit dat de noodzakelijke aanpassingen in de praktijk zouden tegenvallen en veel kosten met zich mee zouden brengen; anderzijds omdat de relatief hoge plafonds van de kantoren minder woonlagen zouden krijgen dan de huidige zestien in de nieuwbouwvariant. Overigens staat er nog een derde gebouw op het terrein dat nog steeds in gebruik is door KPN als telefooncentrale van waaruit 75.000 aansluitingen worden geserviced. Een groot economisch belang dus. In de nieuwbouw van 28 BOUWEN IN HET OOSTEN Sequoia is er in de kelder en op de begane grond ruimte gereserveerd en in gereedheid gebracht om KPN naartoe te laten migreren. Waarschijnlijk wordt dat een project dat nog een aantal jaren gaat duren. Vervolgens kunnen we het oude gebouw slopen en de derde fase van het project opstarten. Sequoia is fase 1, en fase 2 betreft een aantal starters-woningen. Naar verwachting zullen we daarmee in de loop van 2020 starten. Nieuwbouw Toen tegen de zomer van 2016 de beslissing genomen werd om nieuwbouw te verkiezen boven transformatie werden er na een voorselectie zes partijen uitgenodigd.

Sequoia Marianne Kleijnen: “Aanvankelijk was het plan de gebouwen te transformeren van een kantoor tot gebouwen met woonfunctie.” BOUWEN IN HET OOSTEN 29

Jan Kuipers Nunspeet Industrieweg 20 8071 CT Nunspeet Postbus 5 8070 AA Nunspeet Telefoon: 0341 - 252 944 www.jankuipers-nunspeet.nl

Sequoia Marianne Kleijnen: “Daaruit kwam Vastbouw als beste naar voren. We hadden hen uitgenodigd naar aanleiding van een aanbeveling van een van onze adviseurs. Naast de prijs, sprak ook hun plan van aanpak ons aan. Na een aantal gesprekken was er voldoende basis om de samenwerking aan te gaan en hebben we in gezamenlijkheid de bestekken uitgewerkt. De studio’s worden in april opgeleverd. We hanteren, conform de protocollen, twee huurprijzen. Een prijs voor studenten jonger dan 23 jaar en de categorie boven deze leeftijdsgrens. Voor de jongere student geldt een huurprijs van afgerond 425 euro. Dat betekent dat na de aftrek van de huurtoeslag zo’n 230 euro resteert. Tel daarbij de kosten voor elektra, verwarming en internet en je komt uit op een bedrag rond de 350 euro. Dat wordt gezien als een heel nette prijs. Studenten ouder dan 23 jaar betalen ongeveer 550 euro, maar dat is zonder aftrek van de huurtoeslag. Met aftrek is voor hen de huur ook € 230 zonder servicekosten.” Nog een bijzonderheid is dat er per tien bewoners een grote woonkeuken wordt gerealiseerd; hier kunnen de bewoners samen koken en het gezellig hebben. Studeren is ook van elkaar leren en door ontmoetingen ‘rijker’ worden.” Op de bouwplaats SSH is volgens Marianne Kleijnen een participerende opdrachtgever. “Dagelijks zijn we op de bouw aanwezig. Onze projectmanager/directievoerder zit gemiddeld twee dagen per week op de bouwplaats en zelf ben ik er toch minimaal twee dagdelen. Daarnaast is onze toezichthouder vier halve dagen aanwezig om alles in goede banen te leiden. Bij een project van deze omvang heb je al snel tussentijdse aanpassinkjes of moeten er direct beslissingen genomen worden om de voortgang te garanderen. De grootste aanpassing was de switch van WKO naar stadverwarming. Dat vraagt nogal wat van een installateur. Maar we zitten mooi op schema.” Gefaseerde verhuizing Om een lichte chaos te voorkomen bij de intrek van de bewoners heeft SSH een gefaseerde verhuizing gepland. Marianne Kleijnen: “We denken aan twee etages per week. Er zijn twee liften beschikbaar en dat vraagt om moeilijkheden als je dit niet reguleert. We zorgen er ook voor dat er enkele liftboys aanwezig zullen zijn die meegaan in de lift en erop toezien dat de lift blijft functioneren en niet “vastgezet” wordt op een etage. Wij zien uit naar de oplevering, want de krapte op de markt van de studentenhuisvesting is groot. Sequoia is een mooie aanvulling op ons aanbod.” Marianne Kleijnen: “Sequoia is een mooie aanvulling op ons aanbod.” Gerhard Kanis en Marianne Kleijnen BOUWEN IN HET OOSTEN 31

Sequoia De Kwekerij was een uitdagende klus Casco Bouw Nederland BV uit Staphorst verzorgde het volledige betoncasco voor het werk De Kwekerij in Utrecht. Directeur Jan Hokse hierover: “We hebben al meerdere projecten uitgevoerd voor Vastbouw oost en de samenwerking bevalt ons uitstekend. Beide partijen hebben dezelfde mentaliteit en nuchtere instelling. Het werk bij De Kwekerij was een uitdagende klus. Het betoncasco bestaat uit een traditioneel in betonwanden en breedplaatvloeren uitgevoerde kelderbak met op de begane grond een hoge verdieping, welke we eveneens in dit systeem hebben uitgevoerd. De 16 bouwlagen vanaf de eerste verdiepingsvloer leenden zich uitstekend voor tunnelbouw, waarbij de gevelsluitende binnenspouwbladen direct werden meegenomen in de ruwbouwcyclus. Door deze combinatie ontstaat een efficiënt bouwproces met een korte doorlooptijd. Het grote voordeel van tunnelbouw is dat de gestorte beuken direct na het ontkisten stempelvrij zijn. Door de bevoorrading al voor de stort op de vloeren te plaatsen kan de afbouw snel gestart worden. Door de binnenspouwbladen mee te nemen met de ruwbouw is een minimale interval mogelijk voor het gevelmetselwerk. Het bouwen op een relatief klein oppervlak was bij dit werk zeker een uitdaging, maar juist door alles strak te plannen en aan te sturen ontstaat een optimaal proces. Al met al is voor dit soort werken tunnelbouw vrijwel altijd het goedkoopste en meest efficiënte bouwsysteem. Doordat we als partner samenwerken met Vastbouw Oost worden we altijd al in een vroeg stadium betrokken bij een project om mee te denken over het best passende bouwsysteem voor het project. Bij De Kwekerij was dit niet anders.” Naast de goede samenwerking met Vastbouw is Hokse ook zeer te spreken over de samenwerking met alle andere bij het werk betrokken partijen zoals de opdrachtgever, de installateurs, de steigerbouwer en alle anderen. “We zijn oprecht trots dat we ons steentje hebben mogen bijdragen aan dit prachtige project.” 32 BOUWEN IN HET OOSTEN

Sequoia Van den Pol Elektrotechniek: slim en duurzaam op vertrouwd terrein Van den Pol Elektrotechniek is bij De Kwekerij verantwoordelijk voor de energievoorziening, intercom, CCTV, datainstallatie en bliksembeveiliging. Ook legt het Montfoortse familiebedrijf 178 zonnepanelen aan. “Complexen met studentenwoningen zijn voor ons vertrouwd terrein,” zegt projectleider Theo Severs. Van den Pol was onder meer betrokken bij grootschalige projecten in Amsterdam en Vaals. Duizenden studenten vonden hier passende woonruimte. “Bij een aantal eerdere complexen is het energiegebruik van de bewoners gemonitord. Dat leverde bij De Kwekerij relevante kennis op voor de dimensionering van de installatie.” Full Led en all electric Met 250 medewerkers beschikt Van den Pol over een brede specialisatie in elektrotechniek met verschillende disciplines: woningbouw, utiliteitsbouw, industriële automatisering, gebouwbeheer, beveiliging en ICT. Duurzaamheid is een rode draad bij de activiteiten. Severs: “Dat uit zich bij De Kwekerij onder meer in het gebruik van uitsluitend Ledverlichting. Ook zijn er geen gasaansluitingen. Voor ons is full Led en all electric inmiddels vanzelfsprekend. We doen niet anders meer.” Kruisbestuiving tussen disciplines Van den Pol is altijd alert op verbeteringen. “Dat is echt een tweede natuur binnen het bedrijf. Daarbij is het een groot voordeel dat we met meerdere disciplines actief zijn. Oplossingen die bij één onderdeel worden toegepast, kunnen ook meerwaarde hebben voor andere disciplines.” Goed voorbeeld van zo’n kruisbestuiving is het gebruik van energierails. In kantoren past Van den Pol deze al regelmatig toe. “De Kwekerij is het eerste studentencomplex waar we voor deze oplossing hebben gekozen. Vanaf de hoofdverdeelkast loopt een energierail omhoog het gebouw in. Op de verdiepingen wordt van hieruit telkens een technische kast per twee appartementen aangesloten. Hierdoor hoeft niet alles bekabeld te worden en neemt de efficiency verder toe. Een goed voorbeeld van onze continue zoektocht naar mogelijkheden om slimmer, veiliger en sneller te werken.” BOUWEN IN HET OOSTEN 33

Algemeen Uitbreiding Riwal Hoogwerkers in Zwolle officieel geopend Riwal Hoogwerkers, verhuur- en verkoopspecialist van hoogwerkers en verreikers, breidt uit met een nieuwe vestiging in Zwolle. In Zwolle is op vrijdag 15 november jongstleden officieel de zevende vestiging in Nederland geopend. Door de centrale ligging van Zwolle vergroot Riwal haar aanwezigheid in de regio. Daarnaast sluit de opening van deze nieuwe vestiging, aan de Nervistraat 11 in de wijk Marsweteringlanden in de buurt van bedrijventerrein de Marslanden, naadloos aan bij de strategie om onze klanten een landelijke dekking te bieden in Nederland. Duurzaamheid is niet alleen voor onze klanten van belang, maar ook voor Riwal zelf. Hier is bij de verbouwing van het nieuwe pand over nagedacht en wordt er onder andere geen gebruik gemaakt van gas. Glenn Verburg, Algemeen Directeur Riwal, laat weten: “Met de opening van de nieuwe vestiging in Zwolle, zorgt Riwal ervoor dat de klant altijd hetzelfde aanspreekpunt heeft in de buurt. Hierdoor is het makkelijker om een bezoek snel in te plannen waarbij we onze klanten adviseren over het gebruik van de juiste machine. Daarnaast verhoogt het de transportefficiëntie, door de korte afstand naar de klant en zijn we snel ter plaatse mocht er support noodzakelijk zijn.” Ruim vijftig jaar ervaring Riwal is sinds 1968 gespecialiseerd in veilig en efficiënt werken op hoogte en is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een kennispartner en totaalleverancier voor klanten van klein tot groot in nagenoeg iedere branche. Riwal is actief in zestien verschillende landen, heeft 75 vestigingen, meer dan 2.350 medewerkers en beschikt over een internationale verhuurvloot van meer dan 19.000 machines. Daarnaast doen we zaken in meer dan zeventig landen. Met zeven vestigingen in de Nederland bieden wij een landelijke dekking. Naast het verhuren, onderhouden en verkopen van hoogwerkers, verreikers en heftrucks, verkoopt Riwal ook eersteklas onderdelen en technische diensten voor machines. Riwal heeft eigen opleidingscentra met onder meer opleidingen voor operators en industriële toepassingen. BOUWEN IN HET OOSTEN 35

De betrouwbare partner voor het verwarmen/koelen van vloeren, wanden en plafonds. RIHO uw klimaatsysteem expert! www.rihoclimatesystems.nl

Twentebad Hengelo Aannemersbedrijf W.J. Haafkes kreeg op basis van Plan van Aanpak en prijs de opdracht in handen Twentebad Hengelo rigoureus op de schop Het Twentebad in Hengelo is een begrip in de omgeving. Maar liefst 450.000 bezoekers weten jaarlijks de weg er naartoe te vinden. Het bad, dat dateert uit 1972, werd door de jaren heen regelmatig gemoderniseerd en bouwkundig aangepast. In 2015 echter, besloot de gemeente Hengelo, dat het tijd werd om het sportcomplex rigoureus op de schop te nemen. Hier gaat een investering van 10 miljoen euro mee gemoeid. Aannemersbedrijf W.J. Haafkes en Zonen uit Goor kreeg de opdracht voor het bouwkundige en installatietechnische gedeelte. Door: Jolanda Groothuis Projectleider van de gemeente Hengelo, Frank Snijders, en manager van het Twentebad, Ilja Melisie, leggen uit dat het zwembad in zijn totaliteit onder handen wordt genomen. “Noodzakelijk onderhoud en vervanging van de techniek lagen hieraan ten grondslag. Bovendien werd het tijd voor functieverbeteringen waaronder, niet in de laatste plaats, de realisatie van een nieuwe entree. De routing en situering van de oude entree was niet ideaal. Deze was nauwelijks zichtbaar en vanaf de parkeerplaats was het, zeker voor minder vitale bezoekers, een behoorlijke afstand lopen. Bovendien komen, procentueel gezien, steeds meer bezoekers van buiten Hengelo, veelal met de auto. De huidige parkeercapaciteit is onvoldoende. Op drukke dagen staat de parkeerplaats nu al regelmatig vol. Het risico bestaat dat bezoekers gaan parkeren in openbaar groen of in woonstraten in de buurt van het Twentebad. Dat is ongewenst. Stijging bezoekersaantallen Onze doelstelling is om het complex te transformeren naar BOUWEN IN HET OOSTEN foto’s: Fvision, Enter, met dank aan Borgerink Architecten. 37

Twentebad Hengelo Frank Snijders een multifunctioneel centrum voor sport, beweging, zorg en ontmoeting. Ongeveer 80% van de bezoekers komt uit Hengelo. De verwachting is dat de renovatie van het zwembad zal leiden tot een verdere stijging van de bezoekersaantallen. Als de voorgenomen sluiting van zwembad Het Slagman en subtropisch zwembad Aquadrome in 2021 doorgaat, zal dat hoogstwaarschijnlijk het geval zijn. Daar hebben we overigens alle vertrouwen in. We staan dan ook volledig achter deze investering.” Meedenken Ilija Melisie Erik Wissink: “Vaak hebben de mensen aan een half woord voldoende om elkaar te verstaan.” Erik Wissink is projectleider bij Aannemersbedrijf Haafkes en regelmatig op de bouwplaats te vinden. Hij vertelt dat de renovatie van het Twentebad werd gestart in december 2018. “De totale modernisering vindt plaats in fases. De reden die hieraan ten grondslag ligt is dat het zwemmend publiek zo min mogelijk overlast ondervindt van de verbouwing. Daar werken we hard aan. We denken serieus met onze opdrachtgever mee, en daarmee met hun klanten. De looproutes van de bezoekers tijdens de diverse bouwfases zijn daar onder andere een onderdeel van.” Een half woord Per fase wisselt het aantal vaklieden op de bouw. Volgens Erik Wissink waren dat in de ruwbouw 15-20 mensen. In de afbouwfase zullen dat 50-60 personen zijn. Een dergelijk project verdient een strakke communicatie én het nodige specialisme. Erik: “Deze specialisten hebben we, mede door eerder gerealiseerde sportcomplexen, in huis. Over de onderlinge communicatie ben ik louter positief. We werken veelal samen met Twentse onderen nevenaannemers waar we reeds in het verleden al een duurzame relatie mee hebben opgebouwd. Dat werkt prettig. Vaak hebben de mensen aan een half woord voldoende om elkaar te verstaan.” BOUWEN IN HET OOSTEN 39

Twentebad Hengelo Aannemersbedrijf Haafkes bouwde tevens aan de volgende sportcomplexen: • Sportcomplex Burgum (in uitvoering, nieuwbouw) • Sportcomplex Diepenheim (verbouw/renovatie) • Twickel college Hengelo (renovatie sporthal) • Diverse sportoverkappingen Krajicek foundation (Den Haag en Rotterdam) • Revitalisering 6 gymzalen Apeldoorn • Tennishal IJburg (Amsterdam) Renovatie Twentebad De start van de renovatie vond plaats in december 2018, de eindoplevering staat gepland in februari 2020. De totale modernisering verloopt in drie fasen. De eerste fase, de recreatiebaden en een deel van de technische installaties, is reeds gereed. De tweede fase bestond uit de overkapping van het 50-meter sportbad en het duurzaam vervangen van de technische installaties. Ook deze fase is inmiddels afgerond. Aan de derde en laatste fase wordt momenteel met man en macht gewerkt. Borgerink Architecten Borgerink Architecten is veelal betrokken bij maatschappelijke projecten, en zo ook bij de renovatie/nieuwbouw van de het Twentebad in Hengelo. Leonie Borgerink legt uit dat het nieuwe ontwerp voor een veel opener karakter van het zwembad zorgt. “Als concept voor de nieuwe hoofdentree is gekozen voor een golfbeweging. De golf start middels een glazen verbindingsgang ter hoogte van de verbinding naar de kleedruimten en omarmt de nieuwe entree. Er is voor gekozen om de golf te accentueren middels houten gelamineerde spanten, waaronder een glazen constructie die de ruimte omzoomt. Naast de houten gelamineerde spanten zijn er veel natuurlijke materialen gebruikt die, naast dat ze aansluiten bij de groene omgeving, ook een verbinding leggen met het nieuwe 50 meter bad. Naast een grote ontvangstbalie bevinden zich hier verschillende ruimten waaronder een vergaderruimte en kleedruimten voor mindervaliden. Onder de bestaande tribune zijn nieuwe kleedruimten gesitueerd voor de zwemles met een eigen toegang tot het zwembad. De entree staat in directe verbinding met de bestaande horeca, en via de glazen verbindingsgang zijn de vernieuwde kleedruimtes te bereiken. Hier is over een wand van 50 meter een fotoprint met zwemmende mensen ontworpen, welke vanaf het parkeerterrein een bijzonder beeld geeft. De oude hoofdentree wordt op dit moment omgebouwd tot kantoorruimte.” BOUWEN IN HET OOSTEN 41

Twentebad Hengelo Over de stikstofproblematiek en de toekomst; Hoe kijkt Haafkes hier tegenaan? Erik Wissink: “Als bouwondernemer beseffen we dat er goed nagedacht moet worden over het milieu en dat we zuinig moeten zijn op de natuur. De stikstofreductieplannen baren ons echter wel zorgen. Evenals collega-aannemers zitten ook wij niet te wachten op uitof afstel van bouwplannen en stagnerende vergunningsafgiftes. Voorlopig lopen we echter niet op de zaken vooruit. Onze toekomstvisie is om meer met onze opdrachtgevers in bouwteams te gaan werken. Op deze manier kunnen wij onze kennis tijdig inbrengen waardoor er op grote schaal tijd en geld wordt bespaard, met een beter eindproduct als resultaat. Wij verwachten dat deze manier van werken, en dan met name samenwerken, steeds meer aan de orde zal zijn in de toekomst. Ook is het nog steeds moeilijk om goede vaklieden te werven. Hier zijn we binnen ons bedrijf continu mee bezig en, tevens zijn we erop gebrand dat onze vaste medewerkers verder worden gespecialiseerd in hun vak middels opleidingen.” Erik Wissink: “Onze toekomstvisie is om meer met onze opdrachtgevers in bouwteams te gaan werken.” 42 BOUWEN IN HET OOSTEN

Twentebad Hengelo Van Dorp Installatietechniek trots op bijdrage aan Twentebad Van dorp is een multidisciplinair Installatiebedrijf met inmiddels 1200 medewerkers. We zijn werkzaam vanuit vestigingen vanuit het gehele land. Ruim 30 jaar geleden gestart vanuit Zoetermeer met 10 medewerkers en in de loop der jaren hebben we een gestage groei doorgemaakt. Ondanks onze groei, hanteren wij nog steeds dezelfde kernwaarden. Zo zijn wij nog steeds een familiebedrijf en hechten wij veel waarde aan duurzaam ondernemen. De slogan ‘met kennis en respect’ maakt dan ook niet voor niets onderdeel uit van ons beeldmerk. Trots op onze klanten, trots op het Twentebad Zonder klanten geen bedrijf! Gelukkig kunnen we stellen dat we in de loop der jaren een prachtige vaste klantenkring hebben weten op te bouwen. Vaak klanten in de regio die graag samenwerken met onze bedrijven in de regio. Ook het Twentebad mogen we tot onze vaste klantenkring rekenen en daar zijn we trots op. Al jaren zijn wij actief zowel op het gebied van renovatie alsook de nieuwbouw en het onderhoud van alle installaties. Naast alle waterbehandelings-Installaties die voor zuiver en betrouwbaar zwemwater zorgen, zorgen we ook voor het juiste klimaat en dat de gebouwen duurzaam verlicht zijn. Drie fasen Renovatie en Vernieuwing, drie keer van Dorp Het Twentebad heeft voor een duurzame oplossing gekozen om het gehele complex weer te laten voldoen aan de eisen van deze tijd. Bestaande gebouwen en techniek zijn zoveel mogelijk gehandhaafd. Van Dorp mocht vanaf de eerste aanbesteding in 2016 deelnemen in het bouwteam, een hele eer waarbij onze expertise op het gebied van zwembadinstallaties goed van pas kwam. In fase 1 werd de bestaande zwemhal gerenoveerd en in fase 2 mochten we meewerken om van het bestaande buitenbad van 50 meter een binnenbad te maken. Een fantastische uitdaging met een geweldig resultaat! Momenteel zijn we met de laatste loodjes in de afrondende fase 3 bezig. Nieuwe entree en nieuwe was- en kleedruimten. Uitgekookt renoveren. Daar waar mogelijk hebben we steeds met het team van het Twentebad gekeken welke installatie onderdelen behouden konden worden in het nieuwe ontwerp. Een hele puzzel maar het resultaat mag er zijn, maatwerk in optima forma! Sinds 2015 is van Dorp ook verantwoordelijk vanuit onze vestiging in Hengelo voor het onderhoud aan alle installaties. Mocht er al eens een storing optreden dan zijn onze mensen snel ter plaatse om deze te verhelpen. Tijdens de gehele renovatie is de ‘winkel’ gewoon opengebleven voor alle zwemmers, een prestatie die we dank zij onze goede relatie met het Twentebad konden invullen. Kortom trots op het Twentebad, trots op van Dorp! BOUWEN IN HET OOSTEN 43 foto: Fvision, Enter, met dank aan Borgerink Architecten.

GEEN UITDAGING TE GROOT Samen met u gaan wij iedere tegeluitdaging aan! Waar u als verwerker zorgt voor vakmanschap in tegelwerk, biedt codex een compleet assortiment tegellijmsystemen en uitstekende technische kennis, evenals praktische ondersteuning op het werk. Het resultaat is een kwalitatief hoogwaardig eindproduct, dat jarenlang mooi én functioneel blijft. www.codex-x.nl codex | A brand of Uzin Utz Group Uzin Utz Nederland BV Postbus 33 | 7480 AA Haaksbergen | Bouwstraat 18 | 7483 PA Haaksbergen Telefoon +31 53 5737373 | E-mail codex.nl@uzin-utz.com | Internet www.codex-x.nl

Algemeen Brevo Group Rijssen brengt gebouwen tot leven De Brevo Group is de spil in het web tussen een aantal innovatieve ondernemingen in bouw en vastgoed. De ondernemingen hebben allen de missie om de bouw blijvend te veranderen, traditionele denkpatronen te doorbreken en beter met elkaar samen te werken. Wat in 2013 is begonnen als start-up van Robbin Breukink (CEO) en Herwin Voortman (CTO) aan de Kryptonstraat in Rijssen, groeide binnen zes jaar uit tot een organisatie van ruim zestig medewerkers, twee vestigingen en vier ondernemingen. De bouw blijvend veranderen, dat was zes jaar geleden al de insteek, toen zij startten met BIM4ALL. BIM4ALL is door de jaren heen uitgegroeid tot de koploper op het gebied van BIM in Nederland. Het team van ruim 30 BIMspecialisten werkt dagelijks aan de meest uiteenlopende projecten, van bouwkundig tot installatietechnisch en van initiatieffase tot en met de exploitatie. Hierbij werken zij de 3D BIM-modellen uit, coördineren deze of leren anderen in hun gecertificeerde BIM-academie hoe te werken de nieuwste software. Dit doen zij niet alleen voor nieuwbouwprojecten, maar ook diverse renovatieprojecten worden digitaal ingemeten, uitgewerkt en onderhouden. Gebouwen tot leven brengen Toepassingen zoals Virtual Reality (VR) en Augmented Reality (AR) maken het nog verder en sneller optimaliseren van de bouw mogelijk. Om in te kunnen spelen op deze innovatie, werd Studio X in 2018 als onderdeel van Brevo Group opgericht. Door gebruik te maken van de nieuwste en slimste technieken, voegen zij beleving toe aan de bouw en maken zij uitdagende technieken bruikbaar. Dit doen zij door BOUWEN IN HET OOSTEN 45

Algemeen het ontwikkelen van interactieve 3D visualisaties en diverse VR & AR toepassingen. Hierbij valt te denken aan visualisaties, waarbij echt niet van nep te onderscheiden is of een virtuele tour door een nog te bouwen pand. Gebouwen worden hierdoor tot leven gebracht. “Met de toevoeging van een frisse vorm van recruitment, voorziet Get Clever haar opdrachtgevers van personeel.” Vinden en binden van technisch personeel Om in te spelen op de veranderingen in de huidige arbeidsmarkt, mede door alle nieuwe technologieën is de vraag naar personeel sterk veranderd en toegenomen. Deze beweging resulteerde in januari 2018, in de start van Get Clever, waarmee Celeste Breukink (CEO) binnen de groep een nieuwe weg in slaat. Met de toevoeging van een frisse vorm van recruitment, voorziet Get Clever haar opdrachtgevers van personeel. Hierbij ligt de focus op het vinden en binden van technisch personeel op het gebied van onder andere BIM, werkvoorbereiding, calculatie, projectcoördinatie en het (hoger)management in de bouwsector. Landelijke dekking De meest recente ontwikkeling van de groep, is de toevoeging van Bosch & van Oers Bouwkundigen B.V. Dit bouwkundige ingenieursbureau is gevestigd in Heeswijk-Dinther (Noord-Brabant) en is door hun jarenlange bouwkundige tekenervaring, een waardevolle toevoeging. Ook draagt deze overname bij aan het vergroten van de landelijke dekking, om zo ook in het zuiden van het land opdrachtgevers nog beter van dienst te kunnen zijn. BOUWEN IN HET OOSTEN 47 Nieuwe huisvesting In zes jaar tijd is het team in een snel tempo uitgegroeid tot een hechte groep van ruim zestig medewerkers. Om te kunnen blijven groeien, zowel in kennis als personeel, werd het tijd om op zoek te gaan naar nieuwe huisvesting. Dit hebben zij gevonden aan de Nijverdalseweg 133 in Rijssen. Het pand heeft jaren leeg gestaan, dus hier moest wel wat aan gebeuren. Dankzij de bouwkundige expertise die zij zelf in huis hebben is de renovatie goed gelukt en is het pand voorzien van de nieuwste technologieën.

Rots Bouw Rots Bouw klaar voor de toekomst met nieuw bedrijfspand Rots Bouw is een Achterhoeks familiebedrijf dat in januari 143 jaar bestaat en geleid wordt door de vijfde generatie. Zeer recent nam men het nieuwe eigen bedrijfspand in gebruik. Alle reden om, nu de verhuisdozen zijn uitgepakt, Egbert- Jan Rots aan het woord te laten over zijn bedrijf en de ambities. Het leverde een nuchter, kenmerkend Achterhoeks beeld op. Egbert- Jan Rots vertelt dat het eigenlijk hoog tijd werd iets te doen aan de eigen huisvesting. “Ons kantoor met timmerwerkplaats is ooit door mijn vader in 1991 gebouwd aan de Nijverheidsweg in Aalten. In 1999 is het uitgebreid met een kantoorvleugel voor werkvoorbereiders en projectleiders. Die vleugel hebben we in 2017 vervangen door een nieuwe grotere kantoorvleugel met een moderne indeling en uitstraling, onder andere door het gebruik van circulaire gevelstenen. Al na 48 BOUWEN IN HET OOSTEN een jaar bleek deze uitbreiding niet toereikend voor de groei van ons bedrijf en dan met name de steeds grotere en complexere bouwwerken die we maken. Daarom zijn we in 2018 begonnen met plannen om het oorspronkelijke kantoor uit 1991 ook geheel te vervangen. Dat hebben we vervolgens begin 2019 versneld uitgevoerd. We zijn nu net intern verhuisd. We gaan er hier vanuit dat de nieuwe werkplek een bijdrage levert aan het welbevinden van onze medewerkers. Een extra motivatie om vanuit een comfortabele werkplek onze ambities waar te kunnen maken.” Ambities Wie denkt dat de groeiambities van Egbert- Jan Rots tot astronomische hoogten reiken heeft het mis. “In het verleden hebben we bedrijven overgenomen, maar dat is nu absoluut niet aan de orde. Natuurlijk willen we vooruit, maar een grotere omvang behoort niet tot de prioriteiten. Wij zoeken meer verdieping, uitdagende

Rots Bouw complexe projecten en dan met name in de utiliteitssfeer. Een mooi voorbeeld daarvan is het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem. Een gecombineerd restauratie- en uitbouwproject. Het museum is gevestigd op een stuwwal van negentien meter hoog, gevormd in de laatste ijstijd. We realiseren daar onder andere een uitkraging van veertien meter wat een geweldig effect geeft. Op de Erebegraafplaats in Loenen zijn we betrokken bij de bouw van een paviljoenen op 21 juni hebben we samen met ZH de Koning op feestelijke Egbert- Jan Rots: “We kunnen dit gebouw als voorbeeld aan onze klanten laten zien.” wijze het Parkpaviljoen op het Nationaal Park de Hoge Veluwe geopend. Het zijn voorbeelden van opdrachten met een landelijke uitstraling en betekenis. Voor ons is dat dubbel mooi want het is een van de voorwaarden op het predicaat “Koninklijk” te verkrijgen. We bestaan over zeven jaar anderhalve eeuw en dat predicaat zou dan een mooie kroon op ons werk zijn.” Problemen hier minder dominant Gevraagd naar zijn mening over de huidige onzekerheid in de markt, vertelt Egbert- Jan Rots zich vooralsnog niet al teveel zorgen te maken. “Er wordt BOUWEN IN HET OOSTEN 49 momenteel door diverse partijen paniekvoetbal gespeeld, maar hier merken we er nog niet al teveel van. Er zijn weliswaar minder aanvragen in de woningbouwsector, maar de problemen spelen in onze regio een minder dominante rol dan in de randstad. Het blijft natuurlijk een kwestie van alert reageren, maar ik reken erop dat het gezonde verstand zegeviert. Wij focussen ons voor een belangrijk deel op de utiliteitssector in de provincie Gelderland en de randgebieden. We zijn veel te vinden in de driehoek Arnhem- UtrechtNijmegen en, traditiegetrouw, in de Achterhoek. Qua orderportefeuille ziet 2020 er alweer goed uit. We zijn met onze nieuwe huisvesting klaar voor de toekomst.”

Rots Bouw Transparantie en spanning levert positief werkklimaat op Architect Gerrit Jan ter Horst van Buro IBOC uit Aalten tekende voor het ontwerp van het nieuwe bedrijfspand van Rots Bouw. Op verzoek van Bouwen in het Oosten licht hij zijn keuzes toe. “De ontwerpopgave was zo’n beetje een verdubbeling van de kantoorfuncties te bewerkstelligen en daarbij het nieuwe kantoor van Rots Bouw wat betreft uitstraling, functionaliteit, duurzaamheid en milieubewust bouwen “gereed te maken voor de toekomst”, aldus Ter Horst. “De entree naar het pand van Rotsbouw was altijd al een beetje onopvallend bereikbaar vanuit het bedrijvenpark. Een nieuwe transparante corridor tussen kantoor en bedrijfshal, dat dienst doet als ontvangstruimte en vergaderruimte, maakt daar een einde aan. De zichtlocatie vanaf de doorgaande Nijverheidsweg is fantastisch. In het nieuwe ontwerp is de zichtlocatie volledig benut. Een kubistisch wit volume, met slechts één grote uitsnede, gedragen door een volledig transparante onderbouw, lijkt te zweven boven het terrein. In het snelle voorbijgaan vanuit de auto is het nieuwe gebouw goed “leesbaar”.” Open structuur “Rotsbouw heeft een open platte organisatie. Er is nauwelijks hiërarchie. Iedereen mag een woordje mee spreken. Dat is niet altijd even makkelijk, maar je haalt wel het maximale uit de kennis die binnen je bedrijf aanwezig is. Die open structuur zie je terug in het interieur van het nieuwe kantoor. Al bij binnenkomst heb je zicht op de vergaderzalen en de kantoorplekken. Alles ademt transparantie. De vergaderruimtes zijn onderling verbonden met een luchtbrug die ergens halverwege de glazen corridor zweeft. Best spannend je hierop te begeven. Voor wie niet kan (of durft) is er een lift die je naar de volgende verdieping brengt. Ook de kantoorfuncties zijn onderling visueel verbonden. De uitstekend geoutilleerde werkplekken zorgen voor een positief open werkklimaat en een goede sfeer binnen het bedrijf. Een innovatief energiezuinig en duurzaam klimaatbeheersingssysteem zorgt voor een prettig binnenklimaat tijdens alle jaargetijden.” Kortom: Rots Bouw is “op de toekomst voorbereid!” BOUWEN IN HET OOSTEN 51

Rots Bouw Veelzijdigheid Polybouw Aluminium levert goedgevulde orderportefeuille op Zoals te doen gebruikelijk belicht dit magazine een aantal projecten, met name in het Oosten des Lands. Ook in deze decembereditie is dit geval. Opvallend is dat bij drie van de vier projecten Polybouw Aluminium uit Rijssen betrokken is. Hoofd inkoop en service Peter Webbink licht op verzoek van Bouwen in het Oosten een en ander toe. “Het gaat goed met Polybouw Aluminium. De orderportefeuille loopt al lekker vol voor het volgend jaar. We houden bewust altijd wat ruimte om flexibel te kunnen inspringen op bepaalde actualiteiten. Wij vinden het erg belangrijk dat we onze opdrachtgevers, vooral de vaste relaties, kunnen bedienen. Ook als men last minute iets wil. Dat brengt de nodige uitdagingen en inventiviteit met zich mee, maar anticiperen gaat ons goed af. Slechts hoogst zelden kunnen we een verzoek niet aan. Op dit moment volgen we de ontwikkelingen rond de stikstof en PFAS discussie nauwgezet. De problemen op dit gebied raken de volledige sector en dus ook ons. We hopen op een zorgvuldige maar ook snelle oplossing. Onze opdrachtgevers zijn voornamelijk BOUWEN IN HET OOSTEN 53

Rots Bouw aannemers en die hebben direct te maken met de door de rechter aangescherpte regelgeving. We ervaren dat diverse projecten waar wij bij betrokken zijn stil liggen. Ik sluit bepaald niet uit dat wij hier vaker mee worden geconfronteerd. We steken onze kop hier niet in het zand. De verkoop loopt in ieder geval gewoon door. Acquisitie is vandaag de dag niet het probleem. De spannende aspecten zijn hier grotendeels tijdgebonden. Leveren onze leveranciers op tijd zodat de productie, assemblage en montage niet onder druk komt te staan. Bij ons geldt “afspraak is afspraak” en dat gaat ook op voor onze vaste opdrachtgevers. Met verreweg de meeste hebben we al een jarenlange relatie. Met diverse aannemers hebben we in de bouwcrisis schouder aan schouder gestaan en dat schept een hechte band, zo is gebleken. We staan voor elkaar klaar en weten wat we aan elkaar hebben.” Drie voorbeelden Drie voorbeelden van de veelzijdigheid van Polybouw worden in deze Bouwen in het Oosten nader toegelicht. Een daarvan is de bouw van 318 studentenstudio’s in Utrecht. Peter Webbink: “Een mooie en best wel omvangrijke opdracht die we van Vastbouw ontvingen. We hebben in Utrecht aluminium kozijnen met verschillende glastypes geleverd en gemonteerd. Die verschillende types waren het gevolg van verschillende geluidseisen per hoogte. Als je zeventien woonlagen hebt dan is dat gebruikelijk. Daarnaast zijn ook de balkondeuren en puien van onze makelij. Vastbouw is een fijne opdrachtgever waar we regelmatig mee samenwerken. Hetzelfde geldt voor Haafkes Aannemersbedrijf die ons betrokken heeft bij de ingrijpende verbouwing van het Twentebad in Hengelo. Het bad ondergaat een facelift waar we een mooie bijdrage aan leveren. Het pand heeft nu een golvende vorm en de vliesgevels die we hebben geleverd zijn daar op aangepast met getoogde materialen. Productietechnisch was het een redelijke uitdaging. Een voorbeeld van echt specifiek maatwerk. Na een grondige voorbereiding op onze productielocatie in Rijssen, hebben we op de bouw alles geassembleerd en beglaasd. Naast de gevels zijn we ook verantwoordelijk voor de automatische schuifdeuren. De nieuwbouw van Rots Bouw in Aalten was weliswaar minder complex maar daarom niet minder interessant. Ons werk bestond uit een combinatie van vliesgevels en kozijnwerk. Duurzaamheid was de rode draad in dit project. We hebben triple zonwerend glas toegepast en profielen met een hoge isolatiewaarde. Deze drie projecten geven al met al een mooie dwarsdoorsnede van onze werkzaamheden. We voelen ons prima thuis in de grotere projecten in den lande maar zijn zeker ook beschikbaar voor relatief kleinere opdrachten. Het is overigens ook mooi voor de monteurs en de technische mensen van de productie en werkvoorbereiding. Soms is het prettig om veertig, vijftig identieke kozijnen te maken om vervolgens weer specialistisch maatwerk te maken zoals bij het Twentebad. Die mix wordt hier als prettig ervaren.” BOUWEN IN HET OOSTEN 55 foto: Fvision, Enter, met dank aan Borgerink Architecten.

advies ob objecten kunstzinnige architectuur Caja Trappen & Design b.v. Julianaweg 28 7078 AR Megchelen tel. 0315 - 37 76 80 balustraden www.cajadesign.nl trappen

De BouwKlup AI. Het nieuwe DNA in business Event 07-11-2019 met Saxion, Smart Industry Fieldlab The Garden en de BouwKlup. Fotografie: Erik van der Leij Elan Foto & Video, Tekst: Margreet Koster – Text & Event en Ad Struik – De BouwKlup Wat is ArtificiëIe Intelligentie (AI)? Jeroen Linssen is associate lector AI van Saxion. In dit vakgebied gaat het om werken met omgevingsbewuste en intelligente systemen. Hij licht het begrip ‘Artificiële Intelligentie’ ofwel AI, toe. en maken. ‘AI is intelligentie die niet natuurlijk is. Het is technologie die intelligent gedrag vertoont, kan leren van ervaringen en voorspellingen kan doen’ Jeroen Linssen AI is overal Deze technologie is niet nieuw. Er wordt al volop en jarenlang gebruik van gemaakt in o.a. zoekmachines, robots, spamfilters, routeplanning, aanbevelingen, games, etc. AI wordt vaak in één adem genoemd met machine learning en deep learning. Bij machine learning (ML) gaat het om het automatisch vinden van verbanden en het herkennen van patronen. Deep learning is een specifiek soort ML waarbij ‘neurale netwerken worden gebruikt om computers nieuwe dingen te leren van data (getallen, geluiden, tekst en beeld). AI. Voors en tegens. Hoe gaat AI onze maatschappij beïnvloeden? Gaat het banen kosten? Zijn mensen straks nog wel nodig? Gaat AI autonome beslissingen nemen? Velen zien voordelen. AI is immers een sleuteltechnologie die de wereld ingrijpend gaat veranderen. Er wordt ook gewaarschuwd: ‘AI wil kill us’ (Elon Musk – Tesla en Space-X). Hij voorziet een nucleaire ramp in 2040. En is in goed gezelschap: Bill Gates, Steve Woźniak en Stephen Hawking waarschuwen dat we goed na moeten denken over de gevolgen. AI-systemen worden ontworpen door mensen, dus de systemen zijn slechts zo goed als de ingevoerde gegevens. Er moet n og veel gebeuren om modellen te trainen hoe te redeneren. DATA Data is het sleutelwoord: Wat willen we doen met data? Welke data moeten we verzamelen? Hoe? Welke tools gebruiken we voor de analyse? Hoe geven we feedback? CRISP-DM Een methode voor waardecreatie o.b.v. data is ‘Cross-industry standard process for data mining’ (CRISP-DM). Het is een praktijkBOUWEN IN HET OOSTEN 57

De BouwKlup gerichte, cyclische methode in zes fases, die start met het doel, het waarom en eindigt met vaststellen wat werkt en hoe dit in het bedrijfsproces kan worden geïntegreerd. Voor DWA is AI is geen toekomstmuziek Voor Gaby Abdalla van DWA, adviesbureau voor duurzame oplossingen voor gebouwen en gebieden (strategie, engineering en onderzoek) is AI geen toekomstmuziek, het bureau staat met beide benen in de data-klei. ‘Er zijn allerlei tools, open source en maatwerk. Ga goed na waarvoor het gebruikt moet worden en wat het moet kunnen. En of er voldoende support is’ Jeroen Linssen. Saxion in actie Saxion is bezig met casestudies: Bij EuroMouldings (producent kunststof verpakkingen) gaat het om het in beeld krijgen van energieverbruik en energie-efficiëntie. Doel: zicht op tijdverlies (machines staan stil), voorspellen van specifieke belasting en onderhoud. Bij Nijhuis Industries (Sustainable Water & Resource Recovery) wordt o.b.v. data gezocht naar specifieke indicatoren die de kans op legionella in het koelsysteem voorspellen. Resultaat: 94% nauwkeurige voorspelling. “de systemen zijn slechts zo goed als de ingevoerde gegevens.” 1 2 3 ‘Applied Data Science’ bij het lectoraat Ambient Intelligence’ mede-oprichter Apple natuurkundige, kosmoloog en wiskundige – overleden 2018 “Datagedreven werken vraagt om aanpassing van werkwijzen, werkcultuur en vaardigheden.” Gaby Abdalla AI op drie niveaus 1. Portfolio 2. Gebouwen en 3. Systemen. DWA helpt beleggers hun portfolio te verduurzamen. Op gebouwniveau, voor installaties en systemen gaat het om duurzame energie en verbruik, de energielabelsprong, monitoren van duurzame installaties en voldoen aan wet- en regelgeving. Gebouwen nemen elkaar de maat AI helpt het faalgedrag van installaties en systemen te ontdekken en te begrijpen. DWA ontwikkelde een algoritme om het energieverbruik van gebouwen te voorspellen en afwijkingen te melden. Dit algoritme wordt getraind in hoe te redeneren en data van gebouwen met elkaar te vergelijken en te analyseren. Het systeem levert een flinke besparing op arbeidsintensieve inspecties en adviezen. Zo ontwikkelde DWA voor Andere aanpak DWA werkt sinds 2014 datagedreven en ‘slim’. Gaby: “Daar hoort een update van het gereedschap bij. Van Excel naar Machine Learning. Een andere werkwijze en werkcultuur, nieuwe vaardigheden en werkprocessen’. Schiphol een systeem dat de 600 luchtbehandelingskasten razendsnel vergelijkt. “Integreer AI en het resultaat hiervan met de kennis en ervaring van je mensen” Gaby Abdalla BOUWEN met AI DWA is een van de voorlopers. Andere voorbeelden: Strukton Worksphere, Met: Antea Group Haeppey -Maakt invloed van gebouwen op ons als mens meetbaar, inzichtelijk en zichtbaar. Met: Willow – Levert datagedreven diensten. Siers Groep en o.a. We Drive Solar – ontwikkelt en produceert slimme directionele laadpalen, onderdeel van een nieuw energie-en mobiliteitssysteem. Volker Wessels en One Smart Control – Slim koppelen aan apparaten van energie, verlichting, zonwering en beveiliging.” AI in 2020 In 2020 organiseren Saxion, SI Fieldlab The Garden Thales en de BouwKlup workshops voor bedrijven die met AI aan de slag willen. Info: ad@debouwklup.nl Volgende activiteit: 04-02-2020 MORE is beautiful. Lang leve de vooruitgang. 4 programmamanager ‘Business Development & Innovatie’ BOUWEN IN HET OOSTEN 59

De BouwKlub Hennie Ardesch - In Memoriam 26-11-2019 Ons bereikte het droeve bericht van het plotselinge overlijden van Hennie Ardesch. Hij was, zeker in de jaren van de Citadel, tot 2017 het ondernemersnetwerk voor de bouwwereld, een vaak en graag geziene gast. En hij fungeerde als een echte ambassadeur voor dit netwerk. Iemand met een brede kennis en ervaring, die dat graag deelde met anderen. Bij het grote publiek vooral bekend als oud-keeper en trainer, zeer betrokken bij tal van clubs zoals FC Twente, Heracles, etc. Hij was niet alleen sportief, maar ook een echte verbinder. Hennie was een aansprekende man, met een brede interesse en een aangename gesprekspartner. Hij bleef betrokken bij de BouwKlup, het nieuwe platform voor de brede bouwbranche. Zo introduceerde hij het platform bij enkele ondernemingen in de betonsector, waar hij roots had. Helemaal in zijn element was Hennie ‘in het veld’. Voor de Citadel verzorgde hij in 2016 de bijeenkomst ‘UIT en THUIS bij Heracles Almelo’. Hij kon enthousiast en verbeeldend vertellen over voetbal en zijn tijd als technisch manager bij deze club. We zullen zijn flamboyante verschijning zeker missen. Wij wensen zijn nabestaanden, familie en vrienden veel sterkte toe om dit verlies te dragen. Ter herinnering aan Hennie bijgaand het artikel van het bezoek aan Heracles op 17 maart 2016 (gepubliceerd in Bouwen in het Oosten) Hennie Ardesch ( ‘wereld-speler’- midvoor) 17-03-2016. Foto: Erik van der Leij BOUWEN IN HET OOSTEN 61

Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl

WILT U MEER ENERGIE BESPAREN? Kleine upgrades in het HVAC-systeem van uw klanten kunnen hen helpen om grote energiebesparingen te realiseren Thermostatische radiatorafsluiters Thermostatische regelelementen Vervanging van oude thermostatische regelelementen door nieuwe, levert tot wel 7% extra energiebesparing op. Gebaseerd op energie feit Nr. 19* In vergelijking met handbediende radiatorafsluiters kunnen thermostatische radiatorafsluiters tot wel 28% energiebesparing opleveren. Gebaseerd op energie feit Nr. 17* Luchtafscheiding Luchtophoping in radiatoren kan het afgegeven vermogen van een unit tot wel 80% reduceren. Gebaseerd op energie feit Nr. 18* Vloerverwarming Inregelen Het toepassen van individuele ruimtethermostaten bij vloerverwarmingssystemen kan tot wel 20% energiebesparing opleveren. Gebaseerd op energie feit Nr. 20* Vuilscheiding Door corrosie en vuilafzetting in het leidingwerk stijgen de kosten van het elektrische energieverbruik van de pompen in verwarmings- of koelsystemen gedurende de eerste gebruiksjaren tot wel 35%. Gebaseerd op energie feit Nr. 11* *De energie feiten zijn gebaseerd op studies die door onafhankelijke organisaties zijn uitgevoerd Wil je meer feiten over energie? Neem contact met ons op via +31 (0)172 49 20 41 of bezoek onze website imi-hydronic.com Een goed ingeregeld verwarmings- of koelsysteem kan tot wel 35% energie besparen. Gebaseerd op energie feit Nr. 9*

ALLES-ONDER-1-DAK VIND JE BIJ BOUWCENTER NOBEL We helpen graag een handje! Bij Bouwcenter Nobel vind je alle bouw- en afbouwmaterialen onder één dak. Kopen bij Bouwcenter Nobel betekent zekerheid. Wij zoeken steeds naar innovatieve producten, wij bieden alleen een assortiment aan van hoogwaardige kwaliteit én wij hebben een uitstekende reputatie onder professionals. Bij ons vind je dan ook precies wat je zoekt: topproducten tegen concurrerende prijzen en een top service. Van professional tot professional: samenwerking is onze kracht! meer info op: www.bouwcenternobel.nl HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64
65. 65
66. 66
67. 67
68. 68

Home