28e Jaargang • no. 1 • februari 2020 Huis van de Stad Apeldoorn succesvol gerenoveerd P 27 Bouw campus Het Rijks Nijmegen vordert gestaag P 34 01 Nieuwe Professor Waterinkschool Hardenberg oase van rust Pagina 07
Lorem ipsum Bouwmeesterschap Vakmannen in de bouw Service als garantie voor blijvende tevredenheid! Bouwcenter Nobel is met vier vestigingen (Haaksbergen, Lochem, Rijssen en Eerbeek) onderdeel van de grootste landelijke bouwmaterialengroothandel van Nederland. Met onze showrooms (Haaksbergen, Lochem & Eerbeek) onderscheiden wij ons in kennis en bouwmeesterschap. Een goed project begint bij een goede start, dat is essentieel! Cyril Schierboom meer info op: www.bouwcenternobel.nl Bouwmeester Bouwcenter Nobel Uitwisseling van relevante gegevens voor een optimale start. Klant in één dagdeel voorzien van een offerte met 3D-tekening. Offerte is altijd inclusief al het meer- en minderwerk. HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444
Inhouds opgave 01 27 07 34 45 03 Voorwoord: Regeren zonder daadkracht 07 19 22 Nieuwbouw Professor Waterinkschool Hardenberg Nieuwe school oase van rust Bijna energieneutrale installatie voor Professor Waterinkschool Ontwerp Professor Waterinkschool bijzonder en verrassend 24 Column Danny van Hal: “Zo, Danny, die column van mij? Die is nu van jou!” 27 Renovatie Huis van de Stad Apeldoorn Terugblik op geslaagde renovatie in Apeldoornse binnenstad 33 Column KienhuisHoving: “De stikstofcrisis: brengt de Regeling spoedaanpak stikstof bouw en infrastructuur de oplossing?” 34 40 Nieuwbouw en renovatie campus Het Rijks in Nijmegen Bouw vordert gestaag Laurens Grashof, Alferink Installatietechniek: “Mooie opdracht in spannende tijden” 45 Kort nieuws: - AK Schoonmaak neemt failliete JDE Schoonmaakdiensten uit Enschede over - Directiewisseling ClimaRad 46 Column BIM4ALL: “Top 5 valkuilen van een BIM- implementatie” Bouwen in het Oosten 03
Voorwoord Voorwoord Regeren zonder daadkracht Met het van kracht worden van een spoedwet mag dan wel de meest acute nood deels geledigd zijn, een échte oplossing biedt het natuurlijk niet voor de sector. Ook dit jaar zullen stikstof en PFAS een prominte rol blijven spelen in de bouw. Daarvoor hoef je geen jarenlange academische studie gevolgd te hebben. Dat is een wrange constatering. Alle partijen, en niet in de laatste plaats de drie bestuurslagen Rijk, provincie en gemeente lijken elkaar bureaucratisch te gijzelen uit angst voor de kiezer. Want, o wee, volgend jaar staan er landelijke verkiezingen op het programma. Het huidige verstandshuwelijk tussen VVD, CDA, D66 en Christenunie blinkt, na het sluiten van een grofmazig milieuakkoord en pensioenakkoord waaraan nog fors gesleuteld moet worden, uit in besluiteloosheid. Hete aardappels worden gedeponeerd op het bordje van de rechter omdat de onenigheid beslist niet mag evolueren tot een kabinetscrisis. Andere gevoelige onderwerpen, waaronder de stikstofdiscussie, worden weggemanouvreerd naar commissies die minimaal een half jaar uitstel tot gevolg hebben. Alles om het Haagse klavertje vier de rit te kunnen laten uitzingen. De angst voor populistisch rechts en wereldvreemd links domineert de dames en heren in de Trêveszaal en lijkt alle daadkracht te verlammen terwijl dat nu hard nodig is. Je zou je haast hardop durven af te vragen of het misschien niet beter is om vroegtijdig de stemhokjes weer in stelling te brengen. Regeren zonder daadkracht is als dweilen met de kraan open. Dat heeft nog nooit tot verbetering geleid. Door redacteur Gerard van Leeuwen Op de cover Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 De nieuwe Professor Waterinkschool in Hardenberg is opgeleverd. Van links naar rechts: Dalida Harders (Stichting Chrono), Koen Wierts (Aannemersbedrijf Bramer) en Ronald Muis (DION Vastgoed Support) Uitgever: Bouwen in het Oosten v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen & Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) Frits Visser (06 - 533 394 89) Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Sandd Bouwen in het Oosten 05
Uw partner in bouwprojectmanagement dionvastgoedsupport.nl
Professor Waterinkschool Nieuwe Professor Waterinkschool oase van rust voor de leerlingen De Professor Waterinkschool in Hardenberg is een school voor Christelijk speciaal basisonderwijs en valt onder het bestuur van de Stichting Chrono. Het gebouw, dat dateert uit 1973, was dringend aan nieuwbouw toe. Na een professionele selectie werd aannemersbedrijf Bramer de opdracht gegund. De in november opgeleverde school voldoet nu volledig aan de eisen van Frisse Scholen klasse B, BENG en heeft een energielabel A++++. Door: Jolanda Groothuis Bouwen in het Oosten 07
Dalida Harders, beleidsmedewerker bij Stichting Chrono, Koen Wierts, projectleider van Aannemersbedrijf Bramer en Ronald Muis, projectmanager Vastgoed binnen DION Vastgoed Support vormen duidelijk een drie-eenheid. Ze hebben een jaar lang intensief samengewerkt en vertellen met gepaste trots over het mooie project dat zij met elkaar hebben gerealiseerd. Dalida Harders: “Na 45 jaar voldeed het oude schoolgebouw niet meer aan de richtlijnen van deze tijd.” 08 Bouwen in het Oosten Renovatie of nieuwbouw Dalida Harders bijt het spits af: “Na 45 jaar huisvesting te hebben geboden aan de leerlingen voldeed het oude schoolgebouw niet meer aan de richtlijnen van deze tijd. Er zou of een grondige renovatie moeten plaatsvinden, of een volledig nieuw onderkomen gerealiseerd moeten worden. De optie tot renoveren was tijdens de besluitvorming in 2016 zeker een optie en hebben we grondig onderzocht. Tijdens het onderzoek echter bleek de vierkante meter prijs hoger uit te komen dan wanneer er sprake zou zijn van nieuwbouw. De Stichting Chrono mocht tijdens deze procedure rekenen op de medewerking van de gemeente Hardenberg. Niet alleen met betrekking tot de beschikking, maar tevens met het oog op de duurzaamheidsaspecten.” Volgens plan Toen in 2017 werd besloten tot nieuwbouw over te gaan werd gekozen voor een Design & Build constructie welke door DION Vastgoed Support in opdracht van Chrono via TenderNed in de markt werd gezet. Projectleider van Aannemersbedrijf Bramer, Koen Wierts, legt uit dat het tijdsbestek tussen de
Professor Waterinkschool Koen Wierts Dalida Harders Ronald Muis uitnodiging en de presentatie van het aanbiedingsontwerp precies vier maanden was. In een kort tijdsbestek moest er een compleet plan komen voor school en terrein. Koen: “Door onze ervaring met soortgelijke projecten zagen wij kansen om met onze expertise deze opdracht te verwerven. Met het ontwerpteam, dat bestond uit BCT Architecten Ingenieurs en Adviseurs, Bouwhuis Bouwtechniek, Woolderink Technische Installaties en Paauwe Installaties, werd enthousiast en slagvaardig een compleet plan ontwikkeld. De informatieronden die door DION Vastgoed Support/Chrono waren opgenomen in de procedure heeft Bramer als zeer waardevol ervaren. Dit zorgde ervoor dat het ontwerpteam samen met de opdrachtgever kon brainstormen over het ontwerp. Hierdoor werd het aanbiedingsontwerp Procesbegeleiding rondom de realisatie De Stichting Chrono nam DION Vastgoed Support in armen voor het gehele proces om tot het gewenste resultaat te komen. Dalida Harders: “Wij zijn een onderwijsorganisatie en hebben niet het specialisme in huis om een bouwproces aan te sturen. Dit rendeert ook niet omdat er slechts eens in de 10 jaar sprake is van nieuwbouw. DION Vastgoed Support heeft ons veel werk uit handen genomen. Dit varieerde van het inzichtelijk maken van renovatieen nieuwbouwscenario’s, de aanvraag van het benodigde budget bij de gemeente, het coördineren van de aanbesteding, de bouwbegeleiding en van de uit- en inhuizing en nazorg tijdens de ingebruikname. Kortom van initiatief tot en met nazorg.” Bouwen in het Oosten 09
Professor Waterinkschool uiteindelijk zonder noemenswaardige aanpassingen ook daadwerkelijk gerealiseerd.” Vlekkeloos verlopen Dalida Harders vult aan: “Het gehele proces is nagenoeg vlekkeloos verlopen, hoewel het zoeken naar tijdelijke huisvesting voor de leerlingen toch meer tijd kostte dan vooraf was ingeschat. Uiteindelijk werd deze huisvesting gerealiseerd aan de Parkweg in Hardenberg, op korte afstand van de school. De leerlingen hebben eind januari 2019 de tijdelijke huisvesting betrokken en de sloop van de school is eind februari gestart. De oplevering van de nieuwe school, inclusief de gehele terreininrichting, was op 29 november 2019, geheel volgens plan.” Kritisch en zelflerend “Bouwen doe je met elkaar” is het standpunt van Koen Wierts op de vraag hoe de communicatie tussen aannemer en nevenaannemers verliep. “Samen met de nevenaannemers en door het durven delen van kennis in open dialogen, komt het ontwerp tot stand. Door deze samenwerking ontstaat vertrouwen en worden weloverwogen beslissingen genomen met respect voor elkaars werkzaamheden. De regie in dit proces is daarbij in handen van Aannemersbedrijf Bramer. “Aannemersbedrijf Bramer, Stichting Chrono en DION Vastgoed Support vormden een drie-eenheid tijdens het bouwproces.” Bouwen in het Oosten 11
08 Bouwen in het Oosten
Professor Waterinkschool Duurzaamheid Duurzaamheid was een belangrijk uitgangspunt bij de nieuwbouw. Naast een goed geïsoleerde luchtdichte schil, met onder andere triple beglazing is er veel aandacht besteed aan de installaties in het gebouw. De warmte- en koude-opwekking wordt verzorgd door middel van 2 omkeerbare lucht- en warmtepompen in cascade aangesloten op een centraal buffervat in de technische ruimte. De ruimteverwarming geschiedt door zeer lage temperatuur vloerverwarming in combinatie met vraaggestuurde lucht(na)verwarming, regelbaar per ruimte en beheersbaar op het gebouwenbeheersysteem. Bovendien evalueren wij samen met de nevenaannemers eventuele verbeterpunten in de toekomst. Op deze manier blijven alle partijen kritisch en zelflerend. Het rendement in de bouw is gering en daarom moeten we proberen met elkaar naar een optimum te werken, waarbij financiële afwegingen ten opzichte van processen, en het creëren van werkruimte en veiligheid hand in hand gaan. Wij geloven in dit soort samenwerkingen waarbij betrokkenheid bij het project ontstaat en wij zien dat dit in de praktijk ook daadwerkelijk werkt. Goed te vermelden is dat Bramer, de opdrachtgever nauw bij het proces betrekt Ruimtekoeling is mogelijk door vloerkoeling in combinatie met vraaggestuurde luchtkoeling, regelbaar per ruimte. Het ventilatiesysteem met warmte- en vochtterugwinning heeft een capaciteit van 15.000 m3 /u. Bovendien is er een vraaggestuurde ventilatieregeling per ruimte via CO2 sensoren. Dit is beheersbaar via het gebouwenbeheersysteem (ook op afstand). Daarnaast is de inbraakbeveiliging, zonweringinstallatie en de slimme lichtbesturingsinstallatie via een centraal bussysteem aangebracht. Opwekking van elektrische energie vindt plaats door middel van 260 PV panelen met een opwekking van 320 W per paneel. Het project voldoet nu volledig aan de eisen van Frisse Scholen klasse B, BENG en heeft een energielabel A++++. zodat deze ook meegenomen wordt in de besluitvorming en afwegingen gedurende het bouwproces. Chrono meldt dit als zeer plezierig te hebben ervaren. Aannemersbedrijf Bramer is een familiebedrijf en dat vind je terug in de sfeer binnen het bedrijf, maar ook op de bouwplaats. Want ook daar bouw je met elkaar en heb je elkaar nodig.” Integrale oplossingen Volgens Ronald Muis is DION Vastgoed Support ervaringsdeskundige in het ontzorgen van organisaties op het gebied Bouwen in het Oosten 13
08 Bouwen in het Oosten
Professor Waterinkschool van vastgoed. “Dit doen we door eerst in gesprek te gaan en te inventariseren wat de behoefte is met betrekking tot het eindresultaat. Bij dit project is er, naast het proces, vanuit de inhoud specifiek aandacht geschonken aan de onderwijskundige eisen, waaronder prikkelarme keuzes, verhoogde geluidseisen, kleurgebruik, logistiek en verkeersstromen en duurzaamheid. Door organisaties op deze manier op het gebied van vastgoed en huisvesting te adviseren kunnen zij zich volledig blijven richten op hun corebusiness. DION Vastgoed Support neemt de zorg van haar klanten, of het nu gaat om onderwijs, zorg, productie of een maatschappelijke rol, graag uit handen. Wij bieden integrale oplossingen voor alles wat er bij vastgoed komt kijken, van strategisch beleid tot operationeel beheer. Het bieden van meerwaarde is ons uitgangspunt. Dit doen we, door vanuit de beheerfase op een projectmatige manier een bijdrage te leveren en de nieuwe situatie in het beheer op te nemen. In het geval van de nieuwbouw van de Professor Waterinkschool heeft dit onder andere geresulteerd in een geactualiseerd tekeningbeheer, een meerjarige onderhoudsplanning en installatieverantwoordelijkheid conform de NEN 3140. Ons advies, projectmanagement, interim inzet, duurzame aanpak, beheer en onderhoud zorgt hierdoor voor tevreden gebruikers, die zodoende weer kunnen uitmunten in hún vakgebied.” Rust In het ruimtelijk programma van eisen werd duidelijk aangegeven waar de gebruikers behoefte aan hadden in het nieuwe gebouw. Een belangrijk aspect bij de planvorming was dat de leerlingen worden Ronald Muis: “Wij bieden integrale oplossingen voor alles wat er bij vastgoed komt kijken, van strategisch beleid tot operationeel beheer.” omgeven door rust. Per twee lokalen is een eigen ingang gerealiseerd, met als doel om zowel binnen, als buiten, korte looplijnen te bewerkstelligen. Bovendien kreeg het gebouw een expertisecentrum waar zorgverleners de leerlingen extra ondersteuning kunnen bieden. Dalida Harders: “Onze leerlingen genieten speciaal basisonderwijs omdat zij op de reguliere basisschool niet voldoende tot hun recht komen. Dikwijls komt dit door Bouwen in het Oosten 15
Alleen het beste voor uw pand! JAAR www.hetsteenhuys.nl T 0524 562 426 GEVELSTENEN • DAKPANNEN Steenhandel Het Steenhuys Boomhofstraat 14, 7783 AN Gramsbergen
Professor Waterinkschool gedragsmoeilijkheden. Rust was daarom het sleutelwoord in de aanloop naar de nieuwbouw. In het technisch programma van eisen is daar veel aandacht aan besteed. Niet alleen binnen de school, ook daarbuiten. Onze leerlingen komen hoofdzakelijk uit de regio Hardenberg en Coevorden. Een groot aantal kinderen wordt gebracht en gehaald met een busje. Het was dan ook van groot belang om de verkeersstromen rond de school goed te regelen. Vanuit verkeersveiligheid oogpunt werd op eigen terrein een kiss-and-ride-zone aangelegd. Wij werden tijdens de presentatie van Bramer en BCT Architecten positief verrast door de ovonde welke in het terreinplan is opgenomen. De ovonde biedt de school de mogelijkheid om deze ’s ochtends en ’s middags te gebruiken voor het brengen en halen van de leerlingen. Buiten deze periodes kan de ovonde als speelplein door de school worden gebruikt, waarmee het terrein dubbel benut wordt. Bovendien is, mede dankzij BCT Architecten, de school onderwijskundig, met duidelijke looplijnen, goed ingedeeld. Vanaf maandag 27 januari 2020 verwelkomen we onze leerlingen in het nieuwe gebouw en daar verheugen we ons op.” Onderlinge betrokkenheid Tot slot rijst de vraag aan Koen Wierts hoe Aannemersbedrijf Bramer tegen het verleden en de toekomst aankijkt: “Tijdens de economische recessie heeft Bramer altijd vertrouwen gehouden en hebben we, ten Koen Wierts: “Wij realiseren ons dat iedereen een bepaalde functie heeft binnen het team en dat er samen gepresteerd moet worden.” opzichte van vergelijkbare bedrijven, nog steeds veel eigen mensen in vaste dienst. Dat is momenteel een groot voordeel omdat we breed opgeleid personeel hebben en met elkaar een goed op elkaar afgestemd team vormen. Aannemersbedrijf Bramer is een platte organisatie waar de onderlinge betrokkenheid groot is. Wij realiseren ons dat iedereen een bepaalde functie heeft binnen het team en dat er samen gepresteerd moet worden. De aanpak van projecten wordt met de vaklieden vooraf overlegd en daarmee bepalen we samen de juiste strategie. Dit creëert saamhorigheid en draagt zorg voor een positieve sfeer. Binnen ons bedrijf is daardoor weinig verloop van personeel, mede doordat de kans geboden wordt door te groeien om ambities waar te maken. Daarentegen zijn we altijd op zoek naar goede vaklieden, waaronder op dit moment een calculator. Mochten er mensen zijn die ons team willen komen versterken, dan vernemen we dat graag!” Bouwen in het Oosten 17
Professor Waterinkschool ‘Bijna energieneutrale’ installatie voor Professor Waterinkschool Woolderink Technische Installaties en Paauwe installaties, beide gevestigd in Wierden, hebben voor de Professor Waterinkschool in Hardenberg de W- en E-installaties ontworpen en geïnstalleerd, die bijna energie neutraal functioneren. BENG-eisen Het schoolgebouw is in 2019 door Bramer BV Vriezenveen volgens het Build- en Design concept gebouwd. De grootste uitdaging vormde de engineering van een installatie volgens de nieuwste BENGeisen met als doel een hoog klimaatcomfort te realiseren. Samen met het bouwteam, bestaande uit architect en bouwkundige aannemer, is hiervoor een optimale afstemming tussen het bouwkundig en het installatie-technisch ontwerp gevonden. Installatie concept De warmte- en koude-opwekking geschiedt door middel van twee omkeerbare Daikin lucht/ warmte-pompen, in cascade aangesloten op een centraal buffervat in de technische ruimte. De ruimte-verwarming/koeling bestaat uit een zeer-lagetemperatuur vloerverwarming in combinatie met vraag gestuurde lucht-na verwarming en -koeling, regelbaar per ruimte en beheersbaar via een gebouwenbeheersysteem. Hierdoor blijft het klimaat optimaal ondanks de snel wisselende warmtebelasting, die typerend is voor scholen. Het gebouwenbeheersysteem is verzorgd door Wouters Technische Service uit Delden. Bouwen in het Oosten 19
BMN Bouwmaterialen Leveren aan iedere professional in de bouw Samen succesvol zijn, daar geloven wij in. Daarom beloven we jou de beste service, de juiste voorraad, flexibele logistiek en een vakkundig advies in al onze 83 vestigingen. In Overijssel en de Achterhoek staan we voor je klaar in de volgende vestigingen: Deventer Doetinchem Enschede Haaksbergen Hengelo Nijverdal Winterswijk Zwolle
Professor Waterinkschool genoemde installaties communiceren daarom ook via dit systeem. Dit communicatieplatform vormt tevens een uitstekende basis voor alle overige internet toepassingen. Door middel van hoogrendement-warmteterugwinning op de ventilatielucht, warmte-opwekking uit de buitenlucht en geavanceerd energiemanagement is een bijna energie neutrale school gerealiseerd. De ventilatie wordt verzorgd door een centraal opgestelde luchtbehandelingskast van Dutch Blower BV en is voorzien van warmte- en vochtterugwinning met een capaciteit van 15.000m3 /h en heeft een zeer laag geluidsniveau om te voldoen aan een maximaal installatiegeluid van 30dBA. De ventilatie wordt per vertrek volledig vraag gestuurd geregeld op basis van PPMC02. Doordacht energiemanagement-systeem Voor de opwekking van energie zijn 260 PV-panelen op het dak geplaatst, samen goed voor de opwekking van circa 70.000 kWh. Met deze energie wordt zuinig omgesprongen, de verlichting wordt volledig behoefte-afhankelijk geregeld d.m.v. aanwezigheidsmelders en slimme schakelaars. Zelfs de buitenverlichting wordt zeer nauwkeurig geregeld door dim/ aanwezigheids sensoren. Ook schooltijden zijn opgenomen in dit systeem, waardoor er een volledig beheersbaar energie-management-systeem is ontwikkeld op basis van Nikocomponenten, dat efficiënt met middelen omgaat en nutteloos verbruik uitbant. Geïntegreerde veiligheid In de school is een alarmsysteem geïnstalleerd. Dit systeem waakt over de eigendommen van de school. Ook andere functies, zoals de verlichting, zijn genest in dit systeem. Nog belangrijker is de ontruiming / brandmeldinstallatie; technisch beheerders of hulpdiensten kunnen snel en duidelijk zien welke status de ruimtes hebben. Veiligheid voor iedereen die in de school aanwezig is, wordt hierdoor een vanzelfsprekende zaak. Betrouwbare netwerken Door de hele school is een CAT6netwerk aangelegd. De diverse aansluitpunten zijn zorgvuldig bepaald om een optimale snelheid en betrouwbaarheid te realiseren. Bij de oplevering zijn alle datapunten met specialistische apparatuur nagemeten. Hierdoor kan de school vertrouwen op een netwerk met maximale performance. Alle bovenBouwen in het Oosten 21 De grootste uitdaging vormde de engineering van een installatie volgens de nieuwste BENG-eisen met als doel een hoog klimaatcomfort te realiseren.
Ontwerp Professor Waterinkschool bijzonder en verrassend Het ontwerpen voor de Professor Waterinkschool was een bijzonder en verrassend traject, mede omdat ook de opdrachtgever, vanaf het eerste begin bij de dialoogrondes, deel uit maakte van het ontwerpteam. Samen hebben we ervoor gekozen om het gebouw eenvoudig en overzichtelijk te houden en ontwerpkeuzes leidend te laten zijn ten gunste van het kind. 22 Bouwen in het Oosten
Professor Waterinkschool De architectuur van het schoolgebouw straalt rust uit in kleur en materiaalgebruik, en ook in verdeling van de vensters. Per groepsruimte zijn twee buitenkozijnen aanwezig waardoor men vrij is om wanden te plaatsen daar waar gewenst. Door de brede en hoge kozijnen voldoen we aan de eisen van het programma Frisse Scholen klasse B. Het gebouw bestaat uit drie vleugels die, binnen het bestemmingsplan, maximale uitbreidingsflexibiliteit geven. Dankzij de heldere gebouwzonering is het gebouw door verschillende participanten over de gehele dag te gebruiken zonder dat men elkaar hindert. Bijzonder uitgangspunt is de geïntegreerde bestaande gymzaal met kleedruimten. Door de nieuwbouw dezelfde richting te geven als de gymzaal ontstaat er rondom niet alleen veel speelruimte, maar kwam er ook ruimte vrij voor een zogenaamde ovonde, een parkeeroplossing voor taxibusjes en ouders die hun kinderen komen brengen en halen. Zitten alle kinderen in de klas en hebben de taxibusjes het terrein verlaten? Dan wordt de ovonde eigendom van de kinderen, waar ze kunnen rennen op de atletiekbaan. Leerlingenstromen rondom het gebouw worden verspreid over diverse ingangen waar de kinderen naartoe worden begeleid middels gekleurde stapstenen. Overigens, eenmaal in het gebouw, geeft deze kleur herkenbaarheid aan het eigen onderwijsdomein. Binnen ademt de school, dankzij de zachte kleurtinten en warme materialen, veel rust uit, precies datgene wat deze kinderen nodig hebben. Bouwen in het Oosten 23
“Zo, Danny, die column van mij? Die is nu van jou!” Jarenlang heb ik hier de columns van Caspar Jansen voor Bouwen in het Oosten verslonden. Regelmatig lazen mijn collega’s en ik schaterlachend mee. Spraak- én smaakmakend nam Caspar zaken op de hak. Met een mening en visie waarvan ik dacht: díe zit! U begrijpt natuurlijk wel dat ik even stevig moest slikken toen Caspar afscheid nam van Haldu Groep en doodleuk tegen mij zei: “Zo, Danny, die column van mij? Die is nu van jou!” Geen geintje, want het contract voor een nieuwe serie columns lag stevig op tafel. Er was voor deze jongen dus geen ontkomen aan. Nu zit ik gelukkig in een branche waarin dóórpakken en niet terugdeinzen de boventoon voert. Want als onze vakmensen zonder blikken of blozen ’s morgens bij u om 6.00 uur op de steiger staan, waarom zou ik dan terugdeinzen voor een ‘stukkie’ in dit mooie blad? Dus met een gezonde dosis overmoed neem ik het stokje van Caspar hier over! Ik hoop dat ‘ie meeleest vanaf zijn zonnige vakantieadres in het buitenland. Dus, Caspar, here I go! Wat ik van Caspar heb geleerd? Topkwaliteit leveren met een knipoog. De ontspannen balans tussen keihard buffelen voor onze klanten, maar wel met een lach en op z’n tijd een gebbetje. Wat Caspar van mij heeft geleerd? Ik hoop het ooit in z’n biografie te lezen. Ik wéét hoe een hamer op een koude winterdag voelt De uitzendbranche kreeg ik met de paplepel ingegoten via mijn vader Hans. En nu mag ik mede aan het roer staan van de Haldu Groep. Vanuit de basis heb ik zelf al het werk gedaan dat je hier maar kunt doen. Ik wéét hoe een hamer in je handen op een koude winterdag na een uur voelt. Onze vakmensen zijn mij dus heilig en zij mogen van mij alleen naar de allerbeste klanten, zoals u! Had ik niet wat rustiger mogen starten? Nee dus… Nu ik eindverantwoordelijk ben voor Haldu Groep, is het meteen alsof de duivel ermee speelt: het is buiten knap onrustig. Had ik niet wat meer easy mogen starten? Nee dus. Neem bijvoorbeeld de stikstofcrisis. Deze leidde inmiddels tot honderden ontslagen in de bouw. Ik vind dat echt zorgelijk. En dat vind ik ook van het nieuws dat er in 2019 ruim 1300 banen verdwenen door faillissementen. Ook ingrijpend is dat slechts één op de zeven verdwenen bouwwerknemers terugkeert in de branche. Uitgroeien tot onestop-shop specialist Het is de kunst je door dit soort berichten niet te laten leiden. Houd koers met je bedrijf en voer je beleid uit. Ons beleid? Groeien! En dat in een economisch tij dat zomaar ineens alle kanten 24 Bouwen in het Oosten
Column op kan gaan. Wij koersen voor u op een ‘one-stopshopping’ concept: op één adres wordt u maximaal bediend met vakmensen voor zowel de bouw als de techniek. Vooral onze dienstverlening op het vlak van techniek krijgt de komende tijd een boost. Buitenlandse vakkrachten? Een goede strategische keuze Hoewel ik voor Haldu Groep vooral continu vooruitkijk, realiseer ik mij dat wij met terugwerkende kracht een goede beslissing namen om de groeiende tekorten aan Nederlandse vakmensen te helpen beteugelen. Hiermee doel ik op onze zware en continue inspanningen om de beste buitenlandse vakkrachten naar Nederland te halen voor uw opdrachten. We liggen daarmee soms onder een vergrootglas als het gaat om taal, veiligheid en integratie, maar zonder dat onderscheidende facet van Haldu zou het tekort nu nog veel groter zijn. Onze klanten aan het woord Met deze column richt ik de schijnwerpers op Haldu. Maar uiteindelijk draait het om onze klanten. In 2020 presenteren we dan ook elke maand een groot interview met een klant van Haldu. Over de klant zelf, zijn uitdagingen én de visie van de klant op de arbeidsmarkt. Een tip In deze uitgave van Bouwen in het Oosten staat een mooi artikel over hoe BAM Oost omgaat met werken in teamverband onder hoge tijdsdruk en het snel kunnen opschalen. Dit herken ik herken uit duizenden omdat dit onze business symboliseert: de flexibele schil. Ik raad u dit artikel van harte aan. En Caspar, tevreden met je opvolger? Danny van Hal Bouwen in het Oosten 25
Huis van de Stad Terugblik op geslaagde renovatie in Apeldoornse binnenstad Een harde deadline, een hieraan gekoppelde hoge werkdruk, binnenstedelijk bouwen, relatief veel tussentijdse aanpassingen door voortschrijdende inzichten en het opzetten van meerdere bouwstromen. Zie daar de mix waarmee projectmanager Murtza Akram en werkorganisator Arjo Boerman van aannemer BAM Bouw en Techniek - Regio Oost werden geconfronteerd in het grootschalige en spraakmakende renovatieproject van het stadhuis in Apeldoorn: Huis van de Stad. Foto’s: BAM Bouw en Techniek Bouwen in het Oosten 27
Huis van de Stad “Sinds een paar weken slapen we weer wat rustiger”, grapt Akram als hij gevraagd wordt hoe hij het project in de Apeldoornse binnenstad heeft ervaren. Het was een opdracht met de nodige uitdagingen. “En een aantal verrassingen die we echt niet hadden voorzien”, vult Boerman aan. “Het heeft het nodige gevergd van onze organisatie en van onze bouwpartners. Maar het resultaat mag gezien worden.” Integrale opdracht Voor beide BAM-vertegenwoordigers kwam het project in beeld vlak voor de uitvoering startte. “Het projectteam dat gevormd was, heeft alles prima voorbereid. Het bestek en het technisch ontwerp waren duidelijk. Ons bedrijf tekende zowel voor het bouwkundige als de elektrotechnische en werktuigbouwkundige deel. Al onze disciplines zijn aan bod gekomen. Vervolgens hebben we het uitvoeringsteam samengesteld”, vertelt Akram. “Ook hebben we het communicatietraject opgestart met onder andere informatiebijeenkomsten voor omwonenden en ambtenaren van de gemeente. We hebben daarnaast een app in het leven geroepen waar Murtza Akram: “Het heeft het nodige gevergd van onze organisatie en van onze bouwpartners, maar het resultaat mag gezien worden.” overlast gemeld kon worden om eventuele problemen vooraf te kunnen tackelen. Een goede aanpak is gebleken. We hebben amper klachten gehad. Zoals gebruikelijk bij binnenstedelijk bouwen hebben we een verkeersplan opgesteld. Bouwen in het Oosten 29
Huis van de Stad In dit geval behelsde dat onder meer het inzetten van verkeersregelaars en een tijdelijk opslagterrein iets buiten het centrum. Zo konden vrachtwagens ‘just in time’ de juiste hoeveelheden in de binnenstad afleveren.” De eerste uitvoerende werkzaamheden betroffen de sloopactiviteiten. “Alle binnenwanden en het overgrote deel van de plafonds werden verwijderd. Ik schat in dat we een kaalslag hadden van rond de tachtig procent. Heel veel kalkzandsteen heeft het pand verlaten”, vertelt Boerman. Samenwerking Het plan voorzag in een gefaseerde aanpak. Akram: “Op de begane grond en de eerste verdieping zijn de publieksfuncties gesitueerd. Vanaf de tweede verdieping hadden we te maken met veel repeterend werk. We hebben uiteindelijk gekozen voor twee bouwstromen. De ambtenaren waren namelijk, in tegenstelling tot de prilste planvorming, tijdelijk ondergebracht in een ander gebouw. Tijdens het project hebben we vanwege aanpassingen voor de vijfde verdieping nog een derde bouwstroom toegevoegd. Dat gaf de nodige hectiek, maar we hebben samen met onze bouwpartners ons er goed doorheen geslagen. We hebben nooit een moment gedacht dat het niet zou lukken, maar ik geef wel toe dat ik nu wat rustiger slaap.” Boerman: “Een groot compliment voor alle betrokkenen is zeer op zijn plaats. Er is hier overgewerkt en ook tijdens de bouwvakvakantie zijn er uren gemaakt. Dat heeft de band met onze partners alleen maar versterkt. Met onze vaste leveranciers en ook met nieuwe onderaannemers. Er heerste hier een sfeer van ‘met zijn allen de schouders eronder’. Wat dat betreft kunnen we content zijn met de keuzes die we hebben gemaakt. Alle partijen en de opdrachtgever hebben respectvol samengewerkt.” Arjo Boerman: “Er heerste hier een sfeer van ‘met zijn allen de schouders eronder’. Wat dat betreft kunnen we content zijn met de keuzes die we hebben gemaakt.” Bouwen in het Oosten 31
Murtza Akram Arjo Boerman Marktontwikkelingen Gevraagd naar de markt in de sector klinkt het eensgezind ‘chaotisch’. Akram: “Dat heeft meerdere oorzaken. Opdrachtgevers anno 2020 verwachten een zeer snelle realisatietijd. Dat brengt de nodige druk met zich mee. We hebben hier in één jaar 25.000 vierkante meter gerenoveerd. Dat zijn indrukwekkende cijfers. Tegenwoordig is het allang geen uitzondering meer dat er wordt gewerkt volgens het adagium ‘vandaag besteld, vandaag geleverd’.” Boerman vult aan: “En dan te bedenken dat wanneer je glas bestelt je gemiddeld kunt uitgaan van zes weken.” Boerman: “Niet voor niets zie je een duidelijke tendens naar steeds meer toepassing van modulaire systemen. En verder: BIM en 3D zijn al niet meer weg te denken tegenwoordig. Vrijwel alles hier is gebaseerd op scans die we gemaakt hebben. Je kunt modulair gezien nog zoveel bedenken en voorbereiden, het moet natuurlijk in de renovatie wel in het casco passen. We zijn dan ook erg tevreden over het eindresultaat.” Akram: “Ik ben nog een aantal weken actief met de kleine opleverpuntjes die er nu eenmaal altijd zijn.” Boerman: “Ik ben alweer bezig met mijn volgende opdracht in Arnhem. We hebben het behoorlijk druk.” Akram: “Voor 2020 zitten we nagenoeg vol als ik de orderportefeuille bekijk.” 32 Bouwen in het Oosten
KienhuisHoving informeert De stikstofcrisis: brengt de ‘Regeling spoedaanpak stikstof bouw en infrastructuur’ de oplossing? Op 20 december2019 heeft de minister van LNV het ontwerp van de ‘Regeling spoedaanpak stikstof bouw en infrastructuur’ ter inzage gelegd. Deze regeling moet het vernietigde PAS vervangen. De vraag die de sector bezig houdt is of de regeling de bouwproductie weer op gang brengt. In deze bijdrage leg ik uit dat we van deze regeling niet teveel moeten verwachten. Een terugblik De stikstofcrisis is ontstaan doordat de Nederlandse stikstofregels niet aan de Europese wetgeving voldeden. Het was onzeker of die regels ook tot een daling van de stikstofuitstoot in Natura-2000 gebieden zouden leiden. Volgens de rechter moet van elke stikstofmaatregel met wetenschappelijke zekerheid vaststaan dat die bijdraagt aan het herstel van die gebieden. Maatregelen De minister heeft eind 2019 een aantal maatregelen aangekondigd die op korte termijn moeten leiden tot een lagere stikstofuitstoot. Medio maart 2020 wordt overdag de maximum snelheid op snelwegen verlaagd naar 100 km per uur. Daarnaast is er een vrijwillige opkoopregeling van varkenshouderijen. Die geeft varkenshouders de mogelijkheid hun bedrijf te stoppen. Een andere maatregel is het aanpassen van veevoer, waardoor rundvee minder stikstof produceert. De regeling geldt niet voor maatregelen die voor de lange termijn een oplossing moeten bieden. Die zijn nog niet bekend. Het rapport met lange termijn maatregelen wordt in mei 2020 verwacht. Stikstofregister Naast deze maatregelen komt er een stikstofregister. Daarin wordt per Natura-2000 gebied bijgehouden hoeveel stikstofruimte die maatregelen opleveren. De stikstofruimte wordt gebruikt om bouwprojecten op gang te brengen. Van de ruimte mag maximaal 70% worden gebruikt voor bouwprojecten. De overige 30% is bedoeld om de natuur te herstellen. Als dat voor natuurherstel noodzakelijk is, kan ook minder dan 70% voor bouwprojecten beschikbaar komen. Van elke maatregel moet worden onderzocht hoeveel stikstofruimte die per gebied oplevert. De stikstofruimte kan niet eerder aan het register worden toegevoegd dan nadat het onderzoek is Deze column is geschreven door: Erik Averdijk, advocaat bestuurs- en omgevingsrecht e-mailadres: erik.averdijk@kienhuishoving.nl I Telefoonnummer: 06 - 11 31 72 60 afgerond. Dan moet ook zeker zijn dat er voldoende stikstofruimte is voor bouwprojecten en voor natuurherstel. In het register wordt nu alleen nog maar de stikstofruimte geregistreerd die ontstaat door verlaging van de maximumsnelheid. De onderzoeken naar die maatregel zijn op zijn vroegst eind maart 2020 klaar. Daarom is nu nog niet bekend hoeveel ruimte die maatregel oplevert. Vervolg Later dit jaar worden ook de andere hierboven genoemde maatregelen aan het register toegevoegd. Eerst moet er onderzoek naar de effecten van die maatregelen worden gedaan. Pas dan kunnen er weer natuurvergunningen worden verleend. Het duurt dus nog even voordat de bouw weer op gang is. Over de vergunningen wordt zeker geprocedeerd. Het duurt dus ook nog wel even voordat we weten of de regeling en het register aan de Europese regels voldoen. 21
Artist impression: Mecanoo Architecten Bouw campus Het Rijks Nijmegen vordert gestaag De afbouw van het gecombineerde nieuwbouw en renovatieproject van de VMBO campus Het Rijks in Nijmegen is al in volle gang. Rots Bouw uit Aalten is bouwkundig hoofdaannemer en verantwoordelijk voor een succesvolle realisatie. Alles wijst erop dat dit zal slagen. Projectleider Erwin van Harxen licht op verzoek van Bouwen in het Oosten het project toe. 34 Bouwen in het Oosten
Campus Het Rijks Bouwen in het Oosten 35
Campus Het Rijks snel een kleine honderd man op de bouwplaats hebben lopen.” Op de campus, vlakbij het Goffertpark, komen twee schoolgebouwen en een nieuwe sporthal met drie zaaldelen. Het renovatiedeel van de opdracht betreft VMBO-school Het Rijks; de nieuwbouw bestaat uit de sporthal en de Jorismavo Erwin van Harxen: “We zien het als één opdracht, maar eigenlijk zijn het drie projecten in één. Beide scholen houden namelijk hun eigen ingang, eigen terrein, schoolplein en fietsenstalling op de campus, maar delen de gymzaal met elkaar. In de bestaande bouw zaten ook de grootste uitdagingen in technische zin. Zoals regelmatig het geval is met gebouwen van deze “leeftijd” valt het asbestaandeel nooit mee en diende er zorgvuldig te worden gesloopt. Ook hebben we in Het Rijks vides aangebracht over vier verdiepingen heen, een nieuwe aula gerealiseerd en Prefab trappen geplaatst Het nieuwbouwdeel is qua complexiteit relatief eenvoudig. Als Rots Bouw genereren we zo’n vijftig procent van de omzet uit de onderwijssector. We hebben ruime ervaring in vergelijkbare projecten. Daardoor minimaliseren we het aantal onaangename verrassingen. We kennen de valkuilen. Een goede communicatie met zowel de opdrachtgever, directievoerders en onderaannemers is van essentieel belang bij projecten van deze omvang. We hebben letterlijk en figuurlijk korte lijnen. In het bestaande schoolgebouw waar niet gebouwd wordt hebben we een tijdelijk kantoor gesitueerd waar de werkvoorbereiders en uitvoerders van ons en de installateur letterlijk naast elkaar zitten. We kunnen snel schakelen indien dat noodzakelijk is. Een belangrijk voordeel als je beseft dat we nu in de piekperiode al Plan van aanpak Ondanks het feit dat de prijsstelling vaak een essentiële rol speelt in de aanbestedingsfase, denkt Erwin van Harxen dat het zorgvuldig uitgewerkte Plan van Aanpak wel eens een doorslaggevende rol heeft gespeeld bij de gunning. “Daar zie je hoe belangrijk het is dat je ervaring hebt opgedaan in dit specifieke marktsegment. Je kent de gevoeligheden en weet daarop te acteren. Een daarvan is de communicatie met de directe omgeving. Vanaf de start hebben we hier veel tijd en energie in gestoken. Zelf heb ik een uitgebreide toelichting gegeven Erwin van Harxen: “Snel kunnen schakelen is een belangrijk voordeel als je beseft dat we nu in de piekperiode al snel een kleine honderd man op de bouwplaats hebben lopen.” Bouwen in het Oosten 37
BIJ HANS GRAVEN GROEP IN AALTEN BIJNA ALLES ONDER 1 DAK ! SCHILDER EN BEHANGWERK BEGLAZING (OOK HARDGLAZEN WANDEN EN DEUREN) WONING EN PROJECTSTOFFERING INTERIEUR EN KLEURADVIES SHOWROOM MET VEEL STALENMATERIAAL VOOR VLOER, WAND EN RAAM ’T BOSKE 1 7122 TH AALTEN WWW.HANSGRAVEN.NL
Campus Het Rijks tijdens een informatiebijeenkomst en daarnaast houden we de omgeving periodiek op de hoogte van de vorderingen en eventueel te verwachten overlast. De mensen weten dat de deur van de bouwkeet letterlijk voor hen open staat. Af en toe komt er iemand om wat vragen te stellen en een bakje koffie te drinken. Hierdoor hebben we geen noemenswaardige problemen op dit gebied gekend. Ook het veiligheidsplan functioneert goed. We hebben een route vastgesteld waardoor vrachtverkeer niet door de wijk hoeft te rijden. Dat was even puzzelen, maar levert voor de buurt (en dus opdrachtgever) veel voordelen op. Ook wordt de straat naast het project veel gebruikt door leerlingen en hier hoeven we nu niet met bouwverkeer te zijn. Denk ook maar aan de leerlingenstroom van Het Rijks” Vlotte voortgang Omdat opdrachtgever Scholengroep Het Rijks tegen een vertraging opgelopen was in het vergunningentraject werd er een beroep gedaan op de flexibiliteit van Rots Bouw. Erwin van Harxen: “Er werd gevraagd of er snelheid gemaakt kon worden in de realisatie. We hebben onze engineers het nodige extra werk “bezorgd” maar er is besloten om het casco gedeeltelijk in prefab uit te voeren. Dat levert in deze uitvoeringsfase belangrijke tijdwinst op. De oplevering staat gepland in september/ oktober en dat is een haalbare zaak. We zitten nu (half januari, red.) mooi op schema. Qua installaties zijn de grote tracés geplaatst en staan bijna alle wanden. De sporthal is van de buitenkant ook al bijna klaar. De nieuwbouw van de Jorismavo zal als laatste klaar zijn, maar proberen we alle drie segmenten gewoon tegelijkertijd zullen opleveren. We gaan er vanuit dat we in het najaar terugkijken op een geslaagd project. De scholengroep krijgt een modern, geavanceerd, duurzaam complex dat voldoet aan alle meest actuele eisen; ook qua klimaat, ventilatie, energie, isolatiewaarde en dergelijke. Daar zijn we als Rots Bouw best wel trots op. Persoonlijk voeg ik daar nog aan toe dat ik het achterliggende proces als erg positief ervaar. Succes als gevolg van een geslaagde samenwerking met opdrachtgever, directievoerder en onze onderaannemers en leveranciers. Dat we het bij voorkeur onze onderaannemers en leveranciers “copartners” noemen zegt wat dat betreft genoeg.” Gegevens De totale omvang betreft circa 11.000 m² BVO, waarvan circa 7.000 m² verbouw en circa 4.000 m² nieuwbouw. De aanneemsom bedraagt circa dertien miljoen euro. Bouwen in het Oosten 39
Artist impressions: Mecanoo Architecten Directeur Laurens Grashof Alferink Installatietechniek Mooie opdracht in spannende tijden Alle werktuigbouwkundige en elektrotechnische werkzaamheden aan het gedeeltelijk nieuwbouw- en renovatieproject van scholengroep Het Rijks in Nijmegen worden uitgevoerd door Alferink Installatietechniek uit Groenlo. Het bedrijf werkt regelmatig samen met bouwkundig hoofdaannemer Rots Bouw uit Aalten. In dit project trok men, bij monde van directeur Laurens Grashof, vanaf de prilste planvorming met elkaar op. 40 Bouwen in het Oosten
Campus Het Rijks “We hebben de laatste jaren diverse mooie projecten met Rots Bouw op succesvolle wijze gerealiseerd”, vertelt Grashof. “We kennen elkaars bedrijfscultuur en weten wat we aan elkaar hebben. In Nijmegen hebben we deze opdracht samen aangevlogen. Het Plan van Aanpak en de prijsvorming, beide verantwoordelijk voor vijftig procent van de basis voor de gunning, hebben we gezamenlijk vastgesteld. Het Rijks is een grote opdracht voor ons. Wij hebben een jaarlijkse omzet van circa veertien miljoen en dat betekent dat een dergelijk project voor een bepaalde continuïteit zorgt. We steken er op in om elk jaar twee of drie projecten van deze omvang te doen. Dat slaagt uitstekend. Het Rijks is weliswaar één opdracht maar door het opdelen in drie segmenten (twee scholen en een sporthal, red.) is er groot onderscheid in de tijd en aanpak. De nieuwbouw is vooraf heel goed in te schatten maar met een renovatie kom je in de meeste gevallen voor enkele verrassingen te staan. Als je bouwt in de utiliteitsector, zeker in het onderwijs, weet je dat je ook te maken krijgt met voortschrijdend inzicht; ook tijdens de realisatie. De hiermee onlosmakelijk verbonden toename van de tijdsdruk proberen we zo vroeg en snel mogelijk te tackelen door het hanteren van korte lijnen met zowel de opdrachtgever, directievoerder als onze bouwpartners. In Het Rijks houdt het in dat we scherp aan de wind moeten blijven zeilen. Met een goed vastgelegde gedeelde verantwoordelijk en risicospreiding kun je veel ondervangen. Laurens Grashof: “Het Rijks is weliswaar één opdracht maar door het opdelen in drie segmenten is er groot onderscheid in de tijd en aanpak.” Bouwen in het Oosten 41
UW LANDELIJKE EXPERT OP HET GEBIED VAN BETON Als landelijk opererende organisatie in burgerlijke- en utiliteitsbouw ontzorgen wij onze klanten door een totaaloplossing van A to Z te bieden. De vele mogelijkheden en hoge capaciteit combineren wij met een persoonlijke benadering. Meer weten over onze producten en diensten? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. BONEGRAAFSEWEG 4B, 4051 CH OCHTEN I T 0344-647080 F 0344-647085 I E INFO@AUGUSTINUSBV.NL WWW.AUGUSTINUSBV.NL 40 Bouwen in het Oosten
Campus Het Rijks Ik voorzie vooralsnog geen problemen met de planning. Voor ons zal de piekdrukte liggen in het tweede kwartaal en daarop zijn we goed voorbereid. Voor die tijd proberen we in overleg, waar mogelijk, bepaalde delen naar voren te halen en af te ronden. Dat haalt ook weer druk van de ketel. Eind december was er al een mooie slag geslagen op het gebied van de infrastructuur. Echt gecompliceerd is de opdracht niet. Jammer genoeg is het niet gasloos. Op het gebied van duurzaamheid waren daar best nog wel wat winstpunten te halen geweest. Je hebt anderzijds wel “gewoon” te maken met budgetten. Ook in het onderwijs is dat het geval. We werken wel volgens de voorschriften van De Frisse School. Qua klimaatbeheersing voldoen de scholen aan de hedendaagse normen die daarvoor gelden. Waar mogelijk voeren we alles zelf uit. Incidenteel schakelen Laurens Grashof: “Jammer genoeg is het niet gasloos. Op het gebied van duurzaamheid waren daar best nog wel wat winstpunten te halen geweest.” we specialisten van bouwpartners in. Zo laten we bij deze opdracht de kanalenwerk over aan een onderaannemer. Maar het principe is om alles zelf te doen. Zo houden we greep op het gebouw, zowel qua programmeren als inregelen. De terugkoppeling van de opdrachtgever na de in bedrijf stelling is ook voor ons bepalend of een project succesvol is verlopen. Klachten over te warme of te koude douches in de sporthal of te weinig ventilatie in de klaslokalen is voor beide partijen uiteraard onplezierig. Maar we trekken gezamenlijk op en dat voorkomt veel mogelijke tegenslag. Ook hier heb ik het volste vertrouwen in een goede realisatie.” De bouwkolom als metafoor van de maatschappij “Druk en gespannen”. Zo karakteriseert Laurens Grashof de huidige stemming binnen de branche. “Ik heb sterk de indruk dat er maar iets hoeft te gebeuren en er zo maar rare dingen kunnen gebeuren. Je ziet dat ook in de maatschappij. Een sterke polarisatie, waarbij veel mensen en instanties om het minste of geringste in de stress schieten. Wat dat betreft is de bouwkolom een metafoor van de maatschappij. De actuele problemen waarmee de sector kampt, zijn ook niet zomaar op te lossen. De arbeidsmarkt, de positie van leveranciers, levertijden die oplopen… dat vergt nu eenmaal een lange adem. En dan heb ik het nog niet eens over de onrust die gecreeerd is door de politiek en onze bestuursorganen. De rode draad in al deze aspecten dat er meer gedaan moet worden voor minder geld. We kunnen als Alferink Installatietechniek bogen op een mooie orderportefeuille voor het komend jaar, maar de markt vereist wel degelijk alertheid. Bouwen in het Oosten 43
Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl
Kort nieuws Kort nieuws AK Schoonmaak neemt failliete JDE Schoonmaakdiensten uit Enschede over JDE Schoonmaakdiensten dat eerder deze maand failliet ging is overgenomen door AK Schoonmaak. AK Schoonmaak heeft vestigingen in Enschede en Hardenberg. AK Schoonmaak heeft het overgrote deel van de activiteiten overgenomen. Bij JDE Dienstverlening werkten 15 mensen. Dankzij de overname van het leeuwendeel van de activiteiten zal de dienstverlening aan de klanten van JDE Dienstverlening gecontinueerd blijven. Door de overname van JDE Schoonmaakdiensten versterkt AK Schoonmaak haar positie in Middenen Noordoost-Nederland. De overname betreft zowel het klantenbestand als ook het personeelsbestand. Directiewisseling ClimaRad Per 1 januari 2020 heeft er een directiewisseling plaatsgevonden bij ClimaRad BV, gevestigd te Oldenzaal. Rutger Vasters betreedt de functie van algemeen directeur en neemt plaats naast commercieel directeur Ralph Liedenbaum en technisch directeur Clemens Veldhof. Vasters volgt daarmee Peter Schabos op die als adviseur betrokken zal blijven in de onderneming. Peter Schabos stond in 2005 als oprichter aan de wieg van ClimaRad BV. Hij heeft met zijn bedrijf en haar medewerkers decentrale ventilatie op de kaart gezet in de afgelopen 15 jaar. Het drietal is sinds 2018 al actief in de directie. Haar visie blijft ongewijzigd: onderscheidend zijn in haar decentrale concepten en in de ondersteuning naar de klant. Vasters: ‘’Voor de aankomende jaren ligt er een uitdagende opdracht: door innovaties onze leidende marktpositie in decentrale klimaatoplossingen verder uitbouwen. Op deze manier dragen wij bij aan duurzamere en gezondere woningen en utiliteitsgebouwen”. ClimaRad B.V. is producent van innovatieve decentrale ventilatieoplossingen i.c.m. verwarming en/of koeling. ClimaRad is ontwikkeld als antwoord op de steeds toenemende eisen op het gebied van energiebesparing, binnenklimaat en comfort. Daarnaast stelt ClimaRad het milieu en de gezondheid van de mens voorop. Door onze ervaring en het continue investeren in kennis, producten en mensen, zijn we in de loop der jaren uitgegroeid tot de grootste producent van decentrale ventilatieconcepten met WTW in Nederland. Bouwen in het Oosten 45
ALLES-ONDER-1-DAK VIND JE BIJ BOUWCENTER NOBEL We helpen graag een handje! Bij Bouwcenter Nobel vind je alle bouw- en afbouwmaterialen onder één dak. Kopen bij Bouwcenter Nobel betekent zekerheid. Wij zoeken steeds naar innovatieve producten, wij bieden alleen een assortiment aan van hoogwaardige kwaliteit én wij hebben een uitstekende reputatie onder professionals. Bij ons vind je dan ook precies wat je zoekt: topproducten tegen concurrerende prijzen en een top service. Van professional tot professional: samenwerking is onze kracht! meer info op: www.bouwcenternobel.nl HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444
1 Online Touch