Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 26e Jaargang • no. 3 • Juni 2018 03 In dit nummer: Transformatieproject Uptown Zwolle in volle gang Pagina 5 Nieuw bedrijfspand Tasche Stalen Trappen Pagina 23 Bouw Compleet beu staat als een huis Pagina 35
03 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 03 05 09 12 15 16 17 18 21 Voorwoord: Daadkracht Uptown project Zwolle Uptown is gedurfd, bewerkelijk en geslaagd project Uptown bewerkelijke uitdaging voor Nijhuis Bouw Belangrijke rol voor Nieman bij transformatie HulstFlier voelt zich thuis in uitdagend Uptown project Tegelwerk Uptown komt uit Rijssen Column Caspar Jansen: “Wie wil onze buitenlandse vaklieden als bouwvakker op het werk? 100% ja!" Een broeder en zuster, een rococokuif en een professor: wat hebben ze gemeen? Column KienhuisHoving: “Aannemer kan zich niet langer beroepen op ontbreken procesvolmacht VvE" 23 Nieuwbouw Tasche Stalen Trappen Albergen Nieuw bedrijfspand Tasche Stalen Trappen na verwoestende brand 27 31 35 39 40 41 43 Nieuwbouw Tasche bepaald geen standaard opdracht Dakbedekking Tasche komt van Veldscholten Bouw Compleet staat als een huis! Maak kennis met 3D visualisaties KUBUS en BIM4ALL vergroten cursusaanbod door samenwerking Hout, bouwmateriaal met twee gezichten Bouwkennis monitor: Fabrikanten bouw en installatie steeds meer gezien als volwaardig aankooppunt 44 IMI-Heimeier introduceert Halo thermostatisch regelelement Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 26e Jaargang • no. 3 • Juni 2018 35 5 23
Voorwoord Voorwoord Daadkracht Een paar weken geleden verzond Bouwend Nederland een persbericht met de volgende strekking: Deze zomer moet het nationaal Klimaatakkoord op hoofdlijnen klaar zijn. Per sector wordt duidelijk welke maatregelen nodig zijn om in 2030 bijna de helft minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. De bouwsector biedt Diederik Samson, voorzitter Sectortafel Gebouwde Omgeving, eind mei een heel mooi pakket aan: 30 miljard kostenreductie, 3,4 Mton CO2-reductie in 2030 en een goede opstap naar een CO2-neutrale gebouwde omgeving in 2050. Om dit aanbod te kunnen verzilveren acht Bouwend Nederland het toevoegen van een realistische uitvoeringsagenda aan het klimaatakkoord van essentieel belang. De organisatie merkte tevens fi jntjes op dat het huidige voorstel weliswaar vele goede onderdelen bevat, maar mist nog de vertaling naar samenhang en uitvoering. De marktcondities op basis waarvan de betrokken partijen de ambities kunnen realiseren zijn nog te weinig zichtbaar. Op basis van de EIB notities van Klimaatbeleid: effi ciencyverbetering en de bouwarbeidsmarkt bepleit Bouwend Nederland daarom voor het opnemen van een uitvoeringsagenda in het Klimaatakkoord (onder de vleugels van de Bouwagenda en binnen het kader van de Startmotorvoorstellen en de 100 wijken-aanpak) met als hoofduitgangspunten een betere balans tussen energiebesparing en duurzame opwekking, een gefaseerde aanpak en het stellen van strikte randvoorwaarden. Dat laatste gaat niet zonder een politieke visie en daar wringt hem nu de schoen. Vanuit Den haag buitelen de onliners over elkaar heen op dit onderwerp. Er valt namelijk te scoren bij het electoraat. Omdat in ons gepolariseerde land inmiddels alles controversieel is geworden dreigt ook deze discussie te verzanden in vertraging en “nader onderzoek”. Dat is nu net niet wat we kunnen gebruiken. Er zal daadkracht getoond worden. Dezelfde daadkracht die ervoor zorgde dat de Groningse gaskraan versneld dichtgedraaid wordt. Wie A zegt moet ook B zeggen en ik ben dan ook reuze benieuwd doe dit afl oopt. In september weten we meer. Gerard van Leeuwen Redactie GF Uitgevers BOUWEN IN HET OOSTEN Op de cover Nieuwbouw Tasche Stalen Trappen Albergen Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 Uitgever: GF Uitgevers Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen, Joeri van Leeuwen Eindredactie: Elly Kroese Fotografie: Henny de Mönnink, Tekstbijdrage: Jolanda Groothuis Accountmanagement: Frits Visser (Uitgever) (06 - 533 394 89) Rob van Luit (06-18448355) Vormgeving & opmaak: Niels Visser (Visser Vormgeving Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Sandd Bouwen in het Oosten Magazine voor bouwend Oost Nederland 26e Jaargang • no. 3 • Juni 2018 03 In dit nummer: Transformatieproject Uptown Zwolle in volle gang Pagina 5 Nieuw bedrijfspand Tasche Stalen Trappen Pagina 23 Bouw Compleet beurs staat als een huis Pagina 35
Uptown Zwolle Uptown is gedurfd, bewerkelijk en geslaagd project Er wordt momenteel hard gebouwd aan de realisatie van 79 koopappartementen in het voormalige PTT-gebouw aan de Burgemeester Roelenweg in Zwolle. Nijhuis Bouw en diverse neven- en onderaannemers toveren het verpauperde gebouw om tot een hip en bruisend complex waar het heerlijk wonen is. Ontwikkelaar en initiator Daniel Oostenbrink van Urban Innovators meldt dat een substantieel deel van de nieuwe appartementen aan het eind van dit jaar zullen worden opgeleverd. De rest volgt dan in het eerste kwartaal van 2019. Dat er een ruime behoefte bestaat aan dergelijke appartementen laten de fraaie verkoopcijfers zien. Op het moment van schrijven, eind mei, zijn alle appartementen (op één na), die in prijs variëren van 139.000 euro tot een kleine zes ton, verkocht. Oostenbrink: “Ik had best wel hoge verwachtingen van het verkooptraject, maar dit overtrof ook mijn ideeën.” De eerste plannen voor de ombouw van het PTT- gebouw dateren al van jaren terug. Oostenbrink: “Het pand stond al tien jaar leeg. Het was bepaald geen sieraad voor de stad. Het verpauperde al toen mijn oog erop viel. Al vrij snel zag ik de potentie. De directe omgeving mag dan, op de studentenwoningen na, bedrijfsmatig zijn, de locatie is echter perfect. Direct bij de afrit van de snelweg en op enkele minuten lopen van de reuring van de binnenstad maar wel met de rust en ruimte van een buitenlocatie. Dit uit zich onder andere in het ruime parkeerterrein en de mogelijkheid voor grote balkons en (dak)terrassen. Kortom: een lelijk kantoor op een goede plek. Met dat gegeven ben ik het gesprek aangegaan met de eigenaar van het pand, een beleggingsfonds. Na onder meer een due dilligence onderzoek waren de onzekerheden teruggebracht tot een aanvaardbaar niveau en ben ik in gesprek gegaan met de gemeente Zwolle om een woonbestemming te krijgen. Dat traject verliep positief en voorspoedig. De gemeente stond er pragmatisch in en de projectleider dacht goed mee. De doorlooptijd van de procedure was conform de verwachting. Parallel startte het plan maken. Een bestaand gebouw levert zo zijn beperking op en het PTT-gebouw vormde daarop geen uitzondering. Vooral de voorgespannen atlasvloeren waarbij zowel horizontaal als verticaal kabels door de vloer zijn verwerkt leverde de nodige hoofdbrekens op. Daar wij precies op het punt van de kabelkruisingen nieuwe schachten wensten te maken. Het originele plan moesten we drastisch herzien en architectenbureau De Bruin heeft er in nauw overleg een mooi en effectief definitief ontwerp van gemaakt. Nijhuis Bouw was toen ook al in beeld. Ik kende Mark Broekhuizen al via de Zwolse vastgoed sociëteit en we hadden al een goede klik. Bovendien staat Nijhuis bekend als een meedenkende bouwpartner die BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle slim bouwen goed beheerst. Ik heb dan ook geen aanbesteding gehouden maar alles één op één met Nijhuis Bouw en de adviseurs in bouwteamvorm voorbereid. Dat goede gevoel omtrent Nijhuis Bouw is beslist niet beschaamd. De uitvoering is een paar maanden geleden opgestart en eind van het jaar hopen we een substantieel deel van de 79 appartementen op te leveren.” De animo is dus overweldigend. Daniel Oostenbrink: “Het was toch even afwachten. Het concept wijkt immers nogal af van wat Zwolle gewend is. Ik was op zoek naar de “avontuurlijke stedelingen” en daarop heb ik de marketing volledig afgestemd. De marketing was zowel digitaal als ook met een event op het stadsstrand. Een soort minifestivalletje met stands van de projectpartners, bierproeverij, lekker eten, cocktails en een deejay. Dat bleek een goede greep. Zowel jong als oud binnen de gestelde doelgroep kwam erop af. De gemene deler bleek de iets hippere en creatieve mens, voornamelijk uit de regio maar ook uit bijvoorbeeld Groningen en Amsterdam. We hebben er hard aan getrokken met onze mensen, en het is uitstekend geslaagd. Het concept met lofts en maisonnettes voldoet aan de vraag uit de markt. Qua ontwerp is er bovengemiddeld aandacht besteed aan de algemene ruimten. Interieurontwerper Bas van Tol uit Amsterdam heeft onze ideeën fantastisch vertaald. Bestaande industriële elementen zijn in het zicht en worden zelfs benadrukt. Ook is er veel hout toegepast. Al met al geeft het meer een gevoel van een hippe hotelachtige omgeving. De toekomstige bewoners hebben zeer verschillende opties qua afwerking gekozen. Soms beton in het zicht, maatwerk kastenwanden Echt divers. Een mooie diverse afspiegeling van de doelgroep.” Het nieuwe complex krijgt een zeer duurzaam karakter. Oostenbrink: “Alles heeft een A-label. Er worden PV-panelen geplaatst en er is gekozen voor LED- verlichting inclusief bewegingsmelders. Daarnaast is het gebouw extra geïsoleerd en wordt er uitsluitend gebruik gemaakt van FSCgecertificeerd hout waarvan ook nog zo weinig mogelijk afkomstig is uit de tropen. Al met al mag je spreken van een gedurfd, bewerkelijk, maar zeker ook geslaagd project. Momenteel bouwt Urban Innovators met Van Norel Bouw aan een volgend project in Zwolle, het Hof van Thorbecke. Ook zijn er alweer plannen voor een volgend initiatief dat ook spraakmakend zal worden. Het is echter nog iets te prematuur om dat te melden. Wordt vervolg.” www.uptownzwolle.nl BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle UpTown bewerkelijke uitdaging voor Nijhuis Bouw Het omtoveren van een kantoorpand tot appartementencomplex is per definitie een bewerkelijk opdracht. Constructief en esthetisch is de ingrijpende functie aanpassing van een bestaand gebouw geen sinecure. De ombouw van het PTT-gebouw aan de Burgemeester Roelenweg tot appartementencomplex UpTown vormt daarop geen uitzondering. De Rijssense vestiging van Nijhuis Bouw was vanaf de prilste planvorming betrokken en is sinds enkele maanden druk met de uitvoerende fase. Naar waarschijnlijkheid worden eind van het jaar de eerste van de 79 industriële lofts, compacte appartementen en ruime maisonnettes opgeleverd. Projectleider Frank van Munster is vanaf de intensieve voorbereidingsperiode nauw betrokken bij het UpTown project: “In projecten als deze is dat bepaald geen overbodige luxe. Een transformatie is per definitie lastig. Ook had het gebouw nog een tijdje een anti-kraak status achter de rug. We kregen te maken met oude, en naar later bleek, verouderde kaarten en plattegronden. Zoiets houdt in dat er grote risico’s zijn. De eerste ontwerpen waarbij het casco ongemoeid zou worden gelaten leverden een financieel onhaalbaar plaatje op. We zijn met het bouwteam opnieuw gaan tekenen en rekenen en dat leverde uiteindelijk op dat we de bestaande verdieping van beide vleugels eraf hebben gehaald en er twee nieuwe bouwlagen met de maisonnettes erbij hebben geplaatst. De uitdaging was uiteraard om het volledige casco waar mogelijk ongemoeid te laten en de BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle bestaande constructie optimaal te gebruiken. De constructie van de nieuwe woonlagen moest licht zijn vanwege het belastbare gewicht. Om de gewenste balkons te kunnen realiseren hebben we staal “in het pand” gebracht welke van binnenuit is geplaatst. Aan de buitenzijde van het gebouw wordt gevelstuc op het bestaande metselwerk aangebracht en daarom is het belangrijk de gevel zo intact mogelijk te houden. De belasting van de balkons kunnen door de 190 mm dikke voorspan vloer niet op de vloeren worden afgedragen. Een hele uitdaging om toch 79 vrij hangende balkons te realiseren." Spannende planning De tweede helft van februari startte Nijhuis Bouw met de realisatie. “We zijn begonnen met het strippen. Een kleine maand later werd vanaf de buitenkant zichtbaar dat we aan het bouwen waren. Eind mei starten we met de staalbouw en nog voor de bouwvak moet het gebouw dicht zijn. De planning is ambitieus en spannend. Zeker ook omdat de levertijden in de markt enorm onder druk staan. Neem bijvoorbeeld het staalwerk. Bij de sloop kwam aan het licht dat de hoogten net iets anders waren dan van tevoren berekend. Je hebt dan direct te maken met de nodige vertraging. Voor ons is het geen Trento project waarbij we met onze vaste ketenpartners en prefered suppliers werken en alles tot in de puntjes op afroep beschikbaar staat. We werken bijvoorbeeld met een afbouwbedrijf uit Duitsland. We konden het werk gewoon niet kwijt in Nederland. Dat zegt voldoende. Toch heb ik er vertrouwen in dat we eind van het jaar een behoorlijk aantal appartementen kunnen opleveren. We passen veel metal-stud toe en ook met de W- en E installateur (Hulstflier, red.) zijn er goede, werkbare afspraken gemaakt. We hebben Hulstflier tijdig gecontracteerd zodat zij, weliswaar niet fysiek als bouwteamlid maar als meedenkend partner, optimaal geïnformeerd waren en dus niet voor verrassingen komen te staan. Op dit moment zijn we druk met het boren van negenhonderd sparingen die nodig zijn voor het aanbrengen van alle standleidingen en rioleringsleidingen in alle appartementen. De vloer wordt ter plaatse van elke sparing gescand of er geen spankabel aanwezig is. Al met al mag je spreken van een bewerkelijke opdracht, maar we kunnen als Nijhuis Bouw gelukkig een en ander aan. Ik ben ervan overtuigd dat het een succes wordt.” Op de foto’s is te zien dat de te verwijderen dakvloer wordt gezaagd. Frank van Munster: “Omdat het Atlasvloeren betreft en de kabels in de vloer op spanning staan, is er voor de volgende sloopmethode gekozen: • Twee verdiepingen volledig stempelen om de dakvloer te dragen; • Door Ballast Nedam afd. Spanstaal uit Leerdam alle kabels in de vloer van spanning halen (op dat moment is het een ongewapende plaat beton); • De vloer is daarna is stukken gezaagd met in elk vier stuks ronde sparingen (ca. 7,5 ton per stuk); • Met de kraan zijn de vloerdelen rechtstandig naar beneden gehesen. BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle Belangrijke rol Nieman bij transformatie oud kantoor tot 79 hippe appartementen Het voormalige KPN-gebouw aan de Burgemeester Roelenweg in de binnenstad van Zwolle wordt, na vele jaren leegstand, in 2018 getransformeerd tot een hip en bruisend appartementencomplex waar het heerlijk wonen is. Er komen 79 industriële lofts, compacte appartementen en ruime maisonnettes. De locatie van het gebouw, aan de rand van de binnenstad is ideaal. De bouw is momenteel in volle gang; een substantieel deel van de woningen wordt naar verwachting eind 2018 opgeleverd. Werkzaamheden Nieman Raadgevende Ingenieurs Voor dit project hebben de adviseurs van Nieman, als onderdeel van het bouwteam, sinds 2016 integraal geadviseerd op het gebied van duurzaamheid, bouwregelgeving, brandveiligheid, geluidwering en akoestiek, bouwfysica en installatietechniek. Het ontwerp is van De Bruin Architecten. Alferink van Schieveen is de constructeur en Nijhuis Bouw voert de transformatie uit. Een geheel Zwolse samenwerking dus! Bouwfysica Uiteraard voldoet het gebouw aan de eisen die het bouwbesluit hieraan stelt. De gebruiksfunctie van het gebouw wordt gewijzigd van kantoorfunctie naar “woonfuncties in een woongebouw”. De nieuwe gebruiksfunctie moet dan minimaal voldoen aan de voorschriften voor bestaande bouw. De nieuw te bouwen optopping voldoet waar vereist aan het nieuwbouwniveau van het bouwbesluit. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de relatief hoge isolatiewaarden van gevel- en dakconstructie. Waar mogelijk is op bouwfysisch gebied een extra comfortniveau gerealiseerd. De bestaande gevels worden aan de buitenzijde voorzien van een buitengevelisolatiesysteem met sierpleister. Een groot voordeel hiervan is dat zo koudebruggen die in de bestaande gevel aanwezig zijn, worden ingepakt en geen extra voorzieningen aan de binnenzijde van de woningen nodig zijn. De nieuwe maisonnettes worden voorzien van een bouwkundige luifel om in de zomerdag directe zoninval en daardoor te hoge binnentemperaturen te beperken. Het gebouw ligt op een vrij drukke locatie in de binnenstad en nabij de A28. Dat betekent automatisch een hoge (maximaal 68 dB) geluidbelasting ten gevolge van wegverkeer. De woningen worden daarom voorzien van geluiddempende ventilatietoevoerroosters en extra geluidisolerend HR++-glas om een akoestisch prettig binnenklimaat te realiseren en om aan de eisen uit het gemeentelijk geluidbeleid te voldoen. De binnenwanden in het gebouw worden in verband met het gewicht, zoals vaker bij transformatieprojecten, opgebouwd in metal-stud. De bestaande betonvloeren worden voorzien van een verende opgelegde dekvloer om 12 BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle voldoende contactgeluidisolatie te realiseren. In het bestaande bouwdeel kan desgewenst het oude betonplafond in het zicht blijven, zodat een “loft-look” kan worden gecreëerd met installaties in het zicht. De stalen optopping wordt voorzien van verlaagde plafonds, mede in verband met de eisen aan brandwerendheid en geluidisolatie. Installaties De bestaande dakverdieping van beide vleugels is ondertussen verwijderd en wordt vervangen door twee nieuwe woonlagen (maisonnettes) gebouwd in een lichte constructie. Ook worden er aan de bestaande gevels balkons aangebracht. De aanwezigheid van voorspankabels in de bestaande betonnen “Atlasvloer” maakte het installatietechnisch een uitdaging om de gewenste ventilatie-installatie aan te brengen. De plattegronden zijn op basis van de constructieve en installatietechnische (on) mogelijkheden geoptimaliseerd. Het maken van sparingen in deze vloer komt erg precies. De beperkte ruimte tussen de voorspankabels betekende dat op veel plaatsen geen grote ventilatiekanalen konden worden toegepast. De collectieve stijgpunten van de installaties zijn daarom slim geplaatst in een liftschacht die “over” was. De nog resterende twee liften zijn voldoende voor de ontsluiting van de appartementen. Voorbeeldproject studenten Windesheim Een aantal bouwteamleden is, namens het “werkveld”, betrokken bij het bouwkundeonderwijs op Hogeschool Windesheim. Vanuit die betrokkenheid ontstond het initiatief om dit transformatieproject als voorbeeldproject te laten dienen voor Zwolse bouwkundestudenten. Bij de start van deze groepsopdracht begin 2018 heeft het voltallige bouwteam op uitnodiging van Windesheim een presentatie verzorgd. Daarbij zijn de studenten geprikkeld en uitgedaagd en zijn ze meegenomen in de complexe opgave waarvoor het bouwteam enkele jaren ervoor ook stond. Nieman en Transformatieprojecten Bij transformatieprojecten zoekt Nieman altijd naar de best passende oplossing voor gebruiker en gebouw. Daar waar het moet zoeken we de grenzen op van wat (regel) technisch kan en mag, daar waar mogelijk maken we altijd een hoger kwaliteits- en comfortniveau dat aansluit bij de wensen van de opdrachtgever of gebruiker. In Oost-Nederland lopen momenteel nog meer transformatieprojecten waarbij Nieman betrokken is als bouwfysisch en/of installatieadviseur. Denk hierbij aan appartementengebouw Drienerstaete in een voormalig kantoorgebouw in Hengelo, het U Parkhotel in voormalig universiteitsgebouw De Hogekamp in Enschede en de appartementen in voormalige kantoorgebouwen Les Pavillions Lyon/Paris in Hanzeland Zwolle. In een eerdere uitgave van Bouwen in het Oosten is al ruimschoots aandacht geschonken aan de transformatie van De Watertoren in Zwolle. Al deze projecten vragen om maatwerkoplossingen, waarbij niet zelden bijzondere, risicogerichte oplossingen worden bedacht. BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle Onderstaande bedrijven zijn betrokken bij de realisatie van het Uptown project in Zwolle: Opdrachtgever: Urban Innovators, Zwolle; architect: De Bruin Architecten, Zwolle; adviseurs: Nieman Raadgevende Ingenieurs, Zwolle, Alferink van Schieveen, Zwolle; bouwkundig hoofdaannemer: Nijhuis Bouw, Rijssen; HSB-wanden: Nijhuis Toelevering, Rijssen; Binnendeuren, hang- en sluitwerk, voordeuren en meterkasten: Foxx, Reinaerdt Deuren Haaksbergen en Voskamp, Almelo; Staalconstructie en bouwkundige afwerking: Postema Staalbouw, Kampen; Steigerwerk, Rojo, Delft; Afbouw binnen en gevelstuc: Boeve Afbouw, Lemelerveld; Montage tegelwerk: Dannenberg Tegelwerken, Rijssen; Dakbedekking en aluminium kappen dakopstanden: Reko, Almelo; Houten binnentrappen maisonnettes: VOS, Zwolle; Reviseren lift: Otis, Utrecht; Sloopwerk, asbestsanering: Scheffer, Wezep; MS- binnenwanden: Schlichter, Duitsland; Kunststof buitenkozijnen: Kumij, Groningen; S binnenkozijnen, binnendeuren appartementen: Theuma, Rijssen.talen
Uptown Zwolle HulstFlier Installateurs voelt zich thuis in uitdagend Uptown project Een transitie van een kantoorpand naar een complex met een woonfunctie is per defi nitie een bewerkelijke opdracht. Het is dan ook niet voor niets dat bouwkundig hoofdaannemer Nijhuis Bouw een aantal ervaren adviseurs en uitvoerende bedrijven om zich heen verzamelde om Uptown te kunnen realiseren. Mede hierdoor viel de keuze qua elektrotechnische en werktuigbouwkundige werkzaamheden op HulstFlier Installateurs. Projectleider W + E installaties Chris Kieftenbelt van HulstFlier vestiging Zwolle licht toe. Het project kwam in beeld middels een aanvraag door de bouwkundige aannemer. We hebben een goede relatie met Nijhuis Bouw. Zo zijn we bijvoorbeeld ook betrokken bij het spraakmakende Watertorenproject aan de turfmarkt in Zwolle en bij de realisatie van 100 maatwerkwoningen in hartje Zwolle, op het Kraanbolwerk. In het project Uptown kunnen diverse specialisaties van ons ten volle worden benut. We leveren en monteren de volgende installatieonderdelen: Rioleringsinstallatie Dyka SONO in maatwerk prefab ; UV-hemelwater afvoer installatie; Water- en gasinstallaties; Vloerverwarmingsinstallatie; Centrale mechanische ventilatie, druk gestuurd op basis van CO2; Elektrotechnische installaties, inclusief zonnepanelen, domotica en ledverlichting. Al met al omvat Uptown 79 appartementen met circa 4750 vierkante meter woonoppervlak. Voor ons ligt de piekbelasting in het derde en vierde kwartaal van 2018. Het realiseren van een dergelijke installatie als deze (met name de grote luchtkanalen en CLV installatie in schachten waar gaten voor geboord dienen te worden) is een hele uitdaging, daar er constructief goed rekening moet worden gehouden met de vloeren waar zich spankabels in bevinden. Deze mogen niet doorboord worden, anders verliest de vloer zijn sterkte. De voorbereiding had door deze complexiteit een intensief karakter. We hebben relatief veel eigen inbreng gehad in deze opdracht. Zo zijn er door ons diverse bezuinigingen ingebracht, die ook nog eens duurzaamheid vergroten. Een mooie win – win situatie. HulstFlier is een landelijk opererend installatiebedrijf met drie vestigingen, in Elburg, Dordrecht en Zwolle. HulstFlier installateurs voert haar werkzaamheden bij voorkeur uit in bouwteamverband. Op verzoek van de opdrachtgever participeren we in Build & Design overeenkomsten en in competities/prijsvragen. Dat stelt HulstFlier in staat haar kernkwaliteiten als lean werken, snelheid, flexibiliteit en oplossingsgerichtheid optimaal in te zetten en een grote betrokkenheid bij de vraag van de opdrachtgever te tonen. Met als bijkomende resultaat dat inhoud wordt gegeven aan een duurzame relatie met de opdrachtgever/klant. Om de organisatie plat te houden én om de benodigde specialistische kennis te vergaren en te onderhouden wordt gewerkt met vakinhoudelijke projectgroepen. Deze zijn zoveel mogelijk zelfsturend, waar nodig worden kruisverbanden gelegd. De lijnen zijn kort. In totaliteit biedt het bedrijf een werkkring aan honderdvijftig medewerkers. BOUWEN IN HET OOSTEN
Uptown Zwolle Tegels en sanitair uit Rijssen voor Uptown Dannenberg Tegelwerken uit Rijssen is in het Zwolse Uptown project verantwoordelijk voor het leveren en monteren van de badkamers en toiletten en verzorgt eveneens het tegelwerk. Eigenaren Gerben en Marc Dannenberg, die het inmiddels dertig jaar bestaande bedrijf, overnamen van hun vader en oprichter Jan Dannenberg zijn content met de opdracht. “We vinden het een mooi project om te maken. Ook qua spin off. Veel mensen bezoeken ook onze showroom aan de Kryptonweg in Rijssen om de tegels uit te zoeken. We kunnen onze kennis en ervaring op deze manier mooi delen. We verzorgen het volledige traject, van de verkoop tot en met het lijmadvies.” De Dannenbergs zijn optimistisch over de huidige markt. “We werken in een straal van honderd kilometer rond Rijssen en we hebben opdrachtgevers uit zowel de particuliere markt als aannemers. Beide doelgroepen hebben vertrouwen in de toekomst. Het gevolg is dat we prima in het werk zitten met onze veertien medewerkers. De markt blijft maar groeien. We zijn dan ook positief gestemd.” Advertorial Constructief en Ingenieus Alferink van Schieveen is een ingenieursbureau met jarenlange ervaring op het gebied van constructies. Voor ons betekent elke nieuwe opdracht maatwerk. En een perfect eindresultaat wordt alleen werkelijkheid door een intensieve samenwerking. Passie voor de mens! Advies én maatwerk Een ontwerp moet veilig, betaalbaar en duurzaam zijn. Ons team van constructeurs, projectleiders en modelleurs vertaalt daarom doordachte ideeën naar praktische en maakbare constructie! Om dit te realiseren, gaan wij in gesprek met alle betrokken partijen. De ideeën en wensen van een ontwerp worden door ons team vertaald naar veilige en uitvoerbare constructies. Daarbij staat ons bouwtechnisch advies centraal, zodat een ontwerp constructief verantwoord is. De mooiste eindresultaten Het resultaat: de realisatie van een uniek ontwerp binnen een ijzersterke driehoeksverhouding, klant, bouwer en constructeur, waarbij we elkaar niet uit het oog verliezen. Zo verwezenlijken wij samen de mooiste eindresultaten. Passie voor constructie! 16 BOUWEN IN HET OOSTEN
Vinden, binden en verbinden van vraag en aanbod door Haldu Groep tussen werkgevers en vakmensen in de bouw, techniek en automotive. 100% gecertifi ceerd, 100% begeleid en vooral: 100% professioneel & persoonlijk. Dat is ook wat Caspar Jansen, directeur en mede-eigenaar van Haldu Groep doet in deze rubriek. Het professioneel belichten van dearbeidsmarkt,maar wel persoonlijk. Serieus maar ook gelardeerd met een knipoog, geïllustreerd met cases uit de praktijk van alledag. Wie wil onze buitenlandse vaklieden als bouwvakker op het werk? 100% ja! Wie wil onze buitenlandse vaklieden als buurman? 100% nee! Poolse (en alle andere buitenlandse) vaklieden aan onze huizen laten bouwen, vinden we inmiddels heel normaal. We moeten wel. Want welk onderzoeksrapport je er ook op naslaat, het tekort aan ervaren of goed opgeleide jonge Nederlandse bouwvakkers halen we de komende jaren eenvoudigweg niet meer in. Ik heb er al diverse malen over geschreven c.q. voor gewaarschuwd in deze column. Maar om diezelfde arbeidsmigranten vervolgens in onze huizen laten wónen, stuit op weerstand. Maar dit is wel wat er keihard aan de hand is in dit land. En u verneemt deze berichten inmiddels bijna elke week in de landelijke media. Over de tekorten aan vakbekwaam personeel in alle sectoren, als ook de regelmatige overlast die door deze arbeidsmigranten overal in Nederland wordt veroorzaakt. Een beste spagaat. Jonge Nederlanders zien de bouw steeds minder als veelbelovend carrière pad. Liever verzetten zij virtueel werk. Dus halen we vaklieden uit bijvoorbeeld Polen. Want die Afsluitdijk moet straks natuurlijk wel gerenoveerd worden. En de nieuwe sluizen in Terneuzen en IJmuiden moeten open! Of wat dacht u van al die jonge gezinnen die in veel te dure huurwoningen zijn blijven steken en willen doorstromen naar een betaalbare koopwoning? Bouwen zúllen we….leggen onze opdrachtgevers ons op. Daarbij beleefd doch dringend wijzend op onze inspanningsverplichting die wij met de nota bene door onszelf zwaarbevochten raamcontracten zijn aangegaan. Dus zoeken wij over de grenzen naar de beste vaklieden en halen we deze naar Nederland. Met deze mensen, met hun eigen cultuur, gedrag en gewoonten, gaan wij vervolgens het werk klaren. Deze nieuwe collega’s moeten wij conform het SNF (Stichting Normering Flexwonen) keurmerk netjes huisvesten, en terecht overigens. Doe namelijk een ander niet aan wat u zelf ook niet wilt, weet u nog? Maar huisvesting is op dit moment een net zo grote uitdaging als het vinden van geschikte arbeidskrachten, verzeker ik u. Dit huisvestingstekort wringt, omdat wij in Nederland, nu de economie weer aantrekt, een groter beroep moeten doen op arbeidsmigranten. Nogal een spagaat die behoorlijk pijn begint te doen in de liezen! De rek is er uit, zullen we maar zeggen. Moeilijke bewoners, hoge huren Okay, de klus kan doorgaan, aannemer blij, maar de hoeveelheid problemen die we importeren, daar helpt geen Mexicaanse Trump muur tegen. Buitenlandse vaklieden veroorzaken regelmatig problemen door ‘grensoverschrijdend’ gedag. Ze laten hun woningen vaak niet schoon achter, hangen in woonwijken op straat en sluiten vaak een te diepe vriendschap met mijnheer Heineken. De goede niet te na gesproken! Maar of je nu een nette Pool bent of niet: Haldu Groep moet voor hun huisvesting hoge schaarste huren betalen die niet in verhouding staan tot de economische prestatie die zij kunnen leveren. Ik geef u de cijfers: volgens expertisecentrum Flexwonen is er een tekort van 100.000 geschikte woonplekken voor arbeidsmigranten uit Oost- en Zuid-Europa. Er zijn ruim 400.000 van deze arbeidsmigranten in Nederland. Een kwart daarvan verblijft op plekken waar het eigenlijk niet kan. Bijvoorbeeld met te veel mensen op één kamer. Dat deden we in de jaren zestig met Italianen die hier kwamen werken, maar dat kan nu absoluut niet meer. We moeten niet vergeten dat de arbeidsmigranten die hier komen werken in hun land van herkomst vaak al een bepaalde mate van welvaart zijn gewend. Maar ‘mark my words’, als wij niets doen in Nederland aan dit schrijnende tekort, dan hebben wij binnenkort de Polen aan het dansen. En van dat dansen worden u en ik niet vrolijk. Meedenken móet! Kortom, er is een enorme krapte op de markt voor huurwoningen, de huurprijzen rijzen de pan uit en áls we dan betaalbare woningen vinden, zegt de buurt: liever geen Polen hier! Sterker nog: ook gemeenten komen in het geweer tegen teveel arbeidsmigranten in een bepaalde wijk, zoals de gemeente Tiel. Vaak veroorzaakt door klachten over overlast. Zo heeft Tiel vorige maand de regels aangescherpt om het aantal huizen met arbeidsmigranten in te perken in de gemeente. Ik geef hen geen ongelijk, maar betreur het dat diezelfde gemeenten niet meedenken over alternatieven. Want ze willen wél nieuwbouw voor hun jongeren en zorgwoningen voor hun senioren! En die woningen zullen door onze opdrachtgevers met hun stijgende productievolumes zonder arbeidskrachten moeten worden gerealiseerd. Of toch niet? Uiteraard zit Haldu Groep niet stil! U kent ons als actieve problem solvers. We zijn recent bijvoorbeeld een sollicitatieprocedure opgestart om een functionaris aan te stellen die de woningproblematiek rondom onze buitenlandse vakkrachten in goede banen gaat leiden. U begrijpt het, weer extra kosten, de kosten gaan voor de baten uit, zullen we maar zeggen. Oh ja, en dan hebben wij het nog niet eens gehad over veilig en gezond werken met mensen die onze taal niet spreken. Laat staan dat wij er voor moeten waken dat wij geen nationaliteiten aan elkaar koppelen die elkaar van oudsher niet kunnen velen, een soort NederlandDuitsland dus. Ziehier de dagelijkse uitdaging van de hedendaagse uitzender van vakkrachten in de bouw en techniek. We doen het met liefde, maar ik vraag u: wat heeft dat eigenlijk nog met onze core business te maken of de uwe? Ik begin het mij af te vragen en dan heb ik het nog niet eens over het prijsopdrijvende karakter die de bouwer moet verdisconteren in zijn aanneemsom. Haldu Groep heeft een idee, doet uw gemeente mee? Mijn advies is dat gemeenten creatiever worden en tijdelijke woningen plaatsen aan de rand van bedrijfsterreinen en in buitengebieden, zoals in weilanden. Voorzien van comfort en voorzieningen die wij ook normaal vinden. Denk aan mobiele chaletparken buiten de nabijheid van woonwijken. Die ruimte is er in Nederland volop! De eventuele overlast raakt veel minder de burgers, de arbeidsmigranten kunnen we een verblijf op niveau aanbieden en het bouwwerk in vaak diezelfde gemeenten kan gewoon doorgang vinden. Welke gemeente pakt deze suggestie op? Welke gemeente komt hierover bij Haldu groep ´Pool´shoogte nemen? Wordt vervolgd. Caspar Jansen
Algemeen Een broeder en zuster, een rococokuif en een professor Wat hebben zij gemeen? Hun beeldhouwwerken komen allen uit hetzelfde atelier in Deventer. Schreven wij eerder over Károly Szekeres en zijn ontwerp voor een beeld ter nagedachtenis van en een eerbetoon aan Geert Groote 1340-1384, Deventers beroemdste inwoner. Hij, Geert Groote, was de grondlegger en inspirator van de beweging ‘De Moderne Devoten’, die op het Lamme van Dieseplein is ontstaan en die zich heeft uitgebreid over een groot deel van Europa. De leden waren geestelijken en leken die, zonder geloften af te leggen, onder één dak samenleefden, in gemeenschap van goederen. Zij konden op geestelijk en materieel gebied in hun eigen behoeften voorzien en ontplooiden vanuit hun huis allerlei maatschappelijke en kerkelijke activiteiten ten behoeve van hun stedelijke omgeving. Zo is het idee ontstaan, als een regelrechte verwijzing, terug in de tijd, naar deze plek en naar deze moderne devoten, om een Broeder en Zuster weer als beeld tot leven te laten komen op de trappen van het Geert Groote Huis. Ze staan, getweeën, de willekeurige passant of de gerichte bezoeker uitnodigend toe te kijken. In de bestrating voor de beelden is een op een Geert Groote geïnspireerd gedicht aangebracht van stadsdichter Johanneke ter Stege. Onthulling van ‘Broeder en Zuster van het Gemene Leven’ op het Lamme van Dieseplein in Deventer. 18 BOUWEN IN HET OOSTEN
Algemeen Afgelopen september was het zover. De levensgrote beelden werden onder grote publieke belangstelling onthuld. September was voor Károly toch al een enerverende maand. Terwijl in het atelier aan de Kleine Overstraat nog driftig gewerkt werd aan de vervaardiging van een rococo kuif voor de Oudezijds Voorburgwal 45 in Amsterdam werd eind september een bronzen borstbeeld onthuld van prof. mr. S.C.J.J.(Bas) Kortmann, oud rector magnificus van de Radboud Universiteit. Dit portret van de professor werd hem door het universiteitsbestuur tijdens zijn afscheidscollege aangeboden in een druk bezochte concertzaal ‘De Vereeniging’ in Nijmegen. Dit borstbeeld heeft een plaats gekregen in het Grotiusgebouw naast een portret van zijn illustere voorganger prof. mr. W.C.L. (Wim) van der Grinten. Voor de professor een grote eer maar voor Károly eveneens eervol dit beeld te mogen maken. In oktober werd uiteindelijk de nieuw gemaakte rococo kuif aan de Oudezijds Voorburgwal 45 geplaatst. BOUWEN IN HET OOSTEN
Algemeen Een houtsnijwerk van 250 cm hoog en 600 cm breed gemaakt van Oregon Pine. De bovenzijde van deze kuif werd naderhand met lood bekleed om aantasting door het weer tegen te gaan. Woonstichting ‘De Key’, voor wie Károly al eerder opdrachten heeft uitgevoerd, was heel blij met het totale resultaat van gevel en kuif en noemde het pand, schuin tegenover de Oude Kerk, een blikvanger aan de Oudezijds Voorburgwal. Het beeldhouwatelier van Karoly Szekeres is gevestigd aan de Kleine Overstraat 44 in het hart van de middeleeuwse stad Deventer, de stad van Geert Groote, de stad die dit jaar haar 1250 jarig bestaan viert. Misschien tot ziens in Deventer. www.szekeres.nl 20 BOUWEN IN HET OOSTEN
KienhuisHoving informeert Aannemer kan zich niet langer beroepen op ontbreken procesvolmacht VvE Het komt regelmatig voor dat (het bestuur van) een VvE een procedure begint tegen een aannemer vanwege gebreken aan het opgeleverde werk. Daarvoor heeft de VvE in beginsel een door de vergadering van eigenaars afgegeven procesvolmacht nodig. Voorheen kon de aannemer zich met succes beroepen op het ontbreken daarvan waardoor de VvE niet-ontvankelijk werd verklaard. Dat beroep leidt blijkens een onlangs gepubliceerde uitspraak van de Raad van Arbitrage voor de Bouw (hierna: RvA) niet meer per definitie tot de niet-ontvankelijkheid van de VvE. Machtiging van de vergadering van eigenaars De VvE is binnen de grenzen van haar bevoegdheid bevoegd de gezamenlijke appartementseigenaars in en buiten rechte te vertegenwoordigen. De VvE wordt op haar beurt vertegenwoordigd door het bestuur. In de statuten van VvE’s is veelal de (standaard)bepaling opgenomen dat het bestuur van de VvE een machtiging behoeft van de vergadering van eigenaars om een procedure te beginnen. Heeft het bestuur die volmacht niet, dan is sprake van onbevoegde vertegenwoordiging en loopt zij het risico niet-ontvankelijk te worden verklaard. Herstel ontbreken procesvolmacht Het ontbreken van een procesvolmacht kan tijdens een procedure worden hersteld doordat de vergadering van eigenaars achteraf alsnog instemt met de ingestelde procedure. Voorheen was de bekrachtiging volgens de RvA slechts mogelijk tot het moment dat de wederpartij een beroep deed op het ontbreken van een procesvolmacht. Zodra de wederpartij daar een beroep op deed, verviel de mogelijkheid voor de VvE om dit gebrek te herstellen. Daar is nu verandering in gekomen doordat de RvA in onderstaande uitspraak de mogelijkheid tot herstel heeft verruimd. Verruiming van de herstelmogelijkheid In de onderhavige uitspraak van de RvA (Nr. 34.827) werd een aanneemster door een aantal VvE’s aansprakelijk gesteld voor gebreken aan de verschillende appartementencomplexen. De algemene ledenvergaderingen hadden geen machtiging aan het bestuur van de VvE’s verleend om een procedure te beginnen. Aanneemster deed een beroep op het Deze column is geschreven door: Laurens Vermeulen, advocaat Bouwrecht Mail: laurens.vermeulen@kienhuishoving.nl tel.nr. 053-4804227. 22 ontbreken van een procesvolmacht en stelde dat de VvE’s niet-ontvankelijk zijn. Anders dan voorheen oordeelt de arbiter dat het ontbreken van een procesvolmacht ook hersteld kan worden nadat een wederpartij daar een beroep op heeft gedaan. Gevolg is dat de wederpartij van een VvE zich voortaan in procedures bij de RvA niet meer kan verweren met de stelling dat een procesvolmacht ontbreekt indien de procesvolmacht in een later stadium alsnog door het bestuur wordt verkregen. Conclusie In tegenstelling tot eerdere rechtspraak van de RvA kan een VvE het ontbreken van een procesvolmacht ook herstellen nadat de wederpartij hier een beroep op heeft gedaan, waardoor VvE’s minder vaak niet-ontvankelijk zullen worden verklaard.
Tasche Staalbouw Nieuw bedrijfspand voor Tasche Stalen Trappen na verwoestende brand Albergen - Het was een vreemde gewaarwording voor Coen, Frank en Martin Tasche toen zij vorig jaar tijdens de bouwvak op hun vakantieadres te horen kregen dat een van de bedrijfspanden in lichterlaaie stond. Tasche gebruikte de hal specifi ek voor de bouw van stalen trappen. Ondanks dat de brandweer met groot materieel uitrukte was de brand verwoestend. Wel bleef de bedrijfshal van Tasche Staalbouw bespaard. Momenteel zetten de vaklieden van Bouwbedrijf Steggink uit Reutum-Enschede alle zeilen bij om voor de komende bouwvak het nieuwe bedrijfspand op te leveren. Door: Jolanda Groothuis De aanleiding van de brand is hoogstwaarschijnlijk kortsluiting in de meterkast geweest. “Een trieste gebeurtenis” aldus de gebroeders Tasche. “Maar we knijpen onze handen dicht dat er, vanwege de vakantie, geen slachtoffers zijn gevallen. Dan was de ramp niet te overzien geweest. Nu was het een kwestie van praktisch denken en actie ondernemen om zo snel mogelijk weer te kunnen draaien.” Robuust karakter Building Design Architectuur, een goede relatie van de gebroeders Tasche, werd ingezet om het interieur- en exterieurontwerp te realiseren. Directeur Dinant Oude Lenferink: “Omdat ik Coen, Frank en Martin Tasche al jarenlang ken zaten we vrij snel op één lijn wat betreft het ontwerp. De nieuwe bedrijfshal moest vooral praktisch en functioneel worden met de nodige duurzaamheidaspecten. Maar, uiteraard speelde het exterieur ook een rol. Het uiteindelijke BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw resultaat mag er zeker zijn. Het bedrijfspand heeft een robuust karakter gekregen met een open uitstraling van het kantoorgedeelte. De combinatie van industrieel plaatwerk en de warme gemetselde gevelsteen zorgt voor een levendig contrast. De donkere stalen profielen zijn prominent aanwezig en geven het gebouw een stoere uitstraling. Tegelijk benadrukken zij de core business van het bedrijf. Ook in het interieur is er aandacht besteed aan deze karaktereigenschappen: robuust en stoer, maar warm. Ter plaatse van de vide is gebruik gemaakt van wandbekleding met een ‘roestlook’ dat over de gehele wand is doorgetrokken. De gele accenten (bedrijfskleur Tasche) geven het geheel een frisse touch. Het is jammer dat de nieuwe bedrijfshal niet aan de doorlopende weg ligt. Het zou beslist een eyecatcher zijn.” Op basis van loting De gebroeders Tasche zijn lovend over de medewerking van de gemeente Tubbergen. “De welstandscommissie verleende alle medewerking zodat ons niets in de weg stond om zo snel mogelijk met de nieuwbouw van het pand te kunnen starten. Op basis van loting, die officieel bij de notaris plaatsvond, kreeg Bouwbedrijf Steggink Reutum de opdracht in handen. Hier waren wij content mee. Steggink is al decennialang een uitstekende relatie van ons. Overigens hebben wij ervoor gekozen om alle werkzaamheden uit te besteden aan relaties en bedrijven uit de omgeving.” Visitekaartje van het bedrijf Tim Dijkstra is projectleider bij Bouwbedrijf Steggink in Reutum en specialist op het gebied van utiliteitsbouw. Hij is goed te spreken over de voortgang van het project. “Zonder calamiteiten ga ik ervan uit dat de oplevering van de nieuwe bedrijfshal, die in juli staat gepland, wordt nagekomen. Dit heeft mede te maken met de goede inzet van het gehele bouwteam en de uitstekende communicatie tussen onze medewerkers met de overige partners en onderaannemers. Wij werken al jaren met elkaar samen en hebben feitelijk aan een half woord voldoende om elkaar te begrijpen en de benodigde kwaliteit te leveren. Na deze tragische gebeurtenis voor de gebroeders Tasche zetten alle partners zich automatisch maximaal in om het nieuwe onderkomen zo snel mogelijk te realiseren én om de schade en overlast 24 BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw voor Tasche te minimaliseren. De vaklieden die hier dagelijks werkzaam zijn, realiseren zich terdege dat een bedrijfspand of kantoor het visitekaartje is van elk bedrijf. Wij kunnen rekenen op hun jarenlange ervaring in het bouwen en verbouwen van bedrijfshallen, loodsen, kantoren en bedrijfsverzamelgebouwen, evenals het bouwkundig inrichten en indelen van winkelpanden in nauwe samenwerking met interieurbouwers en architecten.” Duurzaamheidsaspecten De nieuwe bedrijfshal zal volledig energieneutraal worden. Tim Dijkstra: “Dit wil zeggen dat de benodigde energie van het gebouw duurzaam wordt opgewekt. Dit wordt gerealiseerd door de aanbreng van een luchtwarmtepomp die energieen kostenbesparend is. Warmte van de zon wordt opgeslagen in de lucht, aarde en grondwater. Deze warmtepomp maakt binnen gebruik van de energie van buiten. Met gemiddeld 25% elektrische energie produceert het 100% warmte-energie, 75% daarvan is gratis milieuhitte. Bovendien wordt er 20 centimeter dikke isolatie aangebracht waardoor er sprake is van een maximale RC waarde. Dit pand, dat tevens voorzien wordt van 222 zonnepanelen, is qua duurzaamheid en vanuit milieukundig oogpunt beslist klaar voor de toekomst.” Bedrijfsprofiel Tasche Tasche is een familiebedrijf welke reeds 88 jaar actief is in de staalbouw, stalen trappen en stalleninrichting. Door jarenlange inzet en klantgericht werken is Tasche uitgegroeid tot een bedrijf met 60 werknemers in diverse bedrijfstakken. Tasche is een landelijk opererend, middelgroot bedrijf welke is gespecialiseerd in het produceren en monteren van staalconstructies zoals hallen, veestallen, utiliteitsbouw, woningbouw, trappen en balustraden. Tevens is de landbouwmechanisatie en stalinrichting al 50 jaar gespecialiseerd in de verkoop en onderhoud van landbouwmachines en tractoren, alsmede het verzorgen van complete stal-inrichtingen. Tasche Staalbouw en Stalen Trappen is gecertificeerd om te produceren volgens de geldende normeringen voor hoofddraagconstructies NEN 1090-1 en NEN 1090-2. Tasche levert staalconstructies en stalen trappen met CE certificaat in Executieklasse 2 en 3. Bovendien is de onderneming volledig VCA gecertificeerd. BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw Nieuwbouw Tasche Stalen Trappen beslist geen standaard opdracht Een belangrijke rol in het nieuwbouwproject van Tasche Staalbouw is weggelegd voor Loohuis Installatiegroep, dat eveneens in Fleringen is gevestigd. Mark Lenferink en Bennie Nijeboer, respectievelijk teamleider Utiliteit en projectleider Utiliteit bij deze vestiging van Loohuis Installatietechnieken vinden dat de nieuwe hal beslist niet als “standaard” gekwalificeerd mag worden. Bennie Nijeboer vertelt dat alle installatietechnische werkzaamheden voor het project vallen onder de verantwoordelijkheid van Loohuis. De hal krijgt enkele specifieke kenmerken. “Het gebouw krijgt geen aardgas aansluiting en wordt verwarmd en gekoelde middels lucht-water warmtepompen welke op het dak worden opgesteld. De bedrijfshal wordt voorzien van vloerverwarming. De kantoren zijn tevens voorzien van vloerverwarming, gecombineerd met een VRFinstallatie voor (bij)verwarmen in de winter en koelen van de kantoren in de zomer. Op het dak worden ruim 200 stuks PV-panelen gemonteerd, en alle verlichting is uiteraard uitgevoerd in LED. Met al deze installatie onderdelen heeft het pand een zeer duurzaam karakter.” Mark Lenferink meldt dat het werk in beeld is gekomen doordat Tasche al jarenlang een klant van ons is. "Dit komt ook doordat de bedrijven Tasche en Loohuis beide de oorsprong in Fleringen hebben. Alle installatietechnische BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw werkzaamheden voeren we voor Tasche uit, zo ook de nieuwbouw van Tasche Stalen Trappen. De installaties zijn geheel door onszelf ontworpen. We hebben een aantal installatie-concepten bedacht, en hebben deze vervolgens met de opdrachtgever besproken. In samenspraak zijn we tot het ontwerp gekomen zoals dat nu aan de nieuwbouw ten grondslag ligt. De nieuwbouw heeft een mooi en praktisch ontwerp gekregen. Het ziet er absoluut niet uit als een ‘standaard bedrijfshal’." Piek lag snel Bennie Nijeboer legt uit dat de eerste piek al vrij snel in het begin lag, doordat men na de eerste bouwteam besprekingen al snel begon met het grondwerk voor de hal en het kantoor. “De eerste installatiedelen zijn toen al aangebracht. De rest van de werkzaamheden volgen pas als het pand nagenoeg casco gereed is, dan kunnen we de installaties in de bedrijfshal aanbrengen. Parallel daaraan zullen de installaties in het kantoor worden aangebracht." Schaarste “Onze orderportefeuille is goed gevuld, we hebben veel werk van vaste opdrachtgevers”, besluit Lenferink. “Een groot aantal projecten zijn in uitvoering en moeten voor de bouwvak vakantie gereed zijn. Het is voor ons ook goed waarneembaar dat het druk is in de markt. Levertijden staan onder druk en er is een schaarste aan geschoold (uitvoerend) personeel." Loohuis Installatiegroep is een dynamisch en solide familiebedrijf met installatiebedrijven in Fleringen, Heeten, Zwolle, Hengelo, Hardenberg, Raalte, Apeldoorn, Almelo, en Rheine (D). Met circa 480 medewerkers biedt Loohuis opdrachtgevers een professionele en geïntegreerde aanpak voor ontwerp, realisatie, onderhoud en beheer van alle technische installaties in woningen, woongebouwen, utiliteitsbouw en industrie. De onderneming is een familiebedrijf met een historie van bijna 65 jaar. BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw Dakbedekking Tasche komt van Veldscholten De dakbedekking van de nieuwe bedrijfshal van Tasche Staalbouw wordt geleverd en aangebracht door de specialisten van Veldscholten Dakdekkers uit Denekamp. Wilfried Pikkemaat, die samen met Wolfgang Mulders sinds 1999 eigenaar directeur zijn van het bedrijf, licht de werkzaamheden toe. Wilfried Pikkemaat vertelt dat hun bedrijf de laatste periode een behoorlijke groei heeft doorgemaakt. “Wolfgang en ik hebben een kleine twintig jaar geleden samen het bedrijf overgenomen van onze toenmalige werkgever Geert Veldscholten. We waren toen met twee man en mochten nog gebruik maken van een opslaghal van hem. Door de jaren heen zijn we steeds verder uitgegroeid en hebben dan ook in 2003 een nieuwe hal met kantoor gebouwd aan de Faradayweg in Denekamp. En in 2012 naast de bestaande, nog een hal die we op dit moment verhuurd hebben. We werken op dit moment met dertien vaste mensen en af en toe maken we gebruik van enkele inleners. We zijn wel actief op zoek naar dakdekkers, maar die zijn helaas erg moeilijk te vinden. Ons werkgebied omvat eigenlijk heel Nederlanden af en toe het buitenland en dan met name Duitsland en België. Maar verreweg het meeste werk voeren we uit in onze eigen directe BOUWEN IN HET OOSTEN
Tasche Staalbouw omgeving. Onze opdrachtgevers zijn aannemers, particulieren, overheden, installatiebedrijven en woningstichtingen.” Soepel verloop De opdracht voor het nieuwbouwproject van Tasche kwam niet bij toeval binnen. Pikkemaat: “We hebben een goede relatie met bouwbedrijf Steggink en mede daardoor kwamen ze ook bij ons om een offerte aan te vragen voor het werk. Het is niet een complexe opdracht. Je kunt spreken van een normaal dak. Het dak is ongeveer duizend vierkante meter. De opbouw is een cannelurevulling, dan twee lagen isolatie (een keer steenwolisolatie en een keer EPS-isolatie) en een PVC dakbedekking in de kleur wit. We voeren het werk conform bestek uit. Als iets echt niet kan wat gevraagd wordt, geven we dat tijdig aan en bieden we ook mogelijke alternatieven aan. Dat was in dit project niet aan de orde. Tot nu toe kent de opdracht een soepel verloop. Alleen het weer zou enige vertraging kunnen veroorzaken.” Zeer druk Pikkemaat vertelt dat de huidige markt een zeer druk en hectisch karakter heeft. “We hebben een zeer goed gevulde orderportefeuille op dit moment en we hopen dat we het allemaal klaar kunnen krijgen. Er ontstaan al wel soms een lange wachttijden voordat iemand aan de beurt is en dat stuit, helaas maar begrijpelijk, ook weleens op onbegrip. Maar we blijven ons best doen om iedereen tevreden te stellen." BOUWEN IN HET OOSTEN
Evenementenhal Bouw Compleet staat als een huis! Op 9, 10 en 11 oktober 2018 vindt alweer de 21ste editie van Bouw Compleet in Evenementenhal Hardenberg plaats. Tijdens deze vakbeurs in Noordoost Nederland worden alle bouwtechnieken, noviteiten van gereedschappen en bouwmaterialen gepresenteerd. Het is de ontmoetingsplek om inspiratie op te doen om uw werk efficiënter uit te kunnen voeren. U weet na een bezoek aan de vakbeurs wat er speelt in uw vakgebied. Combinatiebeurs De vakbeurs wordt gecombineerd met de Schilder, Glas en Afbouw Vakdagen. Op de beursvloer ziet u vooraanstaande verfmerken, de laatste glasinnovaties, stucwerktrends en inspirerende productpresentaties. Op Bouw Compleet schitteren mooie landelijke namen, maar vooral regionale spelers, waardoor ook zichtbaar wordt wat er speelt in de regio. Het is een uitgelezen moment om te netwerken, waar bestaande relaties worden versterkt en nieuwe relaties ontstaan. Door deze combinatie belooft het een beurs te worden met een groot, divers en compleet aanbod. Bekende gezichten Naast nieuwe namen schitteren dit jaar ook weer bekende exposanten op de beurs. Van Buuren, Raadsma en Van Dijk organiseren het jaarlijks terugkerende DRB Combi-event. Deze drie groothandelaren in ijzerwaren, gereedschappen en bouwbeslag brengen u als eindgebruiker in contact met BOUWEN IN HET OOSTEN
Evenementenhal vooraanstaande leveranciers en fabrikanten in de bouwwereld. Nieuwe kennis op doen Bouw Compleet is een uitgelezen moment om nieuwe kennis op te doen. Dit kan op verschillende manieren, via onze exposanten op de stand of via demo’s en workshops. In tegenstelling tot het voorgaande jaar zijn ook de segmenten ruwbouw & beton en interieurbouw ruim vertegenwoordigd. Deze segmenten worden zelfs op een prominente plek op de beursvloer geëtaleerd, waar u kunt zien hoe producten worden toegepast en wat de voordelen zijn van het product. Innovation Award Dit jaar kunnen exposanten zich ook weer aanmelden voor de Innovation Award. Gedurende de vakbeurs wordt de exposant beoordeeld door een vakjury en door bezoekers. Afgelopen jaar is deze prijs uitgereikt aan Paintkit. Zij presenteerden de gepatenteerde Paintkit Liner en Paintkit Roller, welke de oplossing biedt voor razendsnel perfect bijsnijden en aflakken van deuren, ramen, kozijnen en wanden. Met dit product heeft de schilder geen afplaktape meer nodig. Dit product werd op de vakbeurs succesvol ontvangen. Rijke historie Zowel de exposant als de bezoeker wordt gedurende de driedaagse beurs volledig ontzorgd, door het unieke Full Service concept, dat kenmerkend is voor Easyfairs Evenementenhal. De vakbeurs heeft een rijke historie die wordt gekoesterd. Al meer dan twintig jaar staat Bouw Compleet als een huis. Oftewel, een vakbeurs die u niet mag missen! Voor meer informatie of mogelijkheden rondom deelname Houd onze website in de gaten voor de laatste updates over Bouw Compleet bouwcompleethardenberg.nl BOUWEN IN HET OOSTEN
KUBUS en BIM4ALL vergroten cursusaanbod door samenwerking! KUBUS BV en BIM4ALL hebben een samenwerkingsovereenkomst afgesloten waarbij BIM4ALL de door KUBUS opgezette trainingen voor Solibri Model Checker zal gaan verzorgen in het noorden en oosten van Nederland. Door de samenwerking wordt de Solibri trainingscapaciteit verruimd en voorzien wij in de groeiende vraag naar trainingen voor Solibri Model Checker. Ronald de Graan, directeur product management legt uit: “De samenwerking geeft de klant een grotere flexibiliteit als het gaat om keuze in trainingsdagen en -momenten zonder verlies van kwaliteit van de training. Met BIM4ALL hebben we een ervaren BIM-partner en implementatiespecialist die al vele jaren trainingen en implementaties verzorgt. Door de accreditatie door KUBUS is de kwaliteit voor de klanten, via BIM4ALL, gewaarborgd.” “De BIM-specialist van vandaag wil graag training op een manier en op een moment die hem of haar het beste uitkomt”, aldus Robbin Breukink, directeur BIM4ALL B.V. “Voor deze professionals is het opdoen van kennis van cruciaal belang om het BIM-proces en de functionaliteit van Solibri onder de knie te krijgen. De trainingen vinden nu vrijwel altijd plaats in Eindhoven, Amsterdam of Hasselt en klanten uit het noorden of oosten moeten daardoor langer reizen. Door het volgen van trainingen via BIM4ALL houdt de professional zijn kennis op peil en verliest hij geen declarabele (reis)uren.” De samenwerking speelt in op de steeds verdere professionalisering binnen de bouw en met name bij de aannemers in Nederland. Door betere clashdetectie en vooral ook rule based model checking verhoog je de kwaliteit van de BIM-modellen met als resultaat betere afstemming tussen de verschillende partijen en lagere faalkosten in het project.
Algemeen Hout, bouwmateriaal met twee gezichten Hout is waarschijnlijk het meest milieuvriendelijke bouwmateriaal. En als je niet uitkijkt ook het minst milieuvriendelijke bouwmateriaal. Alles hangt af van de herkomst van het hout. Gelukkig hebben opdrachtgevers en bouwbedrijven die herkomst zelf in de hand. FSC-gecertificeerde bedrijven kunnen aantonen dat het geleverde hout afkomstig is uit een duurzaam beheerd bos. Paradox: ‘Kies voor hout, red het woud’ Bossen wereldwijd worden ernstig bedreigd door onverantwoorde houtkap, mijnbouw, oliepalm- en sojaplantages. FSC Nederland is daarom in 2017 een campagne gestart met als boodschap ‘Kies voor hout, red het woud’. Dat klinkt eigenaardig: hout gebruiken, dus bomen kappen, en daarmee het bos behouden. Toch is dat de essentie van FSC. De basisregel van het keurmerk is namelijk: gebruik het bos, maar dat mag niet ten koste gaan van de functies van het bos voor mens, dier en klimaat. En doordat het bos op deze duurzame manier wordt gebruikt, krijgen bosverwoestende krachten minder kans. Mark Kemna van FSC Nederland: “We moeten af van het beeld dat gebruik van hout leidt tot ontbossing. Het tegendeel is waar: kies je voor gecertificeerd hout, draag je juist bij aan de strijd tegen ontbossing! Dat maakt het werken met gecertificeerde leveranciers zo belangrijk.” Wat betekent certificering? Mark Kemna: “Als een opdrachtgever, zoals een gemeente, ontwikkelaar of particulier, hout wil toepassen is belangrijk dat het materiaal afkomstig is uit een goed beheerd bos. Een gecertificeerde aannemer kan dat garanderen. Op de factuur specificeert hij wat hij aan FSC-hout levert, dat is voor de opdrachtgever het bewijs. Een onafhankelijke certificeerder controleert jaarlijks wat de aannemer aan FSC-hout heeft geleverd en bij welke gecertificeerde houthandel hij dit heeft ingekocht. Die volumes moeten kloppen. Die houthandel wordt op zijn beurt ook gecontroleerd waar hij inkoopt. Zo wordt de hele handelsketen geborgd tot aan het bos.” BOUWEN IN HET OOSTEN
Algemeen Groei, maar ook aandachtspunten Er zit groei in gecertificeerd hout. Het marktaandeel FSC-hout stijgt, ongeveer de helft van het hout in Nederland is FSC-gecertificeerd, tien jaar geleden was dat nog 20%. In 2008 waren ongeveer 50 bouwbedrijven FSC-gecertificeerd, nu 1200. Toch is het niet alleen een succesverhaal. “Het duurzaam inkoopbeleid van de overheid heeft erg geholpen om opdrachtgevers als gemeenten en waterschappen op het pad van duurzaam hout te krijgen,” aldus Mark Kemna. “Toch zijn we er nog niet: in de meeste bestekken staat de eis om gecertificeerd hout te leveren, maar het werken met gecertificeerde leveranciers is helaas nog niet vanzelfsprekend. Dat heeft verschillende oorzaken, vaak ook kennisgebrek. Daar moeten we elkaar nog opvoeden, en ik hoop dat gecertificeerde bouwers ons weten te vinden als we kunnen helpen een opdrachtgever daarvan te overtuigen.” Circulair bouwen en klimaat Dat hout een verantwoorde herkomst moet hebben is vanzelfsprekend. Maar waarom niet meer hout gaan gebruiken? Dat gaat ook zeker gebeuren als duurzaam hout de positie krijgt die het verdient in de circulaire economie. Gebruik van hout en andere natuurlijke materialen vormt de basis van het circulaire denken vanwege hun lage milieuimpact. Voorkomen is immers beter dan genezen! Hout is een zeer circulair bouwmateriaal, en ook nog eens heel klimaatvriendelijk. Een onderzoek uit 2016 toont aan dat als we in nieuwe huizen houtskeletbouw toepassen, en bovendien voor hout kiezen in deuren, kozijnen, vloeren en gevelbekleding, we meer dan 40% op de CO2-uitstoot van nieuwbouwprojecten kunnen besparen. Niet zo gek, hout is een hernieuwbare grondstof, het bos is de fabriek, en tijdens zijn groei neemt een boom zelfs CO2 op. Gebruik tropisch FSC-hout juist heel belangrijk Gebruiken we meer hout, dan leidt dit niet alleen tot een lagere milieuen klimaatimpact in de bouw, maar bovendien tot een groter oppervlak gecertificeerd, dus beschermd bos. Dat laatste bereiken we vooral als ook tropisch FSC-hout de plek krijgt die het verdient. Mark Kemna: “In de jaren tachtig, voordat FSC bestond, werden campagnes gevoerd met de boodschap ‘tropisch hardhout de wereld uit’. Die boodschap is heel goed blijven hangen, maar zit ons nu in de weg omdat gebruik van hout juist toekomst geeft aan bossen, vooral in de tropen. Kortom, hout heeft enorme potentie als circulair, milieuvriendelijk bouwmateriaal, en gebruik leidt ook nog eens tot bescherming van bossen… dubbele winst. Maar dan moet de herkomst wel kloppen!” 42 BOUWEN IN HET OOSTEN
Algemeen Fabrikanten bouw en installatie steeds meer gezien als volwaardig aankooppunt Een belangrijke verandering in de bouwsector in de laatste jaren is de (verdere) opkomst van de fabrikant als direct afzetkanaal. Waar vroeger de handel het meest prominente aankooppunt was, wordt de fabrikant steeds meer gezien als een volwaardig alternatief voor het inkopen van bouw- en installatiematerialen. Dat blijkt uit de nieuwe BouwKennis monitor ‘Rol van de handel’. In 2014 deed BouwKennis ook al onderzoek naar de rol van de handel en daarom is het mogelijk de afgelopen vier jaren met elkaar te vergelijken. Destijds konden sommige onderzoeksdoelgroepen geen reden noemen om direct bij de fabrikant in te kopen. Dat is in 2018 wel anders: elke verwerker kan een reden noemen om hun materialen direct bij de fabrikant in te kopen. Ongeveer 70% van de totale aankopen loopt in 2018 via de professionele handel, 20% direct via de fabrikant en ongeveer 10% bij bouwmarkten en andere partijen. Afzetkanalen in de toekomst De verwachting voor de toekomst is dat verwerkers meer direct bij de fabrikant gaan inkopen en minder bij de handel. Dit hoeft echter niet te betekenen dat de handel haar bestaansrecht verliest. Handelaren zullen alleen wel op een andere manier meerwaarde moeten bieden om de opkomst van nieuwe kanalen te weerstaan. Er zijn vier algemene afzetkanalen in de sector: direct van de fabrikant naar de verwerker, pure online aanbieders (zoals bijvoorbeeld Amazon), de professionele bouw- en installatiematerialenhandel (“de handel”) en de bouwmarkt. Het belangrijkste afzetkanaal loopt via de professionele handel: ongeveer 70% van de aannemers, E-installateurs, en W-installateurs koopt in via de handel. Dit aandeel is licht gestegen ten opzichte van 2014. Ongeveer 20% koopt direct in via de fabrikant. Verwachte aankopen van E-installateurs In het onderzoek wordt onderscheid gemaakt in drie type verwerkers: aannemers, E-installateurs en W-installateurs. Als we kijken naar de tweede groep, zien we dat de meeste E-installateurs weinig verschuivingen verwachten in het speelveld van afzetkanalen. Wel valt op dat meer dan een derde van de middelgrote bedrijven een toename verwacht in de aankoop bij pure online aanbieders. Verder is te zien dat het aandeel verwachte inkopen bij de bouwmarkt flink terugloopt: een vermindering van 23% van de middelgrote E-installateurs en maar liefst 29% van de grote E-installateurs. Monitor Rol van de handel Het onderzoek is uitgevoerd onder drie verschillende doelgroepen: verwerkende partijen (aannemers, E-installateurs en W-installateurs), fabrikanten en handelaren. De drie perspectieven geven een goed en volledig beeld over de ontwikkeling van de rol van de handel. Behalve de belangrijkste afzetkanalen, geeft het onderzoek inzicht in aankooppunten, merken, logistiek en twee thema’s: system integrators en dienstverlening. Figuur 1: Verwachte aankopen in de komende 3 jaar (E-installateurs) BOUWEN IN HET OOSTEN
1 Online Touch