E-HEALTH MEER SERVICE MEER EIGEN REGIE IN GEZONDHEID
VOORWOORD ‘Een gezonde basis, voor iedereen’; dat is in een notendop het fundament van onze beleidsvisie 2017-2021. Vanuit die visie willen we ook beter inspelen op de wensen van onze klanten. E-healthtoepassingen bieden nieuwe mogelijkheden om het contact met klanten te versterken en hen meer inzicht te geven in hun gezondheid. BELEIDSVISIE 2017-2021 In deze special geven we u een inkijkje in de wereld van e-health én leest u meer over de initiatieven die we al samen met onze klanten, gemeenten en andere partners opgepakt hebben. Zoals het Consultatiebureau van de Toekomst en de Persoonlijke Gezondheidscheck. Ruimte voor experimenteren Onder het motto: ‘gewoon doen’, maken we ruimte om met elkaar te experimenteren. Samen bouwen we aan nieuwe oplossingen; het is een weg die we met veel creativiteit en enthousiasme inslaan! Karin van Esch, directeur GGD Hart voor Brabant Vragen? Ideeën en tips? Of wilt u met ons over dit thema doorpraten? Neem dan contact op met Lian Schaerlaeckens, strategisch adviseur: l.schaerlaeckens@ggdhvb.nl. 2
MEER OVER E-HEALTH Een online consult bij de huisarts, apps die inzicht geven in je gezondheid en helpen je leefstijl te verbeteren. Of zelf informatie zoeken op thuisarts.nl; het zijn voorbeelden van e-health of digitale zorg. E-health is een aanvulling op de ‘gewone’ gezondheidszorg en biedt veel mogelijkheden voor preventie, ondersteuning en service. Bijvoorbeeld online afspraken maken en je digitale gezondheidsdossier inzien. Ook voor kwetsbare mensen Elektronische zorgtoepassingen voor in huis - ‘domotica’ - dragen bij aan LIESBETH MEIJNCKENS Beter met e-health in 60 minuten de zelfredzaamheid van kwetsbare mensen zoals ouderen. En voor mensen die moeite hebben met taal zijn ‘serious games’ een uitkomst; leerzame computerspellen die in beeldtaal opgebouwd zijn. E-health geeft gebruikers de kans om de zorg voor hun gezondheid zo veel mogelijk zelf vorm te geven, tijd- en plaatsonafhankelijk. ULCO SCHUURMANS E-health voor iedereen 3
DESKUNDIGEN WERPEN BLIK VOORUIT E-HEALTH: “EEN WERELD TE WINNEN” De ontwikkelingen rondom e-health zijn talrijk en volgen elkaar in snel tempo op. Cock Vermolen, directeur Zorgbelang Brabant en Bert Mulder, lector Informatie, Technologie en Samenleving aan De Haagse Hogeschool, werpen ieder vanuit hun vakgebied een blik vooruit. deels te maken met privacykwesties en angst voor onzorgvuldigheid, maar is het vooral koudwatervrees. “Mensen moeten eraan wennen dat ze zorgzaken soms net zo makkelijk digitaal kunnen regelen als hun financiën of vakanties; vaak weten ze ook niet wat er al kan.” Cock Vermolen Terwijl er al veel mooie toepassingen beschikbaar zijn, blijft de zorg achterlopen in de digitale ontwikkelingen. Hoe kan het dat we onze hand niet omdraaien voor het online boeken van een intercontinentale vlucht, maar dat een digitale afspraak maken met je zorgverlener nog steeds lastig is? Volgens Cock Vermolen heeft het Betrokken en zelfredzaam Daar ligt een taak voor zorgaanbieders, professionals en zeker ook gemeenten, vindt Vermolen. “Zij kunnen mensen erop wijzen hoe zij digitaal een afspraak kunnen maken of een e-consult regelen, hoe zij eenvoudig hun eigen gezondheid kunnen monitoren en daardoor soms problemen voorkomen. Denk aan stappen- en calorieëntellers, bloeddrukmeters, apps die je aan je medicijnen herinneren of zelfs je snurkgedrag bijhouden. Zo kan lotgenotencontact via social media 4
mensen enorm helpen en kan een eenvoudige buurt-app zorgen voor meer betrokkenheid en zelfredzaamheid.” Benut wat er al is Via de E-health Meetlat onderzocht Zorgbelang de digitale dienstverlening van zorgverleners in Brabant. Ook hieruit bleek dat het aanbod van digitale basisdiensten nog geen gemeengoed is. Op enkele koplopers na. “Samen met hen willen we andere partijen inspireren de basisvoorzieningen beter toegankelijk te maken. Vooralsnog geen nieuwe dingen bedenken, maar juist benutten wat er al is. Basiszaken zoals online contact met je zorgverlener, afspraken maken, waarden doorgeven en je eigen gegevens inzien… Alleen daar al is er een wereld te winnen, en dat is nog maar het begin.” E-HEALTH MEETLAT BRABANT Bert Mulder “Het is eigenlijk oneerlijk verdeeld”, stelt Bert Mulder. “Enerzijds worden de meest eenvoudige toepassingen, zoals digitaal een afspraak maken, in de praktijk amper gebruikt. Tegelijkertijd zijn er al toepassingen mogelijk die bij wijze van spreken levens kunnen redden, maar die nog niet de markt op kunnen. Hier moet namelijk eerst een samenhangend systeem voor komen en dat is ongelooflijk ingewikkeld.” 5
Ideaal plaatje Enorme impact Op het gebied van medicijnen is dat uiteindelijk gelukt, legt Mulder uit. “In ons land zijn medicijnen beschikbaar voor alle 18 miljoen inwoners. Ze voldoen aan allerlei eisen, hebben een bijsluiter, we kennen de bijwerkingen en interactie met andere middelen, het is duidelijk wie ze mag voorschrijven of verkopen, enzovoort. Zo’n systeem moet er ook komen voor e-healthtoepassingen. Idealiter gaat een patiënt straks bij de specialist de deur uit met een recept voor een medicijn en/of een e-healthadvies. Gewoon even langs de e-healtbalie in de apotheek dus.” “Met de participatiesamenleving voor ogen, hoopt de overheid dat burgers binnen een jaar of vijftien steeds meer zorgtaken op zich nemen. E-health zal dan het werk van zorgprofessionals aanvullen en soms zelfs vervangen. Thuis bloedprikken via een chip bijvoorbeeld, waarbij de (huis)arts à la minute de uitslag krijgt.” Toch zal het zo snel niet gaan, verwacht Mulder. “Dit vraagt heel veel tijd, inzet en een goede samenwerking tussen leveranciers, zorgaanbieders, overheid én burgers. Maar dat de impact op de zorg enorm zal zijn, is een feit. De mogelijkheden van e-health zijn eindeloos.” E-health biedt mensen ongelooflijk veel mogelijkheden om meer regie te voeren over hun eigen gezondheid of die van hun kinderen. E-health is veel meer dan gezondheids-apps op smartphones. Neem bijvoorbeeld een toepassing waarmee ouders op elk gewenst moment vragen aan het consultatiebureau kunnen stellen over de ontwikkeling van hun kind. En daarnaast informatie over die ontwikkeling kunnen raadplegen en bijhouden. Dat is niet alleen leuk, het stimuleert mensen ook bewust bezig te zijn met hun gezondheid en die van hun naasten. Gezondheid blijft hierdoor niet langer beperkt tot een dossier bij de dokter. Margo Mulder, wethouder gemeente Heusden 6
E-HEALTH TOEPASSINGEN GEZOND OPGROEIEN EN OPVOEDEN + BLENDED CARE SERIOUS GAMES GROEI APP DATASCIENCE PERSOONLIJKE GEZONDHEIDSCHECK GGD APPSTORE VOLGEN VAN JE GEZONDHEID 7
GGD MAAKT ZICH STERK VOOR E-HEALTH DIGITALE ZORG MOET UÍT DE KINDERSCHOENEN! “Het regelen van zaken rondom ‘gezondheid’ moet net zo makkelijk en vanzelfsprekend zijn als digitaal je bankrekening beheren. Onze klanten willen online afspraken maken met de GGD, chatten over gezondheidsvragen of het medisch dossier van hun kind bekijken. E-health toepassingen maken dit mogelijk en daarmee zijn we momenteel volop aan het experimenteren.” Jacqueline Baardman, manager sector Leefomgeving bij de GGD Hart voor Brabant, is ervan overtuigd dat e-healthtoepassingen binnenkort onmisbaar zijn, ook in de preventieve gezondheidszorg: “De behoefte aan digitale zorg is een logisch gevolg van de ontwikkelingen in de samenleving. Mensen willen én nemen steeds meer regie over hun eigen leven en gezondheid.” Jacqueline Baardman Makkelijker en transparanter E-health is een hulpmiddel waarmee we een aantal zaken voor de klant makkelijker en transparanter maken. E-Health stimuleert ook de betrokkenheid bij de eigen gezondheid en vergroot de zelfredzaamheid. En dat past helemaal bij de uitgangspunten van ‘positieve gezondheid’ die uitgaan van kansen en de eigen kracht van mensen. E-health helpt ook de gezondheidszorg efficiënter én beter te organiseren waardoor we uiteindelijk op kosten kunnen besparen. 8
Rol GGD-professional verandert Op het consultatiebureau zijn we sinds jaar en dag bezig met het meten, wegen en controleren van kinderen. Laten we ouders het vertrouwen geven dat ze zelf heel goed de gezondheid van hun kind kunnen volgen. En dat wij er voor ze zijn er als het nodig is. De vakkennis en betrokkenheid van onze professionals zetten we anders in; van ‘vertellen hoe het moet’, naar ‘ondersteunen en coachen’. Natuurlijk moeten we ouders goed informeren en zorgen dat we onze digitale middelen technisch op orde hebben. Experimenteren en gewoon dóen We zijn al volop aan de slag met e-healthpilots. Dit is een leerproces waarin we samen optrekken met onze klanten, ketenpartners en gemeenten. Het Consultatiebureau van de Toekomst - een pilotproject in Schijndel en Berghem - is de proeftuin waarin al veel gebeurt. We zetten bijvoorbeeld ‘blended care’ in: een mix van digitaal en face to face contact. Daarnaast draait in Goirle een pilot met de Persoonlijke Gezondheidscheck; een online ‘tool’ die deelnemers meer inzicht geeft in hun gezondheid. Digitale gegevens over gezondheid Sommige e-healthtoepassingen leveren veel gegevens op over de gezondheid van mensen. Onze uitdagingen liggen vooral in het ontwikkelen van nieuwe manieren waarop we die data ophalen en omzetten in kennis en inzichten. Dat is waardevolle informatie voor gemeenten bij het opzetten van hun gezondheidsbeleid. Dilemma’s zijn er ook: hoe halen we op een integere manier die data op? Hoe bewaken we privacy en veiligheid? Betrouwbaar en onafhankelijk Geanonimiseerde gegevens uit de Persoonlijke Gezondheidscheck leveren al waardevolle data op. Het is een bescheiden begin. Het is de hoogste tijd dat de digitale zorg bij de GGD uit de kinderschoenen komt en dat we hier als publieke partij een rol in vinden. Met onze onafhankelijkheid, betrouwbaarheid en vakkennis, hebben we goud in handen.” POSITIEVE GEZONDHEID 9
CONTACT MAKKELIJKER EN NOG BETER OP MAAT HET CONSULTATIEBUREAU VAN DE TOEKOMST De GGD ontwikkelt een consultatiebureau nieuwe stijl op pilotlocaties in Berghem en Schijndel. Op deze locaties zetten we onder andere e-healthprogramma’s in. Hiermee maken we het contact met ouders en jeugdigen makkelijker en nog beter op maat. We gingen allereerst met ouders in gesprek over hun ervaringen en verbeterpunten voor de jeugdgezondheidszorg. De resultaten van deze gesprekken verwerkten we in een eerste blauwdruk voor het Consultatiebureau van de Toekomst. De GGD-professionals op het consultatiebureau stemmen met ouders de ondersteuningsbehoefte af. Bijvoorbeeld het aantal contactmomenten en de vorm waarin die plaats vinden. Waar mogelijk zetten ze digitale hulpmiddelen in, zoals de GroeiApp. 10
Blended care We bieden ook ‘blended care’ aan. Dit is een mix van gesprekken op locatie en online begeleiding. Hiervoor experimenteren we met het systeem Karify dat we inzetten voor ouders met kinderen van 0-12 jaar. Binnen Karify zijn programma’s voor de begeleiding van ouders met vragen en problemen rondom voorkeurshouding, overgewicht en zindelijkheid/bedplassen. Voor kinderen vanaf 12 jaar en hun ouders maken we programma’s voor de begeleiding van ziekteverzuim en overgewicht. Verder ontwikkelen we blended werkwijzen rondom excessief huilen en pesten. Serious gaming We richten ons ook op andere digitale hulpmiddelen zoals ‘serious gaming’. Denk hierbij aan games over voeding, games voor het testen van de motoriek of vragenlijsten voor pubers. Deze games zijn ook heel geschikt voor kinderen die nog niet kunnen praten maar wel ‘swipen’, of voor asielzoekerskinderen die onze taal nog niet goed beheersen. Subsidie en samenwerking We werken nauw samen met partners zodat we wederzijdse kennis en ervaring optimaal benutten. De projecten proberen we met subsidies te financieren. Zo dienen we met TNO een subsidieaanvraag in bij ZonMw voor het uitwerken van blended werkwijzen. En we trekken samen op met de Hogeschool Utrecht bij een subsidieaanvraag voor serious gaming. We brengen ook de mogelijkheden voor brede implementatie binnen de JGZ in kaart. Het NCJ, Actiz, GGD WestBrabant, GGD Amsterdam, GGD GHOR NL en de beroepsverenigingen zijn als adviseurs hierbij betrokken. De nieuwe werkwijzen toetsen we op succes, duur van het traject, cliënttevredenheid en proces. FILMPJE CONSULTATIEBUREAU TOEKOMST FILMPJE GROEIAPP 11
JOUWGGD.NL: DÉ JONGERENWEBSITE JOUW GGD Jongeren zoeken op allerlei manieren antwoorden op gezondheidsvragen. Of zitten met een probleem dat zij liever anoniem bespreken. JouwGGD.nl biedt jongeren van 12-23 jaar betrouwbare informatie over gezondheid, relaties, lichaam, seks, gevoel, alcohol, roken en drugs. Ook kunnen jongeren op de website elke werkdag anoniem chatten en mailen met een jeugdarts of jeugdverpleegkundige, afkomstig van een van de aangesloten GGD’en. Ook professionals van de GGD Hart voor Brabant doen mee. 12 Meest bezochte pagina’s gaan over: • Gezond gewicht • Anticonceptie • Veranderingen in de puberteit • Als je je rot voelt • Online vrienden Meest besproken onderwerpen op de chat: • Seks • Gewicht/lichaam • Gevoelens (zelfvertrouwen, verliefd zijn) • Relaties • Mishandeling/misbruik
INZICHT IN JE GEZONDHEID DE PERSOONLIJKE GEZONDHEIDSCHECK Met een gezonde leefstijl houd je ziekten en aandoeningen meestal buiten de deur. Maar hoe weet je of je op de goede weg zit? De Persoonlijke Gezondheidscheck helpt een handje. Via het invullen van een online vragenlijst krijg je inzicht in je gezondheid. En advies, precies op maat. De gemeente Goirle startte een pilot met deze Persoonlijke Gezondheidscheck. Goirle werkt in deze pilot samen met de GGD Hart voor Brabant, Huisartsenpraktijk Oranjeplein en Niped. Inzet is het voorkomen van veelvoorkomende ziektes zoals diabetes en hart- en vaatziekten. Inzicht en handelingsperspectief De check is uniek omdat het zowel medische, welzijns- als leefstijlonderdelen met elkaar combineert. Het geeft deelnemers daarmee een betrouwbaar en compleet inzicht in hun gezondheid en risico’s op het krijgen van veelvoorkomende ziektes. De check combineert deze risico’s met een persoonlijk advies om er zelf mee aan de slag te gaan, of met hulp van zorg-, sport- en/of welzijnsorganisaties in hun buurt. Deelnemers met een verhoogd risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten krijgen het advies om aanvullend bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker te laten testen. Eerste resultaten Eind mei ontvingen 4138 inwoners een uitnodiging om online en kosteloos deel te nemen. 866 inwoners vulden de vragenlijst in en ontvingen een gezondheidsrapport en persoonlijk advies. De GGD volgt via evaluaties nog enige tijd hoe de deelnemers omgaan met dit advies. De GGD breidt de pilot uit naar Oisterwijk en Uden. En bij succes hopelijk naar alle gemeenten. PERSOONLIJKE GEZONDHEIDSCHECK 13
We zijn er trots op dat we als eerste gemeente in Nederland zo'n innovatief middel als de Persoonlijke Gezondheidscheck inzetten. Het past prima bij ons streven het eigen initiatief van inwoners te stimuleren: wat je zelf kunt, moet je ook doen! De check biedt inwoners aanknopingspunten voor gerichte vervolgacties. En uit de check halen we ook anonieme onderzoeksgegevens die inzicht geven in gezondheidstrends; belangrijke informatie voor het lokale gezondheidsbeleid. Harry van de Ven, wethouder gemeente Goirle In Oisterwijk start een wijkprogramma waarin we met inwoners werken aan een gezonde leefstijl. We zetten hierbij de Persoonlijke Gezondheidscheck in; die geeft inwoners inzicht in hun gezondheid én laat zien wat beter kan. We bieden handreikingen voor een gezonde leefstijl, tegelijkertijd bouwen we bij inwoners het bewustzijn op dat ze zélf verantwoordelijk zijn voor de manier waarop ze met hun lichaam omgaan. Deze gezondheidscheck prikkelt en daagt mensen uit. En maakt het ook léuk om met gezondheid bezig te zijn! Peter Smit, wethouder gemeente Oisterwijk
HET MONITOREN VAN DE PUBLIEKE GEZONDHEID Door de inzet van e-health ontstaan ook nieuwe methoden voor het monitoren van de publieke gezondheid. Onderzoekers werken samen om gegevens over gezondheid - data - op een slimme manier in waardevolle informatie om te zetten. Bijvoorbeeld ter ondersteuning van professionals in de preventie en vroegsignalering. En voor gemeenten als ondersteuning voor hun beleid. Analyseren en voorspellen Samen met de Universiteit van Tilburg en de TU Eindhoven ontwikkelen we nieuwe analysetechnieken. Een PHD werkt aan een voorspellend model voor zelfredzaamheid in wijken. En studenten van de datascience opleiding in Den Bosch werken mee aan de analyse van vraagstukken in de publieke gezondheid. Op die manier bieden we gemeenten meer actuele, voorspellende informatie voor hun gezondheidsbeleid. YNFORMED Signaleren kindermishandeling GGD Amsterdam en het bedrijf Ynformed ontwikkelden op basis van ‘tekstmining’ in de tekstvelden van het digitaal kinddossier KIDOS een hulpmiddel dat JGZ-professionals ondersteunt bij de signalering van kindermishandeling. Deze analysetechniek levert bovendien informatie op over vermoedens van kindermishandeling in het werkgebied van de GGD. Meer over datascience Het vakgebied ‘datascience’ werkt aan analysemethoden van data, zoals datamining (zoeken naar statistische verbanden in databestanden), patroonherkenning en visualisatie. Het gaat om antwoorden op vragen zoals ‘wat is er gebeurd (rapporteren)’, ‘waarom is het gebeurd (diagnose)’, ‘wat zal er gebeuren (voorspellen)’ en ‘wat is het beste dat kan gebeuren (aanbevelen)’. 15
GGD APPSTORE: HELDERHEID IN GEZONDHEIDSAPPS Hoe vinden mensen de juiste gezondheidsapp en is deze betrouwbaar, werkt het zoals wordt beloofd? En hoe zit het met de privacy en veiligheid? De 25 GGD’en en GGDGHOR Nederland sloegen de handen ineen en werken nu samen in de GGD AppStore. Gebruikers vinden in deze AppStore een overzicht van relevante en betrouwbare apps over verschillende gezondheidsthema’s. De apps zijn beoordeeld aan de hand van diverse criteria, gebaseerd op de uitgangspunten van positieve gezondheid. GGD APP STORE APP VOOR REIZIGERS: ‘GGD REIST MEE’ ‘GGD reist mee‘ is een gratis app voor reizigers naar (sub)tropische bestemmingen. De app maakt gebruik van GPS; de GGD kan zo berichten sturen wanneer in een land een gezondheidsprobleem speelt zoals het zikavirus of ebola, of bij politieke onrust. Dat bericht ontvangt de reiziger alleen als hij/zij daadwerkelijk in dat land is. De app biedt informatie over (tropische) ziekten, vaccinaties en het voorkomen van insectenbeten of hoogteziekte. Natuurlijk veel handige links naar relevante websites en apps. De reiziger kan via de app contact opnemen met het reizigers webcareteam of een afspraak maken bij een van de GGD’en. COLOFON Hartelijk dank aan allen die een bijdrage leverden aan deze uitgave. GGD Hart voor Brabant, september 2016. WWW.GGDHVB.NL 16
1 Online Touch