JAARGANG 12 | NUMMER 2 | SEPTEMBER 2018 Nieuwsbrief Openbare Gezondheidszorg Heeft u ook zo genoten van de prachtige zomer? Wij ook. Maar onze GGD heeft deze zomer niet stilgezeten. Tijdens deze periode is er hard gewerkt aan de subsidieaanvraag “Bruggen naar gezond gewicht in Zaanstreek-Waterland”. En met resultaat! ZonMw honoreerde de subsidieaanvraag van GGD Zaanstreek-Waterland, die tot stand kwam in nauwe samenwerking met de betrokken gemeenten, Academische werkplaats Jeugd & Gezondheid, werkplaats Sociaal domein Amsterdam, Huisartsenzorg ZaanstreekWaterland en VU Amsterdam. Met de toekenning van een subsidiebedrag van € 500.000,- kunnen de gemeenten Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Wormerland en Zaanstad de komende vier jaar een extra impuls geven aan gezondheidsbeleid gericht op het tegengaan van overgewicht en obesitas bij kinderen. De regio Zaanstreek-Waterland staat in de top vijf zwaarste regio’s van Nederland. Het percentage 10-jarige kinderen met overgewicht ligt met 17% hoger dan het landelijke gemiddelde (14%). Gezondheidsverschillen nemen daarnaast verder toe. De GGD werkt al met Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG-) Zaanstad aan een gezonde leefomgeving voor een gezonde jeugd. Naast preventie is er ondersteuning voor kinderen met over gewicht en obesitas en hun ouders. Omliggende gemeenten en de GGD willen deze vernieuwende integrale aanpak uitbreiden. Met de toegekende subsidie krijgen meer gemeenten de kans om samen met inwoners en professionals tot een plan te komen en om professionals te trainen voor uitvoering ervan. In de komende periode gaan wij met elkaar aan de slag om dit plan verder vorm te geven. In de volgende nieuwsbrief leest u hierover meer. In deze editie krijgt u verder meer informatie over de vaccinatie ronde Meningokokken die dit najaar en volgend voorjaar zorgt voor 15.000 extra te vaccineren kinderen. En u komt meer te weten over de gezamenlijke ketenaanpak verward gedrag, die in samenwerking met de drie Noord-Hollandse GGD’en tot stand is gekomen. Ik wens u veel leesplezier. Ferdinand Strijthagen, Directeur Publieke Gezondheid FOTO: © MONIQUE KOOIJMANS Start vaccinatieronde Meningokokken najaar 2018 Sinds 2015 is er een toename van het aantal ziekte gevallen dat wordt veroorzaakt door meningo kokken type W. Vóór 2015 waren er gemiddeld 4 patiënten per jaar met meningokokkenziekte type W in Nederland. Van oktober 2015 tot en met juni 2018 werden er 200 patiënten met meningokokkenziekte type W gezien in Nederland. Sinds oktober 2015 zijn er 32 patiënten overleden aan meningokokkenziekte type W in Nederland. De ziektegevallen kwamen verspreid voor over Nederland. Regionale epidemieën zijn er niet geweest. Vanwege deze toename, is er besloten om de meningokokken C-vaccinatie per 1 mei 2018 te vervangen door een vaccinatie die beschermt tegen de typen A, C, W en Y. Vanaf mei 2018 wordt deze nieuwe vaccinatie aangeboden aan kinderen van 14 maanden binnen het Rijksvaccinatieprogramma. Omdat meningokokken W tevens voor oudere kinderen gevaarlijk is, wordt de vaccinatie per 1 oktober 2018 ook aangeboden aan tieners in het jaar dat ze 14 worden. Dit houdt in dat er in totaal 15.000 kinderen extra gevaccineerd gaan worden door de GGD. Deze vaccinatieronde vindt plaats in het najaar van 2018 en in 2019. In 2018 worden alle tieners, die dit jaar tussen 1 mei en 31 december 14 jaar zijn, opgeroepen. Het gaat hierbij om 2.600 kinderen die tijdens de vaccinatieronde in het najaar gevaccineerd gaan worden tegen de Meningokokkenziekte. In 2019 wordt de volgende inhaalslag gemaakt. Ter ondersteuning van deze vaccinatieronde lanceerde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de landelijke vaccinatiecampagne ‘Deel dit niet met je vrienden. Haal die prik tegen meningokokken’ tegen de Meningokokkenziekte, gericht op jongeren. Onderdeel van de campagne is de website www.deelditnietmetjevrienden.nl, waar onder andere aan jongeren wordt uitgelegd wat de meningokokkenziekte is en hoe de prik werkt. CONTACTPERSOON: ASTRID GLEBBEEK (AGLEBBEEK@GGDZW.NL) Wat is meningokokken? Meningokokken zijn bacteriën die van mens op mens overdraagbaar zijn door onder andere hoesten, niezen en zoenen. De bacterie kan zich in de neusholte bevinden van gezonde mensen zonder ziekteverschijnselen te veroorzaken, met name bij jongeren. Als deze bacterie in de bloedbaan of in het zenuwstelsel komt, kan het ernstige ziektebeelden geven zoals bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking. Dit wordt Meningokokkenziekte genoemd.
Gezondheid in de omgevingsvisie: wacht niet tot 2021 Z-Wwweetjes De Omgevingswet gaat in 2021 van kracht. Deze wet beoogt een meer samenhangende afweging van belangen en een verbetering van de fysieke leef omgeving. De ambitie van de Rijksoverheid is om op langere termijn te komen tot een leefomgeving die een positieve invloed heeft op de gezondheid en die gezond gedrag stimuleert. Het gaat bij gezondheid in de Omgevings wet niet alleen om de fysieke leefomgeving, maar ook om onderwerpen als meer bewegen, sociale veiligheid, ruimte voor ontmoeting en minder stress. Een gezonde omgeving verlaagt de ziektelast en maakt het gebied aan trekkelijk voor bewoners en bedrijven om zich te vestigen. Dit sluit goed aan bij het nieuwe begrip van gezondheid. De gezondheid van mensen wordt door veel factoren beïnvloed, zowel in positieve als negatieve zin. Onderstaand figuur laat de belangrijkste negatieve factoren zien. Behalve leefstijl heeft de omgeving waarin we wonen, werken en leren op allerlei manieren invloed op onze gezondheid. Een ongezond binnen- en buitenmilieu veroorzaakt vier procent van de ziektelast. Luchtverontreiniging is hierbij een belangrijke factor die bijna 11.000 doden veroorzaakt. De kwaliteit van lucht, water en bodem verbetert naar verwachting verder in de toekomst. Er blijft wel regionale variatie bestaan door lokale omstandigheden zoals verkeer, veeteelt, houtkachels en industrie. De inrichting van de leefomgeving kan bijdragen aan het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering. Vooral het goed inzetten van groen en water in de leefomgeving is hierbij van belang. Dit stimuleert ook gezond gedrag. In voorbereiding op de nieuwe wet werken veel gemeenten al aan de omgevingsvisies. Wanneer gezondheidsaspecten hierin direct worden meegenomen resulteert Machteld Huber introduceerde in 2012 het begrip “positieve gezondheid”? Waar dit ook alweer voor staat en meer informatie vindt u op https://iph.nl/positieve-gezondheid/ dit in een gezonde, veilige en aantrekkelijke omgeving. De GGD adviseert graag, in samenwerking met de Omgevingsdienst, de Veiligheidsregio en het Hoogheemraadschap, over hoe gezondheidsaspecten concreet geïmplementeerd kunnen worden in de omgevingsvisies. GGD GHOR Nederland heeft hiervoor drie kernwaarden geformuleerd. Deze kernwaarden zijn: • Een gezonde woonomgeving onder andere te bereiken door - een rookvrije omgeving; - een omgeving met aantrekkelijke plekken om te ontmoeten, te ontspannen en te bewegen. • Mobiliteit gericht op - actief vervoer (lopen en fietsen) is de standaard; - goede fiets en OV verbindingen. • Gebouwen, waaronder - een prettig binnenklimaat; - voldoende betaalbare levensloopgeschikte woningen. Met het advies van de GGD kunnen gemeenten goed geïnformeerd keuzes maken over de inrichting van de fysieke omgeving en hiermee de gezondheid van inwoners beschermen en bevorderen. CONTACTPERSONEN: ANIKO KOSSEN (AKOSSEN@GGDZW.NL), ANNE-MARIE MERCKX (AMERCKX@GGDZW.NL) EN GHISLAINE VAN NOOIJEN KOOIJ (GVNOOIJENKOOIJ@GGDZW.NL) BRON: RIVM, 2014
Ketenaanpak personen met verward gedrag Noord-Holland Per 1 oktober 2018 moeten gemeenten een sluitende ketenaanpak gereed hebben voor mensen met verward gedrag. Binnen de politie-eenheid is deze opgave opgepakt door de drie directeuren publieke gezondheid (GGD’en Zaanstreek-Waterland, Hollands Noorden en Kennemerland). Zij rapporteren over de resultaten aan de stuurgroep, waarin twee burgemeesters, drie wethouders volksgezondheid, de officier van justitie, de politie, de bestuurders van GGZ-organisaties zitting hebben. De GGD’en ontwikkelen in nauwe samenwerking met ketenpartners (gemeenten, GGZ, politie en andere zorginstellingen) een uniforme ketenaanpak op het niveau van politie-eenheid Noord-Holland, maar die binnen de eigen regio en gemeente aan kan sluiten op lokale organisatievormen. Niet alle geplande resultaten zullen per 1 oktober gerealiseerd zijn, maar voor alle schakels van de keten lopen projecten. Het melden van niet-acute verwardheid Voor de regionale meldkamer wordt gewerkt met een protocol, waardoor snel een onderscheid gemaakt kan worden tussen niet-acute en acute psychische zorg. Vanuit de regionale meldkamer wordt bij niet-acute verwardheid doorgeschakeld naar de lokale meldpunten. In Zaanstreek-Waterland is dit het Meldpunt Overlast en Bemoeizorg. Dit Meldpunt wordt een onderdeel van het Zorg- en Veiligheidshuis Zaanstreek-Waterland en zal een ruimere beschikbaarheid en bereikbaarheid krijgen. Voor hulpverleners en vrijwilligers in bijvoorbeeld buurtcentra wordt de training Mental Health First Aid gegeven, een soort EHBO voor psychische problemen. Dit stelt hen in staat beter signalen van verwardheid te herkennen en eerste acties uit te zetten. Inzet van straattriage Samen met Parnassia GGZ en politie wordt een vorm van straattriage ontwikkeld om ter plaatse van een incident aanvullende diagnostiek te kunnen doen en op maat te kunnen ingrijpen. Hieraan is ook het project Vervoer gekoppeld. Verwarde burgers die (tijdelijk) niet thuis kunnen verblijven, worden vervoerd door een vervoersbedrijf, afgeleide ambulance of in ernstige gevallen per gewone ambulance. Het doel hiervan is om het inzetten van de politie als vervoerder te voorkomen. Tijdelijke opvang of nadere screening is in samenwerking met Parnassia GGZ beschikbaar. Voor tijdelijke woonvoorzieningen zijn zowel in Zaanstad als Purmerend initiatieven ontplooid. CONTACTPERSOON: AMAR VOOGT (AVOOGT@GGDZW.NL) Z-Wwweetjes Op 1 oktober start de landelijke campagne Stoptober. Wat houdt dit in? Deelnemers roken 28 dagen niet. Daarbij worden ze dagelijks op de hoogte gehouden via de Stoptober-app. Hiermee ontvangen ze tips en lezen ze wat (tijdelijk) stoppen met roken oplevert voor de gezondheid. Na zo’n periode is de kans dat iemand blijvend stopt, 5 keer hoger! Meer lezen over de landelijke campagne Stoptober? Ga naar www.stoptober.nl Jeugdgezondheidszorg in beweging: Spiegelgesprekken met ouders De Jeugdgezondheidszorg is aan het veranderen en in beweging. In die verandering staan de ouders en het kind centraal. De JGZ-professional heeft tijdens het opgroeien van het kind meerdere momenten contact met ouders en kind. Van belang is om tijdens deze gesprekken te bepalen waar ouders op dat moment behoefte aan hebben. Wat zijn hun vragen? Wat hebben ouders nodig van de Jeugdgezondheidszorg? Door dichter bij de behoefte van de ouders te komen, kunnen ouders beter gebruikmaken van het aanbod en de expertise van de Jeugdgezondheidszorg. Dit vraagt om een verandering in houding van de JGZ-professionals. Een eerste stap in die “houdingsverandering” is gezet in april 2018. Tijdens een innovatiedag in team Jeugd Waterland zijn zogenaamde ‘spiegelgesprekken’ met ouders gehouden om inzichtelijk te krijgen hoe zij het contact met de Jeugdgezondheidszorg ervaren. De ouders spraken met elkaar onder leiding van een gespreksleider over het beeld dat zij hebben van de Jeugdgezondheidszorg, hoe het contact verloopt en wat zij graag zouden willen in dat contact. Het hele JGZ-team was erbij maar mocht niet meepraten. Zij mochten alleen luisteren en vragen stellen ter verduidelijking. De ouders bleken heel verschillende ervaringen te hebben. Daar waar de ene ouder de Jeugdgezondheidszorg heel flexibel vond, met name rondom afspraken, had de andere ouder het gevoel steeds hetzelfde verhaal over haar kinderen te moeten vertellen.
Een aantal van hen dacht dat de Jeugdgezondheidszorg stopt bij 4 jaar. Dat de GGD ook op school verdergaat wisten zij nagenoeg niet; ze hadden niet gedacht dat dit een doorgaande lijn was. Eén ouder vertelde ook dat zij absoluut niet wist hoe zij een afspraak zou moeten maken bij het opvoedspreekuur. Voor de professionals gaf dit gesprek veel inzichten in hoe de communicatie met ouders verloopt. Aan nemen dat iets uitgelegd is, is niet voldoende. Het is niet altijd vanzelfsprekend dat ouders weten wat de Jeugdgezondheidszorg kan betekenen en ook hoe zij de Jeugdgezondheidszorg kunnen vinden. En er dient veel beter geluisterd en samengewerkt te worden met ouders. Dat is één van de veranderingen waar de Jeugd gezondheidszorg de komende tijd op gaat inzetten. Een klanttevredenheidsonderzoek in het najaar van 2018 zal daarbij ook weer waardevolle informatie opleveren. CONTACTPERSOON: LIESBETH VOLKERS (LVOLKERS@GGDZW.NL) Maximale impact voor een gezonde jeugd: de visie van de Jeugdgezondheidszorg Door de veranderingen in het sociaal domein heeft GGD Zaanstreek-Waterland eind 2017 beschreven waar de jeugd gezond heids zorg voor staat, de visie van de JGZ. In dit visiedocument werkt de Jeugd gezondheids zorg haar ambitie uit en geeft aan wat dit betekent voor het kind en de ouders, de JGZprofessionals en het management van GGD Zaanstreek-Waterland en voor gemeenten en de partners in de zorg voor jeugd. GGD sluit aan bij taalakkoord Zaanstreek-Waterland Conferentie Tel mee met Taal - 31 oktober van 13.30 – 17.00 uur Op 31 oktober organiseren de partners van het taalakkoord de conferentie ‘Tel mee met Taal’ in Zaanstad. Tijdens deze conferentie delen de partners de ambities van het Regionaal Taal akkoord met u en worden er stappen gemaakt om de taalvaardigheid in de regio te verbeteren. Wilt u via ons informatie ontvangen over de locatie, mogelijkheid tot aanmelden en het programma met inspirerende sprekers en workshops? Stuur dan een e-mail naar info@ggdzw.nl. Eind maart heeft Ferdinand Strijthagen, directeur GGD Zaanstreek-Waterland, het ambitiedocument ‘We zetten in op taal’ ondertekend. In dit document staan allerlei ambities van de GGD met betrekking tot laaggeletterdheid. Een onderwerp dat helaas ook in onze regio speelt. In het document ‘We zetten in op taal’ staan de volgende ambities: • De GGD werkt aan het signaleren en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid. • Medewerkers herkennen laaggeletterdheid bij cliënten van de GGD. • De GGD ontwikkelt een methodiek om deze doelgroep te ondersteunen en verwijzen. • Onze informatie voor alle inwoners, dus ook voor laaggeletterden, is goed leesbaar en begrijpelijk. Laaggeletterden Laaggeletterden hebben het vaak moeilijk. Er zijn bijna geen banen meer waarbij het niet nodig is om te lezen en schrijven. Onvoldoende taal- en digitale vaardigheden gaan vaak samen. Laaggeletterdheid leidt vaak tot werkloosheid en/of armoede. Iedere werkende en werkzoekende heeft voldoende beheersing van deze basisvaardigheden (lezen, schrijven en digitale vaardigheden) nodig om mee te kunnen doen in de huidige maatschappij en om aan het werk te blijven of weer aan het werk te komen. Laaggeletterde ouders zijn direct van invloed op de taalbeheersing van hun kinderen. Het is voor hen lastiger om hun kind goed te begeleiden, bijvoorbeeld bij het lezen, maar ook bij andere taalprestaties. Taalakkoord Zaanstreek Waterland In Nederland is één op de negen inwoners laaggeletterd. Zaanstreek-Waterland is hierop geen uitzondering. Het percentage laaggeletterden is in de Zaanstreek zelfs 16%. Dat betekent dat één op de zes inwoners in deze regio laaggeletterd is. Laaggeletterdheid komt in de regio Zaanstreek meer voor dan in Waterland waar het percentage tussen de 8 en 11% ligt. Daarom heeft de Taalbeleidsgroep Zaanstad onlangs het initiatief genomen tot het sluiten van een regionaal taalakkoord. In onze regio hebben zich inmiddels 16 partners aan het taalakkoord gecommitteerd. CONTACTPERSOON: ASTRID ROEST (AROEST@GGDZW.NL) Z-Wwweetjes Voor meer informatie over het Taalakkoord of de bedrijven en organisaties die zich gezamenlijk inzetten om laaggeletterdheid in de regio Zaanstreek Waterland aan te pakken, kijk op https://www.taalvoorhetleven.nl/ nieuws/taalakkoord-zaanstreek-waterland.
Open de Voordeur Open de Voordeur is ontstaan uit een doorontwikkeling van Mannen Kom Op! Een mannen preventieproject dat in 2011 is opgericht en waarbij vrijwilligers en ervaringsdeskundigen huiselijk geweld inzichtelijk en bespreekbaar maken. Open de Voordeur vervult een onafhankelijke en neutrale brugfunctie tussen mens en hulpverleners. De kracht zit in het feit dat de vrijwilligers/ ervaringsdeskundigen weten en voelen wat iemand meemaakt die met huiselijk geweld te maken heeft. De vrijwilligers/ervaringsdeskundigen geven voorlichting, bieden inzichten en zijn ondersteunend, zodat huiselijk geweld bespreekbaar wordt en mensen eerder bij de juiste hulpverlening terechtkomen. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het verminderen van huiselijk geweld. Open de Voordeur richt zich op de inwoners van de regio Zaanstreek-Waterland en heeft speciaal aandacht voor mannen, 65+’ers en ouders met volwassen thuiswonende kinderen. Het team van Open de Voordeur verzorgt voorlichting op bijvoorbeeld scholen, bedrijven, buurthuizen etc. De voorlichting gaat over wat huiselijk geweld is, wat de gevolgen daarvan zijn en waar je hulp kunt krijgen. Naast de professionele hulpverleningsinstellingen is er ook oog voor diverse vrijwilligersorganisaties. Het is mogelijk om telefonisch met de vrijwilligers en/of ervaringsdeskundigen in contact te komen. Dit gebeurt volledig anoniem. Het doel is om die mensen te bereiken die met huiselijk De groeigids app is inmiddels geïntroduceerd. De groeigids app geeft (aanstaande) ouders inzicht bij de ontwikkeling, gezondheid en opvoeding van hun kind. Vanaf het moment van een kinderwens tot en met de puberteit. Een lange tijd dus, waarin zich steeds nieuwe vragen over opgroeien voordoen. Alle ouders die op het spreekuur van de Jeugdgezondheidszorg komen worden op de hoogte gebracht van de groeigids app. Zie voor informatie de website: www.groeigids.nl Z-Wwweetjes geweld te maken hebben door de drempel, om over dit moeilijke onderwerp te praten, zo laag mogelijk te houden. Op verzoek van de beller wordt een advies gegeven. Ook kan één van de teamleden ter ondersteuning meegaan naar een eerste gesprek bij de hulpverlening of vrijwilligersinstelling. Momenteel wordt er hard gewerkt aan de verdere ontwikkeling van dit project. Het streven is om eind 2018 operationeel te gaan. CONTACTPERSOON: ROB VAN DER HOUT (RVANDERHOUT@GGDZW.NL) Colofon Adresgegevens GGD Zaanstreek-Waterland Postbus 2056, 1500 GB Zaandam Tel. (0900) 254 54 54 Fax. (075) 616 30 16 Redactie Sevgi Extra Ghislaine van Nooijen Kooij Janneke van der Made Diana Nierop Voor opmerkingen en vragen over de nieuwsbrief kunt u mailen naar info@ggdzw.nl o.v.v. Redactie Nieuwsbrief Openbare Gezondheidszorg. Volg ons ook op Twitter via @GGDZW Ontwerp en drukwerk Aranea Grafimedia, Zaandam www.ggdzw.nl De nieuwsbrief wordt verspreid onder bestuurders van GGD ZaanstreekWaterland en tevens onder ambtenaren, raadsleden, zorg- en welzijnsinstellingen in de regio Zaanstreek-Waterland en GGD’en van buiten de regio. De nieuwsbrief is ook beschikbaar op www.ggdzw.nl. Mocht u geen prijs stellen op het ontvangen van de nieuwsbrief dan kunt u zich afmelden via info@ggdzw.nl o.v.v. Redactie Nieuwsbrief Openbare Gezondheidszorg.
1 Online Touch