0

Het vakblad voor de watersportbranche Jaargang 26, nummer 3, juni 2019 magazine Thema: Export Gouden jaar voor superjachtbouw Innovaties in de watersportsector Meer comfort en meer beleving Heesen bouwt aan langste jacht

Mobile living made easy. PROOST! DE PERFECTE DAG OP HET WATER DE COOLSTE KOELING Geen ruimte aan boord voor een ijs- en ijskoud drankje? Natuurlijk wel! Deze koelkastlijn is zo ontworpen dat er altijd één perfect bij u past. De Dometic CoolMatic CRX/CRE inbouwkoelkasten zorgen ervoor dat u ook aan boord kunt genieten van dat ijskoude drankje en een lekker hapje. Deze momenten in combinatie met een mooie omgeving maken blijvende herinneringen. Ga naar dometic.com voor alle coole mogelijkheden.

VOORWOORD Niezen “Als Duitsland niest, wordt Nederland verkouden.” Een aloude wijsheid die de economische afhankelijkheid tussen beide landen onderstreept. De economische groei van Nederland loopt vrijwel synchroon met die van Duitsland. En zeker een kwart van de Nederlandse export gaat richting Duitsland (bron: CBS). Nederlandse bedrijven doen het ganz gut in Duitsland. De maritieme handelmissie in mei naar Duitsland waar HISWA Holland Yachting Group aan deelnam bewees dat maar weer. De Duitse jachtwerven Nobiskrug en Abeking & Rasmussen kregen bezoek van een grote groep Nederlanders waarbij ook Koning Willem-Alexander en Koningin Máxima aanwezig waren. Andersom komen de Duitsers graag bij ons: veel HISWA-bedrijven ontvangen jaarlijks veel Duitse gasten. Voor jachthaven ’t Eiland in Lathum (vlakbij Arnhem) zijn deze Duitse klanten erg belangrijk, vertelt directeur Vincent Lubach op pagina 26. Duitse gasten zijn trouwe gasten, zo blijkt. Ze liggen gerust twintig jaar met hun boot in dezelfde haven. In datzelfde thema-artikel over export leest u hoe de zaken ervoor staan in Azië en het Midden-Oosten. De Nederlandse superjachtbouw staat een gouden jaar te wachten. Maar liefst 60 superjachten zijn in aanbouw voor de export. Zo bouwt Heesen Yachts aan de 80 meter lange Cosmos, het grootste jacht dat de werf ooit heeft gebouwd. Welke nieuwste technische innovaties Heesen daar allemaal bij toepast, leest u op pagina 28. Innovatie: het maakt de sector duurzamer en beter. Op pagina 32 vindt u een bloemlezing van recente innovaties in de watersportsector. Aan het woord komen ondernemers Colofon HISWA Magazine is het relatie magazine van HISWA Vereniging. Het blad profileert zich als het toonaangevende vakblad van de watersport industrie. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt verspreid onder watersport bedrijven en stakeholders in de watersportbranche. die een topproduct of – dienst combineren met een verlangen om zuinig om te gaan met grondstoffen en energie. Een 3D geprinte grachtenboot, een kajuitcatamaran uit gerecycled materiaal, motorjachten met verbazingwekkend weinig weerstand en een energiebewust havenbeleid geven de tendens weer. Een nummer bomvol inspiratie en informatie. Een prachtige zomer en een fijne vakantie gewenst! Enne, ik zal drie keer niezen, dan wordt het mooi weer! Liane Jansen Hoofdredacteur Uitgever HISWA Vereniging Postbus 37111 1030 AC Amsterdam T 020 - 705 14 00 E communicatie@hiswa.nl I www.hiswa.nl Advertentieverkoop Roskam Media Frank van Gils T 06 - 53 88 82 66 E f.gils@roskammedia.nl Aan dit nummer werkten mee Hans Buitelaar, Erik van Huizen, Eric van Staten, Lisette Vos Hoofdredacteur drs. Liane Jansen Redactiesecretariaat Tessa den Hartog Vormgeving Drukwerkservice.Amsterdam Druk Zalsman Zwolle BV Foto cover Morgan Maassen – Heesen Yachts HISWA MAGAZINE 3 3

AL 40 JAAR UW MAKELAAR EN TAXATEUR VAN RECREATIEBEDRIJVEN Den Bosch 073 6408 888 | Huizen 035 6236 212 | info@maasrbm.nl | www.maasrbm.nl

INHOUD Artikelen Thema: export 22 We doen het goed op het gebied van export. De Nederlandse jachthavens zijn geliefd bij onze oosterburen. Ook de Nederlandse superjachtbouw staat een gouden jaar te wachten. Heesen Yachts gaat naar 80 meter In het grootste dok bouwt Heesen aan het grootste jacht dat de werf ooit heeft gebouwd: de Cosmos, een aluminium jacht van 80 meter. Innovaties in de jachtbouw 32 Meer comfort en meer watersportbeleving bij minder energiegebruik. Het draait om een betere boot of een prettiger haven. Innovatie maakt de sector duurzaam beter. Het Portret Dit keer: Carlos Beira van CS.Rigging. Internationale lobby van HISWA De mondiale en EU-regelgeving verandert continu. HISWA is daarom een actief lid van ICOMIA, de internationale koepel van nationale watersportbrancheorganisaties. 38 40 28 Elk nummer HISWA Kalender Op Stapel Ondernemersnieuws Column Geert Dijks Column Peter Brussel Vraag & Antwoord Beursnieuws (HISWA te water) Nieuws I Innovatie Nieuws I Mens & Bedrijf HISWA Business Club Nieuws HISWA Business Club Overzicht 6 7 8 37 37 43 44 46 52 59 62 HISWA MAGAZINE 3 5

HISWA KALENDER Overzicht van bijeenkomsten, evenementen, workshops, trainingen en vergaderingen van HISWA. JULI SEPTEMBER In juli zijn er geen bijeenkomsten. AUGUSTUS Zomerevent HISWA Holland Yachting Group 29 augustus n.t.b. www.hollandyachtinggroup.com HISWA te water 4-8 september Bataviahaven, Lelystad www.hiswatewater.nl Workshop RI&E 18 september Berkel en Rodenrijs www.hiswa.nl Monaco Yacht Show Holland Get Connected Event 25 september Monaco www.hollandyachtinggroup.com OKTOBER Workshop Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) 3 oktober HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswa.nl Training BHV 15 oktober Praktijkcentrum Amersfoort www.hiswa.nl Workshop Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) 31 oktober HISWA-kantoor, Amsterdam www.hiswa.nl HISWA-bijeenkomsten Check www.hiswa.nl/agenda voor de data van alle bijeenkomsten, vergaderingen en trainingen die HISWA Vereniging organiseert. 6 HISWA MAGAZINE 3

Op stapel Intender 780 Interboat uit Zwartsluis komt met een nieuwe tender: de Intender 780. Het onderwaterschip heeft net als de Intender 760 een hypermoderne belijning. Door de kuiprand te versmallen is er meer kuipruimte ontstaan. De achterbank biedt plaats aan vier personen en de doorloopruimte langs de motorkist is vergroot. Nieuw is de afsluitbare ruimte onder het voordek, waar een toilet met vuilwatertank het comfort verhoogt. Het zwemplateau is aanzienlijk vergroot en eenvoudig bereikbaar doordat er een deur in de spiegel is geplaatst. Met de zwaarst gemotoriseerde uitvoering (170 pk) zet de Intender 780 moeiteloos een topsnelheid van 45 kilometer per uur op de teller. Wie kiest voor de ultrazuinige 52 pk motor, noteert altijd nog een acceptabele 20 kilometer per uur als top. De standaard uitvoering kan op maat worden uitgebreid met vele accessoires. www.interboat.nl HISWA MAGAZINE 2 GAZINE 3 Lengte Diepte Snelheid 7.80 m Breedte 2.80 m Gewicht 2250 kg 0.80 m 16 t/m 45km/u 7

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA Vereniging telt 4 nieuwe leden Pangaboats Pangaboats is importeur van Imemsa Panga Boats in Europa. Imemsa Panga Boats worden gebouwd in Mexico. De Panga-boten worden nog steeds op de traditionele manier geproduceerd. De belangrijkste eigenschappen van de Panga-boot zijn de hoge boeg, smalle romp en een drijfband langs de reling of bovenrand van de boot. www.pangaboats.eu Krekelberg Nautic Krekelberg Nautic is een full-service jachtwerf gelegen in Herten. De werfactiviteiten bestaan uit een makelaardij, stalling, reparaties, Raymarine-installaties, kranen, halverhuur en afspuiten. www.krekelberg-nautic.nl Dutch Technical Service Dutch Technical Service is een jong en dynamisch bedrijf gespecialiseerd in de reparatie van jachten en technische installaties. Er is een mobiele werkplaats en een locatie in IJmuiden. Daarnaast geeft het bedrijf advies over de NEN3140 en NEN2484. Ook voor projectengineering en -management kunt u hier terecht. www.dutchtechnicalservice.nl Buitenjachthaven Lemmer Meer informatie binnenkort op de website. Tim Douwsma ambassadeur Meevaarweekend Zanger Tim Douwsma nam tijdens het Meevaarweekend, samen met zijn vriendin Elske, potentiële watersporters mee het Friese water op. Elske heeft bij De Leyen haar SUP-school en zet zich maar al te graag in voor de promotie van watersport. Ze werden onder andere geïnterviewd door Shownieuws (SBS6) en RTL Boulevard (RTL4). Elske: “Wat wij graag zouden zien is dat mensen, en vooral de jeugd, lekker naar buiten gaan en lekker gaan bewegen.” Tim is door zijn vriendin helemaal fan van het suppen geworden: “Je hebt het eigenlijk heel snel onder de knie als je even een paar keer oefent. En je bent lekker in de natuur, je bent bezig en je wordt nog fit ook.” En ook andere watersporten raden zij iedereen aan. “Buiten zijn, bootje varen, dat soort dingen vinden wij heerlijk.” De aflevering op tv is online terug te kijken. 8 HISWA MAGAZINE 3

ONDERNEMERSNIEUWS Meevaarweekend groot succces Op meer dan 60 locaties door heel Nederland leerden niet-watersporters op 15 en 16 juni het water kennen. De eerste editie van het Meevaarweekend, een initiatief vanuit de campagne Welkom op het water door HISWA Vereniging in samenwerking met het Watersportverbond, was een groot succes. Watersporters, watersportondernemers en watersportverenigingen namen mensen mee het water op. Deelnemende HISWA-bedrijven waren: • Bij Zeilschool Pean konden mensen meevaren met een ervaren schipper in een valk. • Sailcenter Limburg liet elk uur een groep van vier tot acht personen het water op gaan en stelde hiervoor zes boten ter beschikking. • Jachthaven Eiland van Maurik motiveerde haar ligplaatshouders om iemand uit te nodigen en dit weekend mee te varen. Tevens voer een elektrische sloep uit de eigen vloot mee. • Vaarwijs gaf bij Eiland van Maurik gratis workshops met betrekking tot de vaarregels. Dit was voor zowel nieuwe watersporters, als voor watersporters die hun kennis wilden opfrissen. • Bij Yamaha konden de liefhebbers voor snelheid terecht. Tijdens de Yamaha WaveRunner Experience Day maakten watersporters met vaarbewijs kennis met de verschillende Yamaha WaveRunners. Yamaha motiveerde de klanten om iemand zonder vaarbewijs mee te nemen voor een snelle rit over het water. • Jachthaven Naarden organiseerde haar jaarlijkse Jazz Marina en vulde het event aan met boten die het water op gingen met het nieuwe publiek. • NAUPAR hield een expeditie naar de Marker Wadden. • Zeilschool Vinkeveen liet het publiek kennismaken met verschillende watersporten en het genieten aan het water. • Het hele weekend voer Ottenhome Heeg met een sloep en lokale schipper door het centrum van Heeg. Elk half uur ging een groep tot 8 personen mee. • FlexYachts enthousiasmeerde alle klanten om gasten uit te nodigen en voer tevens zelf met boten uit. HISWA MAGAZINE 3 • Nautiek Vaaropleidingen motiveerde eveneens alle watersporters in de omgeving en bood de eigen locatie aan als centraal vertrek- en eindpunt. Er was ook een open dag. • Zeilschool Aalsmeer bood op de Westeinderplassen gratis SUP- en kielbootlessen voor volwassenen aan. • Marina Muiderzand had een divers programma opgesteld. Dit omvatte een Optimist On Tour voor de jeugd, meevaren met een catamaran of zeiljacht, sloeproeien en kennismaken met de ondernemers bij de jachthaven en de watersportvereniging. • Bij Jachthaven Steenbergen namen booteigenaren iemand voor de eerste keer mee het water op. Het was een gezellige dag voor het hele gezin. Niet alleen HISWA-bedrijven, maar ook andere partijen namen deel. Zoals de verenigingen van het Watersportverbond. Er waren ook veel particulieren die mensen mee het water op namen, met een motorboot, kano of surfplank. Er was veel aandacht van verschillende media. www.meevaarweekend.nl 9

ONDERNEMERSNIEUWS Innovatief idee? Meld u aan voor MIIP 2020 Heeft u een innovatief idee wat nader onderzoek vraagt en een financiële impuls nodig om een en ander op te starten? Maak dan gebruik van de Maritieme Innovatie-Impuls Projecten (MIIP) die u kunt aanvragen via stichting Nederland Maritiem Land (NML). De Innovation Council van NML organiseert elk jaar de MIIP in samenwerking met het Ministerie van Economische zaken. Het gaat om projecten die een looptijd hebben van één kalenderjaar met een maximum subsidiebedrag van 30.000 euro. Er zijn drie beoordelingscriteria: 1. Aansluiting op de vier innovatiethema’s van het Maritiem Innovatiecontract: winnen op zee, schone schepen, slim en veilig varen en effectieve infrastructuur. 2. Perspectief op / kansrijkheid van een vervolgtraject. 3. Kwaliteit en breedte van het samenwerkingsverband. Nieuwe reeks workshop Ondernemerschap in najaar Eind mei vond de laatste bijeenkomst plaats van de workshop Ondernemerschap. Deelnemers (her)oriënteren zich tijdens deze workshop op het ondernemerschap en maken in een reeks van zeven bijeenkomsten een plan over hoe hun bedrijf (nog) beter kan. Tijdens de workshop dagen de twee docenten Romeo Oehlers en Pascal van Dooren deelnemers voortdurend uit na te denken over de koers van het eigen bedrijf. Dat kan best wel confronterend zijn, maar het is een unieke kans voor de ondernemers. Vreemde ogen 10 van docenten dwingen anders te kijken. Als ondernemer leert u in de workshops afstand te nemen en opnieuw en met andere ogen naar uw eigen bedrijf te kijken. Dat vormt het startpunt voor het maken van een nieuw ondernemersplan. Deelnemers kunnen aan het einde van de reeks deelnemen aan een examen voor het European Bussiness Competence Licence. Dat is geen verplichting. Het eigen ondernemersplan staat allereerst centraal. In het najaar van 2019 start HISWA Vereniging met een nieuwe workshopreeks. Belangstelling? HISWA MAGAZINE 3 Meer informatie bij Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt: h.van.oord@hiswa.nl. Voor 2019 zijn er negen projecten gekozen, die staan op www.maritiemland.nl/miip-projecten-2019. Projectideeën voor 2020 kunt u voor eind december indienen bij Michaël Steenhoff, secretaris van de Innovation Council van NML: m.steenhoff@hiswa.nl.

Nieuwe campagne arbeidsmarktbranding: Maritime by… ONDERNEMERSNIEUWS Stichting Nederland Maritiem Land, de netwerkorganisatie van de maritieme sector, start met collectieve arbeidsmarktbranding voor de gehele maritieme sector. HISWA Vereniging vult de campagne in voor de jachtbouw en watersport. Het merendeel van de bedrijven in de jachtbouw en watersport kampt met moeilijk vervulbare vacatures. Goede vakmensen zijn nauwelijks te krijgen vanwege de ‘war on talent’. Bouwt u mee aan de campagne? Gezamenlijk proberen de verenigingen in de maritieme sector het werken en leren in de sector zo goed mogelijk te profileren. In de komende twaalf jaar is de verwachting dat er een tekort is aan 120.000 technici. 50% van de IT-vacatures blijkt momenteel al moeilijk in te vullen. Duurzaamheid, technologie en innovatie blijven echter belangrijke topics. Sectoren gaan een blijvende strijd aan om dezelfde talenten. Om de arbeidsmarktbranding van de maritieme sector eenduidig en sterk vorm te geven is een gezamenlijke branding ontwikkeld. Onze sector is interessant en uitdagend en dat moeten we samen laten zien. We moeten ons verhaal delen. Samen werken in de maritieme sector, dat is werken in een onvoorstelbaar Nieuwe HISWA-cao HISWA Vereniging sloot samen met CNV Vakmensen een nieuwe cao af. De handtekening onder het nieuwe akkoord is na lange onderhandelingen gezet. Werkgevers en werknemers in de watersport- en jachtbouwsector werken voortaan met een nieuwe cao. HISWA Vereniging en CNV Vakmensen zijn tevreden met het nieuwe cao-akkoord. In de nieuwe cao zijn salarisverhogingen opgenomen. Die komen bij elkaar neer op gemiddeld 2,5% per jaar gedurende de looptijd van de cao. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over een vaste verhoging voor alle medewerkers en gelden er voortaan extra voordelen voor lagere salarisschalen. Een ander pluspunt in de cao is dat er meer aandacht komt voor duurzame inzetbaarheid en scholing. HISWA MAGAZINE 3 11 De cao werd voor het eerst in de geschiedenis afgesloten zonder FNV, vanwege onhaalbare looneisen. De HISWA-cao is verplicht voor alle bedrijven die zich bezighouden met (af)bouwen, vaarklaar maken, repareren en onderhouden van houten- en/of kunststoffen jachten en / of het verlenen van dienstverlenende activiteiten in de watersport, zoals verhuur van ligplaatsen, verhuur van boten en verkoop van boten. Meer informatie: Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt: h.van.oord@hiswa.nl. grote en innovatieve wereld waarin Nederland al vele jaren toonaangevend is. Kies voor één van de uitdagende beroepen in deze sector en maak het verschil, is de boodschap. Met elkaar wordt lading gegeven aan de nieuwe campagne ‘Maritime by...’. Alle bedrijven in de maritieme sector kunnen aansluiten, dus ook watersportbedrijven. U kunt de campagne geheel op maat maken van uw eigen bedrijf, bijvoorbeeld door een eigen titel in te vullen, een eigen afbeelding in te plakken, het eigen logo te uploaden of op te roepen tot een bepaalde actie. Alles is er op gericht om u te ondersteunen bij uw zoektocht naar nieuwe medewerkers. Binnenkort ontvangen HISWA-leden meer informatie over hoe zij kunnen participeren. Meer informatie bij Herbert van Oord, manager arbeidsmarkt: h.van.oord@hiswa.nl.

ONDERNEMERSNIEUWS Project duurzame inzetbaarheid krijgt vervolg Het project Duurzame Inzetbaarheid krijgt een vervolg. Op 19 en 23 september 2019 zijn er bijeenkomsten gepland waar verschillende thema’s aan bod komen. Thema’s die gericht zijn op het voeren van gesprekken met uw medewerkers over fysieke belasting, gezondheid en vitaliteit. Bij veel bedrijven wordt al hard gewerkt aan duurzame inzetbaarheid. Er worden instrumenten aangeboden waarmee - onder begeleiding van een adviseur – op locatie stappen kunnen worden gezet. Denk aan een medewerkersonderzoek en instrumenten om gesprekken tussen leidinggevende en medewerker te bevorderen. Voor het verder professionaliseren van uw bedrijf, zoals het opstellen van een personeelshandboek, het digitaliseren van de personeelsdossiers, uitvoeren van RI&E en gesprekken voeren met uw medewerkers is binnen het project eveneens ruimte. Het project Duurzame Inzetbaarheid wordt mogelijk gemaakt door het Sociaal Fonds HISWA. Op dit moment doen 16 HISWA-cao-bedrijven mee aan dit project. Er is nog ruimte voor negen andere enthousiaste bedrijven. Meer informatie bij Natalie van Rooy van Zuurzoet HR Advisering (HISWA Supplier): hiswa-hr@zuurzoet.nl. Jachtmakelaars: stijgende verkoop gebruikte jachten De verkoop van het aantal gebruikte jachten nam wederom toe in 2018, zo melden de jachtmakelaars die zijn aangesloten bij de Nederlandse Bond van Makelaars in Schepen (NBMS) en HISWA Vereniging. “Het aantal motorjachten dat in 2018 een nieuwe eigenaar vond, nam met 16% toe ten opzichte van 2017”, zo meldt Arthur von Barnau Sythoff, secretaris bij NBMS. “Opvallend is ook de zeer sterke groei van het aantal verkochte open boten: een stijging van 67% ten opzichte van 2017. De goede zomer van 2018 samen met het toegenomen consumentenvertrouwen heeft hier zeker aan bijgedragen. In 2018 kwam 35% van de kopers van jachten, gepresenteerd op NLyachts.com, uit het buitenland.” Dalende verkooptijd Het jaar 2018 liet verder een dalende verkooptijd zien. Stond een motorjacht in 2017 nog 352 dagen te koop, in 2018 liep dat terug tot 320 dagen. Ook zeiljachten wisselden sneller van eigenaar, in 2017 duurde het 291 dagen en in 2018 waren 282 dagen nodig voor 12 een koper gevonden was. Von Barnau Sythoff: “Al met al hebben we een goed 2018 achter de rug. Verkoopaantallen stegen, prijzen stabiliseerden en boten werden sneller verkocht.” De genoemde gegevens komen van NLyachts.com, een gezamenlijk initiatief van gecertificeerde jachtmakelaars die zijn aangesloten bij HISWA Vereniging en/of NBMS. Het actuele en complete aanbod van gebruikte boten van deze makelaars staat op deze website. HISWA MAGAZINE 3

ONDERNEMERSNIEUWS Gouden jaar voor Nederlandse superjachtsector Na een stijging van het marktaandeel tot 30% van het aantal superjachtopleveringen in 2017, werd de waarde van de Nederlandse superjachtsector verder onderstreept in 2018. Naast de oplevering van jachten groter dan 30 meter met een totale waarde van meer dan 1,5 miljard euro in 2018, zijn er momenteel 60 superjachten in aanbouw in Nederland. Een voorbeeld van de aanhoudende groei is de opening van een nieuwe werf voor superjachten van 160 meter in Amsterdam. In combinatie met het 50e jubileum van de HISWA Holland Yachting Group, belooft 2019 een gouden jaar voor de Nederlandse superjachtbouwsector te worden. Momenteel 60 superjachten in aanbouw. De onlangs gepresenteerde cijfers van de Nederlandse superjachtsector zijn indrukwekkend. Volgens SuperYacht Times lanceerden zes Nederlandse werven 18 superjachten groter dan 30 meter met een geschatte waarde van ruim anderhalf miljard euro in 2018. Hiermee komt de gemiddelde waarde van een Nederlands superjacht op zo’n 86 miljoen euro. In 2018 werden er tevens 17 nieuwe motorjachten en twee zeiljachten besteld. Hiermee komt het totaal aan nieuwe jachten in aanbouw op 60, waarvan er 13 groter zijn dan 80 meter. Opsteker voor werkgelegenheid “De cijfers laten een uitbreiding zien van het aantal bestellingen van superjachten waarbij eigenaren hun visie op het hoogste niveau gerealiseerd willen zien,” aldus Jeroen Sirag, Export Manager bij HISWA Holland Yachting Group. “De gemiddelde waarde van de opleveringen van superjachten in 2018 is ongeëvenaard. Dit weerspiegelt de uitzonderlijke kwaliteit van de jachten en de bereidheid van superjachteigenaren om naar Nederland te komen en te investeren in onze sector. Dat is goed voor de werkgelegenheid.” Nieuwe Noord-Europese superjachtroute “Het feit dat de nieuwe werf van Feadship in Amsterdam werd geopend door Hare Majesteit Koningin Máxima illustreert hoe belangrijk de superjachtsector is voor ons land,” vervolgt Sirag. Steeds meer eigenaren en kapiteins zien Nederland als optimale bestemming voor refits en grootschalig onderhoud. Dit wordt versterkt door de groeiende populariteit van de nieuwe NoordEuropese superjachtroute, waarbij steeds meer superjachten ons land aandoen op weg naar onder andere Scandinavië en het Arctisch gebied.’’ HISWA MAGAZINE 3 13

ONDERNEMERSNIEUWS Geen wijziging bediening Haringvlietbrug De bedieningstijden van de Haringvlietbrug zullen tijdens het vaarseizoen niet gewijzigd worden, zo liet Rijkswaterstaat weten. Eerder kondigde Rijkswaterstaat een besluit aan waarbij de bediening om 16.30 uur op werkdagen zou komen te vervallen. Aanleiding hiertoe zouden de onderzoeksresultaten zijn van een door Rijkswaterstaat uitgevoerde quickscan over de verkeerssituatie bij de Haringvlietbrug. HISWA Vereniging is voorlopig opgelucht nu er toch geluisterd is. “Voorlopig blijft het regime wat het is”, vertelt Gerdina Krijger, regiomanager bij HISWA Vereniging. “Wij hebben minister van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat - namens alle waterrecreatieorganisaties - dringend verzocht om het bedieningsregime van de Haringvlietbrug ongemoeid te laten”, vertelt Krijger. “Het watergerelateerd bedrijfsleven rondom de brug zal bij een (verdere) beperking in het regime bedrijfseconomische schade lijden. De aantrekkelijkheid van het vaargebied wordt namelijk wezenlijk en drastisch aangetast vanwege een verminderde bereikbaarheid. Ook watersportbedrijven in aanpalende regio’s zouden schade kunnen lijden.” Op een ingelaste voorlichtingsbijeenkomst van Rijkswaterstaat lieten de aanwezige watersportbedrijven flink van zich horen. De waterrecreatiesector is namelijk niet gekend in de resultaten van het door Rijkswaterstaat uitgevoerde onderzoek en ook niet geconsulteerd om de inhoud te toetsen aan haar eigen ervaringen. Wijzigingen in een bedieningsregime hebben altijd grote gevolgen voor de watersport. Informatiemarkt succes voor HISWA Suppliers Op de informatiemarkt tijdens de HISWA Ledendag waren veel HISWA Suppliers aanwezig om hun specifieke producten en diensten voor HISWA-leden te promoten. De suppliers lieten, soms op ludieke wijze, zien wat ze kunnen betekenen voor HISWAleden. Endurance en HR Zuurzoet besteedden op een actieve manier aandacht aan het project Duurzame Inzetbaarheid waarin gezondheid en vitaliteit centraal staan. Tijdens de informatiemarkt konden bezoekers hun fitheid testen op een hometrainer. Verschillende deelnemers streden voor een kist vol vitamines. Diegene die de meeste calorieën verbrandde tijdens het fietsen gedurende 30 seconden mocht zich winnaar noemen en met de kist naar huis gaan. De winnaar werd Rob van Zanten van Vaarschool Nautiek. 14 HISWA MAGAZINE 3

ONDERNEMERSNIEUWS Succesvolle HISWA Ledendag Op 21 mei organiseerde HISWA Vereniging voor de derde keer haar jaarlijkse landelijke evenement: de HISWA Ledendag. Ruim 100 mensen waren bij IVA in Driebergen aanwezig om te luisteren en te kijken naar het interessante programma in het kader van ‘Ondernemen is topsport’. Ondernemers hebben veel raakvlakken met topsport: je hebt doorzettingsvermogen nodig, je moet je merk hoog houden, risico’s nemen, doelgericht zijn en ook oplossingsgericht. Het is vallen en weer opstaan. IVA Business School bleek een uitstekende locatie voor het organiseren van de ledendag. IVA-studenten van de nautische afdeling stonden klaar om eerst de gasten mee te nemen voor een rondleiding over hun campus om vervolgens op de informatiemarkt van HISWA Business Clubleden te eindigen. De markt was een boeiende verzameling van producten en diensten exclusief voor HISWA-leden. In de zaal voor het plenaire programma en na opening door HISWA-voorzitter Peter Brussel, kregen de aanwezigen een hartelijk welkom van Ferry Barendregt, directeur onderwijs van de IVA. Hij gaf uitleg over de nautische opleiding bij IVA. Een update over de op handen zijnde fusie met RECRON en een vooruitblik op de Koers 2025 door Geert Dijks, werd opgevolgd door het vieren van een tweetal feestelijke momenten. De nieuwe verbinding tussen de Nederlandse Bond Makelaars in Schepen (NMBS) en HISWA, waarbij NBMS-leden ook HISWA-lid worden, werd feestelijk ingeluid met de overhandiging van een HISWA-schild door Peter Brussel aan Marcel Borgman en Harald Falkeisen. Een preview van de nieuwe hiswa.nl voor consumenten werd tevens getoond en enthousiast ontvangen. Gastspreker Simeon Tienpont Simeon Tienpont nam de zaal mee in de wereld van topsport. In 2021 zal hij met een Nederlandse deelname strijden om de America’s Cup in Auckland, Nieuw Zeeland. Onder de naam Dutch Sail wordt financiering van de Nederlandse campagne gezocht. Voor HISWA-bedrijven is er een interessant sponsorpakket gemaakt. Na de pauze was het tijd voor een update over het Meevaarweekend dat vanuit de campagne Welkom op het water op 15 en 16 juni in samenwerking met het Watersportverbond werd georganiseerd. Maak boekers van zoekers. Tweede gastspreker Martin van Kranenburg is één van Nederlands grootste conversiespecialisten. Hij helpt ondernemers om van zoekers boekers te maken. Bekendheid van een merk en uitdragen van het logo - zoals dat van HISWA - is daarbij van grote waarde. In zijn aansprekend betoog nam hij verschillende websites van watersportbedrijven onder de loep. De dag werd afgesloten met een borrel en buffet. HISWA MAGAZINE 3 15

ONDERNEMERSNIEUWS Nominaties HISWA Boot van het Jaar 2019 bekend De vakjury van de verkiezing HISWA Boot van het Jaar 2019 stelde de genomineerde motorboten en zeilboten vast. Uit een lange lijst met aangemelde nieuwe pleziervaartuigen maakte de jury een shortlist. In een tweede ronde beoordeelde de jury de boten op basis van design, innovatief karakter en de mate waarbij de boot aansluit bij de doelgroep. Genomineerde motorboten: Atlantic A500 Convertible, Vedette Navigator 35 en Domani chase boat. Genomineerde zeilboten: Beneteau Oceanis 30.1, Viko S35 en Fountaine Pajot Astréa 42. Juryvoorzitter Jeroen van den Heuvel: “Het aantal aanmeldingen vanuit de sector was dit jaar beduidend hoger dan eerdere jaren. Met de aanmeldingen vanuit de vakpers ontstond er een lijst om trots op te zijn. Na zorgvuldige selectie in de Jachtmakelaars slaan handen ineen De Nederlandse Bond Makelaars in Schepen (NBMS) en HISWA Makelaars gaan intensief met elkaar samenwerken. De samenwerking heeft als doel de krachten te bundelen, de branche verder te professionaliseren en gezamenlijk de markt te bewerken. De samenwerking werd op 21 mei beklonken op de HISWA ledendag in aansluiting op thema’s als versterking van het HISWAmerk en verhoging van kwaliteit. NBMS voorzitter Harald Falkeisen: “We zien dat de markt vraagt om professionele jachtmakelaars. Kopers en verkopers zijn gebaat 16 bij een goede en professionele begeleiding van de aan- of verkoop van een jacht. Kennis van zaken is daarbij essentieel, net zoals goede voorwaarden, contracten én marktbereik. Door intensief samen te werken zijn we in staat kennis uit te wisselen en deze op niveau te houden. HISWA is daarbij een logische partner en een herkenbare naam in de watersportsector. Al jaren werken we op onderdelen nauw met elkaar samen maar nu is de tijd gekomen dat we de samenwerking intensiveren.” Marcel Borgmann, voorzitter HISWA MAGAZINE 3 HISWA makelaars, vult aan: “We zijn al enige tijd met elkaar in gesprek en het is fantastisch dat we nu de stap hebben gezet de samenwerking structureel vorm te geven. Dat is van groot belang voor de toekomst van de beroepsgroep en komt de consument uiteindelijk ten goede.” afgelopen maanden stelden we een shortlist vast, waarbij vrijwel alle boten winnaar zouden kunnen zijn. De uiteindelijke genomineerde vaartuigen zijn tot op detailniveau besproken.” De genomineerde boten zijn te zien tijdens HISWA te water van 4 tot en met 8 september 2019 in Bataviahaven te Lelystad. De jury, bestaande uit watersportjournalisten van Nederlandse en Belgische watersportbladen, gaan met de genomineerde boten nogmaals proefvaren. De winnaars van de HISWA Motorboot van het Jaar 2019 en HISWA Zeilboot van het Jaar 2019 worden bekendgemaakt tijdens de eerste dag van de HISWA te water.

ONDERNEMERSNIEUWS Constructieve dialoog in jubileumjaar HISWA Holland Yachting Group Esthec/Bolidt vormde met het nieuwe Innovation & Experience Center het podium voor de eerste ledenbijeenkomst van 2019 van HISWA Holland Yachting Group. Dit keer was er een speciaal welkom voor nieuw lid Vanquish Yachts en de twee nieuwe partners, Critical Minds en Rotterdam Maritime Capital of Europe (Drecht Cities). Hiermee nemen momenteel 40 Nederlandse bedrijven deel aan de exportcombinatie van de Nederlandse superjachtbouw die dit jaar 50 jaar bestaat. Naast het exportprogramma waarbij ‘internationaal verbinden’ de focus heeft, zijn tevens de eerste uitkomsten van de enquête naar aanleiding van de fusie van HISWA-RECRON met elkaar besproken. De feedback van de leden op het exportprogramma wordt gebruikt voor het nieuwe meerjarige exportplan 2020-2023. Dit plan wordt gepresenteerd tijdens het (zomer)netwerkevent eind augustus. Tijdens de bijeenkomst heeft Royal Huisman met vertegenwoordiger Paul Dielemans de zetel in het bestuur behouden voor de termijn van één jaar. Als ICOMIA-rapporten beschikbaar HISWA Vereniging is lid van de International Councel of Marine Industry Associations (ICOMIA). Elk kwartaal brengt ICOMIA een overzicht met alle feiten en cijfers van de wereldwijde watersportindustrie uit. Deze statistieken zijn verzameld onder haar leden. Zo is recentelijk het rapport met de statistieken van het eerste kwartaal van 2019 uitgekomen. De statistiekboeken zijn voor HISWA-leden gratis te downloaden op www.hiswa.nl/icomia. HISWA MAGAZINE 3 afsluiter van een intensieve ochtend, nam Rientz Willem Bol, directeur van Bolidt/Esthec, iedereen mee in het ontstaan van het nieuwe (nog niet officieel geopende) Innovation & Experience Center. Meer informatie: www.hollandyachtinggroup.com. Strengere NOx-emissie-eisen De milieucommissie van de International Maritime Organisation (IMO) wees het voorstel van ICOMIA om het toepassen van de strengere eisen aan NOx-emissies uit te stellen, af. De strengere regelgeving is van toepassing op jachten < 500 GT en > 24 m. Nieuw te bouwen jachten in deze categorie moeten vanaf 1 januari 2021 aan de NOx-emissie-eisen voldoen. HISWA Vereniging participeert in een werkgroep om verder te onderzoeken hoe nu verder met dit besluit om te gaan. Ondernemers die een bijdrage willen leveren aan deze werkgroep, zijn van harte welkom. Meer informatie bij Michaël Steenhoff, manager jachtbouw: m.steenhoff@hiswa.nl. 17

ONDERNEMERSNIEUWS Monica de Vast nieuwe regiomanager bij RECRON Per 1 juli 2019 begint Monica de Vast als regiomanager Zeeland en Zuid-Hollandse eilanden. Monica (45) is geen onbekende in onze branche. De afgelopen drie jaar was zij directeur van Jachthaven Andijk in Medemblik. Daarvoor was zij bijna 20 jaar verbonden aan Marina Port Zélande & Marina Yachting Consultancy. Eerst als havenmeester en de laatste jaren als projectmanager waar zij onder andere verantwoordelijk was voor het concept ‘Duurzame Jachthaven van de Toekomst’. Monica studeerde zowel HBO Vrijetijdskunde als Bestuurskunde. De afgelopen twee jaar zat Monica als vice-voorzitter in het landelijk bestuur van HISWA Vereniging. Met het aannemen van Monica wordt alvast vooruitgelopen op de fusie van HISWA en RECRON. Zij kent de watersportbranche goed en kan dus niet alleen voor de verblijfs- en dagrecreatie, maar ook voor deze tak de belangen uitstekend behartigen. HISWA Holland Yachting Group boekt succes in Duitsland Van 19 tot 23 mei 2019 vond de handelsmissie van HISWA Holland Yachting Group naar Duitsland plaats, een handelsmissie met een ‘gouden randje’. Dit keer was de handelsmissie georganiseerd in samenwerking met het NBSO, RVO en NMT als onderdeel van het werkbezoek van het koninklijk paar Willem-Alexander en Maxima. De groep bezocht onder andere de Duitse jachtwerven Nobiskrug en Abeking & Rasmussen. 18 HISWA MAGAZINE 3

ONDERNEMERSNIEUWS Press Tour HISWA Holland Yachting Group trekt de aandacht De jaarlijkse Press Tour van HISWA Holland Yachting Group van 13 tot en met 17 mei jl. was een prachtige week waarbij 15 journalisten een update kregen van alle ontwikkelingen in de Nederlandse superjachtsector. De press tour leverde veel free publicity op: zowel online als offline zijn mooie artikelen gepubliceerd. Alle leden en partners hadden een fraai programma neergezet voor de journalisten. Nieuwe sluis Kornwerderzand opsteker voor superjachtbouw De superjachtbouw in Noord-Nederland krijgt een enorme impuls nu de financiering voor de nieuwe sluis bij Kornwerderzand in de Afsluitdijk rond is. Mede dankzij lobby van HISWA Vereniging kunnen werven nu nog grotere jachten bouwen en komt de voor Nederland belangrijke refitmarkt eindelijk binnen bereik. Maar liefst 10 jaar van onafgebroken onderzoek en lobby in de regio en Den Haag ging hier aan vooraf. “Het bedrijfsleven had al vertrouwen in deze ontwikkeling. Zo gaf De Vries Scheepsbouw in Makkum recentelijk het startschot voor de bouw van een tweede bedrijfshal. Deze hal heeft een lengte van 166 meter en een hoogte van maar liefst 28 meter waarin nog grotere jachten kunnen worden gerealiseerd. De werkgelegenheid zal door de nieuwe sluis sterk toenemen bij de jachtwerven en de vele toeleveranciers. Gedeputeerde Klaas Kielstra van de Provincie Friesland en minister Cora van Nieuwenhuizen brachten dit project samen tot een goed einde en dat verdient een groot compliment”, aldus directeur Geert Dijks van HISWA Vereniging. HISWA MAGAZINE 3 19

ONDERNEMERSNIEUWS HISWA pleit voor gelijk speelveld bij ligplaatsverhuur De gemeente Hellevoetsluis mag geen vaste ligplaatsen voor bootbezitters meer aanbieden zonder de gemaakte kosten volledig door te berekenen. Dat is de uitspraak van het College van Beroep voor het Bedrijfsleven in een hoger beroep dat de gemeente Hellevoetsluis aanspande tegen de Autoriteit Consument en Markt. Hierbij komt een eind aan de oneerlijke concurrentie tussen de gemeentelijke ligplaatsen en Marina Hellevoetsluis. HISWA Vereniging pleit voor een gelijk speelveld tussen ondernemers en gemeenten en roept overheden op zich te heroriënteren op haar taken. De uitspraak heeft gevolgen voor alle jachthavens in Nederland die hinder ondervinden van gemeentelijke exploitaties waarbij de gemaakte kosten niet goed doorberekend worden. Alex de Boom, eigenaar van Marina Hellevoetsluis, deed vijf jaar geleden een melding bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Wat volgde was een jarenlange juridische strijd tussen de gemeente en de ACM. De gemeente bleef volharden in de lage tarieven waar Marina Hellevoetsluis schade van ondervond. De Boom is opgelucht: “Het is enorm frustrerend en kostbaar om vijf jaar te procederen over een kwestie die op basis van gezond verstand en behoorlijk bestuur feitelijk niet aan de orde zou moeten zijn. Ik hoop dat er nu snel een uitnodiging van de gemeente komt om definitieve afspraken hierover te maken. En laat verder deze uitspraak ervoor zorgen dat gemeenten stoppen met ondernemertje spelen met overheidsgeld.” Overtreding Mededingingswet De ACM oordeelde eerder al dat de gemeente Hellevoetsluis niet alle gemaakte kosten doorberekent in de ligplaatstarieven en daarmee de Mededingingswet en de Wet Markt en Overheid overtreedt. Onder meer omdat de gemeente de (grond)waarde van de ligplaatsen niet meerekende en geen rekening hield met kosten voor onderhoud van kades en sluizen, het uitbaggeren van de haven en het bedienen van bruggen en sluizen. Daardoor was het gemiddelde tarief van de gemeente 20 tot 30% lager dan de naastgelegen jachthaven. De gemeente zou een deel van de kosten naar rato door moeten berekenen aan de ligplaatshouders en de dekking niet alleen uit de gemeentebegroting halen. Herbezinnen op gemeentelijke taken Stijn Boode, manager afdeling recreatie bij HISWA: “HISWA Vereniging is in principe niet negatief over het aanbieden van ligplaatsen door gemeenten. Met name passantenplekken zijn een welkome aanvulling voor watersporters. Concurrentie hoort natuurlijk bij ondernemen. Maar concurrentie waarbij een gemeente een product levert dat door ondernemers wordt aangeboden en dan ook nog eens ver onder de kostprijs, dat klopt gewoon niet. We weten dat er in Nederland tientallen voorbeelden van zijn. Gemeenten moeten de afweging maken waarom ze als overheid überhaupt vaste ligplaatsen willen aanbieden. Het gaat immers ten koste van overheidstaken voor de eigen inwoners, zoals zorg en welzijn en maatschappelijke voorzieningen als de bibliotheek en het zwembad.” HISWA Vereniging roept watersportbedrijven op die vergelijkbare concurrentie van gemeentelijke ligplaatsen of andere overheidsdiensten in het economisch verkeer ondervinden, zich te melden. Meer informatie: Stijn Boode: s.boode@hiswa.nl. 20 HISWA MAGAZINE 3

ONDERNEMERSNIEUWS Inkopers krijgen uitgebreide update HISWA Holland Yachting Group organiseerde van 11 tot en met 13 juni jl. de Purchasing & Project Managers Tour. Het was een inspirerende week waarbij zeven inkoop- en projectmanagers uit heel Europa een uitgebreide update kregen van alle ontwikkelingen in de Nederlandse superjachtsector. Er kwamen veel technische innovaties aan bod. De inkopers bezochten bedrijven als Cramm, Hydromar, Rondal, Keizer Esthec en Kuiper. Maaien waterplanten IJmeer en Markermeer geregeld Corridor bij Pampus Begin juli startte het maaien van een fors areaal waterplanten op het IJmeer en Markermeer. Watersporters en watersportbedrijven ondervinden veel last van de waterplanten. HISWA Vereniging is blij dat dit seizoen het maaien geregeld is. Samen met het Watersportverbond richtte HISWA een stichting op die het maaien coördineert en regelt: de Stichting Maaien Waterplanten IJmeer Markermeer. Deze stichting gaf de opdracht aan de partij die het daadwerkelijke maaien en afvoeren gaat doen. “Om het vaargebied aantrekkelijk te houden, is het van belang dat er tijdig en voldoende gemaaid wordt”, zegt Gerdina Krijger, regiomanager Midden-Nederland van HISWA Vereniging. Door een kleine wijziging in de vergunning wordt er ook onder het eiland Pampus gemaaid. Hierdoor ontstaat een fraaie corridor voor diepstekende kajuit-en wedstrijdjachten. Om de jachthavens goed te informeren over de voortgang van de maaiwerkzaamheden stuurt de stichting dagelijks per Whatsapp een update over de voortgang. Jachthavens kunnen vervolgens hun ligplaatshouders optimaal informeren over de gemaaide gebieden. Gemeente Amsterdam betaalt niet mee “We zijn op de goede weg”, vervolgt Krijger. Vanuit HISWA blijft zij inzetten op een verruiming van de vergunning, zodat er in de toekomst meer gemaaid kan worden. Ook hoopt zij dat de gemeente Amsterdam als enig niet-betalende gemeente met geld over de brug komt. Ook die gemeente heeft een groot belang bij een bevaarbaar IJmeer en Markermeer. HISWA MAGAZINE 3 21

Journalisten nemen tijdens de perstoer een kijkje in de nieuwe hal van Oceanco. Duitse gasten: trouwe gasten Gouden jaar voor export De Nederlandse superjachtbouw staat – in combinatie met het 50e jubileum van HISWA Holland Yachting Group - een gouden jaar te wachten. Maar liefst 60 superjachten zijn in aanbouw voor de export. Ook doen steeds meer eigenaren van luxe jachten Amsterdam aan, en dat is goed voor de werkgelegenheid voor de hele sector. En jachthavens bij de grens zien Duitse gasten nog steeds graag komen. Tekst: Lisette Vos De komst van koningin Maxima naar de opening van de nieuwe werf van Feadship in Amsterdam zette de Nederlandse superjachtbouw volop in de schijnwerpers. Op de nieuwe locatie in de Amsterdamse haven kan Feadship jachten tot 160 meter lang en 22 meter breed bouwen en – inclusief de bouw van een tweede hal in het Friese Makkum – het aanbod voor klanten verder uitbouwen. Bijzonder was dat alle medewerkers van Feadship – inclusief de honderden bouwers van de 22 superjachten – waren uitgenodigd om bij de opening met koningin Maxima aanwezig te zijn. ‘Een bevestiging van hun werk. Zij kunnen terecht trots zijn op wat Nederland met de superjachtbouw presteert. En de nieuwe werf is goed voor nog meer werkgelegenheid,’ stelt Stephanie Emmelkamp, marketing- en eventmanager van HISWA Holland Yachting Group. Internationale perstoer De opening van de nieuwe werf van Feadship in Amsterdam was ook onderdeel van de internationale perstoer van HISWA Holland Yachting Group. Journalisten uit de hele wereld – van Rusland tot Engeland – kregen een inkijkje in (de laatste noviteiten van) de Nederlandse superjachtbouw. Er is meer goed nieuws te melden dan alleen de uitbreiding bij Feadship in Amsterdam. Royal Huisman vestigde op het grondgebied van de Amsterdamse haven recent ook een nieuwe werf. Verder stond een bezoek aan Oceanco uit Alblasserdam dat onlangs de werf van Heerma in Zwijndrecht overnam op het programma van de perstour. Op die locatie gaat de superjachtbouwer niet alleen grote jachten bouwen, maar ook trainingen en onderwijs geven. Volgens Emmelkamp die de perstoer vanuit HISWA begeleidde, is de publiciteit in de HISWA MAGAZINE 3

internationale media een mooie kans om de Nederlandse superjachtbouw over de grens onder de aandacht te brengen. ‘Dat is goed voor de BV Nederland.’ deze route te stimuleren trekken HISWA Holland Yachting Group en Havenbedrijf Amsterdam samen op. Hamburg sloot zich inmiddels bij dit initiatief aan. Amsterdam als bestemming superjachten De samenwerking met het Havenbedrijf Amsterdam is een interessante ontwikkeling die over de grenzen de aandacht verdient. Die samenwerking gaat verder dan alleen de opening van nieuwe werven op het grondgebied van de haven. Amsterdam wordt als bestemming voor eigenaren van superjachten gepromoot. Vorig jaar zijn al vijftien superjachten uit het buitenland verwelkomd. ‘Nederland heeft zoveel moois te bieden, en is aantrekkelijk voor eigenaren van superjachten. Als ze hier toch zijn, kunnen ze in Amsterdam of in een straal van 200 kilometer, grootschalig onderhoud of een refit laten uitvoeren. Dat is weer goed voor de werkgelegenheid,’ licht Emmelkamp toe. Stephanie Emmelkamp Noord-Europese superjachtroute De groeiende populariteit van de nieuwe Noord-Europese superjachtroute versterkt de aantrekkingskracht van Nederland alleen maar. Jongere en avontuurlijke superjachteigenaren zijn De bereidheid van superjachteigenaren om naar Nederland te komen, is groot. steeds vaker op zoek naar nieuwe en originele ervaringen buiten de traditionele vaargebieden in de Middellandse Zee en het Caraïbisch Gebied. Bestemmingen verder naar het noorden worden aantrekkelijker en Noord-Europa plukt hier – met haar prachtige natuur, aangename cultuur en moderne kunst en design – de vruchten van. Om Gouden jaar Alle nieuwe initiatieven vanuit de sector laten zien dat het goed gaat met de superjachtbouw, er is optimisme. Op basis van de cijfers van de Nederlandse superjachtsector belooft dit jaar – waarin ook het 50e jubileum van de HISWA Holland Yachting Group wordt gevierd - een gouden jaar te worden. Naast de oplevering van jachten groter dan 30 meter met een totale waarde van meer dan 1,5 miljard euro vorig jaar, zijn er op dit moment maar liefst 60 superjachten in aanbouw. ‘Het aantal bestellingen van superjachten waarbij eigenaren hun visie op het hoogste niveau gerealiseerd willen zien, is fors uitgebreid’ aldus Jeroen Sirag, export manager bij HISWA Holland Yachting Group. ‘De gemiddelde waarde van de opleveringen van superjachten in 2018 is ongeëvenaard. De bereidheid van superjachteigenaren om naar Nederland te komen en te investeren in onze sector, is groot.’ De nieuwe Noord-Europese superjachtroute wordt populair. HISWA MAGAZINE 3 23

Nieuw concept op de beurs van Dubai krijgt een vervolg in Cannes. Promotie op beurzen Een andere route om de uitzonderlijke kwaliteit van de Nederlandse superjachtbouw te promoten en de export te stimuleren, zijn de jaarlijkse beurzen. HISWA Holland Yachting Group biedt voor de beurs in Cannes half september een nieuw concept aan, dat eerder op de Dubai International Boat Show als proef werd gepresenteerd. Volgens Emmelkamp wordt in Cannes – net als in Dubai – een Holland Paviljoen opgetuigd, met een centrale bar, en desks waarop bedrijven bijvoorbeeld een schaalmodel kunnen presenteren: de Maritime Gallery. De HISWA-leden die hiervoor kiezen zijn co-exhibitor en liften mee op de promotie van HISWA Holland Yachting Group: ze staan op de website en in de catalogus vermeld. In Monaco eind september gaat het om een combinatie van stands en de Maritime Gallery. Meerwaarde deelname Beurzen zijn nog steeds essentieel, stelt Emmelkamp. In de digitale wereld zijn persoonlijke netwerkmomenten van groot belang. Bedrijven kijken wel naar de hogere kosten en wat het hen oplevert. Emmelkamp: ‘Dat is de reden dat we afgelopen februari een nieuw concept presenteerden in Dubai, en dat in september ook in Cannes doen. De bedrijven die meedoen zijn officieel exhibitor, maar hoeven niet alle dagen zelf aanwezig te zijn. Wij nemen als HISWA Holland Yachting Group de honneurs waar, als dat nodig is. De eerste reacties in Dubai waren positief. Je bent als bedrijf flexibel, je kiest bijvoorbeeld zelf wanneer je op de beurs aanwezig wilt zijn. Dubai is voor sommige leden een nieuwe markt. Dit concept is dan een mooie manier om die nieuwe markt te verkennen. Ook liggen er kansen voor de sector om meer naar de lifestyle georiënteerde beurzen te kijken in plaats van alleen naar de traditionele botenshows.’ Voor de beurzen in Dubai, Cannes en Monaco ontvangt HISWA Holland Yachting Group subsidie van het ministerie van Binnenlandse Zaken (Rijksdienst voor Ondernemen). Volgens Emmelkamp is die bijdrage hard nodig. Elk jaar moet HISWA die opnieuw aanvragen. ‘Zonder de subsidie wordt het te kostbaar om een collectieve deelname te organiseren.’ Amels in Azië Voor Amels, één van de leden van HISWA Holland Yachting Group, is Azië een opkomende markt. Niet voor niets stond de superjachtbouwer afgelopen april voor het vijfde jaar op de Singapore Yacht Show. Daarnaast heeft de Damen Shipyard Group – waar Amels onder valt – een belangrijke presence in Azië, stelt Victor Caminada, marketing manager bij Amels. ‘Azië is nog een relatief nieuwe markt. Daar was het tot voor kort niet gewoon om op een superjacht te varen of om er überhaupt één te zien. Varen op een luxe jacht is een relatief nieuwe vorm van tijdverdrijf. De rijken moeten die vaak nog ontdekken. Maar het gaat de goede kant op. We zien de laatste twee jaar een groei in de superjachtbouw in dit werelddeel.’ Holland Paviljoen op de beurs in Monaco. Victor Caminada. 24 HISWA MAGAZINE 3

Annelies Damen van het familiebedrijf – waar Amels onder valt – bouwde in Azië een groot netwerk op. Varen op een luxe jacht is in Azië een relatief nieuwe vorm van tijdverdrijf. Volgens Caminada slaat het concept semi-custom built van Amels juist bij de Aziatische klanten aan. Deze reeks platformjachten sluit aan op hun specifieke wensen. Aziaten zijn vaker ongeduldig en willen snelle levering, en ze kiezen vaak voor een exclusief interieur naar hun eigen smaak. ‘Met deze reeks superjachten hebben wij een levertijd van anderhalf tot twee jaar. We bouwen ook full-custom, maar dan kost de bouw zo’n vier jaar. Zo lang willen onze klanten in Azië niet wachten.’ Met het concept van semi-custom built is Amels in Azië in de prijzen gevallen. Zo won de superjachtbouwer the Asia Boating Award in 2019 voor de Volpini 2 in de categorie Best Worldwide Semi Custom Built Yacht (>25m). Blikvanger Amels investeert in Azië: voor niets gaat de zon op. Zo bouwden zowel Roos als Annelies Damen van het familiebedrijf een groot netwerk in dit werelddeel HISWA MAGAZINE 3 op. Yunzhu Jin is in dienst bij de superjachtbouwer voor yacht sales and marketing in Asia. Zij spreekt de Chinese taal en kent de verschillende culturen in de regio. Dat superjachten steeds meer te zien zijn op de wateren in Azië stimuleert de interesse van de Aziaten, stelt Caminada. ‘Dat geldt ook voor de botenbeurs. Twee jaar geleden hadden we superjacht La Familia van 55 meter als blikvanger op de Singapore Yacht Show, die halverwege op rondreis in de regio was. Dat geluk heb je niet elke keer.’ Trends in export De exportgroei van ondernemers die over de grens werken steeg vorig jaar met 9 procent. Ook de verwachting voor het komend jaar is positief: 8 procent. Alleen het vertrouwen dat exporteurs hebben in het economische klimaat doet een stap terug: van 7,2 in 2018 tot 6,6 voor dit jaar. Dit onderzoek – Trends in export – is uitgevoerd door Evofenedex en Atradius. Meer informatie: www.trendsinexport.nl. 25

Jachthaven ’t Eiland trekt veel Duitse toeristen. Duitse gasten, trouwe gasten Dichterbij huis profiteren HISWA-leden ook van buitenlandse klanten. Vooral Duitsers zijn vaak trouwe gasten bij jachthavens net over de grens. Voor jachthaven ’t Eiland in Lathum (vlakbij Arnhem) zijn de Duitse klanten erg belangrijk, vertelt directeur Vincent Lubach die tijdens het drukke Hemelvaartsweekeinde maar even tijd heeft om aan de telefoon te komen. ‘Dit weekeinde valt samen met vaderdag in Duitsland. Onze Duitse gasten blijven een lang weekeinde en hebben echt een vakantiegevoel. Ze nemen in deze dagen de tijd om een terrasje te pakken en uit eten te gaan bij onze bistro. Zoals de Nederlanders dat vroeger vaker deden.’ Duitsers liggen gerust twintig jaar met hun boot in dezelfde haven. Volgens Lubach blijven Nederlandse gasten vaker maar een dag. Ze zijn te druk met andere activiteiten en bij slecht weer laten ze het eerder afweten. ‘Duitsers nemen minder goed weer eerder op de koop toe.’ 26 HISWA Orange Yachting Group Voorafgaand aan de HISWA te water in september organiseert HISWA Orange Yachting Group, een exportpromotiegroep voor de jachtbouw tot 24 meter, ook een perstoer. Meer informatie: www.yachtsholland.com. HISWA MAGAZINE 3 Van alle vaste ligplaatsen van jachthaven ‘t Eiland is 30 procent bezet door Duitsers. De helft van het aantal passanten dat de jachthaven aandoet, onderweg naar de volgende bestemming, zijn Duitsers. Volgens Lubach zijn Duitse gasten trouwe gasten. ‘Afspraak is afspraak. Dat vinden ze heel belangrijk. Maar als je eenmaal het vertrouwen hebt, dan blijven ze ook. Ze liggen gerust twintig jaar met hun boot in de haven. Nederlanders willen na een paar jaar vaak weer na een andere locatie. Ik zou hier graag een keer onderzoek naar willen laten doen. Wat kunnen wij als jachthaven doen om de Nederlanders te verleiden om langer in onze haven te blijven? Wat dat betreft geven de Duitsers het goede voorbeeld.’

Internationaal ondernemen begint bij HISWA Weten wat het consumentenvertrouwen in Duitsland is? Of de economische groei in Azië? Hoe uw kansen liggen in Kroatië? Hoe het internationaal geregeld is met BTW? Alle exportinformatie die u zoekt, vindt u bij HISWA. Van marktcijfers tot en met Engelstalige algemene voorwaarden. Onze exportinformatie is gratis en exclusief toegankelijk voor HISWA-leden. Nog geen HISWA-lid? Bel dan 020 705 14 02 voor meer informatie. WWW.HISWA.NL/EXPORT

De 70 meter lange Galactica Super Nova is tot nu toe het grootste jacht dat Heesen ooit bouwde. De Cosmos wordt nog eens tien meter langer. Heesen Yachts gaat naar de 80 meter en 19.000 pk De tijd tikt weg op het display in een van de grote hallen van Heesen Yachts in Oss, het is nog 163 dagen, 13 uur, 48 minuten en 22 seconden voordat de medewerkers van de jachtbouwer het aluminium jacht Aster van vijftig meter klaar moeten hebben. De twaalf gasten hebben aan boord van dit superjacht straks de beschikking over 500 vierkante meter aan ruimte. De twee MTU 16V4000 M73L motoren van elk 3862 pk zorgen voor een topsnelheid van 23 knopen. Tekst: Erik van Huizen Ook in de andere droogdokken van Heesen wordt hard gewerkt aan de vijf andere jachten die nu in aanbouw zijn in Oss. In totaal wordt gewerkt aan 12 jachten, van engineering tot oplevering, in lengte variërend van 50 tot 80 meter, in snelheid van 16 tot 29 knopen en in staal en aluminium. De aluminium jachten worden in Oss gebouwd, de stalen casco’s komen uit het Friese Franeker. Met een productie van drie tot vier jachten per jaar, betekent dit voor ongeveer drie jaar werk. Het grootste droogdok van 85 meter dat twee jaar geleden in gebruik werd genomen, is leeg. Hier lag tot voor kort het 51 meter lange jacht Irisha dat Heesen 28 liet zien op de Monaco Yacht Show. In februari 2018 is in dit grootste dok van de werf begonnen met het grootste jacht dat Heesen ooit heeft gebouwd, de Cosmos. Dit aluminium jacht krijgt vier MTU 20V4000 M73L motoren met een totaal vermogen van 19.000 pk. De motoren moeten het 80 meter lange superjacht een snelheid geven van 29 knopen per uur. De motoren staan volgens sales manager Johan Kaasjager per twee op één tandwielkast, volgens het twin in-single out principe. De schroeven hebben een variabele spoed. ‘De grootste uitdaging bij aluminium jachten van deze lengte is de langsscheepse sterkte. Om die te behouden, moet je een speciale constructie maken. Het is een van de innovaties op dit jacht.’ HISWA MAGAZINE 3

De Cosmos moet in 2022 worden opgeleverd. Het is dan voorzien van een helikopterplatform dat kan veranderen in een buitenbioscoop, een kristallen lift van het benedendek naar het zonnedek en een zeven meter lang zwembad met waterval en glazen bodem. Heesen ziet potentie in de Aziatische markt. Snelste jacht De 80 meter van de Cosmos betekent dat de grootste lengte van de jachten sinds de oprichting van Heesen Yachts 40 jaar geleden bijna is verdrievoudigd. Frans Heesen begon het bedrijf in 1978 en het eerste jacht dat hij bouwde was de 28 meter lange Amigo. Tien jaar later daagde de Amerikaanse zakenman John Staluppi hem uit om een jacht te bouwen dat harder kon varen dan 50 knopen per uur. Heesen nam de uitdaging aan en dit leidde tot de bouw van de 38 meter lange Octopussy, destijds het snelste superjacht van de wereld en nog steeds een van de snelste superjachten. Vanaf 2003 werd de werf uitgebreid met drie dokken van 57 meter lang. In 2012 ging Frans Heesen met pensioen. Vier jaar later leverde de werf het grootste jacht in haar bestaan, de 70 meter lange Galactica Super Nova. De klanten komen inmiddels van over de hele wereld, waarbij Europa, de Verenigde Staten en het Midden-Oosten belangrijke markten zijn. Potentie ziet Heesen in de Aziatische markt. Speculatief bouwen De jachten die Heesen bouwt, worden volledig volgens de specificaties van de klant gebouwd (custom built), maar klanten kunnen ook kiezen voor een van de semi-custom built jachten. ‘Wij hebben een mooie mix van deze twee’, vertelt Kaasjager. Het voordeel van semi-custom is dat de klant een jacht krijgt dat zichzelf al heeft bewezen op het gebied van engineering, performance, verbruik, trilling en geluid. Het is dus geen prototype en de klant kan kleine aanpassingen blijven doen.’ De vorig jaar opgeleverde 50 meter lange Home, het eerste jacht dat werd uitgerust met hybride voortstuwing, werd speculatief gebouwd. Een klant was er dus nog niet voor toen met de bouw werd begonnen. Ongeveer de helft van de opdrachten van Heesen wordt nu op deze manier gebouwd. In het geval van de hybride Home was de techniek aan boord van het jacht iets waarin de werf een goede toekomst ziet. Heesen in cijfers • Het maximum vermogen geleverd in een jaar bedraagt 36.757 pk. • In een jaar wordt 265.000 kilo aluminium en 475.000 kilo staal gebruikt. • Op de vier jachten die per jaar worden gebouwd, gaat 14.400 liter verf. • Per jacht wordt ongeveer 8.000 vierkante meter aan verf opgebracht. • In een jacht zit rond de 60 kilometer aan kabels. • Heesen telt 450 vaste medewerkers en 200 externe medewerkers. In de hybride stand van de Home is de hoofdmotor afgekoppeld en staat de elektromotor rechtstreeks op de tandwielkast. De stroom voor de elektromotor komt van de dieselgeneratoren. Een deel van de zo opgewekte stroom is bestemd voor gebruik aan boord, de rest gaat naar de twee elektromotoren van elk 127 kW. Het geeft de Home in de hybride stand een snelheid van 9 knopen per uur, in de normale dieselstand is dat ruim 16 knopen. Omdat generatoren in een geluidsdichte kast staan, vaart de Home in de hybride stand zeer stil. ‘Het is alsof je afgemeerd ligt’, maakt Kaasjager duidelijk. Het interieur van een van de 50 meter jachten. Een brug van een van de superjachten in aanbouw op de interieurafdeling in Oss. HISWA MAGAZINE 3 29

De 50 meter lange Aster in aanbouw. 35% minder nodig Een andere innovatie is de Hull Vane. Dit vleugelprofiel aan het achterschip zorgt voor een lift waardoor het achterschip minder te maken krijgt met zuiging. Heesen monteerde de Hull Vane al op de 42 meter lange Alive. Op een snelheid van 16 knopen per uur zorgt de vleugel bij dit jacht ervoor dat 35% minder vermogen nodig is. Voor wat betreft de vorm van de romp, kan de klant kiezen uit displacement, semi-displacement en de zogenoemde Fast Displacement Hull Form (FDHF) van Oossanen. De displacement hull wordt meestal gekozen voor conventionele stalen jachten met veel volume, de V-vorm met een harde knik van de semi-displacement is vanwege het planeren het meest geschikt voor lichte aluminium schepen die snel varen. De Fast Displacement Hull Form combineert het beste van beide en is zowel geschikt voor stalen als aluminium jachten. Het zorgt bij de stalen jachten voor een efficiënte comfortabele vaart, en bij de aluminium jachten voor zowel snelheid als Vacatures Vanwege het grote werkaanbod is Heesen op zoek naar nieuwe medewerkers, voornamelijk voor de vestiging voor de interieurbouw in Winterswijk, maar het bedrijf is ook op zoek naar onder meer engineers, lassers, pijpfitters voor de vestiging in Oss. Meer informatie: www.werkenbij.heesenyachts.com. 30 efficiëntie. Het merendeel van de jachten dat Heesen bouwt wordt inmiddels voorzien van deze Fast Displacement Hull Form. Onze klanten moeten geen proefkonijn worden, alles aan boord moet gewoon goed werken. Toekomst Als het over de toekomst gaat verwacht Kaasjager in Oss voorlopig niet groter te gaan bouwen dan de 83 meter die nu mogelijk is in het nieuwste dok. ‘We denken eerder dat de onderkant van de markt naar boven op gaat schuiven richting de 55 tot 60 meter. Ook verwachten we veel van de nichemarkt van snelle aluminium jachten.’ Als het op innovaties in de superjachten aankomt, moet volgens Kaasjager eerder worden gedacht aan innovaties in het ontwerp, dan aan gadgets. Autonoom varende superjachten ziet hij nog niet gebeuren en ook volledig elektrisch superjachten ziet hij voorlopig niet gaan varen. De jachten hebben veel vermogen nodig en omdat met batterijen te bereiken gaat er veel plaats verloren en neemt het gewicht toe. Wel ziet hij het gebruik van waterstof in de toekomst als een mogelijke optie om elektrisch te gaan varen. ‘Maar onze klanten moeten geen proefkonijn worden, alles aan boord moet gewoon goed werken. Daar zijn we sterk in en daar zullen we altijd voor blijven staan.’ Dit artikel verscheen eerder in het blad Maritiem Nederland. HISWA MAGAZINE 3

Het zál maar gebeuren... Onderneem op zeker Onze watersportdesk adviseert u graag. Postbus 116 8440 AC Heerenveen Tel. (0513) 61 44 44 Fax (0513) 62 37 42 info@kuiperverzekeringen.nl www.kuiperverzekeringen.nl e y a “Improve your boat handling” www.roodberg.com The Original

Innovatie: duurzaam is luxer Het luxe motorjacht Sichterman Inveni heeft uitgekiende hydrodynamica. Meer comfort, meer watersportbeleving bij minder energiegebruik. Een betere boot of een prettiger haven is het doel van ondernemers in de watersport. Dat bereiken ze terwijl ze materiaalgebruik, energieconsumptie en uitstoot verminderen. Innovatie maakt de sector duurzaam beter. Tekst: Hans Buitelaar Een bloemlezing van recente innovaties in de watersportsector toont ondernemers die streven naar een topproduct combineren met een verlangen om zuinig om te gaan met grondstoffen en energie. Een 3D geprinte grachtenboot, een kajuitcatamaran uit gerecycled materiaal, motorjachten met verbazingwekkend weinig weerstand en een energiebewust havenbeleid geven de tendens weer. 32 Aak uit printer De kringloop is kort bij 3D printen. Een schaalmodel van een halve scheepsromp, een prototype van de kielbalk: als het is gemaakt en voldoende is bestudeerd, gaat het in de shredder. De korrels die de hakselmachine aflevert, zijn materiaal voor de volgende proef. In de werkplaats van HB|3D wordt gewerkt aan de eerste 3D geprinte grachtenboot: de D3aak. Het idee voor de D3aak is niet bij voorbaat ontstaan om een ecologisch verantwoorde boot te maken. Maar nu de kans er ligt bij de ontwikkeling, grijpen bedenker Leon Wokke en de bouwers bij HB|3D alle mogelijkheden aan om de elektrische grachtenboot zo circulair mogelijk te ontwikkelen en te bouwen. “Ik zocht al een poosje naar een grachtenboot met de rompvorm van een Friese Aak,” vertelt Wokke. “Niet HISWA MAGAZINE 3

een zeilend exemplaar vanwege de bruggen, maar als sloep. Zo’n boot bleek niet te koop. Daarom ontstond het plan om er dan eentje te bouwen. In dat proces kwam de gedachte op ‘zouden we zo’n boot ook kunnen maken met een 3D printer?’ Vervolgens zag ik de beelden van The Ocean Cleanup, waarbij plastic dat uit de zee wordt gevist, dient als bronmateriaal voor nieuwe plastic producten. Omsmelten in een 3D printer werd zelfs specifiek genoemd als mogelijkheid voor de inzet van het opgeviste plastic afval. Terwijl ik aanvankelijk gewoon een boot zocht die ik zelf zou willen varen, kreeg ik erg veel enthousiaste reacties op het plan dat was ontstaan. Veel mensen die ik sprak, gaven aan dat ze zo’n boot zouden willen kopen als die er was. In eerste instantie denk ik nu aan een time-sharing concept, waarbij een aantal eigenaren de boot beurtelings kunnen gebruiken. Ik wil graag ook een boot maken waar mensen van kunnen genieten die niet het geld hebben om zomaar even een jacht te kopen.” De 3D geprinte grachtenboot wordt zo circulair mogelijk ontwikkeld. In de werkplaats van HB|3D staat een industriële 7-assige robot, die verhit plastic in stroken over elkaar heen smelt, zodat een driedimensionale vorm ontstaat. “Om te kunnen beginnen aan het printen, hebben we eerst een goede HISWA MAGAZINE 3 CAD-tekening nodig,” legt productieen marketingman Tjeerd Vos uit. “Het ontwerp voor de aak moest worden aangepast om de juiste sterkte te krijgen met de laagdikte die onze printer kan maken. Wat we besparen, zijn de hoge kosten van het maken van een mal, die voor de traditionele manier van bouwen in kunststof nodig is. De plastics die wij gebruiken zijn versterkt met glasvezels. Er zijn – ook voor 3D printen – veel verschillende soorten plastics. Voor grotere structuren als een boot, die bovendien vrij sterk en vormvast moeten zijn, staan we aan het begin van de ontwikgraden kantelt, zodat de verschillende lagen goed aan elkaar worden gelast en goede hechting krijgen. De bedoeling is om het eerste exemplaar – het prototype – van de D3aak nog deze zomer in de vaart te hebben. keling. We bouwen de D3aak in ieder geval dubbelwandig. De romp krijgt een buitenschaal en in de binnenschaal zitten de bankjes en bergruimte verwerkt.” Een extra moeilijkheid is het rond lopen van de romp. Veel printprocessen benoemen de technici van HB|3D als ‘2 ½D’. Dat wil zeggen dat de printer in het horizontale vlak een laagje aanbrengt en dan daar bovenop weer een horizontaal laagje. Een boot moet ‘echt’ 3D geprint worden. Daarvoor moet de printkop met de ronding mee draaien. Dat is zelfs voor een 7-assige robot lastig. De technici bouwen een tafel die tijdens het printen steeds een paar Omgesmolten dubbelromper Vaan Yachts is het geesteskind van Igor Kluin en Nienke van ‘t Klooster. Tijdens het hele proces van de ontwikkeling van de 42 voet kajuitcatamaran, stelden zij de vraag: is daar ook een duurzame versie van? Zo ontstond een rappe, fraai gelijnde kajuitcatamaran uit gerecycled aluminium, met kurk op het dek en interieurstof uit ananasbladeren en puur elektrische aandrijving – als er niet gezeild wordt. “Vaak hebben we een duurzame variant weten te vinden die beter is dan het originele product,” verzekert Kluin. Wat betreft gerecycled aluminium als bouwmateriaal: dat is van dezelfde kwaliteit als nieuw aluminium dat gemaakt wordt uit bauxiet erts met heel veel energieverbruik. Aluminium is extreem 33

Comfortverhogende duurzaamheid op een toercatamaran. geschikt voor hergebruik. Het laat zich makkelijk omsmelten en is een tweede keer net zo goed als de eerste keer gebruik. Het gaat ook lang mee. Leverancier Hydro, een fabriek die aluminium inzamelt en er nieuw te gebruiken materiaal van maakt, zamelt kozijnen in die 40 of 50 jaar geleden werden toegepast in huizen. Kluin: “Voor het hergebruik van het materiaal is véél minder energie nodig dan voor de eerste productie: maar zo’n 5 procent. Alleen al aan materiaal besparen we 95 procent energieverbruik. En we hoeven geen bauxiet uit de grond te halen.” Zo zijn er meer duurzame kwaliteitsverbeteringen. Kluin is op dreef: “Dekbekleding van kurk heeft grote voordelen: het is net zo mooi als teak, maar wordt veel minder snel warm of koud, het is stroever en voelt heerlijk onder de voeten. Bovendien isoleert het goed, in de zon blijft het onderdeks koeler en als het koud is koelt het binnen minder snel af. De dekbekleding is een mooi voorbeeld van hoe je een veel beter, duurzamer, luxueuzer materiaal vindt als je doorvraagt en niet de gebruikelijke keuzes maakt.” Interieurbekleding van ananasbladeren. Hetzelfde geldt voor de bekleding van het interieur. Leer of textiel vergt chemische bewerkingen en komt uit een industrie van massaproductie waar de kostprijs belangrijker is dan het proces. Vaan vond een alternatief in PinoTex: een leerachtig materiaal gemaakt van ananasbladeren. Een kajuitcatamaran 34 van Nederlands fabrikaat is relatief onbekend. Sinds de Wadvogel in de jaren ’80 is er weinig in dit segment gebouwd. Kluin wilde sportiever varen dan de ‘tractors’ zoals hij ze omschrijft van de grote werven die zeilende vakantieplatforms leveren. Hij keek naar de lijnen en ontwerpen van monohulls. Veel zeilers vinden de hoge gevaartes toch vrij lelijk. Een Franse ontwerper optimaliseerde de rompvormen onder water, het Nederlandse Van Wijk Yachtcreation berekende sterkte, materiaaldikte en constructie. De eerste Vaan R4 gaat november van dit jaar te water. De première is op de botenbeurs La Grande Motte in Zuid-Frankrijk in april 2020. Zachtglijdend luxejacht Veel minder weerstand van de romp in het water. Daarvoor zorgt de Fast Displacement Hull Form van Van Oossanen Naval Architects. Die is ontwikkeld voor grote schepen en superjachten om op hoge snelheid te kunnen varen zonder te planeren en op gematigde snelheden te kunnen varen met 40 procent minder brandstofverbruik. Daarnaast ontwierp hetzelfde bureau de Hull Vane, een soort spoiler onder water achter het achterschip. Hiermee wordt de aanstroming van water naar de schroef verbeterd, net als de afstroom van water achter de spiegel. Zo wordt het rendement van de schroeven hoger, het jacht stabieler en het brandstofverbruik lager. Samen kunnen beide hydrodynamische verbeteringen wel de helft brandstof besparen: 20 procent ten opzichte van een vergelijkbaar jacht, meldt initiatiefnemer Bart Rehe van Sichterman Complete badkamers bij Fort Marina. HISWA MAGAZINE 3

Een steiger als een boulevard, met alle voorzieningen onderdeks. Yachts. Hij ging een samenwerking aan met Jelle Bouma van Workumer Jachtservice. Hun eerste opdrachtgever was Ruud van Hilst, wedstrijdzeiler op een Lemsteraak, die hoge eisen stelde aan vaareigenschappen. De zoektocht naar de beste manier om zeewaardigheid, laag brandstofverbruik en grote actieradius, stabiliteit en veiligheid te combineren bleek door het toepassen van de FDHF en Hull Vane. “Daarover werden Jelle en ik zo enthousiast, dat we besloten al onze jachten uit te voeren met de snelle waterverplaatsende rompvorm en de Hull Vane. Er liggen ontwerpen klaar voor jachten tussen de 15 en 26 meter. Afgelopen mei werd het eerste aluminium jacht, de Sichterman Inveni van 18 meter, te water gelaten. HISWA MAGAZINE 3 Zo wordt het rendement van de schroeven hoger, het jacht stabieler en het brandstofverbruik lager. Bewuste schippers aan promenadesteiger Efficiënter, energiebewuster en comfortabeler is ook Fort Marina in Warmond na een verbouwing. Niet alleen jachtbouwers vinden een verbetering in de beleving van watersport door nieuwe toepassingen die de luxe verhogen en tegelijkertijd materiaal- en energieverbruik verminderen. Dat geldt ook voor de nieuw ingerichte steigers, het nieuwe havengebouw en de werkplaats op Fort Marina. Dat levert een succesvol bedrijfsmodel op. “Wij hebben geen last van vergrijzing,” meldt mede-eigenaar en havenmeester Coen ten Kley. “We pasten na de verbouwing de jachthaven aan aan de vraag die hier in Warmond, net ten zuiden van de Kaag, is naar ligplaatsen. We hadden een jachthaven met ongeveer een derde incourante ligplaatsen: lang en smal, geschikt voor zeiljachten. Die boten zien we hier nauwelijks meer. De grote vraag is naar boxen van 5 tot 8 meter, voor sloepen. We zijn steeds meer ingericht op dagrecreatie van eigen ligplaatshouders. We houden geen plaatsen meer vrij voor passanten. Als iemand belt voor een ligplaats om te overnachten, kunnen we altijd een plekje vinden.“ Wij hebben geen last van vergrijzing. 35

Gratis koffie in de lounge bij Fort Marina. De jachthaven ziet er uit als een boulevard: brede steigers zonder haspels, stopcontactpalen of andere obstakels. Er is gekozen voor het Harbour-In systeem. Op iedere ligplek een walstroomaansluiting met voldoende ampère, en watertappunten met automatische legionellabeveiliging, allemaal onderdeks. De ligplaatshouder hoeft niet naar een centraal punt te lopen: aanleggen en inprikken is het devies. “Wel zijn we overgestapt op het in rekening brengen van elektrakosten,” meldt Ten Kley. “We hebben in de winter aangekondigd dat we de elektra in rekening gingen brengen. Over dat seizoen hebben we ook een pro forma factuur gestuurd, zodat iedereen wist wat de kosten zouden zijn bij ongewijzigd stroomverbruik. Nu gaan mensen een stuk bewuster om met hun elektrische kacheltje.” De uitstraling van de hele haven is veel luxueuzer geworden. In het havengebouw zijn volwaardige badkamers. Het dak ligt vol zonnepanelen. Financiering werd mogelijk dankzij de verkoop van 16 luxe appartementen in vier gebouwen direct aan de havenkom. “We maakten ons klaar voor het bieden van service die watersporters de komende decennia vragen”, vat Ten Kley samen. Benieuwd naar ons messcherpe tarief voor taxatie of verkoop? Bel ons voor meer informatie www.vandeloosdrechtrbm.nl Tel. 0341 - 25 23 63 F.A. Molijnlaan 28 8071 AG Nunspeet DÉ RECREATIE BEDRIJFSMAKELAAR Te koop aangeboden Allround Jachtservicebedrijf; reparatie en onderhoud van plezierjachten De onderneming (besloten vennootschap) is een gerenommeerd jachtservicebedrijf dat alle voorkomende werkzaamheden verricht op het gebied van reparatie en onderhoud van recreatief gebruikte motorjachten en zeiljachten. De werkzaamheden betreffen o.a.: motoronderhoud, leveren en installeren van scheepselektronica, scheepstimmerwerk, elektrawerk, winterklaar maken, poetsen, antifouling aanbrengen en schadeherstel. Het omzetniveau ligt rond € 1,5 mio. Het bedrijf is gevestigd in een gehuurd pand op het terrein van een jachthaven in het midden van het land. OVERNAMES – FUSIES – PARTICIPATIES Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Jan van Ruitenbeek Tel. 06 53 339 323 of per email jan.vanruitenbeek@diligence.nl

COLUMN Export goes digital Exporteren is niet altijd makkelijk. Er zijn veel extra kosten aan verbonden die je niet maakt in de binnenlandse markt. Maar dat is het niet alleen. Waar Nederland bekend stond al een goed zakenland met een meertalige bevolking die zich snel kan aanpassen, krijgen we meer te maken met concurrenten. Internet zorgt voor een explosie aan concurrentie op de wereldmarkt. Via online campagnes, websites en social media is iedere potentiële klant immers direct te benaderen zonder hoge kosten. In andere landen om ons heen leren jongeren meer vreemde talen. Er wordt wereldwijd gigantisch geïnvesteerd in luchthavens. En zo stijgt de concurrentie van het aantal salesmanagers snel. Gelukkig heeft Nederland een voorsprong. Een goede digitale infrastructuur en expertise in huis. Ondernemers moeten echter wel nu handelen om nog op tijd zichtbaar te zijn op de drukke digitale marktplaats. Meer mensen en middelen voor online marketing, communicatie en sales. Maar een mooie sloep, jacht of tender moet je wel eerst zien, voelen en ruiken. En dan is Nederland om de hoek. Kijk voor goede voorbeelden op de internationale portals die leden samen ontwikkelden onder de vlag van het HISWA-merk: Bootsurlaubholland.de voor jachtverhuur, Yachtsholland.com voor jachtbouw en toelevering, Hollandyachtinggroup.com voor exportpromotie van het superjachtcluster en inmiddels al 50 jaar succesvol. Gaat u mee of blijft u staan? Geert Dijks Directeur HISWA Vereniging Klimaatbezinning broodnodig Klimaatverandering en een schoner milieu zijn hot items. Klimaattafels, sjoemeldiesels, klimaatdrammers, milieuzones. Nieuwe begrippen die tot voor kort onbekend waren. Voor sommigen een heilige missie of een nieuwe religie. Wat daar vooral bij opvalt is dat het vaak niet gaat om de feiten maar om een vooringenomen standpunten. Emotionele en politieke motieven prevaleren boven de feiten. Framen dat de uitstoot van plezierboten een van de grote vervuilers is, is feitelijk onjuist. Verkeerde rapporten gebruiken en cijfers op een hoop gooien leidt tot verkeerde conclusies. Daar hebben we in onze sector volop last van. Vooropgesteld blijft natuurlijk dat ieder weldenkend mens voor een beter milieu is en dat HISWA MAGAZINE 3 we daar collectief en individueel waar mogelijk ons steentje aan bijdragen. Wat daarbij nodig is duidelijkheid over de impact van maatregelen en de kosten die daarmee gepaard gaan. Zo ontstaat er draagvlak onder de bevolking en het bedrijfsleven. De energietransitie is een ingewikkeld en kostbaar traject. Een slecht voorbeeld is de gemeente Amsterdam. Meer dan 200 watersportbedrijven met honderden medewerkers worden plotseling geconfronteerd met voorgenomen maatregelen door een drammerige overheid. Maatregelen die grote impact hebben op hun bedrijfsvoering. Even terug naar de emissievrije grachtengordel. Als je elektrisch varen wilt stimuleren moet het alternatief (oplaadmogelijkheden en betaalbare boten) wel voorhanden zijn. Dan is de weg naar een zorgvuldige en geleidelijke transitie samen met de sector een voorwaarde om de toekomst van onze bedrijven en de daarmee gepaard gaande werkgelegenheid veilig te stellen. Wat nu ontbreekt is de centrale regie van de overheid om de lokale klimaatdrammers met hun symboolpolitiek in het gareel te houden. Iedere stad zijn eigen scoringsdrang op de klimaatladder werkt averechts en is onwerkbaar. Bezinning en realiteitszin zijn broodnodig. Peter Brussel Algemeen voorzitter HISWA Vereniging 37

Het Portret Carlos Beira In de rubriek Het Portret zetten we een persoon in de spotlights die op dat moment in de actualiteit is. In dit nummer – waarin handel een thema is – is dat: Carlos Beira. Hij werkt als directeur bij groothandel Carl Stahl Benelux waar CS.Rigging onderdeel van is. Tekst: Liane Jansen 38 In dit nummer draait het om handel en innovatie. In hoeverre is CS.Rigging bezig met innovatie? “Vijf jaar geleden hebben we veel stof doen opwaaien door als groothandel rechtstreeks aan de particuliere booteigenaar te gaan leveren. Inmiddels merken wij dat het steeds meer de norm is dat je direct in contact staat met zowel je HISWA MAGAZINE 3

zakelijke als particuliere klanten. Velen hebben dit voorbeeld gevolgd. Klanten willen graag zo snel, maar zo goed mogelijk geïnformeerd worden. De zoektocht van klanten begint vaak online. Daar spelen wij op in. Wij bouwden de afgelopen jaren een enorme database op met informatie over tuigages van bijna alle plezierjachten. Dit delen wij graag met onze klanten, ook online. Zowel particuliere als zakelijke klanten willen daarnaast snel weten wat iets kost. We werken op dit moment aan een innovatieve online tool waarmee klanten binnen een paar klikken weten wat het vervangen van bijvoorbeeld een verstaging gaat kosten.” Welke trends en ontwikkelingen op het gebied van materialen, technieken en duurzaamheid signaleren jullie momenteel? “Waar mensen voorheen soms wel 30 jaar wachtten met het vervangen van een verstaging, zien we dat ze de verstaging nu op tijd vervangen. Daar komt dan vaak ook het lopend want bij. Onze werkplaats hebben we zo efficiënt mogelijk ingericht. In ons splitsparadijs staan verschillende werkbanken voor verschillende typen standaard lijnen en specials voor superjachten. In onze verstagingsfabriek kan onze medewerker Timo tot wel vijf unieke verstagingen per dag maken. Verder zit innovatie volgens mij ook in de manier van communiceren. Binnen de organisatie, maar ook met klanten. Bij CS.Rigging betekent dat goed HISWA MAGAZINE 3 luisteren naar de behoeftes van klanten en het delen van het enthousiasme en het plezier waarmee we werken. Daarom investeren we in het ontwikkelen van onszelf. Naast hard werken vinden we het belangrijk dat we plezier hebben en trots zijn op wat we afleveren. Zo komen we tot een beter eindproduct.” Goed luisteren naar de behoeftes van klanten en delen van het plezier waarmee we werken. Bij HISWA Vereniging is een Checklist Tuigage opgesteld. Bedoeld om bijvoorbeeld ‘oudere’ boten secuur na te lopen en gebreken op te sporen. Hoe is jullie ervaring met deze checklist? “Onze tuigers verrichten jaarlijks op bijna 400 boten werk en kennen de checklist van HISWA als geen ander. We merken dat de lijst door particulieren ook gebruikt wordt als voorbereiding op onze komst. De checklist is enorm uitgebreid en ontzettend interessant om door te nemen. De tuigage wordt vaak als het ondergeschoven kindje gezien, maar als die niet op orde is, zal het zeilen niet optimaal gaan.” Op jullie website staat ‘Great things are built with the best materials and people’. Welke gedachte hebben jullie hierbij? “Ons doel is om elke klant, zowel particulier als zakelijk, te voorzien van het juiste advies, de beste materialen én de perfecte tuigageservice. Al sinds 1997 zijn wij de groothandel voor het leveren van A-kwaliteit lijnen en RVS-kabel voor de watersport. Daarnaast bestaat het team van CS.Rigging uit ervaren tuigers en behendige splitsers, met Floris als vast aanspreekpunt. Wij geloven dat deze combinatie tot unieke en innovatieve resultaten leidt.” Biografie Carlos Beira (35 jaar) studeerde Bouwkunde aan de Technische Universiteit van Delft en is een echte lean thinker. Sinds januari 2018 is hij directeur bij Carl Stahl Benelux. Carlos is getrouwd en heeft drie kinderen. 39

Internationale lobby Mondiale en EU regelgeving Op dit moment zijn er tientallen richtlijnen, wetten en wetsvoorstellen in ontwikkeling die de jachtbouw, toelevering en watersport raken. Zowel nationaal als internationaal. Het is belangrijk om aan het begin van nieuwe wet- en regelgeving als sector georganiseerd aan tafel te zitten. HISWA is daarom een actief lid van ICOMIA, de internationale koepel van nationale watersportbrancheorganisaties. Wat gebeurt er binnen ICOMIA? Tekst: Liane Jansen Geert Dijks, directeur bij HISWA Vereniging, is bestuurder van het ICOMIA Executive Committee, het algemeen bestuur van ICOMIA, en doet een boekje open. “Ik kom net terug van het jaarlijkse congres in Split, Kroatië. Het jaarcongres is echt een marathon, met heel veel overleggen en vergaderingen. De 11 40 commissies bespreken ontwikkelingen, resultaten en prioriteiten voor het komende jaar. Een scala aan onderwerpen komt voorbij. De effecten van Brexit voor onze sector maar ook de importheffingen van de VS en EU staan hoog op de agenda. Verder hebben superjachtbouwers te maken met IMO-regelgeving en ISO-normen, maar ook met milieu- en arboregelgeving rondom het gebruik van verf. Jachthavens maken zich druk om pachtconstructies, toeristenbelasting en de BTW-rechtszaken die lopen. Daarover nemen we allemaal standpunten in.” ICOMIA is ook uitgever van allerlei publicaties zoals het rapport met wereldwijde statistieken, het handboek met EU/RCD-regels, internationale milieugids, landenonderzoeken en een gids van alle regelgeving per land ten behoeve van de handel. “Deze publicaties HISWA MAGAZINE 3

van HISWA belangrijk verandert continu zijn voor HISWA-leden zeer nuttig en gratis toegankelijk”, aldus Dijks. Grow Boating De snelst groeiende commissie in de Grow Boating Committee. Het doel is om kennis en projecten uit te wisselen over hoe de sector kan groeien. Tijdens het jaarcongres in Kroatië is Geert Dijks gekozen als nieuwe voorzitter van deze commissie. Dijks: “De Amerikaanse HISWA - de NMMA - is daarmee gestart. HISWA heeft dit model overgenomen en is daarmee de tweede die een volwaardig programma draait: de campagne Welkom op het water. Het uitwisselen van voorbeeldprojecten, marktonderzoeken en trends is belangrijk voor alle deelnemers.” gaat om onnodige regelgeving, belemmeringen voor de handel, de aanpak van de digitale revolutie en de invloed ervan op het gedrag van watersporters of hoe proactief we met de overheid om moeten gaan. Binnen ICOMIA hebben de leden de mogelijkheid om verbinding te maken in zowel een informele als formele sfeer. De relevantie van de evenementen die onze organisatie faciliteert, wordt bepaald door de mate van betrokkenheid. Daarom ben ik dankbaar voor de bijdrage van onze leden, waaronder de actieve rol van HISWA Vereniging. HISWA zit in het bestuur, zit commissies ICOMIA ICOMIA is de internationale koepelorganisatie van ondernemersverenigingen in de watersportindustrie en bestaat uit 40 leden. Het is de enige wereldwijde stem van en voor de jachtbouw, superjachtbouw, toelevering en jachthavens. Nederland behoort met de Verenigde Staten (NMMA) en Engeland (British Marine) tot de grootste drie ‘Marine Industry Associations’. ICOMIA werkt met een staf van zes personen die de belangen behartigen van de samenwerkende brancheverenigingen. Veel werk wordt voorbereid door de 11 commissies met in totaal 120 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en van de brancheorganisaties. HISWA is actief in alle commissies namens Nederland. Dezelfde onderwerpen Udo Kleinitz is ‘Secretary General’ en geeft leiding aan ICOMIA: “ICOMIA bestaat vanwege het feit dat de watersportindustrie wereldwijd dezelfde onderwerpen moet aanpakken. Of het nu HISWA MAGAZINE 3 De ‘Annual General Meeting’, het jaarcongres, is elk jaar bij een van de 40 leden. In 2011 was het congres in Nederland, dit jaar in Kroatië en in 2020 in Zhuhai, China. Elke twee jaar wordt ook de World Marina Conference georganiseerd. In 2016 was dat in Nederland, daarna in Griekenland en in 2020 in Dubai. www.icomia.com 41 voor en biedt relevante input: dat waarderen we enorm.” Actuele dossiers Op dit moment lopen er veel lobbydossiers waar ICOMIA zich mee bezighoudt: • Herziening en/of uitbreiding van 20 van de 200 relevante ISO-normen voor jachtbouw • Aanpassing van de EU Recreational Craft Directive • IMO TIER III-regels met betrekking tot de uitstoot van NOx op superjachten • IMO MARPOL ECA’s: opkomende milieuzonering op de wereldzeeën

• Restricties voor isocyanide in verf • Teak: certificatie, import en gebruik • EU Dienstenrichtlijn en effect op pachtsommen jachthavens • EU BTW-richtlijn en toepassing voor jachthavens • Water Framework Directive: antifoulingregels en informatieplicht verkopers • Regelgeving over afvalwater • Regelgeving over onderwatergeluid • Recycling van vaartuigen en toekomstige regels • Registratie en identificatie van boten • Borgen van belangen watersportsector bij nieuwe importheffingen Omvang jachtbouw en watersportsector wereldwijd • 100.000 ondernemingen in (super)jachtbouw, toelevering en retail • 10 miljard omzet jachtbouw, toelevering en retail • 1 miljoen werknemers • 30.000 jachthavens • 30 miljoen pleziervaartuigen in en buiten havens (Bron: ICOMIA Annual Recreational Boating Statistics) De lobby door ICOMIA gebeurt meestal door het doen van onderzoek en het overleggen met ambtenaren en politici. Internationale belangen kunnen vrijwel alleen door een internationale organisatie met formele landenvertegenwoordiging worden omgebogen. Dat wordt gedaan door de aangesloten ICOMIA-leden die hun hun eigen land de ministeries aanspreken om in Brussel of in internationale organen een gunstige stem uit te brengen. HISWA doet dat bij de ambtelijk top van de ministeries in Den Haag die namens de ministers stemrecht hebben in EU, IMO en ILO. Alleen op deze wijze kan internationale regelgeving effectief worden beïnvloed. Commissies van ICOMIA ICOMIA telt 11 commissies: • IMEC • Superyachts • Technical • Environmental • Marina • Export • Market Intelligence • Grow Boating • Expierence Sharing • ICOMIA / IFBSO • Executive Committee 42 techniek en regelgeving motorenfabrikanten wet- en regelgeving en innovatie superjachtbouw ISO, IMO, ILO, MARPOL en andere regels regelgeving en projecten voor (aquatisch) milieu en veiligheid regels en onderzoek jachthavens exportprojecten voor handel en (super)jachtbouw onderzoek, statistiek stimulering binnenlandse markt (Welkom op het water) uitwisseling voorbeeldprojecten van organisaties internationale federatie van bootshoworganisatoren algemeen bestuur HISWA MAGAZINE 3

Vraag & Antwoord Mijn toeleverancier zegt dat bij een gaskeuring naar de productiedatum van een gasslang wordt gekeken en deze dan +5 jaar geldig moet zijn. Dat betekent dat een slang van 2018 nog in 2020 geïnstalleerd kan worden voor de keuring. De gasslang kan niet verlopen. Alleen watersporters die hun boot verzekeren en hiervoor een gaskeuring nodig hebben, moeten deze om de zoveel jaar vervangen. Maar hier ontstaat veel verwarring over, omdat niet alle polissen hierin dezelfde eisen stellen. Bij wet is hierover niets geregeld. Ik merk dat fabrikanten verschillende criteria bij de goedkeuring van gasslangen hanteren. Wat adviseert HISWA? Welke eisen gelden voor gasslangen? Antwoord van HISWA Voor gas aan boord van pleziervaartuigen bestaat een ISO-norm. De norm schrijft niet rechtstreeks eisen voor gasslangen voor. Verschillende fabrikanten kunnen daarom verschillende criteria hanteren. Soms printen ze een datum op de slang: de datum waarop de slang vervangen moet worden. Dat is lastig voor u als watersportbedrijf. Daarom interpreteerde een commissie van HISWA-bedrijven de norm en stelde goed- en afkeurcriteria op voor gasinstallaties aan boord van pleziervaartuigen. Dat resulteerde in een HISWA Gascontrolelijst. Hierin staat precies omschreven wanneer de gasslang moet worden vervangen en hoe gasslangen moeten worden gekeurd. De gasslang is dus één van de onderdelen van een gasinstallatie, waarop gekeurd moet worden. De commissie besloot het volgende: hoewel de norm het niet als zodanig aangeeft, raden we u aan om de slang elke drie jaar te vervangen. Elke gasslang is namelijk onderhevig aan verdrogen en slijten. HISWA is het dus oneens met uw toeleverancier. Wij adviseren u om altijd de HISWA Gascontrolelijst te gebruiken bij elke keuring. U kunt daarmee altijd aantonen dat de gasinstallatie op het moment van de keuring al dan niet voldeed aan de gestelde eisen in deze lijst. Meer informatie: www.hiswa.nl/gascontrole. Schema van een gasinstallatie aan boord. A 1 Thermisch B beveiligde kachel 2 4 Thermisch Verdeelbak Schotdoorvoer Gasfles met drukregelaar zeevast opgesteld Gasdichte bun met afvoer naar buiten Flessenhouder/vlonder C 3 A, B, C, Afsluiter bij ieder gasstel 1 en 3 Vaste aansluiting 2 en 4 Goedgekeurde slang Koperen gasleiding 8 á 10 mm Deze leiding dient gebeugeld te worden Thermisch beveiligde koelkast beveiligde kooktoestel HISWA MAGAZINE 3 43 Vraag van een HISWA-lid

Stagen die tegen de masten rammelen, eenden die rondjes om de boten zwemmen, honderden bezoekers op de steigers, entertainment, catering en een (inter)nationaal botenaanbod dat zijn weerga niet kent. De HISWA te water (van 4 tot en met 8 september) is de plek waar iedereen die actief is in de watersport hoort te zijn. Tekst: Eric van Staten ‘No nonsense, back to basic, een dagje uit voor het hele gezin, hét verkoopplatform voor maritiem Nederland, een paar zonnige dagen en heel veel gezelligheid.’ Het zijn zomaar een paar opmerkingen die afwisselend klinken uit de mond van zowel HISWA te water-directeur Arjen Rahusen als salesmanager Alex Hoeve. Twee mannen die zich met hart en ziel inzetten om van deze tweede editie HISWA te water in Lelystad een succes te maken. ‘Iedereen die maar iets in de watersportbranche betekent, hoort hier gewoon bij te zijn. Het was vorig jaar een uitdaging om naar de Batavia Haven in Lelystad te gaan. Een goede beslissing bleek achteraf met bijna 25.000 bezoekers en voornamelijk tevreden exposanten en bezoekers. Voor de komende editie, de tweede dus in Lelystad, hebben we nog zo’n tien plekken in de haven over. Exposanten moeten dus snel zijn om nog een plaats te krijgen.’ De plek waar iedere watersporter hoort te zijn HISWA TE WATER OP ALLE FRONTEN ONDERSCHEIDEND 44 HISWA MAGAZINE 3

Er was op de editie van vorig jaar toch ook wel wat kritiek? Rahusen: ‘Ja en die hebben we ter harte genomen, geëvalueerd en oplossingen bedacht. Het was voor iedereen de eerste keer en dat is toch even wennen. We gaan zorgen voor een betere bewegwijzering, er is een VIP-service en er lopen straks genoeg mensen op het terrein die alle vragen gaan beantwoorden.’ We creëren een opstelling waarbij de boot in zijn totaliteit te bewonderen is, overzichtelijk voor de bezoekers en genoeg ruimte voor de exposant. Waarom mag een maritiem bedrijf niet ontbreken? ‘Omdat het een feestje is’, reageert Hoeve. ‘We omringen ons graag met gezellige mensen waar we plezier mee hebben. En dat plezier willen we in Lelystad uitstralen. Vanzelfsprekend gaat het uiteindelijk om de verkoop, maar dan wel op een manier die voor iedereen prettig aanvoelt. Dus veel persoonlijk contact en overleg.’ Rahusen springt daarop in: ‘In principe is het natuurlijk een verkoopplatform, maar we onderscheiden ons wel. We verwachten van de exposant dat er actief wordt meegedacht. Wij geven de tools en zij moeten er wat van maken, maar krijgen daarin veel vrijheid om zich zo goed mogelijk te presenteren. De opzet is ook weer even anders dan anders. De boten liggen niet rijtje aan rijtje zodat de bezoeker bij binnenkomst alleen de spiegel ziet. Het is dus niet bootje neerleggen en over vier dagen maar zien wat het oplevert. We proberen juist zo’n opstelling te creëren waarbij de boot in zijn totaliteit te bewonderen is, overzichtelijk voor de bezoekers en genoeg ruimte voor de exposant. Dat geeft een heel ander beeld. We hebben drie pijlers, namelijk oriëntatie, adviseren en aankoop bevorderen. Van daaruit moet de exposant aan de slag om er een succes van te maken. Het is een nationale en internationale beurs die voldoet aan de huidige wensen van zowel exposanten als toekomstige botenbezitters. Pas is onze vernieuwde website gelanceerd waarbij bezoekers al een goed beeld krijgen van wat er in Lelystad te beleven valt.’ Noem eens iets waar je trots bent? Hoeve: ‘De Golden Boulevard!’ ‘Daar liggen echt de meest exclusieve jachten die niet zouden misstaan in Saint Tropez of Cannes. Een lust voor het oog. Maar ook innovatie komt ruimschoots aan bod. Denk aan de snelle ontwikkeling van het elektrisch varen of Arjen Rahusen de multi-hull zeilboten die op dit moment zo in opmars zijn. Vooral de catamarans – die hierdoor een hoge snelheid kunnen behalen - zijn daar een goed voorbeeld van. Er zijn verschillende exposanten die hier mee komen.’ Ook innovatie komt ruimschoots aan bod. Denk aan de snelle ontwikkeling van het elektrisch varen of de multi-hull zeilboten. En wat verder nog? ‘Te veel om op te noemen’, reageert Hoeve. ‘Belangrijk is dat we een topbeurs realiseren met als hoofdmoot watersport en boten, maar ook aanverwante bedrijven hebben zich aangemeld. Gemiddeld blijft de bezoeker zo’n vierenhalf uur en die moet je dan ook wel wat bieden. Er is genoeg vertier voor het hele gezin. Het moet echt een dagje uit worden.’ Meer informatie: www.hiswatewater.nl. Alex Hoeve HISWA MAGAZINE 3 45

NIEUWSINNOVATIE Kajuitgemak voor ‘kleine’ jachten Bediening van airconditioning, audio en televisie, gordijnen en verlichting via mobiele telefoon of aanraakscherm zoals het Italiaanse bedrijf Videoworks levert, komt naast voor superjachten nu ook beschikbaar voor jachten onder de 20 meter lengte. Het bedrijf, via de vestiging in Aalsmeer ook actief in de Nederlandse jachtbouw, presenteerde begin mei de uitbreiding van het assortiment richting kleinere jachten. Het ‘In the box’-systeem omvat geïntegreerde bediening van audio en video plus domotica. Via een server wordt een beveiligde internetverbinding in stand gehouden en wordt voor de smartphones en tablets van opvarenden een wifi-signaal uitgezonden. Via een app is alles aan boord te bedienen. www.videoworksgroup.com LED zonder storing Lichtgevende diodes, LED’s, geven veel en helder licht bij een laag energieverbruik. De lichtbronnen veroorzaken echter een – kleine – electromagnetische interferentie (EMI). Lampenfabrikant Hella Marine ontwierp speciaal voor jachten LED-verlichting waarbij de frequenties in ieder geval niet binnen de bandbreedte van marifoon- en AIS-communicatie komen. Tussen deze 156 MHz en 165 MHz zou de onbedoelde interferentie van de lampen de veiligheid van het jacht in gevaar brengen door de communicatie en identificatie te verstoren. Dankzij gering stroomverbruik is LED zeer geschikt voor toepassing op boten, die hun stroomvoorziening hebben uit accu’s met beperkte capaciteit. Veel watersporters en ook professionele gebruikers zoals de Amerikaanse kustwacht passen dit type verlichting toe. Een levering aan de United States Coast Guard bracht Hella Marine tot de ontwikkeling van de LED-lampen met EMI die gegarandeerd niet in het marifoonbereik komt. Inmiddels is dit type LED van Europese certificaten voorzien en beschikbaar voor de watersport. www.hella.nl Aangroeivrijgarantie Verffabrikant Jotun geeft garantie op de werking van antifoulings van de typen NonStop II, Racing en Mare Nostrum. Tot negen maanden na het aanbrengen van de aangroeiwerende coating, staat de fabrikant garant voor het vrij blijven van de romp van aankoekende planten en diertjes. Met de garantie wil Jotun de kwaliteit bewijzen maar ook watersporters verleiden om over te stappen. Veel schippers blijven een leven lang bij een eenmaal gekozen product uit angst voor hechtingsproblemen van een andere onderwaterverf. Wie de overstap waagt, krijgt voortaan dus garantie. www.jotun.com 46 HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSINNOVATIE Kringlooplandvast De Blue Ocean Dockline van Marlow is volledig gemaakt uit hergebruikte plastic frisdrankflessen. De lijn is bedoeld als landvast, door enige rek worden schokken goed geabsorbeerd. De kringloop jachtlijn is verkrijgbaar in diktes van 12, 14 en 26 millimeter. De gladde vezels waaruit de lijn is opgebouwd, maken hem soepel en makkelijk te splitsen. De vezels uit de PET-flessen leveren verder een heel sterke lijn op die geen sterkte verliest als hij nat is, die goed tegen ultraviolet licht kan en die niet krimpt als hij nat wordt. www.marlowropes.com Tankniveaus op tablet of telefoon De Gobius-sensor plakt aan de buitenkant tegen een tank. Daar vandaan leest de sensor het vloeistofniveau van diesel, benzine, water, olie of vuilwater. De tank kan van staal zijn, kunststof of ander materiaal, Gobius herkent het vloeistofniveau. Nieuw is de app voor tablet of smartphone die de Zweedse fabrikant aan het gamma toevoegde. Via een bluetooth-signaal dat de sensoren uitzenden, is vanaf het scherm te zien hoeveel vloeistof nog in een tank is. www.gobius.se Windstoom stil en compact Giga Turbines van het Engelse Isle of Wight ontwikkelde kleine windturbines die laag van gewicht zijn: 2,5 kg voor de hele turbine. De turbines zijn klein: 33 centimeter doorsnee. Dankzij de ring waarin ze zijn geplaatst, zijn ze veilig: er kunnen geen vingers of lijnen tussen de bladen komen. Maar vooral: de windturbines van Giga zijn stil. De typische fluittoon van een windgenerator op snelheid klinkt niet bij dit type. Toch begint de windaangedreven stroomgenerator al vanaf windkracht 2 elektriciteit aan de accu’s te leveren, met een piek van 30 watt vanaf 6 Beaufort. De turbine wordt geleverd met een Victronlaadregelaar die ook voor zonnepanelen geschikt is, zodat de turbines in combinatie met zonnepanelen gebruikt kunnen worden. De turbines worden met één rotorblad of dubbel uitgevoerd. www.gigaturbines.co.uk HISWA MAGAZINE 3 47

NIEUWSINNOVATIE Boegschroef voor langdurig gebruik Door gebruik te maken van een permanente magneetelektromotor, maakte de Britse fabrikant OYS (Ocean Yacht Systems) een compacte elektrische boeg- of hekschroef die ook voor langere tijd ingeschakeld kan blijven. Bij sterke zijwind kan zo de boeg van een zeiljacht met constante werking vrij van een kade worden gehouden, of het afdraaien van het jacht tijdens manoeuvreren worden voorkomen. De C-series thruster bestaat uit een schroef in een straalbuis, die na gebruik opklapt in een behuizing en de bodem van de romp weer strokend maakt. Het geheel is – mede dankzij het verdwijnen van de noodzaak van hydraulische installatie – compact genoeg om onder de vloerdelen te worden geïnstalleerd. De swing thrusters worden geleverd in vermogens vanaf 33 pk stuwvermogen met een schroef van 25,5 cm diameter, tot 1030 pk met een schroef van 142 cm. www.oys.co.uk Aanlegautomaat Vanaf volgend jaar levert Yanmar een automatisch besturingssysteem waarmee jachten autonoom kunnen aanleggen. Dat kan langszij of met de spiegel of boeg naar de kade. De Japanse motorenfabrikant is het systeem aan het testen op een speciaal daarvoor gemaakt bootje, de Robotic Boat. Dit vaartuig wordt gebruikt om autonoom varen te ontwikkelen, vanuit de kennis van autonome voertuigen die Yanmar al heeft als leverancier van motoren voor landbouwvoertuigen en vrachtwagens. Het Japanse agentschap voor Mariene Geologie gebruikt de Robotic Boat om oppervlaktewater te onderzoeken maar ook als platform voor het ontwikkelen van een autonoom varende onderzeeër. Een eerste uitkomst is al het voor de boot ontwikkelde automatische aanmeerprogramma. De combinatie van satellietnavigatie, optische afstandmeting, het detecteren van objecten met geluidsgolven (doppler effect) en andere technieken, blijkt al zo goed te werken dat Yanmar het automatisch aanleggen vanaf 2020 kan introduceren. De bemanning moet nog wel zelf de stootwillen uithangen en de landvasten aan de kade knopen. www.yanmar.com Motorjacht zonder machinekamer De nieuwste serie luxe motorjachten van de Beach Club-serie van Van der Valk Shipyards heeft ‘geen machinekamer’. De motoren zijn geplaatst onder het zwemplateau, waardoor benedendeks genoeg ruimte is vrijgekomen voor een tweede gastenhut op de motorjachten van tussen de 20 en 30 meter lengte. De hutten liggen langs een gang die door het hele jacht loopt, van de eigenaarshut in de voorpunt helemaal tot aan het zwemplateau achteraan de boot. Het zwemplateau is wel groter dan gebruikelijk in verhouding tot de lengte van het jacht: dat hoort bij de Beach Club-uitvoering. 48 www.wimvandervalk.com HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSINNOVATIE Electromotoren van maritieme groothandel Technische groothandel Exalto ontwikkelde in eigen huis een elektrisch voortstuwingssysteem onder de naam Hollex Electric Propulsion. De in Nederland geproduceerde Hollex EP-motoren van 4,0 kW, 7,5 kW en 10,0 kW drijven de schroefas direct aan. De elektrische bootaandrijving is in deze vermogens geschikt voor sloepen, kleine kajuitjachten en kleine zeiljachten. Het complete uitstootvrije aandrijfsysteem kan worden ingezet als vervanging van verbrandingsmotoren wanneer een ouder jacht wordt opgeknapt, maar ook als voortstuwing voor nieuwe jachten. Exalto levert al enige jaren onderdelen voor elektrische voortstuwing. Met de introductie van een compleet systeem hoopt de groothandel stimulerend actief te blijven in de groeiende markt van elektrische bootaandrijving. www.exalto.com Onderwaterspoiler voor nieuw jachtenmerk Afgelopen maand werd het eerste jacht van het nieuwe merk Sichterman Yachts te water gelaten: de Inveni 18 meter. De bouwers van de aluminium luxe motorjachten kiezen op alle modellen voor de Hull Vane. Dit is een beugel onder het achterschip, die dankzij haar vorm in het langsstromende water de bewegingen van het jacht dempt en zo zorgt voor meer comfort aan boord. Bovendien verbetert de Hull Vane de aanstroom en afstroom van het water langs de schroeven en verbetert het de positie van de spiegel in het water op alle snelheden, waardoor de weerstand in het water fors afneemt en het brandstofverbruik daalt. Het nieuwe merk Sichterman is genoemd naar een historische koopman van de VOC. Het idee voor de nieuwe lijn luxe motorjachten ontstond uit het contact van oprichter Bart Rehe met Jelle Douma van de Workumer Jachtservice. De intentie is om luxe aluminium motorjachten te bouwen van 15 tot 26 meter lang. Al voordat het eerste exemplaar in mei te water ging, werden er vier modellen verkocht. De toepassing van de Hull Vane, een vinding van Oossanen Naval Architects, versterkt het comfortabele, innovatieve en exclusieve karakter van de jachten, hopen de ontwikkelaars. www.sichterman.com HISWA MAGAZINE 3 49

NIEUWSINNOVATIE Gezichtstentje voor drenkelingen Het nieuwste zwemvest van de ZuidEngelse fabrikant Crewsaver heeft een klein tentje als bescherming van het gezicht van drenkelingen. Uit tests op volle zee is gebleken dat een zwemvest meer bescherming biedt als niet alleen het gezicht van een drenkeling met drijfvermogen uit het water wordt gehouden, en daarbij ook een beschermde kap over het hoofd aanwezig is. Op onstuimig water kunnen golven in het gezicht rollen van overboord geslagen bemanning, die op die manier ondanks een werkend reddingvest alsnog verdrinkt. De capuchon van de Ergofit+ is uitgegroeid tot een gezichtsbedekkende tent. Maar liefst twee opblaaskamers houden de kap over het hoofd omhoog en vrij van het gezicht naar voren. Uiteraard is het gedeelte voor het gezicht doorzichtig. Wel is een lapje zodanig in de hoofdkap geplaatst, dat de ogen beschermd worden voor het felle licht van de lamp op het reddingvest. De ergonomie van het opblazende drijflichaam is verbeterd, zodat wie te water gaat, ook als dat met volledig zwaarweer zeilpak is, binnen twee seconden weer rechtop in het water ligt. Bovendien biedt de vorm van de drijfbalg meer bewegingsvrijheid in het water, waardoor de drenkeling makkelijker zichzelf in veiligheid kan brengen. www.crewsaver.com Elektrische Volvo’s op Franse Cats Op de kajuitcatamarans van Fountaine Pajot zal de Zweedse motorenfabrikant Volvo Penta haar nieuwe elektrische jachtaandrijvingen demonstreren. Zo worden de elektromotoren onder de aandacht gebracht en kan Volvo Penta de voortstuwing verder ontwikkelen aan de hand van praktijkervaringen van schippers die langere afstanden varen en die vaak langere perioden aan boord leven. Dat gebruiksprofiel past bij de forse kajuitcatamarans die Fountaine Pajot bouwt. Dankzij het intensievere gebruik kunnen in korte tijd veel ervaringen en bruikbare terugkoppeling worden verzameld. De werf ziet in elektrische aandrijving een antwoord op de behoefte van veel klanten en spreekt vertrouwen uit in Volvo Penta als leverancier van jachtaandrijvingen. In een Fountaine Pajot Lucia 40 catamaran is het eerste prototype Volvo Penta electrische aandrijving geïnstalleerd. www.volvopenta.nl Veilige Lithium-IJzer-Fosfaat accu Stormachtige ontwikkelingen in accutechniek – mede dankzij de opkomst van elektrische auto’s - hebben gezorgd voor lichte accu’s die lang meegaan, diep ontladen kunnen worden en die niet meer de risico’s van oververhitting meebrengen die tot nu toe kleefden aan Lithium-Ion accu’s. In de verbeterde samenstelling van de metalen lithium, ferro en het element fosfaat, brengt Whisper Power de Long Life Lithium Ion Battery op de markt. De fabrikant heeft daarmee een veilige accu voor de vervangingsmarkt. Het is een lichter en krachtiger alternatief voor de loodzuur accu’s die tot nu toe op de meeste jachten zijn geïnstalleerd. www.whisperpower.com 50 HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSINNOVATIE Efficiënte buitenboordmotoren G2, de tweede generatie E-tec motoren, is ontwikkeld door buitenboordmotorenfabrikanten Evinrude en Mercury om hoge prestaties te combineren met laag brandstofverbruik en uitstoot. De eerste serie E-tec G2 omvatte motoren van 175 tot 300 pk, gericht op de markt van zeegaande polyester visboten en grote RIB’s. Evinrude introduceert nu een serie motoren in het grotere marktsegment van de aluminium visboten, kleinere RIB’s en polyester speedboten – die voldoende hebben aan de 115 pk, 140 en 150 pk modellen die nu aan het gamma zijn toegevoegd. E-tec is een techniek waarbij inspuiting van brandstof onder hoge druk wordt gecombineerd met motormanagement om te zorgen voor een optimale verbranding. De cilinders maken twee slagen tussen iedere ontbranding, maar tweetakt willen de ingenieurs deze motoren niet noemen: ze gebruiken geen mengsmering en hebben een ander verbrandingspatroon. Wel is de gewaardeerde eigenschap van tweetakt gebleven: veel koppel. Evinrude belooft 15 procent minder brandstofverbruik en meer vermogen bij lage toerentallen op de G2 E-tec motoren dan viertakt motoren van vergelijkbaar vermogen. www.evinrude.com Zwemfender De Britse fabrikant Made 2 Measure Fenders introduceert de op maat gemaakte bathing platform fender. Dit opblaasbare zwemplateau verlengt het terras op waterniveau achter een jacht en dient als aanlegplek voor bijboten of als plek om te zonnen na het zwemmen. Het zwemplateau van hypalon (net als de tubes van een rib) kan voor anker worden gebruikt om het waterplezier te vergroten met meer ruimte op het wateroppervlak. Het kan ook worden benut als opstap via de spiegel vanaf de steiger in een jachthaven: het stootkussen dat een brug slaat tussen boot en steiger. M2M maakt de bathing platform fender op maat voor ieder jacht. www.m2mfenders.eu HISWA MAGAZINE 3 51

NIEUWSMENS&BEDRIJF Tijdschriten komen en gaan De behoefte aan tijdschriften voor watersporters is gebleven, terwijl de tijdschriften Waterkampioen van de ANWB en het digitale zeilersmagazine Zilt de afgelopen maanden zijn gestopt. Voormalig Zeilen-redacteur Eric van Staten begon twee jaar geleden met het online platform Watersport TV en wil nu de leemte invullen van de weggevallen magazines met het online Watersport Magazine. Het nieuwe medium zal wervend actief zijn op de advertentiemarkt, naast het aanbieden van gratis abonnementen aan lezers. www.watersport-tv.nl Superjachten clusteren in Amsterdamse haven Wervenconcern Feadship, bouwer van superjachten, opende een nieuw gebouwde werfhal aan de Moezelhaven in het Westelijk Havengebied van Amsterdam op 16 mei. Dat werd gevierd in het bijzijn van koningin Máxima. De uitbreiding van Royal Van Lent uit De Kaag naar Amsterdam levert 450 nieuwe banen op in de florerende Nederlandse superjachtbouw. In dezelfde week werd bekend dat ook Royal Huisman, bouwer van zeilende superjachten, zich vestigt in het gebied van Port of Amsterdam – in de gemeente Zaandam op het terrein van voormalig Holland Jachtbouw. Port of Amsterdam heeft de werfhallen aangekocht en verhuurt ze aan de werf uit Vollenhove. De Amsterdamse haven wil samen met de werven aantrekkelijke onderhouds- en reparatiefaciliteiten leveren voor grote jachten. www.portofamsterdam.nl Uitvinder van het jaar Vanwege zijn Finsulate aangroeiwerende folie is ontwikkelaar Rik Bruer als finalist genomineerd in de European Inventor Award 2019 van het Europees Octrooibureau EPO. Bruer ontwikkelde een zelfklevende folie met talloze dunne stekeltjes eraan, die aangroei van in het water levende planten en dieren voorkomt. De aangroeiwerende folie van zijn bedrijf Micanti was aanvankelijk bedoeld voor de zeegaande beroepsvaart, maar is inmiddels ook volop beschikbaar voor plezierjachten onder de merknaam Finsulate. De bekendmaking van de ‘Europees Uitvinder van het Jaar’ was bij het drukken van dit magazine nog niet bekend. www.epo.org 52 HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSMENS&BEDRIJF Honda lanceert gratis digitaal magazine Honda Marine Benelux komt met een gratis digitaal magazine over watersport, visserij, boten en buitenboordmotoren. Honda Marine wil hiermee de lezer het plezier en de beleving van de watersport online laten ervaren. In de eerste editie staat onder andere nieuws over de HISWA te water en de samenwerking met het Watersportverbond. Verder een artikel over snelvaren op de Maas en een verhaal over Charon Nederland, een stichting die zich inzit bij vermissingen op het water. Honda Marine Benelux geeft het magazine een aantal keer per jaar uit. www.honda-marine-magazine.com Testcircuit voor Speedster Nick’s Boats opende in Harderwijk een testvaartlocatie voor de Hermes Speedster, een snelle motorboot geïnspireerd op de sportauto Porsche 356. In ‘Nick’s Boathouse’ kunnen testvaarten met de speedboot gehouden worden. Boven het boothuis is een appartement, waar de testpiloten van de boot na een dag varen een nacht kunnen logeren. Nederlandse, maar zeker ook Duitse en Belgische klanten worden uitgenodigd voor een proefvaart. In de wateren rond Harderwijk zijn bruggen, ondiepe watern, smalle doorgangen en vooral: een snelvaartbaan. Nick’s Boats is importeur van de Griekse jachten van het merk Hermes, gebouwd op de werf van familiebedrijf Seven Sea Yachts. www.nicksboats.com Megajachtenbouwer koopt werkschepenwerf Oceanco uit Alblasserdam, bouwer van jachten van 100 meter en langer, breidde de productiecapaciteit uit met de aankoop van het werfterrein van voormalig Heerema Fabrication Group in Zwijndrecht. De productiehallen van de werf worden na een snelle renovatie al in het derde kwartaal van 2019 in gebruik genomen. Een eerste casco voor een jacht van 110 meter lengte arriveert dan om op de tweede werflocatie van Oceanco te worden afgebouwd. Dankzij de extra ruimte is Oceanco in de toekomst in staat om naast de doorlopende serie nieuw te bouwen jachten, ook onderhouds- en refitwerk te doen voor de bestaande vloot van Oceanco-jachten en grote jachten van andere werven. www.oceanco.com HISWA MAGAZINE 3 53

NIEUWSMENS&BEDRIJF Blauwe Vlaggen 2019 uitgereikt Vier Nederlandse jachthavens kregen in 2019 voor het eerst een Blauwe Vlag. Dit zijn de jachthavens Midwolda (Midwolda), ’t Bassin (Maastricht), Strijensas (Strijensas) en Rivièra Beach (Biddinghuizen). De Blauwe Vlag is het symbool voor een schone, hygiënische, duurzame en gastvrije bedrijfsvoering. Een aantal jachthavens ontvingen naast deBlauwe Vlag ook de Groene Wimpel omdat zij boven op de internationale criteria voldoen aan eisen op het gebied van duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Jachthaven Biesbosch in Drimmelen, Jachthaven Nauerna in Assendelft, Jachthaven Schraa in Woudsend, Marina Den Oever en Jachthaven WSV De Helling in Culemborg ontvingen de Groene Wimpel voor de eerste maal. In totaal zijn in Nederland 123 jachthavens die de Blauwe Vlag mogen hijsen. 54 stranden langs de kust voldoen aan de normen van het keurmerk, plus 8 binnenstranden. Op het kaartje zijn de jachthavens met Blauwe vlag weergegeven. www.blauwevlag.nl 54 Sunseeker Predator 50 bekroond Het nieuwe 50 voet lange snelvarende motorjacht dat de Zuid-Engelse werf Sunseeker begin 2018 introduceerde, is op de Motor Boat Awards 2019 bekroond tot beste Sportcruiser boven 45 voet. De forse boot blinkt uit in aanpassingsmogelijkheden van de verblijfsruimtes aan boord. De stuurpositie kan dankzij een wegschuivend dak zowel worden beleefd als open cockpit, met aangrenzende zonnebedden en halfopen salon, of als afgeschermde stuurhut, via een raampartij in verbinding met de salon waar de opgeklapte zonnebedden dienst doen al banken. Deze flexibele indelingsmogelijkheid valt in de smaak: in het eerste jaar na introductie zijn al 30 exemplaren van het jacht in de vaart gekomen. www.sunseekerpoole.com Watertoeristenbelasting in Hoorn, Edam en Volendam De gemeenten Hoorn, Edam en Volendam willen toeristenbelasting gaan heffen voor waterrecreanten. De gemeenteraad van Hoorn stemde begin mei in met een voorstel om een heffing in te voeren ter hoogte van 2 euro per persoon per nacht voor watersporters die in de havens van Hoorn overnachten. De bootjesbelasting in Hoorn ging in per 1 juni. Sinds 1 januari wordt ook al watertoeristenbelasting van 1,71 euro per persoon per nacht opgelegd in Edam en Volendam. Naast liggeld per strekkende meter in de jachthavens in de genoemde plaatsen, moeten schippers nu ook per hoofd van de bemanning gaan afrekenen bij havenmeesters. Met name schippers in de chartervaart, met soms tientallen overnachtende gasten aan boord, protesteren. Na de stijging van de BTW op overnachtingen van 6 naar 9 procent begin 2019, treft deze maatregel hen met kostenstijgingen die jaarlijks in de duizenden euro’s lopen. HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSMENS&BEDRIJF Multiflex Marine opent Europees distributiecentrum De Indiase leverancier van stuurinrichtingen en kabels voor jachten Multiflex Marine opende op 10 mei jl. het Eurowarehouse in Dronten. Vanuit dit distributiepunt worden mechanische en hydraulische stuurinrichtingen, controlekabels en allerlei jachtonderdelen uit voorraad geleverd aan Europese verkooppunten. De Indiase fabrikant wil het pakhuis ook inzetten voor andere leveranciers van watersportproducten uit Azië en meer niet-Europese landen. Het gunstige BTW-klimaat van Nederland wordt op de website van Eurowarehouse aangeprezen. www.multiflexmarine.com Wieroverlast melden per app Het platform Waterplant Melder lanceerde een app waarmee watersporters melding kunnen maken van overlast door waterplanten. De provincies Noord-Holland en Flevoland riepen Waterplant Melder in het leven om zicht te krijgen op de verspreiding van overlast door waterplanten. Het lange, sliertige Fonteinkruid zorgt voor veel problemen voor zeil- en motorjachten op de Randmeren, het Zuidelijk Markermeer en de Hoornse Hop. Met gedetailleerde informatie over de locaties waar de planten voor overlast zorgen, kunnen de provincies zelf opdracht geven de waterplanten te maaien of de Stichting Maaien Waterplanten IJmeer Markermeer toestemming geven dat te doen. www.waterplantmelder.nl HISWA MAGAZINE 3 Oyster herleeft Het Engelse merk Oyster Yachts is bezig met een heropleving na het faillissement in 2018. Vorig jaar kocht Richard Hadida, rijk geworden dankzij computerspellen en zelf eigenaar van een Oyster-zeiljacht, de boedel van de werf. Inmiddels is de herintroductie van het merk volop gaande en werd een 10-jarig huurcontract afgesloten met Saxon Wharf in Southampton. De bouwcapaciteit aan de Engelse zuidkust is nodig om voldoende jachten te kunnen bouwen en toegang te hebben tot een kraan van voldoende capaciteit om de grote jachten te hijsen en op de werf te stallen. Nieuwe modellen van het gerenommeerde merk toerzeiljachten kunnen meteen worden getest op de Solent, het uitdagende vaarwater tussen Isle of Wight en het Britse vasteland. Kunststof casco’s van Oyster worden gebouwd in Norfolk, de afbouw wordt gedaan op Saxon Wharf. Naast Wroxham, Ipswitch, Palma de Mallorca en Newport Rhode Island, is Southampton de zesde vestiging van Oyster waar de productie, montage en verkoop plaatsvindt. www.oysteryachts.com 55

NIEUWSMENS&BEDRIJF Smeren en lijmen Draadloze integratie De Amerikaanse leverancier voor draadloze afstandsbedieningen Dockmate intensiveert de samenwerking met Vetus als leverancier van boeg- en hekschroeven. De afstandsbedieningen maken het voor schippers mogelijk om vanuit het gangboord, met goed zicht op de zijkant van hun jacht en op de kade, boeg- en hekschroef en eventueel ook de hoofdmotor te bedienen. Zo hoeven ze dus niet achter de stuurstand te blijven. De geïntensiveerde samenwerking met de Nederlandse leverancier van bootbenodigdheden levert meteen op dat de afstandsbedieningen van Dockmate ‘plug en play’ passen bij de stuwers van Vetus. Dat wil zeggen dat de afstandsbediening deze meteen herkent en ingewikkelde kalibratie niet nodig is. Beide bedrijven verkopen elkaars producten aan beide zijden van de oceaan. www.vetus.com 56 Nautische groothandel AVA Marine introduceert twee gerenommeerde merken die in de Nederlandse watersport nog niet waren vertegenwoordigd: Motul Oil en Staloc lijm. Staloc is in Oostenrijk marktleider op het gebied van lijmtechnieken. Er zijn lijmen voor metaal, kunststoffen, hout, glas en composieten. De lijmen zijn geschikt voor in de werkplaats of als verkoopproduct voor in watersportwinkels. Er zijn anaerobe lijmen- en afdichtingen, secondelijmen, constructielijmen, hybride lijmen en afdichtingen, technische smeermiddelen en anticorrosieve middelen. Een tweede merk dat AVA Marine aan het aanbod toevoegde is Motul. De nautische smeermiddelen van Motul Marine zijn specifiek afgestemd op de toepassing en bescherming van de scheepsmotoren en buitenboordmotoren. Scheepsmotoren worden onder heel andere omstandigheden gebruikt dan automotoren. Ze werken onder veel lagere temperatuur, omdat hun koelsysteem werkt met het water waarin ze op dat moment varen. Het volle gebruik met koelwater met een relatief lage temperatuur veroorzaakt een grotere vervuiling van de bougies, de zuigers en de kleppen. Dat is de reden dat er voor marine motoren aangepaste smeermiddelen en onderhoudsproducten zijn ontwikkeld, onder andere door Motul Oil Marine. www.avamarine.nl Samenwerking DMS en Arti Marin Arti Marin, het bedrijf van Erkmen Özar in Tuzla, ging een samenwerking aan met DMS Holland en is nu de leverancier van de stabilisatiesystemen voor de Turkse jachtbouw. Op de foto Özar (gestreepte das) achter Dick Boon en echtgenote, wiens jacht hij uitrustte voor Mastervolt. www.artimarin.com HISWA MAGAZINE 3

NIEUWSMENS&BEDRIJF Nieuw boek: De Waterkaart Verklaard Geen land in de wereld heeft zo’n fijnmazig netwerk van vaarwegen voor de recreatievaart dan Nederland. Nergens anders zijn rivieren en kanalen gecombineerd met voormalige zeebekkens, rivierlopen, trekvaarten, petgaten, veenplassen en zandafgravingen. En al deze wateren zijn met elkaar verbonden en vormen een samenhangend netwerk. Provincies en regio’s werken samen met de sector aan nieuwe en betere verbindingen. Projectbureau Vrolijks (HISWA Supplier) dook ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan in de vraag hoe we aan dit netwerk van vaarwegen komen. De waterkaart van Nederland werd ‘in lagen uiteen gerafeld’ en resulteerde in een boek: De Waterkaart Verklaard. Toeristische vaarwegen en wateren zijn ontstaan nadat ze eerst een heel ander doel hadden, soms al eeuwen geleden. www.vrolijks.nl/publicaties Personalia en jubilea Jeroen van den Hurk is de nieuwe CEO van jachtelektronicaleverancier Van Berge Henegouwen. www.vbhi.com Gaastmeer Design, ontwerpbureau voor jachten en schepen voor beroepsvaart, in 1994 opgericht door Hans Ritzema en Heine Deelstra, bestaat 25 jaar. www.gaastmeerdesign.nl Botenbeurs breidt uit Boot Düsseldorf is in januari 2020 nog groter dan het al was met zijn 16 hallen. Messe Düsseldorf krijgt er een hal bij. Nieuw zijn de startershallen: Start Boating (hal 3) en Start Sailing (hal 15). De 51e editie van de beurs bevestigt de status van grootste botenbeurs ter wereld, met 250.000 bezoekers voor 2.000 exposanten. Boot Düsseldorf is van 18 tot 26 januari 2020. www.boot.de HISWA MAGAZINE 3 57

Nautische Advocaten – Legal support in stormy times Sinds 1987 gespecialiseerd in juridische kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche kan worden geconfronteerd waaronder het opstellen van contracten op maat en jachtbouw-, jachtverkoop-, jachtverhuur-, jachthaven- en incassoperikelen. Mr. Ivo van Emstede geldt als de grondlegger/opsteller van de 13 sets HISWA algemene voorwaarden en de bijbehorende standaardcontracten. Mr. Edwin H.J. Slager e.slager@vanemstede.nl Mr. Ivo M.F. van Emstede Lid van Verdienste van HISWA Vereniging imf@vanemstede.nl Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam • 020 675 69 30 • www.vanemstede.nl Exclusief voor HISWA-leden! Vraag over HISWA Algemene Voorwaarden? Advies nodig bij een geschil met een klant? Neem contact op met de Ledenservice Als HISWA-lid kunt u altijd een beroep doen op de medewerkers van Ledenservice. Ze geven snel, deskundig en gratis advies bij vragen of problemen. Ledenservice 020 705 14 02 (elke werkdag van 08.00 tot 13.00 uur) info@hiswa.nl P.S. De Ledenservice is één van de voordelen van uw HISWA-lidmaatschap. Meer voordelen op www.hiswa.nl/voordelen.

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS IN DE RUBRIEK HBC NIEUWS LEEST U NIEUWS VAN DE LEDEN VAN DE HISWA BUSINESS CLUB. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. EnergyProof helpt bij Informatieplicht Energiebesparing Op 1 juli 2019 wordt de wet Informatieplicht Energiebesparing van kracht. Ook HISWA-leden moeten ervoor zorgen dat hun bedrijf tijdig aan deze wettelijke verplichting voldoet. EnergyProof (HISWA Supplier) begeleidt bedrijven graag bij de complexe procedures of kan zelf de melding namens een bedrijf doen. Marina Port Zélande maakt al gebruik van de diensten van EnergyProof. De informatieplicht is bedoeld om organisaties te stimuleren tot maatregelen voor energiebesparing. De wet geldt voor bedrijven en instellingen die een jaarlijks verbruik hebben van tenminste 50.000 kWh elektriciteit en/ of 25.000 m³ aardgas. “Deze regelgeving is ingewikkelder dan op het eerste gezicht lijkt”, vertelt Robert Ensel van EnergyProof. “De procedures kunnen best complex zijn en bedrijven moeten een aantal stappen nemen om de melding goed te kunnen doen.” Daarom ondersteunt EnergyProof alle HISWA-leden bij de wet Informatieplicht Energiebesparing. “We kunnen ondernemers helpen met de procedures, audits en zelfs de definitieve melding”, vertelt Bart Houtkoop, directeur EnergyProof. “Er zijn al bedrijven, zoals Marina Port Zélande, die we hierbij begeleiden. Zo voldoen zij tijdig aan de nieuwe wetgeving en dat is belangrijk. We zijn blij dat we ondernemers op deze manier kunnen ontzorgen. Daar zijn we immers HISWA Supplier voor.” Meer informatie: collectief@hiswaenergie.nl of 020 - 233 38 21. www.hiswaenergie.nl Vietsplan: gezond van en naar het werk Vitale medewerkers zijn van groot belang. Vakmensen zijn schaars en tegelijkertijd essentieel voor de continuïteit van uw bedrijf. Dus is het belangrijk dat zij zo fit en vitaal mogelijk zijn. Voor henzelf, maar ook voor uw organisatie. Fitte medewerkers zijn namelijk productiever en minder vaak ziek. Met de fiets van en naar het werk gaan kan bijvoorbeeld gestimuleerd worden. Veel mensen wonen binnen 10 kilometer van hun werkplek. Fietsen is dan een gezond alternatief voor de auto of het openbaar vervoer. Zeker met een e-bike is het vaak ook nog sneller. Daarnaast is een e-bike kostenbesparend ten opzichte van HISWA MAGAZINE 3 de auto en bovendien goed voor het milieu. Nieuwste e-bikes Om gezond van en naar het werk fietsen te stimuleren, biedt AON (HISWA Supplier) het Vietsplan aan. Het Vietsplan is vergelijkbaar met een leaseauto. Voor een vast maandbedrag rijdt u een e-bike zonder zorgen. U heeft niet alleen de e-bike tot uw beschikking, ook alle service-aspecten zijn geregeld. Denk bijvoorbeeld aan onderhoud, schade, diefstal, pechhulp en accugarantie. Het Vietsplan biedt voor zowel u als werkgever als voor uw medewerkers voordelen. Wilt u de e-bike aanschaffen voor uzelf? Of wilt u een aantal e-bikes ter beschikking stellen aan uw medewerkers of aan uw klanten? Dat kan. Ga naar www.vietsplan. nl/hiswa. Via de portal ‘Mijn ideale e-bike’ vraagt u de e-bike met het wachtwoord Hiswa2019! direct aan. www.aon.nl 59

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Tot 350.000 euro subsidie beschikbaar voor innovatieve projecten Watersportbedrijven die bezig zijn met een innovatief project, kunnen gebruikmaken van de populaire regeling Mkb Innovatiestimulering Topsectoren (MIT). Het moet gaan om het vernieuwen of ontwikkelen van een product, productieproces of dienst. Het project bestaat uit industrieel onderzoek en/of experimentele ontwikkeling, uitgevoerd door een samenwerkingsverband van minimaal twee mkb-ondernemers (elk voor eigen rekening en risico). De deelnemers vormen een evenwichtig samenwerkingsverband qua verdeling van de kosten en de inbreng van de deelnemers. Een deelnemer mag niet meer dan 70% van de kosten voor zijn rekening nemen. De subsidie kan oplopen van minimaal 50.000 euro voor een “klein” R&D-samenwerkingsproject tot maximaal 350.000 euro voor een “groot” R&D-samenwerkingsproject. Een MIT-subsidie wordt verstrekt op de loonkosten, de aanschafkosten van machines en apparatuur, verbruikskosten en uitbestedingskosten (kosten van derden). Venntiv (HISWA Supplier) adviseert en ondersteunt watersportbedrijven in het mkb hierbij. Zij kunnen bijvoorbeeld uw project op voorhand testen. Meer informatie bij Leon Steenbergen: leon.steenbergen@venntiv.com of 06 – 25 06 77 73. 60 Nieuw lid De HISWA Business Club heeft er een nieuw lid bij: Rotterdam Maritime Capital of Europe / Deal Drecht Cities is toegetreden als HISWA Partner in Yachtbuilding. De combinatie van de maritieme dienstverlening in Rotterdam en de maakindustrie in de Drechtsteden maakt dit gebied tot internationale topregio. Samen wordt de concurrentiepositie nog meer verstevigd om de beste bedrijven en de meest getalenteerde mensen aan te blijven trekken. www.rotterdammaritimecapital.com www.dealdrechtcities.nl Medisch onderzoek voor medewerkers watersportbranche Mensen die zich fit voelen en gezond zijn, melden zich minder vaak ziek. Belangrijk, want gemiddeld kost één dag verzuim u al snel 250 euro. Het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) is een wettelijk verplicht middel om werknemers actueel inzicht te geven in hun gezondheid, leefstijl en eventuele gezondheidsrisico’s. Zo voorkomt u verzuim. Voor HISWA-bedrijven ontwikkelde ArboNed (HISWA Supplier) het unieke PMO HISWA. Hiermee krijgt u snel en gemakkelijk inzicht in de mentale en fysieke gezondheid van uw werknemers. Uiteraard is de privacy van uw medewerkers geborgd. In het PMO HISWA zit een digitale vragenlijst, specifiek afgestemd op de werkzaamheden in de watersportbranche. De vragenlijst gaat in op hoe de werknemer zijn gezondheid ervaart en hoe de werkplek en werkomstandigheden zijn. In overleg met de adviseur van ArboNed bepaalt u vooraf welk fysiek onderzoek het beste is voor uw werknemers. Het bestaat onder meer uit een vingerprik op cholesterol en suiker, een beeldschermonderzoek voor de medewerkers van kantoor én voor de medewerkers van de werkplaats wordt dit aangevuld met een gehoortest en longfunctietest. www.arboned.nl/pmo-hiswa HISWA MAGAZINE 3

HISWABUSINESSCLUBNIEUWS Beroepsziekten te lijf met de RI&E Van 17 tot en met 21 juni organiseerde Steunpunt RI&E de vijfde Week van de RI&E. In deze week werden ondernemers opgeroepen en gestimuleerd om aan de slag te gaan met de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), een verplichting vanuit de Arbowet. Dit jaar was het thema ‘Beroepsziekten te lijf met de RI&E’. Er is momenteel veel aandacht voor het voorkomen van beroepsziekten. En terecht: jaarlijks overlijden ruim 4.000 mensen aan de gevolgen van beroepsziekten en zitten nog eens tienduizenden mensen (deels) arbeidsongeschikt. Het gaat niet alleen om longkanker door asbest, maar ook om astma, een versleten rug en burn-outs. Maar hoe voorkom je beroepsziekten? De RI&E helpt op een gestructureerde manier risico’s in beeld te brengen en maatregelen te nemen. Zo wordt niemand ziek door z’n werk, nu niet en in de toekomst niet. Perspectief (HISWA Supplier) gaat graag met u in gesprek over ‘Beroepsziekten te lijf met de RI&E’. Denk hierbij aan advies over uw RI&E, het speciaal ontwikkelde Veiligheid Volgsysteem en duurzame inzetbaarheid. Wilt u de RI&E laten uitvoeren of laten toetsen door onze veiligheidskundige? Bij uitvoer in de maanden juli en augustus ontvangen HISWA-leden 10% korting! www.perspectief.eu Handel in recreatiebedrijven trekt aan Er is een opvallende trend op de kopersmarkt die zich tot op heden doorzet. Franse recreatieconcerns (Huttopia, Capfun en Siblu) zijn vanaf 2018 zeer actief in Nederland om marktpositie te verwerven. De concerns richten zich op grote familiebedrijven op het gebied van vakantieparken en campings. Dit doen zij niet alleen op kustlocaties maar ook in het binnenland. Thijs Lunenburg van Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars (HISWA Supplier) licht toe: “Het einde van deze ontwikkeling is nog niet in zicht. Ook jachthavens met veel ligplaatsen, een goede bezettingsgraad, hoog voorzieningenniHISWA MAGAZINE 3 veau en goede locatie zijn in trek.” Een tendens die voor (potentiële) verkopers mogelijkheden biedt om een exploitatiegebonden vastgoedobject van de hand te doen. Het kennen van de Nederlandse toerist, het veranderende klimaat en de aantrekkende economie en consumentenbestedingen spelen hierbij een rol. Dit alles zorgt er voor dat recreëren en ondernemen in Nederland een positieve impuls heeft gekregen. Maar niet alleen grootschalige recreatiebedrijven profiteren hier van, ook kleinschaligere watersportgebonden bedrijven met een bewezen cashflow zijn courant voor een ondernemersechtpaar of kopers in het MKB-segment. De markt is volop in beweging waardoor het interessant kan zijn om als ondernemer na te denken over voortzetting en ontwikkeling van uw bedrijf of de keuze te laten vallen op bedrijfsovername. “Als makelaar ziet Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars grote kansen om in de huidige markt partijen bij elkaar te brengen”, aldus Lunenburg. www.vandeloosdrecht.nl 61

HISWA BUSINESS CLUB IN BUSINESS PARTNERS De HISWA Business Club bestaat uit bedrijven die diensten of producten leveren aan de water sportindustrie, maar zelf niet tot de sector behoren. Ze zijn specialist in hun vakgebied, hebben aantoonbare ervaring in de branche. Door dit criterium ontstaat binnen de HISWA Business Club een groep van professionals, die niet alleen toegevoegde waarde aan HISWA-bedrijven kunnen bieden, maar ook aan elkaar. Inmiddels heeft de HISWA Business Club circa veertig deelnemers als Partner HISWA te water, HISWA Partner in Business, HISWA Partner in Yacht building of Supplier HISWA Vereniging. Wilt u ook lid worden van de HISWA Business Club? Bekijk de exclusieve voordelen op www.hiswa.nl > Voor bedrijven. SUPPLIERS HISWA VERENIGING Abelleisure T 0573 280 772 E info@abelleisure.nl Arboned T 030 299 64 444 E claudia.sedney@arboned.nl DHK Tax Lawyers T 010 205 36 10 E dijkstra@dhk-taxandlegal.nl Endurance Partners in Hospitality B.V. T 033 450 83 33 E info@endurance.nl EnergyProof T 020 233 38 21 E info@energyproof.nl GoodFuels Marine T info@goodfuels.com E 085-8000 238 Hilversum Mediation T 035 203 00 00 E info@mediationhilversum.nl PARTNERS IN YACHTBUILDING Con Questa T +31 (0)88 033 18 88 E janneke@con-questa.com Holland Promotion T +31 (0)252 52 77 01 E info@hollandpromotion.nl Critical Minds T +31 (0)348 72 45 17 E hello@criticalminds.nl Laarhoven Design T +31 (0)88 525 55 00 E info@laarhovendesign.nl Inter Boat Marinas T 078 677 70 00 E info@interboatmarinas.nl IVA Driebergen Nautisch Business Management T 0343 51 27 80 E info@iva-driebergen.nl JLD Contracting T 0299 622396 E info@jldinternational.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Den Bosch) T 073 640 88 88 E info@maasrbm.nl Maas Recreatie Bedrijfsmakelaardij (vestiging Huizen) T 035 623 62 12 E info@maasrbm.nl Meijer Mediation T 0546 53 84 26 E wim@meijer-mediation.nl Muller Makelaardij/Mediation T 0515 43 06 23 E info@mullermakelaardij.nl Perspectief Groep B.V. T 0341 438 700 E info@perspectief.eu Projectbureau Vrolijks T 076 533 98 50 E info@vrolijks.nl Scheepsrecht Advocaten T 085 87 70 945 E secretariaat@ scheepsrechtadvocaten.nl Schulte Mediation T 06 14 31 58 10 E info@awschulte.nl The Business Company T 0514 56 01 66 E info@businesscompany.nl Van de Loosdrecht Recreatie Bedrijfsmakelaars T 0341 25 23 63 E info@vandeloosdrechtrbm.nl Van der Spek Stolwijk T 0182 34 25 90 E info@keesvanderspek.nl Venntiv Group B.V. T 055 843 48 15 E siegfried.doetjes@venntiv.com W2 Support/Walcon T 038 303 03 15 E info@w2support.com YachtFocus T 020 456 09 95 E info@yachtfocus.com Zuurzoet HR advisering T 06 14 89 83 88 E HISWA-HR@zuurzoet.nl Van Emstede & Slager Advocaten Advocatenkantoor Van Emstede & Slager Advocaten te Amsterdam geeft gespecialiseerd juridisch advies in kwesties waarmee de ondernemer in de waterrecreatiebranche wordt geconfronteerd. Contactpersoon: mr. Ivo M.F. van Emstede Leidseplein 33-2 • 1017 PS Amsterdam T 020 675 94 94 F 020 675 96 30 E imf@vanemstede.nl I www.vanemstede.nl Kuiper Verzekeringen Kuiper Verzekeringen ontwikkelt unieke verzekeringsproducten voor de pleziervaart. Het bedrijf heeft een grote portefeuille in het verzekeren van eigenaren van pleziervaartuigen maar biedt ook speciale verzekeringen voor watersportbedrijven aan. Zoals een aansprakelijkheidsverzekering voor watersportbedrijven, jachtwerf- en dealerverzekeringen, charterverzekeringen en transportverzekeringen. Contactpersoon: Jacco Kuiper Breedpad 21 • 8442 AA Heerenveen T 0513 61 44 44 F 0513 62 37 42 E info@kuiperverzekeringen.nl I www.kuiperverzekeringen.nl Aon Aon is een toonaangevend adviseur in risicomanagement, employee benefits en verzekeringen. In samenwerking met HISWA Vereniging heeft Aon een ziekteverzuimverzekering met arbodienstverlening ontwikkeld. Een uniek product dat de verplichte administratie rondom ziekteverzuim en wet Poortwachter gemakkelijker en sneller maakt. Contactpersoon: Jos Kuhl Grote Voort 247 • 8041 BL Zwolle T 088 34 34 500 E jos.kuhl@aon.nl I www.meeus.com/hiswa Lanka Marble Interiors T +31 (0)297 76 17 97 E maaike@lankamarble.nl Pon Power B.V. (Caterpillar Holland) T +31 (0)78 642 05 51 E power.nl@pon-cat.com Port of Amsterdam T +31(0)20 620 98 21 E alma.prins@portofamsterdam.nl SAIL Amsterdam T +31(0) 20 237 16 88 E info@sail.nl Rotterdam Maritime Capital of Europe / Deal Drecht Cities T +31 78 30 32 032 E brigitte@dealdrechtcities.nl www.dealdrechtcities.nl Het Scheepvaartmuseum T +31 (0)20 523 22 56 E bvsteinvoorn@hetscheepvaartmuseum.nl Tuuci T +31 13 522 0471 E jborremans@tuuci.eu Seijsener Rekreatietechniek Seijsener Rekreatietechniek is een kwaliteit en service gerichte organisatie, al 40 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen en inrichten van kampeerterreinen, bungalow parken en jachthavens. De marktleider op het gebied van technische infrastructuur voor de recreatie. Contactpersoon: Bas Durieux Noorder IJ- en Zeeweg 11 • 1505 HG Zaandam T 075 681 06 10 F 075 612 32 76 E bas.durieux@seijsener.nl I www.seijsener.nl

Dé makelaar en taxateur voor watersportgebonden bedrijven en onroerend goed Ook op LinkedIn linkedin.com/company/muller-makelaardij VIND ONS mullermakelaardij.nl 0515 43 06 23 BEL ONS info@mullermakelaardij.nl MAIL ONS

Al 56 jaar de HAVENINRICHTING SPECIALIST Innovatief assortiment, installatie & advies Van Dubai tot Australië. Van Ameland tot Noorwegen. Seijsener is een naam die wereldwijd wordt genoemd als het gaat over geavanceerde en duurzame technische voorzieningen voor de recreatie. Onze goede reputatie komt voort uit meer dan 56 jaar knowhow én de expertise onze klanten de best mogelijke, op maat ontwikkelde voorzieningen aan te bieden. Heeft u plannen voor vernieuwing of uitbreiding? Bel ons voor een passend advies. Noorder IJ- en Zeeweg 11, 1505 HG Zaandam +31 (0)75 6810 610 Wereldwijd

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64

Home