IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN Impuls & WoortblInd, Voor mensen met AdHd, Add, dyslexIe en dyscAlculIe marcel: "ik worD gestraft voor mijn aDhD" Dyscalculie: alle kenmerken op een rij uitstelgeDrag? pak het aan via skype! jaargang 4 • nummer 1 • maart 2017 De kwestie: wel of geen meDicatie bij zwangerschap? &
In dIt ARTIKELEN 6 10 14 17 24 27 30 NUMMER 28 Interview – Hoezo verhoogd risico? Ik ken mijn valkuilen! Wetenschap – van medisch model naar neurodiversiteit AdHd of autisme? met skype je uitstelgedrag te lijf! udl - onderwijs waarbij diversiteit de norm is dyscalculie bij volwassenen onze man in den Haag… Aandacht voor bijzondere breinen op het werk VASTE RUBRIEKEN 3 4 20 Van het bestuur – voorwoord nieuws de Kwestie – Zwangerschap en AdHd-medicatie 33 34 Jouw café mijn café – Ad(H)d-café maastricht boeken en zo Verenigingsnieuws – GrAtIs Voor leden: onlIne tool voor re-integratie COLUMN OVERIG 23 Karin – Jezelf belonen 3 colofon 36 38 nIeuW! overzicht activiteiten & werkgroepen contactinformatie & Ad(H)d-cafés pag 20 2 pag 14 pag 30 pag 24
VAN HET BESTUUR d colofon nr 1 - 2017 Impuls & WoortblInd magazIne Is een uItgave van verenIgIng Impuls & WoortblInd en verschIjnt drIe keer per jaar. vanaf junI 2017 dIgItaal. redactIe/redactIecommIssIe julie houben (hoofdredacteur), rob pereira, nel hofmeester, ardine korevaar, elly van rijn. medeWerkers karin de jager, karin jahromi, Ine lamers, romy heutz, Wim de lau beeld joost duppen (cover), c lima Fotografie, Julie Houben. vormgevIng In commun, harderwijk. redactIe-adres Impuls & Woortblind, postbus 1058, 3860 bb nijkerk, info@impulsenwoortblind.nl. druk zalsman, zwolle. Issn 2405 - 8211 lId Worden voor een lidmaatschap van Impuls & Woortblind, ga naar www.impulsenwoortblind.nl, of bel: 033 247 34 84. adresWIjzIgIng doorgeven adreswijzigingen ontvangen wij bij voorkeur per e-mail,via info@impulsenwoortblind.nl. per post kan ook: postbus 1058, 3860 bb, nijkerk. opzeggen lIdmaatschap per mail of schriftelijk (zie hierboven) en uiterlijk vóór 1 november. anders is nog een jaar lidmaatschap verschuldigd. opname van artikelen betekent niet dat de vereniging de meningen daarin altijd onderschrijft. ze blijven geheel voor rekening van de auteurs of andere genoemde bronnen. de redactie houdt het recht om artikelen niet te plaatsen of in te korten. voor de inhoud van de advertenties draagt de vereniging geen verantwoordelijkheid. © niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de redactie. e afgelopen maanden stonden in het teken van verbeteringen op het gebied van de nieuwe website: hier zijn nu duidelijker en gemakkelijker onze drie pijlers te vinden: belangenbehartiging, informatievoorziening en “lotgenoten”contact. de vier bloedgroepen hebben daarnaast ook hun eigen pagina’s. Ik hoop dat jullie hierop kijken. laat ons weten wat je er van vindt. samen moeten wij een actief platform maken waar je ook echt iets aan hebt. mooi nieuws is verder dat de dyscalculie poot extra aandacht krijgt, mede door een gift van € 1000,- van mr van randwijck, een van onze leden. Hij geeft hiermee een heel goed voorbeeld! Wat belangenbehartiging betreft hebben we in de lobby naar het cbr een aantal nieuwe actiepunten benoemd die hopelijk zullen leiden tot verbetering op het gebied van rijbewijs en AdHd/Ass. ook ons werk rond onderling contact gaat een boost krijgen, met een mooie subsidie die wij onlangs hebben gekregen om de AdHd cafés te professionaliseren vanuit het programma regie in de regio van het lpGGz. Hierover binnenkort meer. tot slot: Jullie zullen het in deze moderne tijd moeten doen met een digitaal magazine, nieuwsbrieven en korte updates van actuele zaken. Het blad dat voor je ligt is voorlopig de laatste papieren versie. GEEF ONS DUS JE MAILADRES DOOR! Anders wordt het heel stil vanuit I &W. Veel leesplezier en voor in je agenda: 13 mei is de volgende AlV én een ledenmiddag. Hopelijk tot dan! 3 pag 27
NIEUWS WAt Is JouW erVArInG met Het mbo? Het Vn-verdrag inzake de rechten van personen met een Handicap dwingt onderwijsinstellingen om werk te maken van inclusief onderwijs. Het mbo lijkt echter de dans te ontspringen en doet haar eigen ding. Inclusie lijkt hier nog ver weg. Wat is jouw ervaring als mbo-student? lees meer op onze Verenigingspagina’s (34 en 35) en mail ons! oVerleG I & W met cbr oVer AdHd, Ass en rIJbeWIJs Voor mensen met een aantoonbaar stabiele vorm van AdHd en bijbehorend stabiel medicatiegebruik én voor mensen die eigenlijk geen last meer hebben van hun AdHd zijn er zeker mogelijkheden voor een ‘rijbewijskeuring light’ of zelfs helemaal geen keuring. Zo blijkt uit het overleg dat I & Wvoorzitter rob pereira en Julie Houben in januari hadden met het cbr. er rolden een aantal duidelijke actieen aandachtspunten uit voor ons. daar zijn we inmiddels druk mee aan de slag. lees meer over het gesprek en deze actiepunten op onze Verenigingspagina’s: pag. 34 en 35. meer informatie en nieuws over dit onderwerp vind je op onze website. actief voor en samen met jou! Wat doet I & W precies voor onze vier doelgroepen? Waar kun je terecht met vragen of ideeën voor iets dat aandacht verdient? Aan welke activiteiten kun je bijdragen? Achter in ons magazine (pag. 36 t/m 39) vind je een gloednieuw overzicht in de vorm van een soort mindmap, waarin alle actieve werkgroepen en bijbehorende contactpersonen overzichtelijk bij elkaar staan. daar tref je ook het overzicht van onze Ad(H)d-cafés én er is ruimte voor oproepen van leden die in contact willen komen met gelijkgestemden. de moeite waard dus! IMPULS & WOORTBLIND NETWERK VOLWASSENEN MET DYSLEXIE WAT: 2-maandelijkse bijeenkomsten rond een thema WIE: Millenaar - peter.w.millenaar@gmail.com (voorzitter) CONTACTPERSONEN ADHD, ADD, DYSLEXIE EN DYSCALCULIE WAT: ervaringsdeskundige vrijwilligers per telefoon en/of mail bereikbaar WIE: zie de lijst op www.impulsenwoortblind/nl_contact_contactpersonen & AD(H)D-CAFÉS WAT: maandelijkse bijeenkomsten voor en door mensen met ADHD/ADD (zie pag. 39) WIE: Elly van Rijn – (bestuurslid portefeuille vrijwilligers) AD(H)D café r WERKGROEP ONDERWIJS WAT: belangenbehartiging voor PO, VO, MBO, HBO en WO WIE: Roel Huizen – roelhuizen@gmail.com (voorzitter) Actieve werkgroepen en vrijwilligers I en W Impuls & Woortblind is actief voor en met mensen met AD(H)D, dyslexie en dyscalculie. Heb je vragen? Heb je een idee voor een actie of een activiteit? Wil je ergens aan meedoen? Hier zie je bij wie je terecht kunt met je vraag of idee! WERKGROEP VOLWASSENEN WAT: klankbordgroep voor initiatieven en projecten rond actuele thema’s mbt AD(H)D, dyslexie en/of dyscalculie WIE: Sjan Verhoeven – sjan@dynamika.nl (voorzitter) WETENSCHAPSCOMMISSIE WAT: expertmeetings, begeleiding van studenten, eigen onderzoeken onder achterban, internationale contacten WIE: Rob Pereira – (bestuursvoorzitter & portefeuille wetenschap) 36 BESTUUR WAT: Ook elk bestuurslid heeft een eigen aandachtsveld. Wil je één van hen benaderen met een vraag of idee? Stuur dan een mail naar info@impulsenwoortblind.nl WIE: Rob Pereira - bestuursvoorzitter, wetenschap, ADHD Roy de Jong- penningmeester, fondsenwerving, dyscalculie, dyslexie Monique Bekkenutte – secretaris, werkgeverschap, ledenwerving Dirk van Schie – algemeen, PR, media Elly van Rijn – algemeen, AD(H)D-cafés, vrijwilligersbeleid, ADD REDACTIECOMMISSIE WAT: zorgt samen met hoofdredacteur voor inhoud van I & W Magazine WIE: Julie Houben – julie.houben@ impulsenwoortblind.nl (hoofdredacteur) FONDSENWERVING WAT: zorgen voor stabiele extra inkomsten voor I en W WIE: Roy de Jong – (bestuurslid portefeuille fondsenwerving) 13 meI sAVe tHe dAte: ledenmIddAG met mooI proGrAmmA en AlV Wil je alles weten over dyscalculie bij (jong) volwassenen? en wist je dat een Hulphond een wereld van verschil kan maken voor iemand met AdHd en/of autisme? Kom naar onze ledenmiddag op zaterdag 13 mei en je gaat een ervaring rijker weer naar huis! Helemaal bijgepraat door dyscalculieexpert Wim tops en onder de indruk van de kracht van een Hulphond, ook voor mensen met bijzondere breinen. We sluiten af met een drankje om elkaar te ontmoeten en ervaringen uit te wisselen. Voorafgaand aan de ledenmiddag is de Algemene ledenvergadering. daar ben je uiteraard ook van harte welkom. Houd de agenda op onze website in de gaten voor meer informatie en aanmelding. 37 4 A D ( H k ) u D r = m e d e a n d
mAIl ons JouW mAIlAdres! WAnt.... I & W mAGAZIne GAAt dIGItAAl ook wij gaan met onze tijd mee. Voor je ligt de laatste papieren uitgave van I &W magazine. Voor sommigen geen fijn nieuws, maar we moeten deze stap zetten om teruglopende inkomsten te compenseren. Goed nieuws is dat we jullie met regelmaat zullen bijpraten via onze digitale nieuwsbrieven en nieuwsflitsen over alle belangrijke en leuke dingen die we doen. Het magazine versturen we vanaf nu per email. Mail ons dus jouw mailadres als we dat nog niet van je hebben: info@impulsenwoortblind.nl GA JIJ sAmen met ons AAn de slAG? We starten dit jaar weer met de training voor cliëntondersteuners! een praktische training, waarin je als vrijwilliger leert hoe je leden van de patiëntenvereniging (online) kunt ondersteunen in de wereld van zorg, werk en welzijn. Vorig jaar was tim Huinink een van de deelnemers namens Impuls & Woortblind. tim roept andere leden graag op! ‘Het onafhankelijk ondersteunen van mensen kan heel dankbaar werk zijn. Ik hoop dan ook dat meer mensen dit werk met mij gaan doen voor onze vereniging en mensen die hulp nodig hebben. Zo kunnen we onze leden zo goed mogelijk ondersteunen bij alle vragen die ze mij en andere ondersteuners stellen!’ Meer informatie? http://www.centrumchronischziekenwerk.nl/trainingervaringsdeskundig-clientondersteuner/ Belangstelling? mail ons: info@impulsenwoortblind.nl of bel: 033 247 34 84 Digitale (les)boeken en ict hulpmiDDelen bij Dyslexie; met leDenvoorDeel! Injona is de bedrijfsnaam van een ervaringsdeskundige, die zelf behoefte had aan hulpmiddelen voor zijn dyslectische kinderen. Het aanbod en de expertise van Injona op het gebied van technische ondersteuning bij dyslexie is inmiddels zeer groot. Zo verzorgt het bedrijf alle digitale (school)boeken voor alle dyslexiesoftware en is daarnaast ook expert op het gebied van de voorleesfunctie van mac book en ipad/iphone. Voor het gebruik van voorleessoftware van Apple geeft Injona ook speciale workshops. omdat het aanbod ook door de mensen achter Injona zelf gebruikt wordt, weten ze waar ze het over hebben. dat scheelt! Injona levert aan scholen en instellingen, maar zeker ook aan individuele gebruikers. Injona is lid van Impuls & Woortblind en geeft leden 10% korting op alle producten. meer weten? Kijk op onze ledenvoordeelpagina bij het hiernaast afgebeelde logo van Injona. 5
interview Succesvol met ADHD. Maar zonder verzekering 6
FOTO: JOOST DUPPEN
D rie jaar geleden was marcel ruwers (39) even een soort bn’er. In een aangrijpende reportage bij tros radar vertelde hij dat hij als succesvolle ZZp’er vanwege zijn AdHd nergens een arbeidsongeschiktheidsverzekering kon afsluiten. Zo gaf hij het onrecht dat goed functionerende AdHd’ers wordt aangedaan een gezicht. teKst: JulIe Houben ook tijdens de expert meeting ‘Verzekeringen en GGZ’ vlak daarna, georganiseerd door Impuls & Woortblind, maakte hij indruk. Hoe is het nu met hem? We zochten marcel op tussen twee werkafspraken door. “Ik ben nog steeds onverzekerd” luidt zijn simpele antwoord op deze vraag. Gelukkig loopt zijn wervingen selectiebureau erg goed. “Ik ben geen dag ziek, werk altijd door, ook als het even zwaar is. Ik doe nu echt wat ik leuk vind en ik ben er succesvol in. daarom vind ik het ook zó onrechtvaardig dat er niet eens gekeken is naar mijn persoonlijke situatie bij de aanvraag van de verzekering. mede door mijn diagnose ken ik mijn zwakke punten, en houd ik daar juist extra rekening mee.” ups en downs Als kind kwam marcel vaak te laat op school en hij vond er weinig aan. “Ik werd gepest en het was voor mij geen leuke tijd. school was gewoon niet mijn ding. niet dat ik geen behoefte had aan kennis; ik las jarenlang voor het slapen gaan uit de encyclopedie. na wat moeilijkheden nam mijn vader het toch voor me op; die maakte zich al langer zorgen, omdat 8 er bij mij niet uit kwam wat erin zat. dat resulteerde in een uitgebreid onderzoek naar mijn functioneren. Ik was toen 15 jaar oud en bleek met rekenen op basisschoolniveau te zitten, maar met taal en algemene ontwikkeling op vwoniveau. Ik kreeg studiebegeleiding en een coach toegewezen en heb uiteindelijk dat jaar toch nog mijn mavo diploma behaald.” daarna startte marcel met de mbo lange opleiding detailhandel. met dit diploma op zak kon hij aan de slag als accountmanager bij een computergroothandel en tussentijds behaalde hij ook nog zijn propedeuse hbo, management, economie & recht. na dat jaar stapte hij over naar een assurantiekantoor, waar hij minder goed uit de verf kwam. “Verzekeringen waren te stoffig en ik had er geen gevoel bij. In 2000 begon ik als intercedent bij uitzendorganisatie manpower, dat matchte beter.” ook hier heeft hij ‘ups en downs’ gehad. Zo heeft hij een heftig arbeidsconflict meegemaakt, maar is later met zijn kantoor toch nog ‘beste vestiging van nederland’ geworden. een schok na een paar jaar besloot marcel een lang gekoesterde wens te realiseren: een eigen bedrijf opzetten. “Ik ben wijnen gaan importeren uit Hongarije. Ik nam ontslag bij manpower en in diezelfde periode maakte ook mijn toenmalige vriendin het uit. bijna alle kaders die ik had, vielen dus ineens weg.” om dat gat op te vangen, heeft hij zelf hulp gezocht bij een psycholoog die voor het eerst opperde: ‘Zou jij misschien AdHd hebben?' toen viel alles op zijn plek. “Ik was inmiddels 29 en had mezelf altijd een normale gezonde jongen gevoeld, dus dit was wel een schok
In een keer spoor je niet voor me. In één keer 'spoor je niet’ en daar werd ik wel onzeker van. met de toen aanbevolen concerta ben ik direct gestopt. dat viel helemaal verkeerd. Wel heb ik coaching gekregen, waardoor het al snel gewoon goed ging.” Doen waar ik goed in ben na drie jaar ondernemen is hij weer teruggegaan naar manpower. Het was erg lastig om met wijnhandel goed je brood te verdienen. “Ik ben toen nog één keer van baan gewisseld en heb nog een tijd dexamfetamine geprobeerd, maar de rebounds waren erg vervelend en na een paar weken ben ik ook daar mee gestopt. Gedurende de jaren kreeg ik ook steeds meer het inzicht ‘dat ik echt vleugels krijg’ als ik gewoon doe wat ik leuk vind. daarom ben ik vijf jaar geleden begonnen met mijn bedrijf Impulse executive search & consultancy waarin ik kan doen waar ik echt goed in ben: mensen helpen en ze bij elkaar brengen.” nu die verzekering nog “Ik weet wat mijn valkuilen zijn. Zo zorg ik bijvoorbeeld dat ik met mensen samenwerk die mij aanvullen en mijn tekortkomingen min of meer opvangen. Ik slik geen medicatie en het gaat al jaren heel goed. Zelfstandig ondernemerschap past echt bij mij. maar dat geldt denk ik voor veel AdHd’ers.” nu die verzekering nog. marcel is er stellig over: “Ik wed dat er bij ondernemers mét AdHd net zoveel risico is op uitval is als bij ondernemers zónder AdHd. Het is gewoon fout dat je wordt ‘gestraft’ als je een diagnose hebt. Want heb je die niet, dan kun je je gewoon verzekeren, ook al heb je AdHd, alleen (nog) zonder het etiketje! er is toch bekend hoeveel procent van de bevolking AdHd heeft? Het risico zou dan dus gewoon verdisconteerd moeten worden in de basispremie die iedereen betaalt. ‘Gelijke monniken, gelijke kappen’ is mijn motto.” 9
weten Van medisch model naar neurodiversiteit Wanneer het gaat over dyslexie, dyscalculie, Ad(H)d, autisme en andere persoonlijkheidsstructuren word je nogal eens geconfronteerd met verschillende opvattingen, meningen en inzichten die met grote stelligheid worden gepresenteerd als feiten. dit gebeurt niet alleen aan de borreltafel, maar ook in de wetenschap, in het onderwijs en vanuit professionele behandelaars. Hoe kan het dat er zoveel verschillende meningen bestaan, – naast elkaar en tegenover elkaar – niet alleen in de praktijk, maar ook in de wetenschap? tekst: nel hofmeester 10 Drie kennisbronnen Kennis over mensen met bijzondere breinen komt voort uit de volgende bronnen. 1: Ervaringsdeskundigheid – degenen die aan den lijve ervaren wat Ad(H)d, autisme, dyslexie en dyscalculie betekent. coping model neurodiversiteitsmodel I moreel model n dit artikel ontwarren we deze kluwen en brengen hem terug tot vijf modellen. Ieder model vertegenwoordigt een denkwijze die vaak een reactie is op de vorige. Het gaat om de volgende modellen – de brillen waarmee wordt gekeken naar dyslexie, dyscalculie, Ad(H)d en autisme. medisch model onderwijs- en opvoedmodel
schap ‘Zij zijn de eigenaren’, zoals Hans van de Velde, oud- voorzitter van Woortblind dat zo mooi verwoordt. 2: Professionele kennis – deze (praktijk)kennis komt van behandelaren en belangenverenigingen die te maken hebben met grotere groepen mensen met Ad(H)d, autisme, dyslexie en dyscalculie. Zij zien daardoor de grotere verbanden, verschillen en overeenkomsten tussen individuen. Het is hun werk om uit te vinden wat wel of niet werkt. 3: Wetenschappelijke kennis – Wetenschappers hebben hun eigen vragen over Ad(H)d, autisme, dyslexie en dyscalculie en die komen niet noodzakelijk overeen met de vragen van de andere twee groepen. Veel wetenschappelijk onderzoek bereikt de ervaringsdeskundigen niet en andersom wordt in de wetenschap maar mondjesmaat gebruik gemaakt van ervaringsdeskundigheid en professionele kennis. moreel model mensen die redeneren vanuit het morele model hebben meestal weinig tot geen kennis over verschillen in persoonlijkheidsstructuren. Ze gaan onbewust uit van de opvatting dat breinen ongeveer hetzelfde zijn en dat als je maar gewoon doet en je best doet, het allemaal wel goed komt. lukt dat niet, dan faalt zowel het kind als de opvoeder. Ik denk dat iedereen met Ad(H)d, autisme, dyslexie en dyscalculie dit soort opvattingen maar al te goed kent uit de media en van goedbedoelende, maar ondeskundige mensen uit de omgeving. dit model negeert feitelijk alle drie de genoemde kennisbronnen. medisch model Het medische model is te beschouwen als een reactie op het morele model. de persoon met dyslexie, dyscalculie, Ad(H)d en autisme valt niets te verwijten, 11
weten schap Van moreel model naar neurodiversiteit Oordelen over dyslexie, dyscalculie, AD(H)D en autisme nader bekeken Moreel model (Onbewust) Wetenschappelijke kennis Breinen zijn ongeveer hetzelfde. Professionele kennis Doe gewoon, beter je best. Als de Ervaringsdeskundigheid aanpassing niet lukt, faalt het kind en de opvoeder. Focus op het probleem. Medisch model Stoornis in het brein. Onderwijs+ opvoedmodel Geen stoornis, andere aanpak: -onderwijs Behandeling, uitzondering, patiënt . -opvoeding -omgeving -voeding Zwakke kanten versterken Copingmodel Wat doet diagnose met iemand? Strategie die je kiest als kind om te overleven – tot ver in de volwassenheid 50% vermijdingsstrategie! Neurodiversiteits model Breinen verschillen. Evolutionaire noodzaak. Balans in kwaliteiten. Kwaliteiten ontwikkelen. Leren omgaan zwakke kanten. Leren omgaan met oordelen. Deze modellen haken in elkaar, zijn een reactie op elkaar en zijn emancipatoir. Medisch model: voorzieningen voor uitzonderingen Sociaal model: wat heb je nodig om te functioneren? © Nel Hofmeester, 4 november 2016 www. verborgenschatten.eu want er is sprake van een stoornis in het brein. dat maakt deze persoon tot een uitzondering waar voorzieningen en behandeling voor nodig zijn. deze opvatting erkent de problemen waar mensen met bijzondere breinen tegenaan lopen. daarop ligt dan ook de volledige focus, niet op de mogelijkheden. Het medische model is op dit moment het dominante model onder de wetenschappers. omdat voorzieningen en vergoedingen afhangen van een medische verklaring, belemmert dit model de ontwikkeling in het denken over Ad(H)d, autisme, dyslexie en dyscalculie. dit model vormt ook een belemmering voor mensen met bijzondere 12 breinen die een eigen keuze willen maken voor aanpak en coaching. onderwijs- en opvoedmodel opvattingen uit dit model zien we op alle gebieden terug: wetenschappers die autisme en Ad(H)d wijten aan een verkeerde opvoeding en dyslexie en dyscalculie aan een ontoereikende aanpak binnen het onderwijs. Zij stellen, dat er geen sprake is van een stoornis, maar dat voor deze kinderen een gedegen aanpak nodig is, waarbij de zwakke kanten worden versterkt. ook aan dit model zitten positieve kanten. meer kennis bij scholen en ouders zou zeker helpen, maar dat voorkomt niet de verschillen tussen mensen met ‘standaardbreinen’ en mensen met bijzondere breinen. daarnaast is in dit model ook geen oog voor de kwaliteiten van mensen met bijzondere breinen. copingmodel dit model focust vooral op wat een diagnose met iemand doet. uit de geschiedenis weten we maar al te goed wat er op school kan gebeuren met kinderen met bijzondere breinen als op hen wordt gereageerd vanuit het morele model. opgelopen schade is voelbaar tot in de volwassenheid. en
hoe vergaat het kinderen die worden benaderd vanuit het medische model? de resultaten van onderzoeken naar dit soort vragen zijn niet bemoedigend. Kinderen met een diagnose ontwikkelen noodgedwongen een copingstrategie om te overleven als ‘uitzondering’. de bekendste zijn de taakgerichte, de emotiegerichte en de vermijdingsstrategie. Volwassenen zetten de strategie die ze als kind ontwikkelden automatisch en onbewust in als ze te maken krijgen met situaties die hen aan vroeger herinneren. dit is belangrijke informatie voor iedereen die aanloopt tegen problemen als gevolg van het hebben van een bijzonder brein. Hoewel deze copingstrategieën noodzakelijk waren op school, kunnen ze bij ‘volwassen problemen’ contraproductief werken. neurodiversiteitsmodel dit model komt vooral voort uit de groep met ervaringsdeskundige en/of professionele kennis. Voorbeelden zijn voor dyslexie: sjan Verhoeven*, voor Ad(H)d edward Hallowell* en thom Hartmann*, voor autisme de journalist steve silberman*. dit model gaat ervan uit dat breinen weliswaar diepgaand kunnen verschillen, maar dat er sprake is van verschillen en niet van stoornissen. thomas Armstrong* zegt hierover: ‘Zoals we biodiversiteit en culturele en raciale diversiteit hebben, zo is er ook sprake van neurodiversiteit. We moeten toegeven, dat het standaardbrein niet bestaat. diversiteit in breinen is net zo verrijkend als biodiversiteit en diversiteit tussen culturen en rassen.’ Waarschijnlijk hebben deze verschillen een evolutionaire noodzaak die noodzakelijk is voor de ontwikkeling van de mensheid. bij mensen met een bijzonder – neurodivergent - brein zie je vaak een eigen balans in hun kwaliteiten: tegenover de zwakke kanten staan sterke kanten. belangrijk is wel, dat die sterke kanten gezien, erkend en ontwikkeld kunnen worden. en natuurlijk moeten zij, evenals mensen met een ‘normaal’ – neurotypisch - brein – leren omgaan met hun zwakke kanten. De waarde van het neurodiversiteitsmodel met het neurodiversiteitsmodel hebben ervaringsdeskundigen hun eigen ruimte weer teruggepakt. Het gaat niet langer over patiënten met stoornissen, maar over mensen met een bepaalde persoonlijkheidsstructuur, een neurodivergent brein of een bijzonder brein. Hiermee zie je meteen wat de kracht is van een bepaalde terminologie. met een patiënt heb je medelijden en die moet behandeld worden; naar iemand met een bijzonder brein ben je nieuwsgierig en vraag je wat nodig is. naar iemand met een bijzonder brein ben je nieuwsgierig met andere woorden: het neurodiversiteitsmodel zet mensen met bijzondere breinen in een gelijkwaardige positie, gaat uit van hun kwaliteiten en het geeft de regie over hun leven aan henzelf. dat kun je aan iedereen met een stellige andere mening vertellen. genoemDe literatuur • Thomas Armstrong, PhD neurodiversity – Discovering the extraordinary gifts of autism, aDhD, Dyslexia and other brain Differences. da capo press 2010. • Edward Hallowell en John Ratey - hulpgids aDhD – De meest actuele en complete gids voor een succesvol leven met aDhD. uitgeverij nieuwezijds, 2005 • Thom Hartmann ADHD - De complete gids voor kinderen en volwassenen. uitgeverij epo, 2002. • Steve Silberman Neurotribes – the legacy of autism and how to think smarter about people who think differently. Allen & unwin 2015. • Sjan Verhoeven en Gertrudie Boersen Dyslexie: stoornis of intelligentie! faalangst en prestatiedrang omzetten in succes. Garant uitgevers, 2012. 13
MET SKypE jE UITSTELGEdRAG TE LIjf Je moet een moeilijk telefoontje doen of een saaie administratieklus en je denkt: het kan ook morgen nog... uitstelgedrag. Herkenbaar? ben je snel afgeleid en heb je een brein waarin tientallen ideeën tegelijk om aandacht schreeuwen, dan ben je extra kwetsbaar voor uitstelgedrag. op zoek naar een effectieve aanpak voor volwassen uitstellers met Ad(H)d en Ass ontstond bij Ine lamers het idee van een skypegroep waar mensen elkaar stimuleren tot actie. en dat bleek een gouden greep! teKst: Ine lAmers H 14 oe het werkt Iedere week belt de coach (dat was ik)* op een vast tijdstip via skype met de deelnemers van de skypegroep. In een korte voorbespreking vertelt iedere deelnemer aan welke uitgestelde klus hij wil gaan werken tijdens de sessie. de coach helpt waar nodig het plan concreter te maken. dan gaat ieder aan de slag. de lijn blijft open. na 45 minuten komt de groep weer bij elkaar en vertelt iedere deelnemer wat hij heeft gedaan. successen en tegenvallers worden gedeeld en er worden over en weer tips gegeven. en zo is dit voor iedereen een effectief uurtje, dat een positieve flow geeft. samen aan de slag neem bijvoorbeeld mascha. na een intensieve periode lagen overal in haar kamer stapels post en tijdschriften. Het kwam er maar niet van om ze uit te zoeken. nu neemt ze iedere week tijdens de skypegroep een stapeltje papieren onder handen en langzaam wordt haar kamer opgeruimder. op dat zelfde moment doet een andere deelnemer moeilijke telefoontjes en weer een ander maakt zijn wekelijkse rondje poetsen. Het werkt stimulerend om samen aan de slag te zijn. Aan het eind van de sessie heeft ieder op zijn eigen plek iets tot stand gebracht. Duwtje in de rug ‘de skypegroep is mijn startkabel’ zegt ellen. ‘Het ontbreekt mij niet aan vaardigheden of motivatie om een klus te klaren maar beginnen is gewoon zo lastig. Ik heb even dat duwtje in de rug nodig van een
Ine Lamers ander.’ en er gebeurt meer. Want door ‘met publiek’ drie kwartier aan een klus te werken, word je geconfronteerd met je valkuilen. bas verzuchtte na de eerste sessie: ‘dit is heel confronterend. Ik zie nu hoe ik afgeleid word door facebook. Wat is het moeilijk om aan de slag te blijven met één klus’. Resultaat momenten sneller over de drempel komt om iets te gaan doen: ‘kom op, het kost maar een half uur.’ wmo-product de gemeenten in de regio centraal Gelderland zijn op zoek naar innovatie in de Wmo zorg. Zij steunden dit project met een subsidie. dit maakte het mogelijk om twee deskundigen mee te laten denken over deze nieuwe interventie: berrie Arnold van radboudumc, polikliniek psychiatrie en theo van den Heuvel van Kenniscentrum Ad(H)d en Ass. Het doel van de skypegroepen is drieledig: 1) de deelnemers besteden iedere week 45 minuten aan een klus die ze anders zouden uitstellen; 2) de deelnemers stellen in de rest van de week minder taken uit; In de nabespreking helpen de deelnemers elkaar om hier oplossingen voor te vinden. bas sluit voortaan eerst zijn tabbladen voor hij een intensieve klus gaat doen. Jolanda ontwikkelt haar tijdsbesef: ze kan nu veel beter inschatten hoe lang ze over een klus doet. en Hans vertelt dat hij ook op andere 3) de skypegroep functioneert na 10 maanden als een zelfhulpgroep; de professionele begeleiding is afgebouwd. positieve resultaten de pilot is inmiddels afgesloten. de resultaten zijn positief. de eerste doelstelling wordt 98 van de 15 cOPyrIghT c LIma FOTOgraFIE
www.structuurpraktijk.nl Ine Lamers 2016 100 keer gehaald. Het tweede doel is moeilijk meetbaar. In evaluatie interviews geven deelnemers signalen die wijzen op verbetering van uitstelgedrag, zoals ook de eerder genoemde voorbeelden. Het lijkt echter niet verstandig de professionele begeleiding helemaal af te bouwen. de deelnemers gaven aan dat zij het belangrijk vinden dat er op de achtergrond een professional aanwezig blijft voor supervisie. de resultaten van de pilot zijn gerapporteerd aan de gemeenten. structuurpraktijk zou graag zien dat de skypegroep een product wordt, dat binnen de Wmo van de betrokken gemeenten aangeboden kan worden. Hierover is nog geen uitsluitsel. zelf doen Je kunt natuurlijk ook zelf een skypegroep opzetten. er zijn stu16 denten die met elkaar skypen om tegelijkertijd aan hun scriptie te werken. en een deelnemer vertelde dat ze met haar vriendin in de Vs een uurtje aan de administratie had gewerkt via skype. samen doen is leuk en effectief! ervaringen van de deelnemers ellen: door het lotgenotencontact merk ik dat ook andere mensen last hebben van uitstelgedrag. We kunnen er nu samen om lachen en dat haalt de zwaarte eraf. Annet: de skype sessie is het enige moment in de week dat ik zeker weet dat ik doe wat ik me voorgenomen heb. mascha: Als ik niet mee heb kunnen doen met skype, lukt het me soms mijn eigen opruimmomentje te houden later op die dag. Het zit blijkbaar al zo in mijn ritme. De namen van de deelnemers zijn gefingeerd. * Ine Lamers is ergotherapeut en professional organizer en begeleidt volwassenen met ADHD en ASS bij praktische vragen thuis en op het werk. Voor meer informatie over de Skype Prompting Groepen: info@structuurpraktijk.nl.
UDL Nederland tekst: ArdIne KoreVAAr udl (universal design for learning) kwam in het maartnummer 2016 van I & W magazine al kort ter sprake. omdat het voor onze leden een belangwekkend concept is leek het zinvol daar eens dieper op in te gaan. dan kom je vanzelf uit bij udl nederland. In gesprek met oprichters Irma van slooten en linda nieuwenhuijsen. “diversiteit is de norm, want iedereen is anders” Z o kan het ook Irma is van huis uit bestuurskundige en heeft veel onderzoek gedaan naar inclusie van mensen met een beperking. Ze werkte bij Handicap + studie. doordat H+s, vanwege wegvallende subsidies, zich vooral op de onderwijsinstellingen ging richten en het directe contact met studenten moest afstoten, vond Irma het tijd om voor zichzelf te beginnen. Inmiddels had zij, samen met collega linda nieuwenhuijsen op een congres in denver (V.s.) kennis gemaakt met udl. linda is pedagoog en hield zich aanvankelijk bezig met Ict hulpmiddelen voor mensen met een visushandicap. Voor linda was de kennismaking met de principes van udl een aha-erlebnis: zo kon onderwijs dus óók georganiseerd worden. samen met Irma richtte zij udl nederland op om deze manier van onderwijs te promoten. uDl: wat betekent dat dan? Het doel van deze manier van onderwijs organiseren is om het onderwijs voor iedereen toegankelijk te maken, rekening houdend met de diversiteit in leerstijlen, achtergronden, interesses en uitdagingen. er is geen sprake van handicaps en stoornissen, want diversiteit is de norm, iedereen is namelijk anders. udl lijkt dus een hele stap in de goede richting naar inclusief onderwijs waar uiteindelijk geen 17
extra voorzieningen meer nodig zijn en de ‘zorgleerling’ niet meer bestaat. optimaal leerklimaat sommige mensen worden gemotiveerd door spontane nieuwe dingen, terwijl anderen liever routinematig leren. sommige leerlingen werken graag alleen, anderen het liefst in een groep. Allochtone mensen, topsporters, ouderen, mensen met een functiebeperking (om eens een paar hokjes te noemen) hebben overeenkomstige én verschillende uitdagingen waar in het reguliere onderwijs vaak onvoldoende erkenning voor is. uDl draait het om; het onderwijsaanbod moet aansluiten bij de leerling de oplossing die meestal geboden wordt: mensen die afwijken van de standaard leerling/student (die niet bestaat) moeten – met extra inspanningen voor student én opleiding- aangepast worden aan het standaard onderwijsaanbod. udl draait het om: het onderwijsaanbod moet aangepast worden aan de leerling/student met zijn/haar specifieke interesses en mogelijkhe18 den, zodat een optimaal leerklimaat ontstaat. hoe doe je dat? dat leerklimaat wordt volgens udl vooral bepaald door waarom, wat en hoe we leren. Het waarom gaat over betrokkenheid: wanneer je weet waarom je iets wilt (en soms moet) leren ben je meer gemotiveerd. Het wat gaat over leren met ál je zintuigen: bied informatie op meer manieren aan, maak studiestof op meer manieren begrijpelijk. Het hoe tenslotte gaat over doelgericht en strategisch leren: bied structuur en ondersteuning bij planning en uitvoering en toets op meerdere manieren. Kort samengevat: door een helder leerdoel te formuleren en daarvoor meerdere leermiddelen en toetsingsmogelijkheden aan te bieden. koppel leerdoel los van het middel Als voorbeeld noemt linda de opdracht: “schrijf een essay over tropische landbouw”. Wat is dan het doel? Het essay schrijven? dan is het onderwerp minder belangrijk en zou een leerling dus een onderwerp kunnen kiezen wat hem/ haar meer interesseert. of over tropische landbouw leren? dan kan de leerling ook een powerpoint maken
of een presentatie houden over bijvoorbeeld een landbouwtentoonstelling in het tropenmuseum. Is het doel spelling en opbouw van een verhaal te oefenen of te toetsen? dan is zowel de vorm van het essay als het onderwerp niet echt belangrijk en zou de leerling een andere vorm- (een fantasieverhaal, een gedicht, een filmscript) en een ander onderwerp kunnen kiezen, dat veel meer aansluit bij zijn/haar interesses en talenten. op die manier kom je ook tot het doel van goede spelling en opbouw van een verhaal. bij voorlichting over udl aan docenten in het reguliere onderwijs, vertelt Irma, blijkt vaak dat het leerdoel niet losgekoppeld is van de middelen: we gebruiken op deze school altijd boek x voor dit vak en dus moet de geschreven kennis uit boek x schriftelijk worden getoetst. op deze manier zijn leerdoelen, leermiddelen en toetsing vaak sterk met elkaar verweven en is er weinig flexibiliteit. en het resultaat? Irma en linda geven met udl nederland coaching en training aan onderwijsinstellingen. Knelpunten die zij tegenkomen zijn o.a. de werkdruk en routines van docenten, voorschriften van de instelling en ook de fysieke ruimte die kan ontbreken om in meerdere groepen te werken, bijvoorbeeld wanneer er alleen een klassieke collegezaal beschikbaar is. maar wanneer docenten met de principes van udl aan het werk gaan, zien Irma en linda vaak dat hun motivatie en betrokkenheid groeit, dat zij creatiever omgaan met leermiddelen en flexibeler inspelen op de behoeften van de leerlingen. Wanneer docenten werken vanuit de udl-gedachte dat diversiteit de norm is, verandert er dus vaak al veel ten goede voor leerlingen. ook wanneer de onderwijsinstelling als geheel nog niet toe is aan een flexibeler programma. VIDEO Zie ook de video van Facta over een docente die mooi uitlegt dat je op hele simpele manier al kan differentiëren (zie rechts onder op de site): http://www.facta-organiseert. nl/studiemiddag-op-uw-school/ differentieren-in-de-klas Het bereik van udl nederland groeit gestaag maar voor zo’n mooi initiatief natuurlijk altijd langzamer dan je zou wensen. op de website (www.udlnederland.nl) vind je meer informatie over de concrete en praktische invulling van het werk van beide dames en wanneer je denkt: “dit wil ik bekend maken, dit moet mijn school of de school van mijn kinderen weten!” schroom dan niet om te vertellen over en te verwijzen naar dit mooie initiatief. 19
dE KWESTIE E 1 Prof. Dr. Dick. F. Swaab arts, Emer. hoogleraar Neurobiologie, amc, Uva sommige geneesmiddelen kunnen in de vroege zwangerschap schadelijk zijn voor het embryo. Ze kunnen leiden tot aangeboren (hersen)afwijkingen en later bij de pasgeborene mogelijk gedragsstoornissen veroorzaken. Zo laat onderzoek met ratten zien dat abnormaal hoge doseringen methylfenidaat in de vroege zwangerschap kunnen leiden tot schade aan de vrucht. maar dit is dus niet 1 op 1 te vertalen naar ‘normaal gebruik bij mensen’. daarnaast kunnen stimulantia zoals methylfenidaat en bepaalde antidepressiva ook via de borstvoeding terechtkomen in het kind. er is echter te weinig onderzoek gedaan naar de mogelijke lange termijneffecten van deze geneesmiddelen op het kind om alle risico’s goed te kunnen inschatten. deze medicijnen kunnen dus, tot er meer onderzoeksresultaten bij de mens beschikbaar komen, voorzichtigheidshalve beter niet gebruikt worden tijdens de zwangerschap, en als de moeder na de geboorte de medicatie weer wil hervatten, kan ze beter kiezen voor flesvoeding. met de behandelend arts moet, als een zwangerschap gepland wordt, gekeken worden wat het stoppen van de medicatie zal betekenen voor de moeder in spé. In deens onderzoek bij 180 zwangerschappen met methylfenidaatgebruik in de eerste 3 maanden waren er niet meer aangeboren afwijkingen bij de kinderen dan normaal. In een ander deens onderzoek onder zwangere vrouwen werden 186 vrouwen die methylfenidaat of atomoxetine gebruikten vergeleken met 275 vrouwen met AdHd zónder medicatie en een controlegroep zonder AdHd. bij medicatiegebruik in de zwangerschap In de Kwestie wordt een vraag gesteld waarin veel lezers zich herkennen en waar geen eenduidig antwoord op is. professionals geven hun visie. deze keer: Wat doe je met ADHDmedicatie als je zwanger wilt worden: stoppen, minderen of is er een alternatief? POP expertise centrum OLVG west Amsterdam, met v.l.n.r.: Prof Dr A. Honig, psychiater Dr JMB Wennink, kinderarts Prof Dr F Scheele, gynaecoloog 20 VISI
V I S I E 2 kwam vaker spontane abortus voor, maar dit gebeurde even vaak bij vrouwen met AdHd zonder medicatie! er is meer onderzoek nodig voordat we zeker weten dat medicatiegebruik veilig is voor het kind wat betreft afwijkingen. borstvoeding methylfenidaat, dexamfetamine en bupropion gaan over in de moedermelk. Van atomoxetine is dit onbekend. Het gebruik van medicatie voor AdHd wordt ontraden gedurende de periode van borstvoeding. conclusies Vrouwen met een kinderwens wordt voorlopig geadviseerd AdHd-medicatie in overleg met de behandelaar te staken in de zwangerschap en tijdens borstvoeding, totdat meer gegevens over de veiligheid voor het (ongeboren) kind beschikbaar zijn. (richtlijn AdHd bij volwassenen, ned. Vereniging voor psychiatrie 2015). Sandra Kooij psychiater, PsyQ Den haag, associate professor psychiatrie, VU amsterdam Wil je meer achtergrondinformatie? Kijk dan op www.impulsenwoortblind.nl/overons/magazine/dekwestie VISIE 3 Prof Dr A. Honig: Zwangerschap is een life-event en vereist een gedisciplineerde en gezonde levensstijl om de baby een goede start te geven. bij gebruik van medicatie tijdens de zwangerschap moet dus rekening gehouden worden met zowel de belangen van de (aanstaande) moeder als die van het (ongeboren) kind. een consult bij een multidisciplinair team van artsen, een zogenaamde pop poli (psychiatrie-obstetriepediatrie) is dan op zijn plaats om een advies op maat te krijgen over zaken als medicatie en/of psychotherapeutische begeleiding. dit advies kan met name inhouden om over te gaan op een ander medicijn dan methylfenidaat. er zijn alternatieven beschikbaar, zoals bepaalde antidepressiva. Dr JMB Wennink: er is ook onderzoek gedaan naar de gevolgen van antidepressiva voor de baby kort na de geboorte. een ziekenhuisbevalling wordt aangeraden om niet goed door ademen direct na de geboorte op te kunnen vangen en waar nodig te ondersteunen. daarnaast vertoont ongeveer 30% van alle blootgestelde baby’s (milde) ontwenningsverschijnselen zoals meer huilen, onrust, spugen en soms trillerigheid in de eerste 48-72 uur. dit gaat vanzelf over binnen een paar dagen, maar moet goed herkend en begeleid worden door getrainde kraamverpleegkundigen. In het eerste levensjaar is een goede moeder-kind binding van essentieel belang voor een veilige hechting. cruciaal daarbij is dat de moeder zich in evenwicht voelt met zichzelf, haar relatie, haar taken en haar kind. medicatie voor de moeder kan daarbij een belangrijke ondersteunende rol spelen. met borstvoeding onder methylfenidaat is geen ervaring opgedaan en dus tot op heden af te raden. bij een sterke borstvoedingswens kan gekozen worden voor een andere veilig bevonden medicatie. bij veruit de meeste antidepressiva kan borstvoeding gegeven worden. Prof Dr F Scheele: met het gebruik van methylfenidaat in de zwangerschap is nog zeer beperkte ervaring. dit wordt daarom vooralsnog afgeraden. Aan de andere kant helpt de medicatie wel om een gezonde leefstijl vast te houden en “zelfmedicatie” in de zin van roken, cannabis e.d. te vermijden. dit kan reden zijn om toch voor een vorm van medicatie te kiezen tijdens de zwangerschap, temeer omdat een zwangerschap waarbij de moeder veel stress heeft ook gevolgen heeft voor de uitkomst (te kleine of te vroeg geboren baby). Verschillende vormen van veelgebruikte antidepressiva zijn ruim onderzocht. de laatste en zeer grote studie uit 2014 laat zien dat er geen toename in aangeboren afwijkingen is waargenomen. 21
Wilt u ook adverteren in Impuls & Woortblind Magazine? IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN ACHTERGRO APPS DIE HET L OVERZICHTEL MAKEN & Neem dan contact op! Dynamika advies, training & coaching Laat dyslexie in je voordeel werken! Dat kan met de juiste begeleiding of training - door dyslectici Wij bieden jongeren / studenten / volwassenen met dyslexie: handvatten om beter met dyslexie om te gaan en inzicht in het conceptuele denken; reductie van faalangst, onzekerheid, uitstelgedrag, prestatiedrang en/of stress; sneller leren lezen, beter schrijven en communiceren - zonder veel te oefenen! Meer informatie? www.werkendyslexie.nl T 020 – 639 10 99 Zie ook onze boeken: “Slimmer dan je baas” en “Dyslexie: stoornis of intelligentie” (Uitgeverij Garant B.V.) info@dynamika.nl leerhulpmiddelen.nl Verkoop van hulpmiddelen, advies en begeleiding voor lezen, schrijven, rekenen en nog veel meer! www.leerhulpmiddelen.nl 22 IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN WERKDAG ADHD IS RONDUIT PRETTIG IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN INTERVIEW VICTOR REINIER: CREATIEF MET DYSLEXIE IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN INTERVIEW TOMAS OM NIET TE VOELEN IMPULS&WOORTBLIND MAGAZIN MAGAZIN DIT ZIJN ZE: DE BREINEN ACHTER DURE D€X ADD VOELT ECHT ANDERS IMPULS&WOORTBLIND
column karin J ezelf belonen myrthe heeft dyslexie. Als basisschooldocent moet ze dagelijks over elke leerling een stukje in een schriftje schrijven voor de ouders. dit kost haar veel moeite. en nadat er behoorlijke kritiek van ouders was gekomen op hoe ze het geschreven had, is dat er zeker niet gemakkelijker op geworden. Wat kunnen we hieraan doen? We onderzoeken waar ze dan precies last van heeft, op welk moment van de dag ze de stukjes schrijft, hoe dat gaat en of er ook mensen zijn waar ze steun van krijgt. Ze blijkt van haar collega’s meer steun te krijgen dan ze in eerste instantie had gedacht en herinnert zich weer dat verschillende collega’s verontwaardigd waren dat de ouders zo kritisch hadden gereageerd. ook van haar vriend kan ze steun verwachten. Ik vraag of ze wil nadenken hoe ze zichzelf kan belonen als ze een klein stapje heeft gezet. ‘mezelf belonen?’ vraagt ze. ‘dat klinkt raar. dat doe ik eigenlijk nooit.’ toch wordt het in de loop van de sessies steeds makkelijker en leuker hier dingen voor te verzinnen en ervan te genieten. We hebben het over een pen die je kunt uitgummen. Hierdoor is het voor haar veel makkelijker te beginnen met schrijven. Het wordt nu niet zo’n kliederbende als ze iets verbetert en dit geeft haar veel rust. een lekker kopje koffie is de beloning omdat ze de pen heeft aangeschaft. Gedurende de dag schrijft ze voortaan steekwoorden op, waardoor ze daarna beter weet wat ze moet schrijven. Ze blijkt ook steeds afgeleid te worden tijdens het schrijven. de week erna kan ze een kamertje regelen waar ze een kwartiertje ongestoord mag zitten. een leuke film kijken is haar beloning. toch blijkt de volgende sessie dat ze regelmatig vergeet om apart te gaan zitten. Ze verzint een touwtje om haar pols wat haar eraan herinnert. ook dit blijkt na een tijdje te werken. Als beloning hiervoor gaat ze met haar vriend uit eten. Het gaat al met al nu een stuk gemakkelijker. Karin de Jager is dyslexiecoach en ervaringsdeskundige. Ze geeft I & W-leden 10% ledenvoordeel. 23
dySCALCULIE BIj VOLWASSENEN calculare is het latijnse woord voor rekenen. dys is Grieks voor ‘slecht’. dyscalculie betekent dus letterlijk ‘slecht rekenen’. Het aantal mensen met dyscalculie is even groot als het aantal mensen met dyslexie, maar van dyscalculie we weten veel minder. daar gaan wij verandering in brengen met een reeks artikelen. deze keer deel 1: wat is dyscalculie? teKst: nel HoFmeester H 24 et meeste weten we over dyscalculie bij kinderen. over dyscalculie bij volwassenen is welgeteld één boek verschenen(1) . In dit artikel beschrijf ik hoe dyscalculie wordt gedefinieerd, wat de kenmerken zijn en hoe dyscalculie er in de praktijk uit kan zien. In een volgend nummer staat de schijnwerper op dyscalculie en onderwijs. Definitie Het protocol ‘ernstige rekenproblemen en dyscalculie’ beschrijft rekenproblemen en dyscalculie in samenhang met elkaar: "ernstige rekenproblemen kunnen ontstaan als er onvoldoende afstemming wordt gerealiseerd tussen het (reken)onderwijs en de onderwijsbehoeften van de student. de kenmerken van het onderwijs sluiten dan niet of onvoldoende aan bij de (aangeboren en verworven) kenmerken van de student. Van dyscalculie is sprake als ernstige rekenproblemen, ondanks langdurige deskundige begeleiding en zorgvuldige afstemming, hardnekkig blijken en onveranderd blijven bestaan." evenals bij dyslexie worden bij het vaststellen van dyscalculie de volgende 3 criteria gehanteerd: • significante achterstand – er is sprake van een ernstige achterstand op één of meer rekendomeinen (bijvoorbeeld temporekenen of hoofdrekenen). dit wordt vastgesteld met gevalideerde rekentoetsen. • Didactische resistentie – ook na gerichte remediëring blijft de achterstand bestaan. (1) a. Desoete, V. van hees, W. Tops, m. Brysbaert. Proef op de som – Studeren met dyscalculie (Boek en DVD) arteveldehogeschool, gent 2012. Nel hofmeester • niet uit andere factoren te verklaren – de rekenproblemen zijn niet te verklaren uit voorafgaand onderwijs, intelligentie of een zintuigelijk probleem.
dyscalculie wordt gesignaleerd door de ouders en/of leerkrachten, maar kan alleen worden vastgesteld na onderzoek door een GZ-psycholoog of een orthopedagoog met een bIG registratie. kenmerken Koppelen van hoeveelheden aan teken (Inzicht in de waarde van cijfers) 1. bij schrijven: cijfers spiegelen of omdraaien (37/73). 2. bij een getal als 4251 niet overzien dat de 4 staat voor 4000, de 2 voor 200, enzovoort. 3. moeten nadenken over de hoeveelheid nullen die horen bij ‘een ton’ of ‘een miljard’. Geheugen: onthouden en ophalen en van rekeninformatie (Automatiseren) 4. bij de tafels vaak niet meteen de uitkomst weten, maar via een omweg: 4x8= 5x8 – 8. 5. moeite hebben met het onthouden van prijzen, jaartallen en andere getallen. 6. snel hoofdrekenen is lastig. Procedures – inzicht en toepassing 7. staartdelen en vermenigvuldigen is lastig om te leren. 8. bij het rekenen halverwege de draad kwijtraken en opnieuw moeten beginnen. 9. bij procenten en breuken toepassen wat is geleerd, maar het eigenlijk niet begrijpen. Ruimtelijke oriëntatie en inzicht 10. bij een nieuwe situatie niet kunnen bedenken welke rekenprocedure van toepassing is. 11. niet met een plattegrond overweg kunnen. 12. een tent meerdere keren moeten opzetten voor hij goed staat. 13. moeite hebben met opgaven met driehoeken en andere meetkundige figuren. comorbiditeit en andere combinaties niet iedereen met dyscalculie loopt tegen hezelfde aan. problemen in de jeugd kunnen op latere leeftijd opgelost zijn. en er zijn grote verschillen te signaleren. • Heb je dyslexie, AD(H)D of autisme, dan is het goed mogelijk, dat je een aantal kenmerken min of meer herkent, vanwege de overlap van deze 25
breinvarianten. • Heb je alle kenmerken van dyscalculie naast bijv. AdHd, dan spreek je van comorbiditeit. • En misschien herken je weliswaar kenmerken op het gebied van automatiseren, maar ben je toch een exacte denker. • Zoals er schrijvers met dyslexie bestaan, zo zijn er ook wiskundigen met dyscalculie. In zijn boek ‘Getallen ontraadseld’ (2) schrijft Alex bellos over wiskundigen die weliswaar moeite hebben met getalherkenning en bepaalde rekenvaardigheden, maar die uitblinken in andere takken van wiskunde zoals formele logica en meetkunde. hoe pakt dyscalculie uit in de praktijk? Volwassenen met dyscalculie zijn in hun schooltijd tegen vergelijkbare 26 problemen opgelopen als kinderen met dyslexie, maar dan op het gebied van rekenen. Waarschijnlijk kiezen veel leerlingen met dyscalculie voor een schooltype onder hun denkniveau en een vervolgopleiding waarin je zo weinig mogelijk met cijfers hoeft te doen. cijfers helemaal uit je leven bannen lukt echter niet. snel een paginanummer opzoeken, vertrektijden van de trein bekijken, bedenken wat je terugkrijgt aan de kassa bij het boodschappen doen en het invullen van een bankrekeningnummer – het zijn ‘reken-handelingen’ waar je normaal niet bij nadenkt, maar die iedere keer moeite kosten en stressvol kunnen zijn als je dyscalculie hebt. en dan heb ik het nog niet over salaris, boekhouding en belasting! (2) alex Bellos Getallen ontraadseld – Alles wat je moet weten over wiskunde. Kosmos Uitgevers Utrecht/antwerpen, 2010 volgende keer lees in het volgende nummer meer over dyscalculie en onderwijs – over rekenangst, over hoe taal wiskundig inzicht in de weg kan staan en over de rekenmethode in singapore, waar niemand wiskunde uit zijn lespakket gooit! impuls & woortblind wil meer aandacht voor het onderwerp dyscalculie. Wil je reageren op het bovenstaande, heb je suggesties voor activiteiten of ben je geïnteresseerd in initiatieven op dit gebied, mail dan naar: info@impulsenwoortblind.nl. meer weten? Kijk op onze website onder het tabblad dyscalculie
nieuw elan jacob D ruk voor i & w tijdens de AlV in november hebben sommige leden al kennis gemaakt met onze nieuwe ambassadeur in politiek den Haag. Hij gaat deuren voor ons openen en ons helpen met onze lobby voor betaalbare medicatie en andere zaken. Welkom bij I & W, Jacob Klompstra! teKst: JulIe Houben “Watisdiejongendruk”, zo luidt de titel van het boek, waarin hij zijn bewogen leven beschrijft: een drukke jongen die op school niet wilde deugen maar wel reteslim was. Hij bleek AdHd en dyslexie te hebben, zo ontdekte hij op 58-jarige leeftijd. op dat moment had hij een mooie baan als ambulanceverpleegkundige. Werk met voldoende adrenalinekicks. en omdat hij nog steeds energie genoeg had naast zijn werk én gedreven was om zaken beter te krijgen in ons land, was hij in zijn vrije tijd ook nog actief bij de VVd. Vanuit de gemeentepolitiek klom hij op tot lid van de landelijke partijcommissie met portefeuille Volksgezondheid. Hij zat aan tafel met alle grote namen en noemde marc rutte en edith schippers gewoon bij hun voornaam. nog steeds trouwens! klompstra dat hij AdHd had vonden ze bij de VVd prachtig. Hij zat al vijf jaar in de partijcommissie en had zijn sporen ruimschoots verdiend. dus nee, hij is er nooit op aangekeken. na zijn diagnose is hij binnen zijn portefeuille Volksgezondheid aan de slag gegaan om AdHd beter op de kaart te zetten. Vooral de dure medicatie is hem een doorn in het oog. er is geen patiëntengroep die zoveel geld opbrengt voor zijn eigen aandoening als die van de AdHd’ers. edith schippers had beloofd dat met meer concurrentie de prijzen omlaag zouden gaan, maar de farmaceuten laten zich niet zo gemakkelijk tegen elkaar uitspelen. Hij is een man van de lange adem. Anders werkt het tegen je. Zo wordt hij nog altijd gevraagd om zes keer per jaar aan te schuiven bij het grote overleg tussen de zorgverzekeraars. Vanwege zijn zinnige inbreng. Hij heeft behalve zijn eigen AdHd-ervaring óók een medische achtergrond, dus hij weet waar hij het over heeft. Vanaf nu zal hij onze voorzitter rob pereira meenemen. en hem ook in contact brengen met waardevolle stakeholders in den Haag. Hij weet hoe de hazen lopen. meer over Jacob Klompstra en zijn boek: http://wp.watisdiejongendruk.nl 27
MIRIAM (54 jAAR) MET AdHd Miriam Wauters is Verpleegkundig Specialist GGZ bij PsyQ en bestuurslid van het ADHD Netwerk. Ook is zij initiator van het ADHDcafé Maastricht. maar liefst vier jaar heb ik lopen broeden op het organiseren van een AdHd-café. Ik dacht dat ik het niet zou kunnen, dat ik het overzicht niet zou kunnen houden. tot iemand zei: “doe het gewoon, volgend jaar als we elkaar weer iemand zei: "Doe het gewoon" zien is het er!” Het werd mijn doelstelling van 2016. Achteraf valt het enorm mee en vind ik het heel leuk om samen met pièrre panneye, Jet sonnemans en romy Heutz het café te organiseren. Het is mooi om te zien dat wij elkaar als team goed aanvullen: pièrre is ons manusje van alles, Jet maakt geweldige posters, romy kan goed schrijven en ik zorg voor de sprekers. dat is mijn kracht: vanuit mijn professionele netwerk kan ik eenvoudig mensen benaderen. 28 Zelf vind ik de bijeenkomsten leuk en leerzaam. Wat ik vooral heel fijn vind, is het lotgenotencontact; andere mensen met Ad(H)d tegen komen. mensen die snappen waarom je iets vergeet, je drukker bent dan anderen en dat je bewust met grenzen om moet gaan. mensen met Ad(H)d kunnen elkaar vaak bijna woordeloos begrijpen en dat is mooi om te ervaren! ook van bezoekers hoor ik veel positieve verhalen. Zo zei iemand: “Goh, wat fijn om mensen met Ad(H)d te ontmoeten die werk hebben en een normaal leven leiden.” ook patiënten hebben er baat bij, merk ik. dankzij de bijeenkomst over Ad(H)d en de invloed van (zon)licht, begrijpen patiënten beter hoe ze melatonine en lichttherapie kunnen gebruiken. Het aankaarten van het thema ‘Zorgverzekeringen en de vergoeding van Ad(H)d-medicatie’, vond ik heel belangrijk. Veel zorgverzekeraars vermelden expliciet dat Ad(H)d-medicatie is uitgesloten van aanvullende vergoedingen, terwijl je juist enorme stappen vooruit kunt gaan als je eenmaal de juiste medicatie hebt gevonden. dit doet gewoon pijn. AD(H ca cafe mijn A D ( H ) D = m e
jouw H)D afé r tekst: romy heutz 29 HEIdI (47 jAAR) MET Add Heidi Sour is een vaste bezoeker van het ADHD-café Maastricht. Momenteel is ze afgekeurd. Ze woont met twee zoons, twee honden en een kat in Maastricht. mijn eerste bezoek aan het AdHdcafé maastricht was een beetje ‘verplicht vrijwillig’. miriam vertelde dat het haar was gelukt om een AdHd-café in maastricht op te richten en dat ik gewoon moest komen. “Je laat me toch niet in de steek? Je moet komen!”, zei ze. daar kon ik natuurlijk niet onderuit! daarom ben ik toch maar gegaan. tot nu toe ben ik alle keren gekomen. en als het meezit, kom ik elke maand. Zelf ben ik niet op zoek naar lotgenotencontact. Ik bezoek het café vooral omdat ik Add heb en het leuk vind om meer kennis op te doen hierover. de diagnose werd tien jaar geleden gesteld. op dat moment had ik psychische klachten en werd ik doorverwezen naar een psycholoog. de diagnose was een verademing, een bron van herkenning en voelde een beetje als een vrijspraak; als kind werd ik namelijk lui en dom genoemd en hoorde ik vaak dat ik niets kon. nu gebruik ik medicatie en kan ik echt mezelf zijn. Zonder medicatie loop ik rond als een opgefokte stresskip en krijg ik niks gedaan, mét medicatie is er eindelijk rust in de tent. met het onderwerp ‘solliciteren met Ad(H)d’ door loopbaancoach martine Vlendré tijdens de eerste bijeenkomst had ik niet zoveel. "in het café doe ik kennis op" Het onderwerp was voor mij niet zo relevant. Het thema ‘Ad(H)d en de invloed van (zon)licht’ door psychiater bart liesveld vond ik wel heel interessant. ook het thema ‘Zorgverzekeringen en de vergoeding van Ad(H)dmedicatie’ door Jet sonnemans, sprak me aan. doordat ik medicatie gebruik, maak ik jaarlijks hoge kosten. dat heb ik ervoor over, maar het is erg dat zorgverzekeraars dit niet vergoeden. nederland is wat dat betreft een fijn land, zolang je maar niks mankeert. cafe m e d e a n d r u k
EUROpEAN BRAINS @ WORK mensen met bijzondere breinen hebben bijzondere kwaliteiten. Al komen die regelmatig in werksituaties niet uit de verf. onbekend maakt onbemind. daarom moeten werkgevers meer kennis krijgen over ‘special brains’. en dat is waar european brains@Work voor is opgericht. teKst: ArdIne KoreVAAr V 30 erkenners medio 2016 kwamen de ambassadeurs die samen een aantal cursussen in europa hadden gevolgd rond special brains en werk bij elkaar om te brainstormen over de voortzetting van dit initiatief van Hans van der Velde. In deze bijeenkomst werd een verkennersgroep benoemd die zou gaan onderzoeken in welke vorm de ambassadeurs het best ondersteund kunnen worden. Hoe organiseren we het samen zo dat de ambassadeurs het voorlichtingswerk, over de kwaliteiten van mensen met een speciaal brein, bij de bedrijven goed over het voetlicht kunnen brengen? Hoe bereiken we zoveel mogelijk belanghebbenden in het werk- en onderwijsveld? In de weken die volgden hebben de verkenners (Geo van dam, pauline coret, Kelly van Gaal en Ardine Korevaar) contact gezocht met alle ambassadeurs en hen geïnterviewd. In die gesprekken kwamen de behoeften, wensen en ideeën duidelijk naar voren. uit de informatie is een voorstel voortgekomen dat op 15 oktober 2016 is voorgelegd aan alle aanwezige ambassadeurs. european brains@work! met algemene goedkeuring werd besloten om een stichting op te richten met de naam: european brains@Work Foundation (ebW). en dat is op 09-01-2017 ook daadwerkelijk gebeurd! de kakelverse stichting heeft als doel: het geven van voorlichting over en het faciliteren van mensen met een speciaal brein in het arbeidsveld en het onderwijsveld, zodat zij hun talenten optimaal in kunnen zetten. de speerpunten van de stichting zijn: a. Voorlichting te geven en aanspreekpunt te zijn: Het geven van voorlichting aan alle stakeholders. b. Het ontwikkelen en verzorgen van permanente educatie aan de ambassadeurs van de stichting. c. Het bewaken van de kwaliteit in uitvoering van de voorlichting. d. Het (laten) doen van onderzoek en bundelen van onderzoeksresultaten ten behoeve van de doelgroepen. e. Fondsenwerving ten behoeve van de uitvoering van de werkzaamheden van de stichting. f. Het onderhouden van contacten met belangengroeperingen en partnerverenigingen.
en nu verder Het eerste jaar bestaat het bestuur uit Geo van dam, voorzitter; Ardine Korevaar, secretaris; Aad bouwmeester, penningmeester en pauline coret, algemeen bestuurslid. Zij willen met alle bijdragen van de ambassadeurs zorgen dat er een werkbaar ondersteunend netwerk ontstaat. leuk plan, maar daar komt best nogal wat bij kijken! Zo zijn voor de oprichting van de stichting statuten en een huishoudelijk reglement gemaakt, is er een beleidsplan geschreven wat nodig is om een AnbI status te krijgen. met een AnbI status zijn giften en sponsoring fiscaal aftrekbaar. er is een begin gemaakt met een website en er is een logo gekozen. ook wordt er hard gewerkt aan het ontwerpen van promotie- en presentatiemateriaal. Waaronder een ‘toolkit’ voor bedrijven met voorlichtingsmateriaal. daarmee willen we onder andere mensen in het bedrijfsleven op de hoogte brengen van het bestaan van belangengroepen zoals I&W. commissies er zijn commissies van ambassadeurs aan het werk die zich buigen over inhoudelijke onderwerpen. de commissie kwaliteit, werkt aan het opstellen van een profiel voor de ambassadeur, een scholingsplan, vaktechnische bijeenkomsten en kwaliteitsbewaking voor de bedrijfsbezoeken. de commissie marketing en pr richt zich op onderwerpen als de website en social media en natuurlijk de contacten met belanghebbenden in het werkveld. de commissies kennis en onderzoek en fondsenwerving vormen het derde en vierde aandachtsveld, waarbij fondsenwerving nu achteraan in het rijtje staat maar eigenlijk als eerste genoemd zou moeten worden want 31
zonder financiële middelen leidt de inzet van alle vrijwilligers niet tot het gewenste resultaat. volle kracht vooruit de eerste bijeenkomst in januari werd door de weergoden een beetje gedwarsboomd, maar daar laat ebW zich niet door afschrikken! We gaan met volle kracht vooruit. de komende maanden staan in het teken van het scheppen van verdere voorwaarden voor een soepele en kwalitatief goede samenwerking. We beginnen 2017 met het “kwartaal van het huiswerk”, waarin de commissies de verschillende onderwerpen verder uitwerken, het bestuur aan het fondsen werven slaat, de website verder ontwikkeld kan worden, enzovoort, want de lijst met werkzaamheden is hiermee natuurlijk nog lang niet volledig. er moet veel gebeuren en we 32 kunnen best wat hulp gebruiken, financieel maar ook de inzet van mensen met ervaring is welkom. Wil je vrijwilliger worden of ambassadeur? Kan het bedrijf waar je werkt voorlichting gebruiken? Wil het bedrijf waar je werkt ons financieel steunen? neem gerust contact op! Via ebwsecretariaat@gmail.com. wat doet ebw voor i&w ebW gaat voorlichting geven aan bedrijven en instanties. daarbij wijzen we op het bestaan van belangengroepen als I&W. de ambassadeurs zijn allemaal lid van I & W en bereiken mensen die nu geen lid zijn maar dat misschien wel willen worden. ook zijn de ambassadeurs aanspreekpunt voor leden van I&W als het gaat over voorlichting op het werk. uiteraard houden we de leden van I&W op de hoogte van de ontwikkelingen. We hopen op een vruchtbare samenwerking! Zie ook: www.europeanbrains@work.nl
boek BOEK autisme en aDhD in één persoon Nog maar betrekkelijk kort geleden repten de instanties niet over het naast elkaar bestaan van de twee diagnoses aSS en aD(h)D, laat staan dat deze officieel in combinatie in de DSm te vinden waren. De laatste paar jaar wordt steeds duidelijker dat dit wel degelijk (veel) voorkomt, maar vaak over het hoofd wordt gezien. In dit boek beschrijft Josine Bouwmans, een vrouw met aSS en aDhD, haar persoonlijke zoektocht naar hoe ze de werelden van aSS en aD(h)D bij elkaar kan krijgen. ritssluiting noemt ze dat. haar beschrijvingen worden door deskundigen Ina van Berckelaer - Onnes en Sander Begeer toegelicht. Belangrijk is wel te vermelden dat Josine een universitaire opleiding heeft genoten en in staat is goed te verwoorden wat deze bijzondere combinatie voor haar betekent. Bij een persoon die minder bagage heeft is een scherp deskundig oog nog nadrukkelijker van belang. De genoemde mede-auteurs tonen dat wel aan. Een waardevol boek dat een lans breekt voor gedegen diagnostiek en niet in de laatste plaats voor personen die zelf met deze complexe combinatie te maken hebben. (Wim de Lau) Auteurs: Josine Bouwmans, Ina van Berckelaer-Onnes, Sander Begeer Lannoocampus (2016), € 19,99 zijwinD. hanDboek voor geluk Bijzonder boek, van twee auteurs die allebei op volwassenen leeftijd een aD(h)D-diagnose hebben gekregen. hoofdpersoon is de Volendammer Jan Koning. Een echte brokkenpiloot die van kinds af aan voortdurend op de Eerste hulp belandt. Soms vette pech, vaker roekeloos gedrag. alle ongelukjes worden met de nodige humor beschreven, waarna –vindingrijk - het getroffen lichaamsdeel zijn zegje doet. Deze anekdotes vormen de rode draad. Zo leren we Jan kennen als een overduidelijke aDhD’er: slim, creatief, altijd haantje de voorste. maar ook snel verveeld, doelloos en gevoelig voor verslavingen. Door deze verhaallijn heen lopen gesprekken met bekende en onbekende Nederlanders (veel sporters) over geluk: wat betekent dat voor jou en hoe word je gelukkig? het levert mooie en rake bespiegelingen op, waar elke lezer wel wat voor zichzelf uit kan halen. Jan vindt uiteindelijk zijn draai als journalist, maar hoe herkenbaar is zijn zoektocht en levensloop. Ik had wat moeite om alle lagen in het boek meteen te snappen, maar ik ben dan ook een lijndenker ;-). het boek pakte me wel en leest heerlijk weg. (Julie houben) Auteurs: Pieter Visscher Jan Koning (2016) Bestellen via bol.com, € 14,95 33
VERENIGINGSNIEUWS werkgroep onDerwijs: inclusie worDt De norm. nu het mbo nog. Eind januari kwam de Werkgroep Onderwijs weer bij elkaar. Er was goed nieuws over studeren met een bijzonder brein: het nieuwe VN-verdrag zet de boel ‘op scherp’. Helaas geldt dat niet voor het mbo. Daar ligt dus een taak voor de Werkgroep Onderwijsgroep. Maar we hebben jullie input nodig! tekst: karin jahromi implicaties vn-verdrag ondergetekende doet enthousiast verslag over het jubileumcongres van Handicap & studie in december. Kernboodschap: studenten met een beperking willen geen aparte behandeling maar inspraak en inclusie. de ratificatie van het Vn-verdrag voor Gehandicapten en chronisch Zieken ondersteunt dit met het uitgangspunt dat hen geen gunst verleend wordt maar een recht om te studeren. mbo-student heeft pech tim Huinink meldt terecht dat het mbo hierin een totaal andere positie inneemt. Zo is bijvoorbeeld de klachten- en examenregeling niet geborgd en blijft de directie van de onderwijsinstelling verantwoordelijk voor de uiteindelijke beslissing. ook de uitval op het mbo is zorgelijk, zowel bij studenten als docenten (overload, cultuur, manco van het ontbreken van passend onderwijs etc.) 34 problemen rond digitale schoolboeken Karin Jahromi heeft een verkennend onderzoek gedaan naar de beschikbaarheid van digitale school- en studieboeken. Gebruikers van dyslexiesoftware en programma’s binnen de digitale schoolomgeving geven aan dat er te weinig beschikbare digitale schoolboeken zijn die kunnen worden voorgelezen. dedIcon (met subsidie vanuit oc&W) doet zijn best, maar kan hieraan niet tegemoet komen. ook proberen we in contact te komen met stichting toegankelijke Informatie en commerciële bedrijven die voor digitalisering zorgen. Karin stelt voor contacten binnen de tweede Kamer in te schakelen om dit punt (samen met de mboproblematiek) op de agenda te krijgen voor de komende Kamerverkiezingen. OPROEP: mail je ervaring over het mbo Vanuit de Werkgroep onderwijs komen wij graag in contact met mbo-studenten die zijn vastgelopen of dreigen vast te lopen. Wat is jouw ervaring op het mbo? de werkgroep zal deze verzamelen voor verdere te nemen stappen. mail naar: info@impulsenwoortblind.nl meer over de Werkgroep onderwijs en bovenstaande: Kijk op de website onder belangenbehartiging/ Werkgroep onderwijs gratis voor leDen: online tool voor re-integratie Zit jij ziek thuis en is het de bedoeling dat je weer aan de slag gaat via een re-integratietraject? Dan hebben we goed nieuws voor je! er is sinds kort een online leerprogramma om je te helpen bij alle obstakels en vragen die je tegenkomt in dit proces: www.mijnreintegratieplan.nl. Impuls & Woortblind is partner in dit programma en kan daarom aan 60 leden een gratis licentie voor dit programma bieden! Wat biedt mijn re-integratieplan je precies? • Je leert wat er van je verwacht wordt in een re-integratietraject. • Je krijgt zicht op mogelijke aanpassingen om het werk beter vol te houden. • Je kunt moeilijke gesprekken oefenen. • Je krijgt inzicht in waar het mis is gegaan. • Je vindt een schat aan informatie over alle stappen in het proces.
& nieuw perspectief voor rijbewijskeuring bij aDhD en ass Begin januari was er een overleg tussen het CBR en Impuls & Woortblind over de rijbewijskeuringen. Dit was een vruchtbaar overleg waarin bleek dat er zeker mogelijkheden voor verbetering zijn, vooral voor de groep die aantoonbaar verstandig met z'n ADHD omgaat. tekst: julie houben Hieronder een samenvatting van de belangrijkste uitkomsten van dit gesprek: formulier voor stabiele aDhD I & W gaat proberen samen met behandelaren een formulier te ontwerpen waarop zij zelf kunnen aangeven of hun ‘patiënt’ een stabiele vorm van AdHd heeft en hiervoor stabiel medicatie gebruikt óf overtuigend zonder medicatie functioneert. Zo’n formulier bestaat al voor andere aandoeningen maar ligt wat lastiger voor dsm-aandoeningen. geen aDhD meer sommige mensen groeien over hun AdHd heen. Kreeg je als kind de diagnose, maar ben je zo goed als symptoomvrij en gebruik je ook geen medicatie meer wanneer je je rijbewijs gaat halen? laat dit dan door je huisarts of kinderarts aantekenen op je eigen Verklaring! Je hoeft dan niet meer gekeurd te worden namelijk. meldplicht na rijbewijs? Hoe zit het nu met het wel of niet vermelden van je AdHd als je de diagnose pas krijgt nA het behalen van je rijbewijs? Volgens de expert van het cbr is er echt geen meldplicht. bespreek met je arts of je nog goed in staat bent te rijden (meestal zelfs beter mbv medicatie) en laat dit evt optekenen. dan sta je ook stevig als je onverhoopt ooit bij een ongeluk betrokken raakt. speekseltest voor drugs op komst er komt deze zomer een speekseltest voor druggebruik, die bij verkeerscontroles ingezet wordt. Waarschijnlijk zal deze ook positief op stimulantia en dexamfetamine reageren, waarna een bloedtest zou volgen om uitsluitsel te krijgen. Zeer onwenselijk voor ‘brave AdHd’ers’! Wij gaan aan de slag om te zorgen dat dit nare scenario geen praktijk gaat worden. ass en stimulantia = geen rijbewijs ook voor mensen met alleen een Ass-diagnose die goed reageren op stimulantia willen we aan de slag. Zonder AdHd-diagnose mogen zij namelijk geen rijbewijs halen. terwijl inmiddels 20 procent van de mensen met een Ass-diagnose stimulantia gebruikt. dit zijn dus mensen die naast Ass ook AdHdsymptomen hebben. Wij benaderen experts om te kijken wat we voor deze groep kunnen doen. Dyslexie en theorie-examen Verlengd theorie examen voor dyslexie: dit wordt nu overal aangeboden, met geluid voor wie dat wil. een dyslexieverklaring geeft recht op retour van de kosten van € 11,-. Volgens het cbr verloopt dit prima. Kortom: het geeft je kennis, (zelf) inzicht en vaardigheden om jouw re-integratie alle kans op succes te geven. interesse? mail ons: info@impulsenwoortblind.nl Kijk voor een eerste indruk op www.mijnreintegratieplan.nl vragen/opmerkingen? Vragen of opmerkingen over bovenstaande punten? mail ons: info@impulsenwoortblind.nl of bel: 033 – 247 34 84 35
IMpULS & WOORTBLINd NEtWERk VOLWASSENEN MEt DySLExIE wat: 2-maandelijkse bijeenkomsten rond een thema wie: peter millenaar - peter.w.millenaar@gmail.com (voorzitter) CONtACtPERSONEN ADHD, ADD, DySLExIE EN DySCALCULIE wat: ervaringsdeskundige vrijwilligers per telefoon en/of mail bereikbaar wie: zie het overzicht op de website www.impulsenwoortblind.nl/contactpersonen WERkGROEP ONDERWIJS Actieve werkgroepen en vrijwilligers I & W wat: belangenbehartiging voor po, Vo, mbo, Hbo en Wo wie: roel Huizen – roelhuizen@gmail.com (voorzitter) Impuls & Woortblind is actief voor en met mensen met Ad(H)d, dyslexie en dyscalculie. Heb je vragen? Heb je een idee voor een actie of een activiteit? Wil je ergens aan meedoen? Hier zie je bij wie je terecht kunt met je vraag of idee! WERkGROEP VOLWASSENEN wat: klankbordgroep voor initiatieven en projecten rond actuele thema’s mbt Ad(H)d, dyslexie en/of dyscalculie wie: sjan Verhoeven – sjan@dynamika.nl (voorzitter) Is de contactpersoon een bestuurslid? mail dan naar info@impulsenwoortblind.nl WEtENSCHAPSCOMMISSIE wat: expertmeetings, begeleiding van studenten, eigen onderzoeken onder achterban, internationale contacten wie: rob pereira (bestuursvoorzitter & portefeuille wetenschap) 36
& AD(H)D-CAFéS wat: maandelijkse bijeenkomsten voor en door mensen met AdHd/Add (zie pag. 39) wie: elly van rijn (bestuurslid portefeuille vrijwilligers) AD(H)D café r FONDSENWERVING wat: zorgen voor stabiele extra inkomsten voor I en W wie: roy de Jong (bestuurslid portefeuille fondsenwerving) REDACtIECOMMISSIE wat: zorgt samen met hoofdredacteur voor inhoud van I & W magazine wie: Julie Houben – julie.houben@ impulsenwoortblind.nl (hoofdredacteur) BEStUUR wat: ook elk bestuurslid heeft een eigen aandachtsveld. Wil je één van hen benaderen met een vraag of idee? stuur dan een mail naar info@impulsenwoortblind.nl wie: rob pereira - bestuursvoorzitter, wetenschap, AdHd roy de Jong- penningmeester, fondsenwerving, dyscalculie, dyslexie monique bekkenutte – secretaris, werkgeverschap, ledenwerving dirk van schie – algemeen, pr, media elly van rijn – algemeen, Ad(H)d-cafés, vrijwilligersbeleid, Add 37 A D ( H k ) u D r = m e d e a n d
ALGEMENE INfORMATIE zelf leDenvoorDeel bieDen Als zelfstandige kun je leden van Impuls & Woortblind ook korting bieden op jouw product. denk aan coaching, workshops, rijbewijskeuringen. Wij vermelden je op de ledenvoordeelpagina van onze website. Interesse: mail of bel ons: info@impulsenwoortblind.nl / 033 247 34 84 behoefte aan onDerling contact? Doe een oproep! Heb jij behoefte aan contact met iemand uit jouw omgeving om ervaringen te delen? of misschien liever per mail? De Dyslexielijn de dyslexielijn is een hulpdienst voor vragen over dyslexie. Je kunt bellen naar het landelijk bureau: 033 247 34 84 Wij zorgen dan dat je vraag door de juiste persoon behandeld kan worden. Je kunt je vraag ook mailen: dyslexielijn@impulsenwoortblind.nl omdat iemand met eenzelfde brein als jij je gewoon beter aanvoelt? onder onze leden zijn vast mensen met eenzelfde behoefte! Vanaf nu kun je via onze digitale nieuwsbrieven een oproepje doen. lever je oproep aan via de mail, meld er je woonomgeving bij en mail dit naar: info@impulsenwoortblind.nl. dan sturen wij de reacties aan je door. liDmaatschap bieDt meer! leDen van i&w: • ontvangen 3 keer per jaar Impuls & Woortblind magazine per mail • belangrijke tussentijdse informatie via digitale nieuwsbrieven • 2 keer per jaar een ALV met informatie over de vereniging en interessante lezingen • Korting op de diensten van een aantal coaches met verstand van onze doelgroep • Jaarlijks een ledendag en een congres met fikse ledenkortingen • Korting op themabijeenkomsten 38 oproep Heb jij ervaring met dyscalculie en wil je jouw kennis delen met anderen? dat kan, als I & W-contactpersoon dyscalculie. Interesse? bel of mail ons: 033 247 34 84 / info@impulsenawoortblind.nl
Ad(H)d CAféS Door het hele land organiseren wij aD(h)D-cafés. Dé ontmoetingsplek voor iedereen uit onze doelgroep en direct betrokkenen. voor en door ervaringsdeskundigen. ook mensen met dyslexie en/of dyscalculie zijn meer dan welkom. hieronder vind je alle cafés bij jou in de buurt en de vaste dag van de maand waarop je er naar toe kunt. voor adres- en contactgegevens per café, kijk op onze site: www.impulsenwoortblind.nl/aD(h)D-cafés noorD hollanD aD(h)D-café amsterDam Iedere eerste woensdagavond van de maand vanaf 20.00 uur zuiD hollanD aD(h)D-café DelflanDen Iedere tweede woensdag van de maand van 19.30 tot 22.00 aD(h)D-café barenDrecht Iedere derde dinsdag van de maand van 20.00 tot 22.30 aD(h)D-café DorDrecht Iedere tweede woensdag van de maand vanaf 19.30 aD(h)D-café strijen Iedere eerste donderdag van de maand van 20.00 tot 23.00 Drenthe aD(h)D-café assen Iedere laatste vrijdag van de maand van 20.00 uur tot 23.00 overijssel aD(h)D-café zwolle Iedere tweede dinsdag van de maand van 20.00 tot 22.00 aD(h)D-café hengelo Iedere tweede dinsdag van de maand van 20.00 tot 22.30 gelDerlanD aD(h)D-café ermelo Iedere eerste vrijdag van de maand van 20.00 tot 00.00 uur aD(h)D-café arnhem en omstreken Iedere eerste maandag van de maand vanaf 19.30 uur utrecht zeelanD aD(h)D-café vlissingen Iedere tweede woensdag van maand van 20.00 tot 22.30 brabant aD(h)D-café breDa Iedere derde dinsdag van de maand van 19.30 tot 23.00 limburg aD(h)D-café maastricht Iedere eerste vrijdag van de maand van 19.00 tot 21.30 aD(h)D-café amersfoort Iedere tweede vrijdag van de maand van 19.30 tot 22.00 aD(h)D-café utrecht Iedere eerste donderdag van de maand vanaf 21.00 aDhD xtra www.adhd-xtra.nl staat voor gratis onafhankelijk interactief lotgenotencontact voor mensen uit onze doelgroep. adhd tra X lotgenotencontact Het forum is er voor ervaringsdeskundigen en direct betrokkenen (partner, ouders, broers en zussen) maar ook voor professionals in zorg en onderwijs. zelf een aD(h)Dcafé opzetten? wij helpen je! Is er geen Ad(H)d-café bij jou in de buurt? Zoek een partner en start er eentje. Impuls & Woortblind kan je helpen met een duidelijke handleiding over de aanpak. bel of mail ons voor meer informatie: 033 247 34 84 / info@impulsenwoortblind.nl 39
& over dyscalculie Wist je dat zo’n 3 procent van de bevolking dyscalculie heeft? over aDhD/aDD de wereld zou een stuk saaier zijn zonder mensen met AdHd/Add over dyslexie mensen met dyslexie denken vaak in beelden. dat heeft al een hoop moois opgeleverd. “Impuls & Woortblind voelt als thuiskomen. Ik hoef niets uit te leggen en kan gewoon mezelf zijn.” mail ons jouw mailadres! Helaas hebben we nog steeds geen juist mailadres van sommigen van jullie. We hebben dit nodig omdat het blad voortaan digitaal verstuurd wordt én voor onze digitale nieuwsbrieven. mail je mailadres naar: info@impulsenwoortblind.nl, vermeld er je naam, postcode en woonplaats bij, dan komt het goed. Slimme tools Als lezen niet vanzelf gaat, maak dan slim gebruik van Alinea. Het maakt niet uit waar of wanneer, je hebt met Alinea altijd je leesmaatje bij je. Met de Alinea app op je iPhone of iPad kun je een foto van een tekst maken en die aan je laten voorlezen. Moeiteloos beluisteren dus, met je oordopjes in. Dat maakt het begrijpen van zo’n tekst een stuk makkelijker. En als je op je computer makkelijk wilt lezen en ook nog foutloos wilt schrijven, dan helpt de Alinea software. Dus heb je dyslexie of gewoon moeite met lezen of schrijven, dan is Alinea een uitkomst voor je. In elke situatie en in verschillende talen. Slim, handig en doeltreff end! www.lexima.nl/alinea info@lexima.nl | 033-4348000 die lezen en schrijven makkelijker maken, in elke situatie OPROEP! Nieuw!
1 Online Touch