I N NOVATI E VERMO GE N TECHNOLOGIE ALS VALKUIL HOE HOUDEN WE SMART CITIES LEEFBAAR? De technische mogelij kheden die smart cities bieden zij n schier eindeloos. Vraagstukken op het gebied van veiligheid of mobiliteit die altij d onoplosbaar leken, kunnen nu alsnog worden opgelost. Maar wat betekent dat voor de individuele vrij heid van de burger en diens privacy? Tekst: Herman Timmermans en Kees Groeneveld, adviseurs bij KING Beeld: Shutterstock H et tv-programma Tegenlicht van 1 mei jongstleden behandelde het ontstaan van smart cities. Bij deze slimme steden creëren nieuwe technologische mogelijkheden perspectieven die de ontwikkeling van de stad in een nieuwe fase brengen. Ze combineren leefbaarheid met technologie. Die ontwikkeling dwingt bestuurders, beleidsmakers maar ook burgers tot het herijken van hun positie: hoe gaan we om met leefbaarheid, wat moeten we met mobiliteit en bereikbaarheid, met economische vitaliteit, met participatie, zelfredzaamheid, veiligheid enzovoort. En wie heeft en (nog belangrijker) krijgt het echt voor het zeggen in de stad. CONSTRUCTEN Smart cities ontstaan niet vanzelf. Het zijn constructen van mensen, bedrijven, organisaties, belangen, groeperingen. Technologie is één van de dragers van de smart city. Juist dat gegeven heeft als gevaar dat de ‘analoge’ stad wordt vervangen door een stedelijke command and control-omgeving. Een omgeving waar de systeemwereld prevaleert boven de leefwereld. In zo’n omgeving kan iedere beweging, ieder voorval en elke activiteit op een of andere manier worden vastgelegd en 12 getraceerd. Willen we dat, of willen we juist de nieuwe mogelijkheden gebruiken om leefbaarheid, sociale en economische ontwikkeling, veiligheid en samenleven op een hoger plan te brengen? En wat betekent dat dan voor individuele vrijheden en privacy? NIEUWE BALANS Volledige technologie (be)sturing kan een valkuil zijn. Om die te vermijden is het meer dan ooit noodzakelijk om met alle technische mogelijkheden die we hebben, op zoek te gaan naar een nieuwe balans tussen maatschappelijk belang en technologische kansen en mogelijkheden. Die balans zou tot uitdrukking moeten komen in de visie en het beleid van het bestuur. De verbetering van de leefwereld zal voorop moeten staan en niet de technology-push gedreven systeemwereld. Veel voorbeelden van smart city-toepassingen zijn vooral te vinden op het gebied van veiligheid en handhaving. Door toepassing van bijvoorbeeld geluidssensoren kun je signaleren waar grotere groepen mensen samenkomen en wat de sfeer of stemming in zo’n groep is. Een vergelijkbaar toepassingsgebied is mobiliteit: verkeerstromen, beschikbare parkeerplekken, enzovoort. Weer een ander gebied is het milieu met als voorbeeld de beperking van fi jnstof. Ook kun je technologie inzetten wanneer er droogte is in de zomermaanden, waarbij parken en velden automatisch besproeid kunnen worden of de verspreiding van pollen wordt afgeremd. Het zijn toepassingen waarbij moderne technologie bestaande vraagstukken effectief en effi ciënt meehelpt oplossen. Dat zien we als de eerste fase van de toepassing van nieuwe technologie. MANIPULEREN Fundamenteler wordt het wanneer we de informatie die uit al deze toepassingen komt gaan gebruiken om patronen en trends te ontdekken. Fundamenteler wordt het ook wanneer we die informatie gaan gebruiken om het gedrag van mensen te beïnvloeden en beleid te ontwikkelen. Dat kan met goede bedoelingen gebeuren, maar wellicht onbewust schuiven we ook dichter naar de grens van manipuleren. De achilleshiel in dit geheel vormen de data die worden gebruikt om bewegingen, stromen en patronen in kaart te brengen. Overheden zullen uit oogpunt
13 Online Touch Home