DATA GEDR E VE N B ESL U IT VORMING BIG DATA ALS BASIS VAN OPLOSSING VRAAGSTUKKEN VRAAGT OM OPEN HOUDING Referenda, bijvoorbeeld over het Oekraïne-verdrag, schetsen een beeld van wat het volk wil. Maar met de uitkomst daarvan is het lastig beleid maken. Op grond van al beschikbare (big) data over hoe ‘de Nederlander’ over zaken denkt, zou het niet moeilijk moeten zijn een wél genuanceerd beleid te ontwerpen. Met draagvlak te ontwerpen én gebaseerd op feiten. Tekst: Jan de Kramer, redacteur inGovernment D e veranderingen in de (digitale) samenleving beginnen ook zijn uitwerking te krijgen op de discussie over de vorm waarop onze democratie traditioneel is gebaseerd. Terwijl het internet een steeds belangrijkere rol begint te spelen in de meningsvorming, stemmen wij nog vrolijk met potlood en papier. De aloude representatieve democratie komt onder druk te staan door het beschikbaar komen van steeds meer informatie en een directere relatie tussen kiezer en volksvertegenwoordigers. Representatief wordt steeds meer ervaren als: iemand die doet wat ik wil, in plaats van iemand die mijn belangen vertegenwoordigt in de totale afweging van alle belangen. Bij het ontwerpen van onze democratische structuren was de aanname dat er zoiets bestaat als ‘algemeen belang’. Een hoger doel, dat verder gaat dan de optelsom van de aanwezige particuliere belangen. Anders gezegd: het kan zijn dat het geheel van de samenleving gebaat is bij een beleid dat sommige particuliere belangen aantast. De meerderheid heeft niet altijd gelijk, al was het maar omdat de minderheid ook deel uitmaakt van diezelfde samenleving. Het is nog niet zo heel lang geleden dat het Nederlandse poldermodel wereldwijd gezien werd als dé effectieve oplossing tussen een succesvolle markteconomie en een sociale samenleving. De derde weg, heette dat 16 toen. En die kon op een grote mate van tevredenheid rekenen: Driekwart van de bevolking had in 2000 vertrouwen in het toenmalige (Paarse) kabinet. Het hoogste cijfer ooit gemeten. Zonder twijfel zijn er onderstromen in de samenleving onvoldoende gesignaleerd, maar objectief gezien heeft Paars echt geen puinhopen nagelaten. W W REFERENDA Sinds die tijd is er veel veranderd. De opkomst van sociale media heeft als bijkomend effect dat meningen en standpunten een steeds belangrijker rol gaan spelen in het publieke discours. De politiek en de media zijn bevangen door ‘gebeurtenissen gestuurd beleid’. In het normale leven heet dat kluitjesvoetbal: allemaal naar de bal, het doel is minder belangrijk. Een uiting daarvan is het hernieuwde gebruik van referenda om te weten wat de burger wil. De uitkomsten daarvan leveren zowel in Nederland (‘Oekraïne-verdrag’) als in Groot-Brittannië (Brexit) meer verwarring dan helderheid op. Het blijkt namelijk dat de overwegingen om voor of tegen te stemmen veel genuanceerder zijn dan een simpele andere beleidsterreinen. Een simpel ja/ nee- antwoord heeft veel meer consequenties en nuances dan te voorzien valt. Toch wordt burgers gevraagd over complexe en genuanceerde vraagstukken een eenvoudige mening te geven. Als die eenmaal gegeven is, dan moet die ook worden uitgevoerd, want waarom vroeg de overheid dat anders? Los van de inhoud spelen referenda in de kaart van de maatschappelijke polarisatie. Je kunt alleen maar voor of tegen zijn. En wat te doen als de anderen winnen? BESCHIKBARE DATA Het merkwaardige is dat er, vanuit allerlei onderzoeken die overheden laten uitvoeren, zeer veel gegevens beschikbaar zijn om te weten hoe ‘de Nederlander’ ja/nee-vraag kan laten zien. Plat gezegd: we weten nu wat het volk wil, maar we hebben geen idee waarom. Op standpunten kun je geen beleid maken. De complexiteit van onze samenleving is zodanig dat er bijna geen besluiten meer te nemen zijn die niet vergaande (geheel onbedoelde) consequenties hebben voor
17 Online Touch Home