0

JOHAN SIJTSMA DROMEN DENKEN DOEN

1 2 3 4 Visie en architectuur pag. Woningbouw | Particulier Woningbouw | Projectmatig Woongebouwen 5 6 7 Bedrijfsgebouwen Kantoorgebouwen Verbouw | renovatie | restauratie | herbestemming 8 Dienstverlening 4 pag. 45 pag. 73 pag. 131 pag. 155 pag. 183 pag. 205 pag. 247 3

ONZE EIGEN HUISVESTING In 1987 startte ik mijn architectenbureau in Tytsjerk. Na een tussenstop op een bovenverdieping aan de Emmakade in Leeuwarden, verhuisden we in 1991 naar de Spanjaardslaan. Dit prachtige pand renoveerden we volledig en heeft lang een fijne huisvesting geboden aan ons bureau en ons gezin. Toen het bureau meer ruimte nodig had kochten we in 2006 het voormalige drinkwaterpompgebouw aan de Harlingerstraatweg. Dit pand, dat we van de sloop redden, hebben we volledig gerestaureerd en gerenoveerd tot een prachtig onderkomen voor ons bureau. In 2015 verhuisden we ons architectenbureau naar de boerderij in Jelsum. 2007 - 1991

“ OP ‘E PLEATS “ Na een intensieve renovatie biedt onze stelpboerderij ons nu een prachtige huisvesting. Dicht bij de stad, aan de rand van de terp van het historische dorpje Jelsum en omgeven door landelijke rust, ruimte en vergezichten. 2015 5

“Architectuur en Bouwen”, 30 jaar zelfstandig werken aan mijn passie. Van verbouwingen tot woningbouw- en utiliteitsbouwprojecten. Mijn werk gaat over mensen, ruimte en emotie. Over “dromen, denken en doen” en over “ruimte voor idealen”. Het gaat over bouwkunde en bouwkunst. Over ontwerpen, tekenen, rekenen, beschrijven. Over plannen en organiseren, toezichthouden en leidinggeven. Architectuur en Bouwen. Mijn werk; dit boek geeft een indruk. Ik heb het ingedeeld in categorieën. De bouwstenen die bij elkaar de cirkel van mijn logo vormen. Elke bouwsteen een eigen kleur. Samen de kleuren van de regenboog. Onderaan de pagina’s staan nummers, bijvoorbeeld 914-2010, dat is het werknummer met het jaar van realisatie. Deze nummers maken mijn werk traceerbaar in de tijd. De tijd heeft grote invloed op mijn werk. Stromingen komen en gaan. Ik vond het fijn dit boek te maken. Voor mijn gezin, familie, vrienden en voor iedereen waarvoor ik mocht bouwen en waarvoor ik hoop nog te gaan bouwen. Johan Sijtsma Architect AVB BNA 7

Voor mij is architectuur de kunst van het bouwen op een wijze die bijdraagt aan geluk. De kunst van ruimtelijk, doordacht, beter en mooier bouwen. Het is de gebonden kunst die bouwen haar meerwaarde geeft. De afgelopen 30 jaar heb ik samen met een fijn team een breed palet aan werk mogen realiseren. Van verbouwingen tot grote en complexe utiliteitsen woningbouwprojecten. Als architect maak ik de ontwerpen, geef vorm aan de bouwtechniek en begeleid het team dat de bouwtekeningen, beschrijvingen en berekeningen maakt voor de bouwuitvoering. Op een fijne manier hebben Rob Hennekens, Richard Lambrechts, Frank Hylkema, Jan Willem Verbeek, Matthias Noordhuis, Rutmer Mekenkamp, Egon van der Meulen, Tom Smits, David van Geest, Ivar ten Cate, Chris Pekel, Klaas Waterlander, Cathrien Leegstra, Geeske Hoff en de HTS stagiaires door de jaren heen met mij mooie projecten gerealiseerd. Architectuur en stedenbouw zijn tijd en context gebonden. Wat 30 jaar geleden modern was oogt nu gedateerd. Mijn architectuur veranderde ook met de tijd. In deze portfolio is dat afleesbaar. Mijn uitgangspunten bleven wel gelijk. Ik maak contextuele architectuur met een voorkeur voor eenvoud aan de andere kant van complexiteit. Met het diploma van de MTS en de HTS op zak ging ik in 1983 werken bij bouwbedrijf Kats in Leeuwarden en daarna bij Grunstra Architecten in Bolsward. Stages had ik daarvoor gelopen bij “Das Staatliche Hochbauambt” in Stuttgart, bij de gemeente Ameland en bij bouwbedrijf Westerbaan bij de uitvoering van het toenmalige nieuwe provinciehuis. Met mijn architectenstudie begon ik direct na het behalen van mijn HTS diploma. De 6 studiejaren aan de Academie van Bouwkunst in Groningen waren mooie tropenjaren, studie en werk combineerde ik. Aan het einde van mijn derde studiejaar werd ik namens de academie geselecteerd om deel te nemen aan de Archiprix, de landelijke competitie voor de beste studentenplannen. Een hele eer. Op 1 december 1987 ging mijn architectenbureau van start. Ik had een aantal jaren ervaring en het was onvermijdelijk, ik begon voor mezelf. In de zomer van dat jaar ben ik ook begonnen aan mijn tweejarige afstudeerproject aan de academie. Mijn bureau ben ik toen gestart onder de naam Sijtsma & Feekes architectuur c.a. Op de eerste dag van mijn zelfstandige bestaan begon ik aan een opdracht voor de gemeente Groningen. Ik mocht de stedenbouwkundige tekeningen maken van de plannen, die Rem Koolhaas en professor Kleihus gemaakt hadden voor De Verbindingskanaalzone in Groningen. Mijn afstudeerwerk deed ik bij professor-stedenbouwkundige Bekkering en architect-ingenieur Klausen. In twee jaar tijd maakte ik onder hun begeleiding de ontwerpen voor twee woongebouwen in Den Haag. In juli 1989 studeerde ik af en met mijn diploma van de Academie van Bouwkunst op zak en met 6 jaar werkervaring mocht ik mij architect noemen. Na mijn afstuderen in 1989 veranderde ik de naam in “Sijtsma Feekes Architecten AVB b.i.” Mijn bureau had ik gevestigd in Tietjerk, in het kantoor van mijn goede vriend Ruud Feekes; hij was een van mijn docenten geweest op de HTS en we konden het samen goed vinden. Hij was gepensioneerd en vond het fijn mijn mentor te zijn. We maakten heldere afspraken. Ik begon een nieuw bureau en was verantwoordelijk voor alles. Veel steun en vriendschap heb ik ervaren door Ruud zijn aanwezigheid. We hadden fijne gesprekken en tekenden soms samen aan projecten tot het te druk werd en ik mijn eerste medewerker Rob Hennekens in dienst nam. Ik had een missie, wilde laten zien dat voor hetzelfde geld meer mogelijk was bij de realisatie van woonhuizen dan tot dan toe het geval was. Om de daad bij het woord te voegen pakte ik zelf de ontwikkeling op van een aantal woningbouwprojecten. Mijn bureau floreerde. In 1989 betrok ik de bovenverdieping van een kantoor aan de Emmakade in Leeuwarden. Hier groeide het bureau tot 4 man. Mijn echtgenote Cathrien verzorgde inmiddels de bureauadministratie. We wilden graag wonen en werken combineren in een mooi en daarvoor geschikt pand. Dat vonden we in 1991 op de Spanjaardslaan in Leeuwarden. Mooie jaren hebben we gehad op de Spanjaardslaan. Onze drie dochters groeiden er op. Eerst op nummer 11 en toen het bureau het hele pand nodig had, op nummer 13. Toen het bureau te groot werd voor het pand aan de Spanjaardslaan splitsten we wonen en werken en kochten we in 2006 het voormalige drinkwaterpompgebouw aan de Harlingerstraatweg, dat we daardoor redden van de sloop. Het gebouw was prachtig, van een bouwval hadden we het getrans40

formeerd naar een heerlijk kantoor. Het bureau bestond uit 9 mensen en was in het jaar 2000 ISO 9001 gecertificeerd. We hadden veel werk, een mooi team van kundige mensen, we wonnen veel prijsvragen, konden goed met elkaar overweg en hadden geen verloop in ons team. Bij de verhuizing naar het pompgebouw heb ik de naam Sijtsma Feekes architecten BNA B.V. veranderd in Johan Sijtsma ArchitectenTeam B.V. Ruud Feekes was al enige tijd overleden en ik raakte t.g.v. naamsverwarring werk kwijt aan het bureau Feekes en Kolijn in Utrecht (geen familie van Ruud Feekes). De periode in het drinkwaterpompgebouw was fijn. Het gebouw en het team waarmee ik werkte voelde als een droom die uitgekomen was. Op de Spanjaardslaan hadden we nog net de realisatie van het gemeentehuis van Weststellingwerf afgerond. In het pompgebouw werkten we aan nog meer prestigieuze projecten zoals de drijvende woningen en veel andere grote bouwprojecten zoals woongebouwen, kantoren, bedrijfsgebouwen en zorggebouwen. Johan Sijtsma ArchitectenTeam draaide op volle toeren. We realiseerden veel en mooi werk. We haalden het beste uit elkaar, inspireerden elkaar en waren een betrouwbare partner voor onze opdrachtgevers. Maar, niets is voor altijd. De economische crisis openbaarde zich in volle omvang in de architectenbranche. De helft van de Nederlandse architectenbureaus stopte of ging failliet. Het was een compleet slagveld. Een tijdlang dacht ik dat de crisis mijn bureau niet zou raken, maar uiteindelijk moest ook ik dierbare mensen ontslaan. Het is een akelige periode in mijn werkzame leven geweest. Trouwe mensen moeten ontslaan is vreselijk. Aanvankelijk hadden we met 9 mensen het pompgebouw betrokken en voor de groei waren 3 extra werkplekken gerealiseerd, maar uiteindelijk waren we nog met z’n vieren. Het bureau had weliswaar de crisis overleefd, maar voor mij persoonlijk was het plezier weg. Ik was klaar met de crisis, zocht naar nieuwe optimistische wegen en wilde vooruit. Energie had ik volop en ik wilde een nieuwe droom realiseren. Al een tijdje had ik een bungalowtje in Jelsum waar ik kon nadenken en tot rust kwam door de omringende natuur en door er in de tuin te werken. Toen in hetzelfde dorpje een boerderij te koop kwam was ik er snel uit. Dát werd in 2015 de nieuwe plek voor het bureau. Met veel zorg en liefde hebben we de boerderij opgeknapt en geschikt gemaakt voor de combinatie van wonen en werken. De boerderij is prachtig geworden. Een fijne plek dicht bij de stad en de natuur. Een plek om me te verdiepen, nieuwe oplossingen te bedenken, nieuwe wegen te ontdekken. Nu werk ik aan het ontwerp voor de nieuwbouw van Verkley, werknummer 1056.De boerderij had werknummer 1000. Dat kan geen toeval zijn. Het architectenvak is na de economische crisis veranderd. Met mijn bureau beheerste ik altijd alle facetten van het vak: de theorie én het ambacht. We begeleidden in de rol van regisseur het hele bouwproces, van ontwerp tot realisatie. Bijna alles in het vak is nu veranderd. De architect als bouwmeester – architect, ingenieur, kunstenaar én ambachtsman – bestaat vrijwel niet meer. Meebewegen met de tijd is een voorwaarde voor het kunnen blijven leveren van een waardevolle bijdrage. De projecten teken ik nu virtueel in 3D en de uitwisseling van informatie met partijen vindt ook digitaal plaats. Tekeningen maken op het tekenschot is verleden tijd, maar schetsvaardigheid blijft. Er is geen methode die een betere verbinding legt tussen emotie en beeld dan een schetsende hand. Al schetsend met mijn opdrachtgevers om tafel vertaal ik mensen-wensen. “Zolang ik mijn fantasie kan bouwen ben ik architect.” Johan Sijtsma 41

EPILOOG “Dromen Denken Doen” staat er voor op de omslag van dit boek. Het is een foto van een duwboot achter en een sleepboot voor twee woningen uit een droomproject van me. “Het Blauwe Hart”, een project met drijvende woningen in Leeuwarden. Het was een primeur waarvoor landelijk en internationaal veel belangstelling bestond. Op de foto varen de eerste twee, in Hoorn compleet afgebouwde drijvende woningen, aan elkaar gekoppeld over het IJsselmeer naar hun eindbestemming in Leeuwarden. Een duwboot er achter en een sleepboot er voor. De tekst bij de foto had ook kunnen zijn “Duwen en trekken”. Behalve dromen, denken en doen is dat ook een essentieel onderdeel van mijn werk. Zonder duwen en trekken komt er geen goed werk tot stand. Bouwen is complex, er zijn veel partijen in een lange aaneenschakeling nodig voor het bereiken van een resultaat dat uitstijgt boven de middelmaat. Bovendien is architectuur de meerwaarde die bereikt wordt als bouwen meer is dan slechts de ordening van ruimte en bouwmateriaal. Waar een gedicht haar waarde ontleent aan een bijzondere ordening van woorden, is architectuur de meerwaarde die ontstaat door de bijzondere ordening van o.a. ruimte, materiaal, constructie, kleur, textuur en licht. Het bereiken van de meerwaarde van architectuur vergt bijzondere inspanningen. Van mij, van de mensen om mij heen, van de adviseurs en van de mensen die het uiteindelijke werk bouwen. Ik heb mij altijd ingezet voor het bereiken van meerwaarde zonder verspilling, zonder elitarisme, zonder onnodige toevoegingen. Puur en contextueel. Mijn werk, het is ook wie ik ben; architect, ingenieur, bouwkundige en stedenbouwer. Het is mijn passie, mijn liefde, mijn vak. Soms lukt een werk goed, soms iets minder. Het succes van het resultaat ligt eigenlijk altijd al besloten in de opgave en haar context. Soms leent de opgave zich voor succes, soms minder. Omdat ik een architect ben die van elke opgave het beste probeert te maken zijn er ook werken waarin mijn opvattingen over eigentijds, puur en oprecht bouwen minder naar voren komen. Het vak is meestal dienstbaar zijn aan je opdrachtgever en de omgeving waarin je bouwt; je werk zo goed mogelijk doen en anderen proberen in je visie mee te krijgen. Dicht bij mezelf blijven, goede ontwerpen realiseren, anderen motiveren met mij het beste te geven binnen de mogelijkheden van de context, dat is wat ik nog lang hoop te doen. Alleen en samen; kennis en talent combineren. Teamwerk leveren, denken, leren, verbeteren, aanpassen. Het is mijn wereld: architectuur en bouwen, exterieur, interieur, licht, kleur, materiaal, bouwtechniek en constructie. Na dit boek gaat er een nieuw boek open. Hoop gezond te blijven en mijn kennis en ervaring in te zetten voor allen die met mij willen bouwen aan goed en mooi werk. Het beste uit mezelf, is wat ik wil geven. Na 1056 werken wil ik verder op weg om idealen te realiseren, van waarde te zijn voor mensen en omgeving. Meer dan in het verleden zal ik aandacht vragen voor mijn eigen idealen. Meer aandacht voor eenvoud, echtheid en duurzame waarde. Mensen én mijzelf laten genieten van mijn passie, dat is wat ik nog heel lang hoop te doen. ARCHITECTUUR EN BOUWEN MENSEN, RUIMTE, EMOTIE 43

WONINGBOUW | PARTICULIER 45

JOUW EIGEN HUIS Waar komt de zon op, waar gaat de zon onder. Waar is het uitzicht mooi. Waar wil je wakker worden, hoe ga je om met je kinderen, vind je koken belangrijk, wil je één of meerdere zithoeken. Hoeveel ruimte wil je / heb je nodig. Wat vind je mooi, hoe wil jij je huis inrichten. Welke kleuren en materialen spreken je aan. Wat zijn de voorschriften waaraan we moeten voldoen. Vanuit dergelijke vragen ontwierp ik mijn woningen. Maatwerk. “Precies zoals jij het gehad had willen hebben, maar nooit gedacht dat het ook zó kan”. Alles kan, niets hoeft. Ik ging de weg van de onbeperkte mogelijkheden en probeerde op die manier originele huizen te maken met duurzame waarde voor de bewoners en hun omgeving. Overleggen, schetsen, onderzoeken, tekenen, rekenen. Ideeën vertalen in ruimte, materiaal en constructies. Inventief, functioneel, ruimtelijk, compact en duurzaam. Beleving en waarde realiseren met beperking van materiaal en middelen. 47

SIJTSMA FEEKES ARCHITECTEN BNA B.V. Dit was de naam van mijn architectenbureau tot de verhuizing naar mijn drinkwaterpompgebouw in 2007. Ruud Feekes, architect en ingenieur, is tot zijn dood in 2002 mijn goede vriend, inspirator en mentor geweest. Op 1 december 1987 startte ik mijn bureau. Onafhankelijk, vrij en vol ideeën. Ik vestigde mij in het kantoor van Ruud, die toen al een tijdje met pensioen was. Na mijn eerste opdracht voor de gemeente Groningen, direct bij de start van mijn bureau, richtte ik mij vooral op de realisatie van betaalbare fijne particuliere woonhuizen. De “Quadro” woning hierboven en de “Dali” woning hieronder zijn ontwerpen uit de beginperiode van mijn bureau. Voorbeeldwoningen om mijn denkrichting voor de architectuur van particuliere woonhuizen te duiden. Ze zijn gebouwd op diverse locaties in Friesland. 45-1988 44-1988

MIJN EERSTE HUIS Hiernaast een afbeelding van het eerste particuliere woonhuis dat ik realiseerde. Het was voor de familie Venema in Bolsward. Een creatief huis met een ruimtelijk interieur met slapen beneden, een woonkamer deels open tot het dak, met een vide en een galerij naar de slaapkamers op de verdieping. Zonder dogma’s, creatief en vrij de wensen van mijn opdrachtgevers vertalen op de locatie. Dat is wat ik deed bij de realisatie van mijn woonhuizen. Vrijheid voor de opdrachtgever, vrijheid voor mij, leefhuizen om lang van te genieten. Op maat gemaakt, naar wens, budget en context. Zo goed mogelijk afgestemd op de locatie en compleet voorbereid en begeleid. Snel na de realisatie van het eerste huis volgden er meer. Altijd vormden de wensen van de opdrachtgever, het budget en de bouwlocatie de basis voor een vrij ontwerp. Mijn eerste projectmatige particuliere project realiseerde ik in Burgum. De basis daarvoor vormde het onderstaande ontwerp. Het type “Lumina”. 2-1988 62-1990 49

Mooi optimistisch ontwerpen is wat ik graag doe. Fijne inspirerende ruimtes maken en plekken creëren om fijn te kunnen leven. Lichte, warme, comfortabele en inspirerende woningen maken is wat me boeit. Goed luisteren naar wat mijn opdrachtgevers willen en dat vertalen in een goed plan dat deze wensen realiseert. Ik doe dit binnen het mij opgedragen budget en de planning. Graag ben ik met mijn bureau verrassend, inspirerend en betrouwbaar! 52

In het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw konden opdrachtgevers in elke stad of groter dorp terecht voor een bouwkavel. Er waren strenge voorschriften en regels waaraan je moest voldoen en er was (gelukkig) een strenge welstandscommissie die plannen keurde. Als je binnen die regels wist te ontwerpen, was er veel mogelijk. Er was veel vrijheid voor het realiseren van persoonlijke wensen en ideeën. Ook was “wit” bouwen nog toegestaan. Zorgvuldig en precies heb ik in die tijd veel dromen vertaald voor mensen. Bijgaand twee voorbeelden. Beide met een volledig woonprogramma op de begane grond en logeergelegenheid op de verdieping. 57

Het samenspel en de logica van plattegronden, doorsneden, het invallende licht, de details en de materialen met hun kleuren en tactiele eigenschappen bepalen de bruikbaarheid, de ruimtelijkheid en de belevingswaarde. Het interieur moet een fijne, warme en ruimtelijke ervaring bieden. Het moet stimuleren en een gevoel van welbehagen geven. De relatie tussen interieur en exterieur, de verbinding met het uitzicht en het licht zijn belangrijk. Een ontwerp is een complex samenspel van factoren die allemaal moeten kloppen om een gevoel van welbevinden te geven. Het exterieur communiceert met de omgeving, het legt de relatie met de buitenwereld en drukt uit waar de opdrachtgever voor staat. 59

MIJN MANIER VAN WERKEN STOPPEN EN OPNIEUW BEGINNEN De buitenkant van een huis moet aansluiten bij de karakteristieken van de plek, ze is beeldbepalend voor de omgeving en representeert de eigenaar. De binnenkant van een huis is voor mij net zo belangrijk. Vanuit gebruik en waarde werk ik naar vorm. Er moet harmonie zijn tussen binnen en buiten. De verhoudingen tussen het één en het ander moeten kloppen. Ik hecht de binnenzijde zo optimaal mogelijk aan de kwaliteiten van de buitenruimte, de zonnestand, het uitzicht, de windrichting. Ik hecht waarde aan een aansprekende ruimtelijke beleving. In mijn architectuur gaat het om evenwicht tussen functionaliteit en belevingswaarde. Goed menselijk functioneren staat voorop. De routing in een huis moet logisch zijn, verloren ruimtes en onlogische looplijnen probeer ik te voorkomen. Ruimtes moeten fijn, functioneel en goed bruikbaar zijn. Mijn architectuur maak ik constructief logisch en bouwkundig goed en duurzaam te realiseren. Niet het bouwsysteem is voor mij bepalend voor de indeling, of de vormgeving en materialisering van een woning, maar de wensen van de opdrachtgever en de eisen van de context. Mijn architectenbureau is ongebonden en kan beschikken over elk denkbaar bouwsysteem. Onafhankelijkheid, kennis en ervaring geven keuzevrijheid. Ook het borgen van de bouw- en investeringskosten, het verkrijgen van de vergunningen, de selectie van de juiste aannemer, de bouwbegeleiding en het verzorgen van de oplevering en de nazorg zijn zaken die ik op me neem als resultaatverantwoordelijke namens de opdrachtgever. Veel uiteenlopende woningen heb ik samen met mijn team en externe adviseurs mogen realiseren. Altijd volgens de wensen van de opdrachtgever, passend op de plek waar ze gebouwd zijn en gerealiseerd binnen het gestelde budget en planning. Met een hecht team wil ik een inspirerende én betrouwbare partner voor onze opdrachtgevers zijn. Hiervoor heb ik beelden getoond van gerealiseerde woningen. Op het moment van schrijven heb ik 318 particuliere woningen gerealiseerd. Toen de economie op haar hoogtepunt was, in de jaren voorafgaand aan de economische crisis, ben ik gestopt met het maken van particuliere woonhuizen. Ik had geen naam opgebouwd als een bouwer van dure villa’s, maar van fijne woningen voor iedereen. Duur of groot of luxe is voor mij nooit een selectie noch een uitsluitingscriterium geweest. Ik maakte met net zo veel plezier een woonhuis voor een klein budget als voor een groot budget. Ik stopte in de tijd dat wit bouwen werd gedegradeerd tot “witte schimmel”. Witte woningen bouwde ik veel, maar mijn woningen behoorden niet tot de “schimmelcategorie”. Toch deed de verkettering zeer en het had invloed op mijn beoogde opdrachtgevers. Moderne mensen durfden / mochten niet meer “mooi wit” te bouwen. Het was ook in de tijd dat de economische crisis in de lucht hing en de hang naar vroeger opkwam. Het mocht niet meer eigentijds, optimistisch, licht en creatief, maar het moest zoals het vroeger was, met donkere stenen en met roeden en retrodetails. Niet de kwaliteit van de indeling was belangrijk, maar de grootte van het huis. Het was ongeveer de tijd waarin wijken werden opgezet met te grote huizen, met te weinig kwaliteit en te dicht op elkaar gebouwd. Mijn idealen voor fijn particulier wonen kon ik niet meer kwijt en ik besloot er mee te stoppen. Maar, het bloed stroomt waar het niet gaan kan, ik wil graag woningen bouwen. Het is prachtig werk om voor leuke mensen een droom te realiseren; met mijn vak bij te dragen aan het geluk van mensen. Nu kan ik dat natuurlijk ook met mijn andere werk, maar een woonhuis is een heerlijke opgave waar ik graag aan werk. Ik pakte de draad weer op, met dezelfde idealen als voorheen. Er kwamen in de periode van de economische crises diverse opdrachtgevers langs die een mooi groot en modern huis wilden. Helaas ging de bouw ervan om uiteenlopende redenen niet door. Gelukkig lag het niet aan de ontwerpen die ik maakte, de opdrachtgevers waren enthousiast. Meestal was de droomkavel die gedacht was niet te verwerven. Ook lag het aan de beschikbare budgetten en gestegen bouwprijzen waardoor de gedroomde wensen niet binnen het budget gerealiseerd konden worden. Jammer, maar het waren wel mooie kansen om te laten zien hoe een woning van nú er uit kan zien. Anders dan de woningen die ik eerder in dit boek liet zien. Bijzonder is die onoverbrugbare kloof tussen wat “toen” modern was en dat nu (juni 2018) helemaal niet meer is. Zo zie je hoe sterk vormgeving bepaald wordt door tijd en omstandigheden. De opkomst van “plaatjes sites” op het “Word Wide Web” heeft veel invloed op de keuzes die mensen maken. Er worden plaatjes uitgezocht van mooie buitenkanten. De vraag “wat past bij ons” wordt minder gesteld. Een ontwikkeling die vaak niet leidt tot een duurzaam passend huis. Ik blijf graag de wensen van mensen vertalen naar de context. Zonder commerciële toeters en bellen. Puur het vertalen van mensen wensen. Dat is waar ik voor ga. Ik blijf me inzetten voor mooi particulier wonen. Eerlijk, betaalbaar en voor lang woonplezier. KADER IN HET LANDSCHAP Op de pagina hiernaast een droomvilla aan het water die ik ontwierp. Het bleef een droom. Het was een prachtige ontwerpopdracht en we konden onze 3D renderkwaliteiten testen. De opdrachtgever kon de kavel helaas niet bemachtigen. Het ontwerp is een rechthoekig volume dat, zo laag mogelijk in het landschap gelegen, het wonen omsluit. Bijna rondom is er contact met het landschap. De gevels zijn zo veel mogelijk van glas, er is zonwering in het dak en een veranda rondom. Interieur, exterieur en omgeving zijn in harmonie verbonden. Modern, comfortabel en duurzaam. Eerlijk beton, driedubbel glas en puur hout. Het dak is bekleed met zonnecellen die de energie voor het huis leveren. Een droomhuis op een droomlocatie. Heel speciaal voor locatie en opdrachtgever. 60

61 1035-2016

KEUZEVRIJHEID VOOR DE OPDRACHTGEVER Op de vrije kavel staat een schuurtje, er is uitzicht rondom, de vaart loopt langs het huis, het meer is dichtbij. De opdracht was te onderzoeken hoe daar een royale woning met slaapen badgelegenheid en logeerruimte op de begane grond gerealiseerd kon worden. Voor het bestaande schuurtje heb ik een woonhuis in één bouwlaag ontworpen. Woonkamer, keuken met kookeiland, twee slaapkamers met een eigen badkamer, bergruimte en een dubbele garage. Rondom het huis een royaal houten terras. Eén ontwerpvariant bestaat uit en volledig glazen volume dat begrensd wordt door een royaal overstekend elegant dak, dat gedragen wordt door slanke stalen kolommen. Minimaal materiaalgebruik is kenmerkend voor dit ontwerp. Een andere ontwerpvariant bestaat uit een rechthoekig volume in zichtbeton met veranda’s rondom en gevels van afwisselend glas en hout.

SCHUURHUIS De opgave heb ik ook vertaald in de vorm van een schuurhuis met gebeitste houten gevels, oranjerode traditionele dakpannen en veel glas. Een kloeke buiten- en binnenhaard met een opvallende schoorsteen is een belangrijk onderdeel in het geheel. De drie verschillende ontwerpen hebben ongeveer dezelfde inhoud maar elk een totaal verschillende expressie. Dit is een voorbeeld van de mogelijkheden die ik opdrachtgevers biedt om te kiezen. Het zijn drie architectonische richtingen rondom dezelfde plattegrond.

STOERE LESSENAAR En dan nog een droomhuis. Eén met een lessenaarskap. De begane grond is transparant met een hal/entree van zichtbeton. De verdieping is uitgevoerd in gepatineerd zink. Het huis is gesitueerd op een royale kavel, aan het water, met veel privacy. De plattegrond heeft royale leefplekken en veel licht. De wolken zijn zichtbaar door het dak. Een elegant maar stoer huis. Ook dit huis had ik graag willen bouwen, maar ook deze kavel bleek niet te bemachtigen voor de opdrachtgever. 2016

WOONHUIS PEINDER MIEDEN Een voorbeeld van een luxe villa, midden in de natuur. In het unieke woonplan “De Peinder Mieden”, gelegen tussen de houtwallen van de Friese Wouden. Met recht een villa. Een royaal woonprogramma verdeeld over twee verdiepingen, vormgegeven in een modernistische architectuur. Keuken, eten, zitten zijn gegroepeerd langs een glazen gevel met uitzicht op de omliggende natuur. In zonwering is voorzien door automatisch op de zonintensiteit reagerende zonneschermen, die als ze niet gebruikt worden mooi weggewerkt zijn. Slapen, baden en kleden zijn in een beschut gelegen zijvleugel gesitueerd. Op de verdieping zijn gastenverblijven gesitueerd, samen met een werkruimte en een sportruimte met sauna. Het is een duurzaam ontworpen villa welke in haar eigen energiebehoefte voorziet door zonnepanelen die het volledige platte dakvlak bedekken. Ze zijn keurig aan het zicht onttrokken. De begane grond en de verdieping worden verwarmd en gekoeld middels een inventief in de vloer verwerkt systeem van verwarmen, koelen en ventileren. Een luxe moderne villa waarin het wonen in combinatie met de natuur op een prachtige wijze beleefd kan worden, maar waar ook ingezet is op duurzaamheid en efficiëntie. 65 1028-2018

WOON EN WERK GEZINSHUIS Een woon en werk gezinshuis voor vader, moeder en drie opgroeiende kinderen. Er is een grote eetkeuken en een royale woonkamer die middels schuifdeuren van elkaar gescheiden kunnen worden. Een ruime bijkeuken is bereikbaar via de keuken en vanuit de hal is een kantoor bereikbaar. Een vaste trap leidt naar de verdieping waar vier grote slaapkamers zijn gesitueerd, een badkamer en een aparte wc. Via een vaste trap is de zolderverdieping bereikbaar. Het huis is efficiënt, ruimtelijk en compact vormgegeven. Er is veel zorg besteed aan de verhoudingen van de ruimtes. Het is een minimalistisch huis. Vanuit het credo “wat er niet aan zit kan ook niet kapot gaan”, is alle overbodigheid vermeden. De goten zijn achter het metselwerk weggewerkt. Naast het huis is een carport en garage-berging. Het huis is gesitueerd op een royale kavel aan het water. De gemeente schreef donkere gevels voor. Lichte kleuren waren niet toegestaan. Een licht accent in stucwerk mocht wel. Dit is een voorbeeld van een rationeel stoer huis waar elke overweging een rationele was. Het is een woning die de tijd kan trotseren. Het is misschien té rationeel. Als ruimte voor fantasie ontbreekt wordt architectuur misschien te dominant. Ook dit huis is niet gebouwd. De economische crisis was voorbij, aannemers hadden het razend druk, de prijzen van onderaannemers stegen explosief. De inschrijving was zo hoog dat deze het budget te boven ging. Voor het eerst in bijna 30 jaar gebeurde dit. Onvoorzien. Bouwen is erg conjunctuurgevoelig. Dit is een voorbeeld van een droom die werd verstoord door niet te voorziene prijsstijgingen in de bouw. Zolder Begane grond Verdieping 66 1044-2017

EEN EIGEN HUIS Dromen over het bouwen van een eigen huis heb ik zelf ook gehad. In welke stijl bouw je voor jezelf? Een moeilijke keuze, als alles kan. De weg van de onbeperkte mogelijkheden van nieuwbouw voor jezelf bewandelen is lastig. Voor mezelf heb ik veel verbouwd. Herenhuizen, een bungalow, een pompgebouw en een boerderij. Mijn eigen ideeën vertalen in bestaande gebouwen heeft me veel voldoening gebracht. Nieuwbouw is er niet van gekomen. Zeg niet nooit, maar waarschijnlijk zal het niet gebeuren. Bovenstaande tekening laat het huis zien zoals ik dat ooit voor mijn gezin ontworpen heb. Het is een nuttig onderzoek geweest, maar “De Pleats” in Jelsum en De Spanjaardslaan in Leeuwarden zijn de plekken waar we “geland” zijn en waar we nog lang van hopen te genieten. 67 2016

WONINGBOUW | PARTICULIER Nr. 1002 09.. 0945 0875 0882 0873 0864 0863 0844 0829 0788 0779 0770 0738 0728 0725 0722 0713 0702 0685 0684 0683 0677 0675 0672 0666 0664 0663 0662 0654 0639 0636 0635 0634 0631 0628 0625 0621 0613 0612 0491 0490 Werk Plaats Nijenhuis Roorda Boor Casemier Lont Kruidhof Hoekstra Dotinga Buist Hoekstra Tio Rumpff Kruyf De Horbeek Straten Van Balen P. van - Aydin Bovenkamp - Van Balen Hondius Spijkervet - Faber Dijkstra T. Siebenga - Emanuels Mulder Tasta Bouw Groep - Fam. Becker Tasta Bouw Groep - Fam. Adema-Kitz Kerstholt - Postma Bijlsma - Koopmans Scheffer Pomeren Van Meer Van der Stavorinus Sluis - Cnossen Van der Born H. Bakker - De Jong Eijk Van Meinema - De Vries Cazemier Oudendag Molen Van der Schuitmaker Anrooij Van Dijkstra (Witzens) Maurits - Dijkstra Boogholt Ter Idzard Leeuwarden Leeuwarden Goutum Leeuwarden Leeuwarden Sneek Oudvaart Buitenpost Wolvega Barendrecht Ureterp Leeuwarden De Hoeve Heerenveen Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Amsterdam Franeker Heerenveen Lopik Leeuwarden Leeuwarden Hurdegarijp Burgum Drachten Zoetermeer Oude Bildtzijl Veenwouden Dwingeloo Leeuwarden Franeker Kockengen Ternaard Dokkum Leeuwarden Rottevalle Leeuwarden Bontebok Franeker Leeuwarden Stiens Nr. 0605 0603 0602 0598 0593 0590 0585 0584 0578 0577 0575 0573 0566 Werk Bijl J.J. Akker Van der Voskuil - Ten Brinke Wissmann Dolf Marrum Van - Wiersma Wijnstra - De Mooy Haringsma Giezen Meer Van der Helmus - Visser Postma Hoeber Hilverda 0561 Boomsma (VDM) 0560 0558 0557 0556 0551 0545 Renema Veltman Ceelen Bosch Van der Dijkstra - Veenstra Postma 0543 Walinga - Zaadstra 0541 0535 0532 0531 0527 0524 0521 0520 0510 0509 0508 0507 0506 0505 0504 Hoogeboom Kramer Penninga Kooilanden Engelsma Noordbruis - Van Vossen Sibma Koster Jong De Steunebrink H-23 Zijl - Veffer Van der H-10 + H-11 Peeringa H-21 Bücking W-5 Buith H-8 Littooy H-17 Spoelstra 0501 Wallast 0497 0494 0493 0370 0368 Rademakers Smit Jutte - Hoekstra Bouma Smaal Plaats Leeuwarden Goutum-Noord H Bolsward Sexbierum Franeker Dokkum Goutum - Noord H-12 Goutum - Noord H-18 Dokkum Dokkum Hallum Drachten Hempens - Teerns Heerenveen Akkrum Goutum Goutum Hurdegaryp Mantgum Goutum - Noord H Franeker Goutum - Noord H Stiens Dokkum Bolsward Franeker Dokkum Echtenerbrug Stiens Goutum - Noord Goutum - Noord Goutum - Noord Goutum - Noord Goutum - Noord Goutum - Noord Goutum - Noord Sneek Emmeloord Oranjewoud Dokkum Bolsward Harlingen 68

WONINGBOUW | PARTICULIER Nr. 0489 0481 0478 0472 0471 0469 0468 0467 0459 0457 0456 0455 0454 0453 0452 0451 0447 0444 0443 Werk Plaats Bruin De Sterk Ljocht It Buith - De Vries Modder - Hof Smeltink Kuitert Wijnia 0464 Werf van der mw, Lo. 0461 Roorda - Huitema Wissmann Wietsma Winia Vries De Pee De - De Laat Kloosterman Sikkema Huinink 0450 Waltje - Van der Berg 0449 Baars - Aikema Homminga - Smit Spijksma Miedema 0426 Woldring 0425 0414 0409 0407 0404 0399 0398 0394 0393 0392 0391 0390 0389 0388 0383 0377 Kerkhof Vermeulen Amerongen Philipse van Mantingh Bakker Martens Leyten Jonkers Falkena Dijkstra Dijksman Bouritius Bary Marrum Van Wietze Jong De 0422 Waagemans 0418 Jongejan - Bakker Vries De Stiens Oosterwolde Wirdum Goutum - Noord Berlikum Groningen Dokkum Harlingen Sneek Sneek Sexbierum Kollum Ameland Herbayum (Van Marrum) Goutum-Noord Oranjewoud Franeker Lioessens Drachten Drachten Franeker Dokkum Franeker Kollum Kollum Hardegarijp Dokkum Gorredijk Oldeholtpade Harlingen Leek Almere Harderwijk Goutum Goutum Goutum Goutum Goutum Goutum Goutum Drachten Stiens Nr. Werk 0365 Waringa - Koopmans 0364 Kramer 0361 0358 0354 0353 0352 0351 0350 0349 0347 0344 0343 0341 0340 0338 0337 0334 0333 0331 Loonstra - Kloosterman Hoffer Heide Van der Karsten Dupon Verhulst Jansen Bergsma Hilverda Kuiper Reitsma Reitsma Bosch - De Boer Postma Blijleven Boer De Zetteler - Timmer Pruis 0325 Boomsma 0322 0320 0319 0318 0317 0315 0314 0313 0312 0311 0310 0309 0308 0307 0306 0303 0301 0300 0299 0297 0295 Veenstra Huizenga Terpstra - Huizenga Asten Van Heide Van der Wieringa Haan De Hooghiemstra Ziere Winters Vries De Schreurs Rolf Sybesma Elzinga Molen Van der Boer De Kooistra Engels Nijeholt A. Jong S.J. de Plaats Haskerdijken Harlingen Rottum Oentsjerk Dokkum Haren Dokkum Dokkum Dokkum Franeker Almere Vianen Deinum Tijnje Nijbeets Burgum Franeker Oranjewoud St. Annaparochie Burgum Goutum-Noord Hardegarijp Drachten Goutum-Noord Leek Leek Hardegarijp Goutum-Noord Goutum-Noord Goutum-Noord Goutum-Noord Wommels Hardegarijp Goutum-Noord Franeker Opeinde Rottevalle Leeuwarden Franeker Leek Joure Hylaard 69

WONINGBOUW | PARTICULIER Nr. Werk Plaats Nr. Werk Plaats 0294 0292 0290 0287 0285 0284 0283 0282 0281 0280 0278 0277 0275 0274 0273 0272 0271 0269 0268 0266 0263 0261 0260 0257 0255 0253 0252 0250 0249 0248 0247 0246 0243 0242 0241 0240 0239 0236 Hoekstra Scheffer Goutum Leek Reindersma - Formsma Heide Van der Tilon - Kingma Borgesius - Ondersteijn Vranken - Van der Iest Kooistra Rinsma Nolles Jorritsma Sjollema - De Kramer Jong De - Ytsma Brummelen Van Wijk Van der - Veenhorst Feenstra Iedema Groot De - Vijn Raven Rijpkema Zoethout Kooistra Slagter Pruik Van der Hofstra Terpstra Sijens – Rasser Strikwerda Straten Van Jong J. de Assen Van Buwalda Dijkstra Benedictus Rutgers A. Dijkstra Uitvlucht Bruinsma 0235 Hommes 0234 0231 0230 Delies Pranger - Pousma Hagenouw - Veenstra Ureterp Burgum Grouw Goutum - Noord Goutum - Noord Achlum Midlum Joure Dokkum Giekerk Franeker Hempens Leek Hylaard Lioessens Oldeboorn Bolsward Oppenhuizen Goutum Oudeschoot Bolsward Burgum Franeker Van Marrum Leek St. Annaparochie Wommels Hempens IJsbrechtum Kollumerzwaag Franeker Hantumhuizen Heerenveen Baflo Leeuwarden Leek Drachten Dokkum Dokkum Harlingen Leek 0229 0228 0227 0226 0225 0223 0222 0221 0218 0217 0216 0215 0213 0211 0210 0209 0208 0207 0201 0200 0199 0198 0197 0195 0194 Foeken Van Groot De - Dijkstra Molenaar A. - Ligthart Govaert - De Kramer Pol Folkertsma Bouwer Harinxma Van Thoe Slooten Meulen Van der Boer De -Visser Schaafsma Rooks Eekma Bakker B. Althuisius Okkinga Rooks Groensma 0205 Wesseling 0202 Koiter C. Hoekstra A. Buiter Rijpkema Kropman Prins Witte Van de Holvast - De Vries 0193 Wester 0191 0190 0188 0187 0186 0185 0184 0177 0176 0175 0174 0172 Tijsma Louwerse Bakker N. Lei Wielsma Rekelhof Hiemstra J. Dijk Y. van Smits E. Hofstra Scheper - Siebenga Fokkens Akker Van der 0171 Welling 0170 Giekerk Burgum Joure Joure Franeker Heerenveen Joure Joure Tytsjerk Oosthem Franeker Dokkum Nijehaske Heerenveen Franeker Reduzum Oosterwolde Heerenveen Joure Warga Franeker Dokkum Oppenhuizen Leeuwarden Leek Burgwerd Dokkum Franeker Beetsterzwaag Oppenhuizen Dokkum Bolsward Joure Leeuwarden Franeker Leeuwarden Joure Heerenveen Wolvega Joure Joure Terschelling 70

WONINGBOUW | PARTICULIER Nr. Werk Plaats Nr. Werk Plaats 0168 0165 0164 0162 0161 0156 0154 0151 0144 0143 Smeltink Scholtens - Kats Hiemstra Roelants Groensma 0160 Wesseling 0159 Pols Smit S. Greidanus Sinnege Koopman - De Vries Wierdsma 0142 Wester 0137 0135 Roo De Tjalma 0134 Weerstra - Van der Veen 0133 0130 0129 0127 0126 0121 0120 0118 0113 0112 0111 0110 0107 Riebeek Dijkstra R. Koree Kuipers Eissens Houtstra Hoekstra Boer de N. Zijlstra W. Brouwer Dijkstra R. Bakker 0105 Wagenaar 0103 0097 0091 0090 0085 0082 0078 0077 Miedema Sietsma Feenstra Horbeek - De Vries Scheenstra Dijkstra Zijlstra 0075 Woude Van der 0072 Buma 0068 0067 Huitema Scholtens Keuning - Kuiken Osinga Groningen Sneek Leeuwarden Leeuwarden Heerenveen Joure Dokkum Heerenveen Franeker Joure Leeuwarden Dokkum Warmenhuizen Zuidhorn Veenwouden Leeuwarden Koudum Hardegarijp Anjum Joure Roden Leeuwarden Tijnje Leeuwarden Burgum Hardegarijp Hardegarijp Stiens Dokkum Stiens Dokkum Deinum Drachten Burgum Drachten Burgum Heerenveen Hardegarijp Groningen Franeker Hardegarijp Burgum 0064 0063 0062 0061 0060 0056 0055 0050 0049 0048 0047 0046 0045 0042 0040 0039 0038 0035 0025 0017 0016 0015 0003 0002 Reitsma Leystra Cnossen - Lumina Edema Wind Sanne Buursma - Dekker Baars G. Tanis Boer De Beelen Meer De Bijlsma Bey De Postma Vries De Zadelhoff Hoogterp Lezenne Coulander Valliga - Wielsma Borger - Van Dijk Vegt Van der Bosma Visser Veenema Tijnje Witmarssum Burgum Burgum Offingawier Franeker Franeker Franeker Franeker IJsbrechtum Franeker Franeker St. Annaparochie Bolsward Burgum St. Annaparochie St. Annaparochie Leeuwarden Bolsward Veenwouden Burgum Bolsward Boornbergum Bolsward 71

WONINGBOUW | PROJECTMATIG 73

Beetgumermolen Apeldoorn Wolvega Meppel 74 801-2007 808-2006 841-2007 840-2008

“LUMINA” IN BURGUM EN RUG AAN RUG IN GRONINGEN Mijn eerste projectmatige woningen, van het type “Lumina”, bouwde ik in Burgum. Het waren wijzigbare woningen met ook een slaapkamer en een badkamer op de begane grond. De naam ontleenden de woningen aan hun trappenhuis dat met een erker bekroond was en veel licht in het hart van de woning bracht. Het was een clustertje van 5 woningen, waarbij elke woning aangepast was aan de wensen van de koper. In de beginperiode van mijn bureau realiseerde ik ook met en voor de gemeente Groningen een project met 18 rug aan rug premie A woningen. Het was een bijzonder woningtype dat we realiseerden in het nieuwbouwplan De Hunze in Groningen. Op deze pagina staan verder afgebeeld de twee-onder-één kap woningen die we realiseerden in Sneek en Buitenpost, de woningen van het type “Het Hollandse Huis” die we realiseerden in Rutte en hieronder de voorbeeldwoning die ik tekende voor betaalbaar, compact en energiezuinig bouwen. Het was een initiatief van de Leeuwarder Courant die 5 architecten uitnodigde te laten zien hoe zij als tegenhanger tegen de veelheid van standaardwoningen die op de markt waren, om zouden gaan met dat thema. 75 62-1990 726-2007 499-1998

26 WONINGEN FENNEPARK DRACHTEN In het Fennepark in Drachten realiseerden we 26 woningen in twee verschillende typen. Eén met een ronde kap en een doorlopend balkon op de tweede verdieping en één type met een zadeldak en een balkon aan de hoofdslaapkamer op de eerste verdieping. Mooie optimistische woningen in een lichte steenkleur met mooie details. We maakten deze woningen voor Bouwfonds Zwolle. 76 291-1996

VOOR STELWAGEN REALISEERDEN WE MOOIE PROJECTEN Stelwagen was een ondernemer met een bijzondere interesse in architectuur en bouwen. We hebben met elkaar veel plezier beleefd aan het maken van mooie ontwerpen en het realiseren daarvan. De tekening boven betreft een serie schakelwoningen die ik ontwierp voor een locatie in Hurdegaryp. Ook bedachten we een project met 7 vrijstaande woningen als hierboven en hieronder afgebeeld. Het was een ontwerp dat we per koper aanpasten aan de individuele wensen. Projectmatig particulier opdrachtgeverschap zogezegd. Mooie ruime woningen en met veel vrijheid in indeling en gebruik. De scheve dakrand is een typisch element uit die tijd. 408-1996

Het Havankpark in Leeuwarden, Carlierstraat 78 475-1998

HET HAVANKPARK IN LEEUWARDEN Het Havankpark in Leeuwarden, Joram Jorkinstraat Van de 150 woningen in het Leeuwarder Havankpark realiseerden wij er 51. De Carlierstraat, de Joram Jorkinstraat en een particulier woonhuis in hout gebouwd. Het Havankpark ligt tussen het Leeuwarder bos en de wijk Bilgaard. Aanvankelijk was er een angst voor de nieuwe wijk. Het was een achterstandswijk met veel criminaliteit. Nieuwe bewoners van het Havankpark moesten door die wijk hun huis bereiken. Gelukkig viel het mee. Bilgaard werd gerenoveerd en veel problemen werden opgelost. Oude flats werden vervangen door mooie grondgebonden woningen. Het Havankpark werd een groot succes. Het is een wijkje midden in de natuur. De uitlopers van het bos zijn doorgetrokken tot de achtertuinen van de bewoners. Reeën en fazanten lopen er door de tuin. Het is er fijn. Wij maakten er twee straten met twee verschillende thema’s. ”Wit” en “Hout”. Bij de houten woningen combineerden we het vergrijzende hout met oranjekleurige terracotta gevelelementen en blauw geschilderde kozijnen. De hagen rondom de woningen zijn een onderdeel van het stedenbouwkundige plan en geven warmte en fleur aan de straat. 79

HOTTINGASTRAAT FRANEKER Met bouwbedrijf Van Marrum uit Franeker bouwden we veel particuliere woonhuizen. Dit project realiseerden we projectmatig met elkaar. Het zijn betaalbare koopwoningen. We hebben ons ingezet voor het realiseren van mooie ruime en zorgvuldig afgewerkte woningen. Het metselwerk is netjes en schoon uitgevoerd, de details zijn goed afgewerkt en er is nergens bespaard op de getekende materialen en constructies. De locatie betrof voorheen een vervallen stukje buurt. Met deze woningen is dat probleem opgelost en de buurt opgeknapt. 855-2007

“HET WAR” VIERDE FASE FRANEKER Met 5 architectenbureaus realiseerden we voor Parthenon projectontwikkeling het plan voor de vierde fase van het woonplan “Het War” in Franeker. Nico Ruiter, de directeur van Parthenon en Procee Bouw te Suameer wilde iets moois en goeds realiseren. Het plan is een succes geworden. Met z’n vijven hebben we een plan ontworpen wat zich kenmerkt door eenheid in verscheidenheid. Mooie optimistische en eigentijdse ontwerpen die goed bij elkaar passen. Wij maakten als bureau het projectdeel met patiowoningen en een aantal vrijstaande woningen. De 5 bureau’s waren: AG Nova Architecten BNA B.V. Architectenbureau Greydanus Rietvink Architecten B.V. Van Ringen Architecten Sijtsma Feekes Architecten BNA B.V. 81 400-2001

HOOGEZAND-SAPPEMEER Voor een plan in Hoogezand-Sappemeer bedachten we deze wijzigbare woningen met twee bouwlagen en een piramidekap. PLEINTJE IN DOKKUM Van de wethoudster mocht ik wat moois én betaalbaars realiseren in de Kooilanden in Dokkum. Het werden 18 geschakelde en vrijstaande woningen. Op het pleintje in het midden spelen de kinderen naar hartenlust. Pleintje te Dokkum Woningen te Heerenveen Bokma woningen te Beetgummermolen Bouwfondswoningen te Joure Bouwfondswoningen te Winschoten 82 420-1998 387-1996 624-2000 872-2008 546-1998 417-1997

MODERNE VERTALING VAN VOORNAAM KLASSIEK WONEN We werden als een van de winnaars uitgeroepen met ons appartementengebouw in het bos van “Pylkwier” in Zuiderburen bij Leeuwarden. Helaas kwam het project met de winnende inzendingen niet van de grond. Als alternatief voor ons winnende plan met appartementen, bedacht ik een project met geschakelde woningen als een moderne interpretatie van voornaam klassiek wonen. Bovenaanzicht van het hof Plattegrond en doorsnede van de woningen Aanzicht binnenhof en aanzicht vanaf de buitenzijde van het hof 83 712-2002

SCHETSEN VOOR ESPEL Dit zijn schetsen voor een prijsvraag waaraan wij meededen in Espel, in de Noordoostpolder. Deze schetsen laten een vertaling naar de actualiteit zien van de karakteristieken van de polderboerderijen en woningen van architect Marinus Jan Granpré Molière. Deze architect was de belangrijkste vormgever van de oorspronkelijke architectuur van de Noordoostpolder. Het was bijzonder om voor Espel een uitbreiding te bedenken vanuit deze aanvankelijke principes. 84 861-2007

3 OP EEN RIJ Achter een boerderij in Aldlân-Oost in Leeuwarden was gelegenheid voor het realiseren van een aantal woningen. We hebben er drie moderne woningen van een bescheiden schaal gerealiseerd. 85 771-2005

747-2003

SOCIALE HUURWONINGEN REALISEREN, HET VERWEZENLIJKEN VAN IDEALEN Voor Nieuw Wonen Friesland hebben we een project ontworpen van 43 huurwoningen in de Vinex wijk Zuiderburen. Dit project hebben we in een U-vorm gerealiseerd. Naast alle noodzakelijke voorzieningen voor de ontsluiting en het parkeren, hebben we ook royaal ruimte gemaakt voor ontmoeten en voor het spelen van kinderen. De woningbouwvereniging wilde, zij het op bescheiden schaal, ook investeren in deze voorzieningen. Het betreft hier sociale huurwoningen onder de huursubsidiegrens. Alle woningen hebben een tuin, drie slaapkamers en een vaste trap naar de zolder. De woningen zijn gerealiseerd in het “Waarde en Riant” bouwsysteem van bouwer Heijmans. 87

TUSSEN DE EIKEN, APELDOORN In Apeldoorn maakten we een plan voor 35 woningen in opdracht van Schutte Bouwgroep. Het betrof 3 verschillende onderdelen. Eén van de delen is het afgebeelde ronde bouwblok met aaneengeschakelde woningen. Daarnaast een groep in cirkelvorm gegroepeerde twee-onder–één-kap-woningen en een deel met een traditionele rechte straat. De mogelijkheid voor zowel straatgericht als tuingericht wonen binnen hetzelfde woningcasco in combinatie met de ronde vorm van de aaneengeschakelde woningen maakt het ontwerp bijzonder. 88 808-2006-2007

TUSSEN DE EIKEN APELDOORN Het stedenbouwkundige- en architectuurplan met de drie deelgebieden. Rijenwoningen in een gebogen bouwblok, tweekappers in een cirkelvorm en een aantal twee-onder-één-kap-woningen in een recht woonstraatje.

À LA CARTE WONINGEN TE GOUTUM Voor BAM woningbouw bedachten we het plan voor à la Carte woningen in Goutum Noord. Vanuit één basisontwerp paste ik de individuele woningen aan de wensen van de individuele koper aan. De zekerheid van een vastgelegde basis combineerde ik voor de kopers daarbij met het avontuur van een individueel ontwerp. Er ontstond een rijk palet aan woningen die in de buurt toch goed bij elkaar pasten. Het idee opperde ik aan de BAM. Ze zagen het zitten. Een reclamebureau bedacht vervolgens de term “Bouwen à la Carte”. Het werd een succes. De makelaar wist al snel voor alle kavels, de kopers in contact met mij te brengen. Het resulteerde in 18 woningen volledig naar wens gebouwd. Het bracht de kopers een maatwerkhuis en de buurt eenheid in verscheidenheid. 90 540-1999

WATERWONINGEN IN ZUIDERBUREN, EEN LANDELIJKE PRIMEUR 91 806-2007

HET BLAUWE HART TE LEEUWARDEN, PRIJSWINNAAR MET EEN UNIEK PLAN Als bureau hebben we veel werk gekregen door het winnen van prijsvragen. Ook de realisatie van “Het Blauwe Hart” te Leeuwarden hebben we te danken aan het winnen van een prijsvraag. Het ging hier om een uniek plan voor de eerste echte drijvende woonwijk van Nederland. Het was een zwaar bevochten prijsvraag. Uiteindelijk wonnen wij op punten. Het was een fantastisch plan om te ontwerpen. Volledig nieuwe woningtypen met nieuwe bouwtechnieken kreeg ik onder handen. Ook de stedenbouwkundige en landschapsaspecten waren interessant. Hiervoor werkte ik samen met het bureau Haver Droeze uit Amersfoort. Een bijzonder inspirerende samenwerking. Ooms Avenhorn groep uit Hoorn was in combinatie met Bokma projectontwikkeling onze opdrachtgever. Voor Bokma tekenden wij voor de grondgebonden woningen in het plan, voor de Peyler de drijvende. De drijvende villa’s waren gesitueerd aan een centrale drijvende dam. Auto’s bleven geparkeerd op een parkeerterrein aan de oever. De dam was geëist door de gemeente. We hebben deze afgeraden en alternatieven aangeboden, maar mochten hier niet van afwijken. Het was een onpraktische oplossing omdat bewoners niet met hun auto voor de deur konden parkeren. Het plan waarmee we de prijsvraag hebben gewonnen is uiteindelijk ongewijzigd in de verkoop gebracht. Het bestond naast de drijvende woningen uit schiereilandwoningen met ronde daken en oeverwoningen met een zadeldak. Voor alle woningen hebben we een palet aan varianten getekend waaruit kopers konden kiezen. 93

Toen er prachtige brochures waren gedrukt en de makelaars hun best deden dit unieke plan aan de man te brengen, bleek de verordonneerde dam de achilleshiel van het plan te zijn. Waar we voor gewaarschuwd hadden bleek waar. Kopers wilden hun huis niet via de drijvende dam bereiken. De verkoop kwam stil te liggen. Gelukkig hadden de ontwikkelaars vertrouwen in ons bureau. We mochten de herontwikkeling ook ontwerpen en tekenen. De makelaars zagen de hoeveelheid drijvende woningen uiteindelijk niet zitten. Er bleven 7 drijvende woningen in het plan over. Desalniettemin was het realiseren daarvan een droom voor mij en mijn bureau. Hoe vaak maak je dat nu mee? Woningen compleet bouwen op een werf in Hoorn, deze vervolgens te liften op een groot rijdend platform waarmee vervolgens de woningen rijdend, met een grote shovel er achter, via een betonnen helling te water worden gelaten. Prachtig! Maar daarmee was het feest nog niet voorbij. De woningen werden vervolgens twee aan twee gekoppeld en met een sleepboot er voor en er achter, via het IJsselmeer, de sluizen en kanalen naar Leeuwarden getransporteerd en afgemeerd. Helemaal probleemloos. Een primeur waarvoor ook uit het buitenland belangstelling bestond. Een prachtig detail wat dit betreft deed zich voor toen onze jongste dochter Jildou tijdens haar examen op het atheneum een Frans artikel moest ontleden dat gewijd was aan de drijvende woningen van haar vader! Ze was blij verrast en vond het heel bijzonder! 95

Het uitgevoerde plan is via diverse aanpassingen tot stand gekomen. We begonnen met de ontwikkeling in juni 2003. De uiteindelijke oplevering was oktober 2007. In die tijd was de markt veranderd. Voor seniorenbungalows was de markt goed. Daarom ontwierpen we voor het uiteindelijke plan ook 20 van deze bungalows. 96

In aanbouw op de werf in Hoorn Woning gelift en rijdend platform eronder Te water gelaten en over het IJsselmeer gevaren

Woning prachtig gebouwd op een schiereiland De oeverwoning De drijvende woningen 99

Woningen die we maakten voor Bouwfonds Wonen in Leek. Twee straten, diverse types. En een voorbeeldwoning voor energieneutraal wonen. 540-1999 938-2007

STEDENBOUWKUNDIG GOED INPASSEN IN HET GEHEEL Onderdeel van ons werk aan projectmatige woningbouw is het goed inpassen van onze ontwerpen in het stedenbouwkundige geheel. Zorgen voor architectuur die past binnen de gestelde context. Het vertalen van de thema’s die door bestuurders en stedenbouwkundige bepaald zijn. Hieronder een fragment uit het stedenbouwkundige plan Berggierslanden te Meppel, waarin we de architectuur met de stedenbouwkundige uitwerking voor 4 deelgebieden verzorgden. BOUWEN WAT MENSEN WENSEN Wij vertalen wensen van mensen in goed verkopende en deugdelijke producten. We zorgen voor kloppende ontwerpen met goede ruimtes, fijn licht, mooie reguliere en duurzame materialen en kloppende bouwkundige details. We doen ons werk als architectenbureau met liefde en aandacht. Het leidt er toe dat onze woningen goed verkocht worden en kopers er lang en zorgeloos fijn wonen. Architect zijn is veelal “gewoon” vakwerk leveren. Verkooptekening van woningen die we ontwierpen voor een plan in Kampen 101 813-2007

Doorsnede en details van de woning afgebeeld op de pagina hiernaast 102

ZOVEEL MENSEN, ZOVEEL WENSEN Het vertalen van thema’s van vroeger naar architectuur en bouwkunde van nu. Het is de kunst de essentie van de stijl te herkennen en deze op een authentieke wijze te vertalen. Niet slaafs imiteren maar begrijpen en vertalen. Wij proberen de wensen van mensen op een goede wijze in passende woningen te vertalen. 103

840-2008

LINDEVALLEI WOLVEGA Toen we ons werk aan het gemeentehuis van Weststellingwerf afgerond hadden, raakten we in 2005 betrokken bij de ontwikkeling van “De Lindewijk” aan de rand van Wolvega. Een prachtig stedenbouwkundig plan dat vanuit de bebouwing mooi door liep in een natuurgebied “De Lindevallei”. Dit is een plan dat wij maakten voor vrijstaande en twee-onder-één-kapwoningen in het plan. 841-2007 842-2007 896-2008

ONTWERPEN, TEKENEN, BOUWEN Mooie kloppende tekeningen maken, probleemloos bouwen mogelijk maken. 106 801-2007

808-2006 840-2008

Huurwoningen Beetgum 108 801-2007

DORPSUITBREIDING BEETGUM In de periode 2005 – 2006 maakten we de ontwerpen en de tekeningen voor de dorpsuitbreiding van Beetgum. Het betreft een plan voor 40 woningen. Vrijstaand, twee-onder–één-kap en geschakeld, en in verschillende prijsklassen. Het aanvankelijke stedenbouwkundige plan is gemaakt door bureau Bügel Hajema. Wij maakten als bureau daarna tot in detail het complete stedenbouwkundige- en architectuurplan en alle bouwtekeningen. Het was een plan dat in de smaak viel bij bestuurders en kopers. Het plan past qua maat, schaal en identiteit in de context. De realisatie verliep voorspoedig, tot hier voor de laatste te verkopen woningen in 2008 de crisis de verkoop stil legde. Begin 2018 trok de verkoop van woningen ook hier weer aan. De gebouwde woningen zijn met liefde ontworpen en traditioneel gebouwd. De aandacht voor netheid en zorgvuldigheid waarmee dit project tot stand kwam is opvallend. Het project speelde zich af in een tijd waarin de aannemer voldoende tijd en geld beschikbaar had om die aandacht te geven.

Zorgvuldig bedacht en getekend, zorgvuldig gerealiseerd 110

Bijna als vroeger

SOCIALE WONINGBOUW OLDEGALIEEN TE LEEUWARDEN De eerste schetsen voor betaalbare sociale huurwoningen op de voormalige locatie van Bakker Postma keukens aan de Oldegalileën te Leeuwarden zijn van juni 2007. Van de economisch teruggang was toen nog weinig te merken. De architectenbranche was nog optimistisch gestemd. Ik was net verhuisd naar ons nieuwe drinkwaterpompgebouw. Door de gemeente was er een hoog ambitieniveau voor de locatie bepaald. Het moest een gesloten bouwblok worden met 6 hoeken. Het realiseren van praktisch bruikbare en lichte woningen in de tussenhoeken van een dergelijk bouwblok is complex, maar het lukte een mooie en praktische oplossing te tekenen waar gemeente en opdrachtgever content over waren. We hebben het complex uitgewerkt en het plan volledig verkoop/verhuurgereed gemaakt. Het plan bleek te duur voor realistie binnen de soiale huurgrens. 877-2007

We hebben daarom een nieuw plan ontworpen. Alle onderdelen van het project hebben we zo praktisch mogelijk bedacht en berekend. Door kiene constructies hebben we het project uiteindelijk via prefabricage snel, goed, duurzaam en betaalbaar kunnen bouwen. Le Clercq uit Deventer, de ontwikkelaar, heeft samen met de bouwende partijen het project netjes gerealiseerd. Het vergt lange adem, inventiviteit, overredingskracht en een goed doordacht en efficiënt plan om dergelijke kleinschalige sociale woningbouw voor elkaar te krijgen. Het is gelukt. Het is een project waar behoefte aan is. Duurzaam, energiezuinig, praktisch en betaalbaar.

DE VERLEIDINGSKUNST “Vinex” was achter de rug. Kopers waren moe van Vinex. Grootschaligheid was ten einde. Hoe te handelen als je de stad wilt uitbreiden. Planologen en bestuurders bedachten een plan. Maak kleine buurtschapjes, kronkelende straatjes, net als vroeger. Huizen in typisch Friese stijl. Maak het leuk en gezellig. Maar wat was typisch Fries? Met 4 collega’s boog ik mij over die opgave. We keken en analyseerden goed. We tekenden hoe je oud naar nieuw kon transformeren zonder te imiteren. We ontwierpen allen een deelgebied. Het was spannend en leuk om te ervaren hoe kopers reageerden. Planologen kregen gelijk, het werkte. Het liep als een trein. Het project werd verkocht, dwars door de crisis heen. 114 839-2008

Ons palet “typisch Friese” huizen 115

TYPISCH FRIES IN DE DORPEN Wat ik geleerd had in mijn studie naar typisch Friese Architectuur in Techum heb ik ook toegepast in een aantal plannen voor aannemers in de regio. Huizen met frieslijsten, een onderbouw, een middendeel en een beëindiging, pilasters en staande ramen met sectio-divina verhoudingen. Goede royale plattegronden en mooie zorgvuldige materialen en details. 888-2007 860-2008

BOAZUM Boazum is een typisch Fries dorpje met “typisch Friese” huizen, die net als bij alle dorpjes in de streek, gebroederlijk staan naast huizen in de “Amsterdamse School” stijl. De laatste stijl heb ik toegepast bij dit plan voor 18 sociale huurwoningen. Het is een plan met “retro huizen”. 907-2008

WOONPLAN DE PÔLLE TE BERLIKUM 2010 We hebben in 2010, voor ontwikkelcombinatie “De Pôlle” het plan voor een projectmatige realisatie van de dorpsuitbreiding van Berlikum ontworpen. De ontwikkelcombinatie wilde de voormalige glastuinbouwlocatie met veilingterrein ontwikkelen tot woningbouwlocatie. Eind 2007 had ze daarvoor een exploitatieovereenkomst afgesloten met de gemeente Menaldumadeel. Het ging om de ontwikkeling van 220 woningen in meerdere fasen. Onze opdracht betrof de eerste fase van 76 woningen met sociale woningbouw en vrije sector woningen. 118 911-2009

DE PÔLLE, EENHEID IN VERSCHEIDENHEID Dit schreef ik erover in oktober 2010: Voor de gezamenlijke ontwikkelaars Lontplan en Frisoplan heb ik de architectuur gemaakt voor het bouwplan De Pôlle te Berlikum. Ik vond het een prachtige kans een duurzame bijdrage te leveren aan Berlikum en aan de bebouwde omgeving van mijn dierbare provincie. Het ontwerp van het bouwplan is zorgvuldig afgestemd op de locatie waar we gaan bouwen. Karakteristieke elementen uit het dorp heb ik gebruikt als inspiratiebron voor het architectuurontwerp van De Pôlle. Daarnaast vormden de archetypische elementen uit de Friese architectuur de basis voor het ontwerp van de woningen. Naast architectonische, stedenbouwkundige en culturele overwegingen heb ik mij bij het ontwerp van de woningen ook gericht op optimale gebruiksmogelijkheden en betaalbaarheid. Praktisch ruimtegebruik en eenvoud in bouwen vormen samen met de archetypische kenmerken van Friese architectuur het wezen van de woningen. Het bouwplan bestaat overwegend uit projectmatige woningen in diverse architectonische verschijningsvormen. U kunt één van de ontworpen woningen kopen, maar u heeft ook de mogelijkheid een kavel te kopen en uw eigen droomhuis te realiseren. Er is binnen de Pôlle ruimte voor het realiseren van uw individuele woonwensen. Natuurlijk willen bouwbedrijf Lont en Frisobouw u graag van dienst zijn bij de bouw van uw woonhuis, maar u mag ook een andere aannemer van uw keuze uw huis laten bouwen. Voor De Pôlle wordt zorgvuldigheid en eenheid in verscheidenheid nagestreefd. Er wordt een hoge beeldkwaliteit voor het gehele plan beoogd, ook voor het deel met vrije kavels en individuele woningen. Een bouwplan wordt immers nooit een waardevol plan als we niet met elkaar het beste nastreven en in architectuur en stedenbouw niet een eenheid in verscheidenheid willen bereiken. Er kan veel in de Pôlle, maar wat niet mag gebeuren is een onsamenhangend eindresultaat. Individuele woonwensen zullen daarom afgestemd worden op de kenmerken van het gehele plan. Er is een beeldkwaliteitsplan gemaakt en de door mij voor Lontplan en Frisoplan ontworpen woningen vormen de richtlijn voor de architectuur. Om de daad bij het woord te voegen kunt u uw individuele woonhuis voor beperkte kosten door mij laten ontwerpen. We kunnen het gehele traject van ontwerpen, construeren en organiseren voor u verzorgen, maar u kunt ook bij mij terecht voor een aanvullend advies op een standaard bouwplan van een door u gekozen aannemer. We kunnen er voor zorgen dat uw bouwplan wordt afgestemd op de karakteristieken van de Pôlle en uw plan zonder problemen door de diverse instanties wordt goedgekeurd. Lontplan, Frisoplan en Johan Sijtsma ArchitectenTeam zetten zich in voor het bereiken van een inspirerend resultaat. We geloven in de kracht van positiviteit. Samen met u willen we staan voor een resultaat waar u en uw omgeving duurzaam plezier aan beleven en waarmee we ook een waardevolle bijdrage leveren aan de architectuur en stedenbouw van onze mooie provincie. Sámen bouwen aan meerwaarde. Graag tot uw dienst. 119

BOERDERIJWONINGEN IN GOUTUM NOORD DROMEN DENKEN DOEN. Bij Goutum was mijn oog gevallen op een mooie kavel, die bestemd mocht worden voor woningbouw. Van de gemeente kregen we een jaar de tijd wat moois te bedenken en aan de man te brengen. Een jaar hebben we er met vereende krachten aan gewerkt. Ontwerpen gemaakt, overleg gevoerd met de supervisor, tekeningen en omschrijvingen gemaakt, calculaties vervaardigd en een aannemer voor de bouwuitvoering geselecteerd. Ook bedachten we samen met onze partners in het plan, Popma Barteld Boerma en Vorm2 reclame een prachtige campagne. In de stad verschenen op gezette tijden bijzondere spandoeken met uitnodigingen voor het plan en we verzonnen een prachtig marketingplan compleet met een website www.verteljeverhaal.nu. Hierin nodigden we kopers uit hun eigen verhaal te vertellen wat dan door mij vertaald kon worden in een woonhuis. Er was veel belangstelling voor de woningen. De makelaar had vrij snel alle kavels met woningen aan de man gebracht. Maar geen van de belangstellenden verkocht zijn bestaande huis binnen de termijn die de gemeente gegund had. De klad zat te diep in de verkoop van woningen in 2011. 120 941-2011

Begane grond Verdieping Zolder

ARCHITECTUUR ZONDER OPGAVE Een onderzoek naar nieuwe expressie. 122 2000-2011

Lessenaar gecombineerd met zadeldak Een slaapkamer op de verdieping als lessenaar Een traditionele zadeldakwoning Gevels van een onderzoek naar seniorenhuisvesting 123

STEDENBOUWKUNDIGE ONTWERPEN Stedenbouwkundige plannen en uitwerkingsplannen vormen een vast onderdeel van mijn werk. Onderstaand plan maakte ik voor een locatie in Nes op Ameland. Het plan daaronder is voor Zwartsluis en rechtsonder voor de uitbreiding van het dorp Espel in de Noordoost polder. 124 974-2012 990-2013 861-2006

STEDENBOUWKUNDIGE ONTWERPEN De context hoort het wezen van het architectuurontwerp te bepalen. Architectuur en stedenbouw zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ze omarmen en versterken elkaar. Bijgaand een aantal schetsplannen. Rechts een idee voor een natuurplan bij Grou, onder een prijsvraagvisie voor de aansluiting van Bilgaard op de rivier de Ee en rechts een invulplan voor een locatie in Dokkum. 125 895-2007 0000-1999

STEENSLÂN Voor “Steenslân” in Stiens maakten we bovenstaande herziene bestemmingsplan, compleet met plankaarten en beeldkwaliteitsplannen. RECREATIE Voor Zwartsluis in Noardburgum maakten we het stedenbouwkundige- en architectuurplan voor recreatiewoningen met een hotel en een conferentiecentrum. Recreatiepark Zwartkruis te Noardburgum 126 964-2011 869-2012

Beetsterzwaag Huizum Oldenzaal Deelplannen lemmer 127 823-2012 929-2009 893-2012 852-2010

WONINGBOUW | PROJECTMATIG Nr. Werk Totaal aantal woningen projectmatig gerealiseerd 0938 0911 0903 0877 0855 0850 0842 0841 0840 0839 0823 0813 0808 0801 0782 0771 0762 Bouwfonds Lont Plan BV Rabo Vastgoed Oldegalileën Bouwfonds Bouwfonds Lindewijk Aurelia NB Lindewijk Bouwfonds Meppel Bouwfonds Techum Vitalis Amersfoort Bouwfonds 0806 Waterwoningen 0805 Schutte Groep Planmij Lont Bouwbedrijf Bokma-Esprit, Meijer - Van der Meer Parthenon 0747 NWF 0744 0670 0594 0592 0571 0568 Eltshûs Pré-Bo-Hûs 0632 Werf Van der Bouwbedrijf 0601 Marrum Van Koning - Scheenstra Witzens Bokma Jong De BBf (Markel, It Med) Plaats Omschrijving Kampen Berlikum Meppel Berggierslanden Leeuwarden Franeker - Zuid Leek II Wolvega Wolvega Meppel Berggierslanden Zuidlanden Leeuwarden Beetsterzwaag Leek Apeldoorn Leeuwarden Garijp Beetgum Rutten Leeuwarden Franeker Leeuwarden Franeker Leeuwarden Joure (Wyldehoarne) Franeker Echtenerbrug Franeker Oenkerk Hylaard 8 2^1 kap en 3 vrijstaande woningen 76 woningen herontwikkeling 10 woningen 22 sociale huurwoningen 8 + 15 woningen 10 + 20 woningen Leek Aurelia 16 2^1 kap + vrijstaand 8 woningen (vrijstaand) 36 woningen 46 woningen Vlaslaan woningen en appartementen 28 woningen Leek 35 woningen herontwikkeling 21 bungalows + 7 waterwoningen 6 woningen 39 woningen 12 woningen in plan Valeriaan 4 villa’s Hempenserdijk Bacchus 2 Hempens - Zuiderburen 7 woningen woningen De Welle 18 woonhuizen 6 tweekappers 2 woonhuizen 5 villa ‘s 7 woonhuizen 4 woonhuizen Aantal 871 11 02 10 22 23 30 02 04 36 20 36 28 35 28 06 39 12 04 05 43 07 48 18 06 02 05 07 02 128

WONINGBOUW | PROJECTMATIG Nr. Werk 0565 0546 0544 0475 0466 0420 0417 0408 0402 0400 0395 0387 0366 0348 0345 0298 0296 0291 0254 0245 0238 0224 0189 0114 0099 0037 Stelwagen JR (It Sud) Bokma Wjuk Markant Woningen (‘t Alternatief) Bouwfonds Busstra Siebenga Kooilanden Bouwfonds Stelwagen J.R. Procee-Bouw Parthenon Markant Bouwfonds Knipe De Van der Werf (“De Loten“) Eelaan Procee Stelwagen J.R. Fennepark - Bouwfonds Kats Kooilanden Kooilanden Kooilanden Noppert Premie A woningen Maas en Van der Kooi 0044 DALI-woningen 0043 VDM Winterswijk Plan Plaats Omschrijving Hurdegaryp Beetgumermolen Winsum Leeuwarden De Knipe Dokkum Winschoten Hardegarijp Suameer Franeker Stiens Joure Heerenveen Sneek Dokkum Hardegarijp Buitenpost Drachten Buitenpost Dokkum Dokkum Dokkum Heerenveen Groningen Haren Leeuwarden Drogeham Bergum 7 woonhuizen 6 woonhuizen Wjuk 4 woonhuizen Havanckpark 8 woningen 20 geschakelde woningen 10 + 8 vrijstaande woningen 9 schakelvilla’s 6 twee-onder-1-kap woningen Minerva, 6 geschakelde woningen 5 woningen Kolthof 12 woningen 10 woningen 2^1 kap woningen 4 woningen 2^1 kap woningen 4 woningen 26 woningen 10 woningen blok 2 (Reitsma) blok 2 Amathist (Kats) blok 1 (Reitsma) 8 vrije sector woningen 18 woningen 2^1 kap woningen 5 woningen 100 premie-A woningen in het land 4 woningen Aantal 07 06 04 50 08 20 18 09 06 06 05 12 10 10 04 12 04 26 10 02 08 06 08 18 02 05 100 04 129

WOONGEBOUWEN 131

132

WOONGEBOUW “DE STELP” “Voor je veertigste moet je als architect een fatsoenlijk gebouw gemaakt hebben” zei iemand tegen mij. Dit is mijn “fatsoenlijke” gebouw voor mijn veertigste. Voor de Vereniging Voor Volkshuisvesting (VVV) maakten we dit woongebouw met op de begane grond de winkel voor Mulder-Kop, een boekhandel en kantoorinrichter. Veel plezier hebben we er aan beleefd. De bouw verliep probleemloos in een elkaar versterkende samenwerking. De appartementen zijn populair en de boekhandel en kantoorinrichter functioneert vanaf het begin goed. Wel ons eerste woongebouw, maar geen experiment. Van VVV kregen we vertrouwen, de directeur leidde zelf op deskundige wijze het project. Hij werd daarbij technisch ondersteund door zijn eigen projectleider en zijn eigen opzichter. Een mooi project en een mooi proces met een fijn resultaat. 133 423-2000

134

DE FRANEKER POORT TE FRANEKER Ongelofelijk. Dat is het eerste woord dat bij me op komt als ik terug denk aan de realisatie van “De Franeker Poort”. Het café dat op de plek stond brandde af. Ik had op dat moment een goede band met bouwbedrijf Kats, ooit mijn eerste werkgever. Op eigen initiatief maakte ik een plan en Kats wilde het ontwikkelen. We kregen te maken met tegenstand van “De Vrienden van Franeker”, die vonden dat alleen wat er vroeger was geweest, goed genoeg was voor de toekomst. Ook ging bouwbedrijf Kats failliet en Geveke Bouw Haren nam de ontwikkeling over. Een aantal jaren waren ze niet geïnteresseerd in de realisatie. Ze wilden niet in Friesland investeren en lagen in de clinch met de gemeente over de eisen die gesteld werden. Na jaren van plannen maken en overleggen is het me toch gelukt een plan te maken waar alle belanghebbenden het over eens waren. Het is naar tevredenheid gebouwd en de appartementen en de commerciële ruimtes op de begane grond zijn vlot verkocht. 135 219-2003 692-2003

136

WOONGEBOUW BLYN ANKER INTERVIEW DOOR ANNEKE VISSER MET JOHAN SIJTSMA OVER HET APPARTEMENTENCOMPLEX BLYN ANKER IN DE WIJK BILGAARD TE LEEUWARDEN VOOR WOONGROEP BLYN ANKER De verscheidenheid in zijn vak vindt hij het mooist. Kantoren, bedrijfsgebouwen, woningen: architect Johan Sijtsma uit Leeuwarden werkt allround. Bij zijn woningen springt het ontwerp van een eigentijds appartementencomplex in de wijk Bilgaard in Leeuwarden er voor hem uit. Het sociale woningbouwproject is in samenspraak met de toekomstige bewoners ontworpen. ,,Ik wil zo graag in mijn bikini op het balkon zonnen, zonder bekeken te worden”, kreeg architect Johan Sijtsma te horen van een zeventigjarige mevrouw, toen hij met de toekomstige bewoners van een door hem te ontwerpen gebouw om de tafel zat. Ze praatten over een nieuw appartementencomplex in de wijk Bilgaard in Leeuwarden, dat opgeleverd is in het kader van de stedelijke vernieuwing. De mevrouw in kwestie was bang dat zij en haar medebewoners ook ,,van die lelijke balkonnetjes” zouden krijgen. Sijtsma wist de wens van de mevrouw te realiseren. In plaats van uitstekende balkons, maakte hij glazen erkers aan de voorkant van de appartementen. De ramen kunnen opengeschoven worden, zodat het zonnetje naar binnen schijnt. ,,De mensen kunnen zo beschermd in hun eigen omgeving, toch lekker buiten zitten”, zegt de architect. Ook is er een groot gezamenlijk terras op het dak gerealiseerd. Het overleg met een aantal van de toekomstige bewoners is een van de dingen waar Sijtsma tijdens het ontwerp van het complex van genoot. ,,Het is mooi om direct vanuit de woonvraag te ontwerpen. Die erkers waren er nooit gekomen, als er niet om was gevraagd. Nu zijn het juist die erkers die sfeer aan het gebouw geven. “Een deel van de in totaal 43 huur- of koopap partementen aan de Brandemeer en de Kei zullen worden bewoond door de 25 mensen van de Leeuwarder 50-plus woongroep Blyn Anker. ,,De groep was al jaren op zoek naar geschikte woonruimte. In dit complex zien ze hun woondroom verwezenlijkt.” De bewoners werden door de samenwerkende partijen, gemeente Leeuwarden en WoonFriesland, bij het ontwerp betrokken. ,,Het is een van de grotere sociale woningbouwprojecten in Leeuwarden sinds tijden”, zegt Sijtsma. ,,Er zijn jarenlang nauwelijks sociale woningbouwcomplexen gebouwd. Ik ben blij dat er nu eindelijk weer eens wat bijkomt. ”De Leeuwarder architect vindt het ook om persoonlijke redenen mooi om mee te werken aan woningbouwprojecten. In de afstudeerfase van zijn architectenstudie aan de Academie van Bouwkunst in Groningen richtte Sijtsma zich op sociale woningbouw en volkshuisvesting. ,,Ik heb altijd graag mensen willen huisvesten, die dat voor zichzelf niet kunnen. ,,Ik wil graag van betekenis zijn voor mensen. De nadruk ligt in deze tijd vaak op het individu, maar ik vind het collectief minstens zo belangrijk.” . 137 704-2004 Na enige jaren voor verschillende bureaus te hebben gewerkt, begon hij in 1987 zijn eigen architectenbureau. ,,De eerste jaren heb ik ook veel particuliere woningen ontworpen”, vertelt hij. ,,Toen ik veertig werd, be sloot ik me te gaan inschrijven voor landelijke prijsvragen. Dat heeft me direct en indirect uiteenlopende opdrachten opgeleverd.” Sijtsma ontwerpt het liefst zo allround mogelijk. ,,Het maakt me niet uit of het een bedrijfspand, een kantoorgebouw of een woning is, verscheidenheid houdt je scherp. Het gaat erom dat je goed doordachte gebouwen neerzet. Als je de taal van architectuur en bouwen goed verstaat, kun je alles maken. Recentelijk ontwierp hij onder meer het nieuwe gemeentehuis van Weststellingwerf, inclusief het interieur. ,,Dat zijn uitdagende opdrachten. Een heel gebouw bedenken en inrichten. “Blyn Anker’, zoals Sijtsma het appartementencomplex in Bilgaard gemakshalve noemt, past volgens hem goed in de wijk. Het gebouw is trapsgewijs opgebouwd. Het woongebouw is twee, drie, vier en vijf etages hoog. ,,In het eerste deel van Bilgaard staan huizen met twee woonlagen. Verderop staan hoge flats met acht tot tien verdiepingen. Het complex staat daar tussen in en vormt zo een dia gonale opmaat van de laagbouw naar de hoogbouw.” Het grote verschil in architectuur met de bestaande bouw in de wijk is volgens hem dat de nieuwe woningen passen bij de veranderde samenstelling van de bevolking. Op de plaats van het complex stond voorheen een bedrijfspand; de bestaande bouw eromheen stamt uit de jaren zestig. ,,De flats waren voor die tijd vooruitstrevend”, zegt Sijtsma. ,,Ze waren licht, ruim en hygiënisch. Er konden vooral gezinnen in wonen. Dat paste in het maatschappij-ideaal.” De tijd heeft de gebouwen deels achterhaald, meent hij. “Tegenwoordig zijn gezinnen veel kleiner. Er zijn veel alleenstaanden en samenwonenden die woonruimte zoeken. De woningen in ‘Blyn Anker’ zijn, met een oppervlakte van negentig vierkante meter, juist voor die groepen bedoeld.” De mensen van de woongroep zijn vijftigplussers, maar ook voor jongere mensen zijn de appartementen geschikt. De architect heeft in het ontwerp veel aandacht besteed aan de fysieke veiligheid van de bewoners. Zo is het binnenterrein, waar fietsen en auto’s kunnen worden geparkeerd, alleen toe gankelijk voor bewoners. De ‘poëtische elementen’ van het complex zorgen er volgens Johan Sijtsma ook voor dat het nieuwe ap partementencomplex opvalt in de wijk. ,,De diagonale opbouw bijvoorbeeld maakt dat het gebouw enerzijds contrasteert met de hoge flats, maar vult de bestaande bebouwing anderzijds juist goed aan.” Over de erkers is de architect nog het meest enthousiast. ,,Als ik er langs loop, vallen ze me steeds weer op. “Ik zie de oude mevrouw er al helemaal zitten in haar bikini.” Leeuwarden, 22 maart 2006, Anneke Visser

138

“LEEUWSTATE” LUXE APPARTEMENTEN AAN DE OOSTERGRACHTSWAL TE LEEUWARDEN Sinds onheuglijke tijd zat er een gat in de verder gesloten bebouwing van de Leeuwarder Oostergrachtswal. Dat gat is met dit appartementengebouw gedicht. De architectuur heeft klassieke kenmerken met pilasters, een plint, een middenstuk en een beëindiging middels een breed penthouse in een lichte kleur welke minder aanwezig is dan de hoofdverdiepingen in zwarten en grijzen. De staande ramen hebben de gulden snede verhoudingen. Het gebouw is nieuw met een vriendelijke knipoog naar het verleden. Het is aangepast aan de deftige gracht. Het gebouw is eigenlijk eenvoudig en de weinige, stevig vormgegeven sierlijkheden kleden het op ingetogen wijze aan. De kleuren in zwarten en grijzen met de lichte mezzanine zijn zorgvuldig afgestemd op de omgeving. De woningen zijn groot. Een lichtschepping midden in het gebouw zorgt voor voldoende licht in het hart van het gebouw. Elke woning beschikt naast een berging ook over een garage op het binnenterrein dat via een afsluitbare poort vanaf de Oostergrachtswal bereikbaar is. 139 616-2003

Het originele ontwerp “Habito Botanica”, compleet met lage ramen en doorvalbeveiliging Het door de ontwikkelende aannemer in Balk gebouwde en bezuinigde gebouw APPARTEMENTEN IN HAREN EN HAAR FOUTE COPIE IN BALK Voor “Bouwfonds Wonen” had ik in Haren de bovenstaande appartementen “Habito Botanica” ontworpen. Het project ging niet door. Het ontwerp paste ook perfect op een locatie in Balk. De ontwikkelaar van Bouwfonds Wonen nam het mee van zijn oude werkgever naar het ontwikkelende bouwbedrijf waar hij daarna directeur werd. Wij hadden geen rol bij de realisatie. Het bedrijf maakte er een fiasco van. Als een bezuiniging, die naar later bleek, dramatisch uitpakte, veranderden ze het ontwerp. Waar de ramen in mijn ontwerp 60 cm. boven de vloer getekend waren, bouwden ze de ramen op ruim een meter boven de vloer. De doorvalbeveiliging werd wegbezuinigd. Gevolg was dat er geen kopers te vinden waren. Uiteindelijk werden de verkoopprijzen van de appartementen, die verder prima waren, voor te lage prijzen verkocht. De ontwikkelende aannemer is failliet gegaan. Bezuinigingen op een goed ontwerp kan dramatische gevolgen hebben, zo bleek hier. Op de locatie stond vroeger een melkfabriek. Ik heb me ingezet de pijp te restaureren en te behouden. Dat is gelukt, maar inmiddels is de pijp toch gesloopt. De eigenaren van de appartementen hadden er geen gevoel bij en vonden de pijp gevaarlijk. 140 804-2007

HERDERSHOVEN Ook in Leeuwarden ging het door een vervelende samenloop van omstandigheden niet helemaal zoals ik het bedoeld had. Op de locatie van “De Goede Herderkerk”, tekende ik een passend gebouw in 3 en 4 lagen. Het was voor de kerk waar ik lid van was. “Als onze kerk gesloopt wordt, dan moet er wel iets goeds voor terugkomen”, zo had het kerkbestuur uitgesproken. De kerk verkocht haar locatie echter zonder voorbehouden aan de hoogste bieder. Deze betaalde te veel en pompte het gebouw op tot de uiterste bij de gemeente toegestane grenzen. Toen ik mijn werk voor de betreffende ontwikkelende aannemer begon, was ik in de hoop dat ik met enthousiasme en vakmanschap in staat zou zijn er toch een lager en meer passend gebouw van te maken. Het is me niet gelukt. De dreiging van juridische procedures en verlies van werkgelegenheid voor mijn mensen hebben me er toe gebracht toch te tekenen wat verordonneerd werd. Zelfs de kleur van de voegen is anders uitgevoerd dan ik voorgeschreven had, waardoor het gebouw te licht geworden is. 141 721-2004

NIEUWBOUW APPARTEMENTEN EN CHINEES RESTAURANT KOTA RADJA TE LEEUWARDEN Augustus 2010: Na de verwoestende brand in december 2007 restte er niets meer van het succesvolle Chinese restaurant Kota Radja dat door de vader van mijn opdrachtgever Hsaoi Tan Mei werd opgericht. Niets was er meer van over. Hsaoi Tan Mei stond voor de enorme opgave het restaurant van zijn vader te herbouwen en wat misschien nog belangrijker was een gebouw op te richten dat op deze plek aan het Schavernek in de binnenstad van Leeuwarden haar rol in het straatbeeld op waardige wijze kon vervullen. Met alleen de bouw van het restaurant waren de belangen van Hsaoi Tan Mei gediend. Die van de stad echter niet. Hoe moest mijn opdrachtgever het voor elkaar krijgen een passend gebouw op te richten in dit deel van het beschermde stadsgezicht? Weliswaar konden we bovenop het restaurant vier appartementen bouwen, maar de opbrengst kon op deze plek in de stad nooit opboksen tegen de kosten voor het realiseren ervan. De locatie achter het restaurant is er één waar je je dochter op zaterdagavond en alle andere avonden van de week niet alleen wilde signaleren. Ik was er nog nooit geweest en kende de plek niet, maar ik schrok behoorlijk toen ik de locatie aan een grondige studie onderwierp. De stad wilde hier vernieuwen, maar had het tot dan toe nog nooit zo ver gebracht om daadwerkelijk de vernieuwing in te zetten. Dit achtergebied bepaalde voor een belangrijk deel de waarde van appartementen aan het Schavernek. In de brand uit de brand zou je denken. Niets is minder waar. De verzekering dekte niet de bouw van de appartementen. Omdat het mij een genoegen was voor Hsaoi Tan Mei te werken, kostte het me geen moeite hem te helpen waar ik kon. De kosten van een architectenbureau waren als onderdeel van de totale kosten zo gering, dat het terugbrengen tot een minimum weinig zoden aan de dijk zette. Een extra complicatie voor Kota Radja vormde de verplichting van de gemeente om een waardige voetgangersverbinding van het genoemde achtergebied naar het Schavernek te realiseren. Deze doorgang, die praktisch drie meter moest bedragen, ging ten koste van het restaurantoppervlak en daarmee van de opbrengsten van het restaurant. Gelukkig kregen we met vereende krachten het gebouw in zijn volledige omvang toch voor elkaar. Natuurlijk zijn de financiële inspanningen van Hsaoi Tan en zijn familie het grootst geweest. De bank droeg haar steentje bij, maar een deel van de oplossing kwam ook van goede vrienden. Vrienden die bereid waren het risico voor de bouw op zich te nemen. Een bevriende aannemer, schilder en verzekeringsagent kochten allen een appartement. En ten slotte werd het laatste appartement door de zoon van Hsaoi Tan Mei gekocht. Zo konden we uiteindelijk aan de slag. Een fasering die ingebouwd werd zorgde voor de resterende financieringsruimte. Nu er zo velen waren die zich inspanden het project voor elkaar te krijgen, moest het bouwplan natuurlijk top worden. Uiteraard is dit altijd mijn streven, maar op deze plek onder deze omstandigheden was het nog meer van belang de kwaliteit van het te leveren product scherp voor ogen te houden. De locatie was zoals hiervoor al bleek, uitermate complex. Behalve het complicerende achtergebied vormden de belendingen, waarvan niets recht was en waarvan delen constructief aangetast waren door de brand een complicerende factor. Verder was er de eigendomssituatie. Rondom het bouwperceel was sprake van versnipperd eigendom. Een deel van het belendende eigendom moest in bezit komen van de gemeente. Dit was in de decennia ervoor nooit gelukt. Eigenaren en gemeente stonden niet op goede voet met elkaar. We hadden delen van het aangrenzende onroerend goed nodig om voldoende bergcapaciteit voor het restaurant en de appartementen te kunnen realiseren. Een buurman verklaarde nimmer akkoord te gaan met de bouw van de appartementen, omdat dit ten koste zou gaan van het licht en het uitzicht van zijn verhuurappartementen. Hij zou procederen tot de kroon, verklaarde hij. Ik heb me opgeworpen als bemiddelaar en kon de partijen bij elkaar brengen. 142

De buurman diende geen bezwaren in en was uiteindelijk zelfs bereid het in vervallen staat verkerende voormalige sportlokaal op het achterterrein te verkopen aan de gemeente. De gemeente kwam zo in het bezit van een strategisch gelegen bouwvolume, waardoor we de gewenste voetgangersdoorgang en de benodigde bergruimtes konden realiseren. Tot slot hebben we voor de gemeente een reeks onbezoldigde studies uitgevoerd, waardoor inzichtelijk werd hoe een aanzienlijk deel van de ruimtelijke problematiek in het achtergebied kon worden opgelost. De partijen zijn inmiddels bij elkaar gebracht en er is een oplossing voor het gewraakte achtergebied gesloten. Zo zie je maar, architect zijn is bouwen, bemiddelen, organiseren, oplossingen verzinnen en partijen mobiliseren. En is het een mooi gebouw? Jazeker, ik ben trots op het resultaat dat we bereikt hebben. De onderbouw van het gebouw is teruggerooid ten opzichte van de bovengelegen appartementen, waardoor de verbinding met het achtergebied tot stand is gebracht. De eerste en de tweede verdieping sluiten op een afstand van tachtig centimeter aan bij de belendingen, zodat er sprake is van een continue gevelwand aan de voorzijde. Het restaurantdeel ontvangt zijn daglicht vanuit de glazen voorgevel en via de translucente gevel aan de voetgangersverbinding aan de zijkant van het restaurant. De verbinding is daarmee licht en veilig geworden. Hangplekken zijn zo voorkomen en er is een levendig beeld ontstaan. Een goede lichte verbinding met het achtergelegen afhaalrestaurant is hiermee gewaarborgd. Het meest in het oog springende deel van het gebouw is de gevel aan het Schavernek. Hier heb ik mijn principes van continuïteit en archetypisch bouwen toegepast. Het is een gevel die naadloos aansluit op de karakteristieken van de bestaande historische gevelwand, maar toch onmiskenbaar van deze tijd is. De gevel is onderverdeeld in twee percelen die qua verhouding, materialisering en detaillering overeenkomen, maar zich van elkaar onderscheiden door verschillende hoogtes, beëindigingen en raamopbouw. Ze presenteren zich als een twee-eiige tweeling. De gevel heeft een klassieke opbouw met onderbouw (de plint), middendeel en beëindiging (de bekroning). De plint bestaat uit hardsteen, waarop grote raamkozijnen zijn geprojecteerd. Het middendeel heeft zijn vorm gekregen middels staande ramen in klassieke verhoudingen. Er is sprake van pilasterstellingen en de hoogtes van de kozijnen vinden hun aansluiting bij die van de belendingen, hoewel de verdiepingshoogtes er van afwijken. De vlakken zijn ingevuld met zwarte metselwerkklinkers, die in kops staand verband gemetseld zijn. Deze detaillering refereert door zijn filigrain op een bepaalde manier aan Chinese karakteristieken, hoewel het een puur Nederlandse wijze van bouwen betreft. De bekroning heb ik gemaakt met een combinatie van wit prefabbeton en wit gemoffeld staal. Dit wit gemoffelde staal kreeg verder in de detaillering van de gevel een belangrijke rol toebedeeld. De aansluiting met de belendingen, de scheiding van de tweelingen en de omranding van de diep in de gevel geprojecteerde kozijnen zijn ook in dit materiaal uitgevoerd. De inrichting van het restaurant is Europees / Chinees geworden. Ik heb me ingespannen om er samen met Hsaoi Tan Mei een eigentijds geheel van te maken. Het blijft in zijn uitvoering een vertrouwd ogend Chinees restaurant. De marktinschatting van Hsaoi Tan laat een verdere abstrahering niet toe. Drie jaar en enorme inspanningen verder staan het restaurant en de appartementen er. Moed, doorzettingsvermogen en heel veel creativiteit waren nodig dit relatief simpel ogende huzarenstukje voor elkaar te krijgen. Het is eenvoud aan de andere kant van complexiteit. Schijnbaar moeiteloos toont het gebouw zich nu. Graag spreek ik de wens uit dat Hsaoi Tan Mei en de zijnen heel veel plezier en succes zullen beleven met hun nieuwe restaurant. Dat het nieuwe gebouw de pijn van de brand en alle inspanningen snel zal doen vergeten. Het is gelukt. Ontwerpen, construeren, organiseren en sámen gaan voor resultaat heeft wat moois gebracht. Hsaoi Tan, bedankt voor wat je hebt gedaan. De stad kan niet spreken, maar namens haar zeg ik je, bedankt. Leeuwarden, augustus 2010 Johan Sijtsma Architect AVB BNA. 143 878-2008

76 WONINGEN TE BEETSTERZWAAG Stedenbouwkundig plan Plattegrond appartementen 144

73 WONINGEN TE BEETSTERZWAAG “Een project in het oog van de economische crisis.” In 2006 ben ik begonnen aan het plan voor de vervanging van 73 huurwoningen aan de Vlaslaan en de Fockema Andrealaan te Beetsterzwaag. De bouwtekeningen waren klaar in 2012. De bestaande huurwoningen waren afgeschreven en voldeden niet meer aan de eisen. Mijn toenmalige opdrachtgever was woningstichting Vitalis uit Amersfoort; later opgevolgd door het ontwikkelbedrijf van Mooiland Vitalis in Ede. In 2013 is de eerste fase van het plan opgeleverd, verhuurd en deels verkocht. Het plan moest de allure van Beetsterzwaag vertalen met koopwoningen en huurwoningen onder de huursubsidie grens. Geen eenvoudige opgave. De opdracht hebben we als bureau gekregen via het winnen van een competitie. Het ontwikkeltraject startte in november 2005. De bouwuitvoeringstekeningen van het gehele plan rondden we af in juni 2012. Het tijdsbestek waarin dit project zich afspeelde is overwegend bepaald door de vele reorganisaties en fusies van de opdrachtgever. We hebben samengewerkt met diverse ontwikkelaars van de opvolgende organisaties. Er is lang getwijfeld over de investeringen die dit plan vergden. Uiteindelijk is de eerste fase wel gebouwd. Het kon ook niet anders, de bestaande huurders was jarenlang beloofd dat er vervangende huisvesting zou komen. Ook de welszijnsorganisatie, die gepland was op de begane grond van het hoofdgebouw, moest een vervangende huisvesting krijgen omdat haar bestaande pand door de woningbouwvereniging/ontwikkelaar was gesloopt. De verhuur en de verkoop van de woningen ging wel naar wens, ondanks het moeilijke economische tij. Het halve resultaat van het plan is zichtbaar in de uitgevoerde eerste fase. Aan de Vlaslaan zijn drie van de vijf woonblokken gerealiseerd. Aan de Fockema Andrealaan zijn zes van de geplande achttien grondgebonden koopwoningen ook klaar. Helaas is de tweede fase niet uitgevoerd. De ontwikkelaar heeft zich teruggetrokken. Het hoogtepunt van het project, het gebouw aan de Vlaslaan, is niet in de verkoop genomen. Het hoofdgebouw 145 823-2008

23 februari 2013 Hoe benader je zo goed mogelijk een comfortabele thuissituatie voor mensen die niet meer thuis kunnen wonen? Dat was de kernvraag voor een nieuw zorgcentrum in het centrum van Franeker. Door Ria Kraa. Dit is wat je noemt bouwen op legendarische grond: schuin tegenover kaatsveld Sjûkelân en het 16e-eeuwse café De Bogt fan Guné stond vroeger de vermaarde universiteit van Franeker. Lange tijd zijn de overblijfselen van de academische gebouwen onttrokken geweest aan het zicht door de panden van de GGZ. Maar de hele oostelijke wand van de Vijverstraat is nu gesloopt en daarvoor heeft Johan Sijtsma Architectenteam BV uit Leeuwarden nu een nieuw, straatlang pand ontworpen waar straks ruimte is voor zeven huurappartementen voor senioren en zes woongroepen voor elk acht bewoners met dementie. Voor de architect is het een droom die uitkomt. Vorig jaar vierde Johan Sijtsma zijn zilveren jubileum als architect en in die tijd heeft hij veel ontworpen. Honderden woningen zijn onder zijn handen ontstaan. ,,Mar dit wie de earste kear dat it my gund is myn ideaal wier te meitsjen: bouwe foar minsken dy’t spesjale oandacht nedich hawwe. ”Hoe kun je die kwetsbare groepen nu helpen met een woonomgeving die echt fijn is, met een constructie die goed werkt, zowel voor personeel als bewoners?” Hij was meer dan eens op bezoek geweest in een verpleeghuis en de indeling ervan stuitte hem tegen de borst. Eerst moet je al langs een portier, een balie, en dan zo’n lange gang op. ,,Sa’n góng! En dan hast pôtspielbakken, en keamers dêr’st samar nei binnen sjen kinst. En dan healwei hast nochris in húskeamer.” Vreselijk vond hij dat gebrek aan privacy. Zo’n badkamer tussen twee kamers in, en dan stonden soms de deuren gewoon open terwijl die gebruikt werd. Dat kan anders, dacht hij toen al. Voordeur Voor de Westerpoort, zoals het nieuwe gebouw in Franeker gaat heten - naar de poort die vroeger op een steenworp afstand stond - bedacht Sijtsma de ‘moedermodule’: een niet te grote ruimtelijke eenheid, gasten bellen gewoon aan bij de voordeur, ze komen éérst in een hal en een huiskamer. Daarachter liggen de privékamers van de bewoners en verschillende badgelegenheden. Kunnen ze zelf kiezen waar ze willen douchen of badderen. ,,Folle mear sa as it thús is. Net eltsenien kin sjen dat se dy yn ’e klean as op bêd helpe, it is allegear fatsoenlik, netsjes. De minsken hawwe harren privacy.” Onder een van de eerste schetsen schreef hij al met krachtige letters: ‘zorg = mensen die wónen’. Hij was het alweer vergeten, maar knikt bij het terugzien. ,,Dat is yn feite de essinsje. Soarch moat net in systeem wêze. It giet om minsken. Se moatte in hûs hawwe. Mei in foardoar, in doarbel, neam mar op. Dy lange gongen, dy moasten der út.” Het heeft wel even geduurd voor het zover was. Het was al in 2008 dat Sijtsma door Noorderbreedte werd uitgenodigd mee te doen aan een prijsvraag voor invulling van de noordwand van de Vijverstraat. De competitie won hij, maar natuurlijk heeft zo’n grote transformatie op zo’n gevoelige, belangrijke plek in het historisch centrum alle mogelijke argusogen op zich gericht. Vast stond hoe dan ook dat de bestaande bouw uit de jaren tachtig gesloopt moest worden. Sijtsma heeft onderzocht of die kon blijven staan, of het zich leende voor verbouw tot een anderssoortige inrichting. ,,Mar dat wie net it gefal. It wie hiel mastodontysk. In gebou as in tank, net te feroarjen, dat wie perfoarst ûnmooglik. Sa wol ik sels net bouwe.” Flexibel Integendeel: Sijtsma’s nieuwbouwblok is weliswaar opgeknipt in zeven appartementen en zes woongroepen, maar dat is allemaal net zo veranderbaar als de gebruikers willen. Het hele bouwwerk is eigenlijk één groot flexibel systeem met een vrije ruimte van meer dan dertien meter breed. De installatiezones lopen langs de gevels. ,,De boel feroarje is in fluitsje fan in sint. De romten kinne grutter, lytser, oars yndeeld, it kinne kantoaren wurde, as wenten of as in bibleteek. De binnenkant is frij.” De buitenkant is minder vrij: die moest inspelen op de omgeving, aanhaken bij wat er stond. Sijtsma trok de hoogte op tot de toegestane grens - dit stukje stad kon wel een wat stedelijker uitstraling verdragen, oordeelde hij. En hij tekende daar vervolgens een straatwand met ‘dansende gevels’ in afwisselend roestbruine en donkere baksteen, met tussenstukken in witte stuc. Natuurlijk was er commentaar. Het zou te hoog worden, vonden sommige omwonenden. Het zou te modern worden, vonden anderen. Er werd het nodige geschaafd, de nodige bezwaarrondes en procedures moesten worden doorlopen. De welstandscommissie wilde een rijkere detaillering dan Sijtsma voor ogen stond. Aan de basis van het ontwerp hoefde hij geen concessies te doen - korrel, maat, opbouw zijn gelijk gebleven en laten een strakke discipline en eenvormigheid zien. Dat houdt de bouw betaalbaar en de gebruiksmogelijkheden flexibel. Smûker Alleen bij de afwerking is Sijtsma dichter toegeschoven naar de smaak en wensen van de esthetische beoordelaars. Dat is bijvoorbeeld goed te zien aan de witbetonnen daklijsten met hun verspringingen, en aan de vensters die naar voren komen of juist verder naar binnen vallen. Als je erlangs loopt, ervaar je een heel wisselend beeld. ,,Dat doarde de gemeente hjir net oan. Spitch. Mar sa slim is it no ek wer net. It is no in bytsje smûker wurden. Vol zicht op voormalig klooster ” Sinds de sloop van de panden aan de Vijverstraat staat wat nog over is van de Academie van Friesland (1585-1811) weer vol in het zicht. De universiteit werd indertijd gevestigd in het voormalige Kruisbroedersklooster Jerusalem dat in de vijftiende eeuw gesticht was door Siardus Watkens, pastoor van Arum. Nadat Napoleon de universiteit ophief, waren de gebouwen nog een tijdje in gebruik als atheneum en sinds 1851 als psychiatrisch ziekenhuis. De gebouwen zijn Rijksmonument. Ze worden gerestaureerd en ingericht als facilitaire ruimten voor Noorderbreedte. Erachter staat een al eerder gerestaureerd overblijfsel van de universiteit: de orangerie uit 1650. De westelijke pilastergevel is nog helemaal intact. Het gebouw doet dienst als twee-onder-een-kapwoning (de helft staat te koop). De collectie van de erbij horende hortus botanicus (gesticht in 1632, eind achttiende eeuw uitgegroeid tot een van de belangrijkste van Europa) is er niet meer. De ruimte tussen de twee oude gebouwen doet nu dienst als binnentuin. Als straks op deze plek het straatlange nieuwe complex is verrezen, blijft het monumentale gedeelte te zien vanaf de Academiestraat. Wie een eindje doorloopt die straat in, kan links afslaan naar de Waagstraat en dan opnieuw links naar de Hortusstraat voor een blik op het oude universiteitsterrein. 146

PSYCHOGERIATRISCH VERPLEEGHUIS MET ZORGWONINGEN, APPARTEMENTEN EN DE RESTAURATIE VAN HET VOORMALIGE KRUISBROEDERKLOOSTER TE FRANEKER De bouw van het psychogeriatrisch verpleeghuis met zorgwoningen, appartementen en de restauratie van het voormalige klooster, in de binnenstad van Franeker vormde voor mij de realisatie van een ideaal. Iets betekenen voor mensen en met mijn architectuur bijdragen aan het beter kunnen wonen, verzorgen en verplegen van mensen is voor mij een van de redenen waarom ik architect ben. Een verschil kunnen maken, veranderingen en verbeteringen voor elkaar krijgen en het oplossen van complexe vraagstukken is iets waarvoor ik veel moeite wil doen. Het voormalige complex van de GGZ aan de Voorstraat / hoek Academiestraat in Franeker hebben we gesloopt. Het oude klooster is vrijgemaakt en is weer zichtbaar geworden. Het voormalige klooster hebben we verbouwd en huisvest nu faciliteiten voor het nieuwe verpleeghuis dat we gerealiseerd hebben. Een bijzondere ervaring om een complete straat in de binnenstad van Franeker aan één kant te slopen en als architect verantwoordelijk te zijn voor de realisatie van een compleet nieuwe straatwand in een prachtige historische en beschermde binnenstad. Ik heb mijn best gedaan een waardig en prachtig ontwerp te maken waar mensen die hier wonen en werken, en natuurlijk de aanschouwers, van kunnen genieten. Als team hebben we er hard aan getrokken iets goed en moois te maken. We hebben 3 jaar aan de voorbereiding gewerkt. Dit verpleeghuis laat goed mijn opvattingen over het verplegen en verzorgen van mensen zien. Er is meer privacy voor de bewoners dan in gebruikelijke verpleeghuizen. Er zijn geen publieke gangen meer in het gebouw en bezoekers melden zich gewoon aan de voordeur van de groep. Bewoners hebben een eigen kamer in een privé gedeelte van het huis. De voorzieningen zijn optimaal bruikbaar. Voor het gebouw heb ik het “moedermoduul” bedacht. Dit is een constructief en bouwkundig concept waardoor het gebouw meer mogelijkheden biedt en minder kost dan gebruikelijk is in de zorg. Ook is het eenvoudig aan te passen aan de context en veranderingen kunnen in de toekomst eenvoudig gerealiseerd worden. In het “moedermoduul” kunnen woningen, zorgappartementen en verpleeghuisgroepen naast elkaar gerealiseerd worden. Voor mij persoonlijk en voor ons als team vormde deze opdracht een waardevolle ervaring. 147 925-2009

Overzichtsperspectief Hoek Vijverstraat/Academiestraat met zicht op klooster Perspectief Vijverstraat 148

Plattegrond van het complex Gevelwand aan de Vijverstraat 149

150

WOONZORGCOMPLEX PI-GROEP IN DRACHTEN In het ontwerp voor het Pi Huis te Drachten kon ik mijn opvattingen over betaalbaar, slim en duurzaam bouwen in combinatie met het beter huisvesten, opvangen en verzorgen van kwetsbare groepen mensen goed kwijt. Dienstbaar zijn aan het belang van mensen en hun woon- werk- leefomgeving staat in mijn werk als architect voorop. De wereld wil ik niet belasten met onnodige materiaalgebruik en esthetica, maar inspirerend en ruimtelijk bouwen combineren met spaarzaamheid en doordachtheid. Omdat niet bekend is hoe de zorg er in de toekomst uit gaat zien, is ook dit ontwerp wijzigbaar en flexibel. Met een minimum aan constructies, een slimme wijzigbare indeling en een innovatieve gevelopbouw, blijft dit gebouw veranderbaar. Waar ik nu mijn huidige opdrachtgever dien, wil ik graag met hetzelfde gebouw in de toekomst mogelijke andere functies en programma’s faciliteren. Het geeft me een goed gevoel op deze manier wijzigbaar te bouwen en daarnaast met de constructieopzet zo minimaal mogelijk het milieu te belasten. Erg jammer dat het project op het allerlaatste moment niet door ging. De eigenaar besloot met een projectontwikkelaar in zee te gaan en een standaardconcept te realiseren dat gehuurd kon worden. Het risico van zelf investeren vond de opdrachtgever te groot. Aanleunwoningen naast het gebouw 986-2014

Schetsidee appartementengebouw in IJlst Volumestudies appartementengebouw “Herdershoven” te Leeuwarden 152 858-2007 721-2004

WOONGEBOUWEN Nr. 878 858 830 815 804 776 732 721 719 712 704 692 616 553 484 442 423 244 140 Werk Appartementen & restaurant Kota Radja Appartementengebouw Appartementen en plein Sociale huurappartementen Appartementengebouw Appartementengebouw Oostergoplein Appartementengebouw met parkeergarage Corp. Holding Friesland “Visionair” Landgoedwonen / buitenplaatsen Sociale huurappartementen Blyn Anker Appartementengebouw Franeker Poort Grachtenappartementen Oostergrachtswal Appartementengebouw met supermarkt Appartementengebouw Binnenstadwoningen Appartementengebouw Heliconweg BWL, jongerenhuisvesting Sociale huurappartementen ‘t Vliet Plaats Leeuwarden IJlst Stiens Bakkeveen Balk Haren Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Franeker Leeuwarden Oosterwolde Eernewoude Dokkum Leeuwarden Stiens Leeuwarden Aantal 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 153

BEDRIJFSGEBOUWEN 155

KANTOOR EN WERKPLAATS GEVEKE BOUW Voor Geveke Bouw realiseerden we het kantoor met werkplaats in Heerenveen. De vormgeving van het gebouw verenigt de twee hoofdonderdelen van dit bouwbedrijf. Traditioneel vakmanschap in rood metselwerk en moderne techniek in aluminium en zichtwerk beton. Voor dit gebouw kregen we een nominatie voor het beste werk van de provinciale Welstandscommissie. 156

157 730-2003

Situatie en begane grond 158

Kloppende tekeningen, berekeningen en beschrijvingen vormen de basis voor een goed bouwwerk. Precies en betrouwbaar, in al zijn onderdelen geconstrueerd, zodat het op de bouwplaats letterlijk zo gemaakt kan worden. Dit zijn een aantal van de details die we maakten voor het gebouw van Geveke. 159

ANWB RIJOPLEIDINGSCENTRUM VAN DIJK Een garage met wasplaats voor de lesauto’s en motoren. Een ontvangstruimte, lesruimte, kantine, kantoor, simulatieruimte en een royaal oefenterrein realiseerden we in een sjiek maar betaalbaar bedrijfsgebouw voor ANWB Van Dijk Rijopleidingscentrum. 160 768-2003

WIJTSMA KASREGISTERS Voor Wijtsma Kasregisters realiseerden we een bedrijfsgebouw met werkplaats, magazijn en kantoor. Een eenvoudig, duurzaam en in zilver metallic gecoate aluminium golfplaat opgetrokken bedrijfsgebouw met een voorgevel van houten kozijn en glas en met een uitnodigende huif bekleed met warm Mahonietriplex. 161 569-1999

REPOS, DUAL GRAPHICS EN PROBO SIGN Van Rein Postma, de oprichter en naamgever van het bedrijf, kregen we opdracht tot het realiseren van een kantoor met bedrijfsgebouw voor zijn belettering- en graveerbedrijf Repos. Daarna mochten we voor twee van zijn zonen de aangrenzende bedrijfsgebouwen voor ProboSign en Dual Graphics realiseren. Toen de derde zoon het aandeel van zijn vader in Repos overnam stonden er drie gebouwen op een rij met daarin drie door de drie zonen van Postma geleide bedrijven. Prachtige ervaring. Bouwen op vertrouwen! 162 321-1996 757-2002 843-2005

EMI’DOR GOUDSMIDATELIER Een bijzondere opgave vormde de realisatie van Emi’Dor goudsmidatelier te Sneek. In dit gebouw worden gouden sieraden ontworpen en geproduceerd. En zwaar beveiligd gebouw met een kapitale voorraad. Het ellipsvormige gebouw met voorraadkelder, kantine, kantoren en atelier buigt zich rond het verwerkingshart “van goud”. 163 570-2000

PYRASIED EXTREME ACRYLIC Al een tijd kende ik Sied Kooistra van Pyrasied kunststoffen. Toen ik bij mijn laatste werkgever het multifunctionele sportgebouw in Parrega realiseerde, maakte hij het plexiglazen kunstwerk dat ik voor het gebouw had ontworpen. Het was een fijne samenwerking. Sied was gepassioneerd vakman verwerker. Toen het zover was dat er gebouwd moest worden, mocht ik dat met mijn team op me nemen. Net als voor Repos en ProboSign, bouwden we uiteindelijk drie keer voor Pyrasied. Na aanvankelijk gevestigd te zijn in een verbouwd schoolgebouw, bouwden we de eerste nieuwe werkplaats met kantoor. De vlucht die het bedrijf daarna nam, maakte het nodig dit gebouw uit te breiden met een tweede productiegebouw. Ook dit werd snel te klein voor dit dynamische kunststof verwerkende en verhandelende bedrijf. Reden om ook het derde bedrijfsgebouw door ons te laten realiseren op het op de groei aangekochte bedrijfsterrein. Een fijne ervaring. 164 586-2000

WISSMANN INSTALLATIES Wissmann Installaties in Sexbierum met kantoor werkplaats en magazijn. Een allround installatiebedrijf voor advies en uitvoering. VERNO DE HON Verno verhuurt materieel en De Hon verhuurt Pascal betonbekistingen. Voor dit combinatiebedrijf verbouwden we een grote bedrijfshal en breidden die uit met een nieuw kantoor. Het kantoor werd tegen de bedrijfshal aangebouwd en ervan gescheiden met een twee verdiepingen hoge brandmuur welke we uitvoerden in mooi schoonwerk beton. Ook de trap voerden we uit in dat materiaal. 459-1998 324-1996

RAADSMA IJZERWAREN EN GEREEDSCHAPPEN DOKKUM De geografische ligging, aan de kruising van de Murmerwoudsterweg en de Lauwersseewei, met de rotonde, vormt de aanleiding voor de opzet van het gebouw. Het is ontworpen rondom de spiegelas van beide wegen. Het gebouw bestaat uit een magazijn met werkplaatsen, een showroom met winkel en kantoor. De onderdelen van het programma zijn georganiseerd in één bouwvolume, waarbij de functies herkenbaar tot uitdrukking gebracht zijn. De showroom met winkel is transparant uitgevoerd en geprojecteerd rondom de spiegelas, twee bouwlagen hoog en de puien zijn omkaderd als etalage. De etalage heeft een vierkante indeling met voor de helft horizontale zonwerende lamellen. Het kantoor heeft ook een transparante horizontale puiverdeling met als bekroning een luifel van zonwerende aluminium lamellen. Het magazijn is meer gesloten en “draagt” de transparante showroom en het kantoor. Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van één materiaal. In de gevels is overwegend aluminium toegepast. De blauwe kleur van het gebouw sluit aan bij de huisstijl van Raadsma en geeft de grote bouwmassa een rustige en ingetogen uitstraling. Getekende gevel Gerealiseerde gevel 780-2005

Raadsma is gesitueerd op een markant punt bij de ingang van Dokkum. De drie onderdelen “winkel met etalage”,“magazijn” en “kantoor” zijn herkenbaar in de compositie van het gebouw. Het gebouw is spiegel symmetrisch vormgegeven en reageert zo op de omliggende wegen en de rotonde bij de entree van Dokkum. Praktisch gebruik, duurzaamheid en representatie spelen een belangrijke rol in het ontwerp.

Entree Detail zonwering Ontvangst kantoor Kantoor Kantine Magazijn Winkel Winkel 168

BEDRIJFSVERZAMELGEBOUW Naast het gebouw van Raadsma realiseerden we een bedrijfs- verzamelgebouw. Het is een combinatie van kantoren en bedrijfsruimtes / werkplaatsen. Na aanvankelijk het gebouw rechtstreeks voor de toekomstige eigenaren te hebben ontworpen, besloten deze uiteindelijk het gebouw te laten realiseren door een ontwikkelende aannemer en de ruimtes daarvan te huren. Hierbij werd er bezuinigd op de kwaliteit van de materialen en de uitvoering, waardoor het gebouw snel verouderde en de materialen hun representatieve expressie verloren. Helaas hebben we niet altijd alles in de hand. Het gebeurt gelukkig sporadisch, de meeste opdrachtgever kiezen voor duurzaamheid met de door ons voorgeschreven materialen en constructies. Voor hetzelfde geld realiseren we duurzame gebouwen die lang van waarde blijven voor opdrachtgever en omgeving. 930-2009

LODEMA | SIGMA COATINGS Bedrijfsverzamelgebouw Lodema Leeuwarden met Sigma Coatings. AUTOBEDRIJF LEEGSTRA Werkplaats, kantoor en showroom autobedrijf Leegstra Dokkum. 930-2009 620-2000 883-2008

SIPMA AUTO – EN INDUSTIRIESPUITERIJ Een complexe opgave. Er gingen dozen vol tekeningen, berekeningen en certificaten naar de provincie voor de milieuvergunning van deze auto- en industriespuiterij. De opdrachtgever had de ambitie de beste auto- en industriespuiterij van het noorden te worden. De beoogde opvolger van de eigenaar was al aan het bedrijf verbonden en de zaak moest klaargemaakt worden voor de toekomst. Met veel plezier hebben we het ontwerp gemaakt voor dit bedrijf en hebben we de vergunningen voor de bouw verzorgd. Het is naar tevredenheid gelukt de bouwvoorbereiding en de vergunningen te verzorgen. Helaas ging de realisatie niet door. Uiteindelijk is er een eenvoudiger gebouw met dito dienstverlening gerealiseerd. 172 753-2002

SIPMA AUTO - EN INDUSTRIESPUITERIJ Ontwerp voor auto- en industriespuiterij Sipma te Dokkum.

KANTOOR EN MAGAZIJN VOOR HAMILTON BRIGHT November 2007 ontvingen we de opdracht voor het ontwerpen, construeren en organiseren van de nieuwbouw voor Hamilton Bright. Eerst hebben we een uitgebreid haalbaarheidsonderzoek gedaan naar een geschikte bouwlocatie. Voor de geselecteerde locatie was het bestemmingsplan nog niet gereed en de grond nog niet bouwrijp. Toch is het gelukt binnen anderhalf jaar na initiatief op een geschikte locatie met de bouw te kunnen starten. De goedkeuring van de gemeente Sneek om te mogen bouwen verkregen we vlot. In mei 2009 werd gestart met de bouw van het kantoorgebouw met magazijn en in mei 2010 werd het gebouw opgeleverd. Hamilton Bright is een bedrijf met ambities, welke ze in haar nieuwbouw tot uitdrukking wilde brengen. Het is een creatief en innovatief bedrijf dat haar aandeel in de markt via een heldere visie en daadkracht in snel tempo uitgebouwd heeft. Door Hamilton Bright is een bewuste keuze gemaakt voor Johan Sijtsma ArchitectenTeam. Onze heldere visie, de passie, de liefde voor architectuur en de daadkracht waarmee wij onze werken tot stand brengen heeft Hamilton Bright gemotiveerd om met ons te werken. Onze aanpak, waarbij we de complete voorbereiding van ontwerp tot en met begeleiding tijdens de realisatie voor onze rekening nemen, sprak aan. Hamilton Bright is een Retail & Trade Marketing organisatie die zowel producenten als distributeurs en retailers helpt hun producten optimaal onder de aandacht te brengen van retailers en consumenten. Ze heeft twee jaren achtereen De Gouden Gazelle Award gewonnen en behoorde tot de genomineerden voor de VFO 2003 en 2009. 900-2008

Magazijn met aluminium gevels, kantoor in metselbaksteen Integratie van het logo op de gevel Strakke duurzame details Aluminium kozijnen Reclame als onderdeel van de architectuur 176

Plattegrond en doorsnede 177

De trotse eigenaren met hun gebouw en hun FD Gazellen Award 2013 178

Atrium Hamilton Bright Gang met venster op het omliggende landschap Gang als ontmoetingsruimte 179

BEDRIJFSGEBOUWEN Nr. Werk Plaats Aantal 0900 0883 0870 0869 0843 0780 0769 0768 0757 0748 0730 0718 0689 0620 0586 0569 0526 0522 0487 0459 0375 0324 0321 0251 0181 0125 0081 Hamilton Bright Sneek Garagebedrijf Leegstra Pyrasied Kunststoffen 3e bedrijfshal Jachtwerf Frisian Shipyard Repos, gebouw 2 Raadsma IJzerhandel Pyrasied Kunststoffen 2e bedrijfshal ANWB-rijopleiding G. van Dijk ProboSign Schuurmans Vuurwerkfabriek Bedrijfsgebouw met kantoor Geveke Boxes LPF Bandsma verhuisbedrijf Bedrijfsverzamelgebouw Lodema Pyrasied Kunststoffen, 1e bedrijfshal c.a. Wijtsma Kasregisters Overall Design Garagebedrijf met woonhuis Van der Tuin Zijdar zijdeverwerking Installatiebedrijf Wissmann Electrotechniek Verno De Hon Repos, gebouw 1 Frisicom automatisering Schildersbedrijf Spoelstra Mitsubishigarage Bedrijfsgebouw Unidek Dokkum Leeuwarden Noordbergum Dokkum Dokkum Leeuwarden Leeuwarden Dokkum Leeuwarden Heerenveen Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Heerenveen Stiens Franeker Sexbierum Harlingen Leeuwarden Dokkum Leeuwarden Garijp Leeuwarden Lelystad 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 181

KANTOORGEBOUWEN 183

DEURWAARDERSKANTOOR REINDERS TE BUITENPOST Van Stelwagen Projectontwikkeling kregen we de opdracht om voor zijn vriend, de deurwaarder Reinders uit Buitenpost een nieuw kantoor te ontwerpen in Buitenpost. De ruimtebehoefte was helder. Hoe het gebouw er uit moest komen te zien lieten ze vrij. “Jij kunt wel wat moois voor ons bedenken toch”, zo luidde de letterlijke tekst hieromtrent. Jazeker kan ik wel wat moois bedenken voor jullie.

Er was één bijzondere eis, de publieke ruimtes in het kantoor moesten hufterproef en kogelwerend zijn. Er kwamen soms bijzondere mensen hun gram halen en daartegen moesten de medewerkers goed beschermd worden. Het is een bijzonder gebouw geworden waar we ons ook in detail behoorlijk op gestort hebben. Hier konden we laten zien wat we konden. De plattegrond hebben we vormgegeven als de letter ”R” van Reinders. Het gebouw heeft een halfronde ontvangstruimte welke met kogelwerend glas afgescheiden is van de kantoorvertrekken. Het gebouw is licht en transparant. De voorkant is rond met twee zijvleugels. Het kantoor op de verdieping is aan de achterzijde vormgegeven als een stuurhut van een schip. 185 448-1997

GEMEENTEHUIS WESTSTELLINGERWERF TE WOLVEGA EEN GROOT LEERZAAM AVONTUUR MET E EN PRACHTIGE DUURZAME AF LOOP Op een dag belde een medewerker van de gemeente Weststellingwerf mij met de vraag of ik een bureaupresentatie op wilde sturen. Ze hadden nog een jonge talentvolle architect nodig die mee kon doen aan de selectieprocedure voor de bouw van het nieuwe gemeentehuis voor hun gemeente. Of ik wel snel wat op wilde sturen, want de selectieprocedure was al in volle gang en de wethouder had gevraagd of de lijst aangevuld kon worden met een jonge architect uit Friesland. Natuurlijk was ik blij verrast en vereerd met dit verzoek. Het was kort dag, het moest snel en ik had geen presentatie die ik even snel uit kon draaien. Daarom besloot ik mijn presentatie zo bescheiden mogelijk te houden en alleen een paar beelden te leveren met een hele korte toelichtende tekst van werken waar ik blij mee was en die zo goed mogelijk mijn eigen opvattingen over architectuur representeerden. Op het moment dat het verzoek kwam had ik al wel een keur aan werken gerealiseerd, maar de omvang van deze mogelijke opdracht was veel groter dan de schaal waarop ik tot dat moment had gewerkt. Het ging om een opdracht van tien miljoen gulden. Later bleek dit de eerste fase te zijn en kwam er nog een vervolgopdracht van tien miljoen gulden bij, maar dat wist ik toen nog niet. De basisopdracht waar het om ging was groot. De kleine presentatie die ik inleverde, was niet alleen klein omdat ik geen grote presentatie voorhanden had, maar ook omdat ik in een groot deel van de gerealiseerde werken mijzelf als persoon overwegend weggecijferd had en vooral bezig was geweest anderen dan mijzelf met mijn talent blij te maken. De bescheiden presentatie liet alleen werken zien waarin ik mijn eigen opvattingen over architectuur kon presenteren. Al een paar dagen na het indienen ervan kwam er een telefoontje van dezelfde medewerker of ik mij persoonlijk wilde komen presenteren. Natuurlijk wilde ik dat. Bij de presentatie waren ongeveer vijftien mensen van de gemeente aanwezig. Ze stelden vragen en waren geïnteresseerd in mijn verhaal. Voor zover ik mij kan herinneren sprak ik vooral over mensen en over wat ik in mijn werk wilde betekenen voor mensen. Over het geluk van werken in een fijn gebouw en over eenvoud. Of ik toen het woord verstilling al gebruikte, zoals ik dat later in het ontwerpproces veel deed, weet ik niet meer. Wat ik me wel herinner, is dat de wethouder ging dansen door de ruimte toen ik mijn verhaal over geluk en plezier in relatie tot architectuur hield. ‘Dus jij wilt dat wij ons zo voelen in jouw gebouw?’, zei hij enthousiast bewegend door de vergaderzaal. ‘Jazeker’, zei ik, ‘zo wil ik dat u mijn gebouw straks ervaart.’ Met deze wethouder, Hero Werkman genaamd, klikte het meteen. Gelukkig zag niet alleen Hero Werkman mij zitten als architect voor hun nieuwe gemeentehuis, maar waren er meer leden van de selectiecommissie die er zo over dachten. Op dat moment waren er nog zestien architecten in beeld. Na nog wat lichten van doopceelen werd het aantal kandidaten teruggebracht tot drie. Deze drie kregen een uitnodiging om een ontwerp te maken. Niet de minste concurrenten zochten ze uit. Gerritsen en Vesseur, een bureau met ervaring op het gebied van raadhuizen en het grote Aalberts en Van Huut uit Amsterdam. We kregen allen het programma van eisen met een toelichting daarop van de projectleidende ingenieur van de gemeente, de heer Eli Molenaar, welke later in het proces van realisatie nog een grote rol zou spelen. Drie weken lang zonderde ik me af van de wereld om een ontwerp te maken. De bestaande situatie maakte ik me goed eigen en in mijn kampeerbusje, voor het toenmalige gemeentehuis, dat in de nieuwbouwplannen moest worden geïntegreerd, maakte ik de eerste verkennende schetsen. Anderhalve week voor de inleverdatum had ik een ontwerp klaar. Een ontwerp dat in mijn hart balanceerde tussen de uitersten geweldig of helemaal niks. Voor mezelf trok ik toen maar de conclusie dat het wel helemaal niks zou zijn. Het was een lensvormig gebouw met een toren daarop geprojecteerd. Het was een ingewikkelde vertaling van een eveneens ingewikkeld programma van eisen. Ik gooide het weg en begon opnieuw. Het programma van eisen kende ik inmiddels goed en het was nu gemakkelijker een helder ontwerp te maken. Een ontwerp dat recht deed aan de opvattingen, die ik gepresenteerd had in het kennismakingsgesprek. Hoewel het ontwerp op dat moment nog conceptueel was, was het precies datgene wat het gemeentehuis van Weststellingwerf nu is. Een ontwerp dat als prijsvraagplan bedacht was en tot dan toe alleen nog bij mij bekend. Op kantoor werkten we gezamenlijk de tekeningen uit en maakten we een mooie presentatie. De gemeente had een deskundige jury aangesteld waarvan onder andere professor Khandekar, de maker van het stedenbouwkundige plan en professor Bekkering, de supervisor, deel uitmaakten. Mijn plan won. Ik kon mijn geluk niet op. Voor ik de opdracht van het gemeentebestuur definitief kreeg, was er natuurlijk nog een uitgebreide screening en moesten ook het architectenhonorarium en de bijbehorende werkzaamheden zorgvuldig worden overeengekomen. Dit alles geschiedde en we konden aan de slag. Dat de op de tweede plaats geëindigde architect zich nog verzette tegen de keuze van mijn architectenbureau, deed voor het gemeentebestuur niet meer ter zake. Wij mochten hun huis bouwen. Zoals ik het nu schrijf klinkt het kinderlijk eenvoudig, maar de werkelijkheid was heel complex. Het programma was bijzonder ingewikkeld. Er was sprake van verbouw van een gemeentehuis in gebruik, dat niet meer goed functioneerde en een grote energieverslinder was, tot theater en bibliotheek én nieuwbouw van een nieuw gemeentehuis vóór het bestaande gebouw. Er moest een logische verbinding tussen de betreffende onderdelen tot stand worden gebracht. En het gebouw moest in al zijn facetten optimaal inspelen op het nieuwe nog op te richten plein met de daaromheen geplande bebouwing. Mijn plan hield met alles rekening. Ook berekende ik samen met mijn grote bouwkostenvriend Sip de Bildt, dat het gebouw voor het gestelde budget te realiseren viel, wat later ook is gebleken. Het gebouw is namelijk geheel zonder schandalen keurig binnen het beschikbare budget gebouwd. Tijdens het voorbereidingstraject dienden zich wel complicerende factoren aan. Zo was er geen draagvlak genoeg voor het geplande theater en wilde de bibliotheek zich uiteindelijk niet vestigen in het te verbouwen bestaande gemeentehuis. Gaandeweg het proces kwam het zo zorgvuldig door het gemeentebestuur in elkaar gezette programma op losse schroeven te staan. Financieel en organisatorisch vergde het programma forse aanpassingen en daarmee ook het ontwerp. 186

GEMEENTEHUIS WESTSTELLINGERWERF TE WOLVEGA Alles binnen het casco was aan te passen. De waarde van een wijzigbaar concept heeft zich bij dit gebouw al direct bewezen. Bij alle geBijzonder complicerend was het dat we inmiddels ons, ondanks het alle tekeningen met bestekken en deslechte aanbestedingstails voor de nieuwbouw gereed hadden en dat het klimaat van dat moment, gelukt was het gebouw aan te besteden voor het gestelde budget. BAM aannemingsmaatschappij was al volop bezig met de uitvoering van de nieuwbouw. Boven in de kantoortoren was de raadszaal al getekend en zou spoedig in uitvoering worden genomen. Nu de verbouwplannen voor het bestaande gebouw niet door konden gaan, moesten we heroverwegen. Een intensief denkproces volgde. Voor velen bij de gemeente en voor mij een inspannende periode. De eerder genoemde projectleider, Eli Molenaar, heeft heel wat modellen van mij de bestuurlijke burelen laten passeren voor we weer een sluitend plan hadden. Ik ben nog steeds gelukkig met de destijds bedachte oplossing waarmee we binnen de gestelde budgetten konden blijven. De oplossing kwam er in het kort op neer dat we de helft van het bestaande gemeentehuis gingen slopen. De bestaande archiefkelder, welke gepland was elders onder te brengen, werd gehandhaafd en op de fundering en de kelder van het resterende bouwdeel, werd nieuwbouw gerealiseerd voor het programma van eisen dat resteerde. De raadszaal werd in mijn plan verplaatst naar dit nieuw te ontwerpen bouwdeel en op de plek in de toren die al gebouwd werd, tekende ik panoramazalen en de bestuursafdeling. BAM aannemingsmaatschappij kon gewoon doorgaan met bouwen en het bouwbudget wijzigde nauwelijks. Er was in de bouwplannen tot dat moment altijd al een scheiding geweest in twee fasen. De genoemde nieuwbouw en de verbouw van het bestaande gemeentehuis. BAM had alleen opdracht voor de nieuwbouw. Deze werd zoals gezegd uiteindelijk in gewijzigde vorm gebouwd zonder dat dit noemenswaardige invloed had op het casco en het bouwbudget. Op het moment van uitvoering heb ik me de complexiteit van de ingreep nooit zo gerealiseerd. Achteraf begrijp ik dat het voor veel mensen bij de gemeentelijke organisatie best een spannende periode is geweest. De reden waarom de wijziging van het programma relatief moeiteloos nog tijdens de bouw plaats kon vinden, lag in het feit dat ik het gebouw volledig wijzigbaar en flexibel heb ontworpen. bouwen die ik ontwerp hanteer ik dit principe. Volgens mij is er niets vervelender voor een opdrachtgever dan een architect die middels een star en niet flexibel gebouw zijn wil voor de hele levensduur van een gebouw oplegt aan de gebruiker. Het nut van wijzigbaarheid en flexibiliteit is wat mij betreft niet snel te overschatten. We bouwden verder en het gebouw konden we binnen de gestelde termijn en het gestelde budget opleveren. Inmiddels functioneert het al weer enige jaren en kom ik met plezier in “mijn” gebouw. Het grootste compliment voor mij is dat ik vriendelijk ontvangen wordt door de mensen die er werken en horen mag dat het een fijn gebouw is om in te werken. Er is niets mooier voor een architect dan zo nu en dan terug te gaan naar een gerealiseerd gebouw en de blije gebruikers ervan te ontmoeten. Voor mij is dit gebouw een “zij” en praat ik tegen haar als ik “haar“ zie. Hoe is het mogelijk geweest dat een dergelijke complexe opgave met een dergelijke majeure wijziging van programma zo moeiteloos kon verlopen? Het is te simpel te stellen dat een wijzigbaar concept hier alle krediet voor mag ontvangen. Er stonden grote politieke risico’s op het spel. De betrouwbaarheid van de zeer voortvarende wethouder werd natuurlijk tijdens dit proces danig door zijn opponenten op de proef gesteld. En hoe was het voor de projectleider die alle wijzigingen via diplomatieke notities door de politiek moest loodsen? Het antwoord hierop luidt natuurlijk dat dit zeker niet gemakkelijk was. Voor mij staat boven alles, dat het niet mogelijk was geweest dit te bereiken als niet alle betrokken partijen bereid waren geweest het beste uit elkaar te halen en elkaar volledig te vertrouwen en te steunen. De bouw van de eerste fase van het gemeentehuis is één van mijn mooiste en meest leerzame werkervaringen geweest. Met name wethouder Hero Werkman ben ik dankbaar voor zijn niet aflatende vriendschap en vertrouwen. Hero is in dit proces de belichaming van zijn vaak gebezigde uitspraak geweest: ‘Prijs elkaar in het goede en steun elkaar in het zwakke.’ Met zijn niet aflatende visie, enthousiasme, werklust en vriendschap heeft hij veel voor de gemeente Weststellingwerf en voor mij betekend. Uiteraard vormde het voltallige gemeentebestuur mijn opdrachtgever. Maar uit haar gelederen zijn Eli Molenaar, Hero Werkman en de burgemeester Remco Heite voor mij de belangrijkste inspiratiebronnen geweest. Helaas raakte Eli na de realisatie van de eerste fase uit het werk en is hij professioneel niet meer betrokken geweest bij de tweede fase. Voor ik op de tweede fase in ga, wil ik graag de eerste fase resumeren als inspirerend en leerzaam. Ik leerde in deze fase de werkelijke betekenis en waarde van professionele vriendschap en vertrouwen kennen. `Prijs elkaar in het goede en steun elkaar in het zwakke’ vormen naast professionele vriendschap en vertrouwen in elkaar, de onwrikbare fundamenten voor een goed ontwerp en vlot verlopend bouwproces. Tot zover de eerste fase. Dan nu de tweede fase: Zoals ik al aangaf betrof de tweede fase de sloop van het bestaande gemeentehuis met behoud van de archiefkelder, de begane grond en de fundering voor de helft ervan. Anders gezegd: de helft van het bestaande gebouw werd volledig gesloopt, voor de andere helft behield ik in mijn ontwerp de fundering, de begane grondvloer en de archiefkelder. Op de gespaarde begane grondvloer bouwden we een tweelaags kantoor met vergaderfaciliteiten, kantine en dergelijke en de raadszaal. De tweede fase van dit gebouw werd aanbesteed op basis van de stukken die wij hiervoor vervaardigden. Jorritsma Bouw was de laagste inschrijver hiervoor en verzorgde de uitvoering ervan. Voor de begeleiding van deze bouw huurde de gemeente een externe projectleider in, een voormalige ambtenaar. Het leerde me weer dat er verschillende vormen van projectleiderschap bestaan. In een andere context ga ik hier graag nog eens nader op in. Met het realiseren van de genoemde onderdelen van het gemeentehuis in de tweede fase hadden we het gehele gemeentehuis vervangen door nieuwbouw op en voor het bestaande gebouw. Bijzonder was ook dat we niet alleen het gebouw, maar ook de vaste inrichting ontwierpen en realiseerden. Een operatie die totaal vijf jaar vergde en waar ik met mijn architectenbureau zo’n 9500 uren aan spendeerde. Het ontwerpen, tekenen, construeren en organiseren van dit gebouw heeft voor mij veel betekend. Het is een inspannend, maar probleemloos verlopen realisatieproces geweest. Binnen de gestelde eisen en binnen het gestelde budget. 187

GEMEENTEHUIS WESTSTELLINGERWERF TE WOLVEGA

OVERZICHTSTEKENINGEN VAN HET COMPLEX Een glazen hal met publieksbalie en spreekkamers onder een in hout vormgegeven dak met een groot overstek. Een verbindende entresol die de kantoortoren en de backoffice aan elkaar koppelt. Een flexibel indeelbare kantoortoren en een royale, op de oude fundering en de archiefkelder gebouwde, vleugel met raadszaal, werk- en vergadervertrekken. 189 650-2000 650-2005

Multifunctioneel publiekscentrum De kantoortoren Centraal in de gemeentelijke organisatie staat het Duale Stelsel en de dienstverlening met een Centrale Publieksbalie. De grote glazen hal die hiervoor ontworpen is als een multifunctioneel publiekscentrum strekt zich uit over de volle breedte van het Griffioenplein. Ze vormt de overdekte voortzetting van dit plein en functioneert als de begrenzing ervan. De kantoortoren is ontworpen op volledige flexibiliteit en kan uiteenlopende inrichtingsconcepten faciliteren. Individuele kantoren, combinatiekantoren en concentratie kantoren zijn naar gelang de behoefte van de gebruikers te realiseren. De toren geeft uitdrukking aan de status van Wolvega als hoofdplaats van de gemeente Weststellingwerf en geeft schaal aan het Griffioenplein. Elementen De balkons geven maat en schaal aan de toren en relateren deze aan de menselijke maat. De gevels zijn opgetrokken in een oranjerode baksteen in combinatie met blank geanodiseerde aluminium puien en accenten van zwart Chinees graniet. Het dak van de centrale hal is gemaakt van hout. Aan de buitenzijde is de luifel bekleed met Mahonie triplex. 190

Fasering Hergebruik Het ontwerp en de uitvoering zijn in twee fasen gerealiseerd, met in eerste instantie de centrale publiekshal met balie, spreekkamers en de kantoortoren. De tweede fase van het project betrof de vervanging van het bestaande gemeentehuis. We hebben de fundering en begane grondvloer voor ongeveer de helft van het bestaande gebouw gehandhaafd. Ook de bestaande archiefkelder is hergebruikt. De onderdelen van het programma zijn afleesbaar vormgegeven. Openheid De raadzaal heeft een herkenbare plek gekregen in de compositie. Hier is door de toepassing van veel glas de openheid tussen de gemeente en haar inwoners tot uitdrukking gebracht. 191

Brandwerende glaselementen in de toren De centrale balie, ook voor rolstoelgebruikers Details van de balie met lichtelement Entresol met houten dak Tekening Centrale hal met houten dak Doorsnede tekening toren 192

Eenvoud, rust en verstilling waren mijn woorden bij het maken van het ontwerp. Maar ook maat, schaal, context, kleur, materiaal en expressie; blijmoedigheid en belevingswaarde. Mooi optimistisch en kleurrijk. Functionaliteit, belevingswaarde en duurzaamheid verenigd. 193

KANTOOR KOOYENGA GROEP TE DOKKUM, EEN PAVILJOEN IN HET PARK Plattegronden. De nieuwe vleugel is volledig onderkelderd. 195 761-2004

Ontwerp van de uitbreiding De situatie voorafgaand aan de verbouw/uitbreiding Kooyenga Groep wilde haar kantoor te Dokkum uitbreiden. Het terrein oogde als een lege restruimte met in het midden een parkeerterrein. Het parkeerterrein vroeg door haar centrale ligging en hoekverdraaiingen veel aandacht. Het terrein is rechthoekig van vorm en ligt parallel aan een verbindingsroute vanaf de rondweg naar de wijk “De Kooilanden”. De omgeving is parkachtig met in de naaste omgeving de kinderboerderij, het zwembad en de sportvelden. Mijn doel was een eigentijds geheel te realiseren waaruit inspirerende rust en harmonie spreekt. Het moest ‘een paviljoen in het groen’ worden, een vanzelfsprekend samengaan van oud, nieuw en omgeving. Het bestaande kantoor ontdeed ik daarom van haar toeters en bellen en de puien en de lichtstraat maakte ik strak en meer functioneel. De uitbreiding van het bouwvolume plande ik achter op de kavel, aansluitend op de achterzijde van het bestaande kantoor. Het resultaat is een L-vormig volume waarmee de haakse richtingen in het terrein worden benadrukt.

De vergaderzaal De ontvangst De kantine Het interieur hebben we licht en optimistisch gemaakt met een indeling die wijzigbaar is. Voor de puien is binnen en buiten gepoedercoat aluminium toegepast. De vloeren in de gangen zijn betegeld met antracietkleurige tegels en in de werkvertrekken is tapijt toegepast. De wanden en de plafonds zijn strak wit gestukadoord. Voor een goede akoestiek zijn in de gangen en een deel van de kantoren zilverkleurige geperforeerde aluminium plafondelementen getekend met daarin opgenomen de verlichting en akoestisch dempend materiaal. De meubilering is strak en warm. Wit hpl hebben we afgewisseld met warm houtfineer. De oranje kleur die Kooyenga in zijn huisstijl heeft is als accentkleur toegepast. Al bij de oplevering was het interieur compleet afgewerkt met alle aankledingen in de vorm van onder meer planten en speciaal voor de opdrachtgever gemaakte schilderijen. Het was een genoegen een gedateerd geraakt kantoorgebouw dat een beetje verlaten op een te groot terrein stond, om te toveren tot een vriendelijk en compleet kantoorpaviljoen dat opgaat in zijn parkachtige omgeving.

EX AEQUO BIJ DE BAM Samen met vier andere architectenbureaus werden wij eind augustus 2008 uitgenodigd om deel te nemen aan de architectenselectie voor het ontwerp van een nieuw te bouwen kantoor met bedrijfsruimte voor BAM Utiliteitsbouw te Groningen. Een mooie kans en wij zetten alle zeilen bij voor het maken van een prachtig ontwerp. BAM Utiliteitsbouw stelde een nette ontwerpvergoeding voor alle 4 bureaus beschikbaar. Nadat op 19 september de visiepresentatie had plaatsgevonden, werd het winnende ontwerp op 6 oktober bekend gemaakt. Door 5 directieleden van de verschillende BAM kantoren werd aan de hand van beoordelingscriteria een puntenlijst gehanteerd. Wij behaalden met het ontwerp dezelfde waardering als architectenbureau De Zwarte Hond in Groningen. Zelfs na een nieuwe beoordelingsronde eindigden we ex aequo. Omdat er maar 1 bureau de winnaar kon zijn, kozen na uitgebreid beraad 2 van de 5 directieleden van BAM voor het ontwerp van Johan Sijtsma Architectenteam en de resterende 3 voor het ontwerp van bureau De Zwarte Hond. Jammer, maar we hebben met plezier aan het ontwerp gewerkt en BAM heeft de competitie eerlijk georganiseerd. Atrium Ontwerp kantoorgebouw met bedrijfsruimte Bam Utiliteitsbouw 199 2000-2008

DEURWAARDERSKANTOOR HIEMSTRA TE APPINGEDAM Voor Stelwagen Projectontwikkeling maakten we ook het deurwaarderskantoor Hiemstra in Appingedam en een gebouw volgens hetzelfde concept in Drachten. TIJDELIJKE HUISVESTING PROVINCIE FRYSLÂN Het prachtige gebouw voor de provinciale waterstaat van mijn wijlen goede vriend Ruud Feekes zou gesloopt worden als het nieuwe provinciehuis klaar was. Om een tijdelijk huisvestingsprobleem voor de provincie op te lossen realiseerden we een tijdelijk en demontabel gebouw naast het nog bestaande gebouw. Het heeft 10 jaar dienst gedaan en is toen gedemonteerd. “Het is op haar eigen sterke stalen poten zo de stad uitgelopen”. 200 552-2000 718-2002

BOULEVARD OF BROKEN DREAMS Ik heb veel gebouwd maar ook regelmatig ontwerpen gemaakt die om uiteenlopende redenen niet door gingen. Bovenstaande kantoor ontwierp ik in een park in Burgum. Uiteindelijk realiseerden we op die locatie met veel plezier het Maximacentrum. Onderstaande ronde kantoor ontwierp ik voor Wetterskip Fryslân in Drachten. Graag had ik dit gebouw gerealiseerd. Het is een fijn, bijzonder, duurzaam en optimaal efficiënt gebouw. Het ontwerp toonde aan dat met dit programma, in deze vorm gerealiseerd er beduidend minder materiaal en investeringen nodig waren voor de realisatie. Helaas ging het project niet door. 201 885-2008 794-2004

HET PLEZIER VAN HET DETAIL Ontwerpen. Construeren. Organiseren. Dat is wat we doen. Gebouwen en woningen realiseren voor gebruikers en omgeving. De kunst van bouwen. Het beheersen van de materialen en constructies. Doordenken tot in detail. Details met zeggingskracht realiseren. Wat nodig is mooi maken. Onderstaande foto laat het paviljoen zien, met een royale kraag van zonwerende lamellen, zoals we dat voor het kantoor van Kooyenga in Dokkum realiseerden.

KANTOORGEBOUWEN Nr. Werk Plaats Aantal 854 845 761 718 690 650 552 533 516 448 Cenned Telecom Joure Verzamelkantoorgebouw Kooyenga Groep IFD Kantoor provincie Fryslân Vernieuwbouw gemeentehuis Gemeentehuis Weststellingwerf Deurwaarderskantoor Hiemstra Kantoorruimte Van Marrum Kantoorruimte J.R. Stelwagen Deurwaarderskantoor Reinders Dokkum Dokkum Leeuwarden Wolvega Wolvega Appingedam Franeker Drachten Buitenpost 11 10 09 08 07 06 04 03 02 01 203

VERBOUW | RENOVATIE RESTAURATIE | HERBESTEMMING 205

HET HAERSMA HÚS TE LEEUWARDEN Weinig was er over van de klassieke gevel en ook binnenin was het pand ernstig in verval geraakt sinds zich een garagebedrijf met o.a. een grote overheaddeur in dit historische pand gevestigd had. We hebben de gevel teruggebracht in haar oorspronkelijke allure en hebben de waardevolle delen van het interieur gerestaureerd. MODEHUIS RINSMA TE GORREDIJK RINSMA MODE te Gorredijk is een vooraanstaand damesmodehuis waarvoor we de winkel verbouwden en uitbreidden op de locatie van de naburige fotowinkel. Dat pand werd afgebroken om plaats te maken voor een forse uitbreiding van het verkoopoppervlak. In het verlengde van de architectuur van het bestaande pand realiseerden we een klassiek ogend pand geheel in de stijl van het bestaande modehuis. 109-1993 492-1998

RENOVATIE EN MODERNISERING VAN BUNGALOW TE TYTSJERK De installaties, de isolatie, de staat van onderhoud en de verouderde indeling en matige gebruiksmogelijkheden vormden de aanleiding voor de verbouw en uitbreiding van deze bungalow. Na een grondige renovatie en modernisering kan deze bungalow weer lang vooruit. Interieur, exterieur en techniek vormen weer een vitaal geheel. 207 995-2011

208 799-2006

VAN DER GANG WATCHES De voormalige Landbouw Winterschool in Dokkum was decennialang een vertrouwde plek voor generaties boerenzonen uit de omstreken. Ze werden hier opgeleid voor het voortzetten van het bedrijf van hun ouders. Het gebouw huisvest nu Exakt Fijnmechanica en Van der Gang Watches, een voor Nederland unieke horlogefabriek. Het gebouw, met haar rijke historie en haar zorgvuldige architectuur, hebben we verbouwd en gerenoveerd met respect voor de bestaande bouwstructuur en de historische details. We voelden ons meteen thuis bij de zorgvuldigheid waarmee het bestaande gebouw was ontworpen en gebouwd. Bijna alle originele tekeningen van het gebouw, met liefde en zorg gemaakt, waren nog aanwezig. We hadden een duidelijk doel voor ogen met deze verbouwing. Er moest een zakelijk, functioneel en representatief gebouw ontstaan. Het moest mooi worden. Er moest op een zakelijke en creatieve wijze uitdrukking gegeven worden aan de opvattingen van het bedrijf. Laagdrempelig, maar op een hoog niveau moesten klanten ontvangen kunnen worden. Het moest een stimulerende werkplek zijn voor de medewerkers van Van der Gang.

VAN BASISSCHOOL TOT MEDISCH CENTRUM Ameland was toe aan een nieuw medisch centrum. De artsenpraktijk van Maters groeide na 12 jaar aan huis gevestigd te zijn geweest, uit zijn jas. Bovendien was het brede scala aan diensten dat de praktijk aanbood niet meer te faciliteren in de bestaande praktijk. De gewenste realisatie van een volledig geautomatiseerde medicijnrobot vormde de doorslag voor het vestigen van het medisch centrum in een nieuw gebouw. De medicijnrobot was niet de enige innovatieve activiteit die nieuwe huisvesting noodzakelijk maakte. Ook vormden de uitbreidende faciliteiten op het gebied van videoconsulting met ziekenhuizen aan de vaste wal, de toenemende dienstverlening en het faciliteren van verblijfsaccommodatie voor arts en assistenten aanleiding tot het realiseren van een uitgebreide vestiging. Op hoogtijdagen van het toerisme verdrievoudigt de bevolking van Ameland. Dit brengt dito behoefte aan dienstverlening door huisartsen op het eiland met zich mee. Gelegenheid voor nieuwbouw op Ameland is beperkt. Het vrijkomen van de voormalige basisschool in Nes vormde een uitgelezen kans. Het bestaande gebouw bestond uit 5 klaslokalen met algemene ruimtes. Rondom het gebouw was een royaal terrein met pleinen en groenvoorziening beschikbaar. Ogenschijnlijk leek het gebouw aanvankelijk weinig geschikt voor vestiging van een medisch centrum. Eerdere plannen van een met de opdrachtgever bevriende aannemer leidden niet tot een oplossing. Net als bij eerdere verbouwingen die ik deed, ben ik ook hier uitgegaan van de kansen die het bestaande gebouw bood. 210 922-2010

Het bestaande gebouw oogt met deze aanvulling royaal en uitnodigend. Waar het eerst onlogisch leek, bleek het in praktijk prima te voldoen. Het aardige van glas is dat je het met applicaties precies zo transparant kunt maken als je wilt. Aan de binnenzijde hebben we witte vitrages in vlinderplooi aangebracht. Het effect hiervan is van binnenuit een prachtig zicht is op de omliggende duinen, maar je kunt van buiten niet naar binnen te kijken. Patiënten voelen zich veilig en hun privacy is gewaarborgd. Voor een medisch centrum is een logische routing van groot belang. Patiëntenstromen moeten op de meest vanzelfsprekende wijze plaatsvinden. Arts-patiënt contacten vormen het wezen van de dienstverlening in een medisch centrum. Rik en Eeke Maters wisten hoe hun praktijk moest functioneren. Het was aan mij hier logisch vorm aan te geven. Rood is naast wit de kleur in het gebouw. De vloeivloer, de golvende gecapitonneerde kunstleren banken, de operatietafel en de deuren kregen deze kleur. Het is een doelmatig gebouw geworden. Artsen, ondersteuners en patiënten kunnen elkaar ontmoeten in een professionele en inspirerende omgeving. Patiënten voelen zich er veilig.

Nadat ik het programma van het medisch centrum in mijn hoofd had, dienden de kansen voor verbouw zich met ogenschijnlijk gemak aan. Voor Rik en Eke maakte ik op het schoolbord een eerste schets. In een verkennend gesprek met hen lieten de kansen die het gebouw bood zich al vertalen in deze krijtschets. Veel tekeningen, berekeningen, calculaties en details verder, konden we de bouwvergunning aanvragen en het werk aanbesteden. De plaatselijke aannemer en installateur contracteerden we voor de uitvoering van het werk. Het bouwtoezicht vormde een van de genoegens van het project. Fijn op de boot naar mijn geliefde Ameland. Alle details grondig doornemen en controleren en daarna weer een fijn boottochtje terug naar de vaste wal als beloning. We splitsten vier lokalen op in twee delen, waardoor een viertal consult- en enkele onderzoekszones ontstonden. Eén lokaal vormden we om tot operatieruimte en laboratorium en een ander lokaal doet nu dienst als “prikruimte” met wachtaccommodatie. Een appartement werd gerealiseerd in een lokaal met bijruimten. Alle facilitaire functies vonden een logische plek binnen de beschikbare technische ruimtes. De bestaande school was niet groot genoeg voor het huisvesten van alle benodigde functies. De robot en een deel van de administratieve ruimtes konden we nog in een dienstenzone van het gebouw onderbrengen. Extra capaciteit heb ik ondergebracht in een glazen volume dat we aan de bestaande school bouwden. Van krijgschets tot gebouw 212

RENOVATIE EN UPGRADING KLASSIEKE VILLA De indeling was verouderd, hokkerig en niet praktisch. Een nieuwe keuken was noodzakelijk en een moderne toevoeging was gewenst. De gebruiksmogelijkheden van het huis moesten vergroot worden. In harmonie met het bestaande interieur hebben we een nieuwe indeling gerealiseerd in de helft van deze symmetrisch georganiseerde villa. Door een moderne uitbreiding van staal en glas hebben we extra ruimte gerealiseerd. Het contrast tussen de moderne uitbreiding en de klassieke villa geeft belevingswaarde aan de voorheen wat saaie villa. Zonder te overdrijven is een contrasterend maar harmonieus geheel gerealiseerd. Exterieur en interieur zijn bij elkaar betrokken. 905-2008

WOONHUISUITBREIDING OP AMELAND Het huis dat verbouwd en uitgebreid moest worden is een archetypisch ontwerp van eind jaren zestig. Een huis zoals een kind dat tekent. Het ligt op een geweldige plek aan de rand van de Amelander duinen. Het is een groot huis dat vroeger in gebruik is geweest als pension. De beschikbare ruimte was echter niet mooi verdeeld en de woonkamer en de keuken waren klein. Bovendien was er weinig zicht op de duinen vanuit het zitgedeelte. Er was behoefte aan meer praktische ruimte en er moest een popoefenruimte gerealiseerd worden. We hebben de wensen vertaald in een nieuw “huisvormig” volume met een daar doorheen stekend volume met een glazen pui en een witte gestukadoorde omlijsting. In het nieuwe “huis” is de popoefenruimte ondergebracht. In het scheef daar doorheen stekende volume is de uitbreiding van het woongedeelte ondergebracht. De scheve lijn is spannend én functioneel. Het vormt zowel binnen als buiten lekkere zitplekken. Door de scheve lijn wordt het volume aan de zijde van de buren verkleind en wordt een bestaande aangebouwde schuur onopvallend in het volume opgenomen. De materialisering met de natuurlijke leien en het stucwerk geeft het geheel een spannende en optimistische uitstraling die goed past bij het bestaande huis en het omringende duinlandschap. 960-2011

PAVILJOEN IN DE TUIN De uitbreiding van het eigentijdse woonhuis met een paviljoenvormige uitbreiding biedt de gewenste ruimte voor de vleugel, een nieuwe keuken en een zithoek met zicht op de tuin. Licht lucht en ruimte omringd door een royale tuin. MONUMENTAAL EN KWETSBAAR AAN DE SINGEL Het prachtige monumentale woonhuis aan de Noordersingel in Leeuwarden werd gekoesterd door haar eigenaar, bood veel gebruiksmogelijkheden, maar plaats voor de gewenste vleugel was er niet. Ook voldoende bergruimte ontbrak. We realiseerden een moderne en lichte uitbreiding, vergrootten de berging en bouwden een royale kelder. De ruimte op de begane grond biedt door de vergroting nu ook voldoende ruimte voor een vleugel en een prachtige royale leefkeuken. Door een zorgvuldige voorbereiding met veel gedetailleerde berekeningen en tekeningen en complete bouwbegeleiding is het gelukt de sloop van een belangrijk deel van het achterhuis, de bouw van een kelder en de uitbreiding zonder schade en met een prachtig eindresultaat te realiseren. Maatwerk, helemaal naar wens. 215 329-1994 921-2009

GENIETEN AAN DE EE “INGREEP ALS EEN VISGRAAD” Door het optillen van het dak van het schuurvormige oude woonhuis en dit te verbinden met een erker over twee woonverdiepingen aan de voorzijde én de achterzijde, ontstond de benodigde ruimte voor het realiseren van een volwaardig woonhuis. De ingreep legt in het interieur de verbinding tussen het water aan de voorzijde en het achtergelegen landschap. Als een visgraad zijn de historische balken in de oude kap zichtbaar gelaten in het interieur van de verdieping. VAN SCHOOLGEBOUW NAAR WOON- WERKHUIS In de voormalige school brachten we de woonkamer, woonkeuken en atelierruimte onder. In de bijpassende uitbreiding de slaapvertrekken c.a. Het complete gebouw werd gerenoveerd, gemoderniseerd en geïsoleerd. 216 606-2000 891-2007

OP DE SCHOUDERS VAN DE GESCHIEDENIS We functioneren op de schouders van de geschiedenis. Bijgaand twee voorbeelden van projecten waar we de geschiedenis behouden hebben voor ons nageslacht. Bij het project hierboven maakten we van 8 kleine diaconiewoningen in Bolsward 4 eigentijdse woningen voor één of twee persoons huishoudens. Het casco brachten we naar de eisen van de huidige tijd en restaureerden we waar mogelijk. Noemenswaardig is ook het project hiernaast. Zes blokjes met elk 4 rug-aan-rug woningen. Een bijzondere typologie die zeldzaam is. Fijn daarom ook deze woningen gerenoveerd te hebben en zo behouden te hebben voor de toekomst. 807-2007 838-2007

RESTAURATIE KRUISBROEDERSKLOOSTER UIT 1450 TE FRANEKER Eén van onze grotere werken is de realisatie van het psycho-geriatrische verpleeghuis te Franeker. Een onderdeel daarvan is de restauratie van het voormalige kruisbroederklooster uit 1450. Dit gebouw doet dienst als recreatievoorziening voor het genoemde huis en wordt daarnaast verhuurd voor bijzondere bijeenkomsten c.a. Het klooster was voorheen aan het oog onttrokken omdat het bijna volledig ingebouwd was in het bouwwerk dat wij in ons project hebben gesloopt. Het klooster is door onze inspanningen een ervaarbaar onderdeel van het verpleeghuis én de stad Franeker geworden. De her en der op de oude gebouwen verspreide wapenschilden hebben we netjes bij elkaar gebracht in de kopgevel van het gerenoveerde dienstgebouw. 218 925-2011

VERBOUW VOORMALIG SANATORIUM BEATRIXOORD TE APPELSCHA Heel precies en met heel veel zorg en compassie maakten we een compleet plan voor de verbouw van voormalig sanatorium Beatrixoord te Appelscha. Alle onderdelen van het plan werkten we uit, zoals dat hoort bij een psychogeriatrisch verpleeghuis. Alle ruimtes ergonomisch verantwoord, gericht op het welbevinden van de bewoners en het gemak van verpleegkundigen. Badkamers werkten we uit tot op het niveau van de douchekop. Helaas zette de verandering van de regelgeving in de zorg en de daardoor veroorzaakte onzekerheid bij de opdrachtgever een streep door het plan. Jammer van het mooie plan en al het werk. Maar in een resumé van ons werk mag een verwijzing naar dit project niet missen. 219 940-2010

VERBOUW VERPLEEGHUIS Uitbreiding- en verbouw van verzorgingshuis tot psychogeriatrisch verpleeghuis. Ontwerp interieur en exterieur. VERBOUW PAKHUIS TOT WONING Van een oud en versleten pakhuis met drie lage verdiepingen maakten we een ruim en licht woonhuis met twee verdiepingen. 220 943-2011 835-2006

SPECTACULAIR VERBOUWD VOOR BEVER SPORT Als ontwerpend en uitvoerend team hebben we een spectaculaire verbouwing uitgevoerd voor Bever Sport. We hebben veel gesloopt, zoals een groot deel van de gevel, de complete betonnen eerste verdiepingsvloer en de in de weg staande betonconstructies. In de tweede verdiepingsvloer hebben we een groot gat gemaakt ten behoeve van een moderne trap en veel daglicht. Om te voorkomen dat het pand door de sloop van alle constructies in zou storten, hebben we een complete nieuwe staalconstructie inclusief nieuwe heifundering gerealiseerd. Zo ontstond ruimtelijkheid in het pand. De combinatie met nieuwe gevels, een glazen lift en een mooie trap en daglicht in het trappenhuis zorgde voor een complete metamorfose. Bever Sport noemt het resultaat “verbluffend” en is bijzonder ingenomen met hun nieuwe winkel. Een representatieve winkel met de juiste uitstraling voor hun bedrijf. 221 1011-2015

BETONBEKISTINGEN EN MATERIEELVERHUUR Uitbreiding en verbouw van kantoor met productiefabriek voor De Hon Verno. Betonbekistingen en materieelverhuur. Toepassing van schoonwerk beton in het interieur van het kantoor. HERBESTEMMING BASCULEKELDER De basculekelder van de voormalige Geeuwbrug te Sneek kreeg in ons plan een nieuw leven als popoefencentrum met bar en ruimtes voor kleine concerten. 222 324-1996

VERBOUW POLDERBOERDERIJ Een boerderij van een standaardtype uit 1953 had zijn functie als boerenbedrijf verloren. Voor de nieuwe eigenaar realiseerden we het plan voor een droomhuis. Het voorhuis verbouwden we tot slaaphuis. Drie slaapkamers, een badkamer en een wasruimte. Een deel van de schuur werd bestemd tot hobbyruimte en in het resterende deel maakten we een woonkeuken, een zithoek en een kantoor. Op de eerste verdieping van de schuur maakten we een grote woonruimte met in elk dakvlak een royale loggia voor licht, uitzicht en buitenruimte. De weidsheid rondom de boerderij is zo optimaal te beleven. Licht lucht, ruimte en vergezichten bepalen de sfeer in de royale leefruimte. Een royale vide en een comfortabele trap leggen de verbinding tussen de verschillende leefruimtes. Het plan is vormgegeven vanuit de logica van de bestaande gebintconstructies. 223 1009-2014

HOTEL EN WOONBOERDERIJ IN NES OP AMELAND In een drietal fases vernieuwden we Hotel Ameland van een gedateerd hotel uit de oorlogsjaren naar een modern familiehotel met voorzieningen op het niveau van 4 sterren. Voor de familie Kuperus waarvoor we hotel verbouwden hebben we ook de in het centrum van Nes gesitueerde boerderij verbouwd tot woonboerderij voor twee huishoudens. Het in de zestiger jaren gebouwde voorhuis sloopten we en in de schuur realiseerden we woonruimte. 587-2002 890-2008 935-2010

Vogelvlucht voorzijde Doorsnede Vogelvlucht achterzijde 225

MULTIFUNCTIONEEL JONGEREN- EN MUZIEKCENTRUM “Op de schouders van de geschiedenis bouwen aan de toekomst”. Dit thema was leidend voor ons ontwerp voor de verbouw en nieuwbouw van De Buze in het centrum van Steenwijk. Mooi gelegen aan de rand van het oude bolwerk, en naast de oude stadspoort. Het voormalige schoolgebouw is vernieuwd. Een oud volume is gesloopt waardoor er zicht kwam op het naastgelegen kerkje. De locatie is een beschermd stadsgezicht. Het gebouw dat we nieuw bouwden past daarin voorbeeldig. Het werd door de Overijsselse welstandscommissie uitgeroepen tot voorbeeld voor eigentijds bouwen in een historische omgeving met respect voor de geschiedenis.

“DE NIEUWE BUZE” In opdracht van de gemeente Steenwijkerland is een nieuw centrum getekend dat geschikt is voor een brede doelgroep. Het bestaande schoolgebouw werd vernieuwd en het verkrotte aansluitende, tot eethuisje verbouwde woonhuis, werd gesloopt. Dit stak dominant door de rooilijn en nam het zicht weg op een mooi kerkje, dat er naast gesitueerd is. De locatie is een beschermd stadsgezicht en aanvankelijk was niet gedacht aan sloop van panden op deze plek. Door het eethuisje wel te slopen kwamen de karakteristieken van het bijzondere schoolgebouwtje en de kerk naar voren en werd hun bijzondere wederzijds versterkende relatie voelbaar. “De Nieuwe Buze” verenigt jong en oud in Steenwijk. Op de schouders van de geschiedenis bouwen aan de toekomst”. Dit thema was voor mij leidend bij het ontwerp voor “De Nieuwe Buze” in het centrum van Steenwijk. Mooi aan de rand van het hoge bolwerk en naast de oude stadspoort ligt “De Buze”, een muziekzaal. De Buze is een begrip in Steenwijk en omstreken. Een trouwe club “oudere jongeren” runt dit centrum met veel passie. De groep was echter te klein geworden en het gebouw te sleets. In opdracht van de gemeente Steenwijkerland heb ik een nieuw centrum getekend dat geschikt is voor een brede doelgroep. Het bestaande schoolgebouw waarin de Buze gevestigd is, werd vernieuwd en het verkrotte aansluitende, tot eethuisje verbouwde woonhuis, gesloopt. Op de door de sloop beschikbaar gekomen plek heb ik de benodigde uitbreiding van het centrum ontworpen in een modern volume dat bekleed is met brons- / goudkleurige aluminium lamellen en voorzien is van zwarte metalen kozijnen en veel glas. Het is een element volledig in contrast met de kerk en de voormalige school. Maar het gebouw is niet dominant en overheersend, het komt voort uit de kenmerkende volumes en belijningen van de bestaande bebouwing. De rooilijn van de kerk en de rooilijn van de school zijn doorgezet, de goothoogte van de kerk is gevolgd en de diepte van de kerk komt overeen met de diepte van de nieuwbouw. Door in de vormgeving geen elementen uit het verleden over te nemen maar te kiezen voor een verfijnde eigen expressie blijft de geschiedenis haar eigen waarde houden en richt de nieuwbouw zich op het heden. Ik heb geprobeerd dezelfde verfijning te bereiken waarmee de bestaande gebouwen gemaakt zijn, maar dan in het nú. Oud en nieuw verenigen zich zo tot een harmonieus geheel dat niet dweept met het verleden, maar op een eigentijdse optimistische wijze met elementen van nu vormgegeven is. 999-2014

RENOVATIE VERVALLEN PANDEN TE SNEEK TEN BEHOEVE VAN POPOEFENCENTRUM Voor Timpaan Welzijn hadden we met succes een aantal opdrachten uitgevoerd. Het was dan ook logisch dat we ook de opdracht kregen voor de renovatie van een aantal vervallen panden achter hun welzijnsgebouw. In de gebouwen moesten de popoefenruimtes ondergebracht worden die verloren waren gegaan door de gemeentelijke sloop van de oude. Het project verliep voorspoedig en we hebben tot in detail de renovatie voorbereid en de oefenruimtes geconstrueerd. Samen met de geluidsexperts van ingenieursbureau Landstra. 228

Compleet en zorgvuldig 2D en 3D tekenwerk vormen samen met nauwkeurige berekeningen en beschrijvingen bij ons de basis voor een succesvolle uitvoering. In dit geval vormden de geluidsberekeningen van bureau Landstra daarnaast een uitstekende basis voor een betrouwbare realisatie. 229

SAMEN NAAR SCHOOL IN OUDE BILDTZIJL In Oude Bildtzijl hebben we de openbare en christelijke basischool samengebracht in één gebouw. Daarvoor verbouwden we één van de twee scholen. Zoals vaak bij dergelijke opdrachten was er een bescheiden budget beschikbaar. Voor mij vormt dit geen probleem. Binnen de normen van redelijkheid en billijkheid kan ik mij prima redden met een bescheiden budget. “In de beperking toont zich de meester”, zo zeggen ze toch? Het bestaande schoolgebouw was laag, donker, er waren veel verloren ruimtes en het zat, door diverse verbouwingen, onlogisch in elkaar. Door een aantal relatief eenvoudige ingrepen, waaronder het verhogen van het dak, was het mogelijk om er een volledige samenwerkingsschool in onder te brengen. Verloren ruimte eruit, nuttige ruimte er voor in de plaats. Nuttige en fijne ruimte voor het optimaal functioneren van kinderen en hun leerkrachten. Ruimtes die flexibel indeelbaar zijn en waarvoor de verhoudingen bepaald zijn vanuit ergonomie en het optimaal functioneren van mensen. Ruimtes waarvoor ook de meubileringen zijn bedacht waardoor het gebouw inclusief de inrichting praktisch is. Uiteindelijk ontstaat daardoor een fijn gebouw. 997-2014 230

VERBOUW EN UITBREIDING SCHOLEN CBO G2 Ook voor de samenwerkingsschool van CBO G2 Jelsum, Cornjum en Britsum realiseerden we de verbouw en uitbreiding van hun schoolgebouwen. Het zijn ontwerpen vanuit de menselijke maat, de schaal en de context. Leren en optimaal functioneren staan centraal. VERBOUW EN UITBREIDING LSV Voor De Leeuwarder schoolvereniging LSV in Leeuwarden realiseerden we de renovatie en de uitbreiding van hun schoolgebouw tot een eigentijds leergebouw voorzien van alle moderne onderwijsvoorzieningen. 231 1016-2016 901-2008

TRANSFORMATIE VOORMALIG BOERENERF Op een van de mooiste plekken van Fryslân, aan de rand van het IJsselmeer bij Mirns, hebben we een totaalplan gemaakt voor de transformatie van erf en gebouwen van een voormalige boerderij. Het voormalige boerenbedrijf wordt nu een landgoed voor een van de oudste families uit Amsterdam. De landerijen krijgen een natuurbestemming. De koeienstallen worden gesloopt en er wordt een nieuwe landschapsbeheerschuur met kunstatelier gerealiseerd. Voor de oudste loods hebben we een verbouwplan gemaakt voor de herbestemming tot beheerderswoning. De bestaande garage wordt omgevormd tot beheerderskantoor en het woonhuis wordt verbouwd en uitgebreid. Dit woonhuis van het type “boerderette” is in ons plan getransformeerd tot een royale stijlvolle villa, welke recht doet aan de prachtige locatie. Niet grotesk, maar naar maat, schaal en expressie passend in het landschap. Het is een zorgvuldig plan dat vraagt om een zorgvuldige en liefdevolle uitvoering. We zijn nog in hoopvolle afwachting. Bestaande situatie met loopstallen Vernieuwd woonhuis Landschapsbeheerschuur met atelier Vernieuwde situatie Stalling Vernieuwd / uitgebreid woonhuis Landschapsbeheerschuur / atelier Woon / werkschuur 232

233 1020-2017

VERBOUW VOORMALIG POLITIEBUREAU Het voormalige politiebureau te Menaldum transformeerden wij tot 6 wooneenheden voor begeleid zelfstandig wonen. De Tuorrebout, onze opdrachtgever, biedt dagbesteding aan voor jong volwassenen en ouderen met een verstandelijke beperking. Het gaat hier om begeleiding op het gebied van wonen, werken en vrije tijd. Het verbouwen van het voormalige politiebureau was een complexe opgave, waarbij de complexiteit niet zat in het ruimtelijk indelen van het gebouw, maar lag op het gebied van geluidsisolatie en installatietechniek. Het betreft hier zelfstandige wooneenheden die geluidstechnisch optimaal van elkaar gescheiden moeten zijn. Ook installatietechnisch zijn het zelfstandige eenheden met hun eigen sanitair en eigen kookgelegenheid. Het woud aan kanalen en leidingen moest onzichtbaar weggewerkt worden in de zeer beperkte omvang van het bestaande gebouw en zonder de geluidsisolatie onderling te verstoren. Ook het beperkte budget dat beschikbaar was voor deze verbouwing was gecompliceerd. Met creativiteit, kennis en vakmanschap en samen met onze adviseur voor bouwfysica en installaties is het gelukt deze complexe puzzel op te lossen. Het is een fijn gebouw geworden waar 6 jongvolwassenen onder begeleiding een mooie woonplek gevonden hebben. Het dorp heeft er weer een keurige voorziening bij. Dit project is een mooi voorbeeld van kleinschalig herbestemmen van een bestaand gebouw in een dorpse omgeving. Waar verkrotting dreigde is nu een zinvolle woonvoorziening gerealiseerd. 942-2014

MEDISCH CENTRUM EN PENTHOUSE Voor het voormalige uitvaartcentrum aan de Rengerslaan te Leeuwarden hebben wij het plan gemaakt voor de herbestemming tot medisch centrum. Inmiddels werken diverse medische specialisten samen in dit gebouw. Het is flexibel en kan zich door de tijd aanpassen aan wisselend gebruik van de ruimte. De eigenaar woont op de bovenste verdieping van het gebouw. Hij wilde een droompenthouse “on top”. Dat is er gekomen. Het is een “dijk van een appartement” geworden. Van alle denkbare gemakken voorzien. En met grote dakterrassen rondom. Wat wil je nog meer. Een penthouse op je eigen gebouw dat duurzaam verhuurd wordt als medisch centrum. En dat ook nog in het centrum van de stad naast het Rengerspark. Het is een mooi voorbeeld van zinvol herbestemmen van dit gebouw dat haar functie als uitvaartcentrum had verloren. 235 942-2014

Dwarsdoorsnede Perspectivische dwarsdoorsnede Constructieve bouw Perspectivische langsdoorsnede 236

VERBOUW BOERDERIJ We hebben veel ervaring opgebouwd met het tekenen en construeren van boerderijen. Het kloppend 3D tekenen van de historische constructies is een feest op zichzelf. Op basis van oude tekeningen en opmetingen ter plaatse hebben we al diverse boerderijen compleet in beeld gebracht. Een kloppend 3D model is voor ons de beste basis voor een succesvolle bouwvoorbereiding. Deze tekeningen laten de vernieuwbouw van een oude boerderij zien. De bestaande stelp met voorhuis is in een te slechte staat om het te kunnen redden. Op het moment van dit schrijven zijn we bezig met de voorbereiding van deze vernieuwbouw. Het ontwerp is gereed en de kostenberekening is gemaakt. Nu nog de bouwtekeningen maken voor de vergunningen en een aannemer vinden die het vakmanschap heeft voor de realisatie. Het is een droomplan geworden. Het voorhuis wordt ingericht als studeer- en muziekruimte met op de verdieping een logeergelegenheid. De schuur wordt woon- en slaapruimte. Door meerdere plekken te creëren wordt de ruimte gedeeld en wordt de intimiteit gewaarborgd. De constructieve opzet van de boerderij is leidend voor de wijze waarop de plekken zich vormen. De indeling en de constructie vormen een logisch, elkaar versterkend geheel. Vogelvlucht perspectief Begane grond en verdieping 237 1039-2018

VERBOUW SPLIT LEVEL BUNGALOW Al eerder revitaliseerden we een werk van wijlen architect Teeuw uit Leeuwarden. Dit keer was het de in verval geraakte privé woning van de architect; een split level bungalow. We vergrootten het woonoppervlak aanzienlijk en maakten van deze gedateerde bungalow, met recht een droomhuis. Waar het voorheen een enorme energieverslinder was, is het nu een goed geïsoleerd woonhuis met een moderne energiezuinige installatie. Alle onderdelen van het woonhuis zijn grondig aangepakt. Het interieur is volledig naar wens van onze opdrachtgever aangepast. We hebben er voor gezorgd dat er overal veel ruimte in het huis is zonder de geborgenheid te verliezen. In het hart van de woonkamer is een met eiken fineer bekleed hart gemaakt waarin we een deel van de keuken, een bijkeuken en een speelhoek hebben gemaakt. Via grote glazen puien hebben we veel licht in het interieur gebracht. De revitalisatie van deze speciale split level bungalow is een mooi voorbeeld van duurzaam herbestemmen. Dit bijzondere huis kan met haar nieuwe eigenaren de toekomst weer behaaglijk en energiezuinig tegemoet. BUITENRUIMTE VOOR KANTOORVILLA Deze kantoorvilla heeft behalve een toegang tot de voordeur, geen buitenruimte. Het kantoor was ingekrompen en de eigenaar wilde op de eerste en tweede verdieping bij zijn kantoor gaan wonen. Voor voldoende buitenruimte bedachten we een extra groot balkon dat we voor het pand plaatsten. Sommige goede ideeën sterven een vroege dood. De eigenaar ging toch maar elders zijn woonruimte zoeken. 1037-2017 238

WOONCOMPLEX VERBETERING Energiebesparing, verduurzaming en woningverbetering. Thema’s waar we veel ervaring mee hebben. Voor bovenstaand complex wonnen we de uitgeschreven competitie. Boven de 3D tekening die we van het complex als geheel maakten. Rechts een schetsimpressie van het idee voor de woonomgeving. De taluds faciliteren nieuwe woon- en werkruimtes en maskeren de lelijke plint van het complex. VAN OUDERWETSE KERKZAAL NAAR EEN OMARMENDE WARME KERKRUIMTE In 2001 was eindelijk de kogel door de kerk. De nieuw gevormde gemeente Fenix/Goede Herder ging zich vestigen in de Fenix, die daarvoor eerst een grondige aanpassing moest ondergaan. Eén grote rechte zaal met twee brede rijen stoelen die uitzicht boden op een klein, hoog en vooral dominant podium dat als liturgisch centrum dienst deed. Dat was de bestaande toestand van de kerkzaal zo ongeveer. Na de verbouw is het een kerkzaal geworden waar samenhang in zit. Met name de ouderwetse kerkzaal kreeg een compleet nieuwe indeling en de opstelling werd aangepast aan de moderne liturgie. Waar de gemeente zich als eenheid kan richten op het liturgisch centrum dat veel meer is dan een podium met een kansel. “Met elkaar één”, dat is de gedachte achter het ontwerp. Het straalt saamhorigheid uit. Rechts mijn ontwerpschets van het concept. 2000-2011 721-2000

JAN ERINGA MODE Complete restyling en renovatie van het interieur en exterieur van het gebouw van Jan Eringa Mannenmode in de historische binnenstad van Leeuwarden. CONCEPTSCHETS ERINGA MANNENMODE In de bestaande toestand waarmee we de verbouw en renovatie van het pand van Eringa Mannenmode in Leeuwarden startten, was de begane grond een sombere zwarte getimmerde “bak” met daarboven een schraal wit geverfde bovenzijde. In ons verbouwplan hebben we van het pand weer één geheel gemaakt van straatniveau tot en met het dak. Het pand hebben we haar authentieke verticale karakter met een opbouw van onderbouw-middendeel een bekroning gegeven. De onderkant is nu licht gekleurd, het middeldeel antraciet en taupe. De frieslijst met dakkapel is wit. De bij de winkel behorende panden in de Oosterstraat en het belendende pand links van het hoofdpand hebben we ook als onderdelen van het geheel ontworpen. De Oosterstaat heeft met de renovatie weer een aantrekkelijke entree gekregen. 924-2010 240

ONTWERPTEKENING ERINGA MANNENMODE 241

MULTIFUNCTIONEEL CENTRUM TE RIED De vader van Jorne belde me ooit om te vragen of ik ook een plekje voor zijn zoon had op mijn architectenbureau. Zijn zoon was net afgestudeerd aan de TU en wilde graag aan de slag. Ik had een plekje en zo ging Jorne als trainee met wederzijds plezier bij mij aan de slag. De vader was ook voorzitter van de bouwcommissie die zich inzette voor de realisatie van het nieuwe multifunctionele centrum in het dorp. Het was een enthousiaste en slagvaardige commissie, die er ook in slaagde voldoende budget bij elkaar te krijgen. Vele sponsoren hebben ze weten te motiveren. Je begrijpt het al, Jorne moest het gebouw ontwerpen, maar de bouwcommissie had wel een ervaren architectenbureau nodig om het ontwerp goed op papier te krijgen, de engineering te verzorgen, de rompslomp voor de vergunningsaanvraag op zich te nemen en, last but not least, de aanbestedingsstukken en de bouwvoorbereidingstekeningen te maken. Natuurlijk heb ik dat op mij genomen. De verbouwing van dit voormalige schoolgebouw met hoofdmeesterswoning is naar volle tevredenheid verlopen. Nadat de aannemer het casco gereed gemaakt had, is er met een groot aantal vrijwilligers met inzet en enthousiasme gewerkt aan de afbouw. Dit project laat goed zien wat de verbondenheid en samenwerking van gemotiveerde, kundige en enthousiaste mensen kan voortbrengen. De verkleinde school met hoofdmeesterswoning en de uitbreidingen er naast en er tussenin 1017-2016

UITBREIDING VAN EEN ARBEIDERSHUISJE Op een prachtige plek net buiten Stiens staat een vrijstaand arbeidershuisje. Het is vervallen en biedt geen passende woongelegenheid meer. De buurman aannemer heeft het gekocht en mij gevraagd een ontwerp te maken. De maximaal toegestane oppervlakte moest bijgebouwd worden. Het moest een droomhuis worden dat de toekomstige bewoner rust ruimte en comfort biedt. In het plan wordt het oude huisje het slaaphuis. De voormalige ”aanlegering” had geen stahoogte en is in het plan opgehoogd. Ernaast is een royale carport ontworpen die ook als grote veranda dienst kan doen. Aan de zonzijde, voor het oude huisje is een rechthoekig volume gepland met woonkamer en leefkeuken. Rondom zijn grote terrassen gepland met afwisselend dichte en open luifels met beweegbare zonwering. Er is uitzicht rondom. Van zonsopkomst tot zonsondegang kan van het licht en de omgeving worden genoten. Het geheel is bedacht in vergrijzend redceder zodat het volume opgaat in het prachtige omliggende landschap. 243 1041-2017

VERBOUW | RENOVATIE | RESTAURATIE | HERBESTEMMING Nr. Werk Plaats Omschrijving 1017 1011 Dorpshuis De Rede Ruiterskwartier 1003 BB De Vries 1000 0997 0995 0982 0981 0965 Tiemersma Feijen Backx Skierhûsterwei Basisschool Bijlsma – Koopmans Schuurman - Douma Duong - Huynh Bakker 0963 Weerstra - Seinstra 0957 0956 0955 0954 0946 0943 0942 0939 0935 0934 0924 0925 0922 0921 0905 0891 0890 0835 0838 0831 0817 0807 0799 0798 0792 Peereboom Berger Verpleeghuis De Spiker Romeijn Beheer De Kruyff Kuperus Audiologisch Centrum Eringa Herenmodezaak Kruizebroederklooster Huisartsenpraktijk Maters Klassieke Herenhuizen Klassicistische villa Kuiper Familie Hoeksma Hotel Ameland Familie Hoeksema Friese Greiden Woningstichting Familie Hoffer LPF Diaconiewoningen Bolsward Exakt Fijnmechanica Kooyenga Groep Johan Sijtsma architectenteam Ried Leeuwarden Apolloweg Lwd Jelsum Oude Bildtzijl Bergum Leeuwarden Leeuwarden Schrans Vrouwenparochie Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Tietjerk Schiermonnikoog Joure Harlingen Leeuwarden Leeuwarden Nes Ameland Zwolle Leeuwarden Franeker Nes Ameland Leeuwarden Leeuwarden Suameer Ameland Dronrijp Wommels Oenkerk Leeuwarden Bolsward Dokkum Dokkum Leeuwarden Verbouw en uitbreiding Verbouw pand Verbouw tot kantoor Verbouw boerderij Verbouw tot Samenwerkingsschool Verbouw woonhuis Verbouw woonhuis Redden Jugendstil gevel na brand Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding zomerhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding verpleeghuis Verbouw gebouw Rengerslaan tot medisch centrum Uitbreiding woonhuis Verbouw en restauratie tot woonboerderij Verbouw Verbouw en uitbreiding Restauratie en verbouw bij nieuwbouw verpleeghuis Verbouw voormalige school tot huisartsenpraktijk Restauratie, renovatie en verbouw Verbouw en uitbreiding Verbouw en renovatie schoolgebouw tot woonhuis Uitbreiding hotel met 10 kamers Verbouw pakhuis tot woonhuis Renovatie 12 rug-aan-rug woningen Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw voormalige handelsdrukkerij Renovatie, verbouw, uitbreiding diaconiewoningen Verbouw voormalige landbouwschool Verbouw bestaande kantoorgebouw Verbouw voormalig pompgebouw tot nieuw kantoor Aantal 72 71 70 69 68 67 66 65 64 63 62 61 60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 39 38 244

VERBOUW | RENOVATIE | RESTAURATIE | HERBESTEMMING Nr. Werk Plaats Omschrijving 0754 0739 0714 0710 0697 0679 0606 0587 0559 0492 0483 0421 0415 0412 0379 0367 0356 0329 0324 Jeugdzorg Friesland Huisartsenpraktijk Diephuis Bogaard - Van Erp Koopmans-Steinfort KAZ - uitbreiding Fenix Friesche Trouw Loge Ziel & Talman Hotel Ameland Glastra Rinsma Modehuis Schols Bosker Smink Spanje T. van Tweebaksmarkt 34 Terpstra Hooghiemstra Adema Verno - De Hon 0332 BWL 0305 0237 0214 0194 0183 BWL 0182 BWL 0173 0167 0158 0139 0136 0132 0109 0079 0069 0031 Schulze Sibma Dijkstra (Pols) Holvast - De Vries Glastra Hercules Seghersstraat Yetsenga Schootstra Seggeren D. van Leegstra Haersmahuis Volkshuisvesting Van Seggeren Installatietechniek Sietsma Drachten Hardegarijp Tytsjerk Franeker Leeuwarden Leeuwarden Snakkerburen Ameland Tytsjerk Gorredijk Oudwoude Lippenhuizen Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Goutum Aldtsjerk Burgum Leeuwarden Leeuwarden Kimswerd Vriezenveen Aalzum Dokkum Leeuwarden Leeuwarden Hempens Leeuwarden Deinum Leeuwarden Kollumerzwaag Westergeest Leeuwarden Groningen Kollumerzwaag Hantumeruitburen Verbouw kantoor Drachten en Sneek Verbouw huisartsenpraktijk Verbouw bungalow Verbouw woonhuis Verbouw kerkgebouw Logegebouw Verbouw woonhuis Uitbreiding hotel Verbouw en uitbreiding bungalow Nieuwbouw en verbouw modehuis Verbouw woonboerderij Verbouw woonhuis Verbouw woonhuis Camminghaburen Verbouw pand Spanjaardslaan Verbouw en restauratie tot grand café Verbouw Eelsmastate Verbouw woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding werkplaats en kantoor Verbouw 40 woningen Camminghaburen Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw en uitbreiding woonhuis Verbouw woonhuis Entrees S-8 flat + Kei-flat 12 hoog Jan van Scorelstraat Verbouw woonhuis Renovatieplan entrees Verbouw woonhuis Verbouw viswinkel Kleine Kerkstraat Verbouw woonhuis Verbouw boerderij Verbouw en restauratie pand voor grand café Renovatie 66 Vaneg woningen Verbouw Verbouw / restauratie bedrijfswoning bij boerderij Aantal 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 245 2000-2011 721-2000

DIENSTVERLENING 247

KINDERDAGOPVANG ST. ANNAPAROCHIE 248

De Stichting kinderopvang Noordwest Friesland had een beperkt budget beschikbaar voor de vestiging van haar kinderopvang in Sint Annaparochie. Door een creatieve en vindingrijke toepassing van materialen en constructies en door een efficiënt ontwerp is een ruim, licht en speels gebouw gerealiseerd. De constructie bestaat uit gelamineerd en gelakt vurenhout dat de ruimtes een warme sfeer geeft. Alle installaties zijn als zichtwerk ontworpen. De elektraleidingen zijn op vurenhouten plankjes gemonteerd en hebben een decoratieve functie. De verlichting bestaat uit industriële armaturen met een warme kleur licht. De uitzetraampjes in de gevel hebben de vorm van muzieknoten en de zonwering bestaat uit houten latten gemonteerd op doorlopende houten liggers. De kleuren zijn warm en optimistisch gekozen. De kinderopvang moest na jaren uitgebreid worden met een extra groep en een buitenschoolse opvang. Het oorspronkelijke concept met de houten spanten hebben we een vervolg gegeven in de uitbreiding. Voor de aanvankelijke speelhal hebben we een groepsruimte ontworpen en het gebouw is verlengd voor een extra groep. De uitbreiding van verschillende kanten Perspectieftekening van de uitbreiding 249 554-2000

AULAGEBOUW BEGRAAFPLAATS NOOTDORP - PIJNACKER De basis voor de architectuur van ons uitvaartcentrum te Nootdorp-Pijnacker is ontleend aan de positionering van het gebouw aan de centrale hoofdas van de begraafplaats. De ligging aan noordzijde van de dubbele centrale as hebben wij versterkt door de lengteas van het aulagebouw te laten samenvallen met die zijde van de centrale as. Deze as vormt een zichtlijn, dwars door het gebouw vanaf de ingang van de begraafplaats langs de vijver met wandelpad tot in het buitengebied. Het aulagebouw bestaat uit twee langs elkaar verschoven volumes, gesitueerd onder een verhoogd luifeldak over de lengteas. Een verschuiving, juist tegenovergesteld aan die van de ovale paden en ruitvormige hoofdstructuur van de begraafplaats. Zodoende ligt het gebouw logisch verankerd in die structuur. Door de diametrale symmetrie opent het gebouw zich uitnodigend vanaf de toegangsweg om via de centrale aularuimte toegang te bieden tot de grafvelden. De ruime half open, overdekte ruimtes aan de vooren achterzijde bieden mogelijkheden tot het houden van zomerse buiten begrafenisbijeenkomsten. Het gebouw is multifunctioneel in te delen. Middels verplaatsbare wanden is het in grotere en kleinere eenheden in de delen. De routing is helder afleesbaar. Het oranjerode buitenmetselwerk van de verschoven volumes vormt een contrast met de groene omgeving. Tegelijkertijd vormt het met de kolommen van het verhoogde luifeldak en de transparante centrale as een open en vriendelijk gebouw, waar mensen bij droevige gebeurtenissen toch prettig kunnen samenzijn. Het gebouw is zo ontworpen dat het in de toekomst uitgebreid kan worden met een crematorium. De plannen hiervoor zijn gereed. Ontwerp en toelichting 250

251 686-2003

UITVAARTCENTRUM FRANEKER ‘ t Novaal Voor NUVA uitvaartzorg realiseerden we een uitvaartcentrum in Franeker. Een gebouw met betekenissen en verwijzingen die zich niet opdrongen, maar het gebouw subtiliteit en warmte verleenden. Mooi compliment was dat de opdrachtgever het gedicht dat ik voor het gebouw maakte, op een glazen plaquette drukte en in de ontvangsthal van het gebouw aan de muur hing. FABER UITVAARTVERZORGING TE WOMMELS De exploitant van ‘t Novaal was Faber uitvaart verzorging uit Wommels. Ook voor dit bedrijf bouwden we een kantoor met opbaarkamers en een familieruimte. Daarnaast en daarachter bouwden we zijn woonhuis en een facilitaire ruimte voor zijn rouwauto’s, een koelruimte en opslag voor kisten. 378-1996 528-1999 252

253

Cirkelvormig uitvaartcentrum Assen Ellipsvormig uitvaartcentrum Heerhugowaard Voorstudie gebouw te Franeker Het ontwerpen van uitvaartcentra past bij mij. Met mijn werk kan ik daarbij van waarde zijn voor mensen op keerpunten in het leven. Mijn Credo: ” De Mens, De Ruimte, De Emotie” past hier. Het draait juist bij deze opgaven niet alleen om materiële zaken, maar om dierbaarheid en waarde. Bovenaan de pagina het cirkelvormige gebouw dat ik voor “De Laatste Eer” in Assen tekende. Links het ellipsvormige gebouw voor Heerhugowaard. Voor de tuin- en landschapsarchitectuur werkte ik bij deze opdrachten met diverse tuin- en landschapsontwerpers samen. 604-2000 626-2000 254

UITVAARTCENTRUM IN NOORDWOLDE Uitvaartvereniging “De Laatste Eer” te Noordwolde verloor haar huisvesting door een gemeentelijke herbestemming van haar pand. We realiseerden een klein maar fijn en functioneel gebouwtje waar dorpsgenoten op een warme wijze afscheid kunnen nemen van dierbaren. Twee opbaarkamers, een familieruimte, een kantoor, goed sanitair en een mooie gedachtenistuin maken het tot een waardevolle voorziening in het dorp. “Klein maar fijn” en waardevol voor de gemeenschap. 255 973-2014

EEN GEBOUW ALS HET GEDICHT Waar nu en straks elkaar ontmoeten. 256

UITVAARTCENTRUM NANNINGA Waar hoop en verdriet zich verstrengelen. Waar het donker en het licht versmelten. Waar hemel en aarde elkaar ontmoeten. Waar verleden en toekomst zich verenigen. Waar lijnen van toen en straks zich mengen. Waar grote vragen heersen. Waar leven en dood elkaar raken, Waar leegte is, verdriet én hoop. Daar staat het leven even stil. Daar doe je wat je moet. Daar vechten hoop en vrees. Daar kussen lijnen van straks en toen. Daar verenigen zich hemel en aarde. Daar spannen ze samen rondom het licht. Daar is het licht van hoop en toekomst. Met mijn architectuur wil ik verzoenen. Rust en echtheid brengen. Het schone en het minimale raken. Eenvoud en complexiteit verenigen. Het donker en het licht samenbrengen. Betekenis geven. Johan Sijtsma Architect AVB BNA 1 juni 2011 944-2012

258

DE NIEUWE LEEUWARDER MANEGE Op een steenworp afstand van ons woonhuis en kantoor op de Spanjaardslaan was de Leeuwarder stadsmanege gevestigd. Vaak was ik er te vinden. Niet alleen mijn liefde voor paarden bracht me daar, maar ook mijn liefde voor mijn dochters die er heel wat uurtjes doorgebracht hebben. Jammer genoeg moest de manege plaats maken voor de universiteitscampus. Gelukkig mocht ik de nieuwe manege maken. Het werd een aanzienlijk complex met alle voorzieningen voor een moderne manege en handelsstal. Ik heb er een warm gebouw van willen maken. Heb geen gram materiaal te veel gebruikt. De prachtige eikenhouten boxen met hun thermisch verzinkte stalen omlijstingen plaatste ik tussen stalen spanten, waar overheen ik het dak legde met een groot overstek. Geen verspilling van materiaal en middelen en een prachtige uitstraling waarbij het paard en alles daaromheen letterlijk centraal staat. Behalve de voorzieningen voor de paarden c.a. maakten we een kantine en logeergelegenheid. Ook het woonhuis voor eigenaar Wilfred Beerse en zijn gezin realiseerden we naast het stallencomplex. WBS laat mooi zien waar ik in mijn werk voor sta. 843-2008

KLINIEK VOOR PAARDEN EN KLEINE HUISDIEREN Wat een prachtige opdracht. En wat een heerlijke puzzel. Voor dierenkliniek Sneek maakte ik dit plan voor een combinatiekliniek voor paarden en kleine huisdieren. Natuurlijk kon de boer niet met zijn paard op schoot naast de buurvrouw met haar kat in één wachtruimte. Nee, twee klinieken met gescheiden stromen. Het paard aan de ene kant en de huisdieren aan de andere kant. De dierenartsen en de assistenten er tussenin. Grote specialistische ruimtes voor paarden inclusief operatievoorzieningen en kleinere ruimtes voor de kleine huisdieren. De droom van de “paardendokter” kwam met dit plan helemaal uit. Zijn collega’s van de kleine huisdieren wilden er helaas niet in investeren. De droom kwam niet uit. Het gebouw werd niet gebouwd. Maar het bewijs mocht ik leveren. Een praktische combinatiekliniek voor paarden en kleine huisdieren is echt mogelijk. 781-2004 260

BOUWEN VOOR “ONZE” DOKTER In het hoofdstuk “Dienstverlening” mag een dienstverlener bij uitstek, de huisarts, niet ontbreken. Hier is afgebeeld de nieuwbouw van de praktijk van Marianne Diephuis. In het hoofdstuk “verbouw” is de praktijk van Maters op Ameland te zien. Diephuis scheidde zich af van haar compagnon en wilde een mooi woonhuis met artsenpraktijk voor zichzelf. Voor haar collega Pieter van Kampen hadden we al een “huisartsenpraktijk aan huis” gemaakt. Dat was goed bevallen en daarom mochten wij ook haar praktijk realiseren. Haar favoriete kleur was geel. Uiteraard hebben we daar rekening mee gehouden. Tijdens het schrijven van dit stukje heb ik nog even op Google gekeken; de kleur blijkt duurzaam. Het gebouw is nog steeds antraciet, wit en geel gekleurd. 261 739-1999

RESET BEWEGINGSCENTRUM; MAXIMA CENTRUM TE BURGUM Het gebouw dat ik voor Reset mocht realiseren is een hoogtepunt voor me waarin ik mijn hang naar eenvoud en spaarzaamheid gerealiseerd heb zonder verlies van dynamiek. Hier is het gelukt met een minimum aan middelen een maximaal resultaat te bereiken. Met weinig details en materialen is de verfijning bereikt waar ik naar op zoek ben. Een transparant en verfijnd gebouw midden in de natuur. Voor dit verzamelgebouw met een keur aan dienstverleners van verloskundige tot masseur, podotherapeut, schoonheidsspecialiste, kapper, fysiotherapeut, fitnesscentrum en restaurant, mocht ik ook het interieur ontwerpen. De meubels, de kleuren en details lopen van binnen naar buiten door, hebben dezelfde sfeer en er is niets wat zich onnodig opdringt (m.u.v. de judomat dan). Het is een totaal geworden waarbij de natuur rondom het gebouw de hoofdrol speelt. Het licht, de kleuren en de seizoenen wisselen rondom het gebouw en leveren door het jaar een fascinerend spel van kleur licht en leven. Mens, natuur, gebouw in harmonie. Een fijne ervaring, een stil én dynamisch gebouw gerealiseerd te hebben. 263 931-2014

RESTAURANT “KOM” In opdracht van de Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden (DGL) hebben we het gebouw ontwikkeld ter vervanging van de verkrotte panden van “Het Fries Koffiehuis” op het Ruiterskwartier te Leeuwarden. Eerder al hadden we samen het belendende pand verbouwd tot een nieuwe winkel voor Bever Sport. Naar aanleiding van die succesvolle samenwerking hebben we ook de ontwikkeling van dit project opgepakt. Het was een bijzonder en intensief traject met soms verrassende wendingen. Op het moment van dit schrijven hebben we het pand bijna opgeleverd. De laatste afwerkingen, de kleuren en de luifel moeten nog gerealiseerd worden. Begane grond Verdieping

265 1021-2018

LÂN FAN TAAL LFT ademt op een moderne wijze de omgeving en vervlecht die met haar functie. Gebouw en locatie passen “alsof het altijd zo geweest is”. De omgeving en haar geschiedenis versmelten in het ontwerp. Als contextueel werkende architect hecht ik veel waarde aan de relatie tussen gebouw en omgeving. De “Genius Loci” speelt een belangrijke rol in mijn werk. Ik vertaal de kenmerken van de omgeving en haar geschiedenis in passende nieuwe expressies waarmee ik nieuwe waarde wil toevoegen. Maat, schaal, detail, ritme, verhouding, zorg, verfijning, elegantie, kleur, verstilling en passie zijn voor mij belangrijke begrippen. Het gebouw is ingetogen maar kan veranderen in een zinnenprikkelende multimediale ervaring van licht, geluid en tekst. De dubbele glazen gevels kunnen de rijkdom van taal op een subtiele wijze etaleren. Ze herbergen ook het instrumentarium om licht en beeld te genereren en festiviteiten op het plein te ondersteunen. Het gebouw kan “meestampen” bij rock en “zweven” bij klassieke muziek. Haar expressie ondersteunt evenementen op het plein. Het gebouw voor LFT is op en top Fries. Soms ingetogen en stil, soms expressief en uitbundig. Het ademt haar functie, de omgeving en de stad en wil toevoegen wat het culturele landschap en het Oldehoofsterkerkhof tot nu toe miste. 266 975-2016

LÂN FAN TAAL, OLDEHOOFSTERKERKHOF LEEUWARDEN Lân fan Taal / Land van Taal (LFT) is een multimediaal centrum voor taal, geschiedenis en cultuur. Een taallaboratorium / expo. Het verhaal van de Friese taal wordt er verteld, het is een “taalfabriek”- literatuur- en muziekcafé. Een podium voor kennis en debat, een taal- en erfgoedwinkel, een gebouw gemaakt voor de stad en de sluitsteen voor het Oldehoofsterkerkhof en Heer Ivostraat. Fryslân en Leeuwarden, staan in het LFT centraal als centrum van Europese meertaligheid. Het fenomeen taal wordt er op verrassende wijze belicht. Fryslân wordt in een internationaal kader van meertaligheid geplaatst. Mensen komen in aanraking met taal en literatuur als bron van schoonheid en inspiratie. LFT biedt faciliteiten en functies die bijdragen aan de levendigheid en de ervaringswaarde van de omgeving en de stad. Het biedt een keur aan ervaringen die de rijkdom van de Friese taal en cultuur representeren. Het gebouw herbergt multimediale exposities, ruimtes voor bijeenkomst en film en een boekwinkel. Het biedt een bar en een restaurant in samenwerking met de omliggende horeca.

Vrije ontwerpen Oldehoofsterkerkhof c.a. 975-2012 tot 2015

DIENSTVERLENING Nr. Werk Plaats 1021 Restaurant “Kom” 0998 Wellnesscentrum 0996 0986 0975 0973 0944 0931 0925 0922 0920 0917 0906 0901 Toiletgebouw Zorgappartementen Kloppend Hart Uitvaartcentrum “De laatste eer” Uitvaartcentrum Reset bewegingscentrum Verpleeglocatie Westerpoort Huisartsenpraktijk Maters Stichting Kinderdagopvang Noordwest Friesland IV verpleeglocatie Notariskantoor 0843 WB Stables en Friesch paardencentrum 0823 Leeuwarder School Vereniging Verpleeghuis Vitalis 0781 0745 0739 0686 0649 0640 0626 0604 0570 0554 0553 0536 0530 0528 0378 Dierenkliniek voor paarden en kleine huisdieren CHF Medisch Centrum Bilgaard Huisartsenpraktijk met woonhuis Uitvaartcentrum Tandartsenpraktijk Talant Huisvesting extramurale cliënten Nuva uitvaartcentrum Uitvaartcentrum “De laatste eer” Emi d’Or goudsmidatelier Kinderdagverblijf Appartementengebouw met supermarkt Jachtwerf met woonhuis Kantoorvakhandel Faber uitvaartcentrum met woonhuis 0465 De Waddenparel recreatieboerderij Nuva uitvaartcentrum ‘t Novaal Leeuwarden Burgum Leeuwarden Drachten Leeuwarden Noordwolde Wolvega Burgum Franeker Nes - Ameland St. Annaparochie Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Wargea Beesterzwaag Sneek Leeuwarden Hurdegaryp Nootdorp - Pijnacker Hurdegarijp Oosterwolde Heerhugowaard Assen Sneek St. Annaparochie Oosterwolde Jirnsum Leeuwarden Wommels Terschelling Franeker 269

1 Online Touch

Index

Home