INSPIRATIE VOOR TOEPASSING VAN HOUT INHOUT OKTOBER 2015/NUMMER 46 Siniat biedt totaaloplossingen Vier flatgebouwen grondig gerenoveerd Duurzaam alternatief voor tropisch hardhout Moderne interpretatie van historisch Romeins fort WWW JONGENEEL NL
www.jongeneel.nl
INHOUD houtwijzer Nieuw: Jongeneel Houtwijzer Overzicht van alle producten, toepassingen en specificaties. Gratis beschikbaar. Meer info op pagina 11 ‘Onze CO2-uitstoot is in 2014 met 6,2% gedaald. Deze daling is voor ongeveer een kwart het gevolg van de al eerder genomen beslissing om voor ons eigen wagenpark alleen nog maar leaseauto’s met milieuvriendelijke motoren in te zetten. Het effect van dit beleid is het afgelopen jaar pas goed zichtbaar geworden. In 2014 werd 6,2% minder brandstof getankt dan in 2013 en daarmee daalde de CO2-uitstoot met bijna 6,8%.’ Manager Ramon Bus van Jongeneel. Lees het artikel op pagina 8 18 Duurzaam bouwen met EPS Duurzaam alternatief voor tropisch hardhout 16 Vier flatgebouwen grondig gerenoveerd 12 Siniat biedt totaaloplossingen Houtkamer 26 ‘De Romeinen hadden verrassend veel kennis van de natuurlijke geschiktheid van bepaalde houtsoorten voor bepaalde toepassingen’ vertelde stadsarcheoloog Eric Graafstal van de gemeente Utrecht tijdens ons bezoek aan Castellum Hoge Woerd in De Meern, een moderne interpretatie van een historisch Romeins fort, waarvoor Jongeneel Projecten maar liefst 48 kilometer verduurzaamde en brandvertragende gevelplanken heeft geleverd. In dit fort zal ook een houtkamer worden ingericht met als thema hout als archeologische informatiebron. Lees er meer over op pagina 4. INHOUT 3
CULTUURHISTORIE DE ROMEINEN HADDEN VERRASSEND VEEL KENNIS VAN DE NATUURLIJKE GESCHIKTHEID VAN BEPAALDE HOUTSOORTEN VOOR BEPAALDE TOEPASSINGEN Moderne interpretatie van historisch Romeins fort 48 KM VERDUURZAAMDE EN BRANDVERTRAGENDE GEVELPLANKEN In het hart van Leidsche Rijn ligt het Maxima Park. Castellum Hoge Woerd, een moderne interpretatie van een historisch Romeins fort is er een fascinerend onderdeel van. In het museumgedeelte is een wonderbaarlijk intact gebleven Romeins schip te bewonderen. Jongeneel Projecten heeft voor dit unieke project achtenveertig kilometer gevelplanken geleverd. K ort na de publieksopening op 30 augustus van dit jaar spreken we met Eric Graafstal. Hij is als stadsarcheoloog werkzaam op de afdeling erfgoed van de gemeente Utrecht en steekt zijn enthousiasme niet onder stoelen of banken: ‘Midden jaren negentig is de gemeente Utrecht gestart met de ontwikkeling van Leidsche Rijn, niet alleen de grootste bouwlocatie van Nederland, maar in feite ook het grootste archeologische onderzoeksgebied van Nederland. We hebben unieke vondsten gedaan en ontzettend veel kennis verzameld over tweeduizend jaar wonen en werken in dit gebied. Het hier tentoongestelde Romeinse schip hebben we in 1997 bij toeval ontdekt tijdens de opgraving van een Romeinse weg bij De Meern. Het was één van de eerste verrassingen, helemaal Stadarcheoloog Eric Graafstal: ‘Het is een moderne interpretatie van het oorspronkelijke Romeinse fort, maar de maatvoering is gelijk gebleven’ INHOUT 5
Projectleider René ten Vregelaar van hoofdaannemer WBC Aannemingsbedrijf: ‘Er is gekozen voor een lichtgewicht gebouw dat op staal kon worden gefundeerd’ Ondanks haar ouderdom van ± 1.800 jaar is het Romeinse schip bijna in zijn geheel bewaard gebleven toen bleek dat het houten vaartuig ondanks zijn ouderdom van ongeveer 1.800 jaar bijna in zijn geheel bewaard is gebleven. Dat geldt ook voor de meest complete inventaris die ooit in een schip uit de Romeinse tijd is gevonden. In de boot zijn ook nogal wat gereedschappen voor houtbewerking aangetroffen. Daaruit kunnen we concluderen dat het schip destijds als een soort klussenboot is gebruikt. Hij is in 2003 opgegraven. We moesten heel omzichtig te werk gaan, want hij lag in het grondwater. Enerzijds is het schip zo goed bewaard gebleven omdat er daardoor geen zuurstof bij kon komen; anderzijds zou het snel wegrotten als het aan de lucht werd blootgesteld. Het was dus zaak om het na de opgraving in natte toestand te houden. Daarbij is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Lelystad ingeschakeld. Zij beschikken hiervoor over een speciaal bassin. Houtkamer ‘Er zijn in principe twee methoden om dit soort vondsten te conserveren: vriesdrogen of impregneren met een bepaalde kunsthars. Bij de conservering van dit schip hebben we voor de laatste methode gekozen. Door steeds meer kunsthars toe te voegen, wordt het water langzaam maar zeker uit de houtcellen verdreven.’ Eric Graafstal vertelt dat de Romeinen verrassend veel kennis hadden van de natuurlijke geschiktheid van bepaalde houtsoorten voor bepaalde toepassingen: ‘Dat blijkt onder meer uit het feit dat ze voor de kajuit van het schip eikenhout hebben gebruikt en voor de spilletjes waarop de deuren draaiden, het veel taaiere essenhout. We zijn van plan om hier in het Castellum een speciale houtkamer in te richten, waarin we alle aspecten van hout als rijke archeologische informatiebron kunnen laten zien.’ Castellum Hoge Woerd is gebouwd op de plek waar tweeduizend jaar geleden een Romeins fort stond. Eric Graafstal: ‘Het is een moderne interpretatie van het oorspronkelijke Romeinse fort, maar de maatvoering is gelijk gebleven. De wallen zijn net zo hoog en de omtrek bedraagt net als vroeger vierhonderd meter. Het enige verschil zit hem in de breedte van de wallen. Die waren vroeger vier meter en zijn nu zes meter. Dat houdt verband met de benodigde binnenruimte voor een gezonde exploitatie van Castellum Hoge Woerd. Naast een museum en de daaraan gekoppelde educatieve activiteiten zijn er ook een theater, een stadsboerderij en een café-restaurant in ondergebracht. Ze opereren allemaal onder dezelfde noemer. Het complex wordt begin volgend jaar officieel geopend.’ Fundering op staal Tijdens het laatste fase van de bouw hebben we dit bijzondere project ook bezocht, samen met Jan-Pieter Tulp van Jongeneel Projecten. We spraken toen met projectleider René ten Vregelaar van hoofdaannemer WBC Aannemingsbedrijf. Dit bedrijf bestaat al meer dan zestig jaar en heeft haar hoofdkantoor in Winterswijk. Ze zijn actief in Nederland, België en Duitsland, zowel in het bouwen van woningen en bedrijfsgebouwen als in het bouwen van scholen, ziekenhuizen en multifunctionele accommodaties. Voordat ze met Castellum Hoge Woerd aan de slag gingen, hadden ze al een aantal aansprekende projecten op hun naam staan. René ten Vregelaar: ‘Dat klopt. Zo tekenden we onder meer voor het statige nieuwe onderkomen van het automobielmuseum van Louwman in Den Haag en voor het fraaie onderwijspark Ezinge in Meppel, respectievelijk geopend door koningin Beatrix in 2010 en koning Willem-Alexander in 2014. Andere aansprekende projecten zijn de renovatie van de Jaap Eden IJsbaan in Amsterdam en de bouw van het Olympisch Trainings Centrum aan de Bosbaan, eveneens in Amsterdam. Castellum Hoge Woerd is weer zo’n aansprekend project, mede gelet op de spectaculaire archeologische vondsten die in 6 INHOUT 46/2015
dit gebied zijn gedaan. Omdat de locatie door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is aangewezen als archeologisch rijksmonument, konden er geen heipalen in de grond worden geslagen. Om die reden is gekozen voor een lichtgewicht gebouw dat op staal kon worden gefundeerd. Constructief bestaat het ontwerp uit een serie prefab units met een afgewerkte betonvloer eroverheen. Er is een uitzondering gemaakt voor de bouw van de theaterzaal. Die was te zwaar voor fundering op staal. Na voorafgaand archeologisch onderzoek zijn daarvoor wel funderingspalen gebruikt.’ Gezichtsbepalend De houten planken die Jongeneel Zwolle voor de gevels van het Castellum heeft geleverd, zijn zeer gezichtsbepalend. Ze zijn zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant horizontaal aangebracht. Jan-Pieter Tulp van Jongeneel Projecten: ‘In totaal ging het om maar liefst 48 kilometer gemodificeerde en brandvertragende planken. Ze zijn vervaardigd van FSC-gecertificeerd Ayous, een Afrikaanse houtsoort die we door Leegwater Houtbereiding vakkundig hebben laten verduurzamen en op basis van een polymeertechnologie brandvertragend hebben laten behandelen. De planken zijn vervolgens door Elferink Machinale Houtbewerking op de juiste maat afgekort en voorgeboord.’ Op dit punt neemt René ten Vregelaar het stokje weer van Jan-Pieter Tulp over: ‘De montage van deze planken in ijzeren frames heeft op het werk plaatsgevonden. Binnen het kader van Social Return-afspraken hebben we hierbij intensief samengewerkt met de Stichting Bouwloods Utrecht, een sociale werkplaats die opleiding en werkervaring in de ambachtelijke houtbewerking biedt aan mensen die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Net als de Romeinse soldaten dat vroeger deden, kunnen de bezoekers van Castellum Hoge Woerd nu ook over de wallen lopen en tussen de kantelen naar buiten kijken. Het materiaal voor de looppaden is door Jongeneel Projecten geleverd en gemonteerd: MDF-platen en het zwarte dakleer dat op deze platen is aangebracht. De MDF-platen zijn eerst door de Platerij van Jongeneel op maat gezaagd en machinaal van een liplas voorzien.’ � De montage van de 48 kilometer houten gevelplanken in ijzeren frames heeft op het werk plaatsgevonden Jan-Pieter Tulp van Jongeneel: ‘De houten gevelplanken zijn vervaardigd van FSC-gecertificeerd Ayous, een Afrikaanse houtsoort’ DE LOCATIE WAAR CASTELLUM HOGE WOERD IS GEBOUWD, IS EEN ARCHEOLOGISCH RIJKSMONUMENT. DAARDOOR KONDEN ER GEEN HEIPALEN IN DE GROND WORDEN GESLAGEN INHOUT 7
Koploper op het gebied van duurzaamheid CO2-UITSTOOT MET MEER DAN 6% GEREDUCEERD Elk jaar moet Jongeneel zich verantwoorden voor de maatregelen die ze heeft genomen om de CO2-uitstoot van het bedrijf te verminderen. Deze verplichting vloeit voort uit de vrijwillige keuze om zich bij de SKOA op niveau 3 te laten certificeren. W e schreven er al eerder over: op het gebied van energiezuinige bedrijfsvoering heeft ProRail een belangrijke voortrekkersfunctie vervuld door op een gegeven moment eisen te gaan stellen aan het energieverbruik van haar leveranciers. Ze introduceerden de zogenaamde CO2-prestatieladder. Hiermee werden leveranciers gestimuleerd om hun eigen CO2-uitstoot te leren kennen en te verminderen. Het principe was simpel: hoe meer ze zich inspanden, hoe groter hun kans op gunning. In een later stadium heeft ProRail het beheer van dit instrument overgedragen aan een onafhankelijke stichting: SKAO, voluit Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen. Het is inmiddels al weer vier jaar geleden dat Jongeneel zich bij deze stichting op niveau 3 heeft laten certificeren. We spreken met manager Ramon Bus die ook verantwoordelijk is voor de milieuprestaties van Jongeneel: ‘Certificering op niveau 3 wil zeggen dat we er als Jongeneel bewust voor hebben gekozen om 8 INHOUT 46/2015 transparante beleidsplannen met concrete doelstellingen en maatregelen op te stellen en ons daarover zowel intern als extern te verantwoorden. Over de eerste meetperiode van 2011 tot en met 2013 hebben we een CO2-reductie van 1,8% gerealiseerd. Deze periode werd evenwel gekenmerkt door grote veranderingen in onze bedrijfsvoering, mede als gevolg van enkele overnames in die periode. Gemeten ten opzichte van 2010 ligt het percentage veel hoger, namelijk op 5,4%. Die lijn willen we doortrekken. Voor de tweede meetperiode van 2014 tot en met 2017 gaan we dan ook uit van een CO2-reductie van 5,5%. Daarnaast hebben wij ons verplicht tot een actieve bijdrage aan CO2-reductie in de keten en een geleidelijke invoering van groene stroom.’ Europese emissiestandaarden ‘Die 5% CO2-reductiedoelstelling is voor ons bedrijf een serieuze uitdaging, waarbij wij ons moeten realiseren dat het een traject met verschillende
DUURZAAMHEID snelheden is. Zo zal het vernieuwen van onze vrachtauto’s in verband met de afschrijvingstermijn langer duren dan het vernieuwen van onze leaseauto’s. We rapporteren nu over het eerste jaar van de tweede meetperiode en vergelijken 2014 met 2013, het laatste jaar van de eerste meetperiode. Gedurende 2014 is onze bedrijfsvoering min of meer gelijk gebleven. Die factor heeft dit jaar dus geen noemenswaardige invloed gehad.’ Hij maakt ons benieuwd naar de resultaten: ‘De totale emissiewaarden laten een daling zien van 6,2%. Die daling is voor ongeveer een kwart het gevolg van de al eerder genomen beslissing om voor ons eigen wagenpark alleen nog maar leaseauto’s met milieuvriendelijke motoren in te zetten. Het effect van dit beleid is het afgelopen jaar pas goed zichtbaar geworden. In 2014 werd 6,2% minder brandstof getankt dan in 2013 en daarmee daalde de CO2-uitstoot met bijna 6,8%. Omdat bijna alle leaseauto’s inmiddels zijn vervangen, verwachten we dat deze daling zich dit jaar verder zal doorzetten. Bij onze vrachtauto’s ligt de zaak wat ingewikkelder. We maken namelijk ook gebruik van externe transportcapaciteit en die telt niet mee. Doordat we de belading van onze eigen vrachtauto’s hebben geoptimaliseerd en we onze vestigingen nu voor een groot deel vanuit onze eigen distributiecentra beleveren, maken we minder gebruik van externe transportcapaciteit en maken onze eigen vrachtauto’s dus meer kilometers. Daar staat tegenover dat we inmiddels ook vergevorderd zijn met de vervanging van onze vrachtauto’s. Volgend jaar bestaat onze vloot van 24 vrachtwagens alleen nog maar uit exemplaren die aan de twee hoogste Europese emissiestandaarden voldoen.’ Energieneutrale vestiging ‘De toegenomen CO2-uitstoot van privéauto’s, waarvan wij de gereden kilometers vergoeden, is het afgelopen jaar een minpuntje geweest. Dit is een gevolg van de veranderingen die wij in onze verkooporganisatie hebben doorgevoerd. Hierdoor kregen diverse medewerkers met langere reisafstanden te maken. Dit cijfer zal dit jaar niet verder stijgen.’ Ramon Bus is tevreden over het effect van de maatregelen die Jongeneel met betrekking tot haar gebouwen heeft genomen: ‘Een combinatie van factoren heeft ervoor gezorgd dat we de CO2-uitstoot van onze gebouwen in 2014 met 5,4% hebben kunnen verminderen. Eén van die factoren is dat wij op diverse locaties elektrisch aangedreven warmtepompen hebben geïnstalleerd en daarmee de gasgestuurde verwarming hebben vervangen. Het verder centraliseren van onze distributiecentra heeft ook positief bijgedragen, onder meer omdat we daardoor minder vorkheftrucks nodig hebben. Verder incasseren we de voordelen van het plaatsen van zonnepanelen op het dak van onze nieuwe, energieneutrale vestiging in Zaandam en van de al in vijf van onze vestigingen geïnstalleerde LED-verlichting. Over het geheel genomen liggen we goed op koers om onze ambitie als koploper op het gebied van duurzaamheid waar te maken. Die positie wordt mede bepaald door onze prestaties op het gebied van duurzaam geproduceerd hout en plaatmateriaal. In dit verband is ons vurenhout dat wij verkopen al vier jaar lang 100% duurzaam en ons plaatmateriaal voor ruim 90%. Met hardhout hebben we nog een aantal stappen te zetten en daarbij kijken we ook naar alternatieven zoals Finti (zie het artikel op pagina 16) en naar de technische ontwikkelingen bij de productie van beschermende verfsystemen.’ � Manager Ramon Bus van Jongeneel: ‘Jongeneel heeft er bewust voor gekozen om transparante beleidsplannen met concrete doelstellingen en maatregelen op te stellen en zich daarover zowel intern als extern te verantwoorden’ INHOUT 9
Indrukwekkend! • Multifunctioneel plafond- en wandpaneel • Duurzaam met FSC of PEFC gecertifi ceerde sparrenhoutvezels • Functionele thermische-, akoestische- en brandwerende eigenschappen • De beste kwaliteit op de markt • Maatvast voor snelle montage www.heraklith.nl
NIEUWS Snelste zonneauto Kort na de verschijning van dit nummer van Inhout vindt in Australië de Bridgestone World Solar Challenge plaats: wie heeft de snelste zonneauto? Deelnemers uit de hele wereld racen over de Stuart Highway van Darwin in het noorden naar Adelaide in het zuiden. Deze wedstrijd wordt elke twee jaar gehouden. Het Solar Team Twente eindigde in 2011 als vijfde en in 2013 als derde. Dit jaar hopen ze deze lijn door te trekken en hun droom waar te maken om wereldkampioen te worden. De zonneauto waarmee ze dit willen realiseren, is asymmetrisch ontworpen, waardoor meer van de zonne-energie kan worden geprofiteerd. En zo hebben ze ten opzichte van de vorige editie nog een aantal verbeteringen aangebracht. Bij de bouw van de nieuwe zonneauto is door Jongeneel Interplex geleverd, een lichtgewicht plaatmateriaal van populierenhout. Hiervan is een dimensionale mal gemaakt ter ondersteuning van de composiet onderdelen. Handige houtwijzer Welk materiaal is voor welke toepassing geschikt? En hoe maak je de beste keuze uit alle beschikbare materialen? Om deze vragen goed te kunnen beantwoorden, heeft Jongeneel een houtwijzer samengesteld. Dit handige boekwerkje geeft een compleet overzicht van nagenoeg alle hout- en plaatmaterialen in het uitgebreide assortiment van Jongeneel. Ze zijn ingedeeld in zes toepassingsgebieden. Alle specificaties zijn overzichtelijk op een rij gezet inclusief de verwerkingsvoorschriften. Het kan gratis op één van de 43 vestigingen van Jongeneel worden opgehaald of worden gedownload op: www.jongeneel.nl/houtwijzer. houtwijzer Brandveilig plafondsysteem In samenwerking met Promat heeft Faay een nieuw, brandveilig plafondsysteem ontwikkeld. Het bestaat uit twee componenten: brandwerende Promat panelen en Faay bevestigingsprofielen. De panelen zijn ook voorzien van een brandwerende randprofilering die door een hypermoderne CNC-machine in de fabriek van Faay is aangebracht. Ze worden bevestigd in een verdekte, vrijdragende ophangconstructie met een grote overspanningscapaciteit. Dit nieuwe Faay 2resist 60 plafondsysteem staat garant voor een brandwerendheid van 60 minuten en is op dit punt succesvol getest door Efectis, al meer dan zestig jaar een erkend laboratorium dat over zeer geavanceerde testfaciliteiten beschikt. Faay is een bedrijf dat voortdurend innoveert. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat ze dit jaar in de race om de Nationale Business Succes Award branchewinnaar zijn geworden in de sector Ruwbouw & Afbouw. Als branchewinnaar zijn ze automatisch genomineerd voor de hoofdprijs die eind van dit jaar wordt uitgereikt in het televisieprogramma De Succesfactor. INHOUT 11
PREFABRICAGE Siniat biedt totaaloplossingen DROOGBOUWSYSTEMEN HEBBEN DE TOEKOMST Siniat behoort tot de groep kernleveranciers waarmee Jongeneel intensief samenwerkt. Ze staan bekend als leverancier van gipsvezelplaten, maar hebben, samen met de zusterbedrijven Eternit en Promat, ook totaaloplossingen voor de droogbouw ontwikkeld. Ten opzichte van de traditionele bouw bieden die vele voordelen. D e naam Siniat is relatief nieuw; de hoge kwaliteit niet, want Siniat is een voortzetting van Lafarge Gips nadat dit bedrijf enkele jaren geleden door Etex werd overgenomen. Etex is een toonaangevend Belgisch industrieel concern dat hoogwaardige bouwmaterialen en bouwsystemen levert. Eternit en Promat behoren ook tot dit concern. Het was slechts een kwestie van tijd voordat men de eigenschappen van de verschillende producten van Siniat, Eternit en Promat met elkaar ging combineren. Het resultaat is een breed scala aan totaaloplossingen voor de droogbouw. We maken een afspraak met business development manager voor de Benelux Bart Goossens en sales manager voor Nederland Will Simons. Bart Goossens legt uit dat de traditionele bouw haar grenzen heeft bereikt: ‘De markt vraagt om nieuwe concepten waarmee we beter in staat zijn om aan de huidige en toekomstige normen inzake duurzaam bouwen te voldoen. Gebaseerd op de droogbouwtechniek hebben wij inmiddels een groot aantal totaaloplossingen voor gevels en wanden ontwikkeld. Daarbij hebben wij de kennis en ervaring die binnen ons concern aanwezig is, gebundeld. Droogbouwsystemen hebben verschillende voordelen. Naast het feit dat ze beter geschikt zijn voor prefabricage en op veel lagere CO2-emissiewaarden kunnen bogen, zijn ze dunner en lichter van gewicht zonder aan (energie)prestaties in te boeten. Buitenwanden kunnen tien tot vijftien centimeter dunner worden geconstrueerd en bij binnenwanden kun je drie tot vijf centimeter verdienen. Ik zeg bewust ‘verdienen’ omdat daarmee een grotere binnenruimte ofwel leefruimte wordt gecreëerd. Droogbouwsystemen hebben verder als voordeel dat de funderingen ook lichter en daardoor minder kostbaar kunnen zijn en dat er op de bouwplaats efficiënter kan worden gewerkt. De bouwtijd kan met ongeveer tien procent worden gereduceerd.’ Bart Goossens benadrukt ook dat het gebruik van prefab bouwelementen de faalkosten reduceert en dat bepaalde droogbouwwanden werden onderzocht op seismische effecten, een interessant gegeven met het oog op de gevolgen van de aardgaswinning in de provincie Groningen. Voor & Na de renovatie 12 INHOUT 46/2015 Ontwerpvrijheid Will Simons vult Bart Goossens aan: ‘Bij prefabricage wordt onder optimale omstandigheden gewerkt. Het spreekt vanzelf dat dit een hogere eindkwaliteit garandeert. Een andere factor die voor prefabricage pleit, is dat er op de bouwplaats steeds minder vakmensen voorhanden zijn.’ Architecten willen onderscheidende gevels en wanden ontwerpen.
De vraag naar hun ontwerpvrijheid ligt dus voor de hand. Will Simons: ‘Absoluut een belangrijke factor. Hoe groter de ontwerpvrijheid die we kunnen bieden, hoe gemakkelijker het zal zijn om deze doelgroep voor onze totaaloplossingen te interesseren. We besteden er veel aandacht aan. De uitdaging is om die ontwerpvrijheid te combineren met de eisen die nu en in de toekomst aan energieverbruik, duurzaamheid en veiligheid worden gesteld. Voor de gevels kunnen wij in samenwerking met Eternit een breed scala aan esthetische opties aanbieden. Het assortiment van Eternit omvat zowel platen als stroken en leien. Als het om onderscheidende gevels gaat, is Equitone het populairste plaatmateriaal ter wereld en Cedral een duurzaam alternatief voor houten planken. Daarnaast kunnen we leien van vezelcement in onze totaaloplossingen verwerken. Al deze producten zijn in een groot aantal kleuren en afwerkingen leverbaar. Voor de binnenwanden kunnen we ons eigen assortiment inzetten, waaronder de LaDura-producten die stootvast, vochtbestendig, geluidsisolerend en brandwerend zijn. Net als bij de Grondig gerenoveerde woningen op het niveau van de passiefstandaard INHOUT 13
Kingspan Technische Service Teamwork met Kingspan Insulation Een win-win situatie Kingspan Technische Service Met de Kingspan Kooltherm® K12 Frameplaat u voor het beste resultaat, óók bij houtskeletbouw. En mét advies van onze Technische Service. Als verwerker krijgt u Rc-waarde berekeningen en advies op het gebied van bouwfysica en verwerking. Helemaal gericht op de beste oplossen voor uw project! Een win-win situatie door perfecte afwerking: dat is de kracht van teamwork met Kingspan Insulation. Tel: +31 (0) 543 543 210 | Techline: 0800 252 52 52 (gratis) | email: info@kingspaninsulation.nl | www.kingspaninsulation.nl
gevels is de samenstelling van de wanden afhankelijk van de eisen die eraan worden gesteld. Zo worden er bij de bouw of renovatie van ziekenhuizen en scholen vanzelfsprekend andere eisen gesteld dan bij de transformatie van kantoren naar woningen, dat voor de toepassing van onze droogbouwsystemen overigens een interessante groeimarkt is. Alle totaaloplossingen die we hebben ontwikkeld, zijn uitvoerig getest of doorgerekend op hun structurele, thermische en akoestische prestaties, alsmede op brandwerendheid. In plaats van de individuele materialen te testen, is daarbij steeds gekeken naar de prestaties van de totaaloplossing als geheel. Daarvoor worden de garanties afgegeven.’ De geprefabriceerde wanden en daken werden kant-en-klaar op de bouwplaats afgeleverd. De wanden werden daarna nog van een EPSisolatielaag voorzien en met pleisterwerk afgewerkt Passiefstandaard Een dergelijke totaaloplossing is toegepast bij de renovatie van 153 sociale huurwoningen in de gemeente Kerkrade. Het ging daarbij om een grondige renovatie op het niveau van de passiefstandaard. Ze kregen onder meer nieuwe gevels en een nieuw dak met zonnepanelen. De hele buitenschil werd vervangen. Het enige dat bleef staan, was de kalkstenen hoofdstructuur. Het prefabriceren van de gevels en de daken had aannemer BAM uitbesteed aan Machiels Building Solutions uit het Belgische Genk. Bij de prefabricage van de wanden werd alles ingebouwd waaronder de kozijnen en de nutsleidingen. Op de bouwplaats hoefde alleen nog maar de EPS-isolatie en het pleisterwerk te worden aangebracht. Om elke woning afzonderlijk nog meer tot zijn recht te laten komen, werd met de dikte van deze EPS-laag gevarieerd. Daarvoor was het dus niet nodig om wijzigingen in de basisopbouw aan te brengen. Bij de geprefabriceerde wanden is Duripanel als buitenste plaat toegepast. Bart Goossens licht de keuze voor dit plaatmateriaal toe: ‘Duripanel is een sterke, stijve, cementgebonden spaanplaat die in dit verband als voordeel heeft dat er bij de plaatsing geen schranking optreedt, met andere woorden dat de constructie niet uit zijn haakse verband zakt. Daarnaast biedt Duripanel extra zekerheid met betrekking tot de brandwerendheid, de vochtwerendheid en de luchtdichtheid van de constructie. De EPS-isolatie werd op de Duripanel-platen aangebracht.’ De totale renovatie werd per woning in slechts acht dagen uitgevoerd, vanaf het ontmantelen van de buitenste schil tot en met de eindafwerking van de binnen- en buitenkant. Het energieverbruik per jaar daalde drastisch: het gas van 1.600 m3 naar 600 m3 en de elektriciteit van 3.500 kW/h naar 900 kW/h. Daardoor gingen de energiekosten met gemiddeld x 100 per maand omlaag. Daar staat een huurverhoging met gemiddeld x 75 per maand tegenover. De bewoners zijn zonder uitzondering enthousiast. Ze wonen nu in een moderne, energiezuinige en gezonde woning. � Foto’s beschikbaar gesteld door Machiels Building Solutions INHOUT 15
Duurzaam alternatief voor tropisch hardhout PERFECT PRODUCT VOOR RAMEN, DEUREN EN KOZIJNEN De sterk toegenomen noodzaak om duurzamer te bouwen stimuleert bedrijven om alternatieve producten te ontwikkelen. Dit wordt ook in de hand gewerkt door de milieuprestaties en afgenomen beschikbaarheid van traditionele keuzes. Tegen deze achtergrond is Finti ontwikkeld. Het wordt exclusief door Jongeneel en Heuvelman Hout op de Nederlandse markt gebracht. F Op deze foto is de mooie, strakke uitstraling van Finti goed te zien inti is door het nieuwe Nederlandse bedrijf Finex Timber Solutions ontwikkeld als duurzaam en milieuvriendelijk alternatief van tropisch hardhout. Overigens niet alleen als alternatief voor tropisch hardhout, maar ook als alternatief voor kunststof en aluminium. Het is thermisch gemodificeerd naaldhout met Finland als oorsprongland. In vergelijking met tropisch hardhout betekent dit onder meer dat het milieu vanwege de kortere transportafstand veel minder belast wordt. In vergelijking met de productie van kunststof en aluminium verbruikt het proces om Finti te produceren, veel minder energie. Een en ander is uiteraard gunstig voor de C02 Footprint van Finti, een factor waarop bij Jongeneel scherp wordt gelet. Zie ook het interview met Ramon Bus op pagina 8. Het naaldhout dat voor de productie van Finti wordt gebruikt, komt uit duurzaam beheerde bossen. Het thermische modificatieproces wordt in drie stappen uitgevoerd. De exacte wijze waarop dit gebeurt, valt onder het bekende Geheim van de Smid. Wel is duidelijk dat meer dan tachtig procent van de benodigde energie wordt opgewekt uit de verbranding van restmateriaal zoals schors en zaagafval. Ook is duidelijk dat tijdens het proces geen gevaarlijke zuren en andere chemische stoffen worden gebruikt. Door dit thermische modificatieproces wordt de celstructuur tot in de kern van het hout veranderd en dat resulteert onder meer in een hoge isolatiewaarde. Het spreekt vanzelf dat dit bijdraagt aan een lager energieverbruik. Een ander belangrijk effect is dat Finti minder gevoelig is voor vochtopname. Het zwelt en krimpt minder en heeft dus minder vaak een verfbeurt nodig. Topkwaliteit Concreet geldt dat Finti slechts één keer in de vijftien jaar behoeft te worden onderhouden. Dit wordt bevestigd door het overschilderadvies dat Sikkens voor dit product heeft afgegeven. In tegenstelling 16 INHOUT 46/2015
INNOVATIE tot tropisch hardhout is Finti een uiterst stabiel en foutvrij product. Ook dat heeft een gunstig effect op toepassingskosten. Het kan op een constante topkwaliteit bogen: uitval behoort tot het verleden en het hout hoeft niet meer te worden voorgesorteerd. Finti is inmiddels opgenomen in de SKH-lijst van toegestane houtsoorten voor toepassing in gevelelementen. Dit betekent dat Finti zonder enige restrictie kan worden toegepast bij de fabricage van kozijnen, ramen en deuren. We zijn benieuwd hoe deze nieuwe houtsoort in de praktijk wordt ervaren en daarom brengen we samen met account manager Tjalke Voolstra van Jongeneel een bezoek aan Timmerbedrijf Meijer in Hilversum. Het bedrijf werd in 1982 opgericht en wordt tegenwoordig gerund door de broers Dick en Edward Meijer. Het bedrijf is KOMO-gecertificeerd en werkt volgens concept 3, waarbij het plaatsen, beglazen en aflakken geheel onder de verantwoordelijkheid van de timmerfabrikant valt. De fabricage en de afwerking vindt onder geconditioneerde omstandigheden plaats en levert daardoor een kwalitatief hoogwaardig product op. We spreken met Dick Meijer: ‘We zijn begonnen in een schuurtje in Bussum en hebben daarna op dit adres bij Bouwbedrijf Pellikaan een werkplaats gehuurd. Toen dat bouwbedrijf failliet ging, hebben we die ruimte erbij kunnen trekken. We zijn een echt familiebedrijf dat inmiddels werk biedt aan vijftien man. We leveren niet alleen ramen, deuren en kozijnen, maar ook trappen en ander machinaal timmerwerk. Ons bedrijf is aangesloten bij de Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten en werkt volgens de normen en regels van het SKH.’ Duurzaamheidsklasse 2 ‘Voorheen werkten we uitsluitend met tropisch hardhout, voornamelijk met mahonie maar ook wel met merbau. Tegenwoordig werken we veel met Finti. Dat heeft twee belangrijke redenen. Enerzijds zijn de prijzen van tropisch hardhout de laatste tijd INHOUT 17 behoorlijk gestegen; anderzijds is Finti een kwalitatief hoogwaardig alternatief dat ook voordelen biedt op het gebied van duurzaam bouwen. Daarnaast heeft het een mooie, strakke uitstraling. Een andere unieke producteigenschap is de opmerkelijk gunstige warmtegeleidingcoëfficiënt. In de gebruikelijke maten en detailleringen bereikt het product daarmee nu al de waarden die ingevolge het Bouwbesluit pas in 2020 verplicht zullen zijn. Door het thermisch modificatieproces ben je ook van het houtrot af. De verhitting tijdens dit proces zorgt er namelijk voor dat de schimmels die altijd in hout zitten, worden gedood.’ Finti valt in duurzaamheidsklasse 2 en heeft door een gepatenteerde combinatie van vingerlassen, verlijmen en lamineren een zeer hoge vormstabiliteit. Dick Meijer: Het product wordt geleverd in een lengte van 6 meter. Met het oog op zo min mogelijk afval is dat voor ons een ideale lengte. Het is voor ons ook van belang dat Finti succesvol op brandwerendheid is getest.’ We krijgen een rondleiding door het bedrijf en zien dat het bedrijf een grote variëteit aan kozijnen, ramen en deuren kan vervaardigen, op het gebied van deurkozijnen bijvoorbeeld ook kozijnen met openslaande deuren, schuifpuien, harmonicadeuren en zelfs draaikiepdeurkozijnen. Dick Meijer: ‘Mede doordat we ons bedrijf de laatste jaren sterk hebben kunnen doorontwikkelen, zowel in productiemiddelen als in productieruimte, kunnen wij duurzame kwaliteit leveren tegen een concurrerende prijs.’ � Mede-eigenaar Dick Meijer van Timmerbedrijf Meijer: ‘Voorheen werkten we uitsluitend met tropisch hardhout; tegenwoordig werken we veel met Finti’
INNOVATIE Duurzaam bouwen met EPS DUURZAAM BOUWEN MET EPS De in meer dan één opzicht kleurrijke lodges van Dutch EPS (DEBS) Building Solutions zijn al op diverse vakantieparken van Molecaten te huur. Ze combineren de sfeer van een tent met de warmte en de luxe van een vakantiehuis. Het is een nieuwe vorm van glamping met een bijzondere ontstaansgeschiedenis. W Ondernemer Bertolt Daems: ‘Molecaten was op zoek een naar een nieuwe accommodatievorm waarmee ze zich op de recreatiemarkt zouden kunnen onderscheiden’ e gaan op bezoek bij ondernemer Bertolt Daems. Hij zetelt in Villa Anderstein in Maarsbergen en kijkt uit op één van de fraaie holes van de gelijknamige golfclub. Je kunt het slechter treffen. Hij blijkt de eerste Nederlander te zijn geweest die tot President van de Junior Chamber International (JCI) werd gekozen, een organisatie met meer dan 200.000 leden verspreid over 116 landen. JCI heeft nauwe banden met de Verenigde Naties, overheden en multinationals, onder meer via oud-leden als Bill Clinton en Kofi Annan. Bertolt Daems: ‘Het is een netwerkorganisatie die jonge mensen over de hele wereld stimuleert om positieve veranderingen teweeg te brengen. De focus ligt op duurzame ontwikkeling en nieuwe economie. De organisatie werd in 1915 in St. Louis opgericht en viert dit jaar dus haar honderdjarig bestaan. Ik heb diverse bestuursfuncties bekleed voordat ik in 2012 voor een jaar tot President werd gekozen. Tijdens de vijf jaar dat ik in het bestuur heb gezeten, heb ik meer dan honderd landen mogen bezoeken, waaronder Haïti en de Filippijnen nadat die landen door verschrikkelijke natuurrampen werden getroffen. Je ziet dan dat er enorme tentenkampen worden ingericht waarin de mensen vaak jaren moeten verblijven. Daar kun je als wereldburger geen vrede mee hebben. Wij hebben toen een nieuw bouwconcept ontwikkeld dat enerzijds fatsoenlijke huisvesting biedt en anderzijds de lokale economie weer op de been helpt. De eenvoud van het concept stelt de vaak laagopgeleide mensen namelijk in staat om de bouw zelf ter hand te nemen en daarmee tegelijkertijd een inkomen te verwerven. Deze business case wordt door DEBS International verder uitgewerkt en op diverse locaties in Afrika, Zuid-Amerika en Azië ingezet.’ Piepschuim ‘Dit innovatieve en duurzame bouwconcept maakt gebruik van EPS, in de volksmond beter bekend als piepschuim. Het is een licht materiaal dat 100% recyclebaar is en een hoge isolatiewaarde heeft. Het bestaat voor 98% uit lucht waardoor er relatief weinig materiaal nodig is om volume te krijgen. Die lucht is opgesloten in kleine bolletjes. Die bolletjes druk je met je vinger weliswaar gemakkelijk in, maar de weerstand tegen vlaktedruk blijkt heel hoog te zijn. Daardoor is dit materiaal zeer geschikt als constructiemateriaal. Piepschuim maakt op een ingenieuze wijze gebruik van lucht, heeft een lage CO2-emissiewaarde, bespaart energie, is niet schadelijk en kan maar liefst zeven keer worden ‘EPS IS EEN LICHT MATERIAAL DAT 100% RECYCLEBAAR IS EN EEN HOGE ISOLATIEWAARDE HEEFT. HET BESTAAT VOOR 98% UIT LUCHT WAARDOOR ER RELATIEF WEINIG MATERIAAL NODIG IS OM VOLUME TE KRIJGEN’ 18 INHOUT 46/2015
hergebruikt.’ Deze nieuwe bouwmethode is ook de inspiratiebron geweest voor de ontwikkeling van een nieuw recreatieconcept. Bertolt Daems: ‘We kwamen min of meer toevallig in contact met Molecaten dat verspreid over Nederland, maar ook in het buitenland, vakantieparken exploiteert. Zij waren op zoek naar een nieuwe accommodatievorm waarmee ze zich op de recreatiemarkt zouden kunnen onderscheiden. Ze zochten naar een vorm die het midden houdt tussen het traditionele kamperen en het huren van een vakantiehuis. Als nieuwe vorm van Glamping (Glamorous Camping) dat tegenwoordig steeds meer in zwang komt, hebben we toen de Lodge ontwikkeld, een hoogwaardig design product dat overal eenvoudig te plaatsen is. Het is allemaal heel snel gegaan. We hebben het bedrijf in juli van het afgelopen jaar opgestart en kregen half januari de opdracht om er 110 te produceren. Half februari hadden we 42 man aan het werk, want we moesten de Lodges begin juli af fabriek leveren.’ De Lodges zijn er in drie uitvoeringen met oppervlaktes van 22, 31 en 38 m2 � INHOUT 19
‘HET ZIJN EIGENTIJDSE ONTWERPEN IN SPREKENDE KLEUREN MET EEN RONDVORMGEGEVEN ACHTERZIJDE EN EEN TRECHTERVORMIGE VOORKANT DIE DOOR RUWE HOUTEN PALEN WORDT ONDERSTEUND’ Samen met Stan Schellekens en Leo But van Jongeneel brengen we een bezoek aan de productiefaciliteiten op Industriepark Kleefse Waard, dat in samenwerking met de gemeente Arnhem wordt ontwikkeld tot een vestigingslocatie voor bedrijven op het gebied van duurzame productie en energieen milieutechnologie. Bertolt Daems: ‘Het is een inspirerende omgeving waar duurzaam en innovatie de sleutelwoorden zijn. DEBS heeft de ambitie om in 2021 geen restafval meer over te houden en dat is een ambitie die door het park wordt gedeeld. We produceren de Lodge inmiddels in drie uitvoeringen plus een zogenaamde Sani Lodge die op campings wat meer sanitaire luxe biedt. Zoals jullie zien, zijn het eigentijdse ontwerpen in sprekende kleuren met een rondvormgegeven achterzijde en een trechtervormige voorkant die door ruwe houten palen wordt ondersteund. Het licht en de lucht worden als het ware naar binnen gezogen. De kleinste uitvoering heeft een oppervlakte van 22 m2 en is voorzien van een leefgedeelte met eethoek, een open keuken met gasstel, koelkast en vaatwasser, twee slaapkamers met in totaal vijf bedden, een toilet, een compleet te openen front van tentdoek en een veranda. De twee grotere uitvoeringen van respectievelijk 31 m2 en 38 m2 hebben vanzelfsprekend meer ruimte en comfort, waaronder een douche en openslaande deuren naar de veranda. Ze worden allemaal uit op maat gesneden EPS-elementen opgebouwd, die aan weerszijden met multiplex worden beplakt. Al De sparingen voor de stopcontacten en de leidingen worden eveneens vooraf door de Platerij van Jongeneel uitgezaagd 20 INHOUT 46/2015
het hout en plaatmateriaal dat we hier verwerken, wordt door Jongeneel geleverd. Het plaatmateriaal wordt eerst door de Platerij van Jongeneel op maat gezaagd, waarbij de sparingen voor de stopcontacten en de leidingen ook worden uitgezaagd. Bij de assemblage komt er dus geen zaag meer aan te pas.’ Zelfvoorzienend ‘In de wijze waarop we met Jongeneel samenwerken, is het ook van belang dat ze de benodigde materialen steeds op het juiste moment aanleveren. Enerzijds omdat we zo efficiënt mogelijk willen produceren; anderzijds omdat we hier weinig opslagruimte hebben.’ Jongeneel levert ook de Bruynzeel deuren en kozijnen alsmede de Fibo Trespo platen voor de afwerking van de natte ruimten.’ We praten nog even verder over de toekomst van Dutch EPS Building Solutions. Bertolt Daems: ‘We hebben verschillende ijzers in het vuur. Wat de recreatiesector betreft hebben we nieuwe concepten ontwikkeld, waarmee we op het gebied van duurzaamheid verdere stappen kunnen zetten, onder meer toepassing van domotica en duurzame energietechnologie. Concreet is de productie van vijftien recreatiewoningen op het strand van Cadzand en als de voortekenen ons niet bedriegen, volgen er binnenkort nog een aantal op een ander strand waarvan ik de naam nog niet kan noemen. Bijzonder is ons Lotusproject, drijvende en zelfvoorzienende recreatiewoningen waarvan het eerste exemplaar inmiddels op een speciaal gegraven vijver op camping De Oude Molen in Groesbeek is geïnstalleerd. We zijn ook actief bij de duurzame renovatie van woningen. Zo hebben we onlangs met succes een pilotproject uitgevoerd met EPS als constructieen isolatiemateriaal bij de renovatie van woningen in Warnsveld. Bij dit project werden de buitengevels in hun geheel vervangen. In Ede hebben we een project in uitvoering waarbij we ook nieuwe gevels plaatsen en het gebouw een nieuw gezicht geven door toepassing van in mallen geperste natuurlijke kunstharsen.’ We houden een goed gevoel aan dit interview over en zullen ongetwijfeld nog meer van dit innovatieve bedrijf horen. � De Lodges worden uit op maat gesneden EPS-elementen opgebouwd en aan weerszijden met multiplex beplakt INHOUT 21
VELUX CABRIO® balkonvenster Een balkon in een oogwenk! Panoramisch uitzicht Beleef de buitenwereld op een nieuwe manier. Stap naar buiten en geniet van een panoramisch uitzicht. Energiebesparend Het VELUX CABRIO® balkonvenster wordt standaard geleverd met 3-laagse beglazing en voorkomt daardoor warmteverlies. Twee breedtematen Het balkonvenster is verkrijgbaar in de breedtematen 94 cm en 114 cm. Bovendien kunnen combinaties met andere dakramen worden gemaakt. Gemakkelijke bediening Het bovenraam is met een handige onderhandgreep soepel en op bereikbare hoogte te bedienen. Creëer extra daglicht én ruimte onder het schuine dak, met het VELUX CABRIO® balkonvenster. Dit is een even ingenieuze als economische manier om uw leefruimte naar buiten toe te vergroten. Met het VELUX CABRIO® balkonvenster heeft u in een oogwenk een inpandig balkon en daarmee onbelemmerd zicht op de omgeving. Open het bovenste vensterdeel, duw het onderste naar buiten ... en geniet van veel meer wooncomfort!
PROJECTEN Nieuwbouw zorgplein Sano-Forum te Brunssum Gerealiseerd door Bouwbedrijven Jongen te Landgraaf Meer over dit bijzondere project in het volgende nummer van Inhout ‘Kookpot’ geconstrueerd met behulp van HSB skelet en Etalbond gevelbekleding Door Jongeneel Projecten in samenwerking met Timmerfabriek Verhoeven INHOUT 23
Slim bouwen met FAAY Milieuvriendelijke wanden met uitstekende bouwfysische eigenschappen • Eenvoudige montage • Arbeidskostenbesparend • Minimaal zaagverlies door 6 lengtematen • Spijker- en schroefvast • Goede brandwerendheid en geluidsisolatie • Voorzien van leidingschachten • KOMO-, FSC- en PEFC-gecertificeerd • Voor nieuwbouw, renovatie en transformatie Meer informatie: tel. (0347) 37 66 24 of www.faay.nl brandwerend geluidwerend thermisch isolerend ↑ Optioneel: o.a. kozijnen, kozijnpanelen, KBL-systeem (horizontale kabelgoot op plint hoogte).
PROJECTEN Renovatie boerderij Lochem Gerealiseerd door Dijkhof Bouw te Klarenbeek Materialen voor kapconstructie, dakbeschot en dakisolatie Geleverd via Jongeneel kenniscentrum Zwolle INHOUT 25
RENOVATIE Vier flatgebouwen grondig gerenoveerd ENERGIESPRONG VAN LABEL F NAAR LABEL B In opdracht van woningcorporatie Portaal heeft Bouwbedrijf Van Dillen in de Utrechtse wijk Kanaleneiland een grootscheepse en grondige renovatie uitgevoerd van maar liefst 192 woningen, verdeeld over vier flatgebouwen. De bewoners keren terug in een comfortabele en energiezuinige woning. Bovendien werd elk trappenhuis voorzien van een lift. 26 INHOUT 46/2015
V oordat tot deze renovatie werd besloten, heeft Portaal eerst een zogenaamde draagvlakmeting uitgevoerd. Na bestudering van de renovatieplannen bleek driekwart van de bewoners voorstander, waarmee het benodigde draagvlak was gecreëerd. Vervolgens werd een modelwoning ingericht. Daar konden de bewoners zien hoe hun woning er na de renovatie uit zou komen te zien en welke opties ze hadden bij de afwerking van de keuken, de badkamer, het toilet en de vloer in de keuken en de gang. Samen met de andere bewoners konden ze ook de kleur van hun eigen portiek bepalen. Meeste stemmen telden. In de laatste fase van dit grootscheepse renovatieproject bezoeken we de bouwplaats. We spreken met uitvoerder Ton de Bruyn van Bouwbedrijf Van Dillen en divisieleider Peter Lagendijk van Timmer Fabriek Culemborg, de eigen timmerfabriek van Bouwbedrijf Van Dillen. We vragen naar de oorsprong van het bedrijf. Peter Lagendijk verricht de aftrap: ‘Het bedrijf is in 1724 opgericht en is sindsdien een familiebedrijf gebleven. We hebben ons van aannemersbedrijf in klein onderhoud ontwikkeld tot een veelzijdig en innovatief bouwbedrijf met een sterk netwerk van gespecialiseerde medewerkers en partners. In onze eigen timmerfabriek prefabriceren we niet alleen ramen, kozijnen en deuren, maar ook kant-en-klare bouwelementen. Daardoor kunnen we op de bouwplaats effectiever werken en de overlast beperken. Dit laatste is met name van belang bij renovaties in de woningmarkt. Wij beschikken ook over een eigen renovatielaboratorium waarmee we ons continu op de verbetering en de vernieuwing van onze dienstverlening richten. Onze medewerkers kunnen er actief aan bijdragen door met nieuwe ideeën en technische oplossingen te komen. Mede in dit verband zijn we er trots op dat we na een spannende afvalrace, samen met twee andere marktpartijen, zijn doorgedrongen tot de derde en laatste ronde van een omvangrijke tender om 48 woningen in een naoorlogse portiekflat energieneutraal te maken.’ Nul-op-de-meter ‘Deze tender werd uitgeschreven door woningcorporatie Mitros en heeft als doel om ‘nul-op-de-meter’ te krijgen. De flat mag dus niet meer energie verbruiken dan wordt opgewekt. De lat ligt behoorlijk hoog omdat de betrokken woningen op dit moment energielabel F en G hebben.’ Ton de Bruyn haakt erop in: ‘Ook bij dit project moest een behoorlijke energiesprong worden gemaakt en wel van label Uitvoerder Ton de Bruyn van Bouw bedrijf Van Dillen (boven) en divisieleider Peter Lagendijk van Timmerfabriek Culemborg hebben ons uitvoerig geïnformeerd over deze grootscheepse en grondige renovatie in de Utrechtse wijk Kanaleneiland INHOUT 27
DIVISION INSULATION 8 INNOVATIEVE DAKOPLOSSINGEN VOOR DE BESTAANDE WONINGBOUW UNILIN BIEDT DE OPLOSSING VOOR ELKE RENOVATIE! UNILIN Insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - info.nl@unilin.com - www.unilininsulation.com
F naar label B. Duurzame oplossingen zijn ons inmiddels op het lijf geschreven.’ We vragen naar de omvang van het project. Ton de Bruyn: ‘Het gaat om 192 woningen, verdeeld over vier flatgebouwen. Ze staan rondom het Marco Poloplantsoen in Kanaleneiland Zuid aan de Stanleylaan, de Marco Pololaan, de Columbuslaan en de Magelhaenlaan. Ze zijn nu bijna allemaal compleet gerenoveerd. De indeling van de woningen is ook gewijzigd. De keuken en de badkamer zijn van plaats gewisseld en het toilet heeft eveneens een andere plek gekregen. Daarnaast is het balkon bij de woning getrokken waardoor de keuken en de badkamer zijn vergroot. In de woning zijn verder onder meer nieuwe kozijnen met dubbel glas aangebracht, is de verwarming vervangen en is de ventilatie verbeterd. De woningen hebben tevens een nieuwe voordeur en een videofooninstallatie gekregen. De flats zelf hebben ook een metamorfose ondergaan. De uitgevoerde werkzaamheden zijn te veel om op te noemen. Ingrijpend waren het opknappen van de portieken, het vervangen van de trappenhuizen en het aanbouwen van een lift aan de achterzijde, maar er is bijvoorbeeld ook een GSO (Gemeenschappelijke Satelliet Ontvangst) geïnstalleerd. De renovatie is voor een groot deel in uitwonende staat uitgevoerd. Hiervoor heeft Portaal logeerwoningen ter beschikking gesteld, die door ons compleet zijn ingericht en waar de bewoners hun waardevolle spullen mee naartoe konden nemen. De overige spullen konden op speciaal daarvoor aangewezen plekken in de woonkamer en de slaapkamers stofvrij worden opgeslagen.’ Prefabricage ‘De eerste fase van de renovatie is in bewoonde staat uitgevoerd. Het ging daarbij om de asbestsanering, het vervangen van de trappenhuizen en het plaatsen van de liftschachten. Voor de asbestsanering hebben wij samen met Methorst Milieu Aannemingsbedrijf een nieuwe methode ontwikkeld, Cocon genaamd. We maken daarbij gebruik van een speciale mobiele unit die met behulp van een verreiker naar elke gewenste werkplek, op elke hoogte, kan worden getransporteerd. De unit is voorzien van geavanceerde apparatuur en software om asbest op te sporen, te verwijderen of zo nodig in te pakken.’ Peter Lagendijk gaat in op het vervangen van de voor- en achtergevel: ‘De gevelelementen zijn in onze timmerfabriek zodanig geprefabriceerd dat ze inclusief bevestigingsmiddelen kant-en-klaar per woning op de bouwplaats konden worden aangeleverd. Je zou het kunnen vergelijken met een IKEA-pakket, maar dan in het groot en niet in dozen maar in kratten. Van binnen naar buiten bestaan deze gevelelementen uit Fermacell-platen, dampremmende folie, stijlen en regelwerk met isolatiemateriaal en een buitenkant van gepotdekselde Trespa-stroken. Het materiaal voor deze gevelelementen is evenals de deuren door de combinatie Heuvelman Hout en Jongeneel geleverd: het hout afgekort en gegrond door Heuvelman Hout; het plaatmateriaal op maat gezaagd en gefreesd door Jongeneel. Jongeneel heeft ook het isolatiemateriaal en 500 pas en arm geschaafde deuren geleverd inclusief scharnierinkrozingen. Bij het opmeten van de gevels bleek de maatvoering overigens maar geringe afwijkingen te vertonen, met andere woorden het bestaande casco bleek nog ‘recht overeind’ te staan. Dat hebben we wel eens anders meegemaakt.’ Tijdens de bezichtiging van de laatste flat waaraan nog gewerkt werd, zien we zowel het fraaie eindresultaat als het tijdelijke trappenhuis aan de voorzijde van de flat, waarvan de bewoners gebruik moesten maken toen hun voordeur vanwege werkzaamheden was afgesloten en hun balkondeur als toegangsdeur fungeerde. Het illustreert het ingrijpende karakter van deze renovatie.’ � De gevelelementen zijn in de timmer fabriek van Bouwbedrijf Van Dillen geprefabriceerd en kant-en-klaar op de bouwplaats aangeleverd INHOUT 29
SERVICE In elke regio een kenniscentrum Op vijf plaatsen in het land heeft Jongeneel kenniscentra ingericht. Zij bundelen de kennis van de productspecialisten van Jongeneel die voorheen over alle vestigingen verspreid zaten. Er werken specialisten op het gebied van naaldhout & hardhout, plaatmateriaal, gevels & daken, deuren & kozijnen en afbouw. Ze beantwoorden niet alleen vragen over producten, maar ook over toepassingen, regelgeving en innovaties. Voor offertes en orders kunt u ook bij deze kenniscentra terecht. Kenniscentrum Alkmaar: 072 – 541 05 23 Deportatiesymbolen gerestaureerd De goederenwagons, waarmee soms hele gezinnen naar de vernietigingskampen in Oost-Europa werden gedeporteerd, staan symbool voor de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork heeft vijf van deze wagons in Duitsland weten op te sporen. Twee daarvan zijn er inmiddels gerestaureerd. Ze hebben op 12 april van dit jaar - precies zeventig jaar na de bevrijding van Kamp Westerbork - een indrukwekkende plaats gekregen op het uitgestrekte terrein van dit ‘Durchgangslager’. De restauratiewerkzaamheden zijn uitgevoerd door Schoonewille Bouw & Restauratie uit Tiendeveen, dat evenals het Herinneringscentrum Kamp Westerbork in Drenthe ligt. De onderstellen en de ijzeren constructies zijn nog origineel. Het hout en de belettering moesten worden vernieuwd. Jongeneel Coevorden heeft het benodigde hout geleverd. Het ging daarbij om Grenen O/S, dezelfde kwaliteit als destijds bij de bouw is gebruikt. Teneinde de originele staat zo dicht mogelijk te benaderen, werd het hout ruw geschaafd. Deze schaafkwaliteit wordt ook wel ‘hit & miss’ genoemd. Het resultaat geeft een aangrijpend beeld van een mensonterende periode uit onze vaderlandse geschiedenis, een periode die niet mag worden vergeten. Tussen 15 juli 1942 en 13 september 1944 zijn 97 treinen met in totaal 107.000 Joden uit Kamp Westerbork vertrokken; slechts 5.000 van hen kwamen terug. Op dezelfde dag dat in de oorlogsjaren een trein vertrok, klinken vanuit de gerestaureerde wagons nu de namen van de mensen die op de transportlijst stonden, net zo lang tot de dag aanbreekt waarop de volgende trein vertrok en daarvan de transportlijst wordt voorgelezen. INHOUT is het relatiemagazine van Koninklijke Jongeneel. Het verschijnt vier keer per jaar redactie Henk ten Bouwhuis, Ramon Bus, Gertjan de Ruijter en Henk Fieggen redactieadres Koninklijke Jongeneel, Marketing & Communicatie, Atoomweg 300, Utrecht postadres Postbus 49, 3500 AA Utrecht telefoon 030 234 63 47 e-mail info@jongeneel.nl www.jongeneel.nl realisatie Mediabizz, Amersfoort fotografie tenBouwhuis Fotoproducties, Barneveld vormgeving Sok visueel management, Amsterdam productie Drukkerij Damen, Werkendam 30 INHOUT 46/2015 Kenniscentrum Tilburg: 013 – 462 74 60 Kenniscentrum Venlo: 077 - 324 10 89 Kenniscentrum Zoetermeer: 079 - 360 12 00 Kenniscentrum Zwolle: 038 - 467 15 53
COMBIFOR SYSTEEMVLOER De ideale vloeroplossing voor renovatiebouw. Afwerking met tegels en vloerverwarming Ligger met schuifstuk Afwerking met plaatmateriaal DUOFOR NEDERLAND DUOFOR B.V. combifor@duofor.nl www.duofor.eu - Geschikt voor elke hart op hart maat - Liggers, sterker en stijver tot wel 52% - Lichte systeemvloeren vanaf 25 kg/m2 - Milieuvriendelijk en 100% recyclebaar - ARBO - vriendelijk met liggers slechts 6 kg/m1 - Van nat tot droog, kortere bouwtijd en voordelig
DELTA®FASSADE B UV-bestendige folie, Euroklasse B De ultieme bescherming van gebouwen gedrag bij brand: klasse B (EN 13501-1) toepasbaar bij gevelbekleding met open voegen tot 20 mm en maximaal 20 % gevelopening volkomen regendicht: klasse W1 water - dicht, ook na veroudering (5.000 uren UV-test) extreem dampopen licht en eenvoudig te verwerken; slechts 240 g/m 2 CE-gecertificeerd
1 Online Touch