Khorhurd Je komt naar de kerk op zondag en de eerste kerkzang die je hoort is Khorhurd Khorin. Wat betekent khorhurd eigenlijk? Waarom is khorhurd het eerste woord in de kerkzang van de Heilige Liturgie? Iedereen heeft er wel eens van gehoord, de 7 sacramenten (khorhurd) van de kerk. Het zijn er 7, omdat 7 het getal is van de superioriteit. Deze zijn: 1. Dopen (Mgrdoetyoen, Մկրտություն) 2. Vormsel (Troshm, Դրոշմ) 3. Heilige Communie (Haghortoetyoen, Հաղորդություն) 4. Biechten (Abashkharoetyoen, Ապաշխարություն) 5. Ziekenzalving (Gark hivantats, կարգ հիվանդաց) 6. Priesterwijding (Tsernatroetyoen, Ձեռնադրություն) 7. Huwelijk (Bsag, Պսակ) De 7 sacramenten zijn de onderliggende gedachten van de Heilige Liturgie die elke zondag wordt gehouden, daarom begint de kerkzang van de dienst met deze woorden. Het woord khorhurd betekent mysterie, iets dat wij niet kunnen zien en niet kunnen begrijpen, dat voor ons wordt gepresenteerd en dit met ons geloof accepteren. Wat betekent dit? Voorbeeld: Tijdens de Heilige Liturgie krijgen wij het lichaam en bloed van onze Heer Jezus Christus. Als wij ernaar kijken zien wij brood en wijn die wij thuis ook hebben. Wij accepteren met ons geloof dat dat het lichaam en bloed van Jezus Christus is. In de komende zeven edities van dit boekje wordt er bij elke khorhurd stilgestaan en gekeken wat het precies inhoudt, wanneer dit dan gebeurt en wat voor betekenis het heeft in ons leven. 2
Inhoudsopgave Badarak Preken Symbolen Wist je dat & vraag en antwoord Wie zijn wij? Pagina 4 Pagina 6 Pagina 11 Pagina 12 Pagina 13 3
Badarak Waar komt de Heilige Liturgie (Surp Badarak) vandaan? Waarom zouden wij elke zondag daar bij moeten zijn? Letterlijk vertaald, betekent Badarak: offer. Het biedt de meest intieme ontmoeting die wij met God kunnen hebben. In de Badarak komt Jezus Christus tot ons in twee vormen: door Zijn Woord, in de lezing van de heilige Evangelie, en door zijn heilige Lichaam en Bloed, in de Heilige Communie. Deze twee acties zijn de twee bouwstenen van de Heilige Liturgie. Met de Heilige Communie worden wij één met God. De Badarak heeft zijn oorsprong in meerdere gedeelten van de Bijbel en is ook voor een deel gevormd door de Armeense cultuur. In de Evangelie van Lucas (Lucas 22:19) staat: ‘En Hij nam een brood, sprak het dankgebed uit, brak het brood, deelde het uit en zei: ‘Dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt. Doe dit, telkens opnieuw, om mij te gedenken.’ Dit doen wij elke zondag om onze Heer Jezus Christus te gedenken. En in de Evangelie van Johannes (Johannes 6:56) zegt Jezus Christus: ‘Wie mijn lichaam eet en mijn bloed drinkt, blijft in mij en ik blijf in hem.’ Zo worden wij dus één met Jezus Christus en ook met elkaar, aangezien wij allemaal één worden met onze Heer. Dus waarom zou je er niet bij willen zijn als je weet dat onze Heer Jezus Christus zelf heeft gezegd dat wij het moeten doen. Daarbij komt ook dat je één wordt met God, welke Christen wil dat niet? 4
5
Preken 1 januari ‘De belangrijkste van jullie moeten de minste worden en de leider de dienaar.’ (Lucas. 22:26) Sinds het begin van de menselijke geschiedenis, werd de mens beroofd van de eer om een kind van God te zijn, in de aanwezigheid van God, vanwege de zonde. God liep met Adam en Eva. God schiep de mens als groot. Daarom is de mens na de verdrijving onbewust op zoek om zijn grootsheid te herstellen. Door de geschiedenis heen streefde en streeft de mens nog steeds naar grootheid, groot zijn, omdat ze van binnen een gevoel hebben dat ze ergens mee achterlopen. Wij mensen kunnen ons gevoel van groot zijn alleen voldoen wanneer we het beeld van God in ons herstellen; wanneer we Gods aanwezigheid in ons leven hebben in elke seconde van ons leven. Dat we ons leven zodanig leven dat we het waard zijn om Gods gunst te ontvangen, zodat God de woorden zal zeggen die Hij ook tegen Zijn Zoon heeft gezegd tijdens Zijn doop: ‘Dit is Mijn geliefde Zoon, in Hem vind Ik vreugde.’ Matt. 3.17 Ons leven verloopt tevens in vergelijkingen. Wij vergelijken onszelf altijd met anderen en we zijn niet in staat om onze waardigheid zonder deze vergelijking te bevestigen. Deze concurrentie verdwijnt alleen in het spirituele. Hoe geestelijker ons leven is, hoe minder de concurrentie is, omdat het geestelijk leven in menselijke relaties gebaseerd is op liefde. In een geestelijke wereld dienen de ouderen de jongeren met dezelfde liefde als een ouder voor zijn kind, omdat hij hem lief heeft. De ontwikkeling van het geestelijk leven geeft ons comfort, tevredenheid, geluk en zaligheid, want zo vinden we datgene wat we gedurende ons hele leven, hetzij bewust of onbewust, goedschiks of kwaadschiks, naar op zoek zijn. 6
6 januari (Mattheus 2:13-13) ‘De maagd zal zwanger zijn en een Zoon baren, en men zal Hem de naam Immanuël geven, wat in onze taal betekent ‘God met ons’.’ (Mattheus 1:23, Jesaja 7:14) Vanuit onbereikbare hoogten van de hemel, boog de Heer zich, als een kind geboren in een grot, verarmd zich aan ons om ons te vullen met geestelijke zegeningen. De apostel Paulus zegt: ‘U hebt toch de genade van onze Here Jezus Christus leren kennen? Hoewel Hij heel rijk was, werd Hij arm ter wille van u, opdat Hij door arm te zijn u rijk zou maken.’ (II Korintiërs 8:9). God werd mens, zodat het geschapen mens het beeld van God zijn Schepper zou kennen, Zijn wil zou erkennen, om rijk te zijn met het geloof en het woord van God en de redding verdienend het eeuwige leven zou erven. Mensen denken vaak dat het verbeteren van het leven te maken heeft met materiële overvloed. Echter, als de mens God niet in zijn hart heeft, zal het materiële de mens alleen maar scheiden van God en het leven ontdoen van vreugde en geluk. De rijken leven in onrust, de armen in verdriet. Voor de mens die met God is, zijn er andere normen en waarden: ‘Laat uw liefde geen schijnvertoning zijn. Keer u af van het slechte en houd u vast aan het goede. Houd veel van elkaar, als broeders en zusters, en laat elkaar uw waardering blijken.’(Romeinen 12:9-10). Het Heilige Schrift leert ons dat voortgaan met God en vermenigvuldigen van zegeningen en overwinningen de hemelse kracht zal worden toegekend. 7
15 januari (Johannes 2:1-11: Bruiloft in Kana) ‘Of u nu eet of drinkt, wat u ook doet, doe alles ter ere van God.’ (I Korintiërs 10:31) Dit Evangelisch deel onthult twee inzichten binnen onze overtuiging. Deze zijn op een bepaalde manier het tegenovergestelde van elkaar, maar tegelijkertijd erg bijzonder voor de menselijke natuur. Het ene inzicht van het geloof zien wij in de discipelen van Christus en het andere in Heilige Maagd Maria. Als we aandachtig het verhaal van de bruiloft in Kana lezen, worden de discipelen van Christus in de laatste regels voor ons openbaard als sceptisch en besluiteloos. Hieruit blijkt dat de apostelen Petrus en Andreas, Bartholomëus en Filippus en Jacob en zelfs de apostel Johannes, die bekend zijn als de pilaren van het geloof, ijverige predikers van het Gods Woord, achterdochtig werden tegenover de Goddelijkheid van Christus. Zij geloofden Christus pas daadwerkelijk wanneer Hij voor hun een wonder verrichtte. Ook wij zijn vaak sceptisch tegenover geestelijke, goddelijke en religieuze zaken. Wij geloven gemakkelijker media en dagelijkse geroddel dan het woord van God. Wij gehoorzamen eerder onze directeuren, voor het opvolgen van logische of onlogische instructies en eisen, dan de wil van God. Vaak zoeken wij, net zoals de apostelen, naar tekenen, verwachten wij bovennatuurlijke verschijnselen en wonderen, puur vanuit egoïstische beweegredenen zoals het strelen van ons ego en ons eigen bestaan, als bewijs voor het bestaan van God. (zie vervolg op volgende pagina) 8
In tegenstelling tot dit gebrek aan geloof van de apostelen, verschijnt voor ons de Heilige Moeder van God in haar nobele en voorbeeldige karakter. Heilige Moeder van God, is een uitzondering in de mensheid, die onvoorwaardelijk geloofde aan God en gehoorzaamde aan Zijn wil. Zelfs tijdens de geboorte van Christus bevestigde de Heilige Maagd dat zij de dienaar van God bleef: ‘Laat het zo zijn, zoals God het wil’ (Lucas 1:38). Tijdens de bruiloft in Kana, alhoewel in overtuiging dat alleen God de arme familie uit de lastige en pijnlijke omstandigheden kon redden, wendde Zij zich tot Zijn Zoon en de Schepper met dit verzoek. Christus weigerde het verzoek van Zijn moeder niet, omdat zij degene was die onvoorwaardelijk geloof had in God. Zij was iemand die altijd in God z’n wil verbleef. En het water veranderde in wijn. In het leven zijn wij vaak als water; vaak smaakloos en geurloos, weleens kleurloos en zo alledaags. We kunnen sijpelen en vloeien als water, ons geloof achterlatend in de beker, stagneren, verdrinken en verrotten wij. Terwijl Christus wenst dat wij dankzij Hem veranderen. God wenst ontzettend graag dat wij middels de wonderen van ons geloof veranderen, om te worden zoals wijn is: kleurrijk, vol met aroma, lekker van smaak, in staat om vreugde te creëren, opvrolijken en het kunnen creëren van een positieve en spirituele omgeving. Vanzelfsprekend is dit alleen mogelijk door middel van het doen van Gods wil. Kortom, iemand heeft alleen een volmaakt geloof als die bereid is Gods wil uit te voeren. 9
22 januari (Johannes 3:13-21) ‘En net zoals Mozes in de woestijn de slang hoog opgeheven heeft, zo moet ook de Mensenzoon hoog opgeheven worden. Iedereen die in Hem gelooft zal dan niet sterven, maar het eeuwige leven hebben.’ (Johannes 3:14-15) Christus benoemt het gedeelte uit het Oude Testament waarin Mozes de Israëlieten begeleidt naar het Heilige land. Toen de Israëlieten onderweg opnieuw in opstand kwamen tegen God, heeft God giftige slangen naar hen toegeworpen. Op deze manier zijn veel Israëlieten door de giftige beet gestorven. Toen zij spijt kregen van hun daden heeft God Mozes de opdracht gegeven om een koperen slang te maken en dit hoog te plaatsen. De Israëlieten zouden hun dood kunnen voorkomen door te kijken naar de koperen slang na een slangenbeet. De koperen slang zou hen niet helen, maar op deze manier zagen zij degene die de opdracht had gegeven om de slang te maken, dus God. Met dit voorbeeld gaf Jezus Christus ons het gebod dat ieder die gelooft in Hem het eeuwige leven zal leiden. Geloven in Christus betekent dat wij geloven dat Jezus Christus de Zoon van God is, dat de gedachten van God in hem voortvloeien dat Hij van de Vader is voortgekomen en dus één is met Zijn Vader. Op die manier kan Hij ons Gods wijsheid en wens schenken. Door deze denkwijze zullen wij eeuwig leven bekomen. Eeuwig leven betekent eeuwige vrede en eeuwige rust dat wij zullen erven. Vrede dat tussen mens en God wordt gehecht. Met het eeuwige leven zullen wij rust vinden met onszelf en tevens met het leven zelf. Dit leert ons dat het eenvoudige, rustige leven op aarde slechts een schaduw is van het leven dat wij zullen leiden als wij het eeuwige leven zullen erven. Het eeuwige leven geeft ons hoop en een doel waarnaar wij moeten streven. Door vrede met God te hebben, creëer je vrede tussen mensen, omdat het eeuwige leven ons de mogelijkheid biedt mensen te zien zoals God de mens ziet. Het eeuwige leven biedt de mensen op aarde samen als een gezin. 10
Symbolen Het kruis. We zien ze overal in kerken en we maken zelfs het gebaar van het kruis, maar waarom? In het christendom is het kruis het ultieme symbool. Dit symbool bevat vele betekenissen. Enkelen hiervan zijn: Jezus Christus, overwinning en het leven als christenen. Wat opvallend is aan het Armeense Apostolische kruis, is dat het kruis leeg is, Jezus wordt hier niet op afgebeeld. Dit komt omdat het kruis in het christendom vooral symboliseert dat Jezus de dood heeft overwonnen en het symboliseert niet dat Jezus is gestorven aan het kruis. Wanneer wij een kruisteken maken, nemen wij de duim, wijs- en middelvinger bij elkaar, wat de Heilige Drie-eenheid symboliseert. Zo begin je bij je hoofd met de Vader, gaat naar beneden met de Zoon en maakt het teken van links naar rechts met de Heilige geest. Bij God de Vader denken wij aan Hem die altijd bij ons is en om ons geeft. Als wij denken aan de Zoon denken wij aan God de Zoon, onze Heer Jezus Christus die is neergedaald vanuit de hemel en bij ons leefde. En God de Heilige Geest is altijd om ons heen, wat de teken van links naar rechts symboliseert. Het is een belangrijke manier voor ons om te laten zien wie wij zijn als christenen. Het kruis symboliseert de liefde van God. Zo staat in de Evangelie van Johannes (Johannes 3:16): ‘Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, zodat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.’ Jezus is gekomen en gestorven uit liefde voor ons. 11
Wist je dat & vraag en antwoord Wist je dat het Armeense volk kerst viert op 6 januari? Mensen vragen zich vaak af waarom wij kerst niet net als de meeste kerken op 25 december vieren. De exacte datum van de geboorte van Christus is nooit historisch vastgesteld. Tot en met de vierde eeuw vierden daarom alle christelijke kerken de geboorte en doop van Christus op 6 januari. Volgens bronnen uit de Katholieke kerk werd deze datum veranderd naar 25 december om een heidens feest op te heffen. Op 25 december werd namelijk de geboorte van de zon gevierd. Om dit heidens feest te onderdrukken werd besloten kerst op 25 december te vieren en op 6 januari het feest van de Driekoningen te vieren. De Armeense kerk bleef trouw aan zijn traditie en besloot het vieren van kerst op 6 januari te blijven vieren. Wie is Surp Sarkis (Heilige Sarkis) en waarom wordt er een feest gevierd ter ere van deze Heilige? Surp Sarkis is een van de meest geliefde Heiligen bij het Armeense volk, dit omdat hij samen met 14 andere soldaten gemarteld werd omdat hij zich vasthield aan zijn geloof. Surp Sarkis ging in het leger bij het Perzische rijk. Toen de koning erachter kwam dat Sarkis christelijk was, kreeg hij van de Perzische koning het bevel om het vuur te aanbidden en offers te schenken aan de heidense goden. Sarkis weigerde en antwoordde: ‘aangezien vuur of afgodsbeelden door de mens kunnen worden vernietigd, moeten we één God aanbidden, de Heilige Drie-eenheid, die hemel en aarde heeft gecreëerd.’ Na deze woorden werd Sarkis gemarteld, gevangen genomen en vervolgens onthoofd. Er verscheen een licht over het lichaam na zijn dood en daarom is hij ook een Heilige. Surp Sarkis wordt dit jaar gevierd op 11 februari. 12 Heb jij vragen die je graag beantwoord wil zien in de volgende editie? Stel ze aan ons door een mail te sturen naar het volgende adres: khorhurd@ajo-amsterdam.nl
Wie zijn wij? Wij zijn het redactieteam Khorhurd van AJO Amsterdam (Armeense Jongeren Organisatie). Wij horen vaak dat mensen, wanneer zij naar de kerk komen, bepaalde delen van de dienst niet begrijpen. Dit zijn bijvoorbeeld de preken, omdat zij het Armeens niet verstaan, of de eeuwenoude symboliek van de kerk niet begrijpen. Hierop vonden wij een oplossing, namelijk het boekje Khorhurd. Dit is een maandelijks boekje waarin de dienst (badarak) wordt uitgelegd. Ook worden de preken (karozner) die de priester geeft, vertaald naar het Nederlands. Verder wordt de symboliek van de kerken nader uitgelegd, veel gestelde vragen beantwoord en nog veel meer. Wij hopen hiermee meer inzicht te geven op deze onderwerpen. Ook jij kan een bijdrage leveren aan dit boekje. Heb jij vragen die je graag beantwoord zou willen hebben of andere opmerkingen, dan kan je ons mailen: khorhurd@ajo-amsterdam.nl Groetjes, het team: Ani Manukjan Armenoehie Alaverdyan Laetitia Demirbacak Nova Markarian Serge Demirbacak Wartan Manukjan 13
1 Online Touch