Van de hoofdredacteur De boodschap dat mensen vrij en gelijk zijn was tijdens de kerstdagen onvermijdelijk. Die vrijheid en gelijkheid werd in de vele kerstfeesten vooral gezamenlijk gevierd. Het ideaal van de Franse revolutie (liberté, égalité, fraternité (vrijheid, gelijkheid, broederschap), de grondslag voor liberale democratieën, leek te zijn bereikt. Nadat rond 1990 de muur viel en het communisme teloorging, was het liberalisme de grote winnaar. Volgens Francis Fukuyama was dit het begin van het einde van de geschiedenis. Liberale democratieën zouden ons het Walhalla brengen, waarin conflicten vreedzaam oplossen. Maar we namen die liberale beginselen te absoluut. Dat leidde, via het gedachtengoed van de Russisch-Amerikaanse schrijfster Ayn Rand, tot utopische neoliberale samenlevingen. Die hadden als uitgangspunt dat iedereen gelijk is en dus gelijke kansen heeft in de hebzuchtige mechanismen van de vrije markt. Maar al in 1994 schreef Prof. Hans Galjaard zijn boek: Alle mensen zijn ongelijk. In hun erfelijke aanleg, gezondheid, gedrag en prestaties. Die door hebzucht gestuurde en globaliserende neoliberale samenlevingen creëerden in de laatste dertig jaar een vechtmaatschappij waarin de winnaars er met de buit vandoor gingen. De verliezers werden de losers die onvoldoende voor zichzelf hadden gevochten. Eigen schuld, dikke bult. De winnaars beloonden zichzelf met enorme salarissen. De losers gingen er, als slachtoffers van de ‘ratrace to the bottom’, vooral op achteruit. Er ontstond een toenemende kloof in rijkdom en macht tussen beide groepen. In 2018 was die kloof vergelijkbaar met die tijdens de Franse revolutie. Volgens de Indiase intellectueel Pankaj Misra leidde dit tot ‘het tijdperk van woede’. De gele hesjes lijken daar het resultaat van te zijn. Die woede gaf antiliberale leiders de kans zich te manifesteren. Waar wij dachten met onze utopische westerse liberale democratieën rechtstreeks op het walhalla af te stevenen, misten we de opmars van wat Casper Thomas in zijn boek De autoritaire verleiding de ‘illiberale democratieën’ noemt. Democratieën waarin democratisch gekozen antiliberale leiders de macht grijpen, om vervolgens hun illiberale gedachtengoed te verspreiden. In dergelijke democratieën staat niet Dé Waarheid, maar de alternatieve waarheid centraal. Dat is de waarheid volgens de leider, met als doel ‘democratische’ herverkiezing. Thomas beschrijft de opkomst van dergelijke democratieën in Turkije, Hongarije, India, Rusland en de Verenigde Staten. Ik denk dat de valse voorlichting waarop de Britten voor de Brexit stemden dicht bij dit illiberale gedachtengoed ligt. Ook in Nederland lijkt de illiberale democratie dichterbij te zijn dan velen denken. Let op, ze kan zomaar toeslaan. Bram Brouwer Mandeguod 3
6 Online Touch Home