9 kers bepaalde rollen. Als controller moet je eigenlijk tussentijdse controles uitvoeren van de logfiles, om te kijken of de rol die een medewerker speelt, overeenkomt met de rol die je had bedacht. Dat wordt steeds kritischer. Je ziet bijna altijd dat daar slordig mee wordt omgegaan. Waarbij mensen nog steeds toegang hebben tot applicaties waar ze in een nieuwe functie niet meer mee te maken hebben.” ‘Er is echt sprake van een dataexplosie’ Spoor pleit voor een verdere integratie dan nu het geval is van de postdoctorale accountantsopleiding en de IT-auditopleiding, vanwege de groeiende vervlechting van IT in de traditionele auditpraktijk. “De inzet van technologie mag je als accountant niet voor problemen stellen. Je moet de goede vragen kunnen stellen over de risico’s die in de organisatie spelen en zicht hebben op de manier waarop de onderneming die risico’s heeft ondervangen. De verklaring omvat immers niet alleen de jaarrekening, maar ook een oordeel over het systeem dat daarvoor functioneert. Zowel de bedrijfsvoering als de informatieverzorging zijn meer en meer bijna volledig geautomatiseerd. Dan moet je toch een idee hebben hoe je dat controleert.” Hij verwijst naar de Nederlandse Corporate Governance Code (2016). “Je ziet dat de wetgever in de loop van de tijd in toenemende mate verwacht dat de accountant ook aandacht heeft voor wat het bestuur vindt van hun beheersingssysteem.” De Code verwacht dat het bestuur van beursgenoteerde ondernemingen expliciet risico’s in de bedrijfsvoering noemt en aangeeft dat deze risico’s dusdanig beheerst zijn dat ze niet verwacht dat deze de continuïteit van de onderneming de komende twaalf maanden bedreigen (Art.1.4.3). “De accountant krijgt daarmee medeverantwoordelijkheid over de gepubliceerde opinie ten aanzien van de bedrijfsvoering. Hij kan dus ook inhoudelijk steeds minder weglopen van de risicoanalyse van het management.” Ethische vragen Niet alleen blockchain, ook het toenemende belang van dataanalyse is een trend die het vak zal veranderen, benadrukt Spoor. “Met de nieuwe technologieën, zoals artificial intelligence en machine learning, kun je met IT zoeken naar patronen die je verwacht of die er mogelijk zijn. Je geeft de computer een ‘recept’, algoritmen, waarmee deze in staat is om vast te stellen of een bepaalde uitkomst past binnen het patroon. Een computer kan ons zo meteen vertellen: hé, het valt mij op dat, als dit gebeurt, dat ook gebeurt.” Het betekent niet dat een computer kan vertellen dat er een causale relatie is. “Je zult altijd moeten verifiëren of iets ook logisch verband met elkaar NOAB houdt. Een menselijke taak blijft die van interpretatie (snap ik de relatie?) en validatie (wat heb ik er aan?).” Een van de effecten van de toenemende complexiteit van IT-technologie is dat steeds minder mensen nog begrijpen hoe het systeem werkt. “Een computer wordt voor ons steeds meer een black box. Daarbij komen ethische vragen om de hoek kijken,” meent Spoor. “De mogelijkheden om te selecteren en te discrimineren worden steeds verfijnder. Op een gegeven moment leggen we misschien wel beslissingen in handen van systemen, waarvan we achteraf de vraag kunnen stellen of dat wel zo slim was.” Hij is er niet gerust op: “Het buskruit is in China uitgevonden om mooi vuurwerk te maken, maar het duurde niet lang voor het werd ingezet voor oorlogsdoelen. Zo is het met andere technologie ook gegaan.” Onbedoelde neveneffecten zie je bijvoorbeeld ook al optreden bij het functioneren van de meest bekende blockchaintoepassing, bij Bitcoin. Satochi Nakamoto (pseudoniem van de bedenker van de cryptomunt, red.) wilde vrij onderling betalen zonder de bemoeienis van overheden, centrale banken e.d. De onderliggende technologie was bedoeld voor een onweerlegbare vastlegging van de onderlinge transactie. ‘De controle migreert naar de voorkant’ “Op zich is de transactieafhandeling binnen het netwerk, voor zover mij bekend, nog steeds niet gekraakt. De bitcoinplatforms, waar de bitcoins worden omgewisseld voor andere valuta, zijn echter wel gevoelig voor manipulatie. Het zure is dat er ook transacties van criminelen tussen zitten, waar alle deelnemers van het netwerk nu dus ook administrateur van zijn.” Net als bij bitcoin zijn er bij toepassing van de blockchaintechniek platforms waar de service wordt afgewikkeld. “Daar interacteert blockchain met de ‘real world’. En daar is nog steeds het risico dat de geleverde kwaliteit onvoldoende is.” Forecasting Met name op het gebied van forecasting – de financiële lijnen doortrekken naar de toekomst – zal blockchain zorgen voor verdere optimalisering en professionalisering, verwacht Spoor. “Als je goed gebruikmaakt van dataprocessing, en machine learning en artificial intelligence worden toegevoegd aan het proces, dan kun je beter dan ooit tevoren voorspellen ‘als we niks doen, zijn we morgen daar’.” De waarschuwende en adviserende rol van de controller en accountant kan in die zin worden verrijkt, meent hij. “Die kans moet je pakken! Vaak zie je al lang van tevoren dat dingen niet goed gaan. Het is jouw rol om je mond open te doen.” ■ Activa | Nummer 4 - 2018
10 Online Touch Home