Speciale bijlage over Wallonië-Ardennen Buitenland dichtbij Belgische Ardennen Deze speciale bijlage over de Ardennen en Wallonië is tot stand gekomen in samenwerking met België Toerisme voor Wallonië-Ardennen en haar partners Foto: WBT/J.P. Remy
Vallei van de Amblève Op zoek naar Waals water WALLONIË IS RIJK AAN WATER. ZO STROOMT IN DE ACHTERTUIN VAN LUIK DE AMBLÈVE, EEN RIVIER DIE ONTSPRINGT IN DE HOGE ARDENNEN. EEN AVONTUURLIJKE WANDELROUTE VOLGT DEZE RIVIER EN DE ZIJSTROMEN NINGLINSPO EN CHEFNA. WANDELEND OP ZOEK NAAR WAALS WATER. België en heeft een gemiddeld hoogteverschil van 7,5 procent. De bedding van de rivier ligt vol met blokken kwartsiet waardoor er kleine watervallen en water-r bekkens ontstaan. Deze bekkens worden ‘baden’ genoemd, zoals het Bad van Diana. Door de droge zomer staat de beek in het loofbomenbos helaas bijna droog. Veel beekjes maken een groot water. Letterlijk en figuurlijk. Want juist de pittige etappes langs de beekjes Ninglinspo en Chefna, die uitmonden in de rivier Amblève, maken deze wandelroute meer dan de moeite waard. BERGRIVIER ■ FEMKE KAZEMIER-RONGEN De stevige tocht van 4 uur en 14,3 kilometer start bij parkeer-r plaats Sedoz, direct aan de Ninglinspo. Deze beek is een van de weinige bergriviertjes in 32 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen KONING LEOPOLD I Een smal paadje langs jonge beuken en varens brengt je hoger het bos in. Daarna volgt de route een brandgang tussen twee naaldbossen. Aan de bosrand pronken rijen vliegenzwammen. Vogelgekwetter doorbreekt de stilte. Dit is het domein van de Vlaamse gaai, de sijs en de grote bonte specht. Naast de route vind je een cilindrische stenen paal. Deze staat er al even, sinds 1833 om precies te zijn. Koning Leopold I plaatste destijds negen palen tussen de steden Aywaille en Theux om een einde te maken aan het voortdurende conflict over de dorpsgrenzen. CHEFNA Na het dorp Ville-au-Bois volgt een glooiend pad de beek Chefna. Deze beek markeert de grens tussen de gemeente Aywaille en Stoumont. Het smalle pad verandert in een breed karrenspoor langs berken en verdwijnt vervolgens in een donker naaldbos. Na een houten bruggetje loopt het traject naast een rotswand, terwijl beneden de Chefna kronkelt. Verderop wisselt het traject speels meer-r dere keren van kant; dan weer links van de Chefna, dan weer rechts. Ook in deze beek stroomt momenteel niet veel water. GOUDDELVER De hut van de gouddelver, een grote open blokhut, net voor het dorp Quarreux is een ideale plek voor een picknick. In de vroege negentiende eeuw waren in de LANGE TIJD WAREN MENSEN BANG DE GROTTEN IN TE GAAN DOOR VERHALEN OVER DE DUIVEL EN KABOUTERS DIE ER ZOUDEN WONEN © FTPLP.Fagnoul
Praktische informatie De dorpen Aywaille en Sougné-Remouchamps zijn een goede uitvalsbasis om de vallei van de Amblève te ontdekken. De grotten van Remouchamps liggen op vijf minuten autorijden afstand van de wandelroute. Op de websites van Wallonië België Toerisme en van het vvv-kantoor van de regio Ourthe-Vesdre-Amblève vind je allerlei praktische informatie en tips, bijvoorbeeld over de mooiste Waalse dorpen en lokale specialiteiten. walloniebelgietoerisme.be ovatourisme.be HOE ER TE KOMEN Vanuit Utrecht is 2,5 uur rijden naar de dorpen Aywaille en Sougné-Remouchamps, circa 240 kilometer. OVERNACHTEN In en bij Aywaille en Sougné-Remouchamps zijn meerdere hotels, gîtes en vakantiewoningen te vinden. Op de website van Wallonië België Toerisme vind je een overzicht van alle overnachtingsmogelijkheden in de regio. Wij verblijven in Hotel La Villa des Roses in Aywaille met een uitstekende keuken. lavilladesroses.be walloniebelgietoerisme.be HORECA In Aywaille en Sougné-Remouchamps zijn tientallen cafés en restaurants. Op de website van het vvv-kantoor van de regio Ourthe-Vesdre-Amblève vind je een overzicht van alle restaurants in de regio. ovatourisme.be ANDERE BEZIENSWAARDIGHEDEN • Museum van het Waalse Leven in Luik met marionettencollectie, viewallonne.be • Megalietenmuseum van Wéris in Durbuy, megalithes-weris.be • Archeologische vindplaats Archéoforum in Luik, archeoforumdeliege.be vallei van de Amblève gouddelvers actief. Hoeveel goud er precies gevonden werd, is niet duidelijk. Maar er gaan geruchten dat sommige boeren opeens miljardair waren. Na de spoortunnel in Quarreux is daar de Amblève. Deze brede rivier staat zeker niet droog. Hier, bij Fonds de Quarreux, schiet het water over grote blokken kwartsiet. Een smal wandelpad, hier en daar verhard, volgt de rivier tot aan het dorp Sedoz, het eindpunt van de wandeling. GAT VAN DE KABOUTERS De zoektocht naar Waals water gaat verder. Het water van de Amblève sijpelt namelijk ook naar een ondergrondse rivier: de Rubicon in de grotten van Remouchamps. Deze kalksteengrotten worden ook wel het Gat van de Kabouters genoemd of in Oost-Waals dialect Trôd dès Sottais. Tijdens een rondleiding van zo’n 75 minuten loop je door kilometerslange gangen en vaar je in een bootje over naar zeggen ‘s werelds langste ondergrondse vaarweg. WRAAK Het grottencomplex werd in 1828 ontdekt, maar pas in 1912 opengesteld voor publiek. Lange tijd waren mensen bang de grotten in te gaan door verhalen over de duivel en kabouters die er zouden wonen. Volgens legendes hielpen kabouters, hier Sottai’s genoemd, de boeren in ruil voor voedsel. Maar wanneer ze slecht behandeld of bedrogen werden, zinden ze op wraak. Stalagmieten en stalactieten De wandeling start in een grote ingangszaal die in het steentijdperk door jagers werd bewoond. Daarna volgt een lange galerij en verderop een diepe afgrond naar de Rubicon. Overal zie je witte, glinsterende afzettingen: rechtopstaande stalagmieten en hangende stalactieten, VOGELGEKWETTER DOORBREEKT DE STILTE. DIT IS HET DOMEIN VAN DE VLAAMSE GAAI, DE SIJS EN DE GROTE BONTE SPECHT gevormd door druppels water die kalksteen afzetten. De oudste druipsteen, Het Grote Gordijn, is naar schatting 400.000 tot 700.000 jaar oud. FOSSIELEN In de Zaal van de Maagd staat een stalagmiet die lijkt op de heilige Maria met het kindje Jezus op de arm. Op het plafond in de zaal vind je tientallen stromatoporen, fossielen van kleine dieren die zo’n 350 miljoen jaar geleden op bodem van de zee leefden. In de Kathedraal, een 40 meter hoge zaal in de grot, kun je de Preekstoel en de Kerststal ontdekken. Een boottochtje over de Rubicon door smalle en lage gangen brengt je terug naar de eerste galerij. Dit watergeheim onder de grond maakt indruk. Een fascinerende afsluiter van deze Waalse expeditie. • Museum La Boverie in Luik met moderne en hedendaagse kunst, nl.laboverie.com WANDELKAARTEN Bij het vvv-kantoor van de regio Ourthe-Vesdre-Amblève in Remouchamps kun je diverse wandelbrochure krijgen. De wandeling door de vallei van de Amblève en andere wandelingen kun je ook online vinden op walloniebelgietoerisme.be. Bier en peket Ten westen van de vallei vind je in het dorp Anthisnes het zeventiende-eeuwse kasteel L’Avouerie met een bier- en peketmuseum en een proeverij. Hier kun je peket, Waalse jenever, en meer dan vijftig lokale bieren proeven, zoals de biertjes Elfique en Redoutable. In het kasteel leer je de geschiedenis van de vesting, hoe bier gemaakt wordt en waarom België zich het land van het bier noemt. Geopend van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 18 uur. Entreeprijs is € 5,00. avouerie.be ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen ‘te voet’ januari 2019 33 © MTOVA © LesGrottesdeRemouchamps © Avouerie d’Anthisnes ASBL
Bastogne: het middelpunt van de Slag om de Ardennen Een tocht langs kalme bossen, en historische monumenten ROBUUSTE KOEIEN GRAZEN VREDIG IN GLOOIENDE WEIDES EN GOUDGELE BOSSEN GLIMMEN IN HUN HERFSTKLEED. OP HET EERSTE OOG DOET NIETS VERMOEDEN DAT IN DE OMGEVING VAN BASTOGNE ZO HEVIG GEVOCHTEN IS, 75 JAAR GELEDEN. MAAR NA EEN WANDELTOCHT VIA VREDESBOS EN HET BASTOGNE WAR MUSEUM KIJK JE ANDERS. Bastognegnee ■ ELVIRA WERKMAN In het centrum van de stad Bastogne, provincie Luxemburg in de Belgische Ardennen, staat prominent op het plein een oude tank. Het plakkaat eronder vermeldt in Duits, Engels, Frans en Nederlands het volgende: Deze tank, vernietigd in december ’44, herinnert aan het offer van alle strijders voor de bevrijding van Bastogne en België. Ernaast pronkt een borstbeeld van ‘General McAuliffe’. Wie nog niet weet wie deze goede man was en wat hier plaatsvond in december 1944, komt dat uitgebreid te weten in het Bastogne War Museum. Dit museum ligt op circa driekwart van de wandelroute ‘Promenade du bois de la paix’, als bezienswaardigheid onderweg, maar starten met een museumbezoek om van daaruit de route te wandelen, is beslist een aanrader. MEESTERLIJKE VERHALENVERTELLERS In het Bastogne War Museum wordt het verhaal van de Tweede Wereldoorlog op meesterlijke wijze verteld. Aan de vele talen in de rij voor de kassa te horen, komen bezoekers van heinde en verre, van Amerika tot aan Japan. De wandeling door het museum – een audiotour met koptelefoon – is een aaneenrijging van verhaallijnen. In je oor hoor je vier verschillende stemmen die elkaar steeds afwisselen: een Amerikaanse korporaal, een Duitse luitenant, een schooljuf uit Bastogne (die geheime codes in haar fietskoplamp smokkelt) en een 13-jarige jongen (die koste wat kost zijn accordeon wil redden). Hun stemmen laten je op indringende wijze ervaren hoe zij de oorlog hebben beleefd, waarbij de teksten zó goed geschreven zijn, dat het is alsof je naar een spannend boek luistert. En net als bij een spannend boek moet alles even bezinken na afloop. Veel mensen drinken zwijgzaam hun koffie in het museumcafé. Het is goede koffie. ARDENNENOFFENSIEF Na een ronde door de museumshop met vele planken vol oorlogsboeken in vier verschillende talen wordt het tijd om de wandelroute te lopen. Ardennenoffensief 75 jaar - evenementen In 2019 zal in Bastogne worden herdacht dat hier 75 jaar geleden mensen streden voor de vrijheid. Een aantal evenementen staat gepland: • Herdenkingsweekend in Bastogne ‘Nuts Days’ - 12-15 december 2019 • Licht- en klankspel – Mardasson Bastogne - 13-15 december 2019 • Herdenking bij de Bastogne Barracks – Bastogne 13-15 december 2019 • Tours met gids, demonstratie van militaire voertuigen, beurs met militaire parafernalia (www.bastogne-barracks.be) • Officiële ceremonie 75 jaar Slag om de Ardennen - 14 december 2019 34 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen
Praktische informatie vredige velden Trek er al met al gerust een lange dag voor uit, want op de route tref je nog twee hoogtepunten van betekenis. Eén ervan ligt meteen naast het museum: het beroemde Mardasson. Een oorlogsmonument in de vorm van een Amerikaanse ster, ter herdenking van de 76.890 Amerikaanse soldaten die sneuvelden tijdens de Slag om de Ardennen – ook wel Ardennenoffensief genoemd. Bastogne lag in het middelpunt van die slag, een van de bloedigste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog. BELGIË WAS EIGENLIJK AL BEVRIJD, IN SEPTEMBER 1944, EN NIEMAND VERWACHTTE NOG EEN AANVAL België was eigenlijk al bevrijd, in september 1944, en niemand verwachtte nog een aanval. Maar Hitler gaf niet op, hij viel in december 1944 aan waar men het niet verwachtte: in de Ardennen. Op de mistige, vroege ochtend van 16 december ’44 barstte de Duitse artillerie los. Dertig dagen lang is er gevochten en gebombardeerd, terwijl de bewoners schuilden in hun kelders. Onder barre omstandigheden, met twintig graden vorst. SLINGERENDE LANDWEGGETJES Het is goed om na al deze indrukken en verhalen een flink stuk te wandelen. Over slingerende landwegen en langs loeiende koeien. Hagen van eik en meidoorn. Groepjes spreeuwen zwermen als één vogel boven het land. Gedachten waaien mee met de onstuimige wind. Door de plooien van het landschap, heuvel op, heuvel af, wandel je achtereenvolgens langs de dorpen Neffe, Mageret en Bizory. Op de heuveltoppen is het genieten van de vergezichten. De route is goed gemarkeerd, dus kaartlezen is niet nodig. Tussen Mageret en Bizory is het een stukje asfaltweg, met nu en dan een passerende auto, maar daarna gaat het gelukkig al snel weer over op een halfverharde landweg. En na de boerderijen van Bizory komt het Vredesbos in zicht. Een nieuw hoogtepunt. VREDESBOS Eigenlijk zou je er eerst over-r heen moeten vliegen voordat je er door wandelt. Van bovenaf heeft het Bois de la Paix namelijkx de vorm van het UNICEF-logo: een moeder met kind. Maar de ronde, organische vormen van het bos zijn ook zichtbaar én voelbaar als je je tussen de groepjes bomen begeeft. Vier-r duizend bomen zijn hier geplant, ter nagedachtenis aan Amerikaanse veteranen, Belgische strijders en alle slachtoffers die vielen in de winter van 1944-1945. Een bos waar je stil van wordt. Naamplaatjes van veteranen staan als wachters bij de jonge berken. In een cirkel om de bomen in het midden staan borden met interessante teksten, van martelaarssteden en boomsoorten. Na het lezen even zitten op een bankje. Regen druppelt gestaag. De wind glijdt door de bomen, als een fluisterende stem. Herfstblaadjes dwarrelen hoog door de lucht, de vrijheid tegemoet. Stilte. Vrede. Afstand Utrecht – Bastogne (Bastenaken): 300 kilometer OVERNACHTEN In het centrum van Bastogne, prima uitgangspunt voor alle bezoeken in de omgeving. Best Western Hotel Melba Avenue Mathieu 49 6600 Bastogne www.mobilebooker.com/hotels/best-western-hotelmelba-bastogne ETEN Café in Bastogne War Museum, geschikt voor uitstekende lunch. Colline du Mardasson 5 6600 Bastogne www.bastognewarmuseum.be In het hart van Bastogne, fantastisch restaurant (sinds 1946) waar je eet in een treinwagon. Gastvrije bediening en gerechten van niveau. Leo Wagon Place Mac Auliffe 52 B-6600 Bastogne www.wagon-leo.com BEZIENSWAARDIGHEDEN • Bastogne War Museum, met Mardasson-monument www.bastognewarmuseum.be • Bastogne Barracks, hoofdkwartier general McAuliffe, alleen toegankelijk met gids, www.bastogne-barracks.be • 101st Airborne Museum-le Mess www.101airbornemuseumbastogne.com • Vredesbos www.paysdebastogne.be/nl/ontdekken/ natuurlijk-erfgoed WANDELINGEN In de omgeving van Bastogne zijn 8 wandelroutes. De wandeling die het beste bij het thema Ardennenoffensief past is de Promenade du Bois de la Paix – 9,6 kilometer. www.bastogne-tourisme.be/decouvrir/promenade-dubois-de-la-paix-9-6km/ Meer info over de streek (o.a. wandelroutes): www.walloniebelgietoerisme.be www.paysdebastogne.be TOERISMEBUREAU Voor meer informatie kunt u terecht op de website www.walloniebelgietoerisme.be of u stuurt een bericht naar informatie@wbtoerisme.nl ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen ‘te voet’ januari 2019 35
Het grote routepad van de trappistenabdijen DE TRAPPISTENROUTE VERBINDT DE DRIE ARDENSE ABDIJEN DIE AUTHENTIEK TRAPPISTENBIER BROUWEN. ‘TE VOET’ GING OP VERKENNING EN LAAFDE ZICH AAN VERSTILDE LANDSCHAPPEN EN …. SMAKELIJKE ROCHEFORT EN ORVAL. links de kerk van Havrenne en rechts het herfstgekleurde bos. ■ WIM TEN BRINKE Haast paradijselijk is de route naar de abdij van Notre-Dame de Saint-Rémy, waar de trappistbieren van Rochefort worden gebrouwen. In de verte klinkt zacht gepruttel van een tractor – de enige beweging, het enige geluid in een sereen landschap waar de novemberzon een gouden glans overheen legt. Het is golvend land, groene weiden, koeien hier en daar, 36 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen BIER EN RELIGIE Oren, ogen en neus leiden naar de abdij. Eerst is er het gebouwtje, uit 1892; source de Tridaine staat er en achter de groene deur klatert het water. Dat is mineraalrijk en geeft, zo menen de kenners, het trappistenbier van Rochefort zijn unieke smaak. Meer zintuigen worden ingeschakeld, want kijk, daarginds zie je de abdijkerk en ruik eens goed: de geur van gistend bier dwarrelt je over het pad tegemoet. Kerk en brouwerij liggen zo dicht op elkaar dat de aroma’s van kaarsen en bieren met elkaar concurreren. Bijzonder dat monniken die hier zo sober mogelijk leven in een vast stramien van bidden en werken, hun geld verdienen met het maken van een drank die bevrijding brengt van knellende regels. De afstand tussen de serene rust van de kerk en liederlijke dronkenschap is niet meer dan een muurtje dik. Aan de achterkant is er iets te zien van de abdij, en kun je de ingetogen kerk van binnen bekijken. Daarna is het voorbij. De kloostergemeenschap is van elke blik afgesloten door een eindeloze coniferenhaag. Gelukkig ligt iets verder het stadje Rochefort, en daar is simulatie van de abdijsituatie mogelijk met een trappist uit de abdij op het terras van hotel Malle Post, uitkijkend op de torens van de robuuste kerk. Het gouden dal Wat doet die forel met ring op de bierflesjes van Orval? Hij verwijst naar het jaar 1076 toen gravin Mathilde de trouwring die haar verbond met haar overleden echtgenoot, in de bron van Orval verloor. Intens bad ze tot Maria om hulp en toen ze weer bij de bron kwam dook een forel op met in zijn snuit de trouwring. ‘Ah, dit is een gouden vallei,’ riep ze uit. Draai deze Vallée d’Or om en je hebt OrVal. Mooie legende en daar kan alleen maar fijn bier uit voortkomen, want daarvoor wordt het water uit de Mathildebron gebruikt.
TRAPPISTEN EN HUN BIEREN Chimay, Rochefort en Orval, de drie Waalse abdijen die het pad van de trappistenbrouwerijen verbindt, produceren alle authentieke trappistenbieren. Dat zijn bieren die aan strenge voorwaarden voldoen: ze worden gebrouwen binnen de omheining van een abdij, het werk staat onder de leiding van de monniken zelf en de opbrengsten worden gebruikt voor onderhoud van de abdij en voor liefdadigheidswerk. Wie een trappist drinkt, helpt de armsten en meest behoeftigen – is dat geen prachtexcuus voor nog zo’n lekker biertje? DE VERSTILDE SEMOIS De etappe naar de abdij van Orval start in het dal van de Semois – de rivier maakt hier een gigabocht; in de verte ligt de kerk van Florenville op de dalhelling. Vanaf de brug oogt het landschap verstild; niemand beweegt: paarden, dikbilkoeien in de wei, stil staan ze, zich koesterend in zonneschijn en windstilte. De rook van een vuurtje kringelt recht omhoog. Toch, kijk daar, beweging: een witte reiger schrijdt soeverein naar het midden van de Semois. Dan is het 12 uur, de klanken van kerkklokken vullen het dal, maar niemand komt in beweging, ook de reiger staat stokstil. OP WEG NAAR ORVAL Voorbij Florenville maakt het landschap een draai van 180 graden: openheid maakt plaats voor een bos van beuken en hoge sparren – eenzaam en verlaten is de lange weg naar Orval. Even is er een intermezzo, een opening in het bos met een café-restaurant en wat woonhuizen, maar dan zijn er weer het bos, het dal en een riviertje dat nu en dan stroomversnellend de stilte doorbreekt. Nog niet zo lang geleden lag Orval aan het eind van de Ardense wereld, maar inmiddels is die wereld dichterbij gekomen. Druk is het bij aankomst, wat een verschil met Rochefort. Orval is groter en toegankelijker, al leven de 14 monniken zelf hun religieuze, ingetogen leven in een afgezonderd deel, vertelt gids Evelien Apers. Ze loopt mee naar de 350 jaar oude eik op het abdijterrein. ‘Hier heb je het mooiste zicht, met de nieuwe abdij, de ruïnes en de bron van Mathilde.’ De abdij van Orval is al in de 12de eeuw gesticht, werd rond 1760 uitgebreid en tijdens de Franse Revolutie verwoest. ‘De Fransen zetten kanonnen op de heuvels boven de abdij en schoten alles kapot.’ In 1926 verrees een nieuwe abdij op de ruïnes, maar de resten van de 12e-eeuwse abdij liggen er nog net zo bij - je voelt de geschiedenis van de afgekapte zuilen, van de door brand geteisterde muren. Sinds de heropening zorgt de productie van trappistenbier Orval voor de inkomsten om de abdijgebouwen te onder-r houden en geld over te houden voor ‘goede werken’. Trappisten zijn sober levende monniken – ora et labora, bid en werk, is hun motto. Werken doen ze vaak in de landbouw op hun in de natuur gelegen kloosters. Die verbondenheid met de natuur maak je mee op het trappistenpad. In de drukke 21ste eeuw biedt het landschap van de zuidelijke Ardennen regelmatig een haast paradijslijke inkadering bij het sobere leven van de monniken. Maar, voor de wandelaar geen ‘ora et labora’, maar ‘wandel en drink trappist’, want niets zo lekker als een Rochefort of Orval na weer een wandeldag op het trappistenpad. Het routepad van de trappistenabdijen Drie Waalse abdijen die trappistenbier brouwen, worden door deze route in het zuiden van de Ardennen verbonden. Chimay ligt aan het begin, 174 kilometer verder ligt de abdij van Saint-Rémy bij Rochefort en het eindpunt Orval bereik je na nog eens 116 kilometer. Het 290 kilometer lange pad is volledig bewegwijzerd en maakt daarbij gebruik van andere langeafstandspaden door Wallonië. De route wordt beschreven in de gids ‘Grote Routepad van de trappistenabdijen van Wallonië’ en kost € 17,50. De Nederlandstalige gids is ook – tegen betaling van € 10,00 – als pdf te downloaden (zie grsentiers.org en kijk bij rando numérique). ‘te voet’ liep etappes bij de abdij van Saint-Rémy in Rochefort en wandelde van Lacuisine naar Orval. Saint-Rémy ligt op 275 kilometer van Utrecht, Orval op 345 kilometer. De abdij van Orval – met zijn mysterieuze ruïnes, kloostermuseum en abdijwinkel – is een bezoek meer dan waard. Meer informatie op www.orval.be. Voor toeristische informatie over de regio: www.walloniebelgietoerisme.be. ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen ‘te voet’ januari 2019 37
tips voor de Ardennen Tips over de Ardennen en Wallonië Veel wandelliefhebbers zijn ambassadeurs van Wallonië. Zij genieten niet alleen van de ongerepte natuur, maar proeven ook vol enthousiasme van uiteenlopende streekproducten. We hebben een aantal tips voor je verzameld, ideaal voor een korte of langere wandelvakantie. 26 Wandeltochten in de Ardennen Wandelliefhebbers maken gretig gebruik van een gids met 26 wandeltochten in de Ardennen. De wandelingen variëren in lengte, maar bieden steeds de perfecte houvast om de landschappen en natuur van de Ardennen te ontdekken. Er zijn wandeltochten in de streek van de Hoge Venen en Spa, de omgeving van Durbuy en La Roche-en-Ardenne, Bouillon en de Maasvallei. De routes zijn ook gratis te downloaden op de website van Wallonië België Toerisme. www.walloniebelgietoerisme.be/wandelen Social Media Wil je op de hoogte gehouden worden over het wandelparadijs Wallonië en de Ardennen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Wallonië België Toerisme en volg de nieuwtjes via Facebook: BelgieToerisme. De mooiste dorpen van Wallonië Wie ver weg wil blijven van massatoerisme, zal zich zeker thuis voelen in de mooiste dorpen van Wallonië, oftewel les plus beaux villages de Wallonie. Deze 30 dorpen liggen verspreid over de streek en kenmerken zich door een aangename kleinschaligheid, landelijkheid en authenticiteit. Je vindt er karakteristieke huizen, bijzondere kerken en trotse inwoners die hun passie leggen in het bereiden van specialiteiten zoals kaas, bier en wijn. Hier geniet je van een rust die in de drukte van alledag heel welkom is. www.beauxvillages.be Laddertjeswandeling van Rochehaut De omgeving van Rochehaut en Bouillon staat bekend om haar schitterende uitzichtpunten, waaronder de meander van de Semois bij Frahan. De zogenaamde laddertjeswandeling biedt een unieke manier om van deze vergezichten te genieten. Hoewel de afstand maar 5 km is, wordt deze wandeling door velen de spectaculairste wandeling van België genoemd. Je hebt immers niet alleen afdalingen over paden, maar maakt ook een klim via de ladders van Rochehaut. 38 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen Unesco Geopark Famenne-Ardenne Unesco heeft voor het eerst een Belgisch gebied opgenomen in haar wereldwijde netwerk van bijzondere geologische gebieden. Het Geopark Famenne Ardenne bestaat onder andere uit de gemeentes Durbuy, Nassogne en Rochefort en heeft een oppervlakte van meer dan 900 km2. Deze streek kenmerkt zich door indrukwekkende rotsformaties, grotten met uitgebreide gangenstelsels en snelstromende rivieren boven en onder de grond. www.geoparcfamenneardenne.be © WBT-JPRemy © PhilippeToussaint © OPT-JLFlemal © OPT-JLFlemal © WBT-BrunoDAlimonte
Hoge Venen De metamorfose van Luik De Hoge Venen is het oudste natuurreservaat van Wallonië en biedt een landschap met heide, moeras, veen en bos. De zogenaamde Ostkantons zijn het Duitstalige deel van België. Onder andere Eupen en Malmedy vormen een ideaal vertrekpunt om dit natuurgebied te voet te verkennen. Een aantal routes met brede plankenpaden gaan dwars door open veengebieden. Je vindt er bovendien het hoogste punt van de Benelux, het Signal de Botrange, waar een uitkijktoren je meer dan 700 meter boven het zeeniveau brengt. www.ostbelgien.eu Luik heeft zich ontwikkeld tot een veelzijdige citytrip dicht bij huis. Het imposante TGV-station Guillemins-Liège is het vertrekpunt van een stadswandeling langs een reeks interessante gebouwen. Je komt langs de Tour Paradis, steekt de Maas over, gaat door het park van het museum de Boverie en vervolgens richting het bijzondere shoppingcenter Mediacité. Tijdens een weekendje Luik beklimmen veel bezoekers ook de Montagne van Bueren met 374 treden. En de grootste markt van België, de zondagsmarkt langs de Maas, is een aanrader. www.visitezliege.be/nl Wandelen bij Waterloo Kortingsbonnen: mooi meegenomen In Wallonië en de Ardennen vind je een enorm aanbod van musea en attracties. Voordat je op pad gaat loont het de moeite om de kortingsbonnen van Wallonië België Toerisme te checken. Zo kun je eenvoudig besparen op je verblijf en uitstapjes in deze veelzijdige streek. Tientallen kortingsbonnen geven je voor-r deel op de toegang tot musea, attractieparken, kastelen en tuinen. De kortingen variëren van een tweede persoon gratis, kortingspercentages, gratis toegang voor kinderen. Dat is mooi meegenomen! www.walloniebelgietoerisme.be/kortingsbonnen Transardennaise De eerste GTA lange wandelroute (Grande Traversée des Ardennes) werd in 1980 uitgestippeld en behoort nog steeds tot de favorieten van veel wandelaars. De bekende historische steden La Roche en Ardenne en Bouillon zijn middels deze route van 160 km aan elkaar verbonden. De Transardense route doorkruist de Ardense bossen en de valleien van de Lesse, de Ourthe en de Semois. De route is opgedeeld in 7 etappes. Je kunt de hele route lopen of een gedeelte en bagagevervoer behoort ook tot de mogelijkheden. www.europaventure.be ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen ‘te voet’ januari 2019 39 Het lichtglooiende landschap en de rustige paden door uitgestrekte velden maken het lastig om je voor te stellen dat hier in 1815 de grote veldslag van Napoleon plaatsvond. Het museum Mémorial 1815 biedt uitkomst waarbij de 4D film ‘in het hart van de veldslag’ van Gérard Corbiau je op een zeer indrukwekkende manier meeneemt in de strijd. Buiten torent de Leeuw van Waterloo boven alles uit. Het is tevens het vertrekpunt van een wandeling over deze historische plek. www.waterloo1815.be © FTProvincedeLiege © WBT-AnibalTrejo © WBT-JLFlemal © M.Fasol © WBT-DenisErroyaux
Ook leuk om te doen… Plezierwandelingen in de Oostkantons: de tuin van Europa Op basis van de ligging, tussen het Eifelgebergte en de Ardennen in, bieden de Oostkantons van België, ook wel de Hoge Venen genoemd, een prachtige verscheidenheid aan landschappen. Een wandeling langs het water, in de vlindervallei in Schönberg, een panoramische wandeling door het koninkrijk van de roofvogels in Weywertz of een charmewandeling, door bossen en weiden in Hauset. Laat u betoveren door de ongerepte natuur van de Oostkantons. De brochure <Plezierwandelingen – Het water achterna, in het bos en panorama’s> is gratis en bevat de 25 mooiste wandelroutes in de Oostkantons. Daarnaast vereenvoudigen kleine kaartschetsen de oriëntatie, zijn er weergaves van afstand, moeilijkheidsgraad en hoogtegegevens en verwijzingen naar toeristische, culturele of historische bezienswaardigheden langs of niet ver van de route. Huis voor Toerisme Hoge Venen - Oostkantons Place Albert 1er 29A – B-4960 Malmedy – +32 (0)80 330 250 – info@ostbelgien.eu – www.ostbelgien.eu Een onderdompeling in het groen in hartje Ardennen Laat u betoveren door de charme van de Barrière de Transinne. In het hart van de Ardense bossen biedt dit hotel-restaurant u een creatieve keuken aan die zijn oorsprong vindt in de rijkdommen van de streek. Het hotel beschikt over 27 kamers en 3 seminariezalen. Op 1 km van het Euro Space Center, biedt de omgeving u prachtige wandelingen. Ga op ontdekking in de Ardennen. Het hele jaar door kunt u uw verblijf combineren met culinaire ontdekkingen en activiteiten met familie of vrienden. Ook uw hond is van harte welkom! Het restaurant is open van dinsdagavond tot zondagmiddag (gesloten op zaterdagmiddag). Rue de la Barrière 4, 6890 Libin +32 (0)61 655 037 – info@barrieredetransinne.be – www.barrieredetransinne.be FB: www.facebook.com/labarrieredetransinne Instagram: www.instagram.com/barriere_de_transinne Te voet door berg en dal Aan de rand van de Ardennen vindt U een landelijke streek waar water en steen het landschap en het leven van de plaatselijke bevolking bepaald hebben. Keer terug in de tijd en ontdek de rijkdom van het bouwkundig erfgoed, van de steengroeven, de overblijfselen van het Ourthe-kanaal en de legenden van de rivier de Amblève: meer dan 1.750 km bewegwijzerde wandelpaden door velden en uitgestrekte bossen. Ontdek schilderachtige gehuchtjes, valleien en prachtige uitzichten. Een gastvrije streek rijk aan toeristische attracties: grotten, musea, safaripark, middeleeuwse burcht, internationaal bedevaartsoord… Een land van gepassioneerde ambachtslieden, overheerlijke restaurants, gezellige rommelmarkten, folklore, tentoonstellingen, wijn- en bierfeesten, middeleeuwse feesten en tal van andere evenementen. De data en nog meer informatie vindt U op: www.ovatoerisme.be Maison du Tourisme Ourthe-Vesdre-Amblève Rue de Louveigné 3, 4920 Remouchamps – 0032 (0)4 384 3544 – info@ovatourisme.be De Transardense Route: bestemming Ardennen In het hart van de Ardennen, tussen La Rocheen-Ardenne – Saint-Hubert – Bouillon • 160 km te voet – 170 km met de mtb – 175 km met de fiets • een gids - kaarten – road-books voor de verschillende trajecten Op Stap in de Ardennen • 5 tochten die alle starten en eindigen in Sainte-Ode. • Een boek en een kaart met 5 paddenstoelen die je in onze bossen en weilanden vindt. Le Grand Tour entre Lesse et Lhomme- Nieuw Een unieke ervaring in het bosmassief van Saint-Hubert. De bewegwijzerde route neemt u mee naar de bron van de Lesse, en door de valleien van deze prachtige bosrijke streek vol beuken, eiken en sparren…. Wandeltocht op eigen gelegenheid • individuele wandelreizen – met of zonder bagagetransport. • logies in gastenkamers ***, hotels***/**** Europ’aventure – www.europaventure.be – contact@europaventure.be – T. 0032 (0)61 688 611 40 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen © WBT - Olivier Legardien © WBT-BrunoDalimonte © Greova © Barriere de Transinne Steve Collin © ostbelgien.eu_Dominik_Ketz
FLOREAL La Roche-en-Ardenne U bent alleen, als koppel, met familie of in groep? zin om de dagelijkse sleur te doorbreken, een frisse neus te halen of u te herbronnen? La Roche-en-Ardenne is Parel van de Belgische Ardennen met 250 kilometer uitgestippelde tochten voor wandelaars & fietsers. Floréal La Roche is gelegen in een groene omgeving, aan de rand van de rivier “Ourthe”. Ideaal als startpunt voor al uw boswandelingen. 76 kamers – 38 appartementen - restaurants - taverne - terrassen - biljartzaal - bowling – Park van 4ha met GRATIS toegang tot: mini-golf, tennis, multisport, petanque, outdoor fitness & openlucht zwembad (open in juli & augustus). • Aangepaste menu’s voor sportievelingen (op aanvraag) • Mogelijkheid voor een lunch pakket vzw.Ontspanning & Vakantie, “Toerisme voor allen” Avenue de Villez 6 – B-6980 La Roche-en-Ardenne – T. +32/84 219 446 F. +32/84 219 445 – reception.laroche@florealgroup.be – www.floreallaroche.be Batterijen opladen in de Ardennen Gezonde frisse lucht, de mooiste vergezichten en diepe valleien waar de Ourthe, de Semois en de Lesse zich een weg door banen. Uitgestrekte, wildrijke bossen die de helft van het gebied in beslag nemen, duizenden kilometers paden en weggetjes… Na een drukke periode kun je in Belgisch Luxemburg je batterijen weer helemaal opladen. Wil je Belgisch Luxemburg ontdekken? Dan is de brochure ‘Actief in de Ardennen’ met wandel-, fiets- en mountainbiketochten er voor jou! Toeristische Federatie Belgisch Luxemburg www.luxembourg-belge.be/nl PROVINCIE NAMEN: BUITENGEWOON ONDERWEG Kom in 2019 de evenementen bezoeken die de Toeristische Federatie van de Provincie Namen organiseert in het kader van Waterrijk Wallonië 2019. De wandelingen van Pique-nique Balades voeren naar mooie historische of natuurrijke plekken voor een picknick met regionale lekkernijen. Die wandeltochten van een tiental kilometer leiden je door streken met prachtige landschappen. Tijdens de lunchpauze proef je van lekkere streekproducten en maak je kennis met lokale producenten en hun knowhow. Ook de tweedaagse wandeltocht op de Sint-Jacobsroute langs de Maas in de omgeving van Dinant is een aanrader. Op de fietsroutes van RAVeLs BBQ komt u bij restaurants waar lokale producten op de barbecue worden klaar-r gemaakt. Tijdens deze fietstochten met smulhaltes van ongeveer 25 kilometer geniet je optimaal van het Land van de Valleien en haar streekproducten. www.landvandevalleien.be Wandelen in het Land van Herve Het Land van Herve is een streek met een wallenlandschap, levende hagen, weiden vol wilde bloemen en 101 ‘rijkdommen’ voor de wandelaar. Bij de wandelroutes die u niet mag missen horen de RAVeL Lijn 38, de Sint-Pietersberg, de tocht in de vallei van de Gueule… In 2019 biedt het Maison du Tourisme ook verschillende parcours aan die een link hebben met het toeristisch jaarthema: ‘Waterrijk Wallonië’. Naast uitzonderlijke landschappen vindt u in het Land van Herve een hele korf befaamde streekproducten. Bovenaan tronen de kaas van Herve, befaamd voor zijn speciale geur en textuur, en de stroop van appelen en peren. Cider, ambachtelijke bieren en chocolade… vullen het lijstje aan. Uw bestemming voor een of meerdere dagen, dat wordt het Land van Herve! www.paysdeherve.be/nl Adembenemende landschappen in de Maasvallei! De Maasvallei Namur-Dinant zal u imponeren en bekoren! De talloze uitkijkpunten bieden een sprookjesachtig en verbazingwekkend panorama. Ze is even gastvrij voor de fauna en flora als voor de wandelaars. Natuurliefhebbers kunnen hun hart ophalen aan een wandeling langs de beboste wegen. Ideaal voor wie de gezonde lucht van de natuur wil opsnuiven. Om daarvan te genieten, kun je te voet of met de mountainbike een van de vele wandelroutes volgen. De grandioze landschappen doen je de inspanning snel vergeten! Vergeet je fototoestel niet! Maison du Tourisme Vallée de la Meuse Namur – Dinant Avenue Colonel Cadoux, 8 – 5500 Dinant – 0032 (0)82 222 870 – www.valleedelameuse-tourisme.be info@mtnamurdinant.be – www.facebook.com/tourismedinant – www.instagram.com/mtnamurdinant ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen ‘te voet’ januari 2019 41 www. .be © WBT-BrunoDAlimonte © Maison du Tourisme Pays de Herve © FTPN-rando SJC © WBT-SPRL Cernix-Pierre Pauquay © Floréal
Ook leuk om te doen… Volg de weg naar de Jeugdherbergen Of je nu houdt van stadswandelingen of wandelingen in de natuur, de Jeugdherbergen zijn steeds schitterend gelegen vlakbij uitgezette wandelroutes. De herbergen bieden je verschillende verblijfsmogelijkheden in een ontspannen en ongedwongen sfeer, voor zowel koppels als vriendengroepen. In een warme en vriendelijke ambiance kun je proeven van uiteenlopende gerechten, waarbij de koks gebruik maken van lokale producten. Geniet van de ongerepte natuur met een buitengewoon gevarieerde flora en fauna en ontdek de mooiste plekken van Wallonië. Les Auberges de Jeunesse asbl info@lesaubergesdejeunesse.be www.lesaubergesdejeunesse.be Een heerlijk verblijf direct naast het stadje Herve … In de provincie Luik vind je een overvloedige, gevarieerde natuur, doorkruist door bewegwijzerde wandelpaden waaronder de groene Lijn 38 die is voorbehouden aan wandelaars, fietsers en ruiters. In ons vakantiehuis ‘Au Ballet des Hirondelles’ geniet je van een prachtig uitzicht op de weiden van het Land van Herve”. Voorzien van alle moderne comfort (keuken, douche, wastafel, badkamer, wasmachine en –droger, tuin, BBQ, eigen parkeerplaats…) biedt het plaats aan 2 personen en 2 kindjes en vormt een ideale uitvalsbasis dichtbij Lijn 38 om twee van de mooiste dorpjes van Wallonië in alle rust te ontdekken: Clermont-sur-Berwinne en Olne. Ook biedt de Toeristische Federatie Provincie Luik de mogelijkheid om verdere accommodaties en activiteiten te reserveren of een formule samen te stellen. Surf snel naar onze nieuwe website www.liegetourisme.be/au-ballet-des-hirondelles Vanaf € 170/2 nachten – € 595/week Toeristische Federatie van de Provincie Luik – ftpl@provincedeliege.be – www.liegetourisme.be L’Hostellerie*** Le Charme de la Semois L’Hostellerie*** Le Charme de la Semois is gelegen aan de oevers van de Semois, langs een van de mooiste meanders in de vallei van de Ardennen. Het charme hotel beschikt over 31 kamers, waaronder 18 standaardkamers, 5 supérior kamers en 8 nieuwe suites. De suites zijn uitgerust met een jacuzzi, Italiaanse douche, zithoek, minibar, kluis, Nespresso machine, terras of tuin, airco, apart toilet, badjas en parkeerplaats. De suites bieden een vrij uitzicht op de Semois. Vanaf eind mei tot eind september is het buitenzwembad verwarmd tot 28 graden. De gastronomie van Le Charme de la Semois is geïnspireerd op de traditionele en Franse keuken, vanaf 2013 beloond met een BIB Gourmand (Michelin gids). In Allesurr Semois zijn uiteenlopende activiteiten mogelijk zoals: kayakken, wandelen, mountainbiken, vissen en een bezoek aan het recreatief centrum. TARIEF: 1 nacht vanaf € 60 per persoon, ontbijt inbegrepen (op basis van een tweepersoonskamer). Rue de Liboichant 12 – 5550 Alle-sur-Semois – +32(0)61 50 80 70 – www.charmedelasemois.com Veel wandelplezier in Picardisch Wallonië NIEUW: Wapi wandelbox De Wapibox bevat 50 bewegwijzerde circuits in Picardisch Wallonië (Wapi), goed voor 350 km aan wandelroutes. Ontdek de mooiste landschappen van Wapi via paden en landwegen. Inclusief 8 interpretatie- en artistieke circuits. En ook: Wandelknooppuntenkaart van het Pays des Collines Het wandelknooppuntennetwerk van Picardisch Wallonië omvat de regio van het Pays des Collines, ofwel de gemeenten Mont-de-L’Enclus, Frasnes-Lez-Anvaing, Ellezelles, Flobecq en het noorden van Celles en Ath. Het knooppuntennetwerk is aangesloten op dat van de Vlaamse Ardennen. Het netwerk van 350 km laat u genieten van eindeloos wandelplezier. Ontdek het complete wandeltochtenaanbod én het fietsknooppuntennetwerk van 1600 km op www.visitwapi.be – Kaarten te koop op www.wapishop.be 42 ‘te voet’ januari 2019 ‘te voet’ speciale bijlage over Wallonië-Ardennen © Alain Lennertz © C. Cardon – Visitwapi.be © Charme de la Semois © MT Pays de Herve © Les Auberges de Jeunesse asbl
1 Online Touch