interview Leren eten doe je stap voor stap Niet eten omdat je geen hongergevoel herkent. Of omdat je de geur of structuur van voedsel zo slecht verdraagt dat je moet kokhalzen. Of omdat je te overprikkeld bent om je op je eten te kunnen concentreren. Voor veel kinderen met een autismespectrumstoornis is gevarieerd eten niet vanzelfsprekend. Dat kan ernstige problemen veroorzaken. Annemiek van Maanen en Frieda Boudesteijn (behandelaars bij de poli Autisme Kind en Jeugd van Yulius) zijn gespecialiseerd in autisme en eetproblemen. Zij leren kinderen en hun ouders om beter te eten. “Er zijn maar weinig kinderen met autisme die volgens de schijf van vijf gezond en gevarieerd eten”, zegt Annemiek. “Veel ouders leggen zich erbij neer. Het autisme is al complex genoeg. Maar er is een grote groep kinderen bij wie het eetprobleem zo groot is, dat het de sociale omgang in de weg staat, de groei belemmert of de gezondheid in gevaar brengt. Voor die kinderen ontwikkelden we een behandeling.” Oorzaken Er zijn allerlei oorzaken waardoor een kind met autisme niet of moeilijk kan eten. Geen gevoel voor honger of verzadiging bijvoorbeeld. Ook lichamelijke aandoeningen, zoals moeizame spijsvertering of motoriek, komen regelmatig voor. Vaak spelen problemen met zintuigen een rol. “Er zijn veel kinderen met autisme bij wie de zintuigen overgevoelig zijn. Dan ruikt iets al snel niet lekker. Of het kraakt te hard of voelt te grof”, legt Annemiek uit. “Daarnaast heeft de manier van denken van kinderen met autisme invloed op hun eetgedrag. Zo kunnen sommige kinderen door hun slechte voorstellingsvermogen moeilijk inschatten hoe iets dat ze niet kennen, gaat smaken. Het ziet er niet vertrouwd uit en dus eten ze het niet.” Dan zijn er ook nog de omstandigheden waarin een kind moet eten. Annemiek: “Stel je voor dat je met zijn vijven aan tafel zit. Iedereen praat door elkaar. Je vader moppert omdat je niet genoeg eet. Je broer noemt je een aansteller. En dan moet je ook nog eens recht op je stoel zitten. Zo’n complexe situatie vergt veel vaardigheden en veel kinderen met autisme kunnen dan niet meer eten.” Ontdekken wat werkt Hoe deze oorzaken een rol spelen, is voor ieder kind anders. Daarom analyseren Annemiek en Frieda alle oorzaken uitvoerig voordat ze een behandelplan opstellen. “We voelen ons een soort detectives”, zegt Annemiek. “Het is een puzzel: we pluizen de gebruiksaanwijzing van het kind uit en ontdekken langzaam wat werkt.” De omstandigheden aanpassen bijvoorbeeld. Niet met zijn allen aan tafel eten, maar apart. Of een alarm zetten op je telefoon wanneer je moet eten. Wat in ieder geval wel werkt, is kleine stapjes zetten en erkennen dat leren eten een langdurig en ingewikkeld proces is. “Leren eten doe je stap voor stap”, zegt Annemiek. “Het kind bepaalt hoe snel het gaat. Dat zorgt ervoor dat je stappen kunt zetten, hoe klein ze ook zijn.” De behandeling vergt veel doorzettingsvermogen van de betrokkenen. En vaak kun je een eetprobleem niet helemaal oplossen, zegt Frieda. “Maar je kunt ouders en kinderen wel helpen om er anders mee om te gaan, zodat kinderen met autisme gezonder en gevarieerder gaan eten.” wen. Heel veel kinderen doen dat. En we moeten veel kleinere stapjes zetten, nog voordat Jake echt iets in zijn mond stopt. Dus eerst vasthouden. Dan voelen, ruiken. Vervolgens op de lippen houden. Pas op het laatst proberen in zijn mond te stoppen. Met een worteltje gaat dat nu. We zijn ook bezig met moestuintjes om te laten zien waar eten vandaan komt. We hopen dat Jake zelfgekweekt voedsel wel veilig vindt om te eten. Vorig jaar is dat uiteindelijk gelukt met aardbeien. Misschien lukt het dit jaar met groente. Mijn doel is dat hij eten kan verdragen op zijn bord en dat hij het uit zichzelf wil proberen. En dat hij rustig blijft tijdens het eten. Hij hoeft niet meteen een hele groenteschotel te eten, maar ik zou graag willen dat hij eten leuker gaat vinden. Jake vindt het wel fijn zoals het nu gaat. We laten hem meer aanklooien. Dat geeft hem rust. En hij ziet er nu beter uit: hij krijgt weer een randje om zijn lijf.” 25
26 Online Touch Home