PLOEGEN, EGGEN, ZAAIEN EN OOGSTEN COLUMN DOOR PIETER TIMMERS, FORWARD MANAGEMENT Bij een probleem met een klant verwijst een groot bedrijf of organisatie online graag naar FAQ (frequently asked questions). Als het probleem er niet bij staat, rest de optie CONTACT, met een telefoonnummer dat niet bestaat, of er wordt niet opgenomen, of ‘er zijn 21 wachtenden voor u’, of een bandje met: ’hier volgt een keuzemenu’; wie op de verkeerde knop drukt is de wanhoop nabij. Paradoxaal genoeg hebben we ten behoeve van een gezonde groeiende economie en welvaart autoriteiten en bureaucraten zelf in het leven geroepen. Autoriteiten en bureaucraten De chirurgijn (ook wel heelmeester) was in de middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd een medisch behandelaar, die zich met name bezighield met uitwendige kwalen. Het vak van chirurgijn kwam voort uit het werk van de barbier, kapper dus. Anders dan de doctoren, over het algemeen specialisten, hadden de chirurgijns geen universitaire opleiding genoten. Een goed voorbeeld van een generalist, niet gehinderd door wet en regelgeving. Vroeger was het toch niet allemaal beter. SIMPEL PROCES Ondernemers in de bedrijfstak jachtbouw, maar eigenlijk geldt het voor alle mkb-ondernemers, oefenen hun vak uit. Ze vinden een klant voor hun product, dat projectmatig gebouwd en op tijd geleverd moet worden. Met nadruk op ‘projectmatig’, want er valt weinig te standaardiseren en te bureaucratiseren. Doel is om hier een verantwoorde winst aan over te houden. Een simpel proces, waar we vooral pragmatisch mee om moeten gaan, maar de praktijk is weerbarstig. Inmiddels zijn er veel regels en wetten die dat ‘simpele proces’ in de weg staan. Met andere woorden: de bureaucratie staat ons in de weg, althans, zo wordt dat ervaren. Bureaucratie verwijst naar: een groep mensen, een systeem of organisatievorm, bepaalde kenmerken van de maatschappij als zodanig en een pathologische toestand, die mensen, systemen of de maatschappij als zodanig heeft. Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU is een goed voorbeeld. Het argument was: ‘give us back our control’, maar sinds begin van dit jaar is het: ‘now we are out of control’. De EU met al haar internationale afspraken en regelgeving had toch wel degelijk iets te bieden. De emotie won het van de rede. BUREAUCRATIE Tinneke Beeckman, columniste bij het Belgische dagblad De Standaard, schrijft daar het volgende over: ‘Bureaucratie heeft ooit een middeleeuws systeem van volstrekte adellijke feodale willekeur vervangen. In de dagen van het ancien regime moest je dicht bij de koning staan als je zaken geregeld wilde krijgen. Wie niet binnen zijn hofhouding was geboren, kon het schudden. De moderne bureaucratie ontstond uit idealen van de Verlichting. In de meest ideale vorm is het een poging om de om machtsmisbruik uit de feodale orde recht te trekken, om de staat zo objectief en neutraal mogelijk te organiseren dat alle burgers een gelijke behandeling krijgen.’ Bureaucratie biedt garanties. Die legt bezit zwart op wit vast, documenteert, waarborgt rechten en continuïteit. Zonder bureaucratie is het onmogelijk om een bankrekening te openen, een bedrijf te starten, of een oproep voor vaccinatie te ontvangen. HYPEROBJECTEN Deze hyperobjecten (het woord komt uit het oud-Grieks en betekent zoiets als: te groot, te veel, of voorbij iedere maat) zijn bijvoorbeeld: • ACM - Autoriteit Consument & Markt • NVWA - Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit • Overheid • EU - Europese Unie • multinationale ondernemingen • maar ook brancheorganisaties Dit zijn organisaties gevuld met gespecialiseerde functionarissen die veel kennis van weinig hebben. Bij de mkb-ondernemer is het net andersom; die weet van veel een beetje. De bestaansgronden van deze organisaties zijn – het is niet te geloven – de burger en de ondernemer. Zij dienen en verdedigen de belangen van de specifieke doelgroepen. Ze spreken een andere taal en er heerst om die rede ook een andere cultuur. De gespecialiseerde functionaris heeft het over feitelijkheden, zaken die ‘waar’ zijn, maar welke voor de doelgroep nog geen geaccepteerde waarheid zijn, maar slechts een gevoel. De gewone burger zoekt niet altijd kennis, maar liever een argument dat zijn gevoel en eigen praktijk bevestigt. Een gesprek is dan vaak moeilijk, zo niet onmogelijk en daar los je het probleem dan niet mee op. ONVERENIGBAAR VERSCHILLEND De Britse filosoof John Gray schreef ooit de bestseller ‘Mannen komen van Mars en vrouwen komen van Venus’. Hierin legt hij uit dat de beide seksen in vele opzichten onverenigbaar verschillend zijn. Later verscheen ook van zijn hand: ‘Mars en Venus voor altijd samen’ en dat gaat over hoe je de beide seksen samen toch een aangenaam en vreedzaam leven kunt laten leiden. Is dat niet net zoals het mkb met de instituties? Bronnen: Bureaucratie is als een inktvis - René ten Bos | Autoriteit - Paul Verhaeghe JACHTBOUW NEDERLAND OKTOBER 2021 17 Foto Rens Groenendijk
18 Online Touch Home