AFVALWATER Legionella in Nederland boven het Europees gemiddelde Het aantal ziektegevallen in Europa steeg in 2017 ten opzichte van 2016 met dertig procent. Dat blijkt uit de laatste rapportage over het aantal legionellagevallen van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding. In 2017 lag het aantal ziektegevallen in Nederland, net als in Denemarken, Slovenië en Italië, boven het Europees gemiddelde. Volgens water- en gezondheidsexpert Imke Leenen van advies bureau H2Oké/STOWA is niet duidelijk wat de oorzaak is van die stijging. “Het kan zijn dat er steeds meer gevallen van legionella worden herkend en geregistreerd. Maar naast de bekende bronnen kunnen zeker ook klimaatverandering, verstedelijking of hergebruik een rol spelen bij een toename. De bacterie gedijt beter in een warme omgeving en ook de verspreiding is in een droog klimaat logischer. Bijvoorbeeld door het gebruik van oppervlaktewater of hergebruikt water voor verkoeling, beregening of het besproeien van de tuin.” Imke Leenen, water- en gezondheidsexpert bij adviesbureau H2Oké/STOWA. Risicoanalyses en maatregelen Op basis van onderzoeken van Stowa en het RIVM is inmiddels duidelijk op welke rioolwaterzuiveringen en industriële afvalwaterzuiveringen legionella kan voorkomen. Deze partijen hebben van de omgevingsdiensten allemaal een brief gekregen. “De provincies en gemeenten stellen nu voorschriften op voor de waterzuiveringsinstallaties die als risicovol voor legionella zijn aangemerkt. Deze voorschriften gaan bijvoorbeeld over het verplicht stellen van een legionellabeheersplan, het uitvoeren van een risicoanalyse, het opstellen en uitvoeren van een meetplan voor legionella in de waterzuivering en het doorvoeren van maatregelen. Met name die maatregelen dient de industrie zelf op basis van de risicoanalyse te benoemen. In onderling overleg met het bevoegd gezag wordt bekeken wat juiste maatregelen kunnen zijn. Elke installatie is immers anders. Als op een zuivering legionella in de waterfase aanwezig is en er is sprake van beluchting, dan is een afdekking van het bassin wel vaak een noodzakelijke maatregel”, licht Stoel toe. Groei legionella voorkomen Legionella wordt voortaan ook een vast onderdeel bij de vergunningverlening voor een afvalwaterzuivering. Bij het ontwerp van een nieuwe afvalwaterzuivering kan namelijk al rekening worden gehouden met parameters die van belang zijn voor een legionellavrije afvalwaterzuivering. Denk aan de temperatuur, beluchting of voedselrijk afvalwater. Van het bedrijfsleven wordt verwacht dat het komt met maatregelen en technieken die ervoor zorgen dat legionella niet meer in zuiveringen kan groeien. Stoel: “Het zou wel mooi zijn als het RIVM meer onderzoek kan doen naar de vraagstukken die er nog zijn op het gebied van legionella. Zo zouden normen voor legionella veel duidelijkheid kunnen scheppen.” Het network European Legionnaires’ Disease Surveillance (ELDSNet) registreerde in 2018 voor Nederland 584 legionella gevallen. Met meer dan 3 per 100.000 inwoners behoort Nederland verhoudingsgewijs daarmee tot de top van Europa (bron: ECDC). Afvalwaterzuiveringen als bron Uit onderzoek van de Omgevingsdiensten en Stowa blijkt dat de verspreiding van legionella op 14 rioolwaterzuiveringen en ruim 70 industriële afvalwaterzuiveringen aannemelijk is. De onderzoeken zijn gestart nadat er in 2017 en 2018 mensen ernstig ziek werden als gevolg van de verspreiding van legionella op twee Noord-Brabantse afvalwaterzuiveringen, in Boxtel en in Son. In beide gevallen ging het om een membraanbioreactor met een Annamoxstap, waarbij ammonium en nitriet worden omgezet in stikstofgas. Het aantal geregistreerde patiënten met longontsteking door legionella stijgt in Nederland al jaren. Tussen 2013 en 2018 is het aantal gemelde patiënten in Nederland met een longontsteking door legionella bijna verdubbeld. Voor de meeste patiënten die in Nederland besmet raken, blijft onduidelijk via welke bron ze besmet zijn, ondanks pogingen van de GGD om die te vinden. Sinds de uitbraak in 2017 en 2018 zijn afvalwaterzuiveringen in beeld als mogelijke bron. WATERFORUM MAART 2020 27
28 Online Touch Home