Stedelijk waterbeheer Frans van de Ven (Deltares) “Je praat over een transformatieproces dat niet op een achter namiddag is gedaan. Nederlandse steden zullen rond 2050 pas overal klimaatbestendig zijn.” Financiering Met subsidies wil de gemeente hen verleiden hun daken te vergroenen en stoeptegels in te ruilen voor groen. “We willen inwoners bewust maken van de effecten van de klimaatverandering op hun woon- en leefomgeving en hen aansporen zelf bij te dragen. Samen bekijken we hoe we hun buurt beter tegen weersextremen bestand kunnen maken.” Toolbox Bij Deltares bevestigt Frans van de Ven dat de regenval in ons land steeds heftiger wordt. “Volgens de laatste neerslagcijfers viel er op sommige plaatsen in Noord-Holland in augustus zo’n 75 tot 80 millimeter op een dag”, zegt de teamleider stedelijk waterbeheer bij het kennisinstituut en universitair hoofddocent stedelijk waterbeheer aan de TU Delft. Van de Ven stond aan de wieg van de vorig jaar verschenen ‘Toolbox Klimaatbestendige Stad’ vanuit het Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat, die een veertigtal maatregelen met kostenplaatjes aanreikt voor zowel de openbare ruimte als privéterreinen. “De toolbox wordt in toenemende mate gebruikt, niet alleen door gemeenten en waterschappen, maar ook door landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en groenmensen”, vertelt Van de Ven. “Onder meer bij het opzetten van risicodialogen en het ondersteunen van gezamenlijke ontwerpprocessen. Je ziet dat deze groepen ook voor zichzelf willen verkennen wat ze in een gebied kunnen doen. In de komende versie gaan we ook de baten van klimaatadaptatie in beeld brengen.” Een maatregel die meer aandacht verdient, aldus Van de Ven, is waterberging in de aardebanen onder wegen, die ervoor zorgen dat de krachten van het verkeer naar de ondergrond worden afgedragen. “Daar is veel ruimte om water op te slaan, zowel als piekbuffer en als droogtereservoir, zonder dat de stabiliteit van de weg daaronder hoeft te lijden.” Rond klimaatadaptatie is een brede beweging gaande, zegt Van de Ven, maar het peloton is langgerekt. “De koplopers gaan over tot implementatie, maar in de staart heerst nog een afwachtende houding. Je praat ook over een transformatieproces dat niet op een achternamiddag is gedaan. Nederlandse steden zullen op de lange termijn rond 2050 pas overal klimaatbestendig zijn. Uit recent onderzoek weten we dat steeds meer bewoners het probleem met wateroverlast in hun omgeving herkennen, maar dat ze hulp nodig hebben bij de zoektocht naar passende maatregelen. De onbekendheid met mogelijke oplossingen is bij hen nog groot, maar men ziet in dat de oplossing een aanpak door de gemeente en henzelf gezamenlijk vergt.” De hamvraag blijft hoe je als gemeente de extra kosten van de adaptatieoperatie financiert. Pas komend najaar, als de gemeenteraad zich over de uitvoeringsagenda buigt, is bekend wat het Rotterdams Weerwoord jaarlijks krijgt. “Het hangt ervan af hoe de gemeente uit de coronacrisis komt”, zegt Verlinde. Voorlopig draait het programma op de 2,45 miljoen euro die voor 2020 eerder in het coalitieakkoord is gereserveerd. Om het collegetarget voor 2022 te halen, mikt het stadsbestuur voorlopig op een reservering van jaarlijks 12,5 miljoen euro. De twee waterbuffers zijn met Europees subsidiegeld gefinancierd. Enschede kreeg eerder dit jaar 1,3 miljoen euro uit het Deltafonds om de aanleg van de Stadsbeek versneld uit te kunnen voeren. De eenmalige subsidiepot van het Rijk was bedoeld om dit soort innovatieve proefprojecten te steunen. “Zonder geld kun je niets doen, dus zo’n subsidie is erg welkom”, zegt Van Houdt. Naast deze subsidie en bijdragen van het waterschap en de provincie betaalt Enschede de realisatie van de klimaatadaptatieopgave grotendeels vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan. “Wateroverlast is de aanleiding om aan de slag te gaan, maar we zien dat andere partijen dan meeliften, van de stadsverwarming tot de aanleg van fietspaden. Omgekeerd komt het voor dat de wateropgave weer profiteert van werkzaamheden van andere disciplines of partijen. We kijken altijd naar de synergie met andere maatregelen en ambities.” Enschede heeft de versnipperde uitvoeringsbudgetten samengebracht, aldus Van Houdt. Meeliften met de rioolvervanging is ook in Rotterdam vanzelfsprekend, zegt Verlinde. De omgang met extreme neerslag is een thema dat het stadsbestuur direct heeft gekoppeld aan de zorgplicht voor hemelwater en is daarmee tevens onderdeel van het gemeentelijk rioleringsplan. De stad investeert dit jaar 76 miljoen euro in rioolvernieuwing. De ambitie van het Rotterdams WeerWoord is om bij elk rioolonderhoudsproject neerslagbestendige maatregelen mee te nemen, zoals vergroening en waterbergingscapaciteit. “We vervangen hier jaarlijks 40 kilometer aan riolering. We pakken dan ook meteen de buitenruimte aan”, zegt Verlinde. De kernvraag bij klimaatadaptatie, stelt Deltares-expert Van de Ven, is hoe schadegevoelig een stad is. “Van belang is dat de kritieke infrastructuur niet uitvalt. Uit de stresstests van gemeenten komt veel prioriteitsinformatie. Dat zorgt ervoor dat de acute problemen bovenop de stapel belanden en dat er sneller financiële middelen beschikbaar komen. Net zoals er voor de filebestrijding opeens veel geld uitgetrokken werd. Van meerkosten hoeft bij klimaatadaptatie desondanks geen sprake te zijn, de uitzonderingen daargelaten, als je het tempo van het groot onderhoud van de stad slim kunt benutten. Meekoppelen en synergie zijn belangrijk. Maar als je iets extra’s moet doen, is het uiteraard een heel ander verhaal.” WATERFORUM SEPTEMBER 2020 25
26 Online Touch Home