In gebieden met veel glastuinbouw, zoals het Westland, blijkt de toxische druk in het oppervlaktewater zeer hoog (foto: Mieke Bos ). Waterkwaliteit Hoe schadelijk is een optelsom van kleine verontreinigingen? Toxische druk op de kaart gezet Door Marga van Zundert De zorg over de optelsom van vele kleine verontreinigingen in het oppervlaktewater neemt toe. Hoe schadelijk zijn wat meststoffen, bestrijdingsmiddelen, wat sporen industrie-chemicaliën en een vleugje medicijnresten? Voor het eerst is er een kaart van Nederland die deze ‘toxische druk’ toont - met de nodige kanttekeningen. “Waar voorheen het belangrijkste risico voor mens en milieu een gevolg was van lokale, relatief hoge concentraties van een individuele stof, gaat het nu veel meer om diffuus verspreide mengsels van stoffen die elk afzonderlijk een lage concentratie hebben, maar tezamen een minstens zo schadelijke uitwerking kunnen hebben”, zo waarschuwt de Raad voor leefomgeving en infrastructuur afgelopen voorjaar in het rapport ‘Greep op gevaarlijke stoffen’. De Rli pleit nadrukkelijk voor “het monitoren van de toxische druk op mens en milieu”. Annemarie van Wezel, hoogleraar Environmental Ecology (UvA) en lid van de adviescommissie: “Uitgangspunt voor het beleid wordt het totaaleffect op mens en milieu. Dat lees je bijvoorbeeld ook terug in de doelstelling van de Green deal van de Europese Unie: ‘a toxic-free environment’.” Dit is ook een reactie op de regrettable substitution, vertelt Van Wezel. Stoffen worden verbannen vanwege hun schadelijkheid en vervolgens vervangen door alternatieven die al snel even kwalijk blijken. Een bekend voorbeeld is GenX, dat minstens even persistent en schadelijk lijkt als voorgangers PFOS en PFAO. Om het totaaleffect van verontreinigingen, de toxische druk, goed in kaart te brengen, stak Europa de afgelopen jaren flink onderzoeksgeld in de ontwikkeling van meetinstrumenten, bijvoorbeeld via het onderzoeksproject Solutions. Van Wezel: “Deze technologie is er nu en implementatie ervan loopt, ook in de watersector. Maar toxische druk meten is zeker nog geen routine en is ook nog niet verankerd in wetgeving.” Eerste plaatje Het Planbureau voor de Leefomgeving publiceerde dit voorjaar in de Nationale Analyse Waterkwaliteit voor het eerst een overzichtskaart van de toxische druk in het Nederlands oppervlaktewater (zie afbeelding op pagina 30). Het Westland, maar ook de Flevopolder, gebieden met veel glastuinbouw, kleuren er rood op. De noordelijke provincies springen er positief ‘blauw’ uit. Het zuiden geeft een gemengd beeld. Annemarie van Wezel (UvA) “Toxische druk meten is zeker nog geen routine en is ook nog niet verankerd in wetgeving.” WATERFORUM SEPTEMBER 2020 29
30 Online Touch Home