Column Hoeder, boeman of tovenaar? Door Jac van Tuijn, waterjournalist “You shall not pass”, spreekt tovenaar Gandalf als hij op een smalle brug staat in de onderaardse mijnen van Moria en een vuurspuwend Balrog monster aanspreekt. Met zijn heroïsche woorden wint hij tijd, zodat het reisgezelschap met ringdrager Frodo veilig uit Moria kan vluchten. Een schitterende passage uit de trilogie In de Ban van Ring van J.J.R. Tolkien. Daarin schept Tolkien een mythologische wereld met een heel duidelijk onderscheid tussen goed en kwaad. Een helder onderscheid dat in het dagelijkse leven vaak ontbreekt. Ik moest aan de woorden van de tovenaar denken toen het Granulietdossier zijn zoveelste fase inging en het bedrijf Bontrup in de rechtszaal goedhartig aanbod het storten van het granulietafval tijdelijk stop te zetten. Een merkwaardig gebaar als je bedenkt dat zo’n beetje de hele geplande hoe - veelheid van 750.000 ton al zo goed als is gestort in de winput Over de Maas, die ooit nog een natuurplas moet worden. Grote hoeveelheden afval Voor mij blijft vooral curieus te lezen dat Bontrup, geheel langs legale weg, een vrijbrief heeft weten te bemachtigen - de grondverklaring - voor het ongelimiteerd storten van al het productieafval. Ooit begon het met een melding voor het storten van 10.000 ton granulietafval, maar uiteindelijk werd het 750.000 ton. Er is op het ministerie blijkbaar bestuurlijk lang gediscussieerd over de vraag of granuliet een bouwstof is of niet, maar er is nooit gesproken over de impact van deze enorme hoeveelheid op de toekomstige natuurplas. Als er iets is wat we kunnen leren van 50 jaar milieubeleid, is het dat het niet alleen gaat om concentraties maar vooral om hoeveelheden. Hoeder Had iemand, net als Gandalf, er niet voor kunnen gaan staan toen de hoeveelheden zo sterk toenamen? Na de uitzending van Zembla is het wel door diverse mensen geprobeerd, maar juridisch kon het niet. Bontrup had met de grondverklaring carte blanche gekregen. Op verzoek van minister Van Nieuwenhuizen onderzocht oud-deltacommissaris Wim Kuijken het granulietdossier. Hij concludeerde dat het Besluit bodemkwaliteit een ingewikkeld stelsel is van beoordelingsrichtlijnen, certificeringschema’s en protocollen. Deels privaat en deels publiek. Adviesbureaus en certificatiebureaus zijn verantwoordelijk voor de toetsing van grondstromen en de overheid voor het vastleggen in regelgeving en de handhaving. Kuijken constateerde dat de balans tussen de markt en de overheid niet meer in evenwicht is en hij pleit voor een hoeder. Iemand die knelpunten sneller oplost. Boemannen Het voorstel klinkt sympathiek, maar het valt of staat met het mandaat en de daadkracht van de persoon. Tegenwoordig moeten coalities worden gesmeed die ruimte geven aan economische activiteiten. Polderen, desnoods met nog meer protocollen die kunnen worden afgevinkt. De onbalans tussen publiek en privaat die Kuijken signaleert in het BBK-stelsel, staat niet op zich. Meerdere stelsels die zijn opgezet om het milieu te beschermen, zijn zo ingewikkeld geworden dat niemand het meer kan volgen. Neem het dossier van de zeer zorgwekkende stoffen. Bij de lozingsvergunning moeten lozers zelf de milieubezwaarlijkheid kunnen overleggen. Onderbouwde informatie is vaak niet aanwezig en de vergunning wordt dan toch afgegeven. Voortschrijdend inzicht dat de lozing van bepaalde stoffen in een heel stroomgebied toeneemt en accumuleert, doet dan niet meer ter zake. De lozer heeft zijn papiertje voor die ene lozing. Tovenaar Geen boeman. Geen hoeder. Blijft over de tovenaar. Iemand die de balans durft te zoeken tussen economie en milieu, en tussen privaat en publiek. Iemand die niet nóg meer protocollen en BRL’s verzint, maar een eigen besluit neemt en dat met gezag afdwingt. De vraag is of dat kan. De ministeries zijn heel bewust in elkaar geschoven: infrastructuur en milieu, landbouw en voedselgezondheid, economie en klimaat. Op deze departementen is wegenbouwen bestuurlijk veel interessanter dan de paar visjes in een waterplas in Gelderland. En in coronatijd moet de economie ondersteund worden, niet tegengewerkt. Het doet mij denken aan de terugkeer van een milieuministerie met een eigen milieuminster. Geen tovenaar, maar gewoon iemand met een bestuurlijk mandaat om voor het milieu op te kunnen komen. WATERFORUM NOVEMBER 2020 33
34 Online Touch Home