Bert Paredis deel 2 Het kerkgebouw Schematische zicht van de romaanse kerk van Wulveringem, 12de eeuw Het is nog een vraagteken of het middenkoor vlak of halfrond afgesloten was. - aangeduid als beschermd monument sinds 25 maart 1938, - vastgesteld als bouwkundig erfgoed sinds 14 september 2009, - dorpskom Wulveringem, aangeduid als beschermd dorpsgezicht sinds 28 januari 1994. De kerk behoort tot het hallenkerktype. Ze bestaat uit twee beuken en drie koren die in de gotische periode tot stand kwamen, met belangrijke resten van een vroegere romaanse kerk. … - hallenkerk = kerk met meerdere beuken, waarvan de zijbeuken ongeveer even hoog en soms even breed zijn als de middenbeuk … De bewaarde romaanse fragmenten leren ons veel over de 12de-eeuwse kerk, maar er bleven nog verschillende vragen onopgelost. Om de duistere punten op te klaren werd door de Dienst voor Opgravingen van het KIK, een opgraving ondernomen. Het onderzoek bevestigde een vroegere mening van professor Dr. Br. Firmin, nl. dat de romaanse kerk halfronde zijkoren en een westbouw had. ... - KIK = Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium - Dr. Br. Firmin = hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Gent en aan het Hoger Instituut St. Lucas te Gent - gegeven: Biekorf. Jaargang 60 (1959) Kerken van Wulveringem en Vinkem – Luc Devliegher … In de kerk werd het noorderkoor onderzocht: enkel de onderste fundering van niet gemetselde ijzerzandsteen lag nog ter plaatse. Van de grondvesten van de noordelijke kruisbeukarm en van de buitenmuur van de 1 noordbeuk had men alle stenen uit de grond gehaald, zodat enkel de uitbraaksleuf te volgen was. Ten westen van de bestaande kerk vond men funderingen en slopingssleuven van een westbouw: twee ronde traptorentjes, die vóór de zijbeuken stonden, flankeerden de zware vooruitspringende westmuur van de middenbeuk. Deze gegevens wijzen er meteen op dat men in de 12de eeuw in Wulveringem geen klein armtierig kerkje bouwde. Ook de rijkere pijlervorm doet denken aan een meer dan gewone constructie.
De huidige plattegrond Een schip met middenbeuk van drie traveeën met bewaarde romaanse noordelijke muur, en zuidelijke zijbeuk van drie traveeën. Een transept met zuidelijke transeptarm van één travee met bewaarde romaanse kruisingspijlers ten noorden. Een middenkoor van een travee plus een smallere rechte travee. Twee zijkoren van een rechte travee respectievelijk met driezijdige en vlakke sluiting (15de tot 16de eeuw). Ten zuiden de sacristie in oksel van zuidelijk zijkoor met hoofdkoor. ... - travee = Latijn trabis (balk) of gewelfjuk, een deel van een gebouw, dat wordt bepaald door twee opvolgende steunpunten in de lengterichting van het gebouw. Een travee is ook een begrip in de vlakverdeling van een gevel. Het is dan de afstand waarbij de gevel zich in de lengterichting begint te herhalen. - ijzerzandsteen = is een fijnkorrelig donkerbruin ijzerhoudend steensoort, ontstaan door het samenklitten van twee mineralen (glauconiet en limoniet. … Baksteenbouw Resten van de vroegere romaanse kerk van ijzerzandsteen met onregelmatig metselverband. Hergebruikte ijzerzandsteen voor plinten en sokkels. Afdekking door middel van een leien zadeldak. Twee westgevels met in- en uitgezwenkte top op afgeschuinde natuurstenen sokkel (17de eeuw). Flankerende hoeksteunberen met versnijdingen. Middenbeuk: tudorboogportaal met geprofileerd beloop 2 en druiplijst, rondboognisje met Mariabeeld in rechthoekige natuurstenen omlijsting van pilasters met kroonlijst onder een afdak. Een verdiept spitsbogen vierlicht met afzaat. ... - boven: tudorboog - onder: spitsboog - afzaat = een schuin naar buiten aflopend vlak waarover neerslag, die tegen de gevel of het venster is gewaaid, naar beneden doet afstromen. Hierdoor wordt een ophoping van water voorkomen. … Romaanse noordgevel van de middenbeuk (zandsteen)
© foto - KIK - 1944 Zuidelijke zijbeukgevel Geritmeerd door middel van verdiepte spitsbogen drielichten met laatgotische traceerwerk van onder meer visblaasmotief, afzaat en doorlopende lekdrempel. visblaasmotief Steunberen met versnijdingen uitlopend op pinakel, uitgezonderd de derde linker steunbeer. 3
Zuidelijke transeptgevel Puntgevel met metselaarstekens van rode baksteen. Dezelfde steunberen en spitsboogvenster. Houten calvarie uit 1732. Gedenkplaat - 1760 onder Christus aan het kruis op het kerkhof, aan de zuidkant Geschonken door bisschop Guilielmus Delvaulx, 16de bisschop van Ieper van 1732 tot 1761 TEKST (wapenschild van de bisschop) NASCIMUR AD LABORES GUILIELMUS DEN XVI BISSCHOP VAN IPER, VERLEEN 40 DAECHEN AFLAET AEN ALLE DIE HIER VOOREN SULLEN LEESEN VYFMAEL ONSEN VADER ET & EN VYFMAEL WEES GEGROET ET & TER EEREN VAN DE H. VYF WONDEN VAN CHRISTUS JEZUS 1760 ... - gegevens uit: De bisschoppen van Ieper 1559-1801 – uitgave van de Vrienden van de Sint-Maartenskathedraal Ieper vzw, juni 2015 - Ieper was een bisdom vanaf 1559 tot Napoleon ... 4
Noordelijke transeptgevel Verdiept spitsboog tweelicht met afzaat Westgevel van noordelijk zij-koor Rest van oostelijke muur van de voormalige romaanse transeptarm. Tuitgevel van ijzerzandsteen, uitgezonderd bakstenen geveltop, gestut doormiddel van linker hoeksteunbeer. Bakstenen spitsboog, achteraf tot stand gekomen. Doorgang tussen noordelijke zij-koor (1554) en romaanse noordelijke transeptarm (verwoest in 1728 (?)). Links sporen van een romaanse rondboog. © foto - KIK - 1944 5
Oostelijke transeptmuur Uitziend als een kapel gefundeerd op halfronde plattegrond Zijgevels, noord en zuid, van de zij-koren Hoeksteunberen, twee verdiepte spitsbogen tweelichten met druiplijst, afzaat en lekdrempel. Vlakke koorsluitingen met tuitgevel. Blinde spitsbogen tweelichten. Driezijdige hoofdkoorsluiting met hoeksteunberen, dezelfde spitsboogvensters, onder meer blind, ten oosten. 6
Zuidelijke sacristie Sacristie van twee traveeën en één bouwlaag onder aanleunend leien lessenaarsdak, uit de 18de eeuw. Getraliede rechthoekige muuropeningen. Dakruiter uit de 18de eeuw De lichtere, houten ruitertoren werd in 1728 (?) geplaatst ter vervanging van de ingestorte romaanse kruisingstoren of vieringtoren. Leien bedekking. Rechthoekige galmgaten. Ingesnoerde spitsbekroning met peer. Met eigen middelen financierde Merghelynck in 1889 nieuwe wijzerplaten voor de toren, zodat voortaan aan alle zijden het uur gelezen kon worden. Rond drie wijzerplaten staat het jaartal 1889, rond één wijzerplaat staat het jaartal 1973. N.a.v. restauratie 1973-1974. … In de kerkrekening kunnen we de juiste datum van het instorten van de toren niet bepalen. In de rekening van 1723-1725 wordt het instorten en het begin der herstellingen vermeld. In de rekening van 1725-1729 spreekt men van herstellingen en van verkoopdagen van hout, steen en materiaal. In 1727-1729 komen de laatste posten voor: “Betaelt … over toegematst thebben de stellijnckgaeten aende meuren vande kerkcke …” Ook gotische gedeelten leden schade en moesten hersteld worden. Wellicht is zo de bouwnaad tussen het St. Jacobskoor en de aanpalende kerkgedeelten uit te leggen: “… gewrocht te hebben aende beucke van Ste Jacob binnen dese kercke te deele in ruijne gecommen door het invallen van den thooren …” (gegeven uit Biekorf. Jaargang 60 (1959) - kerken van Wulveringem en Vinkem) ... 7
Roepsteen Grote, hoge steen met een afdakje. De roepsteen ligt meestal aan de ingang van de kerk. De veldwachter, stadsomroeper of bellenman klommen op de steen om officiële berichten aan de bevolking voor te lezen. Als men hoger staat, reikt de stem verder. © luchtfoto - Anthony Bruneel > vervolg in het lentenummer 2023 8
1 Online Touch