Tijdens de restauratiewerken aan Kasteel Beauvoorde worden ook veertien schilderijen uit het interieur onder handen genomen. Ruben Willaert Restauratie en Archeologie uit Brugge kreeg hiervoor de opdracht. Recent bracht Herita een bezoek aan het restauratieatelier om te zien én te horen hoe de kunstwerken worden opgeknapt. De schilderijen in kwestie zijn bijzondere stukken. Ze hangen in het kasteel niet los aan de muur maar zijn onderdeel van het vaste interieur zelf, bijvoorbeeld als deel van de deur- en schouwomlijsting of als onderdeel van het houtwerk in de bibliotheek. Hun exacte herkomst is onbekend, maar ze kunnen gedateerd worden naar de zeventiende en achttiende eeuw. Waarschijnlijk werden de werken door Arthur Merghelynck aangekocht tijdens zijn herinrichting van het kasteel tussen 1876 en 1904. De schilderijen geven een goede indruk van het oorspronkelijke interieur van het kasteel. Stap voor stap Net als bij het kasteel zelf verloopt het restauratietraject van de schilderijen in verschillende fases. In maart 2021 maakte Erfgoed en Visie hier een start mee door de werken gedetailleerd te beschrijven. De toestand van de veertien schilderijen op dat moment werd zo goed mogelijk gedocumenteerd en met foto’s vastgelegd. Als tweede stap werden de schilderijen voorzichtig gedemonteerd uit hun vaste omkadering. Beschadigingen aan de verf, het doek of het spieraam werden door de restaurateurs ter plekke onderzocht en waar mogelijk met een tijdelijke oplossing gefixeerd. Dit om verdere schade tijdens het transport te voorkomen. Alle werken werden vervolgens genummerd en opnieuw gefotografeerd. Daarna zijn de schilderijen in beschermde materialen en transportdozen verpakt en veilig naar het restauratieatelier gebracht. Doel van de restauratie In het verleden, ook tijdens het leven van Arthur Merghelynck, kwam het vaak voor dat schilderijen aangepast en overschilderd werden. Dit werd gedaan onder invloed © foto’s - Sieglinde Steenkiste - boven: ontdekking datum / - onder: nieuw spieraam 1
van veranderende smaak, mode en wanneer werken op een nieuwe plek terechtkwamen. Bij het restauratieproces van de werken is dit nu niet het uitgangspunt. Het streven is niet om de werken te veranderen of te ‘verbeteren’, maar om hen zo goed mogelijk terug te brengen naar hun authentieke vorm. In het restauratieatelier volgde daarom een tweede ronde van uitgebreid onderzoek naar de schilderijen. Hierbij werd op detailniveau gekeken naar de staat van de werken en welke herstelen schoonmaakwerkzaamheden nodig waren. De restaurateurs concludeerden dat de schilderijen over het algemeen in goede toestand waren, maar in de loop der jaren ook flink hadden afgezien. De werken werden daarom eerst grondig ontstoft. Daarna werden de doeken van hun spieraam losgehaald. De houten raamwerken werden gereinigd en behandeld tegen schimmels en insecten. De schilderdoeken werden aan de achterzijde grondig gereinigd en beschadigingen of oude herstelwerkzaamheden werden geëgaliseerd. Aan de voorzijde werden vergeelde vernis, oude retouches en verfbeschadigingen verwijderd. Tot slot zijn de werken waar nodig geretoucheerd met verf waar nodig en is een nieuwe vernislaag aangebracht. Nieuwe inzichten Het restauratietraject heeft ook allerlei nieuwe informatie opgeleverd over de levensloop van de schilderijen. Bij een van de werken kwam bijvoorbeeld een datering naar boven, in de vorm van een jaartal dat op het doek aan de zijkant van het spieraam bleek te zitten. Twee geportretteerde jonge meisjes kregen ooit geheel nieuwe kleding aan. Een ander werk bleek te zijn verkleind: dit werd duidelijk omdat delen van de voorstelling op het doek aan de zijkant en achterzijde van het spieraam doorlopen. Mogelijk gebeurde dit onder toezicht van Arthur Merghelynck zelf. De stukken die hij kocht voor het interieur van Kasteel Beauvoorde moesten soms aangepast worden om te passen op de plek waar hij ze wilde hebben. De authentieke vorm van de werken betekent zo niet alleen hun oorspronkelijke vorm, maar omvat ook de gebeurtenissen en ‘littekens’ die zij uit hun leven meedragen. tekst - Carola Verbaak (stagiaire) Beauvoorde kasteel © foto’s - Sieglinde Steenkiste - van boven naar beneden - - herstelling achterkant doek - restauratie ‘jonge man’ - overschilderen van ‘broek’ - gereinigd schilderij ‘vrouw in rood’ - detail gereinigd schilderij ‘vrouw in nood’ 2
1 Online Touch