41

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 04 | 2022 ACHTERGROND 41 is daarom blij dat Voedselbossen in Nederland inmiddels vallen onder ‘landbouw’. Maar agrarische grond moet vaak wel ‘open’ blijven. Weer zonder bomen dus. VERDIENMODEL Landgoedeigenaren die nu aan houtbouw doen, zijn volgens Fekkes op zoek naar een profitabeler, gezonder en droogtebestendiger verdienmodel voor hun landgoed. ‘Een dennenplantage zou ook een voedselbos kunnen worden, maar dan loop je wel de houtproductie mis.’ Kappen ontregelt de bodem immers te erg. En het idee van een voedselbos is juist dat je met de oogst niet veel verstoort. Eigenlijk bestaat er in Nederland nog geen serieus commercieel voedselbos, denkt Fekkes. Er zijn natuurlijk wel succesvolle voedselbossen, zoals ‘moedervoorbeeld’ Ketelbroek, maar die bekostigden alles uit private zak, zonder winstoogmerk. komen er ook weer nieuwe vragen en eisen. Dat is op zich logisch, maar dat leidt wel tot veel teleurstelling.’ GROND SCHAARS In Amsterdam Noord ging laatst een tiny forest niet door, na een traject van zo’n twee jaar. Er mochten uiteindelijk geen hoge bomen worden geplaatst. ‘Bomen zijn bijna altijd problematisch in de stad, waar de grond schaars is’, zegt Duitman. Bomen zijn immers niet tijdelijk. ‘Als serieuze stadslandbouw-ondernemer plant je bomen voor twintig of dertig jaar, maar daar krijg je geen toestemming voor.’ Een ander probleem is dat als de gemeente er later toch wil gaan bouwen, bomen alleen nog kunnen worden gekapt met een vergunning. En dan is er nog het beheer van bomen. Duitman: ‘Bewoners mogen geen bomen beheren die hoger zijn dan drie meter. Dat heeft te maken met veiligheid. Je wilt bewoners niet de verantwoordelijkheid geven voor een vallende tak.’ Het lijkt hem het handigst als het beheer van de bomen bij de gemeente blijft, en de rest van het beheer bij de bewoners zelf. De projecten waar Duitman aan meewerkt, zijn niet alleen vanuit sociaal oogpunt opgezet. De meeste subsidies die hij kent, zijn gericht op stadslandbouw. ‘De gemeente stapelt wel graag functies’, zegt hij. Dat lukt goed met een voedselbos. Een subsidie vanuit de Regio Deal met Zaanstad, Amsterdam en de provincie stimuleert bijvoorbeeld groen, sociaal, bewustwording en educatie. ‘Het ministerie kijkt nu ook naar voedselbossen als échte landbouw, met boeren op landbouwgrond. Maar dat is in Amsterdam eigenlijk amper mogelijk.’ Ook buiten de stad is een voedselbos moeilijk in te passen, weet Jelle Fekkes. Hij is als landschapsarchitect gespecialiseerd in voedselbossen. ‘Ons landschap is verdeeld in functies’, zegt hij. Maar dat is bij een voedselbos lastig. ‘Een voedselbos heeft als doelstelling het produceren van voedsel, maar het systeem dat het daarvoor gebruikt, is natuur. De soortenrijkheid en aantal fauna zijn vaak hoger dan in andere natuurgebieden. Maar als het wordt aangemerkt als natuur, mag je niet meer oogsten omdat je misschien iets verstoort.’ Fekkes ‘ Wat een levendige, diverse natuurlijke bodemlaag was is nu een woestijn’ ‘Niemand heeft nog antwoord op de vraag hoe je grond vrij maakt voor voedselbos als serieuze landbouw, om met een serieuze onderneming uit te baten.’ Een gemeente moet dan in zee durven gaan met een ondernemer in plaats van een stichting, en die ook echt ruimte en tijd te geven. ‘Je hebt een aanloopfase nodig van vijf of zeven jaar. Dat betekent subsidies, of uitgestelde pacht.’ Een goed voorbeeld is Schijndel, een proefboerderij van stichting Voedselbosbouw Nederland. Zij pachten de grond voor twintig jaar. De eerste zeven jaar hoeven ze daarvoor niet te betalen. Dat halen ze in de dertien jaar daarna dan weer in. ‘Zij willen in twintig jaar bewijzen dat het ondernemend uit kan.’ Een verdienmodel is lastig op openbaar terrein, zoals in Rijnvliet. ‘Eten is voor de eerste die komt. Ook als dat de vogels zijn’, zegt Vink. Het gaat in Rijnvliet best goed, vindt hij. Dat niet iedereen tevreden is, heeft meer te maken met heldere verantwoordelijkheden en communicatie. ‘De gemeente doet gewoon haar werk en is het niet gewend dat ze zo in de gaten wordt gehouden. Neem zo’n weggemaaide onderlaag. Het is goed om een eenmaal gebloeide kruidlaag weg te maaien en zo ruimte te geven aan nieuwe zaden. Je moet dus communiceren dat het hierdoor volgend jaar nog beter wordt.’ Vink denkt dat de gemeente nu veel leert en ziet de toekomst voor voedselbossen positief in. ‘Als dit een succes wordt, komen er meer van dit soort initiatieven. Die kunnen dan nog beter worden uitgerold.’ Ook steeds meer kwekers zien de waarde van eetbare gewassen. ‘Voor de tweede helft van deze wijk zijn er al veel meer eetbare soorten in de juiste maat te krijgen.’

42 Online Touch Home


You need flash player to view this online publication