44 OPINIE PAS OP VOOR ‘ZWARTE ZWANEN’ HOUD REKENING MET DAT WAT U NIET WEET Bij besturen en het maken van beleid moet meer aandacht komen voor dat wat wij niet weten en radicale onzekerheid. Wanneer er persoonlijke consequenties worden verbonden aan besturen en handelen zal dat leiden tot bescheidener bestuurlijke ambities. JOS NIELAND ‘Transparantie kan bijdrage leveren aan meer verantwoordelijkheid’ BEELD: SHUTTERSTOCK ‘Politics is more difficult than physics’ schijnt Einstein ooit gezegd te hebben. Daarmee bedoelt hij dat natuurkunde en wiskundige methoden vrijwel geen mogelijkheden bieden om maatschappelijke verbanden te doorgronden Ons brein ziet graag verbanden waardoor de wereld voorspelbaarder en zekerder lijkt. Symmetrie en lineariteit komen in onze complexe maatschappij echter vrijwel niet voor; voorspellingen en het doorgronden van processen zijn daardoor bijna onmogelijk. Verantwoorde besluitvorming houdt daarom in: bewustwording van radicale onzekerheid en rekening houden met dat wat je niet weet; de werkelijkheid blijft onkenbaar! De anticonceptiepil, de wereldoorlogen, Covid en de kredietcrisis van 2008: wie had ze voorspeld? Nassim Taleb geeft met het boek De Zwarte Zwaan inzicht in hoe kwetsbare omgevingen (provincies, gemeenten, organisaties) ontstaan. Bestuur en beleid dat geen rekening houdt met radicale onzekerheid en te veel vertrouwt op kennis en data, leidt tot steeds fragielere omgevingen. Hoogmoed, maar ook goede intenties worden doorkruist door onbeoogde gevolgen van beleid – meestal gevolgd door nieuwe beleidsinterventies. De toenemende fragiliteit geeft bij grote veranderingen nog impactvollere, negatieve gevolgen, ook wel ‘zwarte zwanen’ genoemd. Gebrek aan persoonlijke consequenties vergroot de kans op fragiele omgevingen, via toenemende grootschaligheid, schulden, en te veel vertrouwen in kennis en data. Wanneer persoonlijke consequenties worden verbonden aan besturen en handelen, maakt dat het wegmanagen van negatieve gevolgen van beleid lastiger. De wereld blijft fundamenteel onkenbaar, maar bestuurders en beleidsmakers krijgen minder mogelijkheden risico’s af te wentelen op anderen, de toekomst en de omgeving. Wanneer beleidsmakers en bestuurders persoonlijke consequenties ondervinden van hoogmoedige of naïeve beslissingen, wordt de kans groter op organische aanpassingen; niet-prudente bestuurders zullen worden uitgefilterd. In het verlengde kunnen transparantie en vereenvoudiging een bijdrage leveren aan meer verantwoordelijkheid. Minder informatie en data kunnen leiden tot betere beslissingen. Vuistregels daarvoor zijn een alternatief of in ieder geval een belangrijke aanvulling op kennis en data in complexe UW OPINIE IN BINNENLANDS BESTUUR? De rubriek opinie staat open voor leesbare, opiniërende bijdragen die betrekking hebben op actuele zaken in het openbaar bestuur. De maximale lengte voor inzendingen is 500 woorden. Inzendingen graag naar info@binnenlandsbestuur.nl o.v.v. ‘rubriek opinie’. Via dit e-mailadres kunt u ook reageren. omgevingen en het voorkomen van fragiele omgevingen. Vereenvoudiging leidt tot meer transparantie en minder mogelijkheden om te schuilen achter complexe data-analyses of theorieën. Bestuurders en beleidsmakers zullen prudenter handelen en beslissen. Ze zullen meer rekening houden met onzekerheid en daardoor buffers aanbrengen en de schaalgrootte beperken. Dit maakt minder kwetsbaar. Als ontwikkelingen anders zijn dan gedacht of beredeneerd, gaan zaken ook kleinschaliger fout, en geven buffers de ruimte om bij te sturen. Door persoonlijke consequenties zal bij bestuurders de epistemologische sensitiviteit toenemen; kennis en de manier waarop deze tot stand komt zal sceptischer worden bezien. Hoed u voor kennis. Voor alles kan immers big data of (semi)wetenschappelijke onderbouwing worden gevonden. Bij meer persoonlijke consequenties zullen de gevolgen van een gebrek aan sceptisch denken bij bestuurders neerdalen. Dit idee zal leiden tot bescheidener beleidsmatige ambities. Jos Nieland is econoom en verzorgt cursussen beslissen en beleid maken. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 04 | 2022
45 Online Touch Home