ESSAY 21 MARTIN HENDRIKSMA is redacteur ruimte en milieu bij Binnenlands Bestuur. In 2017 publiceerde hij ‘De Rijn. Biografie van een rivier’. 7.000 strandverblijven, waarvan ruim 4.100 langs de Zeeuwse kust. Zeeland stond in de uitverkoop. Ook langs de Hollandse kust begon het te knellen. Als reactie ontstond de beweging ‘Red de kust’. Gezworen vijanden die elkaar kort daarvoor tot in de rechtszaal bestreden, kwamen erin samen. Rijk, provincies, gemeenten, natuurbeweging, projectontwikkelaars én recreatieondernemers schaarden zich in 2017 achter het nationale Kustpact, dat sindsdien een rem vormt op vakantieparken en hotels. Provinciale uitwerkingen volgden. Want je kunt die kust wel vol bouwen, maar dan wordt tegelijk de kip geslacht met de gouden eieren. Juist het oceanische gevoel van ruimte en vrijheid is immers wat ons erin trekt. Wat levert die herwonnen eendracht ons per saldo op? Iets tegenhouden brengt makkelijk grote groepen mensen in het geweer. De hamvraag luidt: hoe peur je uit die gezamenlijkheid iets wat onze kust niet alleen beschermt, maar ook op duurzame wijze vooruit helpt? NIEUW STRAND Twee jaar na de oplevering van het prijswinnende Katwijkse kustwerk volgde in de herfst van 2017 een nieuwe ‘Gebiedsagenda Katwijkse kust’. De architecten werkten twee opties uit. De eerste is het versterken van de huidige duinen. Maar een échte stap, schrijven de ontwerpers, is een ‘volledig nieuwe duinenrij’ voor de kust. ‘Er ontstaat een dynamische, recreatieve, ecologische en natuurlijke bufferzone tussen de zee en het water.’ Wat in Katwijk voor de deur staat, zal de komende decennia op veel plekken langs de Noord- en Zuid-Hollandse kust gaan gebeuren. Er ontstaan honderden meters van nieuw duin en strand; van nieuwe mogelijkheden. De aanleg heeft gezien de voorspelde zeespiegelstijging urgentie, zeker, maar anders dan in 1947 bij de Wederopbouw kunnen we in relatieve rust onze kust kleien. Hoe houden we daarbij rekening met alle uiteenlopende belangen? Sinds de kustpacten ligt de bouw van accommodaties aan banden. Het heeft de lokale leefbaarheid nog niet versterkt. Tijdens de hectische coronazomer van 2020 klonk alom de roep dat het zo niet langer kon. Strandwethouder Knape had het nooit zo druk. De Reddingsbrigades moesten in totaal bijna tienduizend keer uitrukken – het zoveelste record of, liever, dieptepunt. Het zijn de hetere en langere zomers die ons parten spelen. Een bevolking die blijft groeien. Een reeks van uitgewoonde kustplaatsen dreigt. Hun eigen karakter, of wat daarvan over is, bezwijkt op het platgetreden pad der commercie – wie wil dat op de langere termijn? Het roer moet om. En dat gebeurt. Je ziet het aan een terughoudender vergunningenbeleid. Wie weet laten de talloze strandfestivals zich regionaal in specifieke weekends clusteren. Dan weet de natuurliefhebber dat hij op zo’n moment de kust moet mijden. De toenemende hectiek aan de kust vormt de motor voor initiatieven die voor lijken te sorteren op duurzamere keuzes. Aan de volgebouwde Zeeuws-Vlaamse kust opent dit jaar Waterdunen de deuren: een mengvorm van ingetogen vakantiepark en 250 hectare nieuw gecreëerde zilte natuur. De Friese Waddenkust wordt naar verwachting binnenkort doorgestoken voor Holwerd aan zee: een kunstmatig binnenmeer dat in verbinding staat met de Waddenzee. Een lokale gebiedscoöperatie voert de regie. LOKALE VERTALING Nieuwe natuur en omgevingsvriendelijke recreatie gaan bij deze projecten hand in hand. De lokale leefbaarheid kalft niet af, maar wordt versterkt. Met de naderende Omgevingswet en de omgevingsvisies die in samenspraak met burgers in 2024 moeten worden afgerond, mag elke kustgemeente haar eigen profiel gaan kneden. Dat biedt een handvat om wethouders met slappe knieën te corrigeren. Een aangescherpt omgevingsplan dempt de kansen voor cowboys langs de kust. Ook in Katwijk voltrekt zich dat proces. Strandwethouder Knape wil alle uiteenlopende partijen bijeen brengen. Een leegstaand gebouw, vlakbij zee, moet de lokale kustdiscussie faciliteren. Het waterbedrijf Dunea wil meedoen, vertelde hij, het hoogheemraadschap, de gemeente, natuurorganisaties, talloze andere partijen. ‘Het is voor Katwijk belangrijk dat die discussie wordt gevoerd, maar ook toeristisch interessant. Je zou zelfs kunnen denken aan een bezoekerscentrum waar je het verhaal Het zijn de hetere, langere zomers die ons parten spelen vertelt van het stijgende water.’ Zo krijgt het landelijke kustpact zijn lokale vertaling. Starre meningen en stokpaardjes worden omwille van de leefbaarheid verlaten, een herwonnen gemeenschapsgevoel komt boven drijven. Dat is wat mij betreft de les voor bestuurders in het achterland. Maak de lokale opgave inzichtelijk aan de hand van panorama’s. Schets de gevolgen van ongewijzigd opportunisme. Ja, de betoonde openheid maakt je kwetsbaar en kan lokale meningen eerst doen clashen – het zij zo. Uit het verhitte debat zal uiteindelijk de oplossing rijzen, zeker waar economie en ecologie kunnen worden gecombineerd. Na vier jaar onderzoek van Cadzand tot Rottumeroog kan ik niet anders dan concluderen: de ontwikkelingen aan de kust geven hoop. In een groeiend aantal gemeenten is de polarisatiemodus op z’n retour. Recente initiatieven voeden de lokale trots. Zie de Kattuker maar eens over zijn boardwalk paraderen. Komende week verschijnt ‘Aan zee. Een kroniek van de kust’ door Martin Hendriksma. Uitgeverij De Geus. Prijs: €23,50. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 15 | 2021
22 Online Touch Home