BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 31 | 2020 10 ACHTERGROND FINANCIËN ANC tekorten zijn. Als dat in een jaar niet lukt, moet uit de meerjarenbegroting blijken dat de gemeente erin slaagt dit evenwicht te realiseren. Dan moet de gemeente bijvoorbeeld laten zien dat met bezuinigingen het tekort wordt weggewerkt. ‘Er is een gemeenschappelijk toezichtskader, een meetlat waarlangs provincies de gemeenten leggen’, zegt Timmers. Kijkt elke provincie op dezelfde manier? ‘De oordeelsvorming ligt vast in het toezichtskader, de uitgangspunten zijn overal hetzelfde. Er zijn ongetwijfeld verschillen in de uitvoering, maar dat zit dan in de manier waarop een provincie communiceert met een gemeente.’ GEEN MAXIMUM Voor de bedragen die een gemeente leent geldt geen maximum. ‘Als een gemeente leent om te investeren, moet die investering betaald en afgeschreven worden. De afschrijvingslasten lopen via de exploitatie. En dáár zit een rem’, zegt Van der Lei. ‘Je mag geen exploitatietekort hebben. Als je te veel leent, worden je afschrijvingslasten te hoog. Dat drukt op je lopende uitgaven. Als die druk te groot wordt, voldoe je niet aan de eis van een sluitende begroting.’ Voor de hoogte van de schuld gelden wel signaleringswaarden. De hoogte van de schuld maakt geen deel uit van de toezichtsnorm, maar bij het toezicht op gemeenten kijkt de provincie ook naar de netto schuldquote. De schuldquote laat het niveau van de schuldenlast zien ten opzichte van de eigen middelen van de gemeente. Dit geeft inzicht in de mate waarop rentebetalingen en aflossingen drukken op de begroting. Een netto schuldquote tussen de 90 en 130 procent geldt als ‘opletten’. Gemeenten die onder de 90 procent zitten, lopen wat schulden betreft geen risico. Gemeenten die boven de 130 procent uitkomen misschien wel. ‘Boven de 130 procent kom je in een soort gevarenzone’, zegt Timmers. ‘Het blijft een lastig verhaal. Sommige gemeenten zeggen dat ze moeten financieren en de rente en aflossingen kunnen blijven betalen.’ Zo’n twintig gemeenten zitten met hun schuldquote boven de 130 procent, soms aanzienlijk. ‘Vaak doordat ze grond hebben gekocht. Als ze die verkocht hebben, daalt de schuld weer’, zegt Van der Lei. Cijfers van gemeenten laten zien hoe sterk ‘Je kunt niet lenen om je begroting sluitend te krijgen’ de schuldquote van jaar tot jaar kan variëren. Zo was Hendrik-Ido-Ambacht in 2018 met een schuldquote van 206 procent topscorer. In 2019 was de schuldquote gedaald naar 193 procent en de prognose is dat de gemeente in 2023 een schuldquote van 116 procent heeft. ‘Vóór 2007 hadden gemeenten vaak hogere schuldquotes. Nu hebben ze de norm in hun achterhoofd, ze sturen meer’, zegt Van der Lei. LAMPJE Andere belangrijke financiële kengetallen zijn bijvoorbeeld de belastingen die een gemeente int, grondexploitaties en of een gemeente aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. ‘Over de schuldquote als zodanig kun je niet zomaar een oordeel vellen’, stelt Kok. Schumer: ‘Er zijn geen harde normen. Het is de bedoeling dat de gemeenteraad en Provinciale Staten kijken naar de samenhang van de kengetallen. Vind je het, gelet op alle investeringen en de financiële positie van de gemeente, wel of niet verstandig als de schuldquote boven de 130 procent ligt? De schuldquote is één lampje. Het kan gevaarlijk worden als er meer lampjes branden.’ Bij het afsluiten van leningen moeten gemeenten rekening houden met een renterisiconorm. Die ziet toe op spreiding. Als de rentevaste periode van alle leningen van een gemeente in hetzelfde jaar afloopt en de rente is intussen flink gestegen, gaat de gemeente over al die leningen opeens veel meer rente betalen. Dat kan grote consequenties hebben voor de begroting. Daarom geldt dat het aandeel langlopende leningen dat in een jaar wordt geherfinancierd niet boven de 20 procent van het begrotingstotaal mag uitkomen. In 2018 hadden 208 van de 355 gemeenten een exploitatietekort, volgens Van der Lei. ‘En meer dan vijftig gemeenten hebben dat drie jaar achtereen. Dat kan niet eeuwig duren. Dat is gewoon een heel slecht teken.’ Derksen zegt: ‘Wij zien steeds minder gemeenten die incidentele tekorten kunnen opvangen vanuit hun reserves. Zeker nu veel gemeenten binnen het sociaal domein ook al worden geconfronteerd met structurele tekorten.’ Timmers: ‘Ik weet van al mijn collega’s dat zij zich grote zorgen maken over de ontwikkelingen. Het is voor gemeenten een behoorlijke last om elk jaar hun begroting in evenwicht te krijgen. Niet eenmalig vanwege corona, maar structureel. Met lenen los je het niet op.’
11 Online Touch Home