BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 34 | 2020 22 ESSAY RUIMTE FOTO: ERALD VFOTO: CORBIS / H.H. AN DER AA / ANP-HH ESSAY MAAK WERK VAN KLIMAATBELEID Maatregelen ten behoeve van klimaatadaptatie zadelen gemeenten op met extra kosten. De baten ervan laten zich vaak moeilijk kwantificeren. Dat leidt binnen gemeenten snel tot afschaling of uitstel van klimaatmaatregelen. Volgens Arnold Wielinga en Mathijs van Vliet, ambassadeurs klimaatadaptatie voor branchevereniging Koninklijke NLingenieurs, kunnen gemeenten de coronacrisis aanwenden voor een oplossing. In het ‘Deltaplan ruimtelijke adaptatie’ brengen stresstesten in beeld waar het in een gemeente te nat, te droog en te heet kan worden. Vervolgens komt de vraag op hoe erg dat is. Een overstroming in een park is een minder nijpend probleem dan het onderlopen van een spoortunnel, waar de brandweer of een ambulance te allen tijde doorheen moet kunnen. Om het probleem scherper in beeld te krijgen, starten gemeenten dan een risicodialoog met alle relevante betrokkenen. Zo kan het bewustzijn over de kwetsbaarheid van het gebied of de stad worden vergroot. Met elkaar kun je nagaan welke maatregelen die kwetsbaarheid verkleinen. De risicodialoog moet resulteren in afspraken over wie wat doet en betaalt. Op basis van de stresstest en de risicodialoog kan een gemeente vervolgens een concrete uitvoeringsagenda klimaatadaptatie opstellen. Zo zou het althans in het ideale geval moeten gaan. Maar de praktijk in veel gemeenten is weerbarstig. Klimaatadaptatie blijkt een ingewikkelde opgave. Toch zijn maatregelen hard nodig willen we in de nabije toekomst niet veel vaker met natte voeten of stedelijke hitte te maken krijgen. KOSTENDISCUSSIE In het algemeen zijn we het met elkaar eens dat het klimaat verandert. We merken het aan de extreme hoosbuien afgewisseld door kurkdroge periodes. De steeds hogere temperaturen en aanhoudende hittegolven. Maar het urgentiebesef is in veel gemeenten nog niet zo groot als het zou moeten zijn, omdat calamiteiten zich nog niet in alle delen van Nederland hebben voorgedaan. Dat maakt het lastig te bepalen welke maatregelen nodig zijn. Hoeveel risico ben je als gemeente bereid te nemen? Dergelijke gesprekken verzanden snel in een kostendiscussie. Het is bekend wat klimaatmaatregelen kosten, maar niet precies welke schade ermee wordt voorkomen. Kortweg: zekere kosten, onzekere baten. In budgetdiscussies heeft klimaatadaptatie het daarom vaak moeilijk, zelfs als de meekoppelkansen worden meegerekend. Want als de straat tóch open moet, dan kunnen andere werkzaamheden in één moeite door en goedkoper worden uitgevoerd. De ervaring in verschillende gemeenten leert inmiddels dat de meerkosten van een klimaatadaptieve aanpak uiteenlopen van 10 tot 30 procent. Dat komt voor een flink deel doordat wordt gekozen voor relatief dure oplossingen, zoals ondergrondse waterbuffers. Of doordat het thema klimaatadaptatie pas later in het proces wordt toegevoegd en niet vanaf het begin van de planvorming is meegenomen. Wij weten bovendien als geen ander dat er bij vernieuwende oplossingen altijd een ‘innovatiehobbel’ moet worden genomen voordat ze resultaat opleveren in termen van effectiviteit en efficiëntie. Een benadering waarbij alleen wordt gekeken naar de vermeden schade leidt tot een eenzijdig beeld. In de kostendiscussie gaat het vaak alleen om het voorkomen van wateroverlast. Terwijl klimaatadaptatie ook talloze baten heeft. Meer groen en meer waterbuffers beperken de hittestress en vergroten de biodiversiteit in een gemeente. Ook verbeteren dergelijke voorzieningen de luchtkwaliteit en maken ze de stad aantrekkelijker om in te leven, in te werken of om als toerist te bezoeken. Alleen: deze voordelen laten zich moeilijk in geld uitdrukken. Wat is de financiële waarde van leefbaarheid? Wat mag een beter imago een gemeente kosten? Vaak liggen de kosten en baten ook niet bij dezelfde partij. Neem als voorbeeld een centraal gelegen plein met een aaneenschakeling van cafés en restaurants. In een hete zomer is het er niet uit te houden. Vergroening van het plein, inclusief waterpartijen, kan een toestroom van bezoekers op gang brengen – ook bij hitte. Dat maakt een terrasbezoek een stuk aangenamer en zorgt ervoor dat het centrum ook buiten periodes van hitteof wateroverlast aantrekkelijker wordt. De baten liggen voor een belangrijk deel bij de
23 Online Touch Home