BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 34 | 2020 ACHTERGROND 29 kelen als de staat met gratis geld bijsprong? VER WEG IN EIGEN LAND Deze zomer brengt Binnenlands Bestuur vier reportages over het leven en welzijn aan de rand van Nederland. Deel 3: Vaals. tjes uitgeprint en voor de zekerheid een secondant meegenomen: wethouder Jean-Paul Kompier (werk en economie, Lokaal!), een volbloed Vaalsenaar. Kompier maakte als kind begin jaren zeventig de keerzijde van Von Clermonts bemoeienis met Vaals mee: de afhankelijkheid van de Vaalsenaren van de lokale textielindustrie. Die legde het af tegen goedkoop textiel uit lagelonenlanden. ‘In Parkstad heeft men de klap van de mijnsluiting gehad’, zegt Leunessen. ‘Ook een deel van onze inwoners werkte daar. Daar kwam de klap van de ingestorte textielindustrie overheen. Dus waar ze in Parkstad één linkse directe hebben gekregen, hadden wij er in Vaals twee.’ KNOKKELS De gevolgen werkten decennia door, weet Kompier. ‘Het gros van de Vaalser textielarbeiders was gezond, maar ze zijn rond 1975 voor een groot deel arbeidsongeschikt verklaard en de wao ingegaan. Oneigenlijk gebruik, dat kon toen nog. De kinderen die in die tijd zijn geboren, die zagen dat. Papa was overdag thuis en had ook nog voldoende geld om van te leven, want de wao was een redelijk goeie regeling in die tijd.’ Het drukte de ambitie in veel arbeidersfamilies. Waarom zou je je immers ontwik‘Jongen, je moet je niet de knokkels kapot maken door te werken’, vertaalt Kompier een Vaals gezegde. ‘Dat is wat er hier lang leefde. Ouders gaven hun kinderen het slechte voorbeeld. Pas bij de derde generatie zie je nu een kentering.’ Daar komt bij dat het leven in Vaals goedkoop was, dankzij een sterke woningstichting, voortgekomen uit de gemeentelijke organisatie. Kompier: ‘Die mikte vrijwel alleen op sociale woningbouw. We zijn de enige gemeente in de regio met hoogbouw. Die flats moesten worden gevuld. Dat leidde tot lage huren, ook in de wijk eromheen.’ Zelfs statige stadspanden kon je in Vaals voor een grijpstuiver bewonen. ‘Van binnen verkeren ze vaak in een slechte staat van onderhoud. Ze werden opgekocht door huisjesmelkers, die er nauwelijks in investeerden en ze in appartementen opdeelden. Je kon er een jaar of acht geleden nog kamers huren voor 80 euro per maand. Daar zat slecht volk tussen.’ Zo raakte Vaals stilaan in de versukkeling, beschreven in de recente transitievisie ‘Vaals verbindt’. Niet ontstaan vanuit de gemeentelijke kokers, zeggen burgemeester en wethouder trots, maar helemaal bedacht en uitgewerkt door een groep ‘fris en dwars denkende Vaalsenaren’ onder leiding van transitieprofessor Jan Rotmans. Hun uiteindelijke schrikbeeld, lees je, is een ontzield Vaals ‘met veel leegstand en verloedering, een soort Shoarmahalla, met veel discountwinkels, een enkele boer die nog resteert, een gehavend en aangetast landschap, en een soort wingewest van Aken, het sociale afvoerputje van Limburg, met teruggekeerde bordelen en casino’s, en een crimineel broeinest.’ De transitievisie legt de vinger op de zere plek, beaamt Leunessen, maar dat horrorscenario blijft Vaals zeker bespaard. Want zijn gemeente heeft de weg omhoog weer te pakken. Hij wijdt waarderende woorden aan de Vaalser aanpak in het sociale domein die families opport de knokkels te gebruiken. ‘We zitten dicht achter de voordeur met een beweegmakelaar.’ Daarnaast wil Leunessen de pull-factoren waardoor mensen met een laag inkomen naar Vaals komen onder de loep nemen. ‘Dat betekent dat je naar je woningbestand moet kijken. Lage huren trekken mensen met een laag inkomen. We bekijken welke instrumenten we hebben om verdere woningsplits ingen te voorkomen.’ Voor alle duidelijkheid: het zijn niet alleen de lage woonlasten waardoor mensen naar Vaals verhuizen. Leunessen vertelt hoe hij als nieuwe burgemeester op het terras werd aangesproken door iemand uit Ridderkerk. ‘Die was in het kielzog van een vriendin naar Vaals gekomen. Vanwege het schitterende uitzicht dat je hier hebt over het omringende heuvelland.’ BOURGOGNE Je zou het als je over de Maastrichterlaan langs de volle terrassen loopt bijna vergeten. Twee minuten van de Vaalser dorpskern rij je de heuvels in met vergezichten die de vergelijking met de Bour gogne of Toscane kunnen ‘ Waar ze in Parkstad één linkse directe hebben gekregen, hadden wij er in Vaals twee’
30 Online Touch Home