29

BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 37 | 2021 ACHTERGROND 29 ‘ Als college wil je naast mensen staan en ze ondersteunen’ met een stapel aan complexe problemen. En voor gemeenten die met de handen in het haar zitten. Je zou het ook een geitenpaadje kunnen noemen, maar dat is wat oneerbiedig als je kijkt naar de inzet en goede bedoelingen van alle betrokken partijen. ‘We proberen met dit programma voor complexe multiprobleemsituaties een beter begaanbaar pad aan te leggen voor professionals. Zodat zij het huishouden eerder en beter kunnen helpen’, zegt Marjan Jellema, die vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) programmaleider van PMM is. De pilot is gestart na een verkenning onder lokale en landelijke professionals. ‘Daaruit kwam naar voren dat het vooral bij de complexe multiprobleemsituaties knelt, waarbij op meerder leefdomeinen problemen zijn.’ Denk daarbij bijvoorbeeld aan een combinatie van werkloosheid, armoede, verslaving, schulden en gezondheidsproblemen. ‘Professionals zijn soms ontzettend lang met een huishouden aan het werk om het weer perspectief te bieden. Ze doen hun stinkende best, maar een oplossing blijft jaren uit en de problematiek verergert. Het gaat om situaties waar die professionals hand in hand met de inwoner in de bureaucratische modder staan.’ Om hen uit die modder te trekken is vanaf 2019 gebouwd aan een aantal instrumenten waar gemeenten een beroep op kunnen doen (zie kader ‘De instrumenten’). Daar wordt door onder meer Weststellingwerf en Zoetermeer dankbaar gebruik van gemaakt, net zoals de andere 58 gemeenten die bij het programma zijn aangesloten. Andersom maken de betrokken ministeries en uitvoeringsorganisaties (zie kader ‘Het programma’) gebruik van de ervaringen van gemeenten en professionals, om zo nodig wet- en regelgeving aan te passen. DOORBRAAK Zoetermeer heeft sinds 2019 zo’n tien tot vijftien casussen bij het zogeheten maatwerkloket ingebracht dat helpt een casus uit het slop te trekken. ‘Het programma biedt een oplossing voor vastgelopen casuïstiek. Als college wil je naast mensen staan en ze ondersteunen. Daarom doen we mee. Ook om er zelf van te leren: hoe doorbreek je een vastgelopen casus’, zegt wethouder Ingeborg ter Laak (coördinerend wethouder sociaal domein, CDA). Een casus was een wel hele complexe, want zelfs nadat de hulp van het maatwerkloket was ingeroepen, duurde het nog een jaar voordat een oplossing werd gevonden. Of, zoals Ter Laak het noemt, een doorbraak werd bereikt. Jørine Reuhman, procescoördinator sociaal domein van Zoetermeer, pakt de casus erbij van een echtpaar van 52 jaar met een licht verstandelijke beperking (lvb) en lichamelijke klachten. Beiden hebben veel wantrouwen naar hulpverleners, weinig inzicht in hun eigen handelen en grote angst voor het onbekende. Het echtpaar belandde in Zoetermeer nadat ze in Den Haag uit huis waren gezet. Toen kwam er een moment dat het been van de man moest worden geamputeerd. De man wilde dat wel, maar wilde per se bij zijn vrouw blijven die voor de benodigde zorg volledig op haar man is aangewezen. ‘Er ontstond een levensbedreigende situatie door medische verwaarlozing. Daarnaast dreigde een nieuwe huisuitzetting vanwege de stank die verspreid wordt door hun verwaarlozing’, aldus Reuhman. In een notendop het vervolg: hij wilde wel geopereerd worden, maar zijn vrouw moest dan wel mee naar de plaatselijke zorginstelling die een revalidatiecentrum heeft. Het ontbrak aan indicaties vanuit zowel de Wmo, de Zorgverzekeringswet (Zvw) als de Wet langdurige zorg (Wlz), en daarmee zicht op bekostiging van de zorg voor de HET PROGRAMMA Het Programma Maatwerk Multiprobleemhuishoudens PMM) is een initiatief van zes ministeries: Binnenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid, Onderwijs (OCW), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en VWS. Financiën is inmiddels ook aangesloten. Daarin werken de ministeries samen met gemeenten en uitvoeringsorganisaties zoals de Belastingdienst, CAK, UWV, DUO en SVB. Gemeenten kunnen bij het programma aankloppen als een casus in het sociaal domein is vastgelopen, waarbij verschillende partijen zijn betrokken. Op lokaal en regionaal niveau moet daarnaast al alles zijn geprobeerd om de vastgelopen casus uit het slop te trekken. zorginstelling. Samen met het ontbreken van kennis voor de zorg aan mensen met een lvb, dreigde dit een oplossing in de weg te staan. Het maatwerkloket zorgde voor het juiste contact bij het ministerie van VWS en het zorgkantoor, die op hun beurt bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) aanklopten. ‘Uiteindelijk gaf NZa het verlossende woord: dit moeten jullie doen voor dit echtpaar, jullie krijgen onze fiat en het wordt bekostigd’, zegt Reuhman. Het is dus gelukt. ‘Deze mensen zijn er in hun welbevinden op vooruitgegaan en daar word ik heel blij van. De medewerkers trouwens ook, want je doet het voor je inwoners’, aldus Ter Laak. FUIK ‘Tot op heden zien we dat gemeenten, voordat ze bij ons aankloppen, vaak al heel erg lang rondlopen met dergelijke buikpijncasussen’, weet Jellema. ‘Het kan echt om een paar jaar gaan. Ik moet erkennen dat ook wij soms relatief lang bezig zijn met een oplossing, dus we moeten ook wel bescheiden blijven. Soms komen we ook in dezelfde fuik terecht.’ Het belang is echter groot om voor iedereen een maatwerkoplossing te vinden. Niet alleen voor de mensen zelf, maar ook vanuit kostenoogpunt. Zo’n vijf procent van hulpvragen van mensen met multiproblematiek verzandt, weet Jellema. ‘Relatief gezien gaat het om grote bedragen omdat deze mensen jaar in jaar uit op die rotonde zonder afslag blijven. Jaar in jaar uit krijgen zij dure voorzieningen, zonder dat er een doorbraak wordt bereikt.’ Ze is huiverig om er een concreet bedrag aan te hangen. Het Instituut voor Publieke Waarden schat in dat het de maatschappij jaarlijks tien miljard euro kost. Gemeenten lopen vaak aan tegen wet- en regelgeving. Maar zijn ook vaak te huiverig om de randjes van de wet op te zoeken of te kijken of deze niet anders kan en moet worden geïnterpreteerd, is de ervaring van Mariska Rikkers, wethouder sociaal domein (Weststellingwerfs Belang). ‘Er blijkt meer mogelijk dan je denkt, maar dan moet je de wet net even anders lezen of interpreteren. Vaak zijn we ook te bang om keuzes te maken.’ De gemeente doet net zoals Zoetermeer al vanaf het begin mee aan het programma. Veel casussen hebben

30 Online Touch Home