BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 47 | 2020 ACHTERGROND 39 ‘Het is een positief bedoeld instrument’ ‘like’-knop, een experience sampling-app en een VR-enquête ingezet. Dan komt corona. Opeens is de vraag niet hoe een achterafstraat beter profiteert van de koopavond, maar hoe een teveel aan bezoekers uit de hoofdstraat kan worden geweerd. ‘Aan alle kanten werd ik benaderd over het dashboard,’ zegt Veenstra. ‘Gemeenten wilden graag voorkomen dat ‘Druk op ‘te druk’-knop en de binnenstad gaat op slot’ schrijft De Stentor begin juni. De kop heeft betrekking op het ‘coronadashboard’ dat door onderzoekers van hogeschool Saxion in Enschede is ontwikkeld. Op een online stadsplattegrond zie je waar het druk is en hoe het publiek de binnenstad beleeft. Ook kan worden afgespeeld hoe eerder ontstane drukte zich ontwikkelde. Het dashboard is oorspronkelijk bedoeld om beleidsmakers en ondernemers bij te staan, maar kan – met wat aanpassingen – worden ingezet bij de handhaving van de coronamaatregelen, zegt Mettina Veenstra, lector Smart Cities bij Saxion. Bij de start van de lockdown in maart heeft de onderzoeksgroep van Veenstra net een onderzoek afgerond naar data voor vitale binnensteden. Sinds eind 2017 buigen ze zich over manieren om gemeenten te voorzien van realtime informatie over drukte in en de beleving van bezoekers van binnensteden. Daar is veel behoefte aan. De deelnemende gemeenten willen met behulp van data inzicht krijgen in de impact van interventies die ze doen om hun binnensteden aantrekkelijk te houden voor bezoekers, zoals het ophangen van versiering, het organiseren van een festival of het aanpassen van het straatmeubilair of de beplanting. Data uit sensoren – op kruispunten, in parkeergarages en op wegvakken rond het centrum – in de pilotsteden Deventer, Amersfoort en Zwolle bieden actueel inzicht in de hoeveelheid mensen op verschillende plekken. Om grip te krijgen op de beleving en tevredenheid van bezoekers worden gps-trackers met de politie drukke winkelstraten moest ‘schoonvegen’, zoals onder meer in mei in Apeldoorn gebeurde. Ook toeristische trekpleisters, veiligheidsregio’s en brancheorganisaties voor winkeliers toonden interesse om met behulp van het dashboard bezoekers beter te spreiden.’ INSPIREREN Ondertussen is het november. De ene na de andere gemeente ontwikkelt met behulp van private partijen een druktemeter voor het publiek, maar het vrijwel kant-en-klare coronadashboard van Saxion is nog altijd nergens in gebruik. Dat verbaast Veenstra niet echt. ‘Wij doen innovatief, praktijkgericht onderzoek en ontwikkelen software waarmee we pilots uitvoeren. Met onze onderzoeksresultaten willen we bedrijven en gemeenten inspireren. Er zijn twee bedrijven die ideeën uit onze software hebben overgenomen in hun dashboard voor gemeenten. Verder zijn we gevraagd voor een onafhankelijk advies op dit gebied voor de toeristische sector en voor een vervolgonderzoek samen met de Hogeschool van Amsterdam.’ Gefrustreerd is ze niet. ‘Het is sowieso goed om dit te hebben. Gemeenten of retailers die geïnspireerd zijn geraakt, kunnen altijd putten uit onze geleerde lessen.’ Die zijn verzameld in de publicatie ‘Data voor vitale binnensteden’. Eén van de geleerde lessen van Saxion is dat privacy vooraf moet worden meegenomen in het ontwerp van een druktemeter: privacy by design is een absolute voorwaarde om data over mensen in de publieke ruimte te verwerken tot nieuwe inzichten. ‘Mensen hebben schoon genoeg van technologie die zich ongevraagd informatie over je eigen maakt,’ zegt Veenstra. Halverwege haar onderzoek staat de Autoriteit Persoonsgegevens wifitracking (het oppikken van wifi- signalen van telefoons, onder andere om passanten in binnensteden te tellen) alleen nog toe onder hoge uitzondering. Daarmee valt een belangrijke databron weg. Een domper voor het onderzoek, maar afgezien daarvan juicht Veenstra het toegenomen privacybewustzijn in Nederland alleen maar toe. Daarmee lijkt het inderdaad wel snor te zitten, in elk geval onder media die over druktemeters berichten. ‘Het is het enige waar journalisten naar vragen,’ verzucht Adriaan van der Giessen, projectleider van SpotRotterdam, de druktemeter van Rotterdam. Sinds augustus is SpotRotterdam live in een testversie op app.spotrotterdam. nl. Met behulp van kleuren op een kaart geeft deze druktemeter aan waar het drukker of juist rustiger is dan normaal is. Die informatie is gebaseerd op locatiedata van bijna een miljoen Nederlandse smartphonebezitters. Bij het installeren van een aantal bekende nieuws-, weer- en verkeersapps wordt gebruikers toestemming gevraagd om locatiegegevens te gebruiken voor ‘marketing- en analytische doeleinden’. INDICATIE Je kunt je afvragen of de toestemmers zich daar bewust van zijn en of ze enig idee hebben van wat er met hun gpsda ta gebeurt. Toch lopen ze in het geval van SpotRotterdam weinig privacy-risico: Rotterdam heeft alleen een indicatie van hoeveel mensen waar zijn, maar niet wie ze zijn. De data zijn niet te koppelen aan individuen. En ze worden ingezet voor een goed doel, zegt Van der Giessen. ‘We maken de druktemeter onder andere voor Rotterdammers met een zwakke gezondheid, die bijvoorbeeld willen weten of het verstandig is om nu naar de apotheek te gaan.’ Ook bij Intemo, leverancier van sensoren, zijn ze zich bovenmatig bewust van het privacyvraagstuk. Hun passantenteller kan voetgangers, fietsers, bussen en auto’s van elkaar onderscheiden en bepalen in welke richting ze zich bewegen. Noem het vooral geen slimme camera, benadrukt een woordvoerder, want dat roept verkeerde associaties op. Het enige wat dit systeem produceert, is een AVG-proof grafisch beeld van de omgeving waarop met streepjes en puntjes bewegingen van passanten worden weer gegeven. Het is een hulpmiddel voor
40 Online Touch Home