BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 49 | 2021 22 ACHTERGROND DIGITAAL CHINESE DRONES Niet alleen bij lokale overheden loopt het beleid rond Chinese technologie uiteen. Zo toonden Trouw, EenVandaag en de Groene Amsterdammer aan dat drones van het Chinese bedrijf Da Jiang Innovations (DJI) duizenden keren werden gebruikt door de politie, terwijl Defensie diezelfde drones eerder in de ban deed. Uit beveiligingsonderzoek kan niet worden uitgesloten dat de data op Chinese servers belandt. Tijdens het vliegen slaan de drones niet alleen camerabeelden op, maar ook data als vlieghoogte en gps-coördinaten. De drone wordt bovendien bestuurd via een app die op een telefoon, tablet, of controller van DJI staat. Daarbij viel op dat die app grote hoeveelheden data verzamelde en naar servers van Chinese bedrijven stuurde. Die data varieerden van de helderheid van het telefoonscherm tot het serienummer van de sim-kaart en dat van alle andere telefoons in hetzelfde wifi-netwerk. ‘ Gemeenten kunnen de strategische belangen van China niet goed overzien’ dracht van technologie. Chinese bedrijven gaan daarbij volgens Dams strategisch te werk, bijvoorbeeld door zich voor te doen als gemeente of provincie, terwijl het in werkelijkheid een bedrijf is dat op zoek is naar kennis. ‘Het kan gebeuren dat er via een gemeente een Chinese delegatie komt kijken bij een haven en dan snel met de scanner langs een bepaald apparaat gaat.’ De provincie Gelderland bereidt handelsmissies naar China daarom voor met informatie afkomstig uit rapportages van de NCTV en de AIVD. Daarbij wordt specifiek gekeken naar bedrijfsrisico’s als digitale spionage en copyright. Een ander risico is politieke beïnvloeding. Dams: ‘China heeft een groot apparaat voor het beïnvloeden van buitenlandse prominenten en bestuurders. Nu China steeds meer wordt geconfronteerd met een wantrouwend Europa, gaan die connecties een grotere rol spelen.’ Dit risico noemt Dams ‘klein, maar wel aanwezig’. ‘Wanneer een overheid ervoor kiest om zich vijandiger tegenover China op stellen, heb je baat bij bestuurders met wie je goede banden onderhoudt. China heeft grote partijorganisaties, die soms exclusief gericht zijn op politieke beïnvloeding. Onder huidige president Xi Jinping zijn dat type organisaties in korte tijd veel belangrijker gemaakt.’ Dams staat niet alleen in zijn oproep om richtlijnen. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) komt tot de conclusie dat er ‘veel behoefte is aan betere informatievoorziening vanuit het rijk. Om zo up-to-date informatie te krijgen over de status van de relatie met China’, zo zegt een woordvoerder. Gemeenten hopen daarnaast op één contactpunt dat een actueel overzicht heeft van alle decentrale China-banden. Ook zouden daar alle vragen omtrent delegatieverzoeken vanuit China aan kunnen worden gericht. Toch ziet de VNG de alertheid onder gemeenten al toenemen. ‘Sinds 2019 neemt de onderlinge uitwisseling tussen decentrale overheden over China toe. Men weet elkaar steeds beter te vinden. En ook vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken is er steeds meer oog voor decentrale belangen en behoeften.’ ARGUSOGEN Anderzijds begrijpt Clingendael-onderzoeker Dams dat kleinere gemeenten de ‘strijd’ tussen de VS, Europa en China enigszins met argusogen bekijken. Harde bewijzen voor afluisterpraktijken door Huawei zijn er nog altijd niet. En overschakelen naar een andere leverancier voor telefonie, hardware en 5G-technologie is vaak kostbaar. ‘Ik begrijp het perspectief van gemeenten, maar vraag me wel af of zij wel breed genoeg kijken. Het probleem is dat spionage en heimelijke kennisoverdracht pas kan worden bewezen wanneer het al te laat is.’ Met een nationale China-strategie zou ook meer duidelijk moeten worden over aanbestedingen, stelt Dams. Er zijn zes overheden die stellen dat zij Chinese partijen niet meer meenemen, terwijl elf andere organisaties – zoals Eindhoven – aangeven dit wél te doen omdat zij volgens de aanbestedingsregels niemand kunnen uitsluiten. ‘Het is belangrijk dat provincies en gemeenten zelf de afweging kunnen blijven maken. Maar elke gemeente heeft te maken met andere omstandigheden. Ze nemen andere diensten af of beschikken over een heel ander type industrie. Juist met zulke grote verschillen is het zaak om nationale kaders te stellen.’ ‘WE MOETEN IN EUROPA NIET NAÏEF ZIJN’ Het Europees Parlement wil een ‘een assertievere, meer omvattende en samenhangendere EU-strategie ten aanzien van China’, die Europese kernwaarden verdedigt, maar ook ‘onderstreept dat China een samenwerkings- en onderhandelingspartner voor de EU is’. Tegelijkertijd is China ‘een economische concurrent en een systemische rivaal op steeds meer gebieden’. Zo verwoordde het parlement het sentiment in september in een resolutie voor een nieuwe China-strategie. Het parlement wil onder meer een EU-brede audit om te kijken ‘hoe afhankelijk de EU is van China in bepaalde strategisch belangrijke en kritieke sectoren’. De strategie van de EU in de toekomst moet instrumenten en gegevens verschaffen ‘om het hoofd te bieden aan de politieke, economische, sociale en technologische dreigingen die uitgaan van China’. Een manier om de dreigingen te bestrijden, stelt het Parlement, is het ontwikkelen van wereldwijde standaarden voor technologieën als 5G- en 6G-netwerken. Ze wil ‘waarborgen dat bedrijven die niet aan de veiligheidsnormen voldoen, worden uitgesloten’. ‘We moeten niet naïef zijn als het om China gaat’, zei de Belgische rapporteur Hilde Vautmans (Renew Europe) nadat de resolutie met 570 stemmen voor, 61 stemmen tegen en 40 onthoudingen werd aangenomen. China is volgens Vautmans niet alleen een belangrijke handelspartner, maar ook een rivaal die ‘een uitdaging vormt voor onze manier van leven’.
23 Online Touch Home