BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 12 | 2020 08 NIEUWS FINANCIËN DOOR: HANS BEKKERS Tot en met dit jaar zijn het externe accountants die bij de jaarrekening een rechtmatigheidsoordeel afgeven. Vanaf 2021 zijn dagelijkse besturen van gemeenten verantwoordelijk voor het opstellen ervan. Veel gemeenten zijn er nog lang niet klaar voor. GEMEENTEN STRAKS ZELF VERANTWOORDELIJK VOOR OORDEEL NOG VOLOP WERK AAN RECHTMATIGE JAARREKENINGEN Dat blijkt uit de speciaal ontwikkelde rechtmatigheidsscan van opleider Segment en organisatiebureau Hofmeier. Inmiddels hebben medewerkers van 39 gemeenten de zelftest ingevuld. Op een schaal van 1 tot 10 is de gemiddelde score een krappe 6. Met name op het onderdeel strategievorming – hoe als organisatie te komen tot een rechtmatigheidsoordeel – bestaat er blijkens het onderzoek nog veel onzekerheid. ‘Veel gemeenten geven aan nog zoekend te zijn’, zegt Walter Bak, verbonden aan Segment/Hofmeier. Rollen er voor strategievorming vrijwel louter onvoldoendes uit, op het gebied van communicatie wordt gemiddeld een 8 gescoord. Dat lijkt erop te duiden dat er in organisaties veel wordt gepraat over het thema, maar dat men het lastig vindt er gericht invulling aan te geven. Gedrag en cultuur worden blijkens de scan als mogelijk belemmerend ervaren voor de noodzakelijke ontwikkeling. Rechtmatigheid gaat erover of de uitgaven voldoen aan de relevante wet- en regelgeving. Vanaf volgend jaar is de verklaring over dat onderdeel van de jaarrekening dus de verantwoordelijkheid van het college. Er is volgens Walter Bak nog veel onduidelijkheid over met name de impact van die wetswijziging. ‘Gemeenten zijn bezorgd dat die impact enorm zal zijn en ze overzien het niet’, aldus Bak. ‘Een deel van onze boodschap is: kijk naar wat je al hebt en niet naar wat je niet denkt te hebben. Daarmee kun je de eer‘ Gemeenten hebben nog krap een jaar de tijd’ ste schrikreactie weghalen, zodat je een ander gevoel hebt bij wat op je afkomt.’ SIGNIFICANTE FOUTEN Dat neemt niet weg dat enige voortvarendheid wel is geboden, want gemeenten (en provincies) moeten vanaf volgend jaar zelf aantonen dat ze hun budgetten rechtmatig besteden. Doel is het inzichtelijk maken dat het gemeenschapsgeld verantwoord (doelmatig) wordt ingezet. Daarbij gaat het om een heel palet: van elke activiteit waar geld aan te pas komt, moet je als organisatie kunnen aantonen dat het voldoet aan de rechtmatigheidseisen. Zo moeten gemeenten kunnen aantonen dat als een burger geld krijgt om een zorgpartij te betalen, dat die partij daadwerkelijk goede zorg leverde. ‘Hoe toon je aan dat de ondersteuning conform de afgegeven indicatie en vastgestelde zorgovereenkomst wordt gedeclareerd, of de gedeclareerde ondersteuning ook daadwerkelijk is geleverd en of de indicatie nog wel passend is bij de situatie?’, zegt Bak. ‘Dat kunnen aantonen is soms lastiger dan het lijkt. Vooral waar het gelden via derden betreft.’ Kan een goedkeurende verklaring daarover niet worden verstrekt – of wordt er een afgegeven die later niet blijkt te kloppen – dan dreigen er weliswaar geen sancties, ‘maar bestuurlijk is het uiteraard wel lastig te verkopen’, aldus Bak. Door de overheveling van de rechtmatigheidsverklaring van accountant naar bestuurder wordt in feite de bestuurlijke zichtbaarheid groter. Gemeenten zijn natuurlijk in principe al verantwoordelijk om rechtmatig te werken, maar het wordt dichter naar de bestuurder zelf gehaald. Zaak is het volgens hem daarom dat het rechtmatigheidsoordeel snel op de bestuurlijke agenda komt. Bak: ‘Gemeenten hebben nog krap een jaar om het been bij te trekken.’ Wanneer besturen in plaats van externe accountants zelf een rechtmatigheidsverantwoording afgeven, is de verwachting dat daar een kwaliteitsimpuls van uitgaat op de interne processen en beheersing. Bak: ‘En dat er meer vooruit wordt gekeken, omdat het college zowel de significante fouten moet benoemen als ook moet formuleren en aan de raad presenteren hoe die op te lossen.’ Uiteindelijk, zo is de gedachte, moet de wijziging ertoe leiden dat gemeenten meer in control zijn.
9 Online Touch Home