BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 18 | 2020 22 ESSAY POLITIEK FOTO: SHUTTERSTOCK FOTO: CORBIS / H.H. TEGEN SEKSISME ESSAY TEN STRIJDE Seksisme in de politiek is wijdverbreid, ook in Nederland. Politicologe Liza Mügge zet uiteen welke belemmeringen vrouwen ervaren en hoe die zijn op te heffen. Het begint volgens haar met kweken van bewustwording door er simpelweg wat van te zeggen als het zich voordoet. ‘Hier ligt een belangrijke taak voor burgemeesters, wethouders en de top van het openbaar bestuur.’ ‘En daar zit Femke!’ Terwijl haar collega’s worden voorgesteld met ‘burgemeester A of B’ wordt de burgemeester van Amsterdam, Femke Halsema, in groepen bestuurders weleens geïntroduceerd met haar voornaam. Dit is wat de Amerikaanse feministische filosoof Judith Butler een ‘girling’-moment noemt. Een situatie waarin een volwassen vrouw niet als zodanig worden aangesproken, maar als meisje. Alhoewel het vaak aardig gebracht wordt, raakt het de kern van een diepgeworteld seksisme tegen vrouwen. Het burgemeestersambt is nog altijd een mannelijk domein en wordt daarom niet geassocieerd met vrouwen. Politici of bestuurders met lichamen die traditioneel zijn ondervertegenwoordigd – iedereen die geen witte man is – zijn in de woorden van de Britse socioloog Nirmal Puwar ‘space invaders.’ Space invaders zijn diegenen die als één van de weinigen zijn doorgedrongen tot een ruimte die niet ontworpen is voor mensen die eruit zien zoals zij. Space invaders zijn net als hun collega’s die wel tot de norm behoren, gekozen vertegenwoordigers of benoemde bestuurders en bij wet gelijk. Toch worden ze door de omgeving anders gezien en behandeld. Hierdoor bevinden zij zich in een grijze zone en zijn ze simultaan binnen- én buitenstaander. Door Halsema als enige aan te spreken met haar voornaam benadrukt de omgeving dat zij een uitzondering is, want met haar vrouwenlichaam past zij niet in het klassieke beeld van een burgemeester. De viering van honderd jaar vrouwenkiesrecht in 2019 heeft de structurele ondervertegenwoordiging van vrouwen in de politiek vol op de politieke en publieke agenda gezet. Het onderwerp stond centraal in talloze tentoonstellingen, filmavonden, debatten, toneelstukken, lezingen, publicaties, radio- en televisiereportages en expertmeetings. De gemeente Heerenveen werd in 2019 zelfs symbolisch omgedoopt tot ‘Vrouwenveen.’ Lokaal en landelijk gingen beleidsmedewerkers, politici, journalisten, ondernemers, kunstenaars en wetenschappers met elkaar in discussie. Waarom zijn er zo weinig vrouwen in de politiek? Hoe krijgen we daar verandering in? Alhoewel dit belangrijke vragen zijn, is het cruciaal om aandacht te besteden aan de ervaringen van zittende vrouwelijke politici. Want niet alleen is de instroom van vrouwen in de politiek laag, de uitstroom is ook hoog. Welke belemmeringen ervaren zij en hoe kunnen we die opheffen? Interdisciplinair onderzoek laat zien dat de ervaringen van vrouwelijke politici niet op zichzelf staan, maar passen in een systeem van genderongelijkheid. Joan Williams en Rachel Dempsey noemen vier patronen van uitsluiting die vrouwen met functies die gepaard gaan met status en zichtbaarheid in de publieke ruimte ervaren: koorddansen, de moedermuur, dubbel bewijzen en de krabbenmand. Deze patronen zijn een voortvloeisel van stereotypen over vrouwen zoals: verzorgend, charmant, empathisch, zachtaardig en volgend. Deze stereotypen vormen de basis van impliciete en expliciete gedragsvoorschriften. Vrouwen die van het script afwijken omdat ze agressief, ambitieus, competitief, doortastend, leidend – kortom mannelijk – gedrag vertonen, worden hiervoor snel afgestraft. Stereotypen hebben niet voor alle vrouwen dezelfde uitwerking, maar zijn afhankelijk van onder andere etnische achtergrond, seksualiteit, sociaaleconomische status, religie, leeftijd en het hebben van een beperking. DUBBEL BEWIJZEN Het ‘dubbel bewijzen’ verwijst naar het patroon dat in beroepen die traditioneel door mannen worden uitgeoefend, mannen als competent worden gezien. Vrouwen daarentegen moeten keer op keer bewijzen dat ze even goed zijn, of misschien wel beter dan hun mannelijke collega’s. Mannen krijgen eerder het voordeel van de twijfel en worden of worden op potentie beoordeeld. Terwijl de fouten van vrouwen worden onthouden, worden die van mannen vergeten. Vertaald naar de Nederlandse
23 Online Touch Home