ESSAY 25 DR. LIZA MÜGGE UNIVERSITAIR HOOFDDOCENT POLITICOLOGIE EN VOORZITTER TASKFORCE SOCIALE VEILIGHEID AAN DE UVA. ZE SCHREEF MEE AAN DE ESSAYBUNDEL OP WEG NAAR EEN BETERE M/V-BALANS IN POLITIEK EN BESTUUR VOOR BINNENLANDSE ZAKEN. penning tijdens de ceremonie in het provinciehuis Noord-Holland. Altijd weer die eeuwige vraag: ‘Hoe doe je dat nou, al dat werken met die kinderen?’ Van der Weit beschrijft het als ‘zout wrijven’ in het schuldgevoel dat je als moeder hoort te hebben. En als het dan even niet zo lekker loopt met één van de kinderen, ligt dat natuurlijk aan het feit dat zij als moeder te veel van huis is. Maar ook vrouwen zonder kinderen knallen tegen de moedermuur. Zij ervaren een hogere werkdruk. Omdat ze geen kinderen hebben om voor te zorgen, worden zij eerder gevraagd om in te springen en overuren te maken. Bovendien heeft het ook effect op de perceptie van hun vrouwelijkheid. Want waarom hebben ze eigenlijk geen kinderen? Mannen hebben daar geen last van. Zijn er ooit kritische vragen gesteld over het vaderschap van onze voormalige premiers Balkenende, Kok en Lubbers? MOEDERMUUR De zogenaamde moedermuur beschrijft hoe opvattingen over moederschap de werkvloer beïnvloeden. Van vrouwen die kinderen hebben wordt al gauw gedacht dat ze geen ambitie meer hebben. Tegelijkertijd gedragen vrouwen hier zich al naar op jonge leeftijd. Nog voordat ze kinderen of zelfs een partner hebben, nemen ze gas terug vanwege mogelijke toekomstige zorgtaken. Sheryl Sandberg, chief operating officer van Facebook, roept in haar boek Lean In vrouwen op om niet vroegtijdig te vertrekken en ruim voor gezinsuitbreiding goede afspraken te maken met partners over een gelijke verdeling. In Nederland zijn volgens het CBS in slechts 1 op de 10 gezinnen de taken gelijk verdeeld. Alhoewel de jongste generatie moeders meer uren werkt en vaker financieel onafhankelijk is dan voorgaande generaties, blijven het vrouwen die minder gaan werken als er kinderen komen. Voorlopig zal dit niet veranderen. Uit het onderzoek van vrouwen die nu tussen de 12 en de 25 zijn, blijkt dat dit patroon vooralsnog niet zal veranderen: meer dan jongens vinden meisjes dat zorgtaken voor een jong gezin bij een vrouw horen. Een dergelijke standaard beïnvloedt denkbeelden over vrouwelijke politici met kinderen. Dit najaar kopte De Telegraaf naar aanleiding van de benoeming van Sophie Wilmès als interim minister-president van België: ‘Kan een moeder wel premier zijn?’ Vrouwelijke politici met kinderen worden voortdurend aangesproken op het moederschap. Manja van der Weit, VVD-raadslid in Purmerend, benadrukt dit in haar ontvangsttoespraak van de Ribbius PeletierKRABBENMAND Een enkele vrouw aan de politieke top verbetert de situatie voor vrouwen in het algemeen niet. Amerikaanse politicologen onderzochten 206 kabinetten in 15 landen, veelal westerse democratieën tussen 1980 en 2015. Ze vinden dat de aanwezigheid van een vrouwelijke premier of een vrouwelijke partijleider in de coalitie niet betekent dat het aandeel vrouwen in het kabinet ook hoger ligt. Het effect is het volgende: vrouwen die vrouwen benoemen worden al snel beticht van identiteitspolitiek, terwijl mannen daar juist op kunnen scoren. Bovendien trekken vrouwen vaak de deur achter zich dicht; soms gaat dat gepaard met gedrag dat discrimineert tegen andere vrouwen: de krabbenmand. Om hun machtpositie te behouden is het strategischer om loyaal te zijn aan de mannelijke partijelite. Er worden wel meer vrouwelijke ministers benoemd als er een bredere vrouwelijke elite, een ‘kritische massa’ is. Op die manier stromen meer geschikte vrouwen door vanuit andere posities. En hoog aantal vrouwen in het parlement en een vrouwelijke voorzitter van het parlement hebben wel positieve invloed hebben op de mate waarin vrouwen op gezaghebbende ministeries terecht komen. INDAMMEN SEKSISME Seksisme is onderdeel van de dominante politieke cultuur. Verschillende internationale onderzoeken laten zien dat mannelijke oververtegenwoordiging in de politiek samengaat met een politieke cultuur waarin regels en normen gelden waarin vooral (witte) mannen goed gedijen en die nadelig zijn voor vrouwen. Een studie van de ‘Vrouwelijk politiek talent dat al binnen is, gaat verloren’ Interparliamentary Union (IPU) naar seksisme en intimidatie van vrouwelijke parlementariërs in Europa concludeert dat een groot deel van de ondervraagden gebukt gaat onder seksisme, commentaren over hun uiterlijk en intimidatie. Invloedrijke vrouwen én mannen kunnen seksisme indammen door het niet te tolereren. Zij moeten hierin het voortouw nemen en het goede voorbeeld geven. Neem Mark Rutte. Hij reageert fel als PVV-kamerlid Raymond de Roon een debat over de benoeming van een vrouw tot voorzitter van de Europese commissie als een ‘dameskransje’ bestempelt. ‘Wat een verkeerde opmerking zeg, bluh!’ Ook Khadija Arib geeft helder aan dat onder haar voorzitterschap van de Tweede Kamer geen ruimte is voor vrouwonvriendelijke opmerkingen. Na een pittige discussie tussen Arib en GroenLinks Kamerlid Kathalijne Buitenweg, zegt CDAKamerlid Chris Van Dam: ‘Voorzitter, ik heb lang geleden afgeleerd dat als twee vrouwen van mening verschillen, dat ik daar als man mij helemaal [sic] in moet mengen.’ Arib reageert: ‘Hoezo twee vrouwen?’ Ze eist excuus: ‘Neem het terug!’ Het lijkt zo onschuldig: mannen die in bestuurlijke en politieke kringen andere mannen wél met de gepaste titel aanspreken en vrouwen niet. Maar het heeft grote effecten. Ze houden hiermee – vaak onbedoeld – geijkte politieke machtsverhoudingen in stand waarin vrouwen harder moeten werken dan mannen en mogelijk eerder uitstromen. Hierdoor gaat vrouwelijk politiek talent dat al binnen is, verloren. Een inclusievere cultuur waarin vrouwen kunnen floreren, vergt het bijstellen van normen en waarden. Het vergt aandacht voor zowel grensoverschrijdend gedrag als voor subtiele hints die benadrukken dat iemand afwijkt van de standaard politicus. Dat begint met kweken van bewustwording door er simpelweg wat van te zeggen. Hier ligt een belangrijke taak voor burgemeesters, wethouders en de top van het openbaar bestuur. *Dit essay is een uitgewerkte versie van de column ‘Meisjes en lekkere wijven: seksisme in de politiek’, gepubliceerd op de website van de Provincie Noord-Holland op 8 januari 2020. BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 18 | 2020
26 Online Touch Home