41

SPECIAL 41 moment financieel niet rooskleurig bij en nu worden er veel onvoorziene kosten gemaakt.’ Dat brengt Verbakel op het volgende risico. Hij wijst erop dat ramingen van het IMF aangeven dat de Nederlandse economie dit jaar met meer dan 7 procent kan krimpen. ‘Dat betekent aan rijkszijde een forse daling van inkomsten. Dat heeft ook gevolgen voor het gemeentefonds. Dat kan gemeenten de komende jaren nog fors geld gaan kosten.’ Zijn er ook beleidsterreinen waar minder wordt uitgegeven? ‘Die zie ik nog niet voorbij komen’, zegt Verbakel. ‘Het stadhuis is ook nog open, want mensen moeten wel hun paspoort en rijbewijs kunnen ophalen. Er wordt hooguit minder geprint.’ SCENARIO’S De Boer adviseert gemeenten: ‘Focus je op de tien grootste risico’s. Die zijn niet in elke gemeente hetzelfde. Is er veel toerisme? Is er een haven? Zijn er musea? Hoe zit het met jeugdhulpverlening?’ Als de risico’s in beeld gebracht zijn, kan er een inschatting gemaakt worden, bijvoorbeeld op basis van de percentages uit de scenario’s van het Centraal Planbureau (CPB), vindt De Boer. Het CPB schetst in vier scenario’s de economische impact van het coronavirus in 2020 en 2021. In alle scenario’s leidt het virus tot een recessie. In het beste geval duurt de ‘intelligente lockdown’ maar drie maanden en veert de economie in de herfst alweer op. In het zwartste scenario zit Nederland twaalf maanden op slot, krimpt de economie dit jaar met meer dan 7 procent en ligt het werkloosheidspercentage op 9,4 procent. ‘Op basis van deze scenario’s kun je de financiële gevolgen doorrekenen in een meerjarenprognose’, stelt De Boer. Kok benadrukt dat het vooral belangrijk is om te kijken naar de lokale omstandigheden. ‘Economische groei zegt natuurlijk iets over de ontwikkelingen in een gemeente, maar lo‘Één tip: ga niet uit van een zwart scenario’ kale zaken zeggen nog meer. Zijn er bijvoorbeeld probleemwijken? Veel jongeren? Stel dat we twee jaar lang een anderhalvemetersamenleving hebben. Dan heb je in de ene gemeente misschien veel meer boa’s en handhaving nodig dan in de andere. Over de scenario’s moet je natuurlijk wel nadenken.’ Cziesso zegt: ‘Deze crisis kan ook op andere gebieden een nasleep krijgen. Nu zitten mensen opgesloten achter hun voordeur en zijn veel problemen onzichtbaar, zoals huiselijk geweld of psychische klachten.’ Hij stelt: ‘Je kunt nu niet een risicoanalyse opstellen en eenmalig een nota schrijven. Dit is een dynamisch proces, waarbij je voortdurend een vinger aan de pols houdt.’ PRINSJESDAG Hoe weet je dat je alle terreinen overziet en alle mogelijke risico’s in beeld hebt? ‘In alle eerlijkheid denk ik dat je gewoon moet accepteren dat je niet alles weet’, zegt Kok. Verbakel zegt: ‘Wij hebben op dit moment nog lang niet alle kosten en alle financiele gevolgen in beeld. Het is koffiedik kijken.’ Cziesso gebruikt dezelfde term. ‘Ik denk dat we eind juni, als we de kadernota presenteren aan de raad, nog steeds koffiedik kijken. We mogen blij zijn als er in de tweede helft van het jaar meer duidelijkheid is. Misschien kunnen we pas na Prinsjesdag iets meer zeggen. Wat gaat het rijk doen? Welke kosten worden vergoed?’ Verbakel: ‘Dat maakt ADVERTENTIE Prognose Model Gemeenten Eenvoudig en snel scenario’s coronacrisis opstellen Inzicht in het effect op de structurele exploitatieruimte Meerjarig beeld over ontwikkeling solvabiliteit en schuldpositie Heldere presentatie in een dashboard Vraag een gratis demo aan via fi nolia.nl/pmg BBV-proof, implementatie in een halve dag. het lastig om een goed onderbouwde begroting te maken voor de volgende jaren in de wetenschap dat je niet eens het lopende jaar kunt overzien.’ Kok zegt: ‘Dit is een bijzondere tijd. Het is soms ook van belang dat je eerst gaat handelen en zorgt dat de samenleving blijft draaien en pas achteraf kijkt naar de implicaties. Dat past bij een noodscenario zoals dat nu speelt. De waarheid van vandaag is volgende week weer achterhaald.’ Moeten gemeenten in deze onzekere tijd zoveel mogelijk de hand op de knip houden? ‘Je moet voorzichtig zijn met nieuwe investeringen, want misschien gaat dit heel lang duren’, vindt De Boer. ‘Werk vanuit scenario’s met bandbreedtes en bied zo nodig maandelijks een update van doorrrekeningen, zeker nu nieuwe inzichten zich snel ontwikkelen.’ Kok zegt: ‘Maar je moet wel de samenleving draaiende houden. Daar zijn gemeenten voor.’ Hij denkt dat wellicht een belangrijk risico van de coronacrisis is dat gemeenten er te negatief in gaan zitten. ‘We moeten de risico’s niet onderschatten, maar het kan ook kansen bieden. Er kunnen ook positieve dingen gebeuren die we nu niet voorzien. Dat het toerisme uit het buitenland wegvalt is een nadeel, maar de Nederlanders die deze zomer niet met vakantie gaan naar het buitenland geven hier misschien veel meer geld uit. We weten niet precies wat er gaat gebeuren.’ Ook Cziesso pleit voor een niet te sombere benadering. ‘Als je rekening houdt met een worst case-scenario, ga je bezuinigen, want je moet een sluitende begroting hebben. Dus dan sluit je de bibliotheek en twee zwembaden. En dan blijkt dat het wel meevalt. Als ik één tip mag geven: ga niet uit van een zwart scenario. Er is niet ergers dan voorzieningen sluiten en erachter komen dat het niet nodig was. En sluiten is makkelijk, maar opnieuw starten is duur en kost veel tijd.’ BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 18 | 2020

42 Online Touch Home