BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 22 | 2020 20 ESSAY ENERGIETRANSITIE FOTO: ROB HUIBERS/H.H. FOTO: CORBIS / H.H. ESSAY HELP NIET-KUNNERS VAN HET GAS AF Om voldoende draagvlak voor de energietransitie te verzekeren en iedereen een eerlijke kans te geven, moet er worden gezorgd dat óók de 420.000 ‘niet-kunners’ onder de huiseigenaren hun woning aardgasvrij kunnen maken. Financiële maatregelen alleen zijn niet voldoende. Ook moet worden ingezet op communicatie, facilitering en zonodig als laatste remedie dwang. Die gecombineerde aanpak is volgens student-onderzoekers* van de Radboud Universiteit Nijmegen voorwaardelijk voor het slagen van de energietransitie. In het Klimaatakkoord heeft Nederland een ambitieus doel geformuleerd, namelijk het aardgasvrij maken van alle woningen voor 2050. Gemeenten hebben daarbij – met ondersteuning van de landelijke overheid – een belangrijke rol middels de wijkgerichte aanpak. Ermee faciliteert de gemeente op grote schaal het maken van de plannen, maar huiseigenaren zijn uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor de kosten en de lasten van het aardgasvrij maken van de woning. Om de transitie naar aardgasvrije woningen succesvol te laten verlopen, is het van groot belang dat álle huiseigenaren mee kunnen doen. Dat blijkt echter op dit moment niet haalbaar, aangezien zo’n 420.000 huishoudens, 15 procent van alle huiseigenaren in Nederland, onvoldoende kapitaal heeft om deze transitie te maken. Een bijkomend probleem is dat deze groep ‘niet-kunners’ relatief vaak in slecht geïsoleerde huizen woont en minder energiezuinige apparatuur bezit, waardoor de kosten nog verder oplopen voor een groep die al achterloopt. Om voldoende draagvlak voor de energietransitie te verzekeren en iedereen een eerlijke kans te geven, moet er worden gezorgd dat óók de ‘niet-kunners’ onder de huiseigenaren hun woning aardgasvrij kunnen maken. OUDERDOM Op dit moment zijn verschillende financieringsmogelijkheden, hulpbronnen en ondersteuningsopties beschikbaar voor huiseigenaren die hun huis aardgasvrij willen maken. Huiseigenaren weten deze echter niet altijd te vinden. Daarnaast zijn veel financieringsmogelijkheden gebaseerd op een lening, terwijl huiseigenaren – juist die met een lager inkomen – vaak geen extra lening willen en kunnen nemen. Ook brengt het proces rondom de verschillende financieringsmogelijkheden veel administratieve lasten met zich mee en vraagt het een proactieve houding van huiseigenaren, die niet iedereen bezit. Veel burgers zijn daarnaast afwachtend in de energietransitie. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met onduidelijkheid rondom de plannen van de gemeente. Een deel van de huiseigenaren geeft ook aan liever langer te wachten tot er nieuwere, goedkopere en efficiëntere oplossingen komen voor het aardgasvrij maken van de woning. En sommige huiseigenaren zijn ronduit sceptisch over de noodzaak van gasvrije woningen. Een veelgehoord argument is dat men in Duitsland net aan het gas gaat, terwijl wij in Nederland van het gas af moeten. Een laatste obstakel wordt gevormd door praktische bezwaren van huiseigenaren. Hieronder vallen bijvoorbeeld het ongemak van de verbouwing, het geluid dat de warmtepomp maakt of het niet willen koken op inductie. Verder geven sommige huiseigenaren aan niet voor lange termijn in een huis te willen investeren in verband met verhuisplannen of ouderdom. De manier waarop burgers wél gefaciliteerd willen worden in de transitie is uiteenlopend. Een deel geeft aan zelf de controle te willen houden en de beslissing en plannen zelf te willen nemen. Een andere groep zou juist graag collectief te werk gaan, en gezamenlijk naar geschikte oplossingen zoeken. Om goed in te spelen op de uitdagingen in de huidige situatie moet worden ingezet op financiële hulp, communicatie, facilitering en zonodig als laatste remedie dwang, aangezien deze maatregelen tezamen voorwaardelijk zijn voor het slagen van de energietransitie. FINANCIËLE HULP Een eerste voorwaarde om de transitie naar aardgasvrije woningen te laten slagen, is dat niet-kunners financieel tegemoet moeten worden gekomen. Daarvoor is een basis van subsidies nodig, afhankelijk van het inkomen van huiseigenaren; zo komt de meeste steun terecht bij de doelgroep voor wie de investering de grootste opgave is maar er veel baat bij heeft. Omdat de kosten van een volledige subsidiëring hoog zouden oplopen, vormen inkomengerelateerde subsidies slechts de basis. Er zijn
21 Online Touch Home