DUURZAAM 2020 1 jaar in 10 artikelen stop sluipverbruik corona en ventilatie winstgevende zonnepanelen waterstof elektrische cv-ketel Opmerkelijke, interessante en inspirerende informatie over duurzaam, gezond, veilig en comfortabel wonen. Feenstra brengt het samen in één digitaal magazine. Makkelijk om doorheen te bladeren, handig om te bewaren.
Het was me het jaartje wel ... Ik zal niet de eerste zijn die deze week met een diepe zucht terugblikt op het afgelopen jaar. Streep eronder en vooruitkijken! Gelukkig was er naast alle narigheid in 2020 óók veel moois te beleven. Bij Feenstra deden we er alles aan om razendsnel in te spelen op de nieuwe omstandigheden. We gingen gewoon door met het duurzamer, veiliger en comfortabeler maken van uw woning. Over een fijn huis is veel te vertellen. Bij Feenstra doen we dat graag op een heldere en eerlijke manier. Daarom vindt u op Zorgeloos Wonen informatie over de technieken die van uw woning een prettige plek maken. U komt er artikelen tegen over het onderhoud van uw cv-ketel, maar ook handige bespaartips. U leest er over zonnepanelen en zonneboilers, maar ook over belangrijke innovaties zoals waterstof en elektrisch verwarmen. In dit digitale magazine vindt u een aantal belangrijke, opmerkelijke en veel gelezen artikelen bij elkaar, die in 2020 te lezen waren op Zorgeloos Wonen. Nadenken over een duurzame woning is altijd een goed idee, maar zéker op de drempel van een nieuw jaar. Dit ‘e-zine’ met het beste uit Zorgeloos Wonen zorgt ongetwijfeld voor inspiratie. We sluiten 2020 met gemengde gevoelens af, maar we kijken vol vertrouwen naar het nieuwe jaar. Een jaar waarin u en Feenstra elkaar hopelijk weer regelmatig zullen ontmoeten. Namens alle medewerkers van Feenstra bedank ik u voor het vertrouwen dat u het afgelopen jaar in ons had. Wij wensen u een Zorgeloos 2021! Adriaan Pietersma, directeur
INHOUD Stiekeme slurpers 14 simpele tips De zon blijft winstgevend Cv-ketel vervangen Door het virus hebben we meer behoefte aan frisse lucht Hoe groen is groene stroom 11 vragen over de zonneboiler Warmte uit de muur Stoken en koken met waterstof De elektrische cv-ketel 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 Ook in 2021 komt u Feenstra weer regelmatig tegen. Nieuwsgierig...?
Sluipverbruik van stroom en gas STIEKEME SLURPERS IN HUIS Weet u hoeveel gas en stroom u ónbewust verbruikt? In talloze woningen tikt de energiemeter dag in dag uit onverstoorbaar en onnodig verder – en niemand heeft het in de gaten! Sluipverbruik noemen we dat. Soms is het onvermijdelijk, maar héél vaak kunt u er wél iets tegen doen. Hoe bindt u de strijd aan met stiekeme slurpers van stroom en aardgas? De comfortstand van de cv-ketel Veel cv-ketels hebben een ‘comfort-stand’. Die zorgt ervoor dat er altijd een voorraadje warm water voor u klaar staat. Heel comfortabel, maar het warm houden van water kost natuurlijk wél gas. Schakelt u de comfortstand uit, dan moet u wat langer op warm water wachten en u verbruikt iets meer water, maar u bespaart op het gasverbruik. Zit er op uw cv-ketel ook een eco-stand? Daarmee wordt het apparaat nóg zuiniger. Oude koelkast of vriezer Koelkasten, vriezers en koel-/vriescombinaties staan altijd aan. Daarom is het verstandig om eens naar de leeftijd van het apparaat te kijken. Koelkasten en vriezers zijn de afgelopen jaren beter, zuiniger en efficiënter geworden. Een koel-vriescombinatie die tien tot vijftien jaar oud is, verbruikt ruim 200 kWh per jaar méér dan een nieuw apparaat met een Energielabel A+++. Dat scheelt al gauw zo’n € 50,-! 4
De koelkast heeft een Energielabel... Ziet u Energielabel A+, dan denkt u waarschijnlijk een héél zuinige koelkast te kopen. Maar het kan (veel) zuiniger. Een koelkast met Energielabel A+++ verbruikt de helft minder energie. In maart 2021 komt er een eind aan de verwarrende plusjes achter het Energielabel A. Vanaf dan zal de schaal lopen van A (de zuinigste) tot G (de minst zuinige). Een koelkast waarbij nu A+++ staat, zal straks waarschijnlijk Energielabel B of C krijgen. De Europese Commissie wil de fabrikanten op die manier stimuleren om hun apparaten nóg zuiniger te maken. ... én een klimaatklasse Ook de klimaatklasse is iets om goed in de gaten te houden. De meeste koelkasten en vriezers hebben klimaatklasse N. Dat betekent dat ze prima werken bij een omgevingstemperatuur tussen 16 en 32 graden. Maar in de garage of de schuur komt het kwik in de winter wel eens onder de 16 graden duiken en in de zomer boven de 32 graden. Uw koelkast of vriezer gaat dan meer energie verbruiken. De meeste koel- of vriesapparatuur functioneert het beste (en het zuinigste) in uw woning. Staat uw koelkast in de schuur er vooral om in de zomer vanuit de tuin snel iets kouds te kunnen pakken, dan is het een goed idee om van oktober tot en met maart de stekker eruit te laten. Elektrische boiler In veel woningen is de elektrische boiler de állergrootste sluipverbruiker van elektriciteit. Een boiler houdt de temperatuur van het water op peil en verbruikt dus voortdurend elektriciteit. Een kleine keukenboiler wat minder dan een grotere boiler, maar stroom slurpen doen ze allemaal. Een gemiddelde boiler in een Nederlandse woning verbruikt zo’n 1.500 kWh (ongeveer € 350,-) per jaar. Met een slimme, zelflerende boiler bespaart u energie. Daarmee kunt u op afstand de boiler aan- en uitzetten én de temperatuur van het water instellen. Ook met een ‘gewone’ elektrische boiler kunt u energie besparen, door de temperatuur niet op 90 graden maar op 60 graden af te stellen. Gaat u een paar dagen of weken weg? Zet de boiler uit! Stoken voor de buren De achterkant van een radiator geeft warmte af die grotendeels door de muur naar buiten verdwijnt. Zeker als in een wat ouder huis gaat daardoor veel energie verloren. Brengt u achter de radiator folie aan tegen de muur, dan komt een flink deel van de warmte alsnog in uw kamer terecht. Een cv-ketel verbruikt óók stroom Een cv-ketel verbruikt niet alleen gas, maar ook elektriciteit. Vooral bij de wat oudere modellen kan het stroomverbruik flink oplopen. Is uw cv-ketel vijftien jaar of ouder, dan is het hoog tijd om aan een nieuwe te denken. Kijk daarbij éérst naar duurzame alternatieven, zoals een warmtepomp. Is dat in uw huis (nog) niet mogelijk, dan kunt u met een nieuwe cv-ketel toch flink besparen. Moderne ketels zijn zuiniger met gas én met stroom. Standby De meest beruchte sluipverbruiker: de standby-knop. De televisie, de computer, de telefoonoplader en de transformator van de halogeenlamp; in de standby- of sluimerstand verbruiken ze allemaal stroom. Heeft het apparaat een uit-knop? Gebruik die dan in plaats van de standby-knop. Staan er verschillende apparaten dicht bij elkaar, dan is een contactdoos met een aan-uitschakelaar een goed idee. Goed onderhoud Een cv-ketel die niet optimaal functioneert verbruikt onnodig veel energie. Regelmatig onderhoud verbetert het rendement van uw cv-ketel. Vraag de installateur die de onderhoudsbeurt verzorgt ook eens naar de temperatuur van het water. Staat die afgesteld op 60 graden, dan is de cv-ketel pas écht zuinig. Een lagere temperatuur is niet verstandig, omdat het risico op besmetting met de legionella-bacterie dan toeneemt. Irritante huisgenoten De meest irritante energieverspillers zijn (soms) uw eigen huisgenoten. Er branden lampen in een kamer waar niemand is, de thermostaat staat op 21 met de achterdeur open en de badkraan staat open terwijl er niemand in de badkamer is. Voor zulk sluipverbruik is een goed gesprek de beste oplossing. En begin dan eens met een gezamenlijke blik in de meterkast én op de energierekening. 5
Hoog tijd om minder geld uit te geven 14 SIMPELE TIPS OM VANDAAG NOG ENERGIE TE BESPAREN 6
Het coronavirus heeft het leven er niet gemakkelijker op gemaakt. Een goed moment om op uw uitgaven te letten. 14 Slimme tips om te besparen op uw energiekosten. Vandaag nog! 1. Zuinig stoken is soms niet zo handig U verwarmt natuurlijk alléén de kamers waar u of uw huisgenoten moeten zijn. Toch is het verstandig om zo nu en dan ook in de andere kamers de radiator open te zetten. Als een radiator te lang niet wordt gebruikt, kan er vuil in komen. Het kost dan extra energie om de kamer te verwarmen. Bovendien kunnen kranen verstopt raken en onderdelen van de cv-ketel stuk gaan. Bent u toe aan een nieuwe cv-ketel, dan kunt u denken aan een ‘vuilafscheider’. Daarmee beschermt u de cv-ketel en u bespaart tot ruim 7% op uw gasverbruik. 2. Was uw handen met koud water Een goede hygiëne is noodzakelijk om gezond te blijven. Volgens het RIVM lossen vuil en bacteriën met zeep en koud water net zo snel op als met warm water. Omdat we nu zo vaak onze handen wassen, kunnen we dus veel energie besparen. Dat is ook beter voor het milieu. Volgens Milieu Centraal belast warm water het milieu vijftig keer zo zwaar als koud water. 3. Zijn alle lampen in uw huis al even zuinig met stroom? In veel huizen branden ongemerkt nog een aantal ‘ouderwetse’ gloeilampen. Ledlampen zijn duurder dan gewone gloeilampen, maar ze gaan gemiddeld 15 keer langer mee. Zo bent u per saldo goedkoper uit en daar komt het energievoordeel nog bij! Ledlampen zijn overigens óók een stuk zuiniger dan de zogenoemde ‘spaarlampen’. En denk in december ook eens aan de kerstverlichting. Met ledverlichting wordt de kerst goedkoper en veiliger. 4. 10. Vul de cv-ketel op tijd bij Iedere cv-ketel moet u van tijd tot tijd bijvullen. Als de waterdruk in het systeem te laag wordt (minder dan 1,5 bar), verbruikt de cv-ketel onnodig veel gas. Daalt de waterdruk nog verder, dan krijgt u het in huis helemaal niet meer warm. Zorg altijd voor een waterdruk tussen 1,5 en 2,0 bar. 5. Gebruik de waslijn of een droogrek Heeft u een waslijn of een droogrek? Dan levert het een aardige besparing op als u zo nu en dan niet de wasdroger aanzet, maar in plaats daarvan de was ophangt. Zeker als het lekker weer is of wanneer u het wasgoed niet heel snel weer nodig heeft. 6. Haal de stekkers eruit Apparaten op ‘standby’ verbruiken energie. Dat geldt ook voor opladers van computers en telefoons. Wilt u die energie besparen, zet dan niet alleen het apparaat uit, maar trek ook de stekker uit het stopcontact. 7. Ontdooi de vriezer regelmatig Een ijslaagje van iets meer dan twee millimeter op het vrieselement van uw vriezer zorgt ervoor dat de vriezer 10% meer elektriciteit nodig heeft om de temperatuur constant te houden. Vergeet dus niet de vriezer regelmatig te ontdooien. 8. Doe de was op lagere temperaturen Als het wasgoed niet zichtbaar vuil is, is een wasprogramma op 40 of 30 graden voldoende. Op die temperaturen verbruikt de wasmachine minder stroom. 9. Waterkoker? Gebruik ‘m goed! Een waterkoker verbruikt minder energie dan een fluitketel. Wilt u één kop thee zetten, vul dan niet de hele waterkoker. Let er bij het koken van een waterkoker op dat u kiest voor een apparaat met een hoog vermogen. Het water kookt dan sneller en u verbruikt minder stroom. Maak de kieren dicht Wilt u in uw woning de warmte langer vasthouden, dan is isoleren van muren, vloer en dak de beste oplossing, liefst in combinatie met dubbel of driedubbel glas. Stelt u die investeringen liever uit, dan kunt u ook nú al iets doen. Met tochtstrips en kit kunt u veel kieren dichtmaken. Meer wooncomfort én een (kleine) besparing op de stookkosten. Vergeet niet te ventileren; in een vochtig huis verbruikt de verwarming nóg meer energie. 11. Isoleer de cv-leidingen In vertrekken waar het vaak koud is, is het de moeite waard om de cv-leidingen te isoleren. En brengt u folie aan áchter de radiator, dan verdwijnt niet meer alle warmte door de koude muur naar buiten. Isolatiemateriaal en radiatorfolie zijn bij iedere bouwmarkt te koop. 12. Let op de achterkant van de koelkast Een vrijstaande koelkast moet aan de achterkant minimaal 10 centimeter vrije ruimte hebben om zijn warmte kwijt te kunnen. Verwijder aan de achterkant van de koelkast ook regelmatig stof van het rooster. Zo is uw koelkast het zuinigst met energie. 13. Een thermoskan verbruikt geen stroom De warmhoudplaat van uw koffiezetter is een echte stroomslurper. Giet daarom de koffie na het zetten direct in een thermoskan en zet het apparaat uit. 14. Zet de thermostaat iets lager Zet u de thermostaat van uw centrale verwarming één graad lager dan u gewend bent, dan scheelt dat flink in de stookkosten. En de kans is groot dat u het verschil nauwelijks merkt. Nog meer besparen? Draai een uur vóór u ’s avonds naar bed gaat de thermostaat omlaag. Ook dat levert een behoorlijke besparing op, zonder dat u er iets van merkt. 7
De toekomst van uw zonnepanelen, ná de saldering DE ZON BLIJFT WINSTGEVEND Pas over drie jaar gaat de overheid de salderingsregeling langzaam maar zeker afbouwen. Daarna duurt het nog acht jaar voordat u geen subsidie meer krijgt over de stroom die uw zonnepanelen terugleveren aan het elektriciteitsnet. En zelfs dan, ná 2031, blíjft zonne-energie winstgevend. 1. Waarom bouwt de overheid de subsidie op zonnepanelen af? Voor de stroom die u dankzij uw zonnepanelen aan het net levert krijgt u een vergoeding. Die is gelijk aan het bedrag dat u zelf voor stroom betaalt. Door de salderingsregeling af te bouwen, maakt de overheid het aantrekkelijker om de stroom van uw zonnepanelen zoveel mogelijk zelf te gebruiken. Nu is het nog zo dat álle eigenaren van zonnepanelen op zonnige dagen veel stroom overhouden en terugleveren aan het net. Het duurzame effect van zonnepanelen is het grootst als die groene stroom direct wordt opgeslagen of gebruikt. 2. Is zonnepanelen kopen nu nog wel de moeite waard? Als u zonnepanelen laat installeren, verdient u op dit moment uw investering binnen zeven jaar terug. De komende 25 jaar is het rendement vergelijkbaar met een spaarrente van 4%. En misschien wel het belangrijkste: u verlaagt uw CO2-uitstoot. 8
3. Wat leveren mijn zonnepanelen ná de salderingsregeling nog op? Ook mét de salderingsregeling gebruikt u zelf een belangrijk deel van de energie die uw zonnepanelen produceren. Dat is pure winst. Het bedrag dat u ontvangt voor de teruggeleverde elektriciteit zal straks een stuk lager zijn dan nu, maar het is niet waarschijnlijk dat u er helemaal niets voor ontvangt. En het is goed mogelijk dat we over tien jaar betere technieken hebben om energie op te slaan. 4. Hoe kan ik efficiënt met mijn zonnestroom omgaan? Misschien zijn er apparaten in huis zijn die u op een ander moment kunt inschakelen. Draait de wasmachine of de vaatwasser op een zonnige middag, dan vermindert u de teruglevering van stroom aan het net. Steeds meer nieuwe apparaten kunnen communiceren met de omvormer van uw zonnepanelen. Zo’n apparaat kan zichzelf inschakelen op het moment dat er veel zon (en dus groene stroom) is. 5. Kan ik de elektriciteit die ik zelf produceer ook opslaan? Thuisbatterijen maken het mogelijk om een deel van de opgewekte zonne-energie enkele dagen op te slaan. Bij het opslaan en weer afstaan gaat wel veel elektriciteit verloren. Van elke 100 kWh die u produceert kunt u hooguit 65 kWh op een later moment gebruiken. En op een zonnige dag is zelfs een grote accu na een paar uur vol. Energie opslaan kan ook met behulp van een zonneboiler en de bijbehorende zonnecollector op het dak. U zet de energie van de zon dan om in warm water, dat u later kunt gebruiken voor de douche, de keukenkraan of zelfs de verwarming. Energie opslaan zonder verlies kan (nog) niet; dat geldt dus ook voor de zonneboiler. 6. Wat moet ik met zonnepanelen als ik geen dak heb? - Postcoderoosregeling Door de Regeling Verlaagd Tarief (de ‘postcoderoosregeling’) kunt u lid worden van een coöperatie, samen met mensen uit aangrenzende postcodegebieden. De coöperatie investeert in een groot project van zonnepanelen bij u in de buurt. Uw investering levert u minstens vijftien jaar lang een lagere energiebelasting op. - Deelnemen via uw energieleverancier Van sommige projecten voor duurzame energie, zoals zonneparken, kunt u mede-eigenaar worden. De energieleverancier verrekent de opbrengst van ‘uw’ zonnepanelen dan met uw energieverbruik. 7. Wat betekenen zonnepanelen voor de waarde van mijn huis? Uit onderzoek blijkt dat consumenten de waarde van een huis mét zonnepanelen gemiddeld ongeveer 5.000 euro hoger inschatten. 8. Kunnen al die zonnepanelen (en windmolens) ook te véél energie opleveren? Op sommige dagen met veel wind en zon wordt er zóveel groene energie geproduceerd dat het elektriciteitsnet het aanbod niet aankan. Op zulke dagen gaat veel energie verloren. Om dat te voorkomen zijn er onder meer apps waarmee u het verbruik van elektriciteit afstemt op het aanbod van groene stroom. Zo’n app laadt bijvoorbeeld de elektrische auto op wanneer er veel stroom beschikbaar is van zonnepanelen en windmolens. 9. Leveren zonnepanelen (en windmolens) in de toekomst alle elektriciteit die we nodig hebben? Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is op dit moment van alle elektriciteit die we verbruiken zo’n 18% afkomstig uit duurzame bronnen (wind, zon en biogas). De komende jaren zou waterstof daarbij kunnen komen, maar om dat duurzaam te produceren, is ook een grote hoeveelheid zonnepanelen en/of windmolens nodig. 10 Zonnepanelen kopen in 2020 Kosten zonnepanelen Dit bespaar je in 25 jaar Dit bespaar je gemiddeld per jaar Terugverdientijd Vergelijkbaar met spaarrente van CO2-winst per jaar (Bron: Milieucentraal) Deze berekening is gemaakt in 2020. Koopt u zonnepanelen in 2021, dan zullen de cijfers anders zijn. Ook de terugverdientijd zal dan (iets) afwijken. 9 € 3.980 € 10.540 € 420 6,9 jaar 4,0 % 1250 kilo
CV-KETEL VERVANGEN Een goed onderhouden cv-ketel gooi je niet zomaar weg. Maar verbruikt een oudere ketel niet te veel energie? En hoe zit het met de veiligheid? Wat is het beste moment om uw cv-ketel te vervangen? Weggooien is zonde of toch niet? Antieke cv-ketels Jan van Engelenburg is al twintig jaar servicemonteur bij Feenstra: “Soms kom ik in woningen wel eens situaties tegen waar ik me zorgen over maak. Deze week nog heb ik het onderhoud gedaan van een ketel uit 1993. Zo’n oude ketel aan de praat houden is een uitdaging op zich. Op zich kan het prima, maar je moet je wel afvragen of het nog verantwoord is. De kans op storingen neemt toe naarmate een ketel ouder wordt. Bij een oude cv-ketel is het risico groter dat de bewoners op een dag in de kou zitten. Juist bij een oude ketel is onderhoud van levensbelang. De warmtewisselaar is bijvoorbeeld kwetsbaarder dan bij een nieuw model. De rookgasafvoer is een verhaal apart, die heeft zijn eigen levensduur. Koolmonoxide is iets waar we bij iedere ketel scherp op letten, maar zeker bij een wat ouder apparaat. Ook aan een oude cv-ketel besteed ik graag tijd en aandacht, maar veiligheid staat altijd voorop.” Hoe lang gaat een cv-ketel mee? Bij normaal gebruik is een cv-ketel na twaalf tot vijftien jaar aan het eind van zijn technische levensduur. Een ketel van die leeftijd kan nog goed werken, maar meestal loopt het rendement flink terug. In de loop van de jaren gaat uw cv-ketel dus meer gas verbruiken. Een nieuwe ketel is namelijk zuiniger met de brandstof dan een wat ouder exemplaar. Dat heeft te maken met slijtage en vervuiling, maar de nieuwste ketels zijn ook een stuk efficiënter dan hun voorgangers. De economische levensduur eindigt na ongeveer twaalf jaar. De kosten van een reparatie zijn dan te hoog voor het aantal jaren dat de ketel nog zal meegaan. 10
Hoe lang loopt een onderhoudscontract? Bij een installatiebedrijf als Feenstra lopen de all-in onderhoudscontracten met particuliere woningeigenaren tot en met het vijftiende levensjaar van de cv-ketel. Is er een reparatie nodig aan een ketel die nét geen vijftien jaar oud is, dan voert Feenstra die gewoon volgens het onderhoudscontract uit. Ná het vijftiende levensjaar van de cv-ketel verandert het all-in contract in een basiscontract. Feenstra onderhoudt dan de cv-ketel, maar bij een storing zijn de kosten van arbeidsloon en onderdelen voor rekening van de eigenaar. Waarschijnlijk zal het installatiebedrijf in zo’n geval wel wijzen op de mogelijkheid van vervanging. Jan van Engelenburg: “Bij de servicebeurt doe ik onder meer een rendementsmeting. Vooral bij een oudere cv-ketel laat zo’n meting duidelijk zien dat er steeds meer gas nodig is om het lekker warm te krijgen in huis. Met die informatie kan de eigenaar van de cv-ketel vervolgens zelf een beslissing nemen.” Weg met de wegwerpeconomie In Nederland willen we de wegwerpeconomie de komende jaren graag vervangen door een circulaire economie. Dat betekent dat we apparaten die nog goed werken niet te snel wegdoen en dat we de materialen zoveel mogelijk hergebruiken. Kijken we naar circulariteit, dan is het vervangen van een cv-ketel pas een goed idee als het toestel niet meer te repareren is. Het maken van een nieuwe cv-ketel is belastend voor het milieu. Er zijn grondstoffen en materialen voor nodig en het productieproces kost water en energie. We verminderen die nadelige effecten als we het vervangen van een cv-ketel een paar jaar uitstellen. Koolmonoxide Een deskundige servicemonteur kan met kennis van zaken inschatten of het verstandig is om een cv-ketel te vervangen. Jan van Engelenburg: “Wij kunnen aan de binnenkant van een ketel zien hoe het apparaat er écht voor staat. We kijken naar de warmtewisselaar, we controleren of er pakkingen zijn die lekken en natuurlijk doen we een CO-meting. Helaas komt koolmonoxidevergiftiging nog altijd voor. Vaak is een defect of slecht geïnstalleerd toestel de oorzaak. Daarom mogen vanaf 2022 alleen gecertificeerde vakmensen uw cv-ketel nog installeren, onderhouden of repareren. Laat u iemand zonder de juiste opleiding en certificering aan uw ketel klussen, dan bent u als eigenaar van het toestel óók in overtreding. Nog een reden om altijd te kiezen voor een erkende, deskundige cv-installateur. Een cv-ketel huren Is uw cv-ketel aan vervanging toe maar heeft u er niet de financiële middelen voor? Dan kan een huurketel een oplossing zijn. U profiteert direct van een comfortabele, zuinige cv-ketel, maar u betaalt alleen een maandelijks huurbedrag. Bij Feenstra is het mogelijk om een huurcontract voor één jaar af te sluiten; daarna kunt u per maand opzeggen. Ook wanneer uw gemeente plannen heeft om uw woning binnen enkele jaren aan te sluiten op een warmtenet, kan het huren van een cv-ketel een oplossing zijn. 11
Het coronavirus heeft ons bewuster gemaakt van het belang van ventilatie. Denkt u dat u de kans op Covid-19 verkleint wanneer u uw woning beter ventileert? Gaat u anders om met de ventilatie in uw huis, sinds we met corona te maken hebben? We vroegen het aan ons Bewonerspanel. Ventilatie en corona DOOR HET VIRUS HEBBEN WE MÉÉR BEHOEFTE AAN FRISSE LUCHT Door corona zijn we méér gaan ventileren Ventileren is voor de meeste mensen de normaalste zaak van de wereld. Maar liefst 70% van het Feenstra Bewonerspanel zorgt voortdurend voor frisse lucht in huis. Ruim een kwart van de mensen (27%) ventileert ‘regelmatig’ en maar 3% doet dat alleen ‘als het nodig is’. Door het coronavirus is 17% van de deelnemers aan het onderzoek méér gaan ventileren, om het besmettingsrisico te verkleinen en omdat er meer thuisgewerkt wordt. Werkt ventilatie tegen corona? De afgelopen maanden waren we vaker thuis en op veel momenten waren er meer mensen in huis. Logisch dat mensen méér behoefte hebben aan frisse lucht. Of ventilatie iets uithaalt in de strijd tegen corona? De meerderheid van het Bewonerspanel denkt van wel. 12
Onderzoek ‘Ventilatie en corona’ Ventilatie komt van twee kanten Denkt u dat slechte ventilatie de verspreiding van het corona-virus in de hand werkt? Ja 31% Nee Weet niet/geen mening 57% 13% Corona en ventilatie: de meningen lopen uiteen Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zegt dat uit onderzoek blijkt dat het coronavirus lang aanwezig kan blijven in fijne vochtdruppels in de lucht. Maar volgens het RIVM staat niet vast dat deze ‘aerosolen’ het virus ook kunnen overdragen. Een groot aantal wetenschappers is daar wél van overtuigd. Zij denken dat aerosolen de oorzaak zijn van veel coronabesmettingen. Die wetenschappers zijn van mening dat een goed ventilatiesysteem besmettingen kan voorkomen. In een appartementengebouw met een collectief ventilatiesysteem zijn de ventilatiesystemen altijd per woning gescheiden; de lucht wordt dus niet via de ventilatie verplaatst van woning naar woning. Waarom ventileren we? De bestrijding van het coronavirus houdt ons flink bezig. Toch noemen de meeste deelnemers aan het onderzoek andere redenen om te ventileren: een fris gevoel in huis, hun gezondheid, het verminderen van vocht en het voorkomen van schimmel. Hoe ventileren we? Een raam openzetten is al sinds jaar en dag de simpelste en populairste manier om frisse lucht naar binnen te laten. De meeste leden van het Bewonerspanel doen dat en vaak combineren zij die natuurlijke ventilatie met mechanische ventilatie of een warmteterugwin-installatie/balansventilatie. Systemen voor mechanische ventilatie verwijderen de ‘gebruikte’ lucht uit uw woning. Dat betekent natuurlijk óók dat er verse lucht naar binnen moet kunnen. Daarom is het belangrijk dat u regelmatig ramen en deuren opent én dat de ventilatieroosters (meestal zitten die boven de ramen) altijd open blijven. Bovendien is het verstandig om die roosters eens per maand schoon te maken. Zo zorgt u ervoor dat de lucht die door een rooster naar binnen stroomt niet of nauwelijks vuil en stofdeeltjes meeneemt. Heeft u een warmteterugwin-installatie of balansventilatie, dan zijn er in uw huis geen ventilatieroosters. Laten we onze ventilatiesystemen reinigen? Ventilatiesystemen hebben van tijd tot tijd wat onderhoud nodig. Bijna 30% van de respondenten heeft het systeem nog nooit laten schoonmaken. Bijna een kwart van deze mensen heeft geen idee waarom dat nog nooit gebeurd is. Ook hier maakt de bezorgdheid over het coronavirus overigens wel iets los. Méér mensen zijn zich in deze periode bewust geworden van de ‘ventilatiehygiëne’. Ruim een kwart overweegt door de verspreiding van het virus namelijk om het ventilatiesysteem nu wél te laten reinigen. Het advies van Feenstra is om een systeem voor mechanische ventilatie eens in de vier tot zes jaar te laten schoonmaken. Ook een warmteterugwininstallatie/balansventilatie moet regelmatig worden gereinigd. Bovendien moeten elk halfjaar de filters worden vervangen. Geef uw mening in het Feenstra Bewonerspanel Uw meningen en ervaringen zijn voor Feenstra een belangrijke bron van informatie. Daarom leggen we regelmatig onderwerpen voor aan ons Bewonerspanel. Wilt u ook meepraten? Dat kan. Hier kunt u zich aanmelden. Als lid van het Bewonerspanel maakt u regelmatig kans op mooie prijzen. 13
HOE GROEN IS GROENE STROOM? Feiten en fabels Groene stroom is één van de manieren om het energieverbruik in uw huis zo duurzaam mogelijk te maken. Maar hoe groen is die groene stroom eigenlijk? Maken de energieleveranciers hun duurzame woorden waar? Wat zijn de feiten en wat zijn de fabels? 1. Groene stroom is een vaag begrip Dat is (een beetje) waar. Niet alle energieleveranciers hanteren dezelfde definitie wanneer zij het hebben over ‘groene stroom’. Maar groene stroom zou géén vaag begrip moeten zijn. Wat ons betreft is het glashelder: groene stroom wordt in Nederland opgewekt en is afkomstig van schone en duurzame energiebronnen. 2. Grijze stroom draagt bij aan klimaatverandering Dat is waar. Grijze stroom is stroom die wordt geproduceerd met behulp van fossiele brandstoffen, zoals aardolie, aardgas en steenkool. Grijze stroom is dus níét duurzaam en zorgt voor CO2-uitstoot. 3. Elektrische apparaten werken beter op grijze dan op groene stroom Dat is niet waar. (En andersom ook niet.) Uit ieder stopcontact in Nederland komt dezelfde elektriciteit. Of die groen of grijs is, maakt voor de koelkast, de computer of de elektrische auto geen enkel verschil. 4. Als u kiest voor groene stroom, kan er tóch grijze stroom uit uw stopcontact komen Dat is waar. Groene en grijze stroom komen door elkaar in het elektriciteitsnet terecht. Het is dus niet zo dat u een ander soort stroom geleverd krijgt wanneer u kiest voor groene stroom. Heeft het dan wel nut om groene stroom te kopen? Jazeker. Als afnemer van groene stroom zorgt u ervoor 14
dat de totale stroomproductie steeds duurzamer wordt. Uw keuze voor groene stroom levert méér duurzame stroomproductie op voor het elektriciteitsnet. Dus hoe meer mensen kiezen voor groene stroom, des te groter wordt het aandeel van groene stroom op het totale verbruik. 5. We kunnen nog niet volledig overstappen op groene stroom Dat is waar. De vraag naar stroom is nog altijd groot. Het aandeel van groene stroom in de totale productie groeit weliswaar snel, maar voorlopig hebben we ook nog grijze stroom nodig. In het klimaatakkoord is afgesproken dat we in 2030 minstens 70% van ons totale elektriciteitsverbruik halen uit schone, duurzame bronnen. Dat is een uitstekend doel, maar ook behoorlijk ambitieus. 6. Groene energie heeft op het elektriciteitsnet voorrang op grijze stroom Dat is waar. In de wet is geregeld dat de stroom die is opgewekt uit wind, zon en andere duurzame bronnen als eerste het net op mag. Centrales die stroom produceren door aardgas of steenkool te verbranden zijn pas daarná aan de beurt. Dankzij die wet komt grijze stroom er op sommige dagen in Nederland al niet meer aan te pas. Vooral op zaterdagen en zondagen met veel wind én zonneschijn kan de productie van groene stroom voldoende zijn voor de totale vraag. 7. Wie zeker wil zijn van groene stroom investeert in zonnepanelen of windmolens Dat is bijna helemaal waar. Heeft u uw eigen zonnepanelen, dan weet u zeker dat u groene stroom produceert, waarvoor u (nadat u de investering in de panelen heeft terugverdiend) niets betaalt. Bovendien is de stroom die uit uw stopcontact komt écht groen… wanneer de zon schijnt. Op andere momenten gebruikt u ook als bezitter van zonnepanelen nog gewoon stroom van het elektriciteitsnet. Tenzij u de mogelijkheid heeft om de stroom van uw zonnepanelen op te slaan. 8. Het is onmogelijk om zelf een windmolen te kopen Dat is niet helemaal waar. Een complete windmolen is voor de meeste mensen misschien aan de prijzige kant, maar u kunt wél een ‘stukje’ van een windmolen kopen. U doet dat door bij de exploitant van een windpark bij u in de buurt certificaten of ‘Winddelen’ te kopen. U wordt dan de mede-eigenaar en u krijgt recht op een deel van de stroom die de windmolens produceren. 15 Uw energieleverancier trekt die elektriciteit af van uw verbruik. 9. Groene stroom komt niet altijd uit Nederland Dat is waar. Stroomproducenten kunnen met een ‘Garantie van Oorsprong’ (GvO) aantonen dat hun elektriciteit op een duurzame manier is opgewekt. In ons land is de vraag naar groene stroom groter dan het aanbod, maar in veel andere Europese landen is dat niet zo. Daar hebben producenten zelfs een overschot aan GvO’s (ook bekend als ‘groencertificaten’). Er zijn energieleveranciers die meer ‘groene stroom’ verkopen dan ze zelf kunnen produceren. Om toch aan de vraag te kunnen voldoen, kopen zij groencertificaten van buitenlandse stroomproducenten, vooral van Scandinavische waterkrachtcentrales. Organisaties die zich sterk maken voor verduurzaming zetten vraagtekens bij de duurzaamheid van deze manier van werken. Volgens de critici levert deze werkwijze geen extra productie van groene stroom op. 10. Groene stroom is duurder Dat is (nog) waar. Bij de meeste energieleveranciers is het tarief voor groene stroom iets hoger dan dat voor grijze stroom.
Ondergewaardeerde sterspeler in de energietransitie 11 VRAGEN OVER DE ZONNEBOILER 1. Hoe werkt een zonneboiler? Voor een zonneboiler is uiteraard zonlicht nodig. De zonnecollector op het dak ‘verzamelt’ de warmte van de zonnestralen. Het zonlicht verwarmt een mengvloeistof van water en glycol in een stelsel van buizen in de collector. Het opgewarmde water wordt daarna opgeslagen in een vat (de boiler). Dat warme water gebruikt u vervolgens in de badkamer, in de keuken of ergens anders in of om het huis. 2. Wat doet de zonneboiler voor het klimaat? Met een zonneboiler neemt uw aardgasverbruik af en dat betekent dat u minder CO2 uitstoot. De zonneboiler is in het gebruik volledig CO2-neutraal. Om het systeem zijn werk te laten doen, is wel nog een (kleine) hoeveelheid elektriciteit nodig, voor de circulatiepomp en wat elektronica. 3. Hoeveel bespaar je met een zonneboiler? Over een heel jaar genomen zal een gezin van vier personen met een zonneboiler als aanvulling op een cv-combiketel ongeveer de helft minder energie nodig hebben voor warm water. Gerekend met het aardgastarief van 2019 levert dat een voordeel op van zo’n € 140 per jaar. Vervangt u een elektrische boiler door een zonneboiler, dan bespaart u nog meer. (Bron: MilieuCentraal) 4. Wat kost een zonneboiler? Een zonneboiler van 150 liter en een bijbehorende zonnecollector kosten samen meestal tussen € 2.000,- en € 3.500,-, inclusief installatie. En daar gaat nog een flink bedrag aan subsidie van af. 5. Hoeveel subsidie krijgt u op een zonneboiler? In 2021 stelt de rijksoverheid net als in de voorgaande jaren een flink bedrag beschikbaar om de aanschaf van zonneboilers te stimuleren. Uw subsidie kan oplopen tot € 2.000,-, maar dan moet u de zonneboiler wel door een erkend bedrijf laten installeren. Of de aanschafsubsidie na 2020 terugkeert, is nog niet duidelijk. 6. Is de zonneboiler in ieder huis in te bouwen? Een zonneboiler kunt u aansluiten op ieder verwarmingssysteem (cv-combiketel, warmtepomp, pelletkachel etc.) U verwarmt het water dan éérst maximaal met de energie van de zon, pas daarna neemt het bestaande systeem het van de zonneboiler over. Het is ook mogelijk om de zonneboiler te combineren met elektrische naverwarming of een warmtepomp. U verbruikt dan voor het verwarmen van het water in ieder geval zo weinig mogelijk stroom. Ook veel vaatwassers en close-inboilers en sommige wasmachines kunnen profiteren van de energie van de zonneboiler. 16
Als het om duurzame energie gaat, staat de zonneboiler soms een beetje in de schaduw. Die bescheiden positie is niet terecht. Warm water uit een zonneboiler is een slimme en schone manier om een woning duurzamer en energiezuiniger te maken. 7. Hoeveel onderhoud heeft een zonneboiler nodig? De zonneboiler heeft nauwelijks onderhoud nodig, een regelmatige controle is voldoende. Feenstra adviseert zo’n controle eens per twee jaar te laten uitvoeren, bijvoorbeeld in combinatie met het onderhoud van de cv-ketel of de warmtepomp. 8. Werkt een zonneboiler in de winter ook? Op een zonnige zomerdag kan de temperatuur van het water in de boiler makkelijk oplopen tot 95 graden. In de wintermaanden levert de zonnecollector uiteraard veel minder warmte, maar toch warmt het water nog flink op. Daardoor is er minder andere energie nodig om het water voor de douche en de keukenkraan op de juiste temperatuur te krijgen. 9. Hoeveel ruimte is er nodig voor een zonneboiler? Voor een gezin van vier personen zal een boiler van 200 liter meestal voldoende zijn. Daar hoort op het dak een zonnecollector bij van 3,2 m2 (twee keer 1,6 m2), 4,8 m2 (drie keer 1,6 m2) of 5 m2 (twee keer 2,5 m2). Het benodigde oppervlak zal in de praktijk altijd wat groter zijn dan de zonnecollector zelf. Een boiler van 200 liter is meestal maximaal 1,50 meter hoog, met een diameter tot 75 cm. Zo’n zonneboiler weegt inclusief water 200 tot 250 kilogram. 10. Hoe lang gaat een zonneboiler mee? De boiler zelf gaat 20 tot 25 jaar mee, de zonnecollector op het dak in de meeste gevallen iets langer. Ruimschoots lang genoeg om uw investering terug te verdienen en vervolgens nog jarenlang winst te maken. 11. Dringen op het dak: kiest u voor zonnepanelen of voor een zonneboiler? Kijken we alleen naar het geld, dan zijn zonnepanelen op dit moment de beste keuze. In ongeveer zeven jaar verdient u de investering terug. Bij een zonneboiler heeft u daar al gauw twaalf jaar voor nodig. We rekenen dan wel met de huidige gasprijs. Als de komende jaren het aardgastarief flink stijgt (en dat is te verwachten), wordt de terugverdientijd van een zonneboiler korter. Wilt u vooral uw CO2-uitstoot omlaag brengen, dan zou u moeten kiezen voor een zonneboiler. Het verbruik van 1 m3 gas veroorzaakt net zoveel CO2-uitstoot als 5 kWh stroom. Als de ruimte op uw dak beperkt is, doet u met een zonneboiler méér voor het klimaat dan met één of twee zonnepanelen. Maar als u op het dak de ruimte heeft, kunt u natuurlijk ook voor allebei kiezen. Een moderne zonnecollector heeft dezelfde afmetingen en dezelfde kleur (zwart) als een zonnepaneel. 17
Het verschil tussen stralingswarmte en convectiewarmte WARMTE UIT DE MUUR De meeste mensen in Nederland verwarmen hun huis met een cv-ketel en radiatoren. Dat doen we al zó lang, dat we ons bijna niet kunnen voorstellen dat er ook andere mogelijkheden zijn om het in huis aangenaam warm te maken. In dit artikel maakt u kennis met een bijzondere verwarmingstechniek: stralingswarmte. 18
Convectiewarmte en stralingswarmte Als we een ruimte willen verwarmen, kunnen we dat op twee manieren doen: door convectiewarmte en door stralingswarmte. Bij convectiewarmte mengt warme lucht zich met de lucht in de omgeving. Na verloop van tijd wordt het daardoor in de kamer ‘lekker warm’. De warmte die we kennen van de radiator van een centrale verwarming bestaat voor het grootste deel uit convectiewarmte. Bij stralingswarmte is het juist níet de lucht die verwarmd wordt. In plaats daarvan straalt een object (een voorwerp of oppervlak) warmte uit naar andere objecten. De warmtebron kan een vloer, muur of plafond zijn, maar ook een los paneel. Wat stralingswarmte kan doen, is het beste te voelen op een heldere, koude winterdag. De straling van de zon verwarmt dan niet de lucht om ons heen, want die is en blijft koud. Toch voelen we de aangename warmte van de zon op onze huid. Dát is stralingswarmte. Warme lucht stijgt op Bij convectiewarmte geleiden we de lucht in een kamer, die betrekkelijk koud is, langs een warme radiator. De lucht wordt daardoor warm en stijgt op. Deze warmtestroming noemen we convectie. Convectiewarmte voelt goed, maar heeft ook nadelen. Warme lucht heeft een lagere dichtheid dan koude lucht en stijgt daardoor op. Dat betekent dat het bovenin de ruimte al snel lekker warm wordt, terwijl het lang duurt voordat we van onze koude voeten af zijn. Vooral in een kamer met een hoog plafond hebben we veel energie nodig om het met radiatoren een beetje behaaglijk te maken. Infrarood is in opkomst Een bekende vorm van stralingswarmte is infraroodwarmte. Als verwarmingstechniek in woningen en kantoren is infraroodverwarming al een tijdje in opkomst. Een belangrijk voordeel van deze nieuwe vorm van verwarmen is dat we er personen en objecten snel en gericht mee kunnen ‘opwarmen’. De mensen, voorwerpen en oppervlakken in een ruimte verwarmen indirect ook de lucht. Dat kan handig zijn om bijvoorbeeld een studeerkamer te verwarmen. Infraroodverwarming kost in zo’n geval weinig energie, omdat we de lucht niet hoeven te verwarmen. Een basistemperatuur van 18 graden is voldoende. De warmte van een stralingspaneel, bijvoorbeeld verwerkt in een muur, is voelbaar tot een afstand van ongeveer 3 meter. In een grotere ruimte zijn dus meer panelen nodig en daarmee neemt het energieverbruik uiteraard ook toe. Spiegels, schilderijen en schoolborden Er zijn fabrikanten die infraroodpanelen maken in de vorm van een spiegel (voor de badkamer), als schilderij of verwerkt in een schoolbord. Sinds kort kennen we ook systemen waarbij stralingsverwarming onderdeel is van een wand. Zo’n ‘knuffelmuur’ (een lagetemperatuur-warmtewand) wordt binnen enkele minuten warm en de muur staat die warmte snel en gelijkmatig af aan de mensen in de omgeving. Een paneel kan een eigen thermostaat hebben, een geavanceerde bewegingsmelder (waardoor de verwarming alleen werkt wanneer er iemand in de ruimte is) of een simpele aan-/uitknop. Warmtewand: alleen als onderdeel van projecten Feenstra heeft al veel ervaring opgedaan met wandverwarming in een aantal experimentele woningprojecten. Het plaatsen van deze warmtewanden is alleen zinvol als we éérst de warmtevraag verkleinen. Daarom isoleren we de woning van binnenuit. Daar hoort onder meer HR++-glas en het dichten van kieren bij. De warmtewanden worden opgenomen in de geïsoleerde voorzetwanden, vlak achter de beplating. Omdat de kosten van aanschaf, installatie en verbruik relatief hoog zijn, is wandverwarming bij Feenstra nog niet verkrijgbaar voor individuele woningen. Welke warmte levert uw verwarmingssysteem? Een gewone cv-radiator levert tot ongeveer 80% convectiewarmte en 20% stralingswarmte. Vloerverwarming geeft zo’n 30% convectiewarmte en 70% stralingswarmte. Infraroodwarmte uit een wandpaneel bestaat voor ongeveer 10% uit convectiewarmte en voor 90% uit stralingswarmte. 19
Het geheime wapen in de energietransitie? STOKEN EN KOKEN MET WATERSTOF Waterstof kan bijdragen aan een schone, duurzame energievoorziening. Wat is waterstof precies? Waarom is het veelbelovend? Maakt u er straks in úw huis gebruik van? Waar komt waterstof vandaan? Waterstof is geen energiebron, zoals zon, wind of aardgas, maar een energiedrager. Voordat we het kunnen gebruiken, moeten we het éérst produceren. Dat kan bijvoorbeeld door waterstof te halen uit aardgas, maar daarbij komt CO2 vrij. Door middel van een techniek die elektrolyse heet, is het ook mogelijk om waterstof te winnen uit water. Elektrolyse splitst het water in waterstof en zuurstof. Dat levert geen schadelijke uitstoot op, maar er is wel (veel) elektriciteit voor nodig. Als we erin slagen om die stroom op een duurzame manier op te wekken, bijvoorbeeld met wind- of zonneenergie, hebben we opnieuw een interessant alternatief voor fossiele brandstoffen. Naast zonnepanelen, windmolens en warmtepompen kan waterstof een rol spelen in een energievoorziening zonder CO2-uitstoot. 20
Waterstof kunnen we opslaan Zonnepanelen en windturbines produceren elektriciteit, maar technieken waarmee we die elektriciteit simpel en efficiënt gedurende een aantal maanden kunnen opslaan hebben we nog niet. Het zou daarom wel eens heel interessant kunnen zijn om de elektriciteit van windmolens en zonnepanelen op grote schaal om te zetten in waterstof. Waterstof kunnen we namelijk wél vrij eenvoudig opslaan en vervoeren. Waterstof via het aardgasnet Een belangrijk voordeel van waterstof is dat de benodigde infrastructuur er al ligt. De afgelopen zestig jaar hebben we in heel Nederland een omvangrijk aardgasnet aangelegd. Dat netwerk is fijnmazig en verkeert nog in uitstekende conditie. Enkele kleine aanpassingen zijn voldoende om het te kunnen gebruiken voor het transport van waterstof. Komt de productie van waterstof eenmaal op gang, dan is het dus een koud kunstje om het in uw woning te krijgen. Voor waterstof is een andere ketel nodig In de cv-ketel is voor waterstof een andere brander nodig. Dit zal in de meeste gevallen betekenen dat u uw huidige cv-ketel moet vervangen. Is die eenmaal in huis, dan kunnen de bestaande leidingen en radiatoren blijven werken zoals ze dat nu ook doen. Waterstof in de praktijk In Rotterdam ging in maart 2019 een proef van start met twee verschillende waterstofketels. In een appartementencomplex in de deelgemeente Rozenburg voorzien de ketels een aantal woningen van warmte en warm water. In 2020 hebben Feenstra en netbeheerder Stedin bij een aantal sloopwoningen in Uithoorn het transport van waterstof toegepast in bestaande leidingen. Samen met een aantal partners is daar kritisch gekeken naar wat er met het waterstofgas gebeurt bij koppelingen en aansluitingen. De resultaten van de test waren positief; alles wijst erop dat de bestaande aardgasleidingen zonder grote aanpassingen geschikt zijn voor waterstof. Vooral in oudere wijken is het soms onmogelijk of onbetaalbaar om huizen afdoende te isoleren. Verwarming met behulp van een warmtepomp is in zulke gevallen geen serieuze optie. Waterstof via het bestaande gasnet kan dan een oplossing zijn. Maakt waterstof het isoleren van huizen overbodig? Of waterstofgas als brandstof in de toekomst duurder of goedkoper zal zijn dan aardgas, is nu nog niet te zeggen. Maar ook in het waterstoftijdperk (als dat er komt), is uw energierekening aanzienlijk lager als uw huis de warmte goed vasthoudt. Isoleren blijft een logische maatregel om uw woning energiezuinig te maken. Waterstof is geen experiment Kiezen we voor waterstof om mee te stoken en te koken, dan is dat geen sprong in het duister. Waterstof wordt vooral in de industrie al veelvuldig als brandstof gebruikt. In de meeste gevallen is dat waterstof die gemaakt wordt door aardgas te splitsen. De productie ervan is dus nog niet duurzaam, maar als energiedrager heeft waterstof zich al ruimschoots bewezen. We weten wat we eraan hebben. Wat kunnen we nog meer met waterstof? Als de productie van waterstof eenmaal op gang komt, zijn de mogelijkheden groot. Zo kan de energie worden gebruikt in brandstofcellen. Een brandstofcel kan elektriciteit en warmte leveren aan de woning, maar bijvoorbeeld ook aan de elektrische auto. Is waterstof gevaarlijk? Waterstof is brandbaar en explosief. Bij het installeren van waterstofketels zullen we dus zeker op de veiligheid moeten letten. Maar dat doen we nu ook, bij het installeren, onderhouden en controleren van cv-ketels op aardgas. Bijkomend voordeel van waterstof: bij de verbranding komt geen koolmonoxide vrij. Bekijk hier het Webinar Waterstof van Stedin, waarin waterstofexperts Albert van der Molen en Frank van Alphen u meenemen in de wereld van waterstof. 21
Regelmatig duikt in de media de elektrische variant van de aardgasgestookte cv-ketel op. Natuurlijk: een elektrische cv-ketel! Dat we daar nou niet eerder op gekomen zijn. Of ligt het misschien toch iets minder simpel? Is het enthousiasme terecht? DE ELEKTRISCHE CV-KETEL Dé oplossing voor de aardgasloze woning? Hoe verwarmen we straks, wanneer aardgas verleden tijd is, onze huizen? Het eerlijke antwoord op die vraag is: dat weten we nog niet. De laatste tijd komen we steeds vaker berichten tegen over hét energiezuinige alternatief voor de aardgasgestookte cv-ketel; een ‘gewone’ combiketel, maar dan op elektriciteit. Is een cv-ketel op elektriciteit dé sleutel voor de energietransitie? Zorgeloos Wonen raadpleegde een aantal deskundigen uit de dagelijkse praktijk. 22
Wat is een elektrische cv-ketel? Centrale verwarming bestaat meestal uit radiatoren waar water doorheen stroomt. De cv-ketel verwarmt het water in die radiatoren. Dat gebeurt door middel van een brander die de brandstof (meestal is dat aardgas) verbrandt. De warmte die daarbij vrijkomt, wordt door een warmtewisselaar afgegeven aan het water. Een elektrische cv-ketel verwarmt het water in de radiatoren niet met een brander en een warmtewisselaar, maar met een elektrisch verwarmingselement Levert een elektrische cv-ketel een lagere energierekening op? Voor verwarming en warm water in een gemiddelde eengezinswoning komen de energiekosten met een elektrische cv-ketel op dit moment veel hoger uit dan met een hr-ketel op aardgas. Per saldo is volledig elektrisch verwarmen ongeveer drie keer zo duur als verwarmen met aardgas. Uiteraard moet u er wél rekening mee houden dat aardgas de komende jaren hoogstwaarschijnlijk duurder zal worden en elektriciteit relatief goedkoper. Met zonnepanelen zou u (een deel van) de stroom voor een elektrische cv-ketel zelf kunnen opwekken, maar uw zonnepanelen leveren alleen ’s zomers en overdag stroom, terwijl u de verwarming meestal in de winter en dan vooral ‘s avonds zult gebruiken. Dat wordt met name een probleem na 2023, wanneer de salderingsregeling voor zelfgeproduceerde zonne-energie wordt afgebouwd. Wat kost een elektrische cv-ketel? De aanschafprijs van een elektrische cv-ketel is min of meer gelijk aan die van een hr-ketel op aardgas. Bij het installeren van een elektrische cv-ketel moet u rekenen op extra kosten: • een geïsoleerd buffervat voor tap en douchewater: ca. € 1.500,• aanpassing van de elektrische installatie: vanaf € 600,• de installatie en het inregelen van de cvketel: ca. € 1.500,Is iedere woning geschikt voor een elektrische cv-ketel? Nee. Voor een elektrische cv-ketel die een heel woonhuis moet kunnen verwarmen, is een aansluiting op het elektriciteitsnet nodig van 3x35A (een drie-fasenaansluiting). Met name de wat oudere woningen hebben zo’n aansluiting nog niet. U betaalt er bij uw netbeheerder eenmalige aansluitkosten voor plus een hoger bedrag per jaar aan vaste kosten. De elektrische cv-ketel heeft ook voordelen De elektrische cv-ketel is makkelijk en snel aan te sluiten. Bovendien is een rookgasafvoer niet nodig. Een elektrische cv-ketel slijt niet of nauwelijks en raakt niet vervuild door verbranding van gas. De onderhoudskosten zijn dan ook veel lager dan die van een cv-ketel op aardgas . Toch zal die besparing in de praktijk vrijwel nooit opwegen tegen de kosten van aanschaf en verbruik. En de elektrische kachel? Net als de elektrische cv-ketel is de elektrische kachel in de meeste gevallen op dit moment nog een (te) dure oplossing. Toch is elektrisch verwarmen niet altijd een slecht idee. Bent u overdag niet thuis en gebruikt u ‘s avonds bijvoorbeeld alléén een studeerkamer, dan kan een kleine elektrische kachel of een infraroodpaneel heel aangenaam zijn én relatief energiezuinig. Zeggen we nee tegen elektrische verwarming? Feenstra ziet het één-op-één vervangen van de gasgestookte cv-ketel door een elektrische elektrische cv-ketel vooralsnog niet als een serieuze oplossing voor de energietransitie. Met name omdat de verbruikskosten daarbij te hoog worden, maar ook vanwege de ingrijpende gevolgen voor de elektrische aansluiting van de woning. Feenstra biedt de techniek in deze vorm op dit moment niet aan. We nemen wél deel aan een concept van elektrische wandverwarming dat is ingebouwd in de muur. Het systeem is geschikt voor nieuwe of gerenoveerde woningen, die een bijzonder lage warmtevraag hebben dankzij onder andere de modernste isolatie- en ventilatietechniek. In samenwerking met Saint-Gobain Gyproc hebben we dit soort woningen al op diverse plaatsen gerealiseerd. Dit concept wordt nog niet aan particulieren geleverd. 23
We zien u graag weer in 2021! Duurzaam 2020 is een eenmalige, digitale uitgave van Zorgeloos Wonen, het online-platform van Feenstra over duurzaam en veilig, comfortabel en gezond wonen. feenstra.com - 088 8455 000
1 Online Touch