D VOORWOORD VOORWOORD VOORWOORD VOORWOORD VOORWOORD VOORWOORD VOORWOORD RISICO’S, 100% ZEKER! We lopen allemaal elke dag risico’s, dat is zeker. De kop boven dit voorwoord laat zien dat risico en onzekerheid verschillende begrippen zijn. In het dagelijks taalgebruik worden ze vaak door elkaar gebruikt. In deze VIEWonVALUE zul je zien dat de auteurs deze begrippen gebruiken, en wél in de juiste betekenis. De auteurs betogen dat risicobeheersing begint met het onderkennen van relevante risico’s en die te concretiseren. Dat is wat anders dan een longlist van risico’s nastreven die vooral gericht is op volledigheid van een risicodossier. Denk ook aan een goede kostenbaten analyse. Ook dat blijkt lastig in de praktijk. Veel verschillende belangen leiden de aandacht af. In 2013 fraudeerden enkele Bulgaren met belastingtoeslagen voor 3,8 miljoen euro. Een flink bedrag, maar slechts een fractie van de 68 miljard die in die periode in de vorm van toeslagen werd uitgekeerd. Vervolgens stelde de Belastingdienst voor 25 miljoen extra aan controlemedewerkers bij de afdeling Toeslagen aan, zo meldt Jesse Frederik in de Correspondent van 16 januari jl. Grof geschut onder het motto ‘dit mag nooit meer gebeuren’; het gaat immers om belastinggeld. En vervolgens wordt onder druk van de politiek en de publieke opinie het systeem aangescherpt. De schade is inmiddels bekend. Ongeveer 22.000 slachtoffers die ieder 30.000 euro is toegezegd, circa 660 miljoen euro in eerste aanleg. En dit is pas het begin. De vraag die dit oproept is of een risico gemitigeerd, gereduceerd of geaccepteerd moet worden. In dit voorbeeld is het risico van fraude gereduceerd, maar de gevolgschade van de genomen maatregelen blijkt enorm te zijn. De schade van de fraude accepteren of juist alleen het oorspronkelijke incident mitigeren was een betere oplossing geweest. Maar dat is wijsheid achteraf. In het verlengde hiervan las ik in de Correspondent van 29 januari jl. een artikel van Michiel de Hoog, die Bert Zwart, wiskundehoogleraar en specialist in extreme value theory, aanhaalde. Kort gezegd komt het erop neer dat verregaande optimalisatie en het verhogen van efficiëntie kan leiden tot onbeheersbare risico’s omdat hierdoor in het ontwerp steeds minder marge zit om geringe afwijkingen op te vangen. Zo kan een kleine afwijking van het ‘normaal’ ontaarden in een ontwrichtende gebeurtenis. Als een van de voorbeelden noemt hij de beschikbare IC-capaciteit in de zorg die ingericht is op het gemiddelde. U allen welbekend wat dit betekent in de huidige situatie. Het viel mij op dat ik deze theorie en gedachtelijnen van Bert Zwart nergens expliciet ben tegengekomen in de artikelen in dit nummer. Genoeg artikelen in deze VIEWonVALUE die aanzet geven om zelf te blijven nadenken om risico’s en onzekerheden in het juiste perspectief te plaatsen. Laat het boerenverstand niet ten onder gaan aan het systeem! Ed Antoine, hoofdredacteur INHOUDSOPGAVE Voorwoord – Risico’s, 100% zeker! – 3 Interview: 25 jaar RISMAN: verleden, heden en toekomst van het leren omgaan met onzekerheden – 4 Een ding is zeker en dat zijn onzekerheden – 11 Dace Katern – 12 Probabilistisch ramen van levensduuruitgaven op basis van prijsindices – 16 Column Paul Beljaars – In de beperking herkent men de meester – 22 Risicomanagement en onzekerheid in maatschappelijk perspectief – 24 Vijf vragen aan... Paul Kreuger – 29 Fry Zinnig – 30 Hoe voorkomt de Cost Engineer kostenoverschrijdingen? – 32 Column Mark Kok – Is serious gaming een manier om risico’s en onzekerheden te managen? – 36 00:0 3
4 Online Touch Home