40e jaargang nr. 1967 - 18 november 2020 Een kleine geschiedenis van Lemelerveld en het Kanaal: Van woestenij naar bruisend dorp Lemelerveld, een klein dorp in het hart van Salland aan de rand van het Vechtdal. Een klein dorp, maar met een rijke historie. Aanvankelijk is er geen dorp te bekennen en is de naam alleen bekend als veldnaam. Er is nog geen kanaal te ontdekken. Het is een bijna onbewoond gebied, bevolkt door wat schaapherders, wat stropers en een enkele bezembinder. Iets later staan er wat boerderijen en een herberg. Het enige verkeer bestaat uit de postkoets op de Twentseweg, de handelsroute van Zwolle naar Twente en vandaar verder naar Duitsland. Maar wanneer begint Lemelerveld een beetje op Lemelerveld te lijken? Daarvoor moeten we terug naar de vroege negentiende eeuw. In die jaren kwam de industrialisatie van Overijssel een beetje op gang. Men had behoefte aan betere verbindingswegen voor de aanvoer van grondstoffen en het transport van textiel. Maar het wegennet was daarop niet berekend, een spoorweg lag er niet, straatwegen waren ongeschikt voor zwaar vervoer en de rivieren en beken waren over het algemeen niet bevaarbaar. Een kanaal, dat zou de oplossing zijn. Het besluit daartoe werd genomen in 1849. De OKM, de Overijsselse Kanalisatie Maatschappij, zag op aanbeveling van Gedeputeerde Staten van Overijssel in 1850 het licht. De vaarweg zou om en nabij de honderd kilometer lang worden. Opvallend detail: de Twentse industriëlen en textielsteden droegen, afgezien van Almelo, niet bij aan de plannen. Zwolle en Deventer daarentegen wel. Die wilden graag een graantje meepikken van de hoogconjuctuur in de textielsector. Een van de meest stimulerende krachten achter de aanleg van het Overijssels kanaal was Thomas Stieltjes, een bevlogen man die snel kon werken, maar nog sneller bleek te kunnen spreken. Hij werkte samen met de zoon van de bekende Gelderse schrijver Staring. Zij worden vaak in één adem genoemd. Samen schreven ze het rapport “De Overijsselsche Wateren”, dat het uitgangspunt zou worden voor de aanleg van het Overijssels kanaal. Stieltjes werkte bij de OKM onder directeur Leonard van de Kasteele. Toen de laatste in 1854 om gezondheidsredenen ontslag nam, werd Stieltjes de nieuwe directeur. Die functie bleef hij vervullen tot 1860. Advertentie In 1852 begon het eigenlijke werk met het uitdiepen van de al bestaande Nieuwe Wetering vanaf Zwolle tot aan Laag Zuthem. Vandaar ging het dwars door de bijna onbewoonde binnenlanden van Salland naar de Regge. Meer dan vijfhonderd arbeiders werkten dag in dag uit in een groot werkgelegenheidsproject met spaden en kruiwagens aan de realisatie van het kanaal. Ze verdienden dertig cent per kubieke meter uitgegraven grond.... Deze grond werd gebruikt voor de verhoging van de walkant waardoor men een soort jaagpad verkreeg. In 1853 voeren de eerste boten naar Zwolle. Twee jaar later was het kanaal doorgetrokken naar Almelo. De aanleg van het zijkanaal naar Deventer leverde de meeste problemen op, omdat de grondeigenaren uit de omgeving van Raalte dwars gingen liggen. In 1858 was de verbinding met Deventer een feit. Het laatste stuk van het kanaal liep van het huidige Vroomshoop dwars door de venen naar de Vecht bij de Haandrik. Daarmee waren alle werkzaamheden afgerond, inclusief de bouw en aanleg van tientallen bruggen en sluizen. De kanalen waren een hele vooruitgang voor de streek, maar op een andere wijze dan men gedacht had. Inmiddels had Twente een spoorwegverbinding gekregen en dat werd een stevige concurrent voor het vervoer over water. De turfindustrie profiteerde het meest van het kanaal. Dankzij deze afvoermogelijkheid ging men het veengebied sneller afgraven en werd ook de afwatering aanzienlijk verbeterd. Zo kwam het gebied tot agrarische ontwikkeling. De plek waar de aftakking in het kanaal van Dalmsholte naar Deventer begon, werd “de Deventer Punt” genoemd. Naar men aanneemt is op deze kruising het dorp Lemelerveld ontstaan. Hoe het verder ging vertel ik graag een volgende keer. © Bert rodenBurg Bronnen: Mijn Stad-Mijn dorp, SukerBiet.nl, thuiS in kranten, Canon van nederland, hiStoriSCheWerkgroep leMelerveld. Foto’S: MokWerF.nl, landSChap overijSSel
2 Online Touch Home