TWEE HERDERLIJKE PSALMEN Psalm 23 en 100 Vertaling en commentaar Alfred. E. Dekker Stichting Da-ath Colofon Titel: Twee Herderlijke Psalmen Vertaling tekst & commentaar: © Alfred E. Dekker, 2024 Uitgave: Stichting Da-ath In samenwerking met: Evangelie Om Niet Foto cover: Rick734’s Images via Canva ISSN 2772-8811 NUR 707

INHOUDSOPGAVE Onderwerp Voorwoord ................................................................ Psalm 23 tekst ........................................................... Vertaling .............................................................. Structuur ................................................................... Jahweh is mijn herder ............................................... In groene oasen ......................................................... Hij laat mijn ziel bijkomen ....................................... Hij voert mij in sporen van gerechtigheid ................ Ja, waarlijk, ook al ga ik ........................................... U, u staat bij mij ....................................................... U schikt voor mijn aangezicht .................................. Tot slot – wat betekent Psalm 23 voor ons?.............. Psalm 100 tekst ......................................................... Een dank- en aanbiddingspsalm ............................... Structuur ................................................................... Psalm tot dankbetoon ............................................... Weet dat Jahweh, Hij, Hij is de Elohim! .................. Gaat in Zijn poorten in dankbetoon .......................... Want goed is Jahweh ................................................ blz 6 6-7 7-8 8 8-10 10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-18 19 19-20 20 20-21 21-22 23-24 25 Tot slot – Psalm 100 en de brieven van Paulus ........ 25-26 5 TWEE HERDERLIJKE PSALMEN1 Psalm 23 en 100 Het beeld van herder en kudde heeft al eeuwenlang gelovigen aangesproken. In beginsel is het een beeld dat op God en Israël slaat en niet op gelovigen die in Christus Jezus zijn. Waarom dan toch de “herderspsalmen” 23 en 100? Omdat veel van de kostbaarheden in Gods schatkamer voor Israël ook voor de natiën buiten Israël van grote waarde zijn. Want het zijn juist die schatten die Gods karakter en bovenal Zijn liefde weerspiegelen. Zouden wij jaloers op Israël moeten zijn? Beslist niet, zoals mag blijken uit een vergelijking van de aardse schatten voor Israël met die van Paulus’ evangelie aan het slot van de toelichtingen. PSALM 23 1 Psalm van David. Jahweh is mijn herder, ik zal niet ontbreken. 2 In groene oasen doet Hij mij neerliggen; naar waterrijke rustplaatsen geleidt Hij mij. 3 Hij laat mijn ziel bijkomen. Hij voert mij in sporen van gerechtigheid ter wille van Zijn naam. 4 Ja, waarlijk, ook al ga ik in een ravijn met schaduwen van dood, kwaad vrees ik niet, want U, U bent bij mij; Uw knuppelstok en Uw staf - die vertroosten mij! 1 © Alfred E. Dekker, maart 2024, Rotterdam. Psalm 23 - januari 2006, herziening maart 2024; Psalm 100 – maart 2024. Alle aangehaalde Bijbelteksten zijn volgens de concordante vertaalmethode direct uit de grondtekst in het Nederlands overgezet. De in kleinere letters afgedrukte woorden, hoofdletters, lettertekens en versindeling staan niet in de Hebreeuwse grondtekst. In dit artikel zijn Jahweh en Elohim een weergave van het Hebreeuws. 6

5 U schikt voor mijn aangezicht de tafel, in bijzijn van mijn benauwers. U heeft mijn hoofd vet gemaakt met olie; Mijn beker is een boordevolle. 6 Voorzeker, goedheid en goedgunstigheid zullen mij volgen, al de dagen van mijn leven, en in het huis van Jahweh zal ik wonen, tot in de lengte van mijn dagen. Psalm van David. De woorden van deze psalm zijn aan David toegeschreven. David wist waarover hij het had, toen Hij Jahweh zijn herder noemde. Hij hoedde immers van jongs af aan de schapen van zijn vader. Op zekere dag werd hij van de kudde weggeroepen, omdat in zijn ouderlijk huis de profeet Samuël op hem wachtte. Bij zijn aankomst zei God tegen Samuël “Deze is het!” en beval hem de jongen te zalven. Wat zal het stil geweest zijn op dat grootse, indrukwekkende moment! De jongste, het kind dat in familierechtelijk opzicht achteraan in de rij van Isaï's kinderen stond, is door God als koning over Israël aangewezen! Na de zalving daalde Gods geest op hem neer. De rest van zijn leven zou die heilige geest David tot profetische woorden en daden drijven (1 Samuël 16:1-13). Eén van de vele vruchten daarvan is deze kostbare, bijzondere psalm. Psalm 23 wordt wel de "herderspsalm" genoemd. Dat slaat op het beeld van de herder in de eerste vier verzen. Het valt op dat David in de verzen 4 en 5 Jahweh direct aanspreekt. Daar heeft hij het over gevaren en vijanden. Zijn boodschap is duidelijk: nood brengt een mens dichter bij God dan wanneer hem alles voor de wind gaat. In nood en gevaar leer je God pas goed kennen. In de overige zinnen richt David zich tot de hoorders (of lezers) van de psalm en bezingt Gods weldaden. Het beeld van herder en zijn schaapskudde hoort bij uitstek bij Israël thuis. Niettemin laat David in deze psalm ook ons, 7 gelovigen in Christus, op eenvoudige wijze zien hoe Jahweh in een mensenleven werkt. De psalm toont daarmee belangrijke aspecten van Gods karakter. Hij is de Enige Die alles in alle dimensies overziet. Hij weet wat wij nodig hebben en Hij geeft ons dat ook, precies op tijd. Hoe grillig ons leven in de ogen van anderen ook lijkt, er loopt altijd een scharlaken draad door ... en die voert regelrecht naar Hem! Wij denken zo vaak dat wij degenen zijn die allerlei zaken in beweging gebracht hebben. Híj is het echter Die ons leidt! Hij heeft met ieder mens een persoonlijk plan dat op onnaspeurlijke wijze bijdraagt aan de voltooiing van Zijn grote plan van de eonen: God alles in allen (1 Corinthiërs 15:28). STRUCTUUR Relatie Gezichtspunt Herder - schaap 1 Hij Weldaden 2 3 4 U Gevaren Heer - huisgenoot 5 Hij Weldaden 6 TOELICHTING 1 Jahweh is mijn herder, ik zal niet ontbreken. De vertaling "ik zal niet ontbreken" komt het meest overeen met context en betekenis van het Hebreeuwse werkwoord, in tegenstelling tot de traditionele vertaling “mij ontbreekt niets”. Want David wéét dat hij tot Jahweh’s kudde behoort. Hij zal daar niet ontbreken. En hij verwacht alle heil alleen van Hem. De verzen 1-4 van de psalm laten Jahweh als Herder van Israël zien. Hoewel er met geen woord over schapen gesproken 8

wordt, kunnen we ons moeilijk voorstellen dat David zichzelf daarmee niet vergeleken zou hebben. David wist immers uit ervaring hoezeer het leven van schapen van de zorg van de herder afhing. Schapen zijn al sinds mensenheugenis als huisdier gehouden en zijn niet meer in staat om in de vrije natuur zelfstandig te overleven. Schapen missen het vermogen om zelfstandig naar water en voedsel te speuren. Zij kunnen zich evenmin tegen hun vele natuurlijke vijanden verdedigen. Een schaap dat door een val op zijn rug komt te liggen, wacht een zekere dood als het niet overeind geholpen wordt. Waarin schapen tekortschieten, daarin voorziet de herder. De herder is voor zijn schapen van levensbelang. Hoogstwaarschijnlijk had David bij deze psalm het Judese landschap voor ogen. Dat geeft in onze tijd een grotendeels bergachtige, dorre aanblik. Toch moet er in zijn dagen meer groen te zien zijn geweest dan nu, vooral in de regio van Bethlehem (letterlijk: "broodhuis") waar David is opgegroeid. David wist als herder hoe belangrijk zijn taak was om de schapen elke dag van voldoende water, voedsel en veiligheid te voorzien. De herder bepaalt wat goed voor de kudde is. Anders dan in de westerse wereld drijft de herder de schapen niet voor zich uit, maar gáát voor ze uit. Hij leidt ze met zijn stem (zie Johannes 10:3-4). Al roepend voert hij ze naar groene plaatsen, is voortdurend alert op gevaar, behoedt de schapen voor afdwalen en let constant op hun welzijn. Dat maakt het beeld van de herder die zich voor zijn schapen inzet des te sprekender en verhoogt de bijzondere schoonheid ervan. Het is een beeld dat laat zien wat Jahweh voor Israël betekent. Het laat een kant van God zien die ook voor ons, onbesnedenen, goed is te kennen. God laat in Zijn schepping niets aan stom toeval over! Na David is het beeld van God als herder nog vele malen in de Schrift toegepast, onder meer in Psalm 80, Jesaja 40:11 en Ezechiël 34. Het beeld en de profetieën worden in al hun glorie 9 onthuld als onze Heer Jezus verklaart: "Ik ben de uitstekende herder!" (Johannes 10:11). 2 In groene oasen doet Hij mij neerliggen; naar waterrijke rustplaatsen geleidt Hij mij. Op de middag moest de herder beschutting tegen de stekende zon voor zijn schapen vinden. Dan laat hij zijn kudde rusten op koele plaatsen met mals gras en fris water (zie Hooglied 1:7). David heeft ervaren hoe God in de hitte van het bestaan de zijnen toch van al het nodige voorziet. Alleen Hij weet wat een mens werkelijk nodig heeft en zal hem dat ook geven. Zei onze Heer Jezus niet herhaaldelijk niet bezorgd te zijn (Mattheüs 6)? En zei Zijn apostel Paulus niet hetzelfde: in niets bezorgd te zijn en God te danken bij onze gebeden en smeekbeden (Filippenzen 4:6)? Wij zijn immers in Christus onscheidbaar met Gods liefde verbonden (Romeinen 8). Wij zijn zelfs nu al gezegend met iedere geestelijke zegen te midden van de hemelingen (Efeziërs 1:3). 3a Hij laat mijn ziel bijkomen. Het is goed te weten dat de mens geen ziel heeft, maar ziel is. Dat leert ons Genesis 2:7 waarin letterlijk staat: "En Jahweh Elohim vormt de mens, stof vanuit de grond, en blaast in zijn neusgaten de adem van levenden en de mens wordt tot een levende ziel." De Schrift noemt dus wat God uit stof gevormd heeft “mens”, ook al is het nog geen levend mens. Pas wanneer God in die stoffelijke mens Zijn adem blaast, ontvangt die mens geest en leven. Het is juist die combinatie die de mens tot een levende ziel maakt! God biedt heel de mens gelegenheid om "bij te komen". In het Hebreeuws zegt David eigenlijk dat zijn ziel "terugkeert". Hier wordt geen terugkeer naar God bedoeld, maar een belangrijk effect van het volgen van God. Want de psalm heeft het niet over een weggelopen lid van de kudde, maar stilzwijgend over een in 10

vol vertrouwen volgend schaap. God kent als geen ander de mens die Hij uit stof van de aardbodem gevormd en leven gegeven heeft. Daarom biedt Hij hem steeds de gelegenheid om op krachten te komen, zich te herstellen, weer bij zijn positieven te komen. Wie de waan van de dag van zich afschudt, gevoelens van angst en paniek domweg opzijzet en tot het besef komt waar het werkelijk op aankomt - dat is God geloven en op Hem vast vertrouwen - laat zijn ziel bijkomen. Dat stelt een mens in staat om zonder reserve Gods stem te volgen, met Hem door dik en dun, door voor- en tegenspoed te gaan. Dat opent ook zijn ogen voor al wat God voor hem reeds gereedgemaakt heeft. Maar zijn wij, die in Christus zijn, ook niet Zijn maaksel, in Christus Jezus geschapen, voor goede werken die God – niet wij!- al tevoren had gereedgemaakt, opdat wij daarin zullen wandelen (Efeziërs 2:10)? 3b Hij voert mij in sporen van gerechtigheid ter wille van Zijn naam. Bij "sporen" moet u zich uitgesleten, vaste paden voorstellen. Herders maken daarvan gebruik om met hun kudde van de ene weide naar de andere te trekken. Hier gaat het om "sporen van gerechtigheid", waarbij Gods leiding onmisbaar is. Voor David en Israël geldt Gods wet als het juiste spoor.2 David gaf in Psalm 15 een reeks praktische voorbeelden van wat wandelen in sporen van gerechtigheid inhoudt. Hij wist aan welke voorwaarden voldaan moest worden om zich op zo'n pad te weten. Daarlangs leidt Hij allen naar hun bestemming, naar het doel zoals Hij dat overeenkomstig Zijn plan bepaald heeft ... "ter wille van Zijn Naam". David had eens moeten meemaken hoe in later eeuwen uit zijn geslacht Degene zou voortkomen die aan Gods naam de hoogst denkbare eer zou toevoegen: Jezus, Jesjoea, "Jahweh redt"! 2 Lees Spreuken 2, waar het Hebreeuwse woord voor "spoor" voorkomt in de verzen 9 (NBG51: weg), 15 (NBG51: dwaalweg), 18 (NBG51: pad). 11 Paulus getuigde van de kramp waarin de onbuigzame wet de mens brengt die haar naar de letter probeert te vervullen: "Ik, ellendig mens! Wie zal mij bergen uit het lichaam van deze dood? Genade! Ik dank God door Jezus Christus, onze Heer!" (lees Romeinen 7:18-25). Ook al was Paulus onberispelijk volgens de gerechtigheid die in de wet vastgelegd was (Filippenzen 3:6), besefte hij nu dat het slechts een vleesgebonden gerechtigheid was. Geheel anders is het met de verzoening gesteld. Het is de verzoening, door de Heer Jezus Christus tussen God en mensheid tot stand gebracht, die ons vrije toegang tot de Vader geeft (Romeinen 5:9-11; Efeziërs 2:18). Hieruit blijkt hoe overstelpend groot Gods liefde en genade is. Komen wij geen woorden tekort om Hem daarvoor te danken en te loven? Precies zoals de Herder en de Heer in de beeldspraak van deze psalm steeds ongevraagd het voortouw nemen, zo heeft God ongevraagd en in de allerhoogste, belangeloze liefde voor allen gerechtigheid en verzoening bewerkt. God neemt in ieders leven op beslissende momenten het initiatief. Daarom ook houdt geloof in: blindelings op Gods leiding blijven vertrouwen! 4a Ja, waarlijk, ook al ga ik in een ravijn met schaduwen van dood … Het Judese berglandschap is doorsneden van wadi's. Hoogstwaarschijnlijk heeft David hier de woestijn van Judea, ten zuiden van Jeruzalem, op het oog. Op internet zijn vele foto’s van wadi’s te vinden. Dat zijn droge rivierbeddingen waardoorheen pas na regenval waterstromen hun weg banen. In het droge seizoen worden ze vaak als weg gebruikt. Een wadi kan zich echter opeens verengen van een ruime, zonnige vallei tot een nauw en donker ravijn. In de zwarte schaduwen van de rotsen en spelonken kan zich allerlei gespuis schuilhouden, loerend op een prooi. In de duisternis van zo'n ravijn kan mens en dier een genadeloze dood wachten. Máár: hoe diep het ravijn ook moge zijn, daarboven is altijd een stukje hemel zichtbaar! Het is niet de 12

spreekwoordelijke tunnel, waarin je van alle kanten van God afgesneden bent en maar moet hopen aan het einde ervan licht te zien. Het is vreselijk om ingeklemd tussen steile wanden door een onheilspellende duisternis te moeten strompelen. Het is een beeld dat iedereen zal herkennen die in diepe nood heeft gezeten. Gelovigen hebben, vooral in deze tijd, geen garantie op een probleemloos leven. Paulus heeft dat aan den lijve ondervonden. Ook in Davids dagen kon een rechtvaardige Jood van een zonnig leven in een donkere en benarde situatie terechtkomen. Want in Psalm 34:19 zegt David: "Vele kwade dingen3 cent en meer in vervulling gaan nadat onze Heer Jezus Christus tot op het kruis alles volbracht had, uit de doden opgestaan was en plaats genomen had in heerlijkheid, aan Vaders rechterzijde. 4b … kwaad vrees ik niet, want U, U staat bij mij; Uw knuppelstok en Uw staf - die vertroosten mij. De herder kent de gevaren van duistere ravijnen. Hij heeft twee vaste attributen bij zich: een dikke stok, vaak voorzien van een zware, met metaal beslagen kop, en een staf. Met zijn dikke stok, een knuppel, verplettert hij de kop van giftige slangen en slaat de aanvallen van rovers en roofdieren af. De stok is tevens symbool van corrigerend gezag en van heerschappij.4 De schapen hebben bij duistere ellende één vast baken: hun herder die vooroploopt! Hij gaat hen voor, zij horen zijn stem en volgen hem. Dat is het kenmerkend gedrag van een herder. Voordat het kwaad hen kan bereiken, heeft de herder er met zijn knuppel al 3 Er staat in het Hebreeuws “kwaden”. 4 Voorbeelden: Job 21:9 (NBG51: roede); Psalm 2:9 (NBG51: knots); Psalm 125:3 (NBG51: scepter); Spreuken 22:15 (NBG51: tuchtroede); Jesaja 10:5 (NBG51: stok) en 11:4 (NBG51: roede). 13 overkomen een rechtvaardige". Daaraan voegt hij toe welke garantie God wel geeft: "uit alle zal Jahweh hem bergen". Dit zou pas voor honderd promee afgerekend. Voordat zij in blinde paniek een verkeerde richting kunnen inslaan, voelen ze al de aanraking van zijn staf. Een staf dient de herder tot steun, fungeert als het ware als een derde arm en is daarmee een zeer persoonsgebonden attribuut.5 Een schaap dat de staf voelt, voelt de herder zelf. Met Zijn knuppelstok en Zijn staf, symbolen van Zijn opperheerschappij en Zijn persoonlijke aandacht, leidt Jahweh, als een herder, Zijn schapen uit duisternis en dood naar licht en leven. 5 U schikt voor mijn aangezicht de tafel, in bijzijn van mijn benauwers. U heeft mijn hoofd vet gemaakt met olie; Mijn beker is een boordevolle. David verlaat hier het beeld van herder en kudde. De nauwe, persoonlijke relatie tussen hem de Jahweh wordt nu in een ander beeld voortgezet: dat van huisgenoot van Jahweh. Een betere positie kan hij zich niet wensen. En hoe hartelijk was de ontvangst! Toen hij arriveerde, had Jahweh zijn haren met welriekende olie ingevet – beeld van heilige geest - en hem een overvolle beker aangereikt – teken van verwelkoming en van alles waarin de gastheer zijn gast wil laten delen. Zo verzekerde een gastheer in het Oosten zijn gast ervan dat het hem aan niets zou ontbreken. En dat alles voor de ogen van zijn lijdelijk toeziende tegenstanders! David, als "man van oorlogen" (1 Kronieken 28:3 - NBG51: krijgsman), heeft vele vijanden gehad. Maar net zoals de schapen in de levensgevaarlijke wadi onder de bescherming staan van de ideale herder, Jahweh, zo staat hij nu als gast onder de bescherming van zijn oppermachtige Heer, Jahweh. Ook in deze hoedanigheid zal hij niets meer behoeven te ontberen. Dat herinnert ons direct aan Psalm 118:6 – “Jahweh is met mij, ik zal 5 Voorbeelden: 2 Koningen 4:29-31; 2 Koningen 18:21; Exodus 21:19 (NBG51: stok) en Zacharia 8:4 (NBG51: stok). 14

niet vrezen: wat kan een mens met mij doen?” (zie ook Hebreeën 13:6). 6 Voorzeker, goedheid en goedgunstigheid zullen mij volgen, al de dagen van mijn leven, en in het huis van Jahweh zal ik wonen, tot in de lengte van mijn dagen. Hij zal in het huis van Jahweh verblijven, huisgenoot van Jahweh zijn, niet voor bepaalde tijd, maar voor altijd. David zag dat huis, door Gods geest, als realiteit. David was immers een man van geloof (Hebreeën 11:32). Waar ter wereld zou hij meer geborgenheid, goedheid en goedgunstigheid kunnen genieten? David verlangde vurig voor Jahweh zo'n huis te verwerkelijken. Dat blijkt wel uit de omvangrijke en kostbare voorbereidingen die hij getroffen had, tot aan de bouwplannen toe. Hij mocht ze echter van Jahweh niet uitvoeren, omdat hij vooral een man van oorlogen was en bloed vergoten had. Zijn verlangen naar Jahweh's huis klinkt niet alleen duidelijk in zijn psalmen door, maar ook in zijn toespraak tot Israëls vorsten, waarbij hij de tempelbouw aan zijn zoon Salomo opdroeg (1 Kronieken 28). Daarin typeerde David de Tempel als "huis van rust" voor de ark en in gelijke zin als Gods "voetbank". Maar als profeet mocht hij het huis van Jahweh reeds als gerealiseerd voor zich zien! TOT SLOT Wat betekent Psalm 23 voor ons? Op een paar werkwoorden na staan ze alle in een tijdsvorm, die zowel op het heden als op de toekomst betrekking kan hebben. Dat betekent dat David hier niet alleen zijn ervaringen weergeeft, maar ook toekomstige feiten profeteert. Voor hem zal de psalm wederom en ten volle waarheid worden in het aan Israël 15 beloofde Koninkrijk dat zal aanbreken wanneer onze Heer Jezus Christus eenmaal Zijn voeten op de Olijfberg heeft gezet. Toch is het beeld van de herder Die Zijn kudde leidt, door de Vaderlijke liefde die daaruit spreekt, ook ons, onbesneden heidenen, niet vreemd. Wij weten immers dat onze Heer de uitstekende herder is Die daadwerkelijk Zijn leven voor Zijn schapen ingezet heeft. Hij was gehoorzaam tot de dood, de dood van het kruis (Filippenzen 2:8). Zonder Zijn gehoorzaamheid, Zijn dood, Zijn opstanding, Zijn verheerlijking en Zijn roepstem, door de apostel Paulus aan besnedenen en onbesnedenen verkondigd, zouden wij Hem nu niet als ons Hoofd gekend hebben. In Hem hebben ook wij beloften. Uit de veelheid daarvan heb ik slechts een kleine greep gedaan en ze naast de woorden van Psalm 23 gezet. Welke woorden vindt u het schitterendst? Psalm 23 Jahweh is mijn herder, ik zal niet ontbreken. In groene oasen doet Hij mij neerliggen; naar waterrijke rustplaatsen geleidt Hij mij. Hij laat mijn ziel bijkomen. Hij voert mij in sporen van gerechtigheid Brieven van Paulus Mijn God nu zal iedere behoefte van jullie vervullen in overeenstemming met Zijn rijkdom, in heerlijkheid, in Christus Jezus (Filippenzen 4:19). In alles ben ik sterk in Hem Die mij kracht geeft: 6Christus! (Filippenzen 4:13) Zoveel te meer dan, zullen wij, nu gerechtvaardigd in Zijn bloed, gered worden vanvanaf de verontwaardiging! Want indien wij, toen wij vijanden waren, met God verzoend waren door de dood van Zijn Zoon, zoveel te meer zullen wij, verzoend zijnde, gered worden in Zijn leven! Niet alleen zó echter, maar ook roemen wij in God door onze 6 'Christus' ingevoegd op basis van de tekst volgens de tweede corrector van de codex Sinaïticus. 16

Heer Jezus Christus door Wie nu de verzoening verkregen. (Romeinen 5:9-11). ter wille van Zijn naam. Daarom ook verhoogt God Hem uitermate schenkt Hem in genade de naam die is boven alle naam, opdat in de naam van Jezus zich alle knie buigt van de hemelingen en van hen die op aarde en van hen die onder de aarde zijn en alle tong van harte belijdt: "Heer is Jezus Christus!", tot verheerlijking van God, de Vader (Filippenzen 2:9-11). Ja, waarlijk, ook al ga ik in een ravijn met schaduwen van dood, kwaad vrees ik niet, want U, U bent bij mij; Uw knuppelstok en uw staf - die vertroosten mij! U schikt voor mijn aangezicht de tafel in bijzijn van mijn benauwers. U heeft mijn hoofd vet gemaakt met olie; Mijn beker is een boordevolle/. Voorzeker, goedheid en goedgunstigheid zullen mij volgen, tot in de dagen van mijn leven, Máár: in dit alles meer dan overwinnenden door Hem Die ons liefheeft! Want ik ben ervan overtuigd dat noch dood, noch leven, noch boodschappers, noch soevereiniteiten, noch heden, noch toekomst, noch krachten, noch hoogte, noch diepte, noch enig andere schepping ons zal kunnen scheiden van de liefde van God die is in Christus Jezus, onze Heer! (Romeinen 8:37-39). Dus dan zijn jullie niet langer gasten en tijdelijk verblijvenden, maar jullie zijn medeburgers van de heiligen en gezinsleden van God (Efeziërs 2:19). Gezegend zij de God en Vader van onze Heer Jezus Christus, Die ons zegent met iedere geestelijke zegen te midden van de hemelingen, in Christus, zoals Hij ons uitkiest in Hem vóór de nederwerping van de wereld, opdat wij heiligen en smettelozen voor Zijn aangezicht zijn, in liefde ons tevoren bestemmend tot het zoonschap door Christus Jezus voor Zichzelf, in overeenstemming met het welbehagen van Zijn wil, tot lofprijs van de heerlijkheid van Zijn genade, die ons begenadigt in de Geliefde (Efeziërs 2:3-6). en in het huis van Jahweh zal ik wonen, tot in de lengte van mijn dagen. Want de Heer zelf zal, met een bevel, met de stem van de vorst van de boodschappers en met de bazuin van God, afdalen van de hemel en de doden in Christus zullen eerst opstaan. Vervolgens zullen wíj, de levenden, de overblijvenden, gelijktijdig tezamen met hen weggerukt worden in wolken, tot 17 de ontmoeting van de Heer in de lucht. En zo zullen wij altijd tezamen met de Heer zijn. (1 Thessalonicenzen 4:16-17). 18

PSALM 100 1 Psalm tot dankbetoon. Roept het uit tot Jahweh, geheel de aarde! 2 Dient Jahweh in vreugde! Komt voor Zijn aangezicht in jubelliederen! 3 Weet dat Jahweh, Hij, Hij is Elohim! Hij, Hij is het Die ons gemaakt heeft en niet wij - Zijn volk en Zijn kleinveekudde van Zijn weide. 4 Gaat in Zijn poorten in dankbetoon, Zijn hoven in lofzang! Prijst Hem! Zegent Zijn Naam! 5 Want goed is Jahweh, tot in de eon is Zijn goedgunstigheid en van generatie tot generatie Zijn getrouwheid. Een dank- en aanbiddingspsalm Psalm 100 maakt deel uit van de groep van de Psalmen 90106, waarvan de dichter onbekend is evenals de tijd van ontstaan, maar die aan het boek Numeri gerelateerd is. De Joden noemen Numeri “In de woestijn” (b’midbar) en dat geeft beter aan waarover dat Bijbelboek gaat: Israël is onder aanvoering van Mozes uit Egypte getrokken, waarna het zich onderscheidt als Gods volk te midden van de volken. Het volk Israël onderscheidt zich scherp van de andere volken omdat het slechts één God kent als Jahweh en Elohim – respectievelijk Zijn Naam en titel – en uitsluitend Hem aanbidt. Psalm 100 getuigt daarvan door een reeks krachtige oproepen en karakteriseringen van hun Enige God. Die zijn echter niet alleen aan het eigen volk, maar aan geheel de aarde gericht. De Psalmen 93-100 hebben het feitelijk over de Messias die over de aarde zal regeren. In Psalm 100:3 wordt Hij gepresenteerd als de Herder die Zijn kudde zal weiden. Jahweh is als herder 19 voorgesteld ook in de Psalmen 23, 74:1, 79:13, 80:1, in Jesaja 40:11 en Ezechiël. 34:12. In eerdere Bijbelstudies is aangetoond welke unieke relatie bestaat tussen Jahweh en onze Heer Jezus Christus. Ik volsta hier kortheidshalve met te verwijzen naar Filippenzen 2:5-11. Opvallend is hoeveel werkwoorden in de verzen 1-4 van deze psalm in de gebiedende wijs meervoud staan: roept het uit, dient Jahweh, komt voor Zijn aangezicht, weet dat Jahweh Elohim is, gaat in Zijn poorten, prijst Hem, zegent Zijn Naam. In vers 5 wordt Jahweh’s goedheid, goedgunstigheid en geloofwaardigheid. geprezen. Zo persoonlijk als Davids getuigenis in Psalm 23 is, zo mondiaal is het perspectief dat Psalm 100 ons toont. STRUCTUUR Oproep tot aanbidding Wie Jahweh is Oproep tot aanbidding Wie Jahweh is TOELICHTING 1-2 Psalm tot dankbetoon. Het is de enige psalm die met mizmor l’todáh, “psalm tot dankbetoon” begint. Naar de betekenis wordt veel gegist, maar niemand weet het zeker. Zeker is wel dat het danken betrekking heeft op wat volgt, namelijk dankbaar zijn voor Wie Jahweh is en zal doen. Roept het uit tot Jahweh, geheel de aarde! 20 1-2 3 4 5

Dient Jahweh in vreugde! De psalm heeft onmiskenbaar een profetisch gehalte zoals wij vooral in vers 4 zullen zien. Gelet op het verband met Psalm 98 zou het om het toekomstige Koninkrijk kunnen gaan, temeer daar de gehele aarde opgeroepen wordt zich tot Jahweh te richten, Hem te dienen en voor Zijn aangezicht feestliederen ten gehore te brengen. Komt voor Zijn aangezicht in jubelliederen! “Voor Zijn aangezicht” kan iedere plaats op aarde zijn, maar in het bijzonder Gods huis, de Tempel. 3 Weet dat Jahweh, Hij, Hij is Elohim! “Weet” houdt in deze context meer in dan iets louter cognitiefs. Het gaat om een weten dat erkenning en besef inhoudt van Wie Hij als Jahweh is en wat Hij als Elohim doet. Als Elohim zet Hij alles op die plaats die in Zijn voornemen van de eonen past. In de Septuaginta is theos (ons woord voor “God”) de vertaling van Elohim met dezelfde betekenis. Jahweh is de naam die in nauw verband staat met de tijd van de vijf eonen. Volgens de Hebreeuwse Schrift biedt alleen Jahweh uitkomst. Voor Zijn volk bestaat geen andere naam die voor hulp kan én mag worden aangeroepen. Hierin kwam geen verandering, toen het Woord vlees werd om Zich als Redder te openbaren. Jezus' naam betekent immers “Jahweh-Redder”. De apostel Paulus wist als geleerde Jood exact wat hij, als de mond van de Kurios, de in heerlijkheid wonende Heer Christus Jezus, schreef toen hij het had over Hem in de “vorm van God”. (Filippenzen 2:5-8). De Joden hebben dat van onze Heer noch geweten, noch willen weten, toen zij Hem door de Romeinen lieten kruisigen. De profeet Zacharia die het woord van Jahweh uitsprak, voorzegde niet voor niets dat zij intens verdriet en leed zullen hebben als “zij Mij aanschouwen Die zij hebben doorstoken” (Zacharia 12:10; zie ook Openbaring 1:7). 21 Hij, Hij is het Die ons gemaakt heeft en niet wij - Zijn volk en Zijn kleinveekudde (Strongnr. 06629) van Zijn weide (Strongnr. 04830). Het is ontegenzeggelijk Gods werk waardoor het volk Israël tot Zijn volk gemaakt en uit alle volken afgezonderd is. Het volk heeft op aarde de hoofdrol bij de uitvoering van Zijn voornemen van de eonen (Efeziërs 3:11). Dat voornemen omvat overigens niet alleen Zijn plan met de gehele aarde, maar ook de hemelse bestemming van de uitgeroepen gemeente die het lichaam van Christus is. Over dat laatste aspect gaan de brieven van Paulus die door Christus Jezus speciaal daartoe geroepen is. De kudde is het beeld van Israël dat door Jahweh Elohim geleid wordt in de weide die Hij voor hen bestemd heeft. In de context wordt het betreffende woord tzon vaak genoemd naast het woord voor runderen. Het moet dus om een bepaalde categorie vee gaan. Dat blijkt duidelijk uit onder mee Leviticus 1:10 waar het gespecificeerd als schapen plus geiten. Bedoeld is dan ook een “kleinveekudde”. De kudde bevindt zich op Jahweh’s weide. Het betreffende Hebreeuwse woord, mar’iet, is afgeleid van de stam ra’ah. Die stam heeft onder meer in deze context heeft alles te maken met beweiden, grazen, hoeden. Daarvan afgeleid is ook het zelfstandig naamwoord voor “herder” dat in Psalm 23:1 voorkomt. Hier betreft het de plaats waar gegraasd wordt en de herder zijn taak vervult: de weide. 22

4 Gaat in Zijn poorten in dankbetoon, Zijn hoven in lofzang! Prijst (Strongnr. 03034) Hem! Zegent Zijn Naam! Ook deze oproepen gelden, gelet op vers 1, de gehele aarde en niet alleen aan Israël. Voor de gehele aarde staan de poorten open. Alle heidenen hebben echter uitsluitend toegang tot de aan hen toegewezen (voor)hof, de “voorhof van de heidenen”, en de Joden tot de hoven waar het volk Israël en de priesters hun plichten mogen vervullen. Maar ongeacht wie in welke van de hoven staan - állen kunnen daar God loven, prijzen en Zijn Naam zegenen. “Prijst” is een werkwoord dat van de ca. 120 vindplaatsen ca. 70 maal in de Psalmen voorkomt. De stam, iadáh, drukt een “werpen”, iets uitbundigs uit. Blijkens de context gaat het om het eruit gooien van emoties van blijdschap, dankbaarheid, liefde, alles samengebald in het vertaalwoord “prijzen”. De Septuaginta heeft hiervoor het werkwoord exomologeô gebruikt. Dit Griekse woord, Strongnr. 1843, komen wij ook in de brieven van Paulus tegen: Romeinen 14:11 en 15:9, Filippenzen 2:11. Het behelst daar specifiek een huldigen, een belijden en erkennen als een vorm van lofprijzing. Zoals eerder opgemerkt, is deze psalm profetisch. De woorden van dit vers roepen het beeld op van Gods tempel. Maar welke Tempel? De tabernakel kende geen hoven waar ook heidenen mochten komen, maar was een huis van God te midden van het door Hem gevormde volk Israël. Het gaat ook niet om het Jeruzalem dat in de vijfde, laatste eon, zal zijn, omdat daarin geen tempel voorkomt. De tempel die Salomo bouwde, beantwoordt evenmin aan het mondiale perspectief van deze psalm. Maar wanneer wij de boodschap van de verzen 1 en 4 in aanmerking nemen en vooral in vers 5 de zinsnede “tot in de eon”, kan het niet anders gaan dan om de Tempel in de vierde eon, de eon van het duizendjarig Koninkrijk. 23 De profeet Ezechiël, een tijdgenoot van Jeremia, verbleef met vele volksgenoten in Babylonische ballingschap toen hij onder meer het gedetailleerde visioen over de Tempel ontving. Wat men dan zou verwachten, namelijk de bouw ervan bij terugkeer in het beloofde land, gebeurde niet en dat zou later, tot heden toe, ook niet gebeuren. De tempel die Herodes bouwde, komt niet in aanmerking als de tempel waarop Psalm 100 betrekking zou kunnen hebben. De tempel van Herodes was immers het initiatief van een vorst die allesbehalve paste in de rijen van Israëls gezalfde koningen. Bovendien had niet God daar Annas en later Kajafas als hogepriester aangesteld, maar waren zij door de Romeinse overheerser benoemd. Het is zelfs de vraag of zij ooit als zodanig gezalfd zijn. Herodes’ tempel was schitterend vanbuiten maar hol vanbinnen: zonder de ark van het verbond en verlaten van de heerlijkheid van Jahweh (Ezechiël 10). Die tempel is daarna dan ook het toneel worden van taferelen die voor God een gruwel zijn en bovendien het voorspel vormen van wat tot het fenomeen “antichrist” zal leiden. Kortom, de plaats van deze tempel is in de loop van meer dan 2000 jaar dermate ontheiligd dat zij voor de heiligheid en heerlijkheid van Jahweh absoluut en voorgoed ongeschikt is geworden. Daaraan zal geen rode vaars meer iets kunnen veranderen. God heeft echter bij monde van Zijn profeten anders beschikt. Aan Ezechiëls visioen refereerde vele eeuwen later Johannes op Patmos in het boek “Openbaring van Jezus Christus” toen hij opdracht kreeg de tempel van God te meten, behalve de hof die aan de natiën gegeven was (Openbaring 11:1-2). Als maatstaf kreeg hij een “riet gelijke een staf”. Dat is opmerkelijk, temeer daar wij in Psalm 23:4b lezen dat een staf, vertaald als knuppelstok, een vast attribuut van een herder is. 24

5 Want goed is Jahweh, tot in de eon is Zijn goedgunstigheid en van generatie tot generatie Zijn getrouwheid (Strongnr. 0530). Dit zijn frasen die verwijzen naar de toekomst en in het bijzonder naar de vierde eon, namelijk die van het Koninkrijk waarin onze Heer als de Gezalfde koning, hogepriester en profeet zal optreden. “Getrouwheid” is de vertaling van êmoenáh, dat de stamletters amn bevat. Die stam kennen wij ook in “amen”. Die stam drukt zekerheid, steun uit. In dit woord klinkt dat in velerlei context door en is daarom vertaald met “getrouwheid”. In de Septuaginta is het wat vrijer vertaald met “waarheid”, alêtheia. “Getrouwheid” is een van de kenmerken van Jahweh die de psalmist noemt naast Zijn goedheid (Strongnr. 02896) en goedgunstigheid (Strongnr. 02617). Deze woorden vormen een hecht paar dat vooral in de Psalmen vaak voorkomt, zoals in Psalm 23:6. TOT SLOT Laten wij Psalm 100 eens vergelijken met een paar grepen uit de schatkamer van Paulus’ brieven: Psalm 100 Roept het uit tot Jahweh, geheel de aarde! Dient Jahweh in vreugde! Komt voor Zijn aangezicht in jubelliederen Brieven van Paulus Daarom ook heeft God hem uitermate verhoogd en Hem in genade de naam boven alle naam geschonken, opdat in de naam van Jezus zich alle knie buigt van de hemelingen en van hen die op aarde en van hen die onder de aarde zijn, en alle tong van harte belijdt: “Heer is Jezus Christus” tot verheerlijking van God, de Vader. (Filippenzen 2:11) 25 Weet dat Jahweh, Hij, Hij is Elohim! Hij, Hij is het Die ons gemaakt heeft en niet wij - Zijn volk en Zijn kleinveekudde van Zijn weide. Gaat in Zijn poorten in dankbetoon, Zijn hoven in lofzang! Prijst Hem! Zegent Zijn Naam! Want goed is Jahweh, tot in de eon is Zijn goedgunstigheid en van generatie tot generatie Zijn getrouwheid. Want Zin maaksel zijn wij, die geschapen worden in Christus Jezus voor goede werken, die God van tevoren heeft gereedgemaakt, opdat wij daarin zullen wandelen (Efeziërs 2:10) Gezegend zij de God en Vader van onze Heer Jezus Christus, Die ons zegent met iedere geestelijke zegen te midden van de hemelingen, in Christus (Efeziërs 1:3). Hem zij de heerlijkheid in de uitgeroepen gemeente en in Christus Jezus in alle generaties van de eon der eonen! Amen! (Efeziërs 3:21). ‘t Is Liefde die genade geeft, om niet, in overmaat, ’t Is Liefde die wie daaruit leeft, verheft tot hoogste staat. ’t Is Liefde Die ons hart bewerkt door Christus, onze Heer. Zijn liefde is ’t die ons versterkt te leven tot Zijn eer. ’t Is Liefde Die ons pad verlicht, wijst waar wij moeten gaan. ’t Is Christus voor Wiens aangezicht wij stralend zullen staan.7 7 Rotterdam, 24 maart 2013. 26

GOD EN DE NATIËN A.E. Knoch Stichting Da-ath Colofon Oorspronkelijke titel: Gott und die Nationen A.E. Knoch Konkordante Schriftenreihe, nr. 240 Unausforschlicher Reichtum – 1998, 1999, 2000 © Konkordanter Verlag, Birkenfeld. konkordanterverlag.de Vertaling: Rita Buurveld - Jansen Redactie: Date Gorter Uitgave: Stichting Da-ath, Capelle aan den IJssel, da-ath.nl Met schriftelijke toestemming Konkordanter Verlag Omslag: Evangelie Om Niet evangelieomniet.nl Foto cover © bjdlzx via Canva ISBN 978-94-6266-702-0 NUR 707

INHOUDSOPGAVE Blz. Inleiding – wat is een natie? ............................... 7-8 Volkeren of natiën .............................................. 8-9 Een nieuw begin ................................................. 9-11 Na de dagen van Salomo .................................... 11 Natie tegen natie ................................................. 11-14 Nationaal of individueel? ..................................... 14-16 Verzoening – nationaal, individueel ................... 16-21 Redding – nationaal, individueel ........................ 21-24 De olijfboom ....................................................... 24-25 Bomen in de Schrift ............................................ 25-26 Vrede van God met de mensen ........................... 26-27 Gerechtigheid en ongerechtigheid ...................... 27-28 De takken van de olijfboom ................................ 28-31 Waarom zijn er natiën? ....................................... 31-32 De mens kan niet regeren zonder God ................ 32-33 Menselijk falen is nodig in Gods plan ................. 35-38 Gods handelen met natiën en individuen ............ 38-40 Menselijk regeren begint ...................................... 40-46 De regering van God ........................................... 46-52 Het regeren van God door richters ...................... 52-58 Israël onder de wet .............................................. 58-65 Kwijtschelding van zonden ................................. 65-69 De genade van God ............................................. 69-71 De ware basis van vrede ..................................... 72-78 De era’s van de natiën .......................................... 78-81 Politieke voorrangspositie .................................. 81-85 Religie – de wortel van politiek falen ................. 85-86 Religieuze ontmoetingen ...................................... 86-87 5 Israëls verwerping ............................................... 87-88 De zonen van Eli en Samuël ............................... 88-89 De koningen van Israël ....................................... 89 De aanwezigheid van Christus ............................ 89-92 De Joodse wereldregering ................................... 93-97 Het hoogtepunt van Israëls afvalligheid .............. 97-103 Meer uitgaven van stichting Da-ath .................... 104-110 6

God en de natiën Wat is een natie? Inleiding Deze vraag is niet onterecht, want sommigen zien dit niet zo duidelijk. Wie het trefwoord natie opzoekt in een erkend woordenboek, vindt: “alle mensen, die oorsprong, taal, zeden, et cetera, gemeen hebben” (Van Dale). De encyclopedie stelt, dat dit een bewuste, gewilde politieke gemeenschap is. Die wordt meestal door een meerderheid van een volk met dezelfde taal gedragen. Maar zij kan ook groepen en rassen van vreemde afkomst en andere talen opnemen. Voorwaarde is, dat die min of meer vrijwillig trouw aan haar betuigen. Elders lezen we, dat het gaat om een gemeenschap van mensen van dezelfde afkomst en dezelfde taal. In dit geval zouden de Verenigde Staten van Amerika beslist geen natie zijn. Zwitserland zou dat evenmin zijn. Het is niet helder. Binnen de Schrift is de betekenis wel duidelijk. Hoewel figuurlijk gebruik problemen oplevert. Het Konkordantes Neues Testament 1 vermijdt heidenvolk(en), en vertaalt consequent Nation [natie] of Nationen [natiën]. Hoewel Heiden/Heidenvölker in het Duits vaak gebruikt worden. Maar is Israël dan een volk van heidenen? Als heidenen en natiën hetzelfde zijn, dan is Israël een heidens volk, en zijn alle andere volkeren dat ook. Natuurlijk zijn wij geen heidenen zoals de kerk dat woord gebruikt, maar een natie. 1 Afkorting: KNT, uitgave Konkordanter Verlag, Birkenfeld, BRD. 7 Wanneer wij deze woorden door elkaar halen, kunnen wij het woord van God niet goed begrijpen. Hier duiken problemen op. Wij wilden mensen van een natie ‘nationalen’ noemen. Dat is verwarrend. Laat hij dan voor u als een ‘nationale’ … zijn Mat.18:17 zou dan inhouden, dat zo iemand als lid van de natie Israël behandeld moet worden. Waarom? Omdat natie in het enkelvoud, op zich, betrekking heeft op Gods uitgekozen volk. Israël is niet een heilig ‘nationale’, het is onverstandig het zo te noemen, én taalkundig incorrect. Dan zou dit woord zowel letterlijk als figuurlijk niet uniform vertaald kunnen worden. In de stijlfiguur weglating2 worden sommigen uit of gelovigen uit de natiën kortweg: natiën genoemd. De context laat zien wat bedoeld wordt. In de praktijk kun je deze stijlfiguur met betrekking tot alle natiën nauwelijks toepassen. Daarom is de uitdrukking in de Griekse Schrift (NT) altijd letterlijk. Het betekent niet alleen heel de mensheid of alle volkeren. Het wijst ook naar alle politieke entiteiten naast Israël, waar de tekst dit vereist3. Volkeren of natiën Eerst stellen we vast, dat natiën niet bestonden vóór de grote vloed. Toen leefden daar mensen van dezelfde afkomst met dezelfde taal, die overal verstaan werd. Ze 2 Ellips: weglating van een of meer woorden in een zin die door lezer er makkelijk bij bedacht kunnen worden, vaak als retorische figuur. 3 Zie onder meer: Matt.10:18; 24:9,14; 25:32; 28:19; Mark.13:10; Luk.21:24; 24:47; Hand.14:16; 15:17; 17:26; Rom.1:5;15:11; Gal.3:8; Op.7:9; 14:8; 18:3. 8

hadden ongeveer dezelfde zeden, gewoontes en gebruiken. En ze woonden in vrijwel dezelfde landstreek. Over het algemeen gelden deze factoren als definitie voor natie. Maar dat is niet helemaal correct. Waarom niet? Omdat dergelijke omstandigheden aanwezig kunnen zijn, zonder dat een natie bestaat. Vóór de grote vloed waren er geen natiën, omdat regering ontbrak. Willen wij Gods woord goed begrijpen, dan moeten wij hier echt rekening mee houden. Voor een natie is politieke eenheid nodig. Wanneer zien we natiën? Na de spraakverwarring -door God veroorzaakt- bij Babel. Toen bleek de mensheid niet langer de eenheid te zijn die ze was. De volken van die tijd werden over het aardoppervlak verspreid Gen.11:8. Dat is het ontstaan van natiën. Zij begonnen als taalkundige eenheid Gen.11:1, maar vervolgens lezen we van diverse natiën met verschillende talen Gen.11:9. En van koningen, die over volkeren regeren. Het zijn dan politieke eenheden onder gemeenschappelijk bestuur. Als wij bij Abram komen, is het belangrijk, dat wij in verband met hem twee lijnen onderscheiden. In Genesis 15, waar van rechtvaardiging sprake is, kijkt hij naar de sterren. Hij leert dat hij door geloof gerechtvaardigd wordt. Hier wordt niet over natiën gesproken. Daar klinkt nog niet, dat hij de vader van een menigte natiën zal worden Gen.17:4. Een nieuw begin Aan Abram is niet alleen een talrijk nageslacht beloofd. En hem is niet alleen rechtvaardiging door geloof aangezegd. Maar wij zien bij Abraham later Gen.18, dat God teruggaat naar het vlees en hem zowel een grote natie -Israël- 18:18; 9 als andere natiën belooft. Hier zien we een nieuw begin van God in Zijn handelwijze met regering op de aarde. Tot hiertoe lezen we in de Schrift weinig over hoe Gods omgaan met natiën. Zij waren verstrooid, en Hij liet hen hun eigen wegen gaan Hand.14:16, tot ze rijp waren voor gericht. Toen werden zij vernietigd als Sodom en Gomorra en de Kanaänieten in het beloofde land. Toen God Zich echter tot Abram wendde, voorzag Hij in een bijzondere natie, waardoor Hij de aarde zal regeren. Het is opmerkelijk, dat deze natie, eerder aan Abraham toegezegd, niet een natie genoemd werd, zolang ze nog niet georganiseerd waren. In het eerste deel van Exodus wordt gesproken over het volk Israël Ex.1:9, dat met de Farao van doen had. Niet eerder dan bij de Sinaï spreekt Mozes tot God en zegt: Zij zijn Uw natie Ex.33:13. Toen had Mozes ze georganiseerd, toen zijn schoonvader bij hem kwam en ze een kleine regering hadden Ex.18. Dat is de eerste hint die we krijgen over de vervulling van de belofte aan Abraham. Zij waren nu een natie. Daarvoor waren zij een volk. Het is interessant, de grondbetekenis van beide woorden volk en natie in het Hebreeuws te leren kennen. We nemen het woord gui (de Joden zeggen vaak goi)4. De betekenis hiervan, zoals verderop gebruikt, is lichaam. Het gaat om het menselijk lichaam, een goed georganiseerde eenheid. Dat begrijpen wij, omdat wij dit woord ook zo kennen. Men spreekt ook van kerkelijke en wetgevende lichamen. Als contrast is het woord voor volk: om5 (meestal zegt 4 יוג in Hebreeuws; door interpunctie uitspraak: goj (is gui) 5 מע (Hebreeuws), door interpunctie uitspraak: am (is om) 10

men: am - ammi/lo-ammi Hos.1:9,12;2:22), dat met betekent. Een natie is een organische politieke eenheid. Als volk waren zij puur een vereniging van 1 of meerdere groepjes, zonder politieke organisatie. Volgens de Schrift waren ze allang een volk, voordat ze een natie werden. Als je een aantal mensen bij elkaar hebt, vormen zij geen natie, tenzij er organisatie is. Een natie is, zo lijkt mij, volgens de Schrift, een politieke entiteit, een lichaam. Na de dagen van Salomo Om nog duidelijker te krijgen wat een natie is, Bekijken wij de natie Israël op later tijdstip. Na Salomo waren zij twee natiën 1Kon.12-16. Toen dit gebeurde, veranderden zij hun taal en hun gebruiken niet. Het verschil was dat ze verschillende koningen hadden. Het was een politieke verandering, die van hen twee natiën maakte. Toch zijn het niet twee volkeren. Het is belangrijk vast te stellen dat groot verschil bestaat tussen een natie en een individu in een natie. Dat ziet men vaak niet. Sommigen zeggen, dat elk individu (van een natie) als het geheel moet zijn. Men moet dus van dezelfde soort zijn - met identiek gedrag. Dat wil zeggen: elk bij die natie horend persoon moet dezelfde karakteristieke kenmerken hebben. Dat is niet logisch. Natie tegen natie Leerzame passages zijn te vinden in verband met de era van het einde; de tijd waar wij in leven. Overdenkingen over deze tijd kunnen helpen de implicaties van deze term te begrijpen. Onze Heer zei van tevoren, dat natie tegen natie en koninkrijk tegen koninkrijk zal opstaan Mat.24:7. In die tijd zullen de Joden vanwege Zijn naam gehaat worden 11 door alle natiën Mat.24:9. Voorbeelden van hoe dat zal zijn, kunnen wij ook in onze dagen zien. Natiën worden tegen natiën opgezet. Maar kunnen wij dan concluderen, dat ieder individu van een natie tegen elk individu van een andere natie zal opstaan? Zeker niet. Het gaat hier niet om iets persoonlijks. Iemand kan om persoonlijke redenen wel met een lid van een andere, vreemde natie een flinke woordenwisseling hebben. Dat is heel wat anders dan wanneer natiën elkaar de oorlog verklaren. In afzonderlijke natiën zijn er personen en groepen die niet in opstand komen tegen de politieke vijanden van hun natie. In alle natiën zijn overblijfsels (groepjes burgers), die het met de politiek van de regering niet eens zijn. In democratische landen vormt zo’n rest geen meerderheid aan stemmers. Zo’n rest heeft niet voldoende politieke invloed. In oorlogstijd kan zelfs een grote meerderheid geïntimideerd zijn door noodverordeningen en dictatoriale maatregelen. Nochtans is de natie als zodanig in oorlog. De belastingen, betaald door dissidenten, ondersteunen dan zelfs het gewapend conflict, of zij het er nu mee eens zijn of niet. En of de natie nu overwint of verliest; het raakt iedereen die erbij hoort. Iedereen kan zijn bezittingen, hun thuis of geliefden, zelfs het leven verliezen. Ook als zij persoonlijk niet deelnemen aan nationale oorlogvoering. Israël: Ik denk, dat wij daar groot verschil kunnen zien tussen individu en natie. Iedereen kan begrijpen, dat de haat tegen de Joden vandaag de dag grotendeels nationaal en niet persoonlijk is. In potentie zijn ze een natie, volgens hun bestemming. Het grootste probleem met de Joden is, dat zij natie willen zijn in een tijd dat God dat niet wil. 12

Ik heb Joden ontmoet in Palestina en voerde gesprekken met ze; en ik heb gevechten tussen hen en de Arabieren gezien. In vrijwel alle gevallen was het karakter van de individuele Jood niet het punt. In Europa kwam een jonge Jood naar mij toe, een gelovige, die ook diverse problemen had. Wat was niet omdat hij iets verkeerds had gedaan, maar omdat hij Jood was. Daar waren anderen die wilden dat ik ze hielp om in dit land te komen. Hun moeilijkheden kwamen simpelweg voort uit het feit dat zij Joden waren. Nationaal of persoonlijk gericht zijn verschillend, want ze zijn gebaseerd op afzonderlijke ideeën. Hier speelt de wereldpolitiek een belangrijke rol. Nadat Israël een tijd lang een eigen koninkrijk had, schakelde God in politiek opzicht om en werd Nebukadnezar het hoofd. Nu leven we nog steeds in de era’s van de natiën Luk.21:24. Sedert de tijd dat Israël faalde tot aan de dag van de wederkomst van Christus continueren de era’s van de natiën. Nu zijn zij (de natiën) politiek het hoofd. In ieder geval gebruikt God altijd het woord natiën, om de omvang en de reikwijdte van Zijn handelen aan te geven. Dat wordt altijd gemeten in politieke eenheden. Israël is een natie, en de rest van de mensheid bestaat uit andere natiën, die ook een andere bestemming in Gods plan hebben. Israël zal een natie van koningen en priesters zijn Ex.19:5; Deut.7:6; 1Petr.2:9. Zo lezen wij Schriftgedeelten die naar hun toekomstige taak verwijzen en deels politiek of religieus zijn. Mattheüs gaat overwegend over koningen en natiën. Daarin zien we Christus als Zoon van David, de Koning. Ook als Zoon van Abraham, van wie de natie afstamt. Lukas gaat terug tot op Adam, de mens, en 13 Johannes getuigt van Hem als de Zoon van God. De visie in Mattheüs is nationaal, maar Israël als natie deelt niet in aan de regering over de aarde in deze tijd (van genade). In de toekomst, volgens Gods plan, zal de natie Israël leidend zijn. De apostelen delen daarin. Zij zullen niet delen in het lijden van de natie. Er zijn individuele mensen binnen de natie die niet hetzelfde ondergaan als heel de natie. Wij moeten altijd nauwkeurig onderscheiden tussen wat nationaal is en wat de individuen zijn die tot deze natie behoren. Belangrijk is, dat wij de letterlijke betekenis van het begrip natie begrijpen. Zoals we eerst de letterlijke betekenis van het woord dood moeten kennen om de figuurlijke te kunnen verstaan, zo geldt dat ook voor het woord natie. Deze figuurlijke betekenissen komen vaak voor, zeker in Paulus’ brieven. Het belangrijkste probleem ligt in het gebruik van het woord natie voor één of meer individuele leden van een natie. De onbesnedenen worden regelmatig met de natiën aangeduid. En dat is kortweg de uitdrukking voor hen die tot de natiën behoren. Wij hopen duidelijk te hebben, dat de betekenis van natie in de Schrift gaat over hen die onder dezelfde politieke regering vallen. Nationaal of individueel? Kwam heel Israël in het beloofde Land? Deze vraag zal sommigen misschien verwarren. Want wij weten toch uit de Schrift, dat het grootste deel niet het beloofde lotdeel6 bereikte. Zij kwamen om in de woestijn 1Kor.10:5. In plaats van hen in Kanaän te brengen liet Jahweh hen sterven toen 6 Het land is onder Jozua door loting verdeeld over de 12 stammen. 14

zij Hem niet vertrouwden. Hij liet hen vanwege hun ongeloof het land niet binnengaan. Desondanks lezen wij bij Jozua, dat, toen zij in het land arriveerden, heel Israël gered werd. En dat ondanks het feit, dat de meerderheid voor die tijd omkwam. Ze werden allen als een natie gered, hoewel dit in individueel opzicht -naar verhoudingeen klein aantal was. Maar twee van die hele generatie kwamen door de Jordaan heen. Daar kan een theologische discussie over ontbranden. De een zou beweren, dat zij wel het land binnengingen, een ander ontkent. Zoiets ontstaat wanneer men niet het verschil tussen de natie en de individuele mensen ervan in acht neemt. In het woord van God is dit verschil erg belangrijk. Zonder dit onderscheid raken wij onvermijdelijk in problemen en zelfs in verraderlijke dwaling. Het kan ons zelfs zo ver brengen, dat we het hart uit Gods openbaring voor deze genadetijd wegnemen. Het zou ons van de allerhoogste toppen van Zijn liefde afwerpen. Het gevaar is dus, dat het verwoestend uitwerkt op de genade. Dit zou de ergste misdaad zijn die in dit beheer mogelijk is. De genade kleineren is slecht gedrag. Wij kunnen inschikkelijk zijn voor hen die uit de genade vallen Gal.5:4. Laten wij echter ons uiterste best doen om iedere uitleg te weerstaan, die ons berooft van het meest waardevolle bezit. En dat is de heerlijkheid van Zijn genade voor ons in Christus Jezus. Om dit te doen, moeten wij leren onderscheid te maken tussen Gods handelwijze met Zijn heiligen en die met de natiën van onze dagen. Wat betreft Israël zou het eenvoudig zijn dit verschil te zien. Individuele Israëlieten kwamen om vanwege hun 15 ongeloof in de woestijn. Zij gingen niet het beloofde land in. Maar de natie werd doorgeleid om het beloofde lotdeel in te gaan. Een volk bestaat uit individuen. Dit lijkt voor ons tegenstrijdig. Door heel de Schrift heen zien wij zulke contrasten. Als wij ontdekken hoe dat zit, hebben wij de sleutel in handen. En kunnen wij waarheden ontsluiten die voor sommige heiligen zeer lastig zijn om te verstaan. Verzoening – nationaal en individueel Eerst willen we het feit benadrukken, heel de Schrift in zijn eigen verband moet blijven staan. Anders wordt het erger dan dwaling. Het wordt dan dwaling met een dikke laag camouflage die er als waarheid uitziet. In Romeinen staat de voor vandaag geldende waarheid van God. Die laat God echter zien vanuit twee verschillende gezichtspunten. Aan het begin van de brief zien we de individuele kant. Twee grote waarheden van het huidige geheime beheer van genade lezen wij: rechtvaardiging en verzoening. Je vindt ze op deze manier alleen hier in de Schrift. In Romeinen worden deze waarheden twee keer behandeld. Eerst individueel in Romeinen 3 en 5. En in Romeinen 10+11 nationaal. Eerst bekijken we verzoening. De verzoening betreft de hele wereld Rom.11:15. Individuen zijn wederzijds verzoend Rom.5:10. Later zullen wij, in verband met het hoofdthema van de natiën, ons richten op het feit, dat wij ons in de era’s van de natiën 7 bevinden Luk.21:24. Eerst werd Nebukadnezar macht over alle natiën gegeven Dan.2:37,38. Hij kreeg echter 7 hSV: tijden van de heidenen 16

geen religieuze suprematie8. Israël behield dat wel. Hij probeerde die te krijgen, maar moest dit streven opgeven. Dat is de les van de brandende vuuroven Dan.3. Bij de start van de era’s van de natiën was de regering uitsluitend politiek. Israël behield het priesterschap. Ze bouwden de tempel weer op. Wilde iemand in die tijd tot God naderen, dan moest dit via de uitgekozen natie, Gods volk. Dit ondanks het feit, dat Israëls politieke hegemonie van hen weggenomen en aan heidense heersers gegeven was. Er bestond geen andere toegang tot de Godheid. Toen Paulus zich in de synagogen van de Joden in de diaspora9 begaf, deed hij dit om een heel andere reden dan de andere apostelen. Zij verkondigden het koninkrijk met het oog op de redding van de hele natie. Hij begon echter een andersoortig dienstwerk, en trachtte hen tot jaloersheid te wekken Rom.10:19; 11:11. Hij deed dat niet met het oog op heel de natie, maar om enigen uit hen te redden Rom.11:14. Het was gebaseerd op de redding van enkelen buiten Israël in overeenstemming met de verzoening van de wereld, waar deze weg (van hun struikeling) toe leidde. In Handelingen zien we hoe Israël in de loop van de tijd geleidelijk de religieuze suprematie verloor, toen zij het getuigenis van God verwierpen. Het was niet langer nodig, om via Israël God te naderen. God was met de wereld verzoend. Hoe weinig is dit feit onder gelovigen bekend! Omdat God met de wereld verzoend is, werd de tempel 8 Suprematie: hoogste heerschappij 9 Diaspora: verstrooiing. 17 afgebroken. Dit ondanks de inspanningen van Titus10, om die van de ondergang te redden. De toegang tot Gods tegenwoordigheid is nu open voor alle mensen. Dat is vandaag vooral waar voor de vijanden van God. Iedereen kan zonder bemiddeling tot God komen. In Romeinen 9-16 wordt deze waarheid weer opgenomen. Het is onmogelijk Romeinen 11 te begrijpen, tenzij wij inzien dat het een ander aspect is van de in Romeinen 5 besproken verzoening. Wanneer we dat niet in acht nemen, ontstaan misverstanden. Men schreef goede boeken over Romeinen 1-8, maar konden 9-16 niet met 1-8 in harmonie brengen. Men vindt dat moeilijk, maar dat is het niet. Zodra men erkent, dat het om een nationaal standpunt gaat in Romeinen 11 in plaats van een individueel, is het direct duidelijk. Let goed op de formuleringen van Romeinen 11. Dan zien je, dat het hoofdstuk nationaal is, niet individeel. Sommige delen die buiten hun verband lijken te staan, kunnen dit mogelijk suggereren Sommigen dachten, dat het deels om persoonlijke, deels om nationale zaken ging. Maar wij hoeven die betreffende teksten alleen maar nauwkeurig te onderzoeken om vast te stellen dat dat niet klopt. Laten we kijken naar het individu, als het gaat om in het beloofde land komen. We nemen aan, dat het zo verstaan moet worden, dat heel Israël moest daar moest komen. Hoe krijg je die individuen dan het land in, die onderweg in de woestijn omkwamen? 10 Opperbevelhebber in de Joodse oorlog, die in het jaar 70 AD als opvolger van Vespasianus Jeruzalem innam. 18

Ook in de Romeinenbrief klopt deze uitleg niet. Eerst lezen wij, dat de door Israël gepleegde krenking rijkdom van de wereld is Rom.11:12. Dat begrijpt lang niet iedereen. Meestal zegt men dat de wereld in geen enkele rijkdom kan delen, tenzij mensen geloven en pas dan de rijkdom in Christus ontvangen. Maar er zit geen individualiteit in het begrip ‘wereld’. En toch: Israëls struikeling is rijkdom van de wereld. Dat is verzoening. Het laat zien, dat God een ongekend andere houding aannam tegenover de natiën. Het thema van Romeinen 11 is verzoening. Israëls struikeling bewerkt niet de redding van individuele personen. Maar het verplaatst zondaren uit vreemde natiën in een veel nauwere relatie tot God dan ooit het geval was sinds Adam zondigde. Sommigen zijn nu wel wederzijds verzoend, anderen niet. Maar dat is iets heel anders. Dat staat niet in Romeinen 11, in eerdere hoofdstukken wél. Bovendien passen individuen uit Israël zeker binnen de reikwijdte van de verzoening. want indien hun afwerping11 de verzoening van de wereld is, wat zal hun aanneming anders zijn dan leven uit de doden? Rom.11:15. Dit is nationaal en spreekt over heel het volk Israël. Deze situatie gaat door; zelfs lang nadat de individuele mensen van die dagen verdwenen waren. Gelovigen, ongelovigen, Petrus, Paulus, Judas of Bar-Jezus; individueel hebben zij geen plaats in deze dood van heel Israël als natie. Christus stelt voor hen allen de dood buiten werking 2Tim.1:10. En de natie als zodanig? De andere natiën hebben de functie als 11 Het Grieks heeft apobolè, letterlijk: vanaf-werping. 19 lichtdrager van Israël overgenomen. Gelovigen uit Israël zijn nog in de olijfboom Rom.11:16 e.v. Nee, dit gedeelte is onbegrijpelijk als je het individueel uitlegt. Niet elk individu wordt erdoor getroffen. Paulus zegt, dat hij iemand uit de uitgekozen natie is Fil.3:5, en hij werd niet afgeworpen. Het is de natie die struikelde. Wanneer zal de belofte Rom.11:15 aan Israël vervuld worden? Wij moeten eerst het tijdbegrip in Romeinen 11 zien, als wij dat willen begrijpen. Wanneer werd Israël terzijde gesteld? Wanneer is hun aanneming? de Verlosser zal uit Sion komen en zal de oneerbiedigheden afwenden van Jakob Rom.11:26 Dit is niet beperkt tot de levensjaren van één enkel iemand. Gedurende lange tijd is de verzoening al in werking. Dit is eenvoudig te zien als we het op natiën toepassen. Gaat het echter over individuele mensen (inclusief alle ongelovigen van de Handelingentijd), dan betreft het hen die eerst zijn afgewezen om ongeloof. Die moeten aangenomen worden wanneer de Verlosser uit Sion komt. In dat geval zou Christus Zich tijdens heel Zijn aardse dienst vergist hebben. Als wij lezen wat Hij over deze zaak te zeggen heeft, dan is het erg duidelijk, dat ongelovigen in het geheel geen deel zullen hebben aan het aardse koninkrijk. Denk maar aan de valse profeet, tegen wie Paulus sprak, die zich tegen de waarheid verzette waarna hij blind werd Hand.13:6-11. De onbepaalde tijd Hand.13:11a is opmerkelijk, omdat dit zowel voor het nationale als het individuele aspect opgaat. Alles heeft zijn passende tijd. Barjezus zal 20

waarschijnlijk niets zien tot de opstanding bij de grote witte troon. Maar hij is ook beeld van de natie, waarvan de ogen eerder geopend worden: wanneer Sion gered wordt. Handelingen is het tegenbeeld van Israëls woestijnreis12. Individuele ongelovigen die in strijd met de waarheid handelen, zullen in het koninkrijk geen plek hebben. Maar het verblinde Israël wordt als natie weer teruggebracht. Dat is heel lang vóór de rebellen van ditzelfde volk in de voleinding wederzijds verzoend worden. Redding – nationaal en individueel Het zinsdeel en zo zal heel Israël gered worden Rom.11:26 is voor sommigen reden geweest om te willen bewijzen, dat iedere Israëliet die ooit geleefd heeft, op dit tijdstip gered zal worden. Ja, zij worden gered - in de voleinding. Maar dat is niet wat dit gedeelte leert. Dit is een nationale zaak en het omvat in geen geval al diegenen die in de wildernis en tijdens de Handelingentijd omkwamen. Hetzelfde geldt voor Israël vandaag. Het is niet zo, dat individuele Joden door hun ongeloof uit de olijfboom zijn weggebroken. Zodat zij, wanneer Christus komt, opnieuw geënt worden en zo deelhebben aan het aardse koninkrijk. Zo is het niet; zij worden pas door Hem opgewekt wanneer de regering van de Zoon over dat koninkrijk voorbij is. 12 Beide periodes duurden ongeveer 40 jaar 21 In Romeinen staat een hoogtepunt van de waarheid voor vandaag. Voor alle gelovigen in het huidige beheer13 geldt, niets is dus nu tot veroordeling voor hen die in Christus Jezus zijn. Rom.8:1 Het hoofdstuk eindigt met: niets ons kan scheiden van de liefde van God die in Christus Jezus is Rom.8:39 Men heeft pogingen ondernomen om deze waarheid te ondermijnen. Eén methode is om, zonder tekstverband -willekeurig- andere delen van deze brief erbij te halen. Om zo hetgeen in Romeinen 8:1-39 wonderlijk gezegd wordt, teniet te doen. Niets is erger dan misbruik van Gods woord door teksten tegen elkaar uit te spelen. Veel mensen denken, dat het niet zo erg is om goddelijke zaken te ontheiligen. Daarbij was een van de belangrijkste lessen van God aan Zijn volk: de heiligheid van Zijn woonplaats en alles wat Hem toebehoorde, wat aan Hem gewijd was. Wij zouden diep onder de indruk moeten zijn van de strengheid die Zijn handelen daarin kenmerkt. Degenen die het waagden om iets wat Hem toebehoort met onheilige handen aan te raken, kregen met Hem te maken. En hoe! Hoeveel strenger moet dan het gericht zijn voor hen, die Zijn heilige openbaringen teniet (willen) doen. 13 Beheer, Grieks: oikonomia, letterlijk: huis-wet, huishouding, heeft in de Concordant Literal New Testament (CLNT) administration als trefwoord. Gods kalender kent 12 periodes van beheer. Nu geldt het geheime beheer van Gods genade, zie Efeziërs 3:2,9. 22

Moge God diegenen vergeven, die Zijn eigen woord gebruiken, om de waarheid te vernietigen! Romeinen 3 en 4 gaat over het rechtvaardig verklaren door God van individuele mensen. Romeinen 5 gaat om het de verzoening door de Zoon van God. Romeinen 8 laat ons Gods heerlijkheid zien. Romeinen 9-11 laat die drie (rechtvaardiging, verzoening, heerlijkheid) ook zien, maar in nationaal opzicht. Het eerste deel van de Romeinen is het fundament waar het tweede deel op rust. Laten wij niet die boodschap afwijzen, door de waarheden van dit complement-deel verkeerd uit te leggen. Romeinen 11 gaat over verzoening. Dat mogen wij niet missen. God houdt Zich in dit hoofdstuk bezig met de situatie, die het gevolg is van de nationale afval van Israël. Omdat de natie Israël rebelleerde, verloren ze niet alleen hun politiek leidende rol aan het hoofd van de natiën onder Nebukadnezar. Want in de Handelingentijd verloren ze ook nog eens hun religieuze suprematie. En dat ondanks het feit, dat duizenden individuen gehoorzaam waren. God richt zich nu rechtstreeks tot de natiën. Zijn houding tot hen is vrede. God is verzoenend. De religieuze riten van Israël zijn tijdelijk opzijgezet. De verzoening van de wereld wordt afgekondigd als herautsboodschap aan ieder die (niet) wil horen -. Verzoening is niet individueel; het betreft de wereld; gelovig of niet. Wederzijdse verzoening is individueel. Hier lezen we de verzoening van de wereld: 23 want indien hun afwerping14 de verzoening van de wereld is, wat zal hun aanneming anders zijn dan leven uit de doden? Rom.11:1 De olijfboom Via deze metafoor geeft God een beeld van een complexe situatie. De enige weg naar een juiste uitleg en begrip is via de letterlijke betekenis. Daarom bekijken wij het eerst letterlijk. Israël was de olijfboom die door God gebruikt werd om de rest van de wereld te verlichten. Toen Zijn uitgekozen natie Hem herhaaldelijk afwees, wendde God Zich tot de andere natiën. En Hij maakt nu via hen Zijn woord en Zijn wil bekend. Letterlijk gesproken horen sommige Joden daar nog bij, omdat zij geloven. Zij blijven dus in de olijfboom. En dit blijft zo tot het (aardse) koninkrijk komt. Dan worden de natiën (wilde takken) uit de olijfboom uitgehouwen. Hoezo? Omdat ze (het woord van) God afwijzen, ondanks de vele gelovigen onder hen. Het is niet waar, dat die ongelovigen, die figuurlijk uit de olijfboom uitgehouwen werden, bij de terugkeer van Christus weer op de olijfboom geënt worden. In het woord van God is hierover veel bewijs. De ongelovige Israëlieten van de Handelingentijd (bijvoorbeeld), zullen niet het koninkrijk binnengaan. Net als die ongelovige Israëlieten, die ten tijde van Mozes in de woestijn omkwamen en het beloofde land niet betraden. Maar zij, die de bediening van de apostel Paulus accepteerden toen hij nog leefde, vielen niet weg en worden niet uitgehouwen als het koninkrijk 14 Zie voetnoot 11 24

komt. Daarna zijn miljoenen ongelovige Joden gestorven. Zij zullen niet het koninkrijk ingaan. Miljoenen gelovigen uit de natiën stierven en zullen niet afvallen/verloren gaan. Bomen in de Schrift We richten ons op het uiterst interessante thema van de bomen. U zult zich de parabel van Jotham herinneren. Wij gaan niet de omstandigheden van toen na. We kijken nu alleen naar de betekenis van diverse bomen. Eens gingen de bomen op weg om een koning over zich te zalven; en zij zeiden tegen de olijfboom: wees koning over ons! En de olijfboom zei tegen hen: zou ik mijn rijkdom opgeven, waardoor Elohim15 en mensen verheerlijkt worden, en ik zou gaan om boven de andere bomen te zweven? En de bomen zeiden tegen de vijgenboom: U! Kom! Wees koning over ons! En de vijgenboom zei tegen hen: zou ik mijn zoetigheid en mijn goede vrucht opgeven, en zou ik weggaan om boven de bomen te zweven? En de bomen zeiden tegen de wijnstok: U! Kom, wees koning over ons! En de wijnstok zei tegen hen: zou ik mijn wijn (most) verlaten, die Elohim en mensen vrolijk maakt en zou ik weggaan om boven de bomen te zweven? 15 Meervoud van EL (of AL): Onderschikker, Beschikker. Het gaat dan om de God van Israël zelf, of allen die bekrachtigd worden door de geest van zowel EL als Eloah (of Alue). 25 En de bomen zeiden tegen de doornstruik: U! Kom, wees koning over ons! En de doornstruik zei tegen de bomen: als jullie mij naar waarheid tot koning over jullie zouden zalven, kom en neem toevlucht in mijn schaduw; en zouden jullie niet, moge dan vuur uitgaan van de doornstruik, en de ceders van de Libanon verteren. Richt.9:8-15 Vrede van God met de mensen Deze allegorie bevat veel waarheid. Wij willen er enkele kenmerken uitlichten, om hun symbolische betekenis te begrijpen. Leerzaam is het gedeelte waar wij de eerste keer de olijfboom zien. Nadat de grote vloed de aarde bedekt had en alle vijanden van God verdelgd waren, toen vloog de duif uit en kwam met een olijfblad terug Gen.8:11. Sindsdien is voor veel natiën een olijftak het symbool van vrede – waarachtige vrede. Vrede is de eerste gedachte bij de olijfboom. Gods verzoening is het wezenlijke kenmerk van vrede. Sinds de (tijdelijke) terzijdestelling van Israël is Gods relatie met de mensheid: vrede. Hij verbergt Zich niet langer achter muren en deuren om in een tempel te wonen. De olijfboom zegt: God houdt vrede met de mensheid. Daarom wordt ze vermeld. Maar dat is niet alles. Toen God een huis voor Zich liet bouwen als woning - de tabernakel - was het de vrucht van de olijfboom, die licht verspreidde. Ook dat ligt besloten in het beeld van de olijfboom. Daarin zien wij bevestiging van verzoening, vervat in de vrede die God met heel de mensheid gemaakt heeft. Net 26

zo wordt figuurlijk uitgedrukt, dat goddelijk licht van de olijfolie komt. Israël was de enige bron van licht van God, en dat is het in zeker opzicht nog. Maar nu zijn het de natiën, door wie het licht uitgestraald wordt. Gods laatste openbaring aan de mensen komt via twee olijfbomen, lichtdragers in het donkerste uur van de geschiedenis van de mensheid Op.11:4. Gerechtigheid en ongerechtigheid De vijgenboom komen we vroeg tegen in de Schrift. Adam maakte zich een bedekking uit vijgenbladeren Gen.3:7. In de Schrift staan vijgenbladeren en vijgen in contrast. Adam en Eva wilden kunstmatig eigen gerechtigheid tot stand brengen door van vijgenbladeren kleding te maken. Onze Heer herinnert ons eraan, toen Hij naar een vijgenboom ging om vrucht te zoeken, maar alleen bladeren vond Matt.21:19; Mark.11:13,14. Israël bezat gerechtigheid - meer dan genoeg - zoals sommigen van ons die hadden voordat wij geloofden Mark.11:13. Maar het was de eigen gerechtigheid. Een vijgenboom spreekt zowel van gerechtigheid als van ongerechtigheid. De bladeren dienen om ongerechtigheid te bedekken. De vijg spreekt van ware gerechtigheid. De vrucht van licht is onder meer gerechtigheid Ef.5:9. In de toekomst zal de vijgenboom nogmaals vrucht dragen. In het millennium16 zullen er vijgenbomen, olijfbomen en wijnstokken zijn. Israël was een wijnstok, die uit Egypte gehaald werd. Later is Christus de ware Wijnstok Joh.15:1,5. In feite waren er ranken in Hem, die later afgesneden werden Joh.15:2,6. Zullen deze weer geënt worden? In geen 16 De duizend jaren (letterlijk), Openbaring 20:4-6 27 geval. Zij worden verbrand. Dode as kan niet geënt worden op een levende plant. Hier hebben wij te maken met individuele ongelovigen. Zij worden bij de wederkomst van Christus niet hersteld. Met het oog op de hele natie is het echter anders. In het duizendjarig rijk zullen ze onder hun wijnstok en vijgenboom zitten met veel goede vrucht. Toen ik in Israël was, wilde ik de ceders van Libanon zien. Maar dat leek onmogelijk door de diepe sneeuw toen ik in de buurt was. Na enige tijd was er een gids die mij garandeerde naar de top te gaan. Maar de weg erheen was te glad en glibberig zodat wij niet echt dichtbij konden komen. Maar wel voldoende om ze echt te zien. De ceders van de Libanon representeren in de Schrift de hoge en grote mensen op de aarde. Vandaag de dag is de wereld vol doornstruiken. De enig vermelde producten van de doornstruik, zijn schaduw en vuur, als wij de doorns niet meerekenen. Dit zal te zien zijn in de laatste koninkrijken van de mens. In de laatste decennia zijn veel vredesconferenties gehouden en vaak met gebed ingeleid. Toch is het meest opvallende kenmerk van deze bijeenkomsten het totale gebrek aan erkenning van God. Wij zijn binnenkort onder de schaduw van de doornstruik. De takken van de olijfboom Hoe zit het met deze takken? Zijn ze een beeld van individuen of niet? De vraag beantwoordt zichzelf als wij lezen wat daarover geschreven is. Vanwege hun ongeloof zijn ze uitgehouwen en God zal ze bij de oprichting van het koninkrijk weer enten Rom.11:19,20,22,24. Is er een tekst te 28

vinden, die zegt dat individuen, die in ongeloof volharden, weer geënt zullen worden? Worden degenen, die in de woestijn omkwamen, opgewekt en daarna in het beloofde land gebracht? Zelfs Mozes mocht het land niet in. De takken die uitgehouwen en opnieuw geënt worden, zijn geen individuele mensen. In de dood is geen gelegenheid tot bekering. Zij zullen niet bij de eerste opstanding zijn, wanneer het enten plaatsvindt. Wij willen nog aandacht besteden aan de andere takken, die in de tijd van Paulus op de olijfboom werden geënt. Moeten wij dat zo opvatten, dat individuele gelovigen uit de natiën, die in die tijd geënt werden en nu al zo lang dood zijn, weggebroken moeten worden bij de oprichting van het koninkrijk Rom.11:16-22? Het simpele feit dat de beide entmomenten zo ver uit elkaar liggen, maakt uitleg dat het om individuele mensen gaat, onmogelijk. Zo’n verwarring ontstaat als we hier aan individuen denken. Dat zou al wat God elders in de Schrift over individuele mensen gezegd heeft, ontkennen. Net zoals Israël als zodanig vrede met God had, zo houdt Hij nu vrede met de natiën. En Israël was eens de bron van goddelijk(e) (ver)licht(ing) op de aarde. Maar later doofde het licht uit. Zo gaat het ook met de natiën. Als wij dit individueel zien, vernietigen we iets van Gods openbaring. Laten wij als voorbeeld Romeinen nemen. In het begin lezen we over rechtvaardiging. Dat is door de vijgenboom uitgebeeld. Daarna komt verzoening. Dat is de olijfboom. Dan de verheerlijking. Die zien we in de wijnstok. In dit alles neemt Gods overvloedige genade ons weg uit onszelf 29 en plaatst ons in Christus, in Wie Hij welbehagen heeft. Als wij bij het vervolg van Romeinen komen, laten wij dan Zijn heerlijke evangelie niet afwijzen door onze redding toe te schrijven aan eigen werken, lijden of ervaring. Dat is niet de weg naar Gods doel, want Hij moet alles in ieder van ons worden. Wij moeten de verschillende thema’s van Romeinen uit elkaar houden. Ze zijn in de brief ook apart gezet. Wanneer we een tekst uit het gedeelte over rechtvaardiging nemen en ergens in het gedeelte over verzoening invoegen, dan verwarren we zeker onszelf en anderen. Nemen we een betoog uit hoofdstuk 9 om daarmee 11 te verklaren, dan beschadigen en misleiden wij. Wij kunnen niet bij elkaar voegen wat God heeft gescheiden. De verwarring die daardoor ontstaat is des te gevaarlijker, want moeilijker te doorzien. Beide gedeelten zijn Gods woord, zelfs van dezelfde schrijver. En zo zullen onvolwassen, onwetende mensen -onbewust- verdraaide uitspraken in zich opnemen, die in hen werken als vergif. Zij denken, dat het Gods woord is. Wie in de waarheid gegrond is, zal verdraaiingen herkennen, omdat zij allemaal met andere teksten in tegenspraak zijn. Als het gericht van Mattheüs 2517 individueel zou zijn, dan is de redding door werken. En het evangelie is weg. Als de olijfboom individueel toegepast zou moet worden, dan zou verzoening uitgaan van mensen. De genade en heerlijkheid zijn dan verdwenen. Maar, niet alleen het evangelie, de 17 Mattheüs 25:31-46 30

genade en de heerlijkheid verdwijnen. God als Redder is dan ook weg. Tegenwoordig regeert genade. Beseffen wij wat dat betekent? Genade zit op de troon. Iedereen die probeert haar uit deze heersende positie te verdringen, begaat geen gewone misdaad. Want het is hoogverraad. Verraders worden niet als de andere misdadigers behandeld. In Gods ogen is in dit huidige beheer18, nu genade regeert, geen grotere krenking mogelijk dan een planmatige inspanning om die te onttronen. Moge God met allen, die daarbij betrokken zijn, genadig handelen! Waarom zijn er natiën? God beproefde de mensheid meer dan een millennium tot aan de grote vloed, voor zij natiën vormden en in politieke entiteiten georganiseerd werden. Waarom gebeurde dit? Als wij goed inzicht krijgen in Zijn plan om de mensheid in natiën op te delen, zal dit voor ons van grote praktische waarde zijn. Over dit onderwerp lijkt grote duisternis te liggen. Zoals wij de wereld vandaag zien, is alles chaos. Precies het tegenovergestelde van hoe God het ziet. Hij overziet alles vanaf het begin en kent het einde. Alles is in overeenstemming met Zijn voornemen. Overal proberen de mensen een ideale regeringsvorm te vinden en in praktijk te brengen en zo een millennium in te luiden. Niet alleen proberen ze mensen te overtuigen van de voordelen van hun ideale systeem, ze strijden ervoor met alle middelen. Het is nauwelijks voor te stellen: de mensen 18 Zie voetnoot 8 31 willen vrede, maar wat doen ze? Ze vechten met elkaar. Zou iemand, die vrede met zijn buurman wil, deze eerst een blauw oog slaan? Zeker niet. Als je hem doodt, brengt dat voor jou vrede met hem, maar niet met anderen. Het is niet Gods plan de wereld met vrede te vervullen in de huidige tijd. God wil de mens leren, dat hij niet kan regeren zonder Hem. De mens is weliswaar geschapen om te regeren Gen.1:28 en zal ook regeren, maar kan dat zonder de Godheid niet. Geen enkele menselijke regeringsvorm zal werken zonder onderschikking aan God Zelf. Dit is voor de meeste mensen heel moeilijk om te geloven. Veel denkers hebben al bedacht, waarmee aan alle strijd een einde gemaakt zou kunnen worden. We weten uit de geschiedenis en uit eigen ervaring, dat alle inspanningen in dit opzicht iedere keer gedoemd waren te mislukken. Hoe vaak heeft men al gezegd: nooit meer oorlog! Toch zijn de conflicten nooit geëindigd. Als wij vandaag om ons heen kijken, zien we dat ze alleen maar toenemen, ondanks alle streven naar vrede. De mens kan niet regeren zonder God Tijdens de eonen19 beproeft God de mens, of beter gezegd: Hij toetst. Beproeven is misschien niet het juiste woord, omdat een proef of test iets moet aantonen. God heeft dat niet nodig, omdat Hij weet, wie wij zijn. God demonstreert iets, Hij laat zien, geeft ons les. 19 Eon: vertaling van het Griekse aiōn, dat in de Schrift wijst op een (lang) tijdperk, maar nooit ‘eeuwig(heid)’ betekent. Er zijn meerdere eonen. Het Hebreeuwse olam draagt in wezen dezelfde betekenis. 32

Een voorbeeld: als een leraar scheikunde in een klas een proef uitvoert, weet hij wat zal gebeuren; zijn leerlingen niet. Zo demonstreert God tijdens de eonen, wat de mens zonder Zijn genade is. Hij doet dit op diverse manieren. In hun relaties tot elkaar stelde God de mensen lange tijd op de proef als eenlingen. Sommigen kiezen anarchie boven regering. Zij denken, dat mensen zo het beste kan leven. Maar in de Schrift zien we, dat het falen van zo’n plan al vaker gedemonstreerd is. En dat het waarschijnlijk een grotere mislukking oplevert dan welke regeringsvorm ook. Om het onvermogen van de mens om te regeren zonder God aan te tonen, neemt Hij eerst alle natiën onder handen. Daar zijn naar ons inzicht zes periodes waarin God op verschillende manieren met regeren handelt. Na de grote vloed hield Hij Zich rechtstreeks bezig met de natiën die daar toen waren. Hij begint via Abraham één volk als een middelaar te gebruiken. De natiën hadden gefaald. Zij waren van Hem afgedwaald en waren bezig ten onder te gaan. God demonstreerde, dat zij zonder Zijn tussenkomst hopeloos faalden. Daarom schoot Hij hen te hulp door Zijn uitgekozen volk. Het is grote barmhartigheid, dat Hij dit deed, want veel van de problemen van de natiën werden opgelost in verband met deze ene natie. God Zelf zou het Hoofd van Israël zijn. Maar zelfs toen volgde de ene mislukking na de andere, zoals het boek Richteren getuigt. Daarop gaf Hij hun ten slotte een koning. Ieder die met Koningen en Kronieken vertrouwd is, weet hoe die eindigen. Israëls koningen zijn voorbeeld, dat het koninkrijk mislukte, hoewel David en enkele anderen goede koningen waren. God overlaadde 33 Israël met zegeningen, zoals geen van de andere natiën die ontvingen. Hij gaf ze koningen en profeten. Ondanks dat alles schoten zij tekort. Daarom verstrooide God hen onder de natiën. Daarna kwamen de era’s van de natiën, om hun onvermogen om te regeren verder aan te tonen. Wij hoeven echter niet te wachten tot deze demonstratie beëindigd is. Wij hebben de historie en de profetie van de toekomst, die ons informeren over de uitkomst. Zoals Israël volkomen faalde, zo maakt God nu duidelijk, dat alle andere natiën niet zonder Hem kunnen regeren. Wie eenmaal begrijpt, dat dit vandaag naar Gods onderliggende plan gebeurt, zal niet meer vragen waarom Hij de ‘vreselijke bloedoffers’ toelaat. ‘Ze zijn werkelijk verschrikkelijk’, zeggen mensen. Maar God hoeft ze niet toe te staan. Hij heeft ze nodig om Zichzelf te openbaren. Deze dingen hebben niet alleen een zekere waarde. Ze zijn essentieel (wezenlijk) tot zegen voor de mensheid én tot heerlijkheid van God. Als we niet zouden weten dat elk detail in Gods handen ligt en Zijn bedoeling dient, wat zou ik dan doen? Het is geweldig dit te beseffen: wat nog zal moeten gebeuren, zal uiteindelijk voor allen tot zegen zijn. Soms denk ik, dat de overwinnaar meestal de verliezer is. Dan is er een (over)winnaar, maar die zal zelden het geestelijk nut ontvangen, dat voortkomt uit verslagen en verootmoedigd zijn. Geestelijke winst komt vaak voort uit mislukking, nederlaag en vernedering. Nuttig is ook om te toetsen welke regeringsvorm de beste is. Op school leren de kinderen, dat de regering waaronder 34

zij leven de beste is. Dat kan wel goed en correct zijn, maar als ze opgroeien zullen ze vanzelf vaststellen, dat ook de beste regeringsvorm niet volmaakt is. Dat betreft alle soorten regering, van totale anarchie tot despotisme. Die bestaan overeenkomstig het voornemen van God. Ze deugen geen van allen, want zij onderschikken niet aan God. Het is niet de vorm, die telt, maar de relatie van de regering met Gods grote, onderliggende plan. Allen zouden aan Hem moeten onderschikken. En dat is wat we wél in de voleinding 1Kor.15:28 hebben. Het is leerzaam om te zien, hoe deze regeringsvormen in de loop van de tijd volgens Gods plan veranderen. Eerst hadden de natiën vóór Abram koningen. Toen kwam Israël op het toneel. Dan volgen de era’s van de natiën met allerlei vormen van regering. Daarna komt de regering van het millennium waarin ten minste enkele elementen van het Goddelijke naar voren komen. Daarin is eindelijk een perfect Hoofd voor de natiën zichtbaar. Na dit millennium volgt de laatste eon, die uitloopt op de voleinding. Menselijk falen is nodig in Gods plan Er zijn zes periodes waarin God aantoont, dat de mens zonder Hem niet kan regeren. Het is het falen van de mensheid, waardoor Gods voornemen vervuld wordt. Af en toe lukt het de mens om een tijdje tamelijk goed door te gaan. Toch is dat niet volledig in overeenstemming met Gods plan nu. Wat God gedurende de eonen demonstreert, is het tegenovergestelde van waar mensen naar streven. Het is echter gemakkelijk te zien, dat het niet voldoende is als zij dat zouden weten. Stel dat iemand van ons een groot 35 profeet was, die heel de wereld over reisde. En die mensen ervan kon overtuigen, dat een slechte regering tijdelijk het beste voor hen is. Dan zou Gods demonstratie het doel missen, Zijn plan zou verhinderd worden. Nu is het nodig, dat de mensheid haar eenmaal ingeslagen eigen weg tot het einde toe bewandelt. Wij kunnen God zelfs dankbaar zijn voor het grote falen. Deze uitdrukking lijkt bijna te zwak, vooral nu. Veel eerder kan over de dwaasheid van mens gesproken kunnen worden. Dat is zo zolang de mens van Gods geest en woord gescheiden is. Wij mogen dankbaar zijn dat de dingen gaan zoals ze gaan. Op zijn minst zouden we inzien, dat alle prachtige plannen mislukken, ongeacht welke kracht, wijsheid, goede bedoelingen daar achter zitten. Laten wij nooit misleid worden door mensen, die met al hun streven naar vrede dit alleen door menselijke antichristen 20 willen bereiken. Mensen lopen hen na, want zij doen en spreken, net als dé antichrist, als valse messiassen Matt.24:5,11,23-25. Ze beloven veel en voeren ook tijdelijk enkele hervormingen door, maar vroeg of laat falen ze. De geschiedenis van de laatste eeuw heeft daar veel voorbeelden van. Zo is het met elk plan, dat de mens zonder Christus opstelt. Als dat voor ons eenmaal duidelijk is, is rest eenvoudig te begrijpen zijn. De mens zal in de toekomst regeren, maar eerst moet hij toebereid worden. Om hem op te leiden, laat God de mens ervaringen onder diverse omstandigheden opdoen. Zijn 20 antichrist is een Grieks woord dat letterlijk: in-plaats-van-christus betekent; het komt in 1 en 2 Johannes (de brieven) voor; het wijst op dé antichrist van de eindtijd. De Heer Jezus wijst op vele valse, Mattheüs 24:23-35 36

bedoeling is om de mens in de enig juiste gesteldheid te brengen, die voorwaarde is om te regeren. Koningen van Israël die goed regeerden, waren mannen van God. God geeft dat in onze dagen niet alle overheden slecht zijn. Af en toe zijn er goede heersers. Dit is zo, omdat wij tegenstellingen nodig hebben om te leren. Iedere goede heerser regeert slechts in die mate goed, waarin hij de plaats inneemt die God bepaalt. Dat is die plaats, die God eenmaal aan heel de mensheid toedacht: volledige onderschikking aan Hemzelf. Wij zouden vandaag de dag niet al te veel van menselijke regeringen verwachten. Tot op zekere hoogte is wel iedere regering beter dan anarchie. Wij bidden voor de overheid, zoals Paulus dat ons heeft aanbevolen. Ik roep er dan vóór alles toe op, dat smekingen, gebeden, voorbeden en dankzeggingen gedaan worden voor alle mensen, voor koningen en allen die hooggeplaatst zijn, opdat wij een rustig en stil leven zullen leiden, in alle godsvrucht en waardigheid. Want dit is goed en welgevallig in de ogen van God, onze Redder 1Tim.2:1-3. Wij hopen dat ieder die deze regels leest, grote opluchting zal ervaren. Die geeft God aan hen die erkennen, dat de huidige wereld met al haar verschrikking, teleurstelling en kwellende onvolmaaktheid en verscheurdheid precies is, zoals God die heeft bedoeld. Hij heeft dit falen voorzegd en gebruikt dat om Zijn schepselen ootmoedig te maken en hen op hun bestemming voor te bereiden. Ja, dit geldt zowel de natiën als elk individu. 37 Gods handelen met natiën en individuen Het kan zijn, dat in dit opzicht nog veel verwarring heerst. Niemand kan het woord van God met begrip lezen, als de brieven van de apostel Paulus willekeurig vermengd worden met de Schriften van de Besnijdenis. Aan degenen, die alle onderdelen van Gods openbaring vermengen en daaruit conclusies trekken, wordt niets duidelijk. We hebben vastgesteld, dat Gods activiteiten te midden van de natiën verschillen van die met individuen. Daar begint, denk ik, vaak de verwarring. We moeten daarom eerst de onderliggende reden, Gods reden, voor Zijn handelen met de natiën, leren kennen. We moeten daarna stoppen deze Schriftplaatsen te mengen met die van individuen. Neem bijvoorbeeld Romeinen. Wij lezen hoofdstuk 1-8 en we erkennen de heerlijke genade, die ons hier voor ogen gesteld wordt. Maar je leest ook Romeinen 9-11. Wie goed weet te mengen, zal de wonderbaarlijke genade van de voorgaande hoofdstukken ruïneren en denken, dat als je in de olijfboom bent, je eruit gehouwen kunt worden. God handelt met de natiën volgens plan, en dat is totaal anders dan de manier, waarop Hij met individuen werkt. Een gedeelte dat dit aantoont, is Mattheüs 25:31-46. Daar hangt redding af van hoe je de Joden behandelt. Degene die de broeders van de Heer niet helpt, wordt niet gered. Het maakt je redding volledig afhankelijk van werken, zonder geloof of zelfs kennis. Dat staat in scherp contrast tot Romeinen. Alleen zij, die ijveren voor het evangelie kunnen de diepte van de kloof zien, die tussen de beide 38

Schriftgedeelten gaapt. In wezen is er geen tegenspraak. Het is slechts deel van Gods handelen met Israël en de overige natiën, niet met individuen. En de natiën, die Israël gedurende de tijd van verdrukking niet helpen, zullen tijdens de duizend jaren een lage plaats hebben Matt.25:41,46. Wie dat op individuele mensen toepast en denkt, dat iedereen die de Joden in hun nood niet bijstaat, eeuwige21 pijn 22 moet ondergaan, verwoest het evangelie van de genade van God. Maar als we het in relatie tot de natiën nemen, dan wordt alles helder als daglicht. De natiën, die de Joden in de tijd van de grote verdrukking bijstaan, krijgen tijdens het millennium een hoge positie. God handelde zo met natiën in het verleden. Het is nationaal; niet individueel. Neem enige natie die gedurende het huidige beheer Efe.3:2,9 de Joden vervolgde. Hebben alle individuele leden van zo’n natie een lage positie in het millennium? In feite zullen maar weinig mensen van het tegenwoordige beheer ook in het millennium leven, want zij die stierven, leven niet tot de 1000 jaren voorbij zijn. Het zal eerder zijn zoals bij het volk Israël, waar een overblijfsel leed voor de zonden van de natie, lang nadat de zondaren gestorven waren. De hele natie was zeventig jaar in ballingschap, hoewel sommigen, zoals Daniël, dat niet verdienden. Zo zal het ook in de toekomst met de andere natiën zijn. Gods 21 Het Griekse aioniōs kan geen eindeloosheid betekenen; het is afgeleid van aiōn, eon, dat altijd wijst op een tijdperk. 22 Pijniging; in Mattheüs 25:46 staat in het Grieks kolasis, dat insnoeiing of afsnijding betekent. 39 manier van handelen met de natiën is wezenlijk anders dan met individuele mensen. Israël is als natie in ballingschap weggevoerd vanwege de zonden van 490 jaar daarvoor. Het trouwe overblijfsel in de natie moest met de anderen lijden vanwege de zonden van eerdere generaties. Zo zal het met de natiën gaan, als de Messias Zijn koninkrijk opricht. Als Zoon des mensen zal Hij die betere wereld tot stand brengen, waar de natiën zich voor inspanden. En Hij zal ieder de plaats toewijzen, die hen als natie toekomt. Menselijk regeren begint Tot nu toe hebben wij onderzocht, wat een natie is en waarom er natiën zijn. Eerst ontdekten wij, dat een natie volgens Gods woord een politieke eenheid is. Voordat er natiën in die zin waren, voor de grote vloed, waren er veel volkeren met één taal Gen.11:1 en veel gemeenschappelijke zaken. Toentertijd bestonden er geen natiën. Na de grote vloed, toen mensen de macht van de dood(straf) over hun medemensen kregen Gen.9:5,6, zien we het begin van de natiën. Een natie is een politieke organisatie. De volgende vraag was: waarom natiën? Dit moet voor ons allen duidelijk zijn: De natiën zijn niet gevormd, opdat wij goede regeringen zouden hebben. De natiën zijn deel van Gods programma om het onvermogen van de mens om zonder Hem te regeren, te demonstreren. God wil, dat de mensheid haar plaats inneemt tussen Hem en de andere schepselen, die onder haar geplaatst zijn Gen.1:28. Maar zonder God kan de mens niet regeren. Om 40

hem zijn onvermogen voor ogen te stellen, laat God hem van alles proberen in verschillende situaties met veel voorwaarden. Zodat de mens zelf inziet, dat hij niet bekwaam is om te regeren wanneer er geen direct contact is met de grote Beschikker en Heerser van alles. Wij willen ons nu niet uitgebreid met dit feit bezighouden, omdat we al eerder enkele van de belangrijkste punten vermeld hebben. Maar we richten ons op elke periode afzonderlijk en wanneer en waar bespreken. Laten we dus nogmaals beginnen met de vaststelling, dat er vóór de grote vloed volkeren waren, toen er geen bestuur was, maar anarchie. Deze toestand duurde lang. Uiteindelijk bleek, dat de mens zonder regering en zonder dat anderen weerhouden, het niet volhoudt. De anarchie blijkt een complete mislukking. Het blijkt dat onder zulke omstandigheden verstandig samenleven onmogelijk is. Bijna niemand denkt tegenwoordig nog, dat anarchie de moeite waard is om naar te streven. Dat is al voldoende aanwezig, als ondanks wetten en regeringen, veel mensen denken te kunnen doen wat in hun eigen ogen goed is, maar slecht is in de ogen van andere mensen. Nu komen wij in een andere periode, het begin van menselijk bestuur ná de grote vloed Gen.9. Daarin wordt aan de mens het recht om te doden (de doodstraf) gegeven. Sommigen zeggen, dat soldaten moorden plegen. Dat doen zij niet. Als zij echter op eigen initiatief anderen doden, dan is het wel moord. Wanneer zij echter in opdracht van een regering, een overheid, strijden en vijandige soldaten doden, is het geen moord. Anderen beweren weer, dat als de overheid verkeerd zit, het wel moord is. Dat is het niet. 41 We moeten goed beseffen, dat er geen regering bestaat, die helemaal correct of onvoorwaardelijk goed is. Het zou dwaas zijn, een perfecte regering te verwachten. Dat zou in tegenspraak zijn met Gods bedoeling, dat alle regering van mensen haar onvermogen bewijst. Ook dit tijdperk, waarin de mens voor het eerst volmacht kreeg om over de medemens te heersen, leidde tot mislukking. Zelfs toen God een theocratie 23 had opgericht en Hij Israëls Koning was, mislukte dat. Israël wilde een mens als koning, en God gaf Saul. Daarna kwam een lange tijd van beproeving van deze regeringsvorm. Ook dat faalde. Israël ging in ballingschap het land uit. Daarmee startten de era’s van de natiën, bij Nebukadnezar, toen één natie de toenmalige wereld regeerde Dan.2:37,38. Was dat succesvol? Zeker niet. Het was alleen de volgende stap in de manier waarop God het menselijk onvermogen aantoont. Sommigen zeggen dat er vrede is als één natie, één koning, over heel de aarde regeert. God ‘probeert’ dat en laat zo het onvermogen van de mens zien. Dit is heel praktisch. De mens faalt zolang die op zichzelf is, en overtuigd van eigen kunnen. Als wij dit begrijpen, zal dat nuttig voor ons zijn. Wij moeten beseffen, welke plaats God in alles inneemt. Dan zijn wij ook niet verontrust over de gang van zaken, omdat wij weten, dat alles naar de raad van Zijn wil gebeurt. Hij staat achter al het gebeuren, hoewel dat ons verschrikkelijk kan lijken. Hij werkt naar de voleinding alles ten goede uit. In deze zekerheid kunnen wij vrede hebben. Dat is het beste medicijn tegen alle 23 Regering direct door God, zonder menselijke koning/regent. 42

onrust en angst die in ons hart kan komen, als wij de gang van zaken in de wereld bezien. Na de huidige era’s van de natiën aanvaardt Christus Zijn heerschappij en regeert met ijzeren roede Psa.2:9; Op.12:5;19:15. Nu zou alles toch goed moeten worden! Het duizendjarig rijk zal een enorme verbetering zijn ten opzichte van alles wat was, en toch zal dat falen. Aan het einde zal de grootste opstand ooit tegen God plaatsvinden. Op deze manier bereidt God ons voor op het einde door ons te wijzen op de plaats, die ons werkelijk toekomt. Laat niemand denken dat God, door dit te doen, de mens in een te lage positie plaatst. Hij brengt hem naar waar hij hoort. Het zal heerlijkheid opleveren. Wij willen nu aantonen wat er gebeurde, toen voor het eerst aan de mens heerschappij werd verleend. Daarvoor lezen wij enkele teksten, die ons opheldering geven. We zullen zien, dat God aan de mens erg duidelijk laat zien, hoe onbekwaam die is om te regeren. En dat is ook zo, als hij de doodstraf mag geven als macht om te onderwerpen. We richten ons eerst op Genesis. Daar staat: van deze scheidden de natiën van de kust zich af, volgens hun landen 24 Gen.10:5. Na de grote vloed werden eerst de kuststroken bewoond, niet de eilanden. De meerderheid van de volken bevond zich op continenten, langs de kust, die veel makkelijker over zee dan over land te bereiken waren. 24 Tekst volgens A.E. Knoch 43 Er zijn verschillende scheidslijnen tussen mensen, zoals stammen, talen, volken en natiën Op.5:9. Elk van deze verschillen heeft zekere autonomie. Eerst was het een kwestie van talen, later verschillende natiën. Deze worden hier voor het eerst in de Schrift vermeld. Wat is er van deze natiën geworden? Het is waarschijnlijk niet nodig, lang bij deze vraag stil te staan. Wij weten, dat onder deze natiën ook de sodomieten waren. Van de inwoners van Sodom weten wij, dat zij boosaardig en zeer grote zondaars waren Gen.13:13. Hoe het met Sodom ging is bekend. Er worden niet veel voorbeelden van de toestand van de natiën van die tijd beschreven. Maar hier hebben wij een, die ongetwijfeld typisch is. Dus daarom worden wij daar in de Schrift over onderwezen, zodat wij Gods manier van handelen met deze natiën van vroeger kennen. Die verschilt volledig van Zijn wegen met de latere en de huidige natiën. Gelovigen zijn soms van mening, dat God vandaag niet rechtvaardig met de natiën omgaat. De verhoudingen zijn gecompliceerder geworden. In het begin was alles eenvoudig. God wilde de inwoners van Sodom allemaal vernietigen. Abraham vond echter dat het niet eerlijk was om de hele stad te vernietigen, als er rechtvaardige mensen woonden. Zo stelde God hem op de proef. Waarom? Om hem en ons te laten zien, dat Hij niet onrechtvaardig handelt, wanneer Hij de natiën richt. De vraag was hoeveel rechtvaardigen nodig zijn om God ervan te weerhouden Zijn toorn over Sodom uit te gieten. Abram begon met een klein aantal, gemeten aan het totaal van de inwoners. Hij dacht, dat er misschien vijftig rechtvaardigen in de stad 44

zijn. Ten slotte ging hij terug naar tien, en God verzekerde hem, dat Hij de stad niet zou verwoesten, als daarin tien rechtvaardigen waren Gen.18:20-33. Abraham dacht misschien dat er nu geen gevaar meer was, dat hij de stad zou redden. Uit dit alles kunnen wij ons nu een beeld vormen van hoe het er in deze stad uit moet hebben gezien. Dat is een goede les voor ieder, die graag zou proberen een modern Sodom van onze tijd vrij te pleiten. Maar is dat Gods bedoeling? Zonder de minste aarzeling kunnen wij zeggen, dat het voor God eenvoudig geweest was onze steden schoon te spoelen, als Hij dat wilde. Hij wil aantonen wat voor soort mensen in onze steden leven. Hij wil hen voorbereiden op de toekomstige goddelijke regering. Daarom laat Hij hen hun eigen, verderfelijke wegen gaan. Zodat bewezen wordt, dat zij zonder Hem verloren zijn. Alles heeft zijn tijd; wij kunnen dit ook met ons gebed niet voorkomen. Er zijn andere Schriftgedeelten, die op zijn minst zinspelen op de toestanden van die dagen. Tegen Abram zei Jahweh: de vierde generatie zal hier terugkeren, want de maat van de ongerechtigheid van de Amorieten is tot nu toe niet vol Gen.15:16 hSV Daarin ligt veel besloten. Onder meer, dat God Zijn volk niet toestaat anderen te oordelen, voordat de tijd daarvoor gekomen is. Maar het belangrijkste is het feit, dat God in die tijd nooit een gericht over de mensen bracht, voordat de omstandigheden daartoe rijp waren. Dus voordat de mensheid haar eigen zwakheid en onvermogen zo volledig had bewezen, dat verder wachten voor hen geen nut meer had. Het lijkt wel, of we nu nog in zo’n fase leven. 45 Wij staan voor een crisis, die erg lijkt op die van Israël bij het betreden van het beloofde land. Vele jaren bracht God hen nog niet in Kanaän. Er waren daar zeven natiën Ex.23:23, en God stond Zijn volk niet toe ze te richten en uit te roeien, voordat de bestemde tijd gekomen was. Want toen hadden zij in alles dat geopenbaard, wat God Zich voor hen had voorgenomen. God houdt Zich ook nu nog in, maar het verval lijkt steeds sneller te gaan. Er zijn op aarde ver uiteenlopende regeringsvormen. Maar er is bijna geen enkel volk tevreden met de regering. Geen enkele is ideaal. Het woord van God laat ons duidelijk zien, wat het einde van alle gebrekkige pogingen van de mensen zal zijn. De tijd komt, dat de Heer aanwezig zal zijn. En Hij zal in gerechtigheid regeren. Maar als Hij komt, zal alles anders zijn; alles, wat Hij doet, doet Hij in gehoorzaamheid aan God en in Zijn Naam. Er zijn veel mensen die het duizendjarig koninkrijk nu al opgericht willen zien. Maar dat komt niet overeen met het plan van God. De mens moet laten zien, wat hij wel en niet kan. Wij zouden in ootmoed met God overeenstemmen en als verstandige mensen handelen. Omdat wij weten, dat God een ander tijdpad heeft. Wij mogen vertrouwen, dat Hij alles ten goede uitvoert, op Zijn tijd. De regering van God God laat de mensen eerst de meest verschillende vormen van regering proberen. Dat richt Hij zo in, om aan ons en al Zijn schepselen te laten zien, dat zonder Hem geen perfecte regering bestaat. Pas in de voleinding zal God Zelf alles in allen zijn, en heel de mensheid is dan aan Hem 46

ondergeschikt 1Kor.15:28. De volmaakte regeringsvorm is er wanneer de mens niets meer kan bepalen. Dat is zo als God, de Schepper, door Christus ook de Verzoener, allen tot liefdevolle onderschikking aan Zichzelf heeft gebracht. De enige weg tot volkomenheid is: je volledig onder God opstellen. En: de mens volledig uitschakelen. Vandaag is het zo: hoe slechter een regering is, hoe beter God ons het onvermogen van de mens demonstreert. Het was niet Gods bedoeling, dat de huidige regeringen goed zijn. Het is Zijn bedoeling duidelijk te tonen, dat zonder Hem geen goede regering mogelijk is. Wie daarin teleurgesteld is, heeft Gods raadsbesluit nog niet erkend. Maar het maakt niet uit hoeveel of hoe weinig goede eigenschappen een regering heeft, wij zouden ons aan de boven ons gestelde overheid onderschikken Rom.13:1. Tot nu toe is onze aandacht op allerlei regeringsvormen in het verleden gericht. Wij zagen, dat anarchie gedoemd was te mislukken. Toen constateerden we, dat de direct na de grote vloed regering aan mensen toevertrouwd werd. Ook werd de mens volmacht gegeven het leven af te nemen van hem, die het bloed van mensen vergoten had Gen.9:6. Dit is trouwens het verschil tussen executie en moord. Na deze eerste vorm van regeren werd in Israël een theocratische regering gevormd. Terwijl God het Hoofd van Zijn volk was, had hun hart zich zo ver van Hem verwijderd, dat zelfs deze regeringsvorm een mislukking werd. Als wij de boeken Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium lezen, en Jozua, Richteren en het eerste boek Samuel, dan zullen we zien, dat er in Israël geen 47 koningen waren, wel richters. Hun koning was God. Dus was het feitelijk wat wij een goddelijke regering kunnen noemen. God was het, Die regeerde. Een klein voorproefje zien we bij Abraham en Sodom. Aan Sodom was niet alleen te zien hoe diep de natiën gezonken waren. Ook werd door Abraham de missie van Israël inzake de natiën vooraf geschaduwd. Dat heeft Israël in het algemeen nooit begrepen, en ook nu nog niet. Desondanks nemen zij in Gods plan dezelfde plaats in die Abraham had. Het door vier koningen onder de voet lopen van Sodom en het gevangen nemen van de inwoners was typerend voor de natiën in de wereld Gen.14. Maar ook voor conflicten daarna. De enige mogelijkheid tot redding lag in deze, met God verbonden aartsvader Abram. Hij vertegenwoordigde geen natiën, maar hij had nogal wat mensen onder zich. Hij was in staat vier natiën te verslaan, die toen als groot golden. Dat geeft ons een idee wat een volk, dat met God in gemeenschap leeft, kan bewerkstelligen. De geallieerde koningen verwoestten de hele stad Sodom en voerden de inwoners gevangen weg. Abram ging hen met zijn manschappen achterna. Zo kon hij de gevangenen bevrijden, terugbrengen. God ontfermde Zich over Israël zodat het voor de volkeren tot zegen kon zijn. De enige reden waarom zij nu niet tot zegen zijn, is hun van God vervreemde toestand. In een theocratie regeert God Zelf de Zijnen door middel van zichtbare gebeurtenissen. Velen zouden willen, dat Hij dit ook nu nog doet; maar het is daar nu niet de tijd voor. Konden we de mensen er maar toe brengen de dingen daar te laten, waar ze volgens de Schrift thuishoren, en niet alles 48

door elkaar te mengen! Tekenen en wonderen zijn vandaag niet door God voorzien. Maar zij waren dat wel gedurende de goddelijke regering, toen God Zijn volk door zichtbare manifestaties regeerde. Goed voorbeeld was de vuurkolom of de wolk boven de tabernakel. Door deze tekenen leidde Hij hen door de woestijn. Zij mochten niet daar waar zij zelf wilden, gaan. Zij moesten volgen waar Hij wilde. Daarin waren zij gehoorzaam Ex.13:17-22; 40:34-38. Bovendien hadden ze nog de loten. Deze bevonden zich in een soort zak op de borst van de priester, en als er iets moest worden besloten, werden ze gebruikt, net zoals bij het verloten van het land, toen ze Kanaän binnentrokken. God verdeelde het land onder hen door loting. Dat is niet met tegenwoordige loterijen te vergelijken. Bij de verloting door God kreeg iedereen zijn deel, niemand ging met lege handen weg. Al deze dingen deed God onder de theocratie. Ook stelde Hij vertegenwoordigers aan in Zijn plaats, die aan de top van het volk stonden. Zo kozen de Israëlieten Mozes niet zelf. Als ze zelf de keus hadden gehad, dan hadden ze hem liever weggestemd in plaats van aangesteld. Ze hebben dat ook geprobeerd, maar zonder succes. Telkens als Israël ongehoorzaam was, werden ze aan hun vijanden overgeleverd. Deden zij in hun nood boete en keerden ze naar God terug, dan verwekte God een man, die hen leidde en redde. Zo verliep de geschiedenis tot aan Samuël. Daarna hadden ze priesters, die over hen regeerden. Deze verlieten zich niet op hun eigen oordeel, maar zij ontvingen tekenen. En zij hadden visioenen die duidelijk maakten, wat God wilde. Bovendien volgde het 49 gericht onmiddellijk op de daad. Nu is dat niet zo. In die tijd moest iedereen goed op zijn tellen passen; want zowel een persoonlijk als een nationaal gericht volgde op de voet. Gedurende de tocht door de woestijn was het relatief eenvoudig. De gehele natie als zodanig ging het beloofde land binnen. Maar van de mensen die uit Egypte vertrokken waren, kwamen -behalve Jozua en Kaleb- allen in de woestijn om als gevolg van het goddelijk gericht. Het kan niet vaak genoeg benadrukt worden, dat een groot verschil bestaat tussen wat individueel en wat nationaal is. In de wildernis bleef de natie Israël ongedeerd. Maar individuen, die Gods verontwaardiging op zich laadden, bereikten het beloofde land niet; ze kwamen onderweg om. Wij zien bovendien, dat God in de theocratie andere natiën als tuchtmiddel gebruikt om Zijn eigen volk te richten. Zodra Israël afvallig werd, wachtte Hij niet, maar stuurde hun buren erop af, om ze naar Hem terug te brengen. Dit geldt voor de natie, niet voor enkelingen. Toen Israël als natie ongehoorzaam werd, werd een aantal andere natiën gedwongen hen te vervolgen. God richt Zijn volk om hun bestwil; niet om hen kwaad aan te doen. In de theocratie schiep God twee speciale instellingen, waarvan één de wet25 was. Deze diende om de relatie tussen individuele mensen te regelen. Dat is in een natie nodig, zodat allen met elkaar overweg kunnen. Deze wet werd door God Zelf aan Israël gegeven en was dus een goddelijke wet. Deze is onvergelijkbaar. De wetten van 25 Hebreeuws is Thora, dat onderwijzing betekent. 50

andere natiën kunnen zich daar niet mee meten. Steeds weer wordt gezegd, dat een (groot) deel van de wetten van een land aan de Mozaïsche wet ontleend is. Dat zou heel goed zijn als het klopte, maar meestal zijn ze vooral op Romeinse rechtspraak gebaseerd. Werd ooit een van de wetten van Israël herroepen? Nee, want de wet is uitstekend 1Tim.1:8. Het is nauwelijks voor te stellen, dat zo’n oude wet, die duizenden jaren geleden werd gegeven, geen verandering onderging. In andere natiën werden sindsdien ontelbaar veel wetten, geboden en voorschriften gemaakt en weer veranderd. Gods wet echter blijft onveranderd. Geen enkele andere natie dan Israël heeft zo’n wet; deze zal tot in het koninkrijk voortduren. Dan wordt die wet in hun hart geschreven en zij zullen onder die wet zijn. Maar God zij dank, dat wij niet onder wet zijn, maar onder genade Rom.6:14; Gal.5:18. Belangrijk was ook de tweede, door God gegeven inzetting met het oog op de harten van de Israëlieten. Dat is het goddelijk ritueel. Als God te midden van mensen woont, moeten daar ook voorzieningen zijn, opdat ze Hem kunnen naderen zonder te hoeven sterven Ex.33:20. De gedachte van een ‘staatskerk’, waar regering en kerk één zijn, is nu niet te realiseren, ook al lijkt dat ideaal. Een geestelijke, levende geloofsgemeenschap kan niet met een echt seculiere regering samengaan. De gelovigen van nu hebben geen deel aan de regering van de volkeren. Maar wij gaan op een dag wel regeren 2Tim.2:12. Een regering van welke vorm of richting ook, is gedoemd te mislukken, als die niet aan God onderschikt. Dat is de 51 gang van menselijke regeringen en wetten, los van God. Wij mogen dankbaar zijn, dat Hij ons hiervoor de ogen opende. Eén ding is zeker: wij zouden onderschikkend zijn aan de boven ons staande overheden, omdat zij onder/door God zijn gesteld Rom.13:1-7. Het regeren van God door richters Veel mensen vragen zich af, waarom God dit of dat niet doet, wat naar hun mening toch nodig is. Maar wie Zijn wegen kent en weet dat Hij een bepaald tijdplan heeft, waarin Hij al Zijn doelen realiseert, zal niet alleen inzien, waarom Hij bepaalde dingen nu niet doet. Maar diegene zal óók begrijpen, dat het volledig onjuist zou zijn, als Hij doet wat de meeste mensen graag willen. Heel wat mensen zijn verbaasd, dat God tegenwoordig geen oordelen velt. Waarom mogen sommige natiën steeds kwaad doen en daarbij groeien en bloeien, terwijl andere, die zoiets niet doen, vernietigd worden? Toen ik nog jong was, werd ik diep getroffen door de aanblik van een grote natie, die een kleinere te gronde richtte, en dat om geen andere reden dan het eigen zelfzuchtig voordeel. Deze kleine natie leek godvrezender te zijn dan alle andere, het hele leven was met de bijbel verbonden. Desondanks werd ze vernietigd en bestond niet langer als natie. Vandaag weet ik waarom, destijds wist ik het niet. Iets dergelijks is tijdens de menselijke geschiedenis vaak voorgekomen. Maar er was een tijd, dat God anders met de natiën omging en hen vrijwel onmiddellijk voor hun daden richtte. Denk aan Sodom. Alle inwoners werden door God nog tijdens hun leven vernietigd, omdat zij zondigden. Hij wachtte 52

niet op de grote witte troon, om ze individueel te veroordelen (wat Hij nog zal doen). Maar Hij richtte het volk ter plekke. Op deze manier, en nog daadkrachtiger dan bij Sodom, zal Hij ook handelen als Hij zelf het Hoofd van de natiën is geworden Op.19. Nu laat Hij die jurisdictie over aan de overheden Rom.13:4, om de gebrekkigheid van hun regeren te kijk te zetten. Voordat wij kijken naar Gods huidige handelwijze, willen wij eerst theocratie (regering rechtstreeks door God), de geestelijke regeringsvorm uit het verleden, nagaan. God had die Zelf voor Zijn volk Israël bestemd. In het begin werd helemaal geen koning gegeven. Aan hen werd de wet van God en het priesterschap gegeven, zonder seculiere heerser. Zij hadden geen koning nodig, want iedere interne en externe situatie beoordeelde de priester. Hij bezat een onfeilbaar, door God geleid vermogen om te bepalen wat juist en fout was. Het is meteen duidelijk, dat dit superieur is aan elke andere regeringsvorm. Hoeveel verdriet en leed zou mensen bespaard blijven, als wij vandaag zonder enige twijfel of onzekerheid inzien, wat goed en kwaad is! Gedurende de theocratie in Israël, in het begin zonder koning, was het niet alleen mogelijk om te bepalen wat goed en fout was. Want ook het gericht volgde - min of meer - op de voet. Onrecht werd zonder aarzeling bestraft, gecorrigeerd. Gericht bestond niet alleen uit straffen, maar vooral uit terechtbrengen. Daartoe bestaan natiën, zij zouden het recht uitvoeren; recht spreken en terechtbrengen. Dit was ook de taak van 53 de priesters van die tijd, samen met de richters, die God later verwekte. Wij zouden makkelijk kunnen besluiten de theocratie te erkennen als de enige perfecte regeringsvorm. Waarom? Omdat God de Enige is, Die werkelijk weet wat goed is. Hoezo was het dan geen succes? Omdat God deze volmaakte regeringsvorm eerder aan Zijn uitgekozen volk gaf dan aan alle andere. Dat deed Hij, om aan de mensheid - en speciaal aan Israël - te tonen, dat zij uit zichzelf niets kunnen. De reden is, dat in het menselijke vlees het goede geen woning maakt Rom.7:18. Maar in het begin kon Hij de regering niet gewoon aan mensen overlaten. Hij moest ze eerst laten zien, hoe dat moet. Daartoe was de beste regeringsvorm nodig. Dus begon Hij ermee Israël een regering te geven, die in zichzelf volmaakt was, én die eens zal terugkeren. Tijdens het duizendjarig rijk zal in de praktijk een theocratische regering door Christus gevoerd worden. En dat nog meer in de volgende era. Want God zal dan te midden van de natiën wonen. Daarna de voleinding, als God alles in allen zal zijn 1Kor.15:28. Zonder Gods directe inwerking kan geen volmaakte regering bestaan. Aan ons en heel de schepping wordt hierdoor iets duidelijk. Israël had deze volmaakte regeringsvorm. Daarin faalde het niet alleen; het volk hield er ook niet van. Zij stonden zelfs tegen God op. Is dat niet de beste illustratie van wat in het vlees van de mens zit? Het is de moeite waard om vast te stellen, hoe alles zich onder theocratie afspeelde. Eerst zond God aan het volk Mozes, Jozua en diverse richters (beoordelaars). Daarna 54

wekte Hij Samuël. Zij allen vormden een groep voordat de koningen kwamen. Maar nadat Hij die gevolmachtigden had ingezet, toonde Israël duidelijk wat in de mens woont. Deze historische passages laten ons zien, hoe zij zich verzetten tegen de goddelijke heersers. Toen was Hij in hun midden, toen redde Hij hen van hun vijanden. Hij liet hen veel wonderen zien. Hun leven in de woestijn was elke dag een wonder. Zij zagen de wolk- en vuurkolom, die hen leidde, met eigen ogen. En toch ze waren weerspannig, ongehoorzaam. Zij kwamen allen onderweg om, op twee na (er is altijd een overblijfsel), onderweg. God had Israël uit Egypte geleid, Hij had ze bewaard voor vijanden, Hij had over hen geregeerd in het beloofde land. Zijn eerste uitgekozen werktuig was Mozes; de Egyptische naam betekent: uit het water gered. Hij redde hen uit hun boeien, door de woestijn, naar de oevers van de Jordaan. Daarna volgde Jozua, zijn naam betekent Jahweh-Redder. Destijds volgde de ene redder na de andere. Maar de eerste aan wie ook een zekere mate van succes was gegund was Jozua Joz.23:1. Want hij was een type van Christus. Bij Jozua zijn niet die fouten te vinden zoals die later in Richteren zijn opgetekend. Toen ze naar het beloofde land kwamen, stelden de afzonderlijke stammen geen commissies in. (Dit is tegenwoordig gebruikelijk. Zulke commissies zouden dan namens de stammen bij Jozua proberen een speciaal stuk land toegewezen te krijgen). Nee, alles werd door het lot beslist, door God besloten. In die dagen regeerde een echte Alleenheerser, in Wiens handen alles was en is – God (EL, de Onderschikker of Scheidsrechter). Niemand kan Zijn plaats innemen. Vandaag is elke regering slechts 55 een noodmaatregel, die toen al in het verschiet lag. Zodra een richter weggenomen werd, volgde direct neergang. En zo ging het maar door, zoals in Richteren beschreven staat. Wie waren deze richters? Wij verbinden met deze titel onwillekeurig de gedachte van criminaliteit of misstappen, wat tot op zekere hoogte juist is. Maar in feite waren ze regenten in Israël. Regeren betekent beoordelen en richten. In een goddelijke regering treedt God Zelf tussenbeide als iets mislukt, en brengt het in orde. Wij mogen echter niet verwachten, dat het nu nog zo is. Omdat God het regeren in de handen van mensen heeft gelegd en niet rechtstreeks de touwtjes in handen heeft, kan dat niet meer zo zijn. Vandaag richt God niet; dat is in overeenstemming met de tijd van genade. Hij heeft een toekomstige dag waarin Hij richt, vastgelegd. Vandaag ligt richten in handen van de menselijke overheid. Als iets niet in orde is, mogen wij daar God niet van beschuldigen. Wij weten, dat alles in overeenstemming met Zijn voornemen gebeurt. Maar dat betekent nog niet, dat het ook in overeenstemming is met Zijn geopenbaarde wil. Die wil van God kan in de meeste gevallen zelfs tegengesteld zijn aan de menselijke ideeën. De laatste richter in Israël was Samuël. Tegelijk was iets treurigs aan de hand. Het verval van de priesterorde. De zonen van Aäron stonden in verbinding met God. Zij waren in de positie om te kunnen bepalen of iets juist of verkeerd was. Maar ook zij waren vleselijk. Eli was geen slecht mens, maar zijn zonen waren verdorven 1Sam.2:12. Samuël was een heilige, een man van God, van zijn zonen wilde het volk echter niets weten. Wij zien dus, hoe zelfs 56

het priesterschap, dat toch in rechtstreekse verbinding stond met God, faalde. Dat is een van de ergste kenmerken van de huidige afval van God. In veel delen van de wereld is het falen van de regering grotendeels toe te schrijven aan het volledige falen van hen, die met God in verbinding moesten staan. Denk aan de landen, die als natiën zelfs atheïstisch (God loochenend) zijn. Hoe kwam dat? Door de kerk, die voor hen de vertegenwoordiger van God en van het geloof is. Die was zo goddeloos, dat zij ongetwijfeld een groot deel van de schuld draagt. Veel minder is dat aan de regering of individuen toe te schrijven. Alles wat ze van God wisten was uit en door de zo genoemde staatskerk, die hen tegen God keerde door haar wereldse gedrag. Vast staat, dat er geen volmaakte regering kan zijn zonder een verbinding met God. Hij is de Enige, Die werkelijk kan regeren. Is het contact met Hem verstoord, dan wordt een goede regering onmogelijk. Zodra een kerk seculiere macht nastreeft én die ook verkrijgt, komen grote verleidingen op haar af. Een kerk met politieke macht is niet in harmonie met de wil van God. Vanwege de zwakheid van het vlees is zelfs het regeren door God mislukt. Onder de natiën kan zonder nieuwe schepping geen volmaakte regering zijn. Maar het wordt anders wanneer de natie Israël wedergeboren is. Dan zal ook de grote, gezalfde Priester-Koning aanwezig zijn. In die situatie zullen de Israëlieten niet alleen voor zichzelf een goede regering hebben. Maar zij zullen over de hele aarde, over alle natiën in gerechtigheid regeren. Dan zullen 57 ook de leden van de uitgeroepen gemeente die het lichaam van Christus is, te midden van de ophemelsen hun opdracht uitvoeren. Zij werden tijdens het huidige geheime beheer uit alle natiën verzameld. Zij zullen aan de boodschappers en soevereiniteiten God liefde, wijsheid en gerechtigheid bekend maken, tot alle opperheerschappij, gezag en macht opgeheven, alles aan God ondergeschikt en Hij alles in allen is 1Kor.15:28. Israël onder de wet Er zijn oordelen met straffen van verschillende zwaarte, waarmee God Zijn volk Israël tuchtigt. Ook het individu wordt individueel gericht, rekening houdend met het licht van kennis, dat gegeven is. Zij, die onder de wet waren, werden volgens de wet gericht. Hoewel de wet vanaf het begin streng was, verdienden zij nog niet het meest zware gericht zoals dat hen later overkwam. Dat kwam nadat zij erkenning van de waarheid hadden gekregen Hebr.10:26-31. In de Mozaïsche wet lezen wij: Als in uw midden, binnen een van uw poorten, die de Jahweh, uw Elohim, u geeft, een man of vrouw gevonden wordt, die doet wat slecht is in de ogen van de Jahweh, uw Elohim, door Zijn verbond te overtreden, en als deze persoon andere goden (elohim) gaat dienen en zich voor die neerbuigt, of voor de zon, de maan of heel het leger van de hemel, wat Ik niet geboden heb, en dat wordt u verteld en u hoort dat, dan moet u het goed onderzoeken. En zie, is het de waarheid, staat de zaak vast, is zo’n gruwelijke daad in Israël 58

gedaan, dan moet u die man of die vrouw, die deze wandaad verricht heeft, naar buiten brengen, naar uw poorten, die man of die vrouw, en u moet hen met stenen stenigen, zodat zij sterven. Op de verklaring van twee of drie getuigen moet hij die dient te sterven, gedood worden; hij mag niet gedood worden op de verklaring van slechts één getuige. Eerst moet de hand van de getuigen zich tegen hem keren om hen te doden, daarna de hand van heel het volk, zo moet u het kwaad uit uw midden wegdoen Deut.17:2-7 hSV Dit is wat de wet, door Mozes overgeleverd, zegt. In onze dagen lijken veel heiligen de wet terug te willen. Maar hoe kan iemand, die de genade van God proefde, willen afdalen van die hoogten van genade naar het drijfzand van de wet? Na de genade van God te hebben ervaren, wil je dan terugkeren naar de wet? Maar we kunnen steeds weer vaststellen, dat mensen zich maar niet realiseren, dat in het vlees het goede geen woning maakt. Zij roepen om de wet, in plaats van zich aan de genade toe te vertrouwen. Al wat de ervaring van Israël onder de wet moest leren aan de schepselen, is een eenvoudige les. Zolang iemand op zichzelf vertrouwt en op wat hij zelf doet, resteert voor diegene niets dan het gericht. Dat was toen het fundament. De schrijver van deze verhandeling stuitte op een bijdrage in een tijdschrift, waarin getracht werd iedereen onder de wet te brengen. Zij die zich godvruchtig noemen, schijnen niet te kunnen ontkomen aan de gedachte, zich aan de wet te moeten onderwerpen. Het belangrijkste twistpunt leek te zijn, dat de mens onder Gods morele wet moet staan. 59 Aan de overige punten hoeft men dan niet te voldoen. Maar, noch in de Hebreeuwse, noch in het Griekse tekst is een spoor van zo’n onderscheid te vinden. Wat moeten wij ons dan bij Gods morele wet voorstellen? Ook het Lexicon maakt ons niet wijzer als wij naar het trefwoord moraal kijken. Het definieert dit begrip onder recht en onrecht. Maar het grootste deel van de wet handelt juist over recht en onrecht, zodat bijna geen enkele van de Mozaïsche geboden geen morele betekenis heeft. De genoemde bijdrage vermeldde, dat de ceremoniële wet aan het kruis genageld was. Maar verder werd gezegd, dat de tien morele geboden van God met Zijn eigen stem op de berg Sinaï werden verkondigd. Het kan zijn, dat de term morele wet in de inleiding van een of andere vertaling verscheen, maar in heel de Schrift is daarvan geen sprake. Ons wordt verteld, dat de wet uitstekend is 1Tim.1:8. Hij is volmaakt en bindend. Zou onze Heer dat dan niet geweten hebben? Hij zei: U hebt gehoord, dat tegen de ouden gezegd is: U zult niet doden; en: Wie doodt, zal door de rechtbank schuldig bevonden worden. Maar Ik zeg u: al wie ten onrechte boos is op zijn broeder, zal schuldig bevonden worden door de rechtbank Matt.5:21,22a. Dat is nog veel moreler dan de wet, het gaat veel dieper, het is geestelijk; raakt het hart. De Heer zei ook: 60

Al wie tegen zijn broeder zegt: ‘Raka’ zal schuldig bevonden worden door de Raad (Sanhedrin). Maar al wie zegt ‘dwaas’ die zal schuldig bevonden worden tot het helse vuur (lett: gehenna26 van vuur) Matt.21:22b. Wie heeft dat nooit gedaan? Deze vermaning gaat veel verder dan de in steen gebeitelde wet. Weer lezen wij: U hebt gehoord dat tegen het voorgeslacht gezegd is: U zult geen overspel plegen. Maar Ik zeg u dat al wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, in zijn hart al overspel met haar gepleegd heeft Matt.5:27,28. De wet van de Sinaï is de basis, deze bevat alleen de kernprincipes van de geboden. De door Christus gegeven wet gaat veel verder, hij kondigt de uitvoeringsregels aan. Zo staat er: verder hebt u gehoord dat tegen de ouden gezegd is: u zult de eed niet breken, maar u zult voor de Heer uw eden houden. Maar Ik zeg u: zweer in het geheel niet Matt.5:33,34. De in Hebreeën 10:29 genoemde misdaad is iets veel ergers, dan al wat Israël onder Mozes had kunnen doen. Destijds was het onmogelijk je zo te misdragen als later gebeurde. De aan Israël gegeven erkenning kwam niet alleen door woorden van profeten, maar ook door ervaringen van hun ontstaansgeschiedenis. God openbaarde Zich stap voor 26 Gehenna = dal Hinnom bij Jeruzalem dat in de komende 1000 jaar de afvalstortplaats van de stad zal zijn. 61 stap aan hen, maar zij waren blind voor wat zij hadden moeten zien. Dit vond allemaal plaats onder de wet. De generatie die deze ontving, werd in de woestijn begraven. Ook Mozes werd overeenkomstig de wet geoordeeld. Zijn dienst was de bediening van de dood, van de in steen gebeitelde letters 2Kor.3:7, niet een dienst van leven. Ook gedurende de tijd van de richters faalden allen. Leerden zij van hun fouten? In die dagen was God hun Heerser, maar zij verwierpen Hem 1Sam.10:19 en vroegen om een koning, zoals de andere volken die hadden 8:4,5,7. Eerst gaf God een koning, zoals ze wilden: Saul 10:24. Later gaf God puur uit medelijden koning David 1Sam.16:13; 2Sam.2:1; 5:3. Zelfs na al hun zondigen en verbanning uit hun vaderland Mat.1:11; 2Kon.24:14 bracht Hij hen weer in hun land terug. Toen de tijd van vervulling kwam, zond God Zijn Zoon Gal.4:4. Christus bracht erkenning die ver boven de wet uitging. Maar Hij moest Zijn discipelen lang voor de voleinding van Zijn dienstwerk zeggen, dat zij Hem niet langer als de Messias moesten verkondigen Marc.8:31; Luc.9:21,22, omdat Israël Hem verworpen had. Na alle opvoeding, die ze via richters, koningen en profeten kregen, verwierpen zij zelfs Degene Die die aan hen de wet had gegeven. Zelfs toen zij Hem ter dood brachten, gehoorzaamden zij niet aan de wet, waaraan ze zogenaamd in alles toch voorrang gaven. Zij doodden Hem niet door steniging, maar veel meer schandelijk. Ze deden het allerergste met Hem. God verhoorde Jezus’ gebed en vergaf het volk Luc.23:34. Toen kwam Petrus met een bediening, die veel verder ging dan alles wat ze eerder ontvingen. Petrus zegt, dat ze een 62

uitgekozen geslacht zijn, een koninklijk priesterschap, een heilige natie 1Petr.2:9-12. Hij draagt de gelovigen uit Israël op, zich goed te gedragen onder de natiën. De geest werkte onder hen op een manier die tot dan toe ongekend was. God wendde zich vervolgens tot een natie die vaak gewaarschuwd en onderwezen was. Een natie, die ook herhaaldelijk Gods boodschap verwierp. De Hebreeuwse gelovigen vormden een apart lichaam in de Handelingen-tijd. Zij werden daarna samengevoegd met de gelovigen uit de natiën. Zo ontstond toen het gezamenlijk-lichaam, overeenkomstig het geheimenis van het huidige beheer Ef.3:1-13. Nog tijdens hun onmondigheid ontvingen de gelovigen uit de natiën de vroegere paulinische brieven. Zo werden zij voorbereid op de alles overstijgende waarheden van de volkomenheidsbrieven. De Hebreeën ontvingen de brief die hun naam draagt. Deze moest bij hen de weg voor de geestelijke, ophemelse zegeningen effenen. Dat leidde hen weg van de vroegere, ziels-aardse verwachting en bestemming. Volgens de Schrift waren de Hebreeën heilig, of zij nu gelovig waren - of niet. Zij waren Gods volk, zij bezaten een heiligheid, die wij niet kunnen hebben. Steeds weer, in de loop van hun geschiedenis, werd aan Israël een zekere genade gegeven. Die is echter niet te vergelijken met de genade, die ons geschonken is. Na al hun falen bestaat voor de ongelovigen onder hen geen hoop wat betreft het koninkrijk. Zij worden in de voleinding samen met de rest van de mensheid én levendgemaakt én gerechtvaardigd 1Kor.15:24. Geen enkel Besnijdenisgeschrift spreekt over de voleinding. Dit thema ligt geheel buiten hun gezichtsveld. 63 De schrijvers van deze geschriften waren vertrouwd met Hem, Die zegt: Mij is de wraak! Ik zal vergelden! Hebr.10:30; Deut.32:35 Vergelding en wraak zijn geen genade. Daarom staat iets verderop: Vreselijk is het, te vallen in de handen van de levende God! Hebr.10:31 Maar wij kunnen in vertrouwend geloof zeggen, dat het wonderbaar is in de handen van God te vallen en geborgen te zijn. David mocht ooit kiezen en wilde vallen in de handen van God in plaats van die van mensen 2Sam.24:12-14. Het is zeker verreweg het beste in de handen van God te vallen. Niet in die van mensen of van jezelf. Vandaag regeert de genade, en niet de wraak. Saulus van Tarsus was erger dan de rest Hand.8:3; 9:1,2 en kon zich met recht de eerste van de zondaren noemen. Wat Paulus toen ontving en wat ons geschonken is, is niet alleen genade. Het is de rijkdom van de genade van God. Dat is een groot verschil. Als Christus niet voor Israëls zonen had gebeden, dan was het ondenkbaar dat ook maar één, afgezien van Zijn volgers, kon ontsnappen. Maar deze genade, die wij ontvingen, zet Paulus niet eenvoudigweg als dertiende apostel in het koninkrijk. Nee, hij springt als het ware over het aan Israël beloofde koninkrijk heen en gaat de nieuwe schepping binnen. De enige mogelijkheid om aan het vlees te ontsnappen is voor de meeste mensen de dood. Maar het is geweldig om te weten, dat Christus niet alleen stierf, maar ook opstond en naar de Vader werd 64

weggenomen. En dat wij in Hem zijn. Dat schenkt ons de rijkdom van Zijn genade. Kwijtschelding van zonden – bewijs van genade De schuldenaar van tienduizend talenten werd zijn schuld uit medelijden kwijtgescholden Matt.18:23-27. Als dat echter alles is wat ons gegund wordt, zijn we niet erg gelukkig. Uiteindelijk moest de man toch het bedrag terugbetalen, omdat zijn gedrag aanleiding gaf tot klachten. En wiens gedrag doet dat niet? De manier waarop hij toen zijn eigen schuldenaar behandelde, ondanks de ontvangen vergeving en ontferming, is een beeld van de relatie van Israël tot de natiën. Israël was een geweldige schuld vergeven, maar toen de natiën aan Israëls zegen deel wilde hebben (vgl. Matt.15:26-28), waren ze niet welkom. Petrus kreeg kritiek, omdat hij naar de niet-Israëlieten gegaan was en met hen evangelie, geloof, deelde, en met hen at (zie Handelingen 10,11). Dat was in de ogen van hen, die uit de besnijdenis waren en zij, die in Jeruzalem waren, een zonde. Maar wat Israël als natie deed, was een overtreding, waarmee ze God krenkten. Israël verzette zich ertegen, dat het evangelie ook naar de natiën ging, opdat ook zij vergeving mochten ontvangen. Daarom werd van de Israëlieten, van wie met pinksteren een grote schuld was kwijtgescholden, deze vergeving weer ingetrokken. En de gelijkenis uit Mattheüs 18:23-27 werd toen vervuld. In de Efezebrief horen wij van vergeving naar de rijkdom van Zijn genade Efe.1:7; 2:7. Dat is iets heel anders. De grote krenking van Hebreeën 6 en 10 heeft met iets bijzonders te maken. De gelovige Hebreeën keerden zich af nadat ze 65 licht ontvangen hadden en de echte wonderen door Gods hand gezien hadden. Nadat de zonde wel echt vergeven, kwijtgescholden was, kon de kwijtschelding opgeheven of teruggetrokken worden. Het is anders wanneer de krenker behandeld wordt onder Gods genade. Men moet niet beweren, dat wij in de Romeinenbrief al de volle rijkdom van Zijn genade hebben. Maar, al de daarin onthulde genade gaat heel anders met de zonde om: Wat zullen wij dan zeggen? Zullen wij in de zonde blijven opdat de genade toeneemt? Rom.6:1 Deze tekst lijkt velen over eigen ervaring niets te zeggen. Ten aanzien van de schuldenaar van 10.000 talenten zou moeten worden geconcludeerd, dat de kwijtschelding nog verruimd werd. Dat gebeurde echter niet, hij bevond zich bij wijze van spreken in een proefperiode. En hij had niet aan de voorwaarde voldaan zodat hij alsnog veroordeeld werd. Voor de huidige tijd plande God niet zoiets. Integendeel: waar echter de zonde toeneemt, daar stroomt de genade over Rom.5:20 Dat is natuurlijk geen vrijbrief voor krenkingen en zonden. Maar het is geruststellend te weten, dat bij al onze tekorten en -meestal onbedoelde- mislukkingen, God Zijn genade niet terugtrekt, maar doet overstromen. Men zegt vaak, dat dit een gevaarlijke vaststelling is. En dat ieder, die dat gelooft, in de zonde blijft. Wat een misvatting! God zou dat toch niet gezegd hebben, als wij daardoor tot zondigen zouden worden aangezet. 66

hoe zullen wij die aan de zonde gestorven zijn, nog daarin leven? Rom.6:2 Wie gestorven is, maakt zich nergens meer zorgen over en kan ook niet door omstandigheden beïnvloed worden. En dat zelfs niet door zonde, dat het vlees zo makkelijk doet. Zou een dode uit het graf komen en dan zondigen? gezamenlijk met Christus Jezus werden wij door de doop in de dood begraven, opdat, evenals Christus door de heerlijkheid van de Vader uit de doden opgewekt werd, ook wij in nieuwheid van leven wandelen Rom.6:3,4. Dat gaat alleen als wij door het geloof erkennen, dat de zonde door Christus in orde werd gebracht en wij dus helemaal niets te doen hebben. Al wat God verlangde, was Zijn dood, en dat zou ook voor ons voldoende moeten zijn. Onze zonden zouden ons niet langer moeten bezighouden. Steeds weer wordt van verschillende kanten geprobeerd ons onder de wet te plaatsen. Dan wordt ons gezegd, dat: want jullie zijn niet onder wet maar onder genade Rom.6:14 vaak als alibi wordt gebruikt om de wettelijke bepalingen niet te hoeven naleven. We willen enkele teksten nakijken. Die hebben betrekking op hen die onder de wet gesteld zijn. En we kijken of de bewering klopt, dat wij alleen de veroordeling van de wet willen ontgaan en in plaats ervan de gunst van de goddelijke vergeving willen genieten. 67 voor hen die onder de wet zijn, ben ik geworden als onder de wet (hoewel ik zelf niet onder de wet ben) 1Kor.9:20 Dat klinkt niet bepaald alsof Paulus het net zo begrepen had als de voorvechters van de wet. Of we nemen deze: voordat echter het geloof kwam, werden wij onder de wet verzekerd bewaard, tezamen ingesloten voor het geloof dat op handen is om onthuld te worden, zodat de wet onze kindergeleider geworden is tot Christus, opdat wij uit het geloof gerechtvaardigd worden. Maar met het komen van het geloof zijn wij niet langer onder een kindergeleider Gal.3:23-25 De kerngeboden van de wet zijn geen bevelen, maar instructies voor de zonen van Israël, hoe zij zich zouden gedragen om gezegend te worden. God liet zien wat Zijn uitgekozen volk zou moeten doen, om de uitkiezing aan de andere natiën te tonen. Hij gaf Zijn wet alleen aan dit ene volk, verder aan niemand. Helaas verwerpen sommigen, die van de Heer zijn, de genade door deel te willen hebben aan hun redding door het houden van de wet. Die is gegeven om te overtuigen van zonde. In Christus Jezus zijn wij, anders dan degenen uit de besnijdenis die onder de wet stonden, buiten de jurisdictie van de wet. Het is al onmogelijk alle wetten van ons eigen land te kennen en te houden. Dat komt vooral omdat ze sneller veranderen en vermenigvuldigen dan dat wij ze kunnen opvolgen. Zelfs juristen hebben ze niet allemaal in hun 68

hoofd en hebben omvangrijke naslagwerken met veel aanvullingen. Weten we zeker, dat we alle voorschriften en verboden ook echt houden? Wat Gods wet betreft, hoe beknopt en helder die ook is, we weten, dat het volkomen onmogelijk is om die volledig te houden. Waarschijnlijk waren er weinig Israëlieten, die het in het houden van de wet zo ver brachten als Mozes. Hij rebelleerde er niet tegen zoals het volk, maar ook hij faalde om elk gebod van God na te volgen, en werd gestraft Deut.32:48-52; 34:5,6. Hij stierf onder de wet, die wel kan doden, maar geen leven geven. De genade van God Tegenover de wet staat de genade van God. De waarheid voor de tegenwoordige tijd begint met de terzijdestelling van Israël Hand.28:26-28. Hoelang dat duurt weet niemand, behalve God. Maar wij mogen iedere dag, elk moment rekenen met de komst van de Heer en onze wegrukking, om Hem te ontmoeten in de lucht. Aan hen die onder de wet zijn, kleeft altijd een tekort, omdat alles afhangt van hun eigen inspanningen. Alle mislukkingen moeten er zijn, want zij passen in Gods voornemen, opdat de mens zou leren wat in de mens is. Veel mensen zijn enorm teleurgesteld over de toestand van de wereld. Wie niets van de waarheid van God weet, kan in deze verslechterende situatie makkelijk vertwijfeld en verward raken. Zoals de dingen gaan, ontmoedigen die ons wanneer wij niet zeker wisten, dat God daarmee een bedoeling heeft. Hem zij de dank, dat Hij alles ten goede doet samenwerken. Wetend, dat alles in overeenstemming is met Zijn raadsbesluit en Zijn voornemen vervult. Zoals 69 bij Israël, zo is het ook bij alle andere volken. Alle mislukkingen van het volk van God waren noodzakelijk, opdat wij -en het hele universum- kunnen beseffen, dat in het vlees niets goeds woning maakt Rom.7:18. Hoe kan God alles in allen worden als wij dit niet leren, en verder op vlees vertrouwen! Als de schuldenaar van de tienduizend talenten de genade van God had ontvangen, dan zou hem de vergeving niet meer ontnomen zijn, ongeacht wat hij gedaan had. Het komt hierop neer: als hij de genade van God had gekend, zou het nooit bij hem zijn opgekomen zijn medeslaaf zo slecht te behandelen. Hadden de Joden ook maar een flauw vermoeden van de genade in het algemeen gehad tijdens Handelingen, dan hadden ze zich nooit zo afwijzend tegenover de natiën opgesteld. Ze zouden het Petrus nooit kwalijk hebben genomen, dat hij naar onbesnedenen toe ging en met hen at Hand.11:3. Zo is het ook nu. De kracht van Gods genade is de enige basis voor een God-welgevallige wandel. Van het vlees verwacht Hij niets. Het volk Israël werd opgevoed om de Messias te ontvangen. Zij hadden de heilige Schriften die duidelijk maken wie de Christus is. Juist omdat ze zo lang en zo intensief zijn onderwezen, zijn ze van alle natiën tot Gods grootste schuldenaar geworden. Intussen wijzigden de verhoudingen grondig. De gelovigen uit de natiën zijn nu geen gasten en vreemden van de verbondsbelofte van Israël meer, en zonder verwachting Ef.2:12. Wij hadden geen aanspraken op God, wij hadden geen land en geen belofte om te regeren. Wij hebben God op een heel ander niveau ontmoet, namelijk op het fundament van de genade. 70

Omdat wij nu weten, dat God het vlees veroordeeld heeft tot de dood en dat wij met Christus gestorven zijn, zouden wij ons niet langer met onszelf bezighouden. Het gaat om God en de ons gegeven overvloedige rijkdom van genade. De wet verlangt een terecht gericht, de genade schenkt leven. Aan sterfelijke mensen brengt de gerechtigheid de dood, maar de genade geeft leven. dus is er nu geen veroordeling voor hen die in Christus Jezus zijn, want de wet van de geest van het leven maakt ons vrij van de wet van de zonde en de dood Rom.8:1,2 Moge niemand zich opnieuw tot slaaf laten maken onder de wet, die ons helemaal niet gegeven is! In Christus hebben wij de vrijkoping door Zijn bloed, de vergeving van de krenkingen naar de rijkdom van de genade van onze heerlijke God Ef.1:7. Hij is de God van vertroosting; moge Hij ons vervullen met alle vreugde en alle vrede in het geloof, opdat wij overvloedig zijn, in de kracht van heilige geest Rom.15:13 en ons niet laten afleiden van ons verwachtingsgoed! De ware basis van vrede De wereld spoedt zich naar een van de grootste crises van de menselijke geschiedenis sinds de grote vloed. Zelfs mensen, die niets van God willen weten, kunnen er niet omheen. Ze stellen vast, dat er iets helemaal niet in orde is, maar ze weten niet waar de oorzaak ligt. En evenmin wat zij tot verbetering van de toestand kunnen doen. Er wordt geprobeerd een nieuwe wereldorde vorm te geven, 71 maar men rekent daarbij zonder God. Om deze reden zijn alle inspanningen gedoemd te mislukken. Niemand moet nu denken, dat de schrijver van deze regels een pessimist is. Integendeel; hij is de grootste optimist. Er zal na een korte periode van gericht een duurzame vrede voor de schepping zijn. Het is zeker voor iedere gelovige een droevige gedachte om te weten, wat nog over deze aarde komt. Maar wie Gods gedachten kent, wanhoopt niet. Wij kijken met vreugde in het hart naar de toekomst. Niet omdat mensen gaan lijden, maar we leven de heerlijke voleinding tegemoet. Wat ontbreekt bij degenen die een betere wereld willen creëren, is: weten waar ze aan toe zijn. Dat is juist heel erg belangrijk. Als we wereldverbeteraars vragen waar zij zich volgens hen bevinden in Gods plan, kijken ze ons verward aan. Als iedereen zou weten, waar en wat zijn plaats is, zou niemand ontzet zijn over de weg, die men zal gaan. Als wij inzien, dat alles volgens het voornemen van God gebeurt, dan hebben wij innerlijke vrede. Geen uiterlijke vrede waar de mensen over spreken, maar echte vrede van God. Wie Gods plan kent zal met Zijn handelen tevreden zijn. Hij heeft al wat gebeurt onder Zijn controle. De toekomst is zeker, en heerlijk, wat het heden ook is. Tegenwoordig kun je allerlei ideeën vinden over wat de Bijbel leert, vooral de profetieën. Veel verwarring is al gezaaid. Mensen profeteerden, zogenaamd gebaseerd op de bijbel, wie de antichrist zal zijn. Ze vergissen zich allemaal, omdat zij niet weten, waar het God tegenwoordig om gaat. Een manier om overzicht te krijgen, is door de 72

kalender van God27 te gebruiken en alles chronologisch te zien. Dan zien we, hoe dichtbij wij bij de tweede komst van onze Heer zijn. De meesten denken er niet aan, dat God anders handelt in verschillende tijden van beheer28. Wij leven nu in het beheer van de genade. In verhouding tot de totale tijd van de eonen, duurt dit maar kort. Helaas denken veel gelovigen nu in een allang afgelopen beheer te leven. Bijvoorbeeld onder de wet in de dagen van onze Heer of in de pinkstertijd van Handelingen. Velen hebben zich nooit verheugd over de genade die ons is gegeven, en die Paulus verkondigt. Ze zijn met het mindere tevreden, hoewel zij de volheid konden bezitten. Een eon, een era en een beheer verschillen nogal. Wij willen ons nu niet met Gods wegen met individuen bezighouden. Wel met de natiën en de al genoemde zes periodes van beheer, waartoe ze behoren. De gelovigen, de geroepen heiligen Rom.1:7, zijn met het lot van de natie waar zij in leven, nauw verbonden. Net zoals alle andere burgers van diezelfde natie. Gods relatie tot de afzonderlijke natiën kunnen wij nu duidelijker zien. Wanneer wij niet alleen vragen, hoe God alles regelt, maar waarom en waartoe Hij zo en niet anders handelt. Ook als wij uit de Schrift weten, wat Hij zal doen, sterkt het ons geloof als wij weten waarom Hij dat zo doet. De natiën bewogen zich door duizenden jaren heen steeds bergafwaarts. Eerst waren er geen natiën, de mensen waren niet ingelijfd in een statenbond. Regeringen die over 27 Uitgave: Konkordanter Verlag, Concordant Publishing Concern 28 Beheer van het geheimenis, van genade Efe.3:2,9. 73 de mensen beslisten of ze ter verantwoording riepen, ontbraken. Toen algehele verloedering de overhand kreeg, verdelgde God de mensheid van de aardbodem op acht na, die genade bij Hem vonden Gen.6:8. Nu zou men denken, dat zij die gered waren, het door hun ervaringen beter zouden doen. Nee hoor! Met het nieuwe begin begon een nieuwe neergang. Wij lezen: zoals de dagen van Noach waren, zo zal ook de aanwezigheid van de Zoon des mensen zijn Matt.24:37 Na de grote vloed rustte God de mensen toe met autoriteit. Er waren nu regeringen en natiën. Velen veronderstellen, dat God dat zo ingesteld heeft, om aan de zonde een halt toe te roepen. En dat de mens zo “gouden tijden” tegemoet zou gaan, omdat hij in staat is misdadigers aan te pakken, en een einde te maken aan de wetteloosheid. We weten, dat dat niet het geval is en dat het ook niet het geval zal zijn. Zolang de mensen op zichzelf vertrouwen en zich niet onder Gods heerschappij buigen, gebeurt het niet. Wat tot op dat moment gebeurde, waardoor Israël door God gekozen en afgezonderd werd, kunnen wij misschien begrijpen als we in de geest naast Abraham gaan staan. We kijken naar beneden in het dal van Siddim Gen.14:3. Daar woonden mensen die zich in steden hadden verenigd om elkaar te beschermen. In plaats daarvan bestreden ze elkaar en werden zo corrupt en gewetenloos, dat God tussenbeide kwam en Sodom vernietigde. Toen werd aan een nieuwe natie een goddelijke wet gegeven; er ontstond een theocratie. Nu had alles toch in orde moeten zijn. God Zelf was Koning. Wilden ze weten 74

wat zij te doen hadden, dan konden ze via Zijn priesters rechtstreeks naar Hem toe gaan en vragen stellen. Wat zou dan nog verkeerd kunnen gaan! God laat ons als mensen veel proberen, om te laten zien, dat wij uit onszelf niets kunnen. Israël is daar een vroeg voorbeeld van. Hoewel God met hen was, hoewel Hij hen gedurende het tijdperk van de richters steeds weer redde – waren ze toen soms volmaakt gelukkig? Zeker niet. Zij wilden een koning zoals de andere natiën, een man uit hun eigen midden. Zij waren ontevreden over de regering door God. Wij zien gemakkelijk een belangrijke les uit die tijd over het hoofd. De moeilijkheden kwamen destijds voort uit het feit, dat zij deden wat in hun eigen ogen goed was. Niet wat God goed vond. Vandaag denken velen, dat, als ieder individu het juiste doet, al onze beproevingen voorbij zijn. Zelfs heiligen proberen een einde aan hun problemen te maken, door hun recht te eisen. Als wij allemaal op onze vermeende rechten blijven staan, zou dat een bron van eindeloos geruzie en onvrede zijn. Wat wij persoonlijk voor juist houden, kan onze medemens heel anders zien. En dat is nog sterker als hun belang tegengesteld zijn aan het onze. Zo was het in Israël. Het doen van wat zij juist achtten, leidde tot de ondergang, tot afvalligheid. En het kwam zelfs tot slavernij door hun buren, omdat het in de ogen van God niet juist was. Onze enige uitweg is om niet op ons recht te staan, maar om op een positieve manier vriendelijk te zijn. Dit volhouden, zelfs als dit verkeerd wordt begrepen door eigengereide mensen en het als zwakheid of zelfs domheid wordt weggezet. Zolang mannen en vrouwen, de bezittende klasse en de arbeiders, 75 natiën en staten proberen, met alle mogelijke middelen hun rechten te verkrijgen en te behouden, zullen wij gebrek en oproer, onenigheid en onderdrukking hebben, geen vrede. Omdat Israël aan de andere natiën gelijk wilde zijn, gaf God hen koningen. Israël was door God bestemd om niet alleen voor zichzelf een grote natie te worden en voor Hem op te komen. Maar zij zouden ook voor de andere natiën tot zegen zijn. Maar wat voor zegen waren zij werkelijk? God moest hen als natie vernietigen en het blad van de geschiedenis omdraaien, omdat zij ernstig faalden. Toen deed God iets heel bijzonders, wat juist ons het meest zou moeten interesseren. Hij begon de era’s van de natiën. Israël werd terzijde gesteld, en God houdt nu Zich bezig met de overige natiën. Daarbij wil Hij niet aantonen dat zij beter zijn dan Israël, maar dat zij vaak nog slechter zijn. Wij hoeven ons niet te verwonderen, dat het er vandaag de dag zo slecht aan toe gaat. Dat was te verwachten. Al wat in de geschiedenis van de mensheid gebeurde, laat duidelijk zien, hoe iedere generatie steeds weer probeert om haar eigen zaken te regelen. En het toont hoe alle mensen in alle tijden mislukken, omdat ze menen het zonder God te kunnen realiseren. Hoezo kunnen de Joden in Israël niet tot rust komen? Zolang zij hun Messias verwerpen, zullen ze niets dan verdrukkingen hebben. Tot zij naar Hem opzien, die ze aan het vloekhout hebben overgeleverd. Ze concluderen uit de woorden van de profeten over het beloofde land, dat het hun toebehoort. Dat klopt niet. Het behoort God en Zijn 76

Christus toe en alleen diegenen, die Hem verheerlijken, kunnen recht op dit land doen gelden. De Joden gaan proberen de wereldheerschappij in Babylon te realiseren. Daar zullen zij door hun rijkdom de macht over de natiën verkrijgen. In de eindtijd zullen ze vanwege deze rijkdom de koningsheerschappij over de volkeren van de aarde uitoefenen. En die zal niet standhouden. Toch zal dit een heel andere regering zijn dan die God hen onder de Messias beloofd heeft. Daniël spreekt uitvoerig over de natiën en zegt, dat in de eindtijd er een religieuze hegemonie zal zijn. Het is dus belangrijk te begrijpen, dat aan het einde van deze boze eon er vier grote religies zullen zijn. Het christendom, dus voornamelijk de westerse wereld, zal het ergste van alle wilde dieren zijn, waar in het boek Daniel over geschreven staat. Men denkt dat het christendom is: zachtmoedig de andere wang toekeren Matt.5:39. Maar juist het tegendeel is het geval en dat komt met het profetische woord van God overeen. In die komende tijd, die bijna aanbreekt, zal Hij laten zien waartoe religieuze mensen in staat zijn. Ondanks dat wij in de tijd leven waarin ons zoveel licht gegeven is. West en oost zullen tegenover elkaar staan. Het aanstaande conflict is een machtsstrijd tussen de religies. Hoe graag we nu ook vrede willen; we moeten begrijpen, dat dit thans in strijd is met Gods plan. Vrede zonder God is geen vrede. God heeft een Man, de Heer Jezus Christus, tot Vredevorst uitgekozen, en voordat Hij op deze aarde terugkomt, is er geen vrede, die deze naam verdient. Wanneer zij zullen zeggen: Er is vrede en veiligheid 1Thess.5:3, zal het verderf 77 hen plotseling overvallen. Dit zal gebeuren omdat het dan niet meer alleen om belangen tussen de natiën gaat. Als naar Gods plan het laatste conflict begint, staat de Heer een veel grotere legermacht ter beschikking. Als Hij gaat komen, zullen Zijn hemelse boodschappers schalen van verontwaardiging en gramschap uitgieten. Dan zien de mensen dingen die zo erg zijn, zoals nooit eerder Op.16. Daarna zal daar ware vrede heersen, in de duizend jaar, de vierde eon. Eindeloze vrede komt pas als God alles in allen is 1Kor.15:28. De era’s van de natiën De tijden der heidenen noemt men meestal de huidige periode. Het is jammer, dat dit zo vertaald is, want de woorden: tijden en heidenen geven niet de juiste gedachte weer. Een belangrijk punt bij een concordante vertaling is hier: loskoppelen van tijd. Het Griekse woord voor tijd is chronos. Het woord voor seizoen, era, is in Grieks: kairos. Ook in Luthers bijbel staan verschillende Duitse woorden, waar deze beide uitdrukkingen samen voorkomen. Ze moeten onderscheiden worden. Enkele teksten maken duidelijk wat kairos betekent. Bijvoorbeeld de tijd van de oogst. De oogst haalt men in een seizoen in de loop van het jaar binnen. Men kan makkelijk in iedere maand een periode afbakenen. Maar we kennen jaargetijden en speciale seizoenen, die in karakter en tijd van elkaar verschillen. Als kinderen hebben wij weleens in een weiland groene, onrijpe appels geraapt, vóór het seizoen. Deze appels leerden ons te onderscheiden wanneer het juiste seizoen is, 78

en iets (on)rijp is. Weinigen van ons hebben deze les meer dan één keer nodig; ervaring is een goede leermeester. Desondanks is consumeren van onrijp fruit lang niet zo schadelijk als het minachten van geestelijke seizoenen. Er is nogal wat in de Schrift dat niet in de huidige era past. Het ergste is: terugkeren onder de wet. De gevolgen zijn groots, het zuigt de kracht van ons geestelijk leven weg. Iets dat velen denken van ons te moeten verlangen, is: rechtvaardig leven. Dat moet dan als wij gelovig geworden zijn, omdat wij anders niet gerechtvaardigd kunnen worden. Dat is verraad aan de genade. De era komt, dat wij met Christus zullen regeren. Maar vandaag onderschikken wij ons aan de seculiere overheden en hun voorwaarden. De era die vrucht zal brengen komt, maar dat duurt niet heel lang. Zo is er onder andere ook een seizoen voor de vijgen. Zonder geestelijk inzicht begrijpen wij niet waarom de Heer probeerde vijgen te vinden op de verkeerde tijd Mark.11:12-14. Destijds hadden de discipelen het waarschijnlijk ook niet begrepen. Vandaag is het echter duidelijk: Christus was in volledige harmonie met Gods gedachten. Hij ging naar de vijgenboom om te laten zien, dat het niet Gods seizoen (era) voor Israël was om vrucht te dragen. Het verwachte koninkrijk kwam toen niet. Het was er niet de juiste, door God geplande era voor. De Heer wist dat en liet het hier aan Zijn discipelen zien. Handelingen wijst op een feit waar we op moeten letten. De discipelen waren volgens Gods raadsbesluit onwetend, wat de tijden en de era’s betreft. Zij verkondigden het koninkrijk, toen het niet de juiste era was. Daarom konden 79 nog geen tijden van verkwikking voor Israël aanbreken Hand.3:20. God verborg dit voor hen en de Heer zei: Het komt jullie niet toe de tijden of gelegenheden te weten, die de Vader in Zijn macht gesteld heeft Hand.1:7 Dit alles diende om hen ootmoedig te maken en voor te bereiden op de regering van Christus, als de tijd rijp is. Hier zien we een van de grote verschillen tussen het evangelie van de besnijdenis en dat van de voorhuid én de daarmee verbonden waarheid. Aan onbesnedenen is de hele waarheid onthuld. God verblindt onze ogen niet. Hem zij veel dank daarvoor! Wij danken onze Vader, dat het nu een welaangename era is 2Kor.6:2. Wel zijn er era’s die niet welgevallig, niet welbehaaglijk zijn. Maar in deze tijd, nu de genade regeert, is het een meest aangename era. Wij hebben in onze concordante vertaling verschillende uitdrukkingen gebruikt: era, passende, juiste, gelegen of zekere tijd 29, overeenkomstig hun tekstverband. Dit laat de kostbare gedachte zien, dat al het handelen van God volgens plan verdeeld is. God doet dat in diverse delen, die wij uit elkaar moeten houden, ook als het om de era’s van de natiën gaat. Er staat niet de era van de natiën, maar de era’s. Het gaat dus niet om een continu, voortdurend tijdperk. Het betreft maar een aantal verschillende era’s. Eén ervan is voor ons van bijzondere betekenis, maar wij moeten ook van de andere seizoenen (era’s) van de natiën 29 Stichwortkonkordanz Konkordantes Neues Testament, 7e druk, 2022, blz.90 Frist, kairos © Konkordanter Verlag, Birkenfeld, BRD 80

weet hebben. Dat moet, als wij de daden van God willen begrijpen en Hem welgevallig willen wandelen. Politieke voorrangspositie Aan Nebukadnezar werd heerschappij gegeven over de hele, destijds bekende wereld. Toen werd van Israël de politieke macht afgenomen en aan de natiën overgedragen. Met Babylon begonnen de era’s van de natiën. Gedurende deze era’s beperkte dit zich eerst tot het politieke niveau. Wilde men echter God naderen, dan moest naar Israël gaan, dat hun religieuze hegemonie had mogen behouden. Nebukadnezar probeerde via een groot standbeeld een belichaamde god in te voeren. Dat moest door heel de wereld aanbeden worden, maar hij had geen succes Dan.3. Ook nu kunnen onder bepaalde omstandigheden, alle mensen van een land worden verenigd tot één partij. Maar het is veel moeilijker, zo niet onmogelijk, hen te verenigen in één religieuze groep. Ze zullen elkaar niet vinden als het tot aanbidding moet komen. Israël wees niet alleen haar koning, maar ook haar Messias af, zoals wij in Handelingen lezen. Wij hebben nu een era, waarin Israëls religieuze suprematie niet langer bestaat. Wij naderen God nu niet via Israël. Het is belangrijk, dat wij politiek en religie uit elkaar houden. Toen Israël nog niet terzijde gesteld was, hadden de natiën niets anders dan een politieke voorrangspositie. In de era die na de algehele verkondiging van het paulinische evangelie kwam, kon Israël de natiën niet langer uit de tegenwoordigheid van God houden. Want de stenen omheining (sorèg) op het tempelterrein van Herodes’ tempel was neergehaald. Die 81 muur mochten de niet-Joden immers niet passeren Ef.2:14 Dat neerhalen symboliseerde, dat de natiën in de geest vrije toegang tot de Vader hebben. Dat is heerlijker en belangrijker dan het feit, dat de natiën politieke macht bezitten. In deze tijd van genade heeft God voor hen Zijn hart geopend. Hij zet geen barrières tussen Zichzelf en ons. Dit in tegenstelling tot Israël, waar allerlei barrières tussen Jahweh en Zijn volk waren: tabernakel en tempel. In Handelingen wordt het verschil tussen religieuze en politieke macht in verband met het evangelie van de Besnijdenis weergegeven. Het nationale aspect wordt in Handelingen sterk benadrukt. Want dit boek spreekt over die ene, door God gekozen natie Israël en haar relatie tot de andere natiën. Veel leden van de heilige natie namen hun Messias aan. Als dit een nationaal gebeuren was geweest, dat allen omvatte, het hele volk, ook de priesters en oudsten, dan zou het tegenovergestelde gebeurd zijn van wat werkelijk plaatsvond. Eén aspect wordt vaak over het hoofd gezien, namelijk het feit dat Israël tot aan de tijd van Handelingen de politieke positie niet meer bezat, alleen de religieuze had. Wij zullen zien, dat God de machtspolitiek van het priesterschap niet erkende. Daarbij komt, dat de religieuze afval leidde tot verlies van de unieke positie van Israël als middelaar tussen God en de vervreemde wereld. Het thema van Handelingen is het koninkrijk; vooral gericht op de tempel en niet op de troon. Bij de kruisiging zien we ook de tegenstelling tussen religie en politiek. De religieuze leiders (Sanhedrin) aan de ene kant, probeerden politieke macht uit te oefenen, terwijl die niet bij hen hoorde. En aan de andere kant de 82

Romeinse machthebbers, die de heerschappij gedurende de era’s van de natiën uitoefenden. Houden wij bij het lezen van Handelingen de waarheid van de era’s van de natiën voor ogen, dan wordt veel duidelijk. Het laat zien waarom Petrus de machtigen van zijn eigen volk trotseerde toen ze zich de autoriteit aanmatigden, die God weggenomen had. Het laat zien waarom Petrus bevrijd werd. Paulus, werd echter aan het eind van zijn loopbaan gevangen gehouden. De eerste gemeente kwam bijeen in de zuilengang van Salomo in de tempel Hand.5:12. Toen de hogepriester en zijn aanhangers jaloers werden op de apostelen, gebruikten ze seculiere macht. Die hadden ze zich toegeëigend, en zij zetten de apostelen vast in de gevangenis om de gelovigen af te schrikken. Maar een boodschapper van de Heer opende de poorten en stuurde hen terug naar de tempel, opdat zij het volk konden onderwijzen Hand.5:17-21. Toen het Sanhedrin samengekomen was om erover te beraadslagen, moesten ze verbijsterd vaststellen, dat hun wederrechtelijk toegeëigende, seculiere, politieke macht teniet was gedaan. Dat was ook door toedoen van een onverklaarbare macht. De apostelen bevonden zich immers precies daar, waar ze eerst gearresteerd waren. Dat is kenmerkend voor Gods handelen in die era. Eerst weerstonden de apostelen de religieuze autoriteiten. Later echter, toen de komst van het koninkrijk uitgesteld werd, verloren ook zij hun macht. Toen de twaalf apostelen opnieuw door het Sanhedrin ondervraagd werden, antwoordden zij met de vaak geciteerde en meestal verkeerd begrepen zin: 83 Men moet aan God meer gehoorzaam zijn dan aan mensen” Hand.5:29. Wij moeten erop letten, dat ze kort daarvoor van een boodschapper van God instructies gekregen hadden om geen gevolg te geven aan het Sanhedrin, maar door te gaan met het volk over Jezus te onderwijzen Hand.5:20. Maar het werd hun nooit opgedragen zich op zo’n manier tegen de seculiere machthebbers te verzetten. Petrus en Paulus benadrukken, dat wij ons aan de overheden onderschikken Rom.13:1;Tit.3:1;1Pet.2:13-17. Dat geldt vandaag nog net zoals toen. De apostelen en discipelen moesten echter ook de hogepriester als zodanig erkennen, maar niet de politieke macht, die hij zichzelf aangematigde. Het is een grote dwaling deze tekst Hand.5:29 te gebruiken om elke niet-onderschikking aan de heersende overheid te rechtvaardigen. In de era’s van de natiën, waarin wij leven, zijn ze boven ons gesteld; er is geen overheid dan door (letterlijk: onder) God. Hoe goddeloos een overheid ook mag zijn, ze is Gods dienares. De beweegreden voor onze onderschikking zou niet de vrees voor de gevolgen van verzet zijn, maar ons geweten voor God. De apostelen trotseerden nooit de Romeinse machthebbers. Deze uitspraak kan echter worden toegepast, wanneer men zich in naam van de religie een autoriteit aanmatigt, die aan de staat voorbehouden is. Dat vindt ook vandaag nog plaats in verbazingwekkend grote omvang, zoals ook in de middeleeuwen gebruikelijk was. Daarbij is het evident, dat menselijk regeren zonder God onvermijdelijk mislukt. Waar religieuze overheden denken dat zij de seculiere machthebbers moeten beïnvloeden, om de wereld van een 84

dreigende chaos te redden, is het met hun godskennis slecht gesteld, want zij merken niet, dat zij tegen Gods wil voor nu handelen, in lijn met de komende antichrist. Religie – de wortel van politiek falen Alle misstanden bij mensen kunnen naar hun gebrekkige relatie met God herleid worden. Het donkere kanten van ons maatschappelijk bestel zijn gevolg van onze instelling tegenover Hem. Een onweerlegbaar feit is de vaststelling: want verontwaardiging van God wordt geopenbaard vanuit de hemel over alle oneerbiedigheid en ongerechtigheid van mensen die de waarheid van God in ongerechtigheid neerhouden Rom.1:18 Oneerbiedigheid naar God toe leidt tot ongerechtigheid tegenover mensen. Dit is in Romeinen verder uiteengezet. en zij veranderen de heerlijkheid van de onverderfelijke God in de gelijkenis van een beeld van een bederfelijk mens, gevleugelden, viervoeters en reptielen. Daarom geeft God hen in de begeerten van hun harten over aan de onreinheid van het onteren van hun lichamen onder henzelf Rom.1:23,24 Als zij de schepping vereren en dienen in plaats van de Schepper, geeft God hen over in oneervolle hartstochten. Wanneer zij God niet erkennen, geeft Hij hen over in hun onbeproefde denkzin30 aan alle soorten kwaad Rom.1:18-32. Hét thema van Handelingen 1-8 is vooral de verwerping 30 Denkzin: Grieks nous, zintuig waarmee je kunt denken. 85 van het koninkrijk. Dat blijkt uit afwijzing van wat de twaalf apostelen boodschapten. En in het tweede deel komt ook de verspreiding van de grondslagen van de waarheden voor deze tijd door de apostel Paulus naar voren. Paulus komt onder de natiën in aanraking met verschillende vormen van politiek en religieus leven. Maar hij komt ook priesters en oudsten van Israël tegen. Op die manier zien we een grote verandering. De komst van het koninkrijk voor Israël bleef uit. En we lezen hoe de uitroeping van de gemeente, het lichaam van Christus, uit alle natiën, startte. Religieuze ontmoetingen Om het licht te kunnen waarderen dat het heden verlicht, zouden wij eerst de voor deze tijd geldende waarheden begrijpen. Zij worden aan ons in de brieven van de apostel Paulus gepresenteerd. We zouden ook zorgvuldig letten op zijn ontmoetingen met de religieuze gedachtewereld van de natiën, onder andere met de pythongeest31 in Filippi Hand.16:16, de afgoden in Athene Hand.17:16, de proconsul32 in Korinthe Hand.18:12 en de stadssecretaris in Efeze Hand.19:35. Uit deze gebeurtenissen blijkt steeds duidelijker, dat het politieke machten niet toegestaan werd het evangelie te verwoesten. Paulus wist dat en hij kwam nooit openlijk tegen ze in opstand. En omdat hij zich niet verzette, werd hij te Filippi op een wonderlijke manier gerechtvaardigd Hand.16:38,39. In Thessaloniki hielpen de broeders hem bij het ontsnappen Hand.17:10. In Korinthe werd hij beschermd tegen 31 hSV: waarzeggende geest; geest van de god Apollo 32 hSV: stadhouder, een bestuurder. 86

de Joden Hand.18:15. Te Efeze is hij voor ambachtslieden met kwade intenties bewaard gebleven Hand.19:36-41. In tegenstelling tot de houding van de apostel waren de Joden jaloers. Zij veroorzaakten een oproer en probeerden te bewerken, dat hij door de bestuurders van Thessaloniki veroordeeld zou worden Hand.17:5,6. In Korinthe verzetten de Joden zich en lasterden Hand.18:6. Toen Paulus voor Gallio gebracht werd, hoefde hij geen woord te zeggen om zich te rechtvaardigen Hand.18:14. In Jeruzalem werd hij gevangen genomen en zij probeerden hem te doden Hand.23:12. Daarom is het geen wonder, dat hij onder andere de hogepriester Ananias een witgepleisterde wand noemde Hand.23:3. Deze Ananias belichaamde in hoogste mate het Jodendom. Maar hij was een religieuze huichelaar. In plaats van de mensen dicht bij God te brengen, hield hij ze bij Hem vandaan. In feite wilde God hem slaan om zijn wangedrag. Hij en zijn aanhangers sloegen Paulus zo vaak zij konden. Maar zij zouden spoedig hun religieus leidende positie verliezen, die zij op zo’n treurige manier onteerden. Israëls verwerping Zonde en krenking deden in het begin hun intrede in de mensheid. Adam en Eva gehoorzaamden God niet. Tijdens Israëls geschiedenis – in de woestijn, in het beloofde land en in de verstrooiing – lagen de wortels van de misstanden altijd in hun verstoorde relatie met Jahweh. Terwijl Hij hun Koning was, zoals in de dagen van Mozes, van Jozua en van de richters, werden ze gezegend, zolang zij aan Hem vasthielden. Zodra zij zich echter tot de afgoden van de natiën keerden, overkwam hen het ene na het andere 87 ongeluk. Er traden sociale misstanden op, maar er kwam ook politieke slavernij. Nadat zij hun Messias gekruisigd én Zijn ontferming afgewezen hadden, werd het volk tot de bestemde tijd verworpen33. Sindsdien ondervonden zij veel ellende en zullen grote verdrukking ondergaan Mat.24:9, tot zij Gods gezalfde Koning aannemen. De Joden hebben zich de grootste moeiten getroost om deze goddelijke beschikking te omzeilen. Sommigen proberen dit via een extreem religieus formalisme34 buiten werking te stellen. De meesten verlaten zich tegenwoordig op hun politieke onafhankelijkheid. Zij hebben die echter aan de andere natiën te danken; zij ontvingen die niet uit de hand van God. Al vaak heeft de rijkdom van sommige Joden de hebzucht van de volkeren van het betreffende gastland gewekt, wat tot represailles leidde. In de laatste eeuw is het tot de grootste massamoord ooit op de Joden gekomen. Het heeft geen succes om te willen handelen tegen het oordeel van God in. De zonen van Eli en Samuël Jahweh gaf Israël een priesterschap naar het vlees, maar liet hen voortdurend zien hoe onvolmaakt het vlees is. Eli was een goede man, een eerwaardig priester, maar zijn zonen waren slecht 1Sam.2:12-17. In Zijn genade riep God Samuël, opdat hij richter over het volk zou zijn. Maar ook deze lijfelijke nakomelingen waren boosaardige mensen 1Sam.8:1-3. In feite was het de afval van het priesterschap, die tot afwijzing van Jahweh als hun Koning leidde. Het was 33 Het Griekse apobolè is letterlijk afwerping - Romeinen 11:15. 34 Een houding gericht op de vorm, niet op de inhoud. 88

in feite de taak van de priesters, de verbinding tussen Israël en haar God in stand te houden. De koningen van Israël Onder de koningen herhaalde de geschiedenis zich vele malen. Het afwijken van Jahweh door de heersers was steeds de bron van hun lijden. Voor het welzijn van het volk speelden de politieke acties slechts een onbelangrijke rol. Maar niet die acties, die door afval van het volk van hun Elohim veroorzaakt werden. De grote scheiding tussen Juda en Israël was er nooit gekomen, als Israël niet het raadsbesluit van God over het huis van David verworpen had. De afkeer was zo wijdverbreid en zo diep ingrijpend, dat Jahweh in de plaats van het afgevallen priesterschap profeten aanstelde, die toen Zijn sprekers werden. Dat zou niet noodzakelijk geworden zijn, als de priesters de koning en het volk door Urim en Thummim35 met Jahweh in verbinding gebracht hadden. De aanwezigheid van Christus Christus is de toetssteen, waaraan de waarde van alle mensen getoetst moet worden. Zijn verwerping door de hogepriester is het meest in het oog vallende bewijs voor het zich afkeren van God door Israël Mat.26:62-65. Het zou aan hem zijn geweest om Jezus' bewering, dat hij de Messias was, op waarheid te toetsen door middel van Urim en Thummim. Als hij zich tot Jahweh gewend had, in plaats van naar valse getuigen te zoeken Mat.26:59-61, dan zou hem ongetwijfeld bekend geworden zijn, dat Jezus de 35 Letterlijk: lichten en volkomenheden. 89 Christus was. Dan had hij aan heel Israël de aanwezigheid van de langverwachte Messias moeten verkondigen, nadat het volk zelf aan Zijn voeten was geknield in aanbidding. Zelfs de valse getuigen die opdoken, werden door God gebruikt om aan de hogepriester de waarheid bekend te maken. Had hij maar oren gehad om te horen! Hij was het die probeerde de tempel van God af te breken, want Christus was de woonplaats van de Godheid Kol.2:9. Die had immers de tempel op de berg Moria al lang voor die tijd verlaten. De Sjechina lichtte niet in het huis van Herodes op; ook in de verachte Nazarener, Die voor hem stond. De hogepriester probeerde de tempel af te breken – en was succesvol. Maar hij kon hem niet weer oprichten. Christus’ opstanding op de derde dag had aan de religieuze leider van het volk moeten laten zien, dat de door hem gevonden valse getuigen de waarheid hadden gezegd Mat.26:61;27:40. Waarom antwoordde onze Heer de hogepriester niet Mat.26:62? Het zou gemakkelijk voor Hem zijn geweest om hem te ontmaskeren en daardoor Zijn leven te redden. De hogepriester had geen recht om Jezus te oordelen, zoals hij deed. God had van het volk Israël de hele politieke macht afgenomen en aan de natiën gegeven. De rechtsgang was een aanfluiting. Niet de Christus van God was schuldig, maar de hogepriester was de schuldige. Hij was niet gevolmachtigd om over de Heer te oordelen en Hem te veroordelen. Daarom wilde Deze niet uit eigen beweging bijdragen aan de karikatuur van een rechtsgang. Tenslotte moest de hogepriester de feiten onder ogen zien en zond Jezus naar de stadhouder Pontius Pilatus Mat.27:1,2. Hoe treffend toont deze scène het wangedrag van de religieuze 90

leiders van Israël. Zij droegen de schuld voor de kruisiging van Christus, hoewel zij de uitvoering van de daad aan seculiere machthebbers moesten overdragen. Het hele volk zal nog de schuld van de overpriesters en de oudsten en die van henzelf moeten erkennen Mat.27:20,22. Hoe anders was de instelling van Pilatus. Hij nam zijn door God verordende positie als heerser in tijdens de era’s van de natiën. Hoewel hij iemand uit de natiën was, zonder de leiding van de door Mozes gegeven goddelijke wet, was hij veel rechtvaardiger dan de vertegenwoordigers van de israëlitische religie. Wat voor karakter hij persoonlijk ook had en welke fouten hem kunnen worden toegeschreven, het zal zo zijn. Maar als vertegenwoordiger van de natiën brachten zijn woorden en zijn gedrag op het beslissende ogenblik van de geschiedenis schande over de oversten van het volk Israël. Hij doorzag hun huichelarij en besefte dat zij jaloers waren op Christus. Hij deed zijn best om Hem uit hun klauwen te redden. Maar ook bij hem zegevierde doelmatigheid en eigenbelang uiteindelijk over rechtvaardigheid. Laten we eens kijken, hoe onze Heer – in tegenstelling tot Zijn zwijgen tegen de schriftgeleerden en de oudsten van Israël – de vraag van Pilatus beantwoordde. Hij laat Zich echter niet met verdere verklaringen in, zoals wij dat zouden verwachten, om Zichzelf te beschermen tegen de verdachtmaking van hoogverraad. Hij kon in het hart van Zijn rechter lezen en bevestigde daarom eenvoudig zijn woorden met: U zegt het. Maar zelfs in aanwezigheid van Pilatus antwoordde Hij de hogepriesters niet Mat.27:12-14. Zijn zwijgen was veel effectiever en welsprekender dan 91 uitgesproken woorden en liet bij de stadhouder een zeer gunstige indruk achter. Pilatus, door Jezus’ stilzwijgen des te meer van diens onschuld overtuigd, hoorde de infame beschuldigingen van de opgewonden schreeuwende Joden. Hij probeerde de zaak door middel van politieke zetten op te lossen. Hij wilde de Joden niet tegen zich keren, maar ook geen publieke onrechtvaardigheid begaan. Dus schoof hij de beslissing naar de Joden toe. Dat is een van de grote zwakheden van de era’s van de natiën. Ook in de harde regeringsvorm van Rome bogen hun leiders soms voor een opgehitste volksmenigte, om ogenschijnlijk plausibele doelen na te streven. Politieke doelmatigheid heeft meestal voorrang boven onwankelbare rechtvaardigheid. Dat was destijds zo en is nu nog net zo. Pilatus bereikte niet wat hij wilde, hij had geen idee in wat voor diepten religie de mensheid kan meesleuren. Hij verwachtte eerder de vrijlating van de voor hem staande Jezus, die God tot Vader had, dan die van Barabbas Mat.27:17. Die had, net als de Joodse schriftgeleerden en farizeeën, de tegenwerker tot Vader Joh.8:44. Pilatus, representant van de natiën, waartoe tegenwoordig de meeste gelovigen behoren, was een opmerkelijke persoonlijkheid bij de kruisiging van Christus. Zijn waarschijnlijk belangrijkste daad was het wassen van zijn handen in onschuld Mat.27:24. Alsof een beetje water hem van zo’n afschuwelijke daad schoon had kunnen wassen! Desondanks hebben wij hier ongetwijfeld een verborgen aanwijzing van de pas later onthulde waarheid, dat God de natiën hun krenkingen niet aanrekent 2Kor.5:19. 92

De Joodse wereldregering Eens zal het zover zijn, dat God Zijn volk Israël de plaats zal geven, die Hij het heeft toegezegd. Wij vragen ons af, waarom dat niet nu al zo kan zijn. Het enige fundament, waarop het koninkrijk voor Israël kan worden opgericht, is dat het Jahweh als haar God erkent en dan alle zegeningen van Hem ontvangt. Nu verlaat het volk zich nog op eigen vermeende sterkte en wijst de Messias nog steeds af. Het juiste tijdstip om te regeren is dus nog niet gekomen. Pas als het geheel en al op zijn God vertrouwt, zullen de gegeven beloften gerealiseerd worden. Tot die tijd neemt het de plaats in, die de wet het volk voorschrijft. Geen positie van zegen, maar het is blootgesteld aan lijden en vervolgingen. Het ziet niet, het hoort niet, het verstaat niet met het hart Hand.28:26,27. Om te weten wat Babylon betekent, moet ons duidelijk worden wat haar plaats is in het plan van God. Waarom wordt Israël tot op het tijdstip van het einde van Babylon door God gericht? Aan het begin van de koninkrijken van de aarde stond het Babel van Nebukadnezar Jer.27:6-8. In Mesopotamië bij de Eufraat begint de geschiedschrijving van de koninkrijken, en niet in Egypte, zoals steeds weer beweerd wordt. De enige betrouwbare informatie is te krijgen door bestudering van het woord van God. Het eerste koninkrijk was dus het Babylonische. Later, toen Israël faalde en het land moest verlaten, begon de tijd van de natiën eveneens in Babylon. Toen Salomo regeerde leek het alsof het Gods bedoeling was Israël in te zetten als hoofd van de natiën. Destijds had Salomo het grootste 93 koninkrijk op aarde. Maar weer faalde Israël, werd uit de macht ontzet en gedeporteerd. Andere natiën namen op hun beurt die plaats in, alleen om ook hun ongeschiktheid tot op de dag van vandaag te bewijzen. Daarmee toont God dat het zonder Hem niet mogelijk is om goed te regeren. Na Nebukadnezar regeerde Medo-Perzië, maar dat was al met minder macht. Toen Alexander de Grote regeerde over de wereld, was zijn hoofdstad ook Babylon. Elk koninkrijk, waaraan alle andere tot dan toe onderworpen waren, had het centrum in Babylon. Dat is niet New York of London of een andere wereldstad, zoals velen denken, maar het zal -als in het verleden- ook in de toekomst weer Babylon zijn. Veel mensen denken dat Babylon volledig verwoest is en nooit meer herbouwd. Dit is niet het geval, zoals wij weten van de afgelopen tijd. Babylon zal wel volledig vernietigd worden, maar pas in de toekomst. Toen Johannes Babylon zag, kwam een grote verbazing over hem, dat de stad van de vijanden van God tot een hoofdstad van Joden geworden was Op.17:6;18:4. Hij kon zich zoiets helemaal niet voorstellen. Gods stad is Jeruzalem, terwijl Babylon de stad van satan is. Hoe het met Israël in de eindtijd zal zijn, lezen wij bij de profeet Zacharia na. Daarin is onder meer sprake van de efa, een inhoudsmaat, en van de zonde in het land 5:5,6. Wat hier in de eerste plaats onder zonde verstaan moet worden, is de afkeer van de Joden van God. Met betrekking tot hun religieuze gebruiken handelen zij – of de meesten van hen – tegen Gods wet, omdat voor hen 94

handel en welstand belangrijker zijn. Maar het gaat hier om meer dan alleen handel en wandel. De profeet vertelt nadrukkelijk, dat de inhoudsmaat die hem getoond werd, niet met koren gevuld was, maar met een vrouw, het afvallige Israël Zach.5:7. Bij dit alles willen wij niet de heerlijke beloften vergeten, die de Heer Zijn volk gegeven heeft. Tot aan de vervulling van die beloften willen zij de beloofde zegeningen zonder Hem bereiken. Gedurende de tijd van het einde zal dit erg duidelijk zichtbaar worden; ook de natiën doen al het mogelijke om het zonder God te redden. Wat Israël betreft, is deze houding bijzonder kwalijk, omdat tussen God en haar een verbond bestaat en zij dit verbond verbreekt. Ik sloeg mijn ogen op en zag, en zie, twee vrouwen kwamen tevoorschijn met de wind onder hun vleugels. Zij hadden vleugels als de vleugels van een ooievaar en zij tilden de efa op tussen de aarde en de hemel. Toen zei ik tegen de boodschapper, die met mij sprak: waar brengen zij deze efa heen? Hij zei tegen mij: naar het land Sinear om voor haar een huis te bouwen. Is het gereed, dan wordt zij daar op haar voetstuk geplaatst Zach.5:9-11. In de Griekse vertaling36 staat voor Sinear Babylon; beide plaatsen zijn identiek. Hier hebben wij een prognose van wat er op Israël afkomt. Een groter deel van hen leeft nu weer in Jeruzalem, maar dit zal niet van lange duur zijn. Men wil in omliggende staten de Joden liever vandaag dan 36 De Septuaginta (LXX), die in ongeveer 200 à 300 voor Christus is samengesteld door 70 Joodse rabbijnen, zo wordt gezegd. 95 morgen uit Israël, vooral Jeruzalem, verdrijven. Maar afgezien daarvan zullen de Joden zelf ook vaststellen, dat de heilige stad van God niet de juiste plek is voor hun financiële en commerciële zaken met de natiën. Daarom zullen zij Jeruzalem verlaten en naar Babylon gaan. Bijna niemand kan zich voorstellen, wat het voor het volk van God betekent, uit Jeruzalem weg te gaan en naar Babylon te trekken. Want dat is naar de aan de ondergang gewijde stad van de natiën, van waaruit hun vijanden de wereld geruime tijd zullen regeren. Als het afvallige Israël naar het goddeloze Babylon gaat, is dat volgens Gods plan. Deze wereldstad zal de meest opmerkelijke stad zijn, die ooit gebouwd is. Mogelijk was Nebukadnezars Babylon groter. Maar de meest luxueuze stad die ooit gebouwd zal worden, zal het toekomstige Babylon zijn, aan de oevers van de Eufraat. De meest verfijnde techniek zal bij de bouw worden toegepast. Alles wat met geld gekocht kan worden zal daar te vinden zijn. Want de Joden zijn de financiers van bijna alle staten en hun vermogen is onvoorstelbaar groot. Israël, afvallig van haar God, haar stad en haar wet, schijnt dan het toppunt van geluk, de vervulling van alle wensen en alles wat hun is beloofd, te hebben bereikt. Maar omdat zij denkt het zonder God te kunnen stellen en zich meester wil maken van waar het op dit tijdstip nog geen recht op heeft, omdat het zich niet tot God heeft omgekeerd, zal Babylon vernietigd worden zoals nog nooit een stad overkwam Openb.18. De tijd komt, dat alle natiën opgeofferd worden, maar de boekrol onthulling van Jezus Christus houdt zich vooral intensief bezig met die ene stad en haar ondergang. Tegen 96

deze achtergrond, en wetend, dat Israël de verkeerde plaats koos, namelijk om te heersen over de natiën die haar schuldenaars zijn, kunnen wij wellicht begrijpen, waarom de vernietiging van Babylon zo verschrikkelijk, en vol betekenis zal zijn. Israëls zegeningen moeten van de Heer komen en uit geen enkele andere bron. Hoewel het lijkt alsof ze door eigen inspanningen en politieke zetten succes hebben, is dat slechts bedrieglijk succes. Zij moeten voor alle anderen een geestelijk kanaal van zegen zijn en niet hun financiers, om macht over hen uit te oefenen. Er zal een moeilijke tijd komen, vooral voor de gelovige Joden! Maar over hen spreken wij hier niet, zij zullen genoeg hebben aan hun Messias en geestelijke zegen ontvangen, die alle uiterlijke welstand van Babylon in de schaduw stelt. Maar het afvallige Israël, dat Jeruzalem opgeeft, dat niet aan Gods woord vasthoudt, dat uit eigen kracht zegeningen probeert te verkrijgen, zal voor alle volkeren schouwspel zijn. Aan hen zal God op speciale manier demonstreren, dat zij op de lange termijn zonder Hem niets kunnen. Wat de toekomst brengt is nog een triest hoofdstuk van de geschiedenis van de mensheid. Hoe dankbaar kunnen wij zijn om in God te rusten, om vrede met Hem te hebben en zonder angst en zorgen te leven in de zekerheid, dat Hij ons liefheeft en voor ons zorgt! Het hoogtepunt van Israëls afvalligheid Het probleem van de mensheid is vandaag meer dan ooit, dat God nergens meer op de eerste plaats staat. Wij kunnen veel informatie over afzonderlijke natiën verzamelen en 97 toch niet veel over hen weten. Alleen als wij hen zien, zoals God hen ziet, zullen wij ervaren, wat er werkelijk gebeurt. Dan kunnen wij ons ook over veel verheugen, dat anders ons begrip te boven gaan. Zeer veel mensen zijn pijnlijk geraakt door wat gaande is, omdat ze de hand van God er niet in herkennen, noch in het lot van de volkeren, noch in hun eigen leven. In het verloop van deze verhandeling hebben wij ons parallel met Israël en de andere natiën beziggehouden. Wij komen nu tot het hoogtepunt van het falen van Israël, het volk van God, dat Hij uitgekozen heeft om een heilige natie te zijn. We hebben gezien, hoeveel verschillende regeringsvormen de natiën in de loop van de tijd hadden. Daarvan was niet één ideaal. Op dit punt moeten we ons herinneren, dat God geen experiment nodig heeft om te zien welke regeringsvorm de beste is. Hoewel velen dat wel denken vanwege het feit, dat mensen voortdurend hebben geprobeerd welk regeringssysteem goed werkt. God ziet het anders. Bij de voleinding zal Hij alles in allen zijn. Dan is alles aan Hem ondergeschikt, en er is geen andere heerschappij meer dan door Hem. Christus heeft dan het koningschap aan Zijn Vader overgegeven. En alle heerschappij en kracht en macht is opgeheven 1Kor.15:24-28. Maar tot die tijd zal er geen volmaakte regering zijn. De mensen hebben steeds bewezen, dat zij dat niet kunnen. Israël vormt daarop geen uitzondering. Integendeel, de geschiedenis van dit volk laat duidelijke tekenen van verval zien. Hun falen had de wegvoering naar Babylon tot gevolg, en Babylon zal ook in de toekomst Israëls noodlot 98

zijn. Om helder te kunnen zien, moeten wij onderscheid maken tussen het politieke en het religieuze standpunt. In de Schrift is Babylon nu eenmaal een stad. Het zal de meest grootse en prachtige stad zijn, die mensen ooit gebouwd hebben. Vanuit religieus standpunt bezien is Babylon een vrouw Op.17:18. De stad staat voor de politieke, de menselijke kant, de vrouw daarentegen voor de relatie van de mensen met God. Dit onderscheid is in de Schrift heel duidelijk. Zo was Israëls afval van God bijzonder ernstig na de regeringstijd van de richteren, toen zij afvallige priesters volgden. De priesters hadden moeten weten, wat Gods wil is, maar zij handelden daar niet naar en het volk wilde een koning. De eerste ontrouw tegen God was, dat men de priesterregering afwees en daarmee Hem. God houdt regeringszaken en aanbidding strikt uit elkaar. Velen verwonderen zich, waarom in de heilige Schrift de boeken van Koningen en Kronieken apart verschijnen. Gaan ze niet over hetzelfde? Nee – zeker niet. Hoewel ze zich voor het grootste deel met dezelfde gebeurtenissen bezighouden, is er toch een serieus verschil, want een keer wordt de geschiedenis vanuit menselijke optiek verteld, de andere keer vanuit goddelijk oogpunt. Net zo is het met de vier verslagen over het aardse leven van onze Heer. Ze zijn geenszins gelijk. Mattheüs schrijft met het oog op de koningslijn, Markus benadrukt het dienstwerk van de Heer, Lukas spreekt over de Man (of Mensenzoon) en Johannes over de Zoon van God. Ook al is het verslag over dezelfde gebeurtenissen, toch is het perspectief anders. 99 Daniels profetie geeft een goed voorbeeld. Het grote standbeeld Dan.2:31-45 toont de seculier-politieke kant. Het ene koninkrijk na het andere wordt opgericht en heerst over de hele bekende wereld. Het goud, het zilver, het koper, het ijzer en het leem tonen de verschillen in macht en sterkte van deze regeringen. Daarmee laat het ook hun voortdurend afnemende ontwikkeling zien. Aan de andere kant spreekt Daniel over dezelfde gebeurtenissen als over vier dieren Dan.7:3-7. Dat is alleen te begrijpen als wij weten, dat daarmee de religieuze kant bedoeld wordt. De dieren symboliseren de grote wereldreligies37. De sleutel tot de boekrol: de Onthulling 38 van Jezus Christus is vooral onderscheid tussen regering (politiek) en religie. In dit boek gaat het over troon en tempel. De tempel gaat open Op.11:19; in dat tempelgedeelte komen de zwaarste gerichten van God over de natie Israël. Zij staat om haar bijzondere band met God een zwaar gericht te wachten. Als het uitgieten van de grimmigheid van God begint, brengen de zeven schalen de ergste plagen Op.15-16. Door de 7e schaal wordt de ondergang van Babylon bezegeld Op.16:17-19. Tegenover Babylon: Jeruzalem. De tegenwerker probeert van alles om Jeruzalem te verderven, maar het zal niet lukken. In de tijd dat de oordelen over de aarde losbreken, moeten de gelovige Israëlieten in Jeruzalem door de hand 37 Zie: Concordant Studies in the book of Daniel, blz.187-229, Unausforschlicher Reichtum, 1969 (38), blz.193-200; 241-248; 1970 (39), blz.5-12; 119-125; 170-177; 215-221; 273-283; 1971 (40), blz.16-22; 70-75. 38 Meestal als Openbaring van Johannes in de bijbels vermeld. 100

van het eigen volk lijden; niet alleen door andere natiën. De ongelovige Israëlieten gaan echter naar Babylon. Zij hebben de rijkdom van de wereld in handen, en daarmee de macht over alle anderen. Zij verlaten Gods eigen land en willen vooruitlopen op de hun gegeven beloften. Zij denken niet aan wat geschreven staat: Als ik u vergeet, Jeruzalem, laat dan mijn rechterhand zichzelf vergeten. Laat mijn tong vastkleven aan mijn gehemelte, als ik niet aan u denk Ps.137:5,6 hSV. Wij lezen het einde van Babylon en de afvalligen van het volk van God: en de tien hoorns die u op het beest zag, die zullen de hoer haten, en haar verwoest en naakt maken en zij zullen haar vlees eten, en haar met vuur verbranden. Want God heeft het in hun hart gegeven om Zijn mening te doen en naar één mening te handelen, en hun koningschap aan het beest te geven, totdat de woorden van God voleindigd zijn Op.17:16,17. Lange tijd heb ik over het hier gebruikte woord mening nagedacht. Er wordt steeds beweerd, dat ieder het recht op een eigen mening heeft; ik zie dat niet zo. Maar deze koningen, die in Openbaring 17 genoemd worden, hebben er recht op, omdat God hun deze mening ingeeft. Alleen dan kan iemand zo handelen, zoals goed is volgens Gods raadsbesluit. Velen hebben al gezegd, dat ieder het recht heeft de Bijbel zo uit te leggen, als men goed vindt. Deze opvatting kan ik niet delen, en ik heb aanzienlijke moeite gehad mijzelf van mijn persoonlijke mening los te maken. 101 Niet wat wij menen geldt, maar alleen Gods woord, waarmee niet geknoeid mag worden. De dag komt, waarop naar Gods plan, Babylon verwoest moet worden. Daartoe moeten de koningen zich tot een verbond verenigen en één mening hebben. Nu is het nog steeds moeilijk om eenheid tussen staatslieden te bereiken. Want iedereen wil graag de belangen van het eigen land beschermd weten, en deze laten zich zelden onder één noemer brengen. De zekerste manier om ze samen op te laten trekken, is altijd nog de strijd tegen een gemeenschappelijke vijand. Maar God weet hoe hun eensgezindheid bereikt kan worden. Omdat deze koningen Babylon van alle luxe moesten voorzien, werden zij afhankelijk van het afvallige Israël in deze stad. En zij zullen al te graag bereid zijn, om van deze afhankelijkheid af te komen. De ondergang van Babylon gebeurt plotseling Op.18:19,21. Het gericht van God komt over de Joden. De reden is, dat zij de wereld wilden regeren, maar zonder naar Jahweh te vragen. Het wil de aan hen gegeven beloften op eigen houtje realiseren. Babylon zal aanvankelijk bloeien en gedijen als geen andere stad. De rijkdom van zijn inwoners zal ongekend zijn. En zij zullen denken, dat dit in overeenstemming is met de beloften die aan Abraham gegeven werden. Het is volgens het plan van God, dat zij dit toppunt van materiële zegen bereiken, om aan het hele universum te laten zien, wat voor een vloek ligt op vermeend geluk zonder de zegen van God. 102

Maar al wat zij werkelijk nodig hebben is Jahweh hun Elohim; Hij, Die is en Die was en Die komt. En dan zullen zij koninklijk priesterschap zijn, een heilige natie 1Petr.2:9, tot zegen voor alle natiën. A.E. Knoch 103 Meer uitgaven van Stichting Da-ath: De uitgeroepen gemeente: Lichaam én bruid? Efeziërs 5:22-33 vergelijkt de gemeente met de gehuwde vrouw. Zijn wij als gelovigen nu óók de bruid? De geestelijke band van God met Israël wordt in de Schrift als huwelijk beschreven. In Efeze 5 zien we lichaam als beeld. Een gehuwde man en vrouw worden één vlees, één lichaam, 1 Kor.6:16. Maar zij doen veel afzonderlijk van elkaar. Zij zijn één en laten zo de eenheid van Christus en Zijn lichaam zien. Israël, als bruid van Jahweh, staat in een andere betrekking tot Hem. De completering van het al door Christus Andreas Sönnichsen In dit machtige woord wordt onthuld, dat wij compleet gemaakt worden tot het volledige complement van God, Efeziërs 3:19. Dat wij echt de onschatbare waarde van dit kostbare woord mogen beseffen! Want het voorziet in alles, en is volledig toereikend, zoals God Zelf! 104

De zogenaamde Engelenwereld A.E. Knoch De Griekse noch de Hebreeuwse taal heeft een woord, dat aangeeft wat wij ons vandaag bij ‘engel’ voorstellen. Als het woord aggelos overal waar het voorkomt met ‘engel’ vertaald was, dan hadden wij de bedoeling ervan kunnen verstaan. Maar helaas is het alleen waar de traditie dat verlangt, zo vertaald. Dit is een duidelijk voorbeeld hoe discordante vertalingen de waarheid voor ons kunnen verduisteren in plaats van dat ze die laten zien. Wie gaan mee bij de opname? Date Gorter Wanneer de Heer neerdaalt en de Zijnen roept: wie zullen Hem dan ontmoeten in de lucht? 1 Thessalonicenzen 4:13-18 De bazuin van God is een genademoment. Misschien onbewust en onbedoeld, willen wij daar toch op één of andere manier een voorwaarde aan vastkoppelen. 105 Leven in verwachting van Zijn komst Dieter Landersheim Tot onze heerlijkheid behoort, dat wij in Christus Jezus met iedere geestelijke zegen te midden van de op-hemelse schepselen gezegend zijn, Efeziërs 1:3 En dat wij in de geest te midden van de ophemelsen gezet zijn, Efeziërs 2:6,7 Hij komt! Wij mogen leven in verwachting van die grote dag. Jezus Christus, de Gekruisigde Dieter Landersheim Wie zijn de vijanden van het kruis van Christus? Voor eigen gerechtigheid is bij God geen ruimte. Als wij onszelf gerechtigheid toekennen, verachten wij het kruis van Christus, dat ons Gods gerechtigheid gaf, door het geloof van Jezus Christus 106

Het woord van de verzoening Date Gorter De verdeeldheid bij de Korinthiërs was ontkenning van de geestelijke eenheid. Daarover spreekt Paulus in 1 Korinthiërs 12. Hij benadrukt dat het één lichaam is, met één geest en dat is niet voor niets. Zijn houding – een voorbeeld voor ons – was verzoenend, altijd, ook al werden zijn woorden en daden verkeerd begrepen! Hemel en hel Wat leert Jezus daarover? A.E. Knoch Jezus zei tegen Nicodemus: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als iemand niet wederom geboren wordt kan hij het koninkrijk van God niet zien.’ Joh.3:3. En Jezus zegt van mensen die verloren gaan: ... waar hun worm niet sterft, het vuur niet uitgeblust wordt - Mark.9:44 Deze brochure geeft antwoord uit de Bijbel op de indringende vragen. Hoe kan God sterven van ongelovigen aanzien? 107 Jezus is opgestaan - welke dag was het? A. Bouman, A. E. Dekker Deze brochure geeft antwoord op de vraag wanneer de Heer Jezus exact opgewekt werd door de heerlijkheid van de Vader. Was het op -wat wij kennen alsde zondag? Of een andere dag? Nauwgezet is iedere uitdrukking en elk woord dat van belang is, onderzocht. Het resultaat is voor u als gelovige wellicht verbijsterend. Vergeving van zonden of rechtvaardiging? Frank Goldammer Jakob en Esau - Elmar Frey ‘Ik ben blij dat mijn zonden zijn vergeven omdat Jezus aan het kruis voor mij stierf!’ Zeggen veel christenen. En rechtvaardiging dan? Het verschil is groter dan u denkt. ‘Ik heb gekozen voor Jezus en ik ben gered!’ Dat hoor je gelovigen zeggen. Jakob en Esau, u leest in Genesis en Romeinen 9 over deze tweeling. Het gaat om (uit)kiezen. Wie doet wat? Wanneer? Gods woord geeft uitsluitsel! 108

Schepping van de mens, Gods waagstuk? Ludwig Wolf Waagde God het met de schepping van de mens? Zou de mens iets kunnen wat God niet voorzag? Kon de mens zo uit de hand van God weglopen dat er geen redden meer aan is? Op deze en meer vragen komt antwoord in deze brochure, uit Gods woord. Het geeft vrede en rust in het hart, wanneer we beseffen Wie Hij is. Psalm 139 – vertaling en commentaar Alfred E. Dekker In Psalm 139 laat God via David weten dat God ons door en door kent; kende zelfs ons embryo. Ieder mens is voor God een open boek. Het maakt niet uit bij welk je hoort, wat je gelooft, in welke tijd je leeft en hoe je je gedraagt. Uiteindelijk zal álle knie voor Hem buigen en álle tong van harte belijden: Heer is Jezus Christus, tot eer van God, de Vader! Na lezing van deze psalm zal niemand dit nog kunnen betwijfelen. 109 Begrijp je wat je leest? Werner Prolingheuer In Handelingen 8 lees je dat een Ethiopisch machthebber van de koningin Candacé, de schatkistbewaarder, te Jeruzalem kwam om daar de God van Israël te aanbidden. Op de terugweg las hij uit een gekochte Schriftrol. Deze invloedrijke ‘kamerling’ was eerlijk genoeg om te erkennen, dat hij zonder leiding de betekenis van het gedeelte (hij las in Jesaja 53) niet kon begrijpen. Zijn wij altijd zeker, dat wij alles correct verstaan? Vloek van Cham? Alfred E. Dekker Bij de herdenking van de afschaffing van de slavernij onder de noemer Ketikoti is nu algemeen duidelijk geworden, dat de ‘vloek van Cham’ gebruikt is om een onafzienbare menigte medemensen eeuwenlang tot handelswaar te vernederen en beestachtig te behandelen. Wat alles des te vreselijker maakt, is dat de ’vloek van Cham’ als zodanig niet in de Schrift voorkomt, maar op een klinkklare leugen berust. Hoe de vork dan wél aan de steel zit, probeert deze brochure te verhelderen. 110

DE DOOP A.E. Knoch Stichting Da-ath Colofon Oorspronkelijke titel: Die Taufe Auteur: A.E. Knoch Uit: Unausforschlicher Reichtum 58/1989, blz.24-28, 80-85, 131-136, 155-164, 236-239, 262-270; 59/1990, blz.17-22 © Konkordanter Verlag, Birkenfeld, BRD konkordanterverlag.de Vertaling, redactie: Date Gorter Uitgave: Stichting Da-ath, Capelle aan den IJssel, da-ath.nl Met schriftelijke toestemming Konkordanter Verlag Omslag: Evangelie Om Niet evangelieomniet.nl Foto Cover © DNY59 via Canva ISSN 2772-8811 NUR 707 4

INHOUDSOPGAVE Blz. Fundamentele natuur .......................................... 7-9 Betekenis van het woord doop ........................... 9-12 Wat leren de voorbeelden?.................................. 12 De tabernakel van Mozes ................................... 12-13 De tempel van Salomo ......................................... 13-14 De tempel van Ezechiël ...................................... 14-15 De tegenbeelden ................................................. 15 De tijd van de tabernakel .................................... 15-16 De doop van Johannes ........................................ 16-18 De doop en het koninkrijk .................................. 18-24 De tempel van Salomo ....................................... 24-25 De tempel van Ezechiël ...................................... 25-26 De overgang ........................................................ 26-31 Titels van Christus bij de doop ............................ 31 De doop van Johannes ........................................ 31 5 De doop door Petrus ............................................. 31-32 De doop door Paulus .......................................... 32-36 Het huidige beheer ............................................. 36 De geest heeft opperheerschappij ....................... 36-38 De doop in en naarbinnen .................................. 38-43 De doop in Paulus’ brieven ................................. 43-44 De vroege brieven ............................................... 44-45 De overgangsbrieven .......................................... 45-55 Compleet gemaakt in Hem ................................. 55 Nabij en veraf ..................................................... 55-56 Water en geest .................................................... 56-57 Één geloof, één doop .......................................... 57-58 Eenheid in de geest ............................................. 58-60 Gereinigd in de geest .......................................... 60-61 Brochures gratis bestellen: gorterd@protonmail.com 6

De doop Fundamentele natuur Daarom, het woord van het begin van Christus achterlatend, zouden wij tot rijpheid gebracht worden; niet weer fundament neerwerpend van berouw van dode werken en geloof op God, van onderwijs van dopen, en opleggen van handen en opstanding van doden en een eonisch oordeel; En dit zullen wij doen, mits God ons toestaat Hebr.6:1-3 Zes punten fundamenteel onderricht van God, Die zo Zijn volk Israël onderwees met: 1. Bekering van dode werken 2. Geloof op God 3. Onderwijs van dopen 4. Handoplegging 5. Opstanding van doden 6. Eonisch oordeel Dit zijn de grondregels van het begin van de woorden van God Heb.5:12. Kinderen krijgen normaal gesproken eerst basisonderwijs krijgen. Dit moet, na de grondbeginselen, leiden tot meer onderricht. Eerst de basis, dan verdieping. Zo groeien ze op tot meer erkenning en volwassenheid. God heeft in wijsheid Zijn onderricht ook zo ingericht. Hij gaf het volk Israël eerst onderwijs in typen en beelden. Hij richtte Zich op hun vermogen om de aardse dingen te bevatten. Hij maakte geestelijke aspecten duidelijk door 7 aardse, tastbare voorbeelden. Reiniging van lichamelijke onreinheid door water was type. Reiniging van geestelijke bevuiling door Zijn woord is het wezenlijke. De tabernakel was gebouwd met goud, zilver en materialen als erts, linnen, kostbaar hout, en andere stoffen. Dat was beeldend, typologisch voor de heerlijkheid van Zijn woonplaats; het liet de weg zien om Hem te naderen Ex.25-28. Gods omgang met Zijn volk leek op dat van een volwassen ouder met het kind. Hij gaf Israël de wet als een pedagoog (kind-geleider) tot op hun Messias, de Christus, Die de vervulling van de wet was. Tot Hij kwam was elementair onderwijs nodig. Van Mozes tot Christus werd het volk Israël geschoold in de grondregels. Die bestonden uit vooren schaduwbeelden; riten en voorschriften. Christus was de ware, levende Instructie die de oneindige liefde en grootheid van God in Zijn wezen liet zien. Hij onthulde het hart van God volkomen door Zijn dood van het kruis, die Hij onderging in gehoorzaamheid aan Zijn Vader. Daarna maakte God Zijn woord compleet Kol.1:25. Hij gaf mensen instructies die geestelijke volwassenheid in de Christus brengen. Hij is nu Hoofd van het al Kol.2:10. Hoe teder, met veel goedgunstigheid, ging God met Zijn volk Israël om! Hij had Zijn volle heerlijkheid over hen kunnen laten schijnen. Dan zouden zij echter verblind zijn geworden. In plaats daarvan voerde Hij ze stap voor stap, met veel geduld, via de steile helling naar de top: de erkenning van Hemzelf. Het was nooit Zijn bedoeling hen voor altijd op reis te laten zijn door de wildernis, dorheid, van de wet, zonder ooit het doel te bereiken. Hij wilde dat 8

zij leraren zouden zijn vanwege de verstreken tijd Hebr.5:12. Maar instructie over de grondregels was opnieuw nodig. Betekenis van het woord doop Onderwijs over dopen hoort ook bij de grondbeginselen. Diverse vormen van het Griekse begrip doop (baptisma) komen uit de wortel van indopen, indompelen, het Griekse baptō 1. Vanuit dit begrip komen vier woorden: Dopen2: reinigen + verenigen, ceremonieel met water, figuurlijk door geest of vuur. Het woord is ook met ‘wassen’ vertaald Luk.11:38, iets dat men als gewoonte voor de maaltijd deed. Het dopen3: indompelen van kannen, bekers, koperen vaatwerk en bedden Mark.7:4; Hebr.6:2. Doop4: ceremonieel wassen; te onderscheiden van: wassen tot reiniging, en van: een bad nemen. Dit woord omvat de doop door Johannes én de ene doop Efe.4:5. Doper5: bijnaam van Johannes omdat hij doopte, terwijl men voorheen zichzelf doopte. 1 Stichwortkonkordanz Konkordantes Neues Testament (KNT), 5e + 6e druk blz.587 onder tauchen, Taufe. In 7e druk, blz.241. Baptō komt 5 keer voor, Lucas 16:24 (1x); Johannes 13:26 (3x) en Openbaring 19:13 (1x). 2 Grieks: baptizō 3 Grieks: baptismos 4 Grieks: baptisma 5 Grieks: baptistès 9 Dat dopen eerst wassen inhield, blijkt uit Tenach6: En alles waarop iets ervan (aas van onreine kleine dieren) valt wanneer zij dood zijn, zal onrein zijn; elk houten voorwerp .... waarmee arbeid verricht werd, het zal in water gedaan worden7 en tot de avond onrein zijn Lev.11:32. Nauwkeurige studie van alle vindplaatsen van dopen (baptizō) toont, dat het niet het verwijderen van natuurlijke onzuiverheid is, maar wel het opheffen van ceremoniële verontreiniging. Het kan ook zijn: ‘ceremonieel wassen’. In het dagelijks leven van Israël vereiste het aanraken van een dood lichaam niet het wassen van kleding. Een bad nemen was onnodig wanneer men van de markt thuiskwam. Een handvol water was genoeg Mark.7:3,4. Toen de Heer Jezus bij de farizeeër een vroege maaltijd nuttigde, was hij verbaasd dat Hij Zich niet eerst gewassen had. Dat bewijst, dat hij van Hem niet meer dan ceremoniële reiniging verwachtte Luk.11:38. Tot op vandaag zie je deze wassingen (‘dopen’) nog steeds onder de Joodse mensen. Slechts het indompelen van de handen in water is genoeg. Wanneer bekers gereinigd moesten Luk.11:39, werden ze niet grondig gewassen. Simpel in water dompelen was genoeg. Ook bij ander gerei volstond formeel wassen Mark.7:4. Dat staat ook in wetten over reiniging van mensen, voorwerpen die met een dode in aanraking geweest zijn Num.19:14. Een 6 Afkorting van Wet (Thora), Profeten (Neviiem) en Geschriften (Chetoeviem), de Joodse benaming van de Hebreeuwse Schrift. 7 Septuaginta, de Griekse vertaling van Tenach heeft: bapthêsetai, letterlijk: gedoopt worden. Zie ook Lev.11:25 10

hysopbundeltje, gedompeld (gedoopt) in reinigingswater voldeed; zo kon men de onreine besprenkelen Num.19:9,17,18. Paulus herinnert de Korinthiërs eraan, dat de vaderen van het volk Israël allen onder de wolk waren en naarbinnen in Mozes in de wolk en in de zee gedoopt werden 1Kor.10:2. Uit Tenach weten wij echter, dat de zonen van Israël geen water aanraakten toen zij door de Rode Zee trokken; zij hielden de voeten droog! De Egyptenaren gingen wél ten onder in het water en verdronken. De zonen van Israël werden beslist niet in de Rode Zee gedoopt in de normale zin van het woord. Hier is de betekenis van het woord doop duidelijk door het resultaat ervan. De doop in Handelingen zonderde de gedoopten af van de wereld die gewijd was aan de ondergang. Zo ook zorgden de wolk en de zee in de tijd van Mozes voor Israëls afscheiding van Egypte. De apostel legt dan het door hem gebruikte woord doop uit, met nadruk op het geestelijke: ..aten allen hetzelfde geestelijke voedsel, en allen dronken dezelfde geestelijke drank; want zij dronken uit de geestelijke rots die hen volgde, de Rots echter, was de Christus 1Kor.10:3,4 De uitwendige reiniging had niet als doel verwijdering van vuilheid. Maar de begrippen die verband hielden met reiniging van het vlees, werden onder de Mozaïsche wet naar het geestelijke overgezet. Ingaan in de tabernakel eiste van de priester een ceremoniële afwassing of doop van het vlees uitvoerde bij het koperen wasvat Ex.29:4; 30:20. Maar ook in Handelingen droeg Ananias aan Saulus op: 11 Sta op, laat je dopen en laat je zonden afwassen, Zijn naam aanroepend.' Hand.22:16 Wat leren de voorbeelden? We beginnen met het koperen wasvat bij de tabernakel Ex.30:17-21. Die zal vergeleken worden met de zogeheten ‘zee’ van koper en de tien mobiele wasvaten bij de tempel van Salomo 1Kon.7:23-39, en uiteindelijk met de stromende rivier van Ezechiël Ez.47:1-12. Dan volgt bespreking hoe deze typen, voorbeelden, spreken van hun tegenhanger en in welk beheer8 ieder thuishoort. Deze erkenning stelt ons in staat de goddelijke waarheid in het licht van het nu geldende, geheime beheer van de genade Ef.3:2,9 te zien. De tabernakel van Mozes Toen Jahweh te midden van Zijn wolk woonde, zorgde hij voor mogelijkheden, dat Zijn volk in Zijn nabijheid kon komen. Hoewel Hij te midden van hen woonde, was dat wel achter dikke kleden en de voorhang Ex.36:35,37. In de voorhof van de tabernakel, voor de ingang, stonden het brandofferaltaar en het koperen wasvat Ex.40:29,30. De eerste richtlijn van Jahweh voor de bouw van allerlei voorwerpen noemt het wasvat niet. Pas ná de beschrijving van alle instrumenten noemt Hij dit koperen bekken en stelt haar plaats vast Ex.30:18. Daar moesten Aäron en zijn zonen zich reinigen Ex.30:21, voordat zij de tabernakel in gingen. Het is opvallend, dat alles gedetailleerd met precieze afmetingen beschreven is, maar het koperen wasvat niet. Details over maten en vormgeving ontbreken. Al wat wij weten, is dat 8 Beheer, Grieks: oikonomia, huis-wet of huishouding. In Gods plan van eonen zijn 12 periodes van beheer te zien. In elk daarvan geeft God een toedeling, bijvoorbeeld wet of genade in een zekere tijd. 12

het wasvat diende om wassingen te doen voordat men de tent van samenkomst binnentrad. De bereikte toestand van reiniging was voor Jahweh genoeg en er was gemeenschap mogelijk in Zijn nabijheid. Het was in ieder geval een bad van vernieuwing en wederwording (‘wedergeboorte’) voor de priesterlijke dienst vgl Tit.3:5. Waarom werd bij de beschrijving van de instrumenten voor de tabernakel het koperen bekken weggelaten? Waarom was de beschrijving zo sober in Exodus? Houdt dit niet in, dat het koperen wasvat er niet wezenlijk deel van uitmaakte? En alleen voorlopig haar plaats had? Was het niet zo, dat de tabernakel nog niet de volkomenheid uitbeeldde, en dat daarom het rituele wassen van de priesters slechts tot de tijd van betere orde Hebr.9:10 opgelegd was? Zijn meer bewijzen nodig om het tijdelijke karakter van dit koperen bekken aan te tonen? De tempel van Salomo De tempel van Salomo, later in de plaats van de tabernakel gekomen, kende zo’n bekken tussen het brandofferaltaar en het heilige niet. In plaats daarvan stond daar de gegoten zee tot reiniging door wassingen voor de priesters 2Kron.4:2,6. Hierbij werden wel de precieze maten aangegeven 1Kon.7:23. Deze stond niet dicht bij het koperen altaar, iets naar het zuidwesten. Het werd echter nooit ‘bekken’ genoemd. Het stond op 12 ossen/runderen in opzet 4 x 3, als symbolen van dienstbaarheid. Het altaar was nu duidelijk groter, het vulde vrijwel heel de voorhof voor het huis. Zodoende stond de zee niet op dezelfde plaats als het bekken bij de tabernakel, het was naar links verplaatst. 13 De tien bekkens die in de voorhof stonden, dienden om de brandoffers te wassen. Hoewel zij op dezelfde plaatsen bij het huis stonden, rustten ze op wagens met vier wielen 1Kon.7:30. Ook hier zien en erkennen wij, dat de kennelijk overbodige wielen laten zien dat de bekkens slechts ‘tot de tijd van betere orde’ Hebr.9:10 van belang waren. De tempel van Ezechiël We kunnen niet verwachten, dat het koperen wasvat uit de tijd van de tabernakel van Mozes hier nog staat. Ook zijn de tien verrijdbare bekkens die aan beide zijden van het huis van Salomo stonden, niet meer te zien. Ook zien we in Ezechiël geen koperen zee meer. In plaats daarvan komt een stroom van levend water onder de dorpel van het huis door. Deze neemt de vloek weg en brengt leven en dus vruchtbaarheid Ez.47:1-12. Hier is water in overvloed, niet slechts een klein bekken vol, ook niet slechts 2000 bath, de inhoud van de gegoten zee, maar een vloeiende, leven brengende stroom, die steeds dieper wordt naarmate die verder stroomt. Zo zien we duidelijk in het voorbeeld van de voorhoven van de heiligdommen van Jahweh, dat achtereenvolgens één enkel bekken wordt afgelost door 10. En deze worden op hun beurt vervangen door één stroom van levend water. Het was voor God onvoldoende, dat enkelingen delen in de wederwording (‘wedergeboorte’) in Zijn aanwezigheid. Hij kan uit zeer weinig erg veel voortbrengen, tot redding en genezing van al wat daarmee in aanraking komt. 14

De tegenbeelden De tabernakel met haar rituelen was een type van wat komen zou. Op dezelfde manier sprak de tempel van Salomo van de heerlijkheid die nog zal komen, wanneer Hij, Die groter dan Salomo is, Zijn vrede zal brengen. De tempel van Ezechiël 40-48 verwijst naar een verdere toekomst. Deze tempel zal in het komende millennium in de dag van Jahweh9 gebouwd worden. Deze verwijst naar de opvolgende dag van God 2Petr.3:12. Dan zal God Zelf de tempel zijn en een stroom van levend water zal uit Zijn troon stromen Op.21:22; 22:1-3. Dan zal geen vloek meer zijn, en een nieuwe schepping zal het luid verkondigen, dat de eon van betere orde, van rechtzetting, gekomen is. De tijd van de tabernakel De tabernakel was de plaats van ontmoeting met Jahweh vanaf de tijd van instelling bij Sinaï tot in de dagen van Salomo. In Hebreeën zien wij de geestelijke betekenis van deze voorafschaduwing die toen was. Hier lezen wij over het tegenbeeld van Mozes: de Zoon van God Hebr.3:1-6. Hij is dat ook van Aäron Hebr.5:4 en Jozua Hebr.4:8. De Israëlieten bevinden zich in de wildernis (woestijn). De Ene, Die veel grotere heerlijkheid waardig is dan Mozes, is hun Geleide. Hij is erbij om ze in het vieren van God te leiden, wat Jozua niet lukte. Zijn priesterschap overtreft dat van Aäron, want het is gebaseerd op veel hogere beloften. En het is dan ook op niemand overdraagbaar. Het eerste (oude) verbond van de Sinaï verbleekt totaal in het licht van het tweede (nieuwe) verbond Hebr.8:6-13. 9 Gewoonlijk ‘de dag des Heren’ genoemd, in profetie veelvuldig aangekondigd, Openbaring 1:10 e.v. spreekt daarvan. 15 Verderop wordt kort samengevat de tabernakel verklaard. De vaststelling volgt: wat een gelijkenis is met de tegenwoordige era Hebr.9:9. Hebreeën noemt geen tempel. Christus is het ware Tegenbeeld van de tabernakel. Tot aan Zijn komst was er voor Zijn volk Israël slechts één toegang tot Gods tegenwoordigheid via dit grote Tegenbeeld van het ritueel van de tabernakel. Voor nu kan het helpen - voor het begrip - Paulus’ bediening als apostel van de natiën er niet bij te betrekken. De doop van Johannes Voordat de ware Tabernakel kwam, trad Johannes op, die in de Jordaan doopte Mark.1:4,5. Wat werd uitgebeeld door deze voorafschaduwing? Christus was het, die door Mozes als profeet aangekondigd was Deut.18:15-19. En Hij kwam om Zijn volk uit de slavernij te bevrijden Hand.7:25,37. Israël in Egypte komt overeen met de Joden onder de wet. De Heer Jezus kwam om hen eveneens in het goede land te brengen, dat Hij voor hen bereid had. Maar, net als de Israëlieten in de oudheid, bleven ook deze Joden (in de Handelingentijd) in de wildernis hangen. Tienduizenden werden gelovig; zij allen hoorden echter bij de ijveraars van de wet Hand.21:20. God had in het grootste deel van hen geen behagen 1Kor.10:5. De weg door de wildernis begon met een doop. Zij allen werden naarbinnen Mozes in de wolk en in de zee gedoopt 1Kor.10:2. Alle verbindingen met Egypte werden op die wijze verbroken. En zij werden zo met Mozes verbonden. Vele jaren later verkondigde Johannes de doper het koninkrijk van de hemelen, doopte hij hen ook, en dat met het oog op de ware Mozes, de Heer Jezus Matt.3:11. De doophandeling 16

verbond hen met hun Heer. Johannes doopte echter niet in zijn eigen naam; hij was niet dé Profeet die zou komen. Hij doopte tot bekering en zei dat de mensen, in Hem zouden geloven die na Johannes kwam, dat is: Jezus Hand.19:4,5. Wat betekende dan de doop van Johannes? Het was vooral een belijdenis: zij hadden wassing nodig, de ceremoniële reiniging. Daartoe beleden zij hun zonden Matt.3:6. Het was een doop tot bekering (berouw), eerste voorwaarde voor alle zegen voor Israël. De Joden waren tot spreekwoord en spotrede geworden. Zij waren over alle landen verstrooid en dienden de vijanden Deut.28:37,48. Alle vloek die in de wet van Mozes stond, was in hun ongehoorzaamheid over hen gekomen. Maar Jahweh had hen beloofd dat, wanneer zij zich van hun verkeerde wegen omkeren, Hij Zich over hen zou ontfermen en hun lot zou omwenden. Zij zouden dan uit alle volkeren verzameld worden Deut.30:1-5. Vanaf de dagen dat Mozes Aäron en zijn zonen inwijdde, deden zij alle benodigde reinigingen zelf Ex.40:30-32. Onreine kleding werd door de drager gewassen Lev.11:40. Naäman moest zich zeven keer onderdompelen in de Jordaan en werd rein verklaard 2Kon.5:14. Toen Johannes optrad, doopte hij. Dus werd hij Johannes de doper genoemd. Door zijn doop vormden de ontvangers niet alleen een afgezonderde menigte. Zij werden óók met de Komende verenigd, want ook Jezus liet Zich door Johannes dopen en stemde zo met deze eenheid in Matt.3:15. Johannes kwam in de geest en de kracht van Elia om de weg van de Heer te bereiden. De Heer, Die Zichzelf liet 17 dopen, had geen reiniging nodig. Maar, zoals Mozes met de zonen van Israël in de wolk en in de zee was, zo ging Hij samen met hen die zich in Zijn Naam lieten dopen. Daar Hij echter uit de hemel kwam, daalde aanvullend de geest van God op Hem neer. En die getuigde daarmee, dat Hij de Ene, dé Reine was, die al het welbehagen van God genoot. En Hij had door de geest te allen tijde toegang tot de Vader. Want de doop in heilige geest is eens voor altijd geldig. Het is immers een getuigenis van Eigendom van God zijn, iets dat ononderbroken blijft, en is bewijs van overvloedig leven. Johannes erkende zelf hoe oppervlakkig velen waren die bij hem kwamen om gedoopt te worden. Hij zei tot de farizeeën en sadduceeën: Adderengebroed! Wie heeft jullie te kennen gegeven te vluchten voor de op het punt staande verontwaardiging? Matt.3:7 De bekering (berouw) en de doop die alleen voor de vorm plaatsvonden, waren lang niet genoeg. Alvorens Jahweh Zijn volk Israël in het beloofde land opnieuw kan zegenen, moet het zich wederom tot Hem wenden. Om oprechtheid en bekering te bewijzen, moet het ook de juiste vruchten laten zien. Die Ene, op wiens Naam zij gedoopt werden, liet Zich niet bedriegen. Hij zou echter niet met water dopen, maar met geest. Zijn doop zou scheiding tussen zijn en schijn opleveren. De ene groep zou de doop in heilige geest ondergaan, de andere de doop in vuur Matt.3:11. 18

De doop en het koninkrijk De doop staat steeds in verband met bekering (berouw) als die aan de zonen van Israël voltrokken werd. Het woord dat voor Petrus Hand.2:38 e.v. leidend was, kwam uit de wet10 Deut.30:1-5. Dat gedeelte vormt de sleutel tot wat Petrus op pinksteren sprak. Voordat Jahweh het volk in het beloofde land kan zegenen, moet het zich weer tot Hem wenden en Hem aanroepen. Om oprechtheid van hun omkeer te laten zien, moet het de juiste vrucht voortbrengen Matt.3:8; Luk.3:8. Niemand van hen zal zich kunnen verheugen in het aardse koninkrijk, wanneer men niet door de deur van bekering (berouw) binnengaat Matt.3:2; 4:17; Hand.2:38. Voor de natiën (buiten het volk) gaf God een andere deur: geloof Hand.14:27. De doop in water was een uiterlijk zegel van bekering (berouw) tijdens de bediening van Johannes Hand.13:24. De Heer doopte Zelf niet met of in water, maar liet dat aan Zijn discipelen over Joh.4:2. De vereniging van hen, die zo door Johannes gedoopt waren, en hun afzondering van de andere Joden, werd duidelijk toen een kwestie opspeelde. Tussen de discipelen van Johannes en de Joden ontstond onenigheid over de reiniging Joh.3:25. De discipelen van Johannes gingen naar Johannes toe. Zij hadden over Jezus gehoord, dat Hij (Zijn discipelen) doopte en dat allen tot Hem kwamen. Hoewel de discipelen van Johannes Joden waren, onderscheidden zij zich nu van de overigen. Johannes zei duidelijk dat hij door Hem gezonden werd Joh.3:28. Jezus moest groeien, Johannes moest minder worden Joh.3:30. Deze gebeurtenis 10 Wet: Thora (Hebreeuws), Onderwijzing, Genesis-Deuteronomium. 19 toont ons, hoe de bediening van Johannes geleidelijk in die van de Heer opging. Weliswaar vormden alle Joden door het ritueel van de besnijdenis een eenheid, maar werden door de (water)doop van elkaar gescheiden. Petrus nam de bediening van het dopen op de pinksterdag weer op Hand.2:38. Het koninkrijk was tevoren door Johannes en de Heer verkondigd. Israël had dat echter afgewezen, en haar Messias vermoord. Met pinksteren werd Hij als Opgestane verkondigd, als de Zoon van David. Hij was door God opgewekt, opdat Hij op de troon van David zou zitten. Maar voordat de dag van Jahweh11 in heerlijkheid kan aanbreken, moet Gods arm van gerechtigheid door gerichten openbaar worden Hand.2:23,24,34,35. Al de profeten hadden het aanbreken met gerichten van deze grote dag voorzegd. Veel zwaardere gerichten dan in Egypte zullen Zijn vijanden uitschakelen Han.2:19; Dan.12:1; Joël 2, Amos 5:18-20 e.a.. Hoe konden degenen, die schuldig waren aan de moord op de Gezalfde van God, aan deze gerichten ontkomen? Petrus nu verklaarde tot hen: "Hebt berouw en laat eenieder van jullie gedoopt worden in de naam van Jezus Christus tot vergeving van jullie zonden, en jullie zullen het geschenk van de heilige geest ontvangen. Want voor jullie is de belofte en voor jullie kinderen en voor allen die veraf zijn, al wie ook maar onze Heer de God tot Zich roept. Bovendien met meer andere 11 Profetisch aangekondigd in Tenach, o.a. in Joël 2, en vele andere; vaak ‘de dag des HE(E)REN’ in vertalingen genoemd. Ook in Openbaring 1:10 wordt die dag (niet de zondag) bedoeld. 20

woorden betuigde hij en sprak hen aan, en zei: ‘Wordt gered uit deze kromme generatie!’ Hand.2:38-40 Petrus zegt hoe deze generatie de grote gerichten tegemoet ging en daarvoor rijp was. Het zijn die gerichten, die de dag van Jahweh aankondigen. Het doel was om vóór deze gerichten gered te worden; voor zijn broeders verlangde hij dat. Zij moesten berouw tonen en gedoopt worden. Wanneer een hogepriester weigerde zich in het wasvat te reinigen voordat hij dienstwerk in het heiligdom deed, moest hij zich de woorden van Jahweh herinneren: opdat hij niet zou sterven Ex.30:20,21. Op dezelfde manier kon de Israëliet zonder bekering en doop vooraf, niet in het koninkrijk binnengaan. In dit verband moeten we ook de woorden in zijn brief verstaan: zij die eens weerspannig waren, toen het geduld van God wachtte in de dagen van Noach, terwijl de ark toebereid werd, waarin weinig, dat is acht, zielen uitgered werden door het water heen, welk tegenbeeld, de doop, ook jullie nu redt (niet het afleggen van vuilheid van het vlees, maar een vordering van een goed geweten voor God), door de opstanding van Jezus Christus 1Petr.3:20,21 Waterdoop zal in die dag ingaan in de ene, reddende ark betekenen, op de dag dat het gericht veel zal lijken op de wateren van het gericht in de dagen van Noach Matt.24:37-39. Wij noteren twee gevolgen van de doop van Johannes: 1. Het scheidde de gedoopten af van de rest van het volk. 2. Door die doop werden zij als een eenheid verbonden. 21 Bij proseliet12 Cornelius ontving de verzamelde menigte de gave van heilige geest. Daarmee getuigde God, dat Hij ze aangenomen had. En zo kon Petrus zeggen: Iemand kan toch niet het water beletten, zodat dezen niet gedoopt worden, die de heilige geest ontvangen, zoals ook wij? En hij gelastte hen gedoopt te worden in de naam van Jezus Christus. Toen vroegen zij hem enige dagen te blijven Hand.10:47,48 Deze mensen uit de natiën vormden nu een eenheid met de gedoopten in Jeruzalem. God maakte ze door de geest, de heilige, één. Tot op zekere tijd waren gelovigen in Samaria wel in water gedoopt, zonder de heilige geest te hebben ontvangen Hand.8:14-17. Zij, die nog niet de gave van de heilige geest ontvingen, konden zich wel met de heiligen in Jeruzalem verenigen. Hoe konden dan deze proselieten niet gedoopt worden, die de geest wél ontvingen, zoals de apostelen? Hand.11:15,17 Zo vormde God door de heilige geest een nieuwe eenheid. Deze verving de door waterdoop toegevoegde eenheid, hoewel de waterdoop en de doop in de geest nog enige tijd naast elkaar bleven bestaan. Wij hebben gezien, dat de tempel en het daarmee verbonden ritueel een bepaalde periode voorafschaduwde. Dat is de tijd waarin de Heer, 12 Proseliet: iemand die genaderd is tot de God van Israël; Cornelius was een ‘proseliet van de poort’ wel een God-vereerder, maar nam geen deel aan de gezette hoogtijden van Jahweh, wat een ‘proseliet van de gerechtigheid’ (de ‘kamerling’, Hand.8) wél deed. 22

zoals eens Salomo, op Zijn troon zal zitten en in vrede zal regeren. De tempel is daarom in zekere zin een beeld voor het komende koninkrijk van de hemelen13 op deze aarde. Vóór de tempel was het de tabernakel, die tijdens de regeerperiode van David de latere functie van de tempel vervulde. De Heer stond het David echter niet toe voor Hem een huis te bouwen tabernakel van David vervallen, zoals Amos voorzegde. Wanneer Israël afgezonderd wordt van de natiën, en de zondaren van het volk door het zwaard sterven Amos 9:9,10, dan wordt de vervallen hut van David weer opgebouwd Amos 9:11,12; Hand.15:16. Daarmee wordt betuigd, dat indien deze tent niet letterlijk uit aardse materialen als zichtbaar gebouw gebouwd werd, deze toch de waarheid uitbeeldt, dat het koninkrijk zich in de voorbereidende fase van gericht bevindt, totdat Israël in het beloofde land tot rust gekomen is. En zo lang zal het wasvat op zijn plaats blijven, en zo lang gaat ook dat woord in het land uit: Hebt berouw en laat eenieder van jullie gedoopt worden op de naam van Jezus Christus tot vergeving van jullie zonden Hand.2:38 Zoals de offers vanwege hun onvolkomenheden steeds herhaald moesten worden, Hebr.10:1-4 gold dat ook voor de wassingen tot reiniging. Maar in die heerlijke dag, als heel Israël gered wordt, worden allen gereinigd in het bad van wedergeboorte Matt.19:28-30. Het hele volk wordt dan tot een koninklijk priesterschap gewijd Ex.19:6; Rom.11:26; 1Pe.2:9; Op.1:6. 13 Is het aardse koninkrijk onder Messias Jezus, zoals in Daniël 2:44 aangekondigd, Mattheüs 4:17 e.a. gebruikt als enige de uitdrukking. 23 2Sam.7:2-16. Maar nu is de De tempel van Salomo In de tempel van Salomo, die op de berg Moria stond 2Kron.3:1, werd het koperen wasvat dat bij de ingang van de tabernakel stond, niet opgesteld. In plaats daarvan zien wij de ‘koperen zee’, staand op 12 runderen, aan de zijkant van de ingang. Ook zijn daar de 10 verrijdbare wasvaten, die aan de zijkanten van het huis 1Kon.7:23-27,38,39. De gegoten, koperen zee spreekt van overstromende zegen en dat wat heilig is; in die dag Israëls deel. Dan zal niemand vermaand worden om zich te bekeren en zich te laten dopen, aangezien allen nu wedergeboorte bereikt hebben. Er rest niets anders dan het heilige vervullen van de priesterdienst voor de natiën. De natiën zullen dan door hen dichterbij komen. De tempel zal een huis van gebed genoemd worden voor alle volkeren Jes.56:7. De natiën staan niet in dezelfde verhouding tot Jahweh als Israël, daarom staan daar nog de wasvaten. In dat heerlijke koninkrijk zal de aanwijzing van de Heer werkelijkheid worden: En, genaderd, sprak Jezus tot hen, zeggend: Mij is gegeven alle volmacht in hemel en op de aarde. Ga dan, discipelt al de natiën, ze dopend14 in de naam van de Vader en van de Zoon en van de heilige geest, hen onderwijzend alles te bewaren, al wat Ik jullie verordend heb. En zie, Ík ben met jullie, alle dagen, tot de afsluiting van de eon! Amen. Matt.28:18-20 14 De zin: ‘ze dopend...geest’ is mogelijk later ingevoegd. Eusebius van Ceasarea (260-339) citeert Mattheüs 28:19 zonder die zin (red.). 24

De tempel van Ezechiël Aan het begin van de dag van Jahweh15 zal de vierde tempel gebouwd worden. Deze wordt dan ten noorden van Jeruzalem, op de hoogten van Samaria, gebouwd. Ezechiël heeft deze beschreven. Die zal een terrein beslaan dat als hefoffer van het overige land toebedeeld is Ez.40-42; 45:1. In veel opzichten is dat een tegenhanger van de tempel van Salomo. Die getuigde van een dag waarvan de heerlijkheid naar de toekomst verwijst. De dag van de Heer heeft als kenmerk het getal 7. Bij de tempel van Ezechiël is de afmeting een zevental langer dan bij de tempel van Salomo. Het getal zeven spreekt van voleinding, van een afgesloten geheel; het getal acht van een nieuw begin, van een vernieuwing, een nieuwe schepping. Eén van de meest opmerkelijke veranderingen in de tempel van Ezechiël in vergelijking met de tempel van Salomo blijkt bij de tien verrijdbare wasvaten en de gegoten koperen zee. We zagen dat de wasvaten wielen hadden. Hoewel we lezen Ez.40:38 dat brandoffers ergens afgespoeld worden; daar zijn geen wasvaten. Deze zijn weggereden! Er hoeft immers niets meer gereinigd! De koperen zee is door iets veel heerlijkers vervangen. Aan de rechtervleugel van het huis, stroomt het levende water (de vloek verdwijnt), het brengt leven, vruchtbaarheid Ex.47:12. Omwille van Zijn grote Naam liet God wanden tussen Hem en de mensheid zetten. Door Christus zijn ze weg. God verzoent alle mensen met Zichzelf. 15 Deze start met gerichten; ‘de dag des Heren’, duurt 1000 jaar 25 De overgang Want Hij, Die in Petrus werkzaam is voor het apostelschap van de besnijdenis, is ook in mij werkzaam voor dat van de natiën Gal.2:8 Die beide dienstopdrachten kunnen we nalopen in Handelingen. Gebeurtenissen uit de 1e helft ‘herhaalt’ de tekst in de 2e helft. Wonderen die Petrus doet, lezen we later weer bij Paulus. In kort overzicht: Handelingen 3:1-3 en 14:8-10 9:33-35 en 28:8 genezing van een verlamde genezing van een verlamde en de vader van Publius 9:36-41 en 20:9-12 opwekking van Tabitha en Eutychus 5:15,16 en 19:11,12 genezing van zieken Het onderscheid tussen Petrus en Paulus komt naar voren: Terwijl zij echter hun dienst uitoefenden en vastten, zei de heilige geest: ‘Zondert in ieder geval voor mij Barnabas en Saulus af voor het werk waartoe ik hen tot mij geroepen heb’ Hand.13:2 Tot dan toe werd het evangelie van het koninkrijk door de twaalf apostelen van de Besnijdenis verkondigd. Maar we lezen ook: Want ik maak jullie bekend, broeders, het evangelie dat door mij verkondigd wordt: het is niet in overeenstemming met de mens. 26

Want ík heb het niet van een mens aangenomen, noch werd ik erin onderwezen, maar alleen door onthulling van Jezus Christus Gal.1:11,12 En niet alleen dat, maar aan hem werd ook het tijdstip onthuld waarop hij dit aan de twaalf zou meedelen. Dit deed hij in stilte, eerst deelde hij het aan de aanzienlijken mee, nu openlijk uiteenzetten voor hen ongunstig kon zijn. Ik ging echter op in overeenstemming met een onthulling en legde hun het evangelie voor, dat ik verkondig onder de natiën, maar afzonderlijk aan hen die in aanzien zijn, opdat ik niet vergeefs zou rennen of gelopen heb. Maar zelfs Titus, die met mij was en Griek is, werd niet genoodzaakt besneden te worden. Maar vanwege de binnengesmokkelde valse broeders – die binnen kwamen om onze vrijheid te bespieden, die wij in Christus Jezus hebben, opdat zij ons tot slavernij zouden brengen – lieten wij het voor hen zelfs geen uur lijken op onderschikking, opdat de waarheid van het evangelie voortdurend bij jullie blijft. Van hen echter die van enig aanzien zijn– wat zij eens waren, is voor mij van geen belang, God hecht niet aan menselijk voorkomen – zij immers die in aanzien zijn, legden mij niets op. Maar integendeel, toen zij zagen dat mij het evangelie van de voorhuid toevertrouwd was, zoals aan Petrus dat van de besnijdenis (want Hij, Die in Petrus werkzaam is voor het apostelschap van de besnijdenis, is ook in mij 27 werkzaam voor dat van de natiën) en toen zij de genade erkenden die mij gegeven is, gaven Jakobus en Kefas en Johannes, die geacht werden steunpilaren te zijn, mij en Barnabas de rechterhand van gemeenschap, opdat inderdaad wij voor de natiën, maar zij voor de besnijdenis zijn Gal.2:2-9 Hoe Paulus het wezen van zijn dienstwerk opvatte, is door hem toegelicht in Romeinen 15:8-21. Wat hij verkondigde, was de rechtvaardiging door geloof zonder werken van de wet. Dit zet hij uitvoering uiteen in Romeinen 1-4; en zeker ook in Galaten en 1Timotheüs. Paulus noemt het mijn evangelie Rom.2:16,16:25; 2Tim.2:8, ons evangelie 2Kor.4:3,11:4, 2Thess.2:14, het evangelie dat ik aan jullie verkondig 1Kor.15:1, Gal.2:2, Ef.3:6,7. Dit is weliswaar niet de eigenlijke vervulling van de belofte, die God gegeven had. Het stemde wel overeen met de profetie van zegen over de natiën, samen met Zijn volk Israël Rom.15:9-12. Hier is nu nog de Jood op eerste plaats, de natiën op de tweede. Paulus zegt: eerst de Jood, en ook de Griek Rom.1:16,2:9,10. De aan de natiën gegeven genade zou met Israëls zegen hand in hand gaan: weest verheugd, natiën, met Zijn volk Rom.15:10 Nergens wordt vermeld, dat het dienstwerk in de opdracht die Paulus had, en de door hem verkondigde genade, de uitspraken in dat soort Schriftplaatsen uitgeput had. Israël wacht nog op de letterlijke vervulling ervan in de dag van 28

Jahweh. Maar de genade is volledig in harmonie met het onthulde raadsbesluit van God Rom.15:9. Toen Israël het af liet weten en het leek, alsof het ook naar het raadsbesluit van God voorbij was, openbaarde God aan Saulus op weg naar Damascus Zijn Zoon in heerlijkheid. Waarom? Opdat hij Hem als evangelie onder de natiën zou verkondigen Gal.1:15,16; en zo was hij ook type van de nog toekomstige omkeer van Israël. Petrus sprak vanuit Tenach: en Hij Hem zou afvaardigen Die tevoren voor jullie vastgesteld was, Messias Jezus, Die de hemel inderdaad moet ontvangen tot de tijden van de wederoprichting van alle dingen, waar God van gesproken heeft door de mond van Zijn heilige profeten vanaf de eon Hand.3:20,21 Deze belofte blijft verder gewoon geldig, maar Hij kwam werkelijk uit de hemel. Hij ontmoette Saulus op diens vermeende juiste weg. Wanneer Hij voor Israël komt, zal Hij Zich als de Machtige in heerlijkheid vertonen, zodat ieder Hem kan zien Matt.25:31, 1Petr.1:7 zoals Saulus. Wanneer Hij aan het begin van de 1000 jaren Zich aan Zijn volk toont, zal Hij zeker gezien worden Zach.12:10, Openb.1:7. Zo was het bij Saulus. Het volk zal dan geboren worden Jes.66:8; zo ook Saulus 1Kor.15:8. De ‘geboorte’ van Saulus en de verkondiging van Christus’ heerlijkheid 2Kor.4:4 gebeurde in zekere zin vervroegd. Daarom noemt de apostel zich: ‘ontijdig geborene’ 1Kor.15:8. Vervulling van heel de waarheid zal in de dag van Jahweh 29 gebeuren. De door de profeten uitgesproken profetieën inzake Israël zullen dan in volheid vervuld worden. Gods plan is door de struikeling, het laten afweten van Israël, niet gestopt. Zou Israël Hem toen aangenomen hebben, dan was het volk (menselijk gesproken) toen al zegenkanaal voor alle volkeren geworden Hand.3:19-21. Omdat het volk niet één keer voor zichzelf die zegen begeerde, verkoos God voor Zich een man, Zijn meest verbitterde vijand. En Hij gebruikte die om het werk te doen wat Israël liet liggen. Paulus kwam in zeker opzicht in plaats van Israël. Alles wat het volk aan opleiding had, was nodig om de opdracht van God uit te voeren, werd in de geest aan Paulus opgedragen 1Tim.1:11. De Heer kwam al eerder tot hem in Zijn heerlijkheid. De opdracht tot dienstwerk die hij ontving ten behoeve van de natiën, had hetzelfde karakter als wat Israël in de dag van Jahweh zal doen Rom.15:16, Op.1:6, 1Petr.2:9, Op.20:6 e.v. Voor de natiën leek het net of ze al de zegeningen ontvingen via het trouwe Israël, met een belangrijk verschil: het gebeurde in de geest. In dit verband komt waterdoop weer naar voren 1Kor1:14-16. Maar, zoals bij Cornelius ging ook hier de geestesdoop vooraf, dat was belangrijker dan het vleselijke ritueel. Waterdoop was afhankelijk van de doop in de geest. Alleen waar men in heilige geest gedoopt was, kon men de waterdoop krijgen Hand.15:8, Rom.5:5. Onder de bediening van de twaalf apostelen werden allen in water gedoopt, maar niet allen werden óók in heilige geest gedoopt. Vanaf de periode waarin Paulus de hoogste onthullingen ontving, was het precies andersom. Allen, die 30

geloofden werden met de heilige geest verzegeld, maar nauwelijks nog in water gedoopt 1Kor.1:14-17. In de zo genoemde ‘overgangstijd’ sprak Paulus in de synagogen van het koninkrijk; men werd gedoopt met de doop van Johannes Ha.19:1-8. Buiten de synagogen sprak Paulus van de rechtvaardiging door geloof aan Joden én natiën. Titels van Christus bij de doop Om de doop in de diverse huishoudingen16 goed te begrijpen, moeten we de diverse titels in acht nemen, zoals die in het verband gebruikt zijn. Zijn titel Kurios17 werd steeds met Heer vertaald. Als aanspreektitel voor de Heer gebruikt Lukas 7x de titel ‘Meester’ Luk.5:5,8:24,45, 9:33,49, 17:13. De titel Christus is Messias in het Hebreeuws: Gezalfde. De doop van Johannes Johannes doopte in de naam van de Heer Jezus Hand.19:5. Dit gebeurde met het oog op Zijn aanwezigheid op aarde, om Hem een volk te bereiden. Wie Jezus als Heer en Meester erkende, waren Zijn discipelen. De doop door Petrus Petrus en ook de anderen van de twaalf doopten de Israëlieten op de naam van Jezus Christus Hand.2:38. Deze naam had verband met Zijn aardse dienst. De betekenis lag daarin, dat de mens Jezus, door de Joden verworpen en gekruisigd, de Messias (Christus: Gezalfde) was. De doop symboliseerde een bekentenis van eenheid met Hem. 16 Beheer, Grieks: oikonomia, huis-wet (lett.); de Schrift kent 12 periodes van beheer in Gods plan. Zie ‘de kalender van God’. 17 Kurios = Bekrachtiger. De keizer in Rome had deze titel. 31 De Samaritanen echter, hadden niet datzelfde aandeel aan deze Messias. Als zodanig hoorde Hij alleen bij het volk van priesters. Alleen Israël kon in Zijn zalving delen. Voor de Samaritanen was Hij alleen Heer en Meester Luk.17:13. Toen Hij op aarde verbleef, was Hij als de Mens Jezus in hun midden gekomen. Tot zekere tijd werden zij gedoopt in de naam van de Heer Jezus Hand.8:16. De proselieten uit de natiën werden - zoals het voorbeeld Cornelius ons leert - tot volle gemeenschap met Israël toegelaten. Zij ontvingen de geest alvorens zij in water gedoopt werden. De Heer kon op grond van de ontmoeting met de hoofdman in Kapernaüm zeggen: Amen, Ik zeg jullie: bij níemand in Israël heb Ik zoveel geloof gevonden Matt.8:10. Terwijl de doop deze drie groepen verenigde, behielden zij toch hun bijzondere kenmerken. Zoals de voorhof bij de tempel één geheel was én in diverse afdelingen verdeeld, vormden Joden, Samaritanen en proselieten een eenheid, terwijl zij hun bijzonderheden vasthielden. De doop door Paulus Wanneer wij de (water)doop door Paulus bekijken, zien wij een verandering. Hij hanteert wel dezelfde namen en titels als Petrus bij de doop van Israëlieten, maar de volgorde is andersom. Petrus zei Jezus Christus. Paulus zegt Christus Gal.3:27 of Christus Jezus Rom.6:3, en dat wijst op de Verhoogde. Het zwaartepunt ligt nu anders. De Jood liet zich dopen op de naam van de Messias, en bekende daarmee dat dit de gekruisigde Jezus was. 32

Bij de natiën was het nu anders. Zoals ‘hun’ apostel Hem pas ná Zijn opstanding en verheerlijking zag, bekenden zij Hem met de titel van Zijn verheerlijking: Christus. Om deze Verheerlijkte Heer met de Verachte Die hun zonden op Golgotha droeg te verbinden, kwam Jezus’ naam erbij. Daar deze doop de natiën samen plantte met Hem in Zijn opstandingsheerlijkheid, kreeg die veel grotere betekenis dan voorheen. Paulus schreef de Romeinen18: Of zijn jullie onwetend dat al wie gedoopt zijn in Christus Jezus, in Zijn dood gedoopt zijn? Wij werden dan begraven met Hem door de doop in de dood, opdat, evenals Christus opgewekt is uit de doden door de heerlijkheid van de Vader, zo ook wíj in nieuwheid van leven wandelen. Want indien wij tezamen geplant zijn geworden in de gelijkenis van Zijn dood, zullen wij niettemin ook van de opstanding zijn, dit wetend, dat onze oude mens mede gekruisigd is, opdat het lichaam van de zonde buiten werking gesteld zou zijn, en wij niet meer slaven voor de zonde, want wie gestorven is, is gerechtvaardigd van de zonde Rom.6:3-7 Wij zagen hoe de twaalf apostelen van de besnijdenis de doopformule nauwkeurig gebruikten in omstandigheden en wie het betrof. Zij waren daarin zeker niet achteloos. 18 Broeder Knoch schrijft in zijn Concordant Commentaar (blz.235): ‘De geestelijke waarden van doop naarbinnen in de dood Luk.12:50 en begrafenis met Christus, zoals in dit hoofdstuk te lezen, tonen dat het hier om de doop in de geest 1Kor.12:13 gaat’. 33 Zij hebben Mattheüs 28:18-20 nooit toegepast.19 Dat bleef voor het toekomende aardse koninkrijk gereserveerd. Wij komen nu bij het hoogtepunt van de vraag van de (water)doop. God bewerkte op wonderlijke manier de wassing die alleen reiniging van het vlees was. Het werd tot een geestelijke werkelijkheid. Hier hebben wij de ware reiniging voor ogen; alleen niet die van het lichaam. Door Christus’ doop aan het kruis is reiniging van alle vuilheid verzekerd. Het is een loutering, die ware toebereiding en zalving tot innige gemeenschap met God, de Vader, door Christus Jezus inhoudt. Zoals we inmiddels gezien hebben, heeft het aflaten van Israël niet verhinderd, dat de natiën gezegend worden. De gegeven belofte werd evenwel niet op die wijze vervuld zoals in de toekomst dat wel zo is. Maar dan moet ook de juiste tijd aanbreken. De zegen werd naar het op-hemelse20 bereik verlegd, en daardoor onvoorstelbaar rijker. Eonisch leven21 werd verleend, maar niet voor op deze aarde. De mensen konden vrijmoedig tot Hem naderen en Hem aanbidden, maar niet in Jeruzalem in Israël. De apostel Paulus treedt in de plaats van het (tijdelijk) opzijgezette volk en hij is de nieuwe apostel die een aparte bediening 19 Zie voetnoot 7 20 De grondtekst schrijft in de Efezebrief epouranion; dat is meer dan alleen hemels; het Griekse voorzetsel epi (op, over) leidt tot dit vertaalwoord. 21 In vertalingen: ‘eeuwig leven’; het is leven hebben in de komende twee eonen (tijdperken), de duizend jaar en nieuwe hemel en de nieuwe aarde. 34

ontving voor dat nieuwe lichaam van Christus. Hij was een leitourgos, die als priester voor Israël optreedt Rom.15:16. De waterdoop bestond nog, maar niet langer in de zin van de tabernakelordening en daarmee verbonden bedoeling. Het lag nu meer in de lijn van de tempel. Maar de doop in de geest had voorrang. De tijd kwam, dat Paulus het evangelie van Christus geheel volbracht had Rom.15:18-23. En wij lezen: Toen deze dingen echter vervuld werden, nam Paulus zich in de geest voor door Macedonië en Achaje komend, naar Jeruzalem te gaan, zeggend: ‘Nadat ik daar gekomen ben moet ik ook Rome zien’ Hand.19:21 Het was op dit tijdstip van allerhoogste betekenis voor de gelovigen. In die tijd schreef de apostel Romeinen en de brieven aan de Korinthiërs. In deze brieven is de overgang duidelijk herkenbaar. Zie Romeinen 15, 1Korinthiërs 13; 2 Korinthiërs 5:16,17. Hier kijken wij terug naar dienstwerk dat geëindigd is en kijken vooruit naar de volkomenheid. Zelfs wanneer Paulus tot dan toe Christus naar het vlees gekend had, dan wilde hij Hem nu niet langer zo kennen 2Kor.5:16. Hij sprak van een enigma, een raadsel, geen goed zicht hebben, slechts ten dele kennen, maar nu is het van aangezicht tot aangezicht 1Kor.13:12. Hij sprak toen van een erkenning, toen nog ten dele, en de onmondigheid. Daarna echter van de komende volkomenheid, die elke verdere onthulling, verbreding van Gods woord, overbodig maakt. Het huidige beheer 35 Nú is de tijd van rijpheid, volwassenheid, volkomenheid voor ons als gelovigen die in Christus mogen geloven. En wij zijn naarbinnen in Hem gedoopt door de ons gegeven heilige geest. Niet iets uiterlijks, niet iets aards, hoeft nog aan deze volkomenheid die wij in de Gezalfde ontvangen hebben, te worden toegevoegd. Geen enkele handeling die aan het vlees voltrokken moet worden, geen godsdienst of sacrament kan ons voor Hem acceptabel maken. Hij heeft ons gerechtvaardigd uit geloof; in dit geloof hebben wij de toegang in deze genade waarin wij staan Rom.5:2. De geest van God heeft ons gereinigd, tot Zijn volle tevredenheid. In de geest kan niets ons dichter bij Hem brengen. De geest heeft opperheerschappij Zoals eerder gezegd, in de dagen van onze Heer op aarde was daar de waterdoop. In het beheer van pinksteren kwam daar in veel gevallen de geestesdoop bij. Terwijl tijdens de vroegere dienst van de apostel Paulus bij de natiën beide dopen naast elkaar bleven bestaan, maar omgekeerd. De waterdoop werd op grond van de geestesdoop uitgevoerd. Allen die destijds tot geloof kwamen werden met de geest, de heilige, gedoopt, maar niet allen met water. Nu, in deze tijd van genade, geldt weer slechts één doop Ef.4:5 net als in de tijd van de Heer op aarde. Toen was het alleen water, nu is het alleen geest Rom.5:5, 8:16. Stap voor stap voerde God het volkomene in, weg van uiterlijk symbolisch ritueel, het wassen met water. Het leidde tot het ware, het wezenlijke: de reiniging in en door de geest. Het volgende mag verduidelijken: 36

één doop twee dopen WATER WATER/GEEST Johannes + de Heer Jezus Pinksteren: Petrus Overgang: Paulus één doop GEEST het beheer van genade – Paulus De waterdoop was beeld vooraf naar het toekomstige, de volkomenheid. Waarom zouden wij dan terugkeren naar het uiterlijke, symbolische, als door de doop in heilige geest het voorgaande al afgedaan heeft? Wij mogen de belangrijke waarheid erkennen, dat in de geest de latere bediening van Paulus op Handelingen 28 volgde. Die is in latere volkomenheidsbrieven (Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen) neergelegd. Die brengt de gelovigen op het niveau van de nieuwe aarde aan het slot van Openbaring; ja zelfs voorbij die tijd. Voor onze redding, rechtvaardiging, en onze plaats in Hem, hoeven wij niets te doen. Hij heeft alles volbracht Ef.2:10,18, 4:12-14a. Wij hebben als gerijpten in onze positie als mondige burgers van een op-hemels koninkrijk geen verdere doop nodig. Paulus completeerde het woord van God tot de uiterste, volle maat Kol.1:19,25; 2:9,10. In Hem hebben wij voldoende. Nu wij gezamenlijk met Christus opgewekt werden, zouden wij bedacht zijn op wat boven is, waar Christus is, zittend aan Gods rechterhand, niet op wat op de aarde is Kol.3:1,2. Het aards-vleselijke heeft afgedaan, het oude is voorbij, het is alles nieuw geworden 2Kor.5:17. 37 Hieruit blijkt, dat de ontwikkeling richting het geestelijke, zoals we die bij de verschillende dopen hebben gezien, steeds verder ging, tot in de volkomenheid. Bij het begin startend, de basisbeginselen, waar het vleselijke een grote plaats innam, zijn wij nu daar gekomen waar het vlees geen ruimte meer heeft. Alles wordt door het geestelijke vernieuwd. En zo willen wij ons verheugen in de alles overstijgende geestelijke zegeningen, die Hij te midden van de op-hemelsen over ons uitgegoten heeft. De doop in en naarbinnen In de grondtekst wordt instructief onderscheid gemaakt tussen de doop in een element en naarbinnen een toestand. Een goed voorbeeld is wat Paulus schrijft: want in één geest ook worden wij allen naarbinnen één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen worden met één geest gedrenkt 1Kor.1:12:13 De geest is het element waarin (waarmee) wij gedoopt werden. En lid zijn van het ene lichaam is de toestand die resulteert. Wij horen allen bij het lichaam van de Christus. In diverse teksten van de Schrift is de betekenis van naarbinnen eenvoudig te herkennen. Johannes de doper en Petrus doopten in water naarbinnen (tot) vergeving (of: kwijtschelding) van de zonden Mark.1:4, Hand.2:38. Deze vergeving kwam door het ritueel tot stand, plaats en/of element waren niet essentieel. Datzelfde geldt voor onze doop naarbinnen in Christus Jezus, naarbinnen in Zijn dood Rom.6:3. Het geldt ook voor de doop naarbinnen in 38

Mozes van de zonen van Israël 1Kor.10:2, en van onze doop naarbinnen in Christus Gal.3:27. In alle gevallen bevestigt de doop het bij de Naam of bij de toestand horen, die met naarbinnen aangegeven wordt. Onder dit gezichtspunt is Paulus’ uitspraak naar de Korinthiërs te begrijpen 1Kor.1:15. Zou hij naarbinnen in zijn eigen naam gedoopt hebben, dan had hij daarmee een eigen partij of groep gesticht. Daarmee zouden de gedoopten met de apostel als mens gelijkgeschakeld zijn. Zoiets zou minachting zijn van al wat God in Christus bewerkt 1Kor.1:30. Men kan het woordje naarbinnen laten gaan en toch de betekenis van de Griekse tekst bevatten. Het Griekse voorzetsel en en (het Duitse) ‘in’ hebben de datief (3e naamval) bij zich en betekenen in wezen hetzelfde. Het Griekse eis (naarbinnen) heeft echter de accusatief (4e naamval) bij zich. Dit levert ook in vertaling een groot verschil op. Voorbeelden van de doop en (in) zijn: de doop in de Jordaan, in de wolk, in de rode zee, in geest, in vuur (met datief - 3e naamval). Voorbeelden van dopen eis (naarbinnen): de doop naarbinnen in het ene lichaam, naarbinnen in de dood, naarbinnen in Christus (met accusatief, de 4e naamval). Het is verder opmerkelijk, dat de doop naarbinnen in de Christus – of dat nu Jezus Christus was, zoals Petrus verkondigde – of Christus Jezus, zoals Paulus verkondigde (doop in de Gezalfde), steeds door een werking van heilige geest begeleid werd. De reden daarvoor zit in de titel Christus zelf; want zalving gebeurde door de heilige geest. Het was een doop naarbinnen in de door de heilige geest Gezalfde. Hieruit blijkt, dat de naarbinnen in Hem 39 gedoopten deelgenoten van de geest moesten worden. De doop ‘naarbinnen in de Naam van de Heer Jezus’ echter, gebeurde zonder dat de gedoopten de heilige geest ontvingen Hand.8:16; 19:5. Dat gebeurde daarna door het opleggen van handen door de apostelen Hand.8:17; 19:6. Paulus had weinig gelovigen naarbinnen in Christus Jezus gedoopt en ze daarmee in de sfeer van zegen gebracht, die met deze titel van de Heer verbonden is. Zo zullen in de dag van Jahweh, als het zendingsbevel van Israël Matt.28:19,20 uitgevoerd wordt, de natiën gezegend worden22. De Naam van de Vader houdt in, dat in het millennium (1000 jaren) de natiën die tot discipelen worden, in de familie van God opgenomen worden. Deze plaats is gebaseerd op het ‘zoenoffer’ van de Zoon. De apostel Johannes behandelt in zijn verslag en zijn brieven de waarheid die met de doop naarbinnen in de Vader en de Zoon samenhangt. In tegenstelling tot de genade die nu nog geldt, is deze doop niet op Israëls verwerping, maar op haar verlossing gebaseerd: En Hij is een zoening aangaande onze zonden, echter niet alleen aangaande de onze, maar ook aangaande de hele wereld 1Joh.2:2 Op grond hiervan zullen de natiën naarbinnen in de Naam van de Zoon gedoopt worden. 22 Zie eerdere voetnoot 8 over de doop in Mattheüs 28:18-20 40

Let erop, dat in Mattheüs 28:19 de titel ‘Christus’ niet voorkomt. Het gebruik van deze titel zou inhouden, dat de natiën deel aan Hem als de Messias zouden hebben. Maar in de 1000 jaren is dit alleen aan Israël voorbehouden. De natiën konden niet naarbinnen in de naam van Christus gedoopt worden, zonder ook aan de heerschappij in het (aardse) koninkrijk deel te nemen. Omdat wij, gelovigen van het lichaam van Christus, door het geloof met Christus in Zijn doop (in de dood aan het kruis) gelijk zijn gesteld, zijn wij met Hem verenigd in Zijn op-hemelse regering. Maar de natiën als zodanig hebben geen aandeel in de regering van de Messias in de duizend jaren. Dan wordt het koninkrijk van de hemelen, waarin Israël met haar Koning de heerschappij op de aarde uitoefent, opgericht. In het zendingsbevel wordt ook ‘in de naam van de heilige geest’ genoemd. Men zal ook naarbinnen in dat aspect gedoopt worden. Maar er wordt niet gezegd, dat zij ook daadwerkelijk die geest dan ontvangen. Maar God giet in die dag Zijn geest uit op alle vlees Hand.2:17. Ongetwijfeld zal dit op Israël zijn, maar zal het ook de natiën bereiken. Omdat zij de vreugde van heilige geest ook zullen ervaren, is deze in de formule opgenomen. Zij zullen naarbinnen in heilige geest gedoopt worden. Mattheüs 28:19 wijst op de zegen, dan voor de natiën toegankelijk, als alle volmacht en kracht in handen van de Messias gelegd is. Toen Paulus te Efeze kwam, ontmoette hij daar discipelen die wel geloofden, maar nog geen heilige geest ontvangen hadden. Zij hadden zelfs niet gehoord dat er een heilige geest is Hand.19:2. Paulus vroeg met welke doop zij gedoopt waren; zij zeiden: 41 met de doop van Johannes Hand.19:3 Paulus verklaarde aan die discipelen dat deze doop met het oog op het optreden van de Heer voltrokken werd. Toen begrepen zij, dat zij zich lieten dopen naarbinnen in de naam van de Heer Jezus Hand.19:5. Nu had deze doop niets van doen met heilige geest. Ook nadat de Heer te midden van Zijn volk had gewandeld, en gestorven en opgestaan was, kon deze doop en deze formulering geen toerusting met heilige geest geven. Filippus doopte de Samaritanen op deze wijze, met deze formulering. En om te verklaren, dat zij de heilige geest niet verkregen, wordt uitdrukkelijk gezegd, dat zij alleen naarbinnen in de naam van de Heer Jezus gedoopt waren Hand.8:16. Gelet op dit feit is het zeer onwaarschijnlijk, dat Paulus ze nogeens met deze formulering gedoopt had, zoals men meestal zegt. Paulus verklaarde hen juist wat Johannes de doper gedaan had en dat zijn doop een doop in de naam van de Heer Jezus was. Dat was dezelfde doop die Filippus in Samaria voltrok. Wat zou het voor zin gehad hebben, deze gelovigen nog een keer met dezelfde formulering te dopen, die niet de komst van heilige geest zou opleveren. In plaats daarvan legde Paulus hen de handen op, en heilige geest kwam op hen, zodat zij in tongen spraken en profeteerden. Dit was ook zo bij de Samaritanen; toen deelden de apostelen ook de geest op die wijze toe Hand.8:17. Handelingen 19:5 kan betekenen, dat het bij de Efeziërs bij het horen van de verklaring van Paulus duidelijk werd, dat de doop van Johannes hen alleen met de Heer Jezus 42

verbond, dat wil zeggen: met de Heer en Meester van Zijn discipelen. Het was een doop die met water en niet met geest van doen had. Waarom zou Paulus op dit tijdstip tot het stadium van Johannes de doper terugkeren? Hij was het toch, die zich erop beriep dat Christus hem niet gezonden had om te dopen, maar om het evangelie te verkondigen, en dat niet in wijsheid van woorden opdat het kruis van Christus niet inhoudsloos wordt 1Kor.1:17. De doop in Paulus’ brieven De waarheid voor het huidige beheer van genade Ef.3:2 is door Paulus in de brieven neergelegd, die hij na het terzijde stellen van Israël met het oog daarop geschreven had. Overeenkomstig de onthulde genade werd de geringste van alle heiligen uitgekozen, opdat hij allen zou verlichten inzake het beheer van het geheimenis dat vanaf de eonen in God verborgen was Ef.3:8,9. Wanneer wij de diverse periodes van beheer vermengen waarin gedoopt werd, en ze behandelen als eenheid, dan zal de waarheid over de doop verduisterd worden. Verder moeten wij zeer ernstig ijveren het woord van de waarheid recht te snijden 2Tim.2:15. Alleen wanneer wij in acht nemen in welke periode van beheer de diverse dopen thuishoren, zal duidelijkheid over dit thema ontstaan. Paulus schreef negen brieven aan zeven gemeentes. Het getal zeven spreekt van volkomenheid en compleetheid. Door hem worden wij over het ons aangaande geloofsgoed onderricht. Zeker, Petrus en Johannes spreken ook over de doop, maar hun standpunt is heel anders en komt niet overeen met het huidige beheer van genade. 43 De 13 brieven van de apostel Paulus in drie groepen: 1,2 Thessalonicenzen schreef hij vóór de waarheden van de volkomenheidsbrieven bekend werden. Vier zijn in de voorbereidende periode van het geheime beheer geschreven: Romeinen, 1,2 Korinthiërs, Galaten. Drie werden ná de terzijdestelling (tijdelijk, voor bepaalde functies) van Israël geschreven, de volkomenheidsbrieven: Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen. De vier persoonlijke brieven aan trouwe medewerkers, zijn geschreven op aparte tijdstippen. Hierdoor wordt duidelijk, waarom in deze brieven op zekere wijze over de waarheden van de doop gesproken wordt. De vroege brieven Het thema dopen komt in 1,2 Thessalonicenzen niet voor. Deze brieven plaatsen ons in de toekomstige heerlijkheid, waar dit thema geen ruimte meer krijgt. In Galaten benoemt Paulus dit thema één keer: maar met het komen van het geloof zijn wij niet langer onder een kindergeleider. Want jullie zijn allen zonen van God, door het geloof, in Christus Jezus. Want al wie naarbinnen (in) Christus gedoopt zijn, doen Christus aan, in Wie noch Jood noch Griek is, noch slaaf noch vrije, noch mannelijk of vrouwelijk Gal.3:25-28. Diegenen die onder de wet waren, waren onmondig en gevangen tussen de muren van inzettingen en geboden. 44

Toen echter het geloof kwam, werden zij in de positie van zoon geplaatst Gal.3:23-26. Dit is niet iets wat de enkeling kon verwerven; het viel ze als lotdeel toe door de roeping tot het lichaam van Christus. Zij waren naarbinnen in Christus gedoopt. Zij waren tezamen met Christus gekruisigd; nu leefden de gelovigen niet langer (voor) zichzelf; maar voor Hem Die voor hen stierf en opgewekt werd Gal.2:20. Alle vleselijke verschillen werden weggedaan. In Hem zijn dan ook mogelijke tegenstellingen tussen Joden en Grieken, slaven en vrije, mannelijk en vrouwelijk, opgeheven. Dit gold niet alleen gedoopten; maar voor allen die in geloof van de Zoon van God leefden. Zouden we aannemen, dat de waterdoop hen inderdaad één maakte, zoals de discipelen in Jeruzalem één werden met de discipelen in Samaria, dan zouden alleen de in water gedoopten in Christus zijn. Dan zou ook nog een vleselijk verschil bestaan. Dat was een conclusie die de woorden van de apostel zou tegenspreken. Geen rituele handeling, geen inzetting kon hen als zonen één maken. Dit gebeurde alleen door het geloof. In de geest startend, konden zij onmogelijk in het vlees voleindigd worden. De overgangsbrieven Paulus schreef aan de Romeinen: Wat zullen wij dan ook uitspreken? Dat wij zouden blijven bij de zonde, opdat de genade zou toenemen? Moge het niet gebeuren! Wij, die gestorven zijn voor de zonde, hoe zullen wij nog in haar leven? Of zijn jullie onwetend dat allen, die gedoopt zijn, naarbinnen in Christus Jezus, naarbinnen in Zijn dood gedoopt zijn? 45 Wij werden dan begraven met Hem door de doop naarbinnen in de dood, opdat, evenals Christus opgewekt is uit de doden door de heerlijkheid van de Vader, zo ook wíj in nieuwheid van leven wandelen 6:1-4 Het: allen, die gedoopt zijn naarbinnen in Christus Jezus wijst door het verbinden van Zijn titel samen met Zijn naam Jezus op de Verhoogde. Hij, Die aan het kruis met de smaad en schande van heel de mensheid beladen werd, bleek later niet alleen de Gestorvene, maar ook de Opgewekte, Opgestane en vervolgens Verhoogde te zijn. Zij zijn naarbinnen in de Christus gedoopt, zij zijn met Hem één geworden en vormen een eenheid. Ook zij zijn naar de oude mensheid, gezamenlijk met Hem gestorven, begraven, opgewekt en in de geest in de nieuwe mensheid overgezet. Die bevindt zich buiten het bereik van de zonde, in nieuwheid van leven: Wij, die gestorven zijn voor de zonde, hoe zullen wij nog in haar leven? Rom.6:2 De wassing in water was geen garantie voor een geheiligd leven. Alleen wanneer men de geestelijke betekenis kon erkennen, beleefde men haar kracht. Niet iedereen was in water gedoopt 1Kor.1:14-17. De apostel zei ook tegen niemand dat zij in water gedoopt moesten worden. Hij onderscheidt zorgvuldig ‘wij’ (hij en zijn medewerkers) en ‘jullie’ (de gelovigen in Rome). Ook werd hem niet gezegd, dat iemand de bedoeling had de waterdoop naar zich toe te halen. Wanneer nog enige winst te behalen viel met het doopritueel, dan was er geen betere gelegenheid dan die in 46

dit verband te noemen en op het belang ervan te wijzen. Maar, hij noemt de waterdoop integendeel niet één keer. In plaats daarvan zegt hij tegen de gelovigen dat zij zouden rekenen dat zij dood zijn voor de zonde, maar levend voor God in Christus Jezus Rom.6:11. De vage aanduiding van de waterdoop en de afhoudende houding van de apostel staan op één lijn met zijn vaste uitspraak dat hij God dankte, dat hij niemand -behalve enkelen- gedoopt had en dat het niet zijn opdracht was om te dopen, maar om evangelie te verkondigen 1Kor.1:14-17. Aan het kruis vindt alle vlees het definitieve einde. Al de zeeën van de wereld hebben onvoldoende water om de mensheid te reinigen en voor te bereiden op leven in en met Christus. Willen wij toch nog met vlees rekenen en het in water dopen opdat het aan de Heer toegewijd wordt? Dan betekent dat het ontkennen van het kruis van Christus, en in plaats daarvan tóch nog voor het vlees een plaats(je) willen inruimen. Toen de Heer door Johannes gedoopt was, sprak Hij van de andere, nog toekomstige doop. Die zou Hem bevrijden van binding die Hij in Zijn dienst op aarde ervoer Luk.12:50. Iedere doop was tot dan toe slechts schaduw. Er kan geen schaduw zijn zonder iets dat wezenlijk is, bijvoorbeeld een lichaam. De wassingen, het water van de Jordaan; zij konden de zonde niet van het vlees wegnemen. Want de zonde gaat door waterdoop niet weg; de gedoopten gaan door met zondigen. En de waterdoop kan zeker niet de kloof tussen God en mens overbruggen. 47 Alleen de Redder was door Zijn dood in staat de rechtseis van de Vader te vervullen. De doop in de geest, de heilige, is de enige mogelijkheid om niet langer de zonde als slaaf te dienen. Zij stelt ons in staat in de vrijheid van de Middelaar te leven. Hij nam de totale zonde op zich, en droeg de schande die aan ons kleefde. Zo werd de oude mensheid aan het kruis genageld. Hij was het door God voorziene, enige Zondoffer dat voor God aangenaam was. Zondoffer was Hij niet, toen Hij gedoopt werd. ...maar Hij maakte zichzelf leeg en nam de vorm van een slaaf aan. In de gelijkenis van de mens geworden en in gedaante als mens bevonden, verootmoedigde Hij zichzelf, gehoorzaam wordend tot aan de dood, ja, de dood van het kruis Fil.2:7,8 Waar lezen wij in dit verband iets over de waterdoop en de veronderstelling van enige wijding die dat zou opleveren? Hij had Zelf geen zonde, voor ons nam Hij al de zonde op Zich. Hier was reiniging nodig, maar water kon niets doen. Alleen een vlekkeloos, God welgevallig Offer, dat leidde tot verlatenheid door Zijn God en Vader, werkte tegelijk als het onder het oude verbond bekende, verterende vuur. Een bekend zoenmiddel, dat beschermde tegen Gods verontwaardiging (toorn), om Hem (als het ware) ‘gunstig te stemmen’. Het naderingsgeschenk zou dan voor Hem tot welriekende reuk zijn, een aangenaam Offer. Efe.5:2 Wij weten, dat Hij nu aan Gods rechter(hand) zit, en wij mogen ook geloven, dat Hij voor al onze zonden Zijn leven als vervangend Losgeld betaald heeft. Wij zijn dan wat 48

onze oude mensheid aangaat, samen met Hem gestorven. Waterdoop zou hoogstens in het kader van aardse belangen denkbaar kunnen zijn. Voor een geestelijke verandering, een nieuwe mensheid zou het een vermindering voor God zijn, Die het Kostbaarste voor ons overgegeven heeft. Zoals we eerder zagen, betekent de doop in Christus Jezus veel meer dan die in de Heer Jezus (voor Samaritanen), of in Jezus Christus (voor Israëls zonen en proselieten). Het is de doop naarbinnen in Hem, de Gekruisigde, Opgestane en Verheerlijkte, niet alleen in Zijn dood, maar ook in Zijn opstandingsleven. In zijn geweldige argumentatie inzake de opstanding schrijft de apostel in de eerste Korinthebrief: Indien nu van Christus verkondigd wordt, dat hij uit de doden opgewekt is, hoe zeggen sommigen onder jullie dat er geen opstanding van doden is? Indien er nu geen opstanding van doden is, is Christus evenmin opgewekt. Indien echter Christus niet is opgewekt, is dus onze herautsboodschap leeg en jullie geloof leeg. Dan worden wij ook bevonden valse getuigen van God te zijn, omdat wij over God hebben getuigd dat Hij Christus heeft opgewekt, Die Hij dus niet opgewekt heeft wanneer de doden namelijk niet opgewekt worden. Want indien de doden niet opgewekt worden, is ook Christus niet opgewekt. Indien echter Christus niet is opgewekt, is jullie geloof ijdel en zijn jullie nog in jullie zonden. Dus gaan ook zij die ter ruste gelegd worden in 49 Christus verloren. Indien wij alleen in dit leven van Christus onze verwachting hebben zijn wij de erbarmelijkste van alle mensen...... Anders, wat zullen zij doen die dopen? Het is voor de doden indien de doden helemaal niet opgewekt worden. Waarom ook dopen zij voor hen? 1Kor.15:12-19,29 Wanneer de dood het einde van alle dingen is, wanneer er geen opstanding is, dan zouden de naarbinnen in Christus Jezus gedoopten hun eigen ondergang bezegeld hebben. De belijdenis dat zij met Hem in Zijn dood samengeplant waren, zou nutteloos, leeg, geweest zijn. En alle moeite en lijden van de apostel zou tevergeefs zijn. Hoe onzinnig was het geweest, als men in Christus Jezus roemt en zich verheugt, en men tegelijkertijd de enige ware basis voor de vreugde vernietigd had: de opstanding. In de vroegere brieven, zoals in 1 Korinthe 10, was de doop van de vaderen naarbinnen in Mozes in de wolk en in de zee onderwerp van bespreking bij Paulus. Iedere voorvader, die de uittocht uit Egypte beleefd had, was naarbinnen in Mozes gedoopt. Zij nuttigden hetzelfde geestelijke voedsel en dronken dezelfde geestelijke drank. Want ze dronken uit de geestelijke Rots Die met hen meeging. Die Rots echter, was de Christus 1Kor.10:1-4. Velen van hun nageslacht waanden zich, alleen omdat zij gedoopt waren, zeker. Maar zij waren niet gereinigd in het hart. De vaderen, naarbinnen in Mozes gedoopt, kregen 50

ook de verontwaardiging van God te verduren. De meesten kwamen om in de wildernis, zij waren nog onderweg. Nog een gedeelte uit de overgangsbrieven in tekstverband: Want net zoals het lichaam één is en veel leden heeft, maar alle leden van het éne lichaam, velen zijnde, één lichaam zijn, zo ook Christus. Want in één geest ook zijn wij allen naarbinnen één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen zijn met één geest gedrenkt 1Kor.12:12,13 De Korinthiërs waren gedoopt, en dus gewassen. Slechts weinigen van hen hadden de uiterlijke, ceremoniële vorm in water ondergaan. Maar allen waren wezenlijk gereinigd door de geest. Paulus stelt ze voor ogen wat voor zondaren zij waren 1Kor.6:10,11 en voegt daaraan toe: en sommigen van jullie waren dat, maar jullie zijn afgewassen, maar jullie werden geheiligd, maar jullie werden gerechtvaardigd, in de naam van onze Heer Jezus Christus en in de geest van onze God 1Kor.6:11 Het afwassen dat hun heiliging bewerkte, gebeurde door de geest van God. Een bad maakt het lichaam schoon; een doop doet dat niet. Vandaar dat de hier bedoelde reiniging als een ‘afwassen’ wordt aangegeven en niet als een doop. Tot op die tijd kwam het één maken door de doop ‘in water’ tot stand; nu lezen we voor het eerst van een eenheid 51 door de geestesdoop. Wij hebben gezien, hoe het wasvat uitgroeide tot een (koperen) zee. Die werd vervangen door een stroom van levengevend water. De geest, waardoor wij in één lichaam gedrenkt zijn, is een stroom van leven. De geest verbindt ons niet alleen met elkaar, maar is ook voor ons een stroom van leven. Wij hebben allen hetzelfde leven, wij allen zijn een eenheid. Dít is de eenheid van de geest Ef.4:3. Wij worden aangespoord om die te bewaren met de band van de vrede. De apostel schreef: wij kennen ten dele en profeteren ten dele 1Kor.13:9-11 Paulus mocht het beleven, dat de ene periode van beheer overging in een andere. Uit ‘ten dele kennen’ te komen in ‘de volheid’ (volwassenheid), van ‘onder de wet’ te komen in ‘de volkomenheid’; het betekende veel voor de apostel. Het beheer van het geheimenis Ef.3:9 naderde, terwijl zich allerlei afspeelde dat in Handelingen staat. De zogeheten voorbereidende brieven zijn kort voor de afsluiting van de overgangsperiode23 geschreven. Van alles wijst al naar de volkomenheid (of: volwassenheid/rijpheid). De periode van de wet/pinksteren werd door vormen bepaald, van het nog onmondig kind zijn. In de overgangsperiode komt zoonschap, de plaats van zoon, naar voren. Daarna de volle rijpheid, de volwassenheid, volkomen man. Zo kunnen wij begrijpen dat de apostel dingen aflegde, opzijschoof, die eens waardevol waren, maar later niet meer. 23 Dat is de periode die Handelingen 13-28 omvat. 52

Het geheimenis van het huidige beheer van genade werd met het schrijven en rondsturen van Efeziërs aan allen bekendgemaakt. Toch zijn vooraf aanwijzingen in die richting waarneembaar. De manier waarop Paulus’ ommekeer plaatsvond was in wezen al een verwijzing naar de volkomenheid. Toen hij geroepen werd, gold nog het evangelie van het koninkrijk. Hij werd als een vijand geroepen, buiten het land. Zijn verkondiging van de Messias als de Zoon van God is ook een te onderscheiden kenmerk vergeleken met de andere apostelen. Zijn afzondering samen met Barnabas en zijn verkondiging in Antiochië in Pisidië verbreedde de kloof met de twaalf Hand.13:2,38,39. Er bestond verschil in de uitwerking van Paulus’ dienst bij degenen die hem hoorden. Allen ontvingen de geest. Toen het geheimenis onthuld was, kregen niet alleen degenen die vanaf de onthulling ervan gered werden, deel aan de geest. Ook zij, die vóór de onthullingen van de Efezebrief door zijn bediening de geest ontvingen, horen erbij Ef.1:13. Toentertijd hadden zij nog geen eigen verwachting, maar kenden alleen de verwachting van Israël. Maar zij zouden ook door de opname (lett: wegrukking) van de gemeente 1Thess.4:13-18 in de lucht ontkomen aan verontwaardiging van God, die over de aarde komt 1Thes.1:10; 5:9; Rom.5:9. De doden in Christus zullen dan opstaan. En de op dat moment nog levende gelovigen zullen veranderd worden. Dan worden alle leden van het lichaam van Christus gelijktijdig en gezamenlijk weggerukt, elk met een op-hemels lichaam. 53 Het geheimenis van de verharding van Israël Rom.11:25 werd aan gelovigen onthuld. Dat gold ook voor het geheimenis van het evangelie Rom.16:25; Ef.6:19, lang verborgen gehouden: de verzoening. Vervolgens werd Israël tijdelijk terzijde gesteld (als lichtdrager) en was de weg vrij voor de mensen uit de natiën Hand.28:25-28. Zo zien wij dat gedurende de periode dat verkondiging van evangelie van God onder de natiën plaatsvond, God ook nog aan Zijn ongehoorzame volk het koninkrijk aanbood. Toen onze Heer op aarde verbleef, verkondigde Hij het voor Israël bedoelde koninkrijk - zoals de profeten dat aangekondigd hadden. Toen zij dat afwezen, citeerde Hij Jesaja 6:9,10, en verblindde hun ogen en stopte hun oren dicht Matt.13:15. Daarna verkondigde Hij het koninkrijk niet meer openlijk, maar sprak veelal in gelijkenissen. Toen Israël daarna de Koning zelf verwierp, verborg Hij zich voor hen, en Jesaja’s woord werd weer uitgesproken Joh.12:37-41. Toen resteerde één weg. Na Zijn hemelvaart werd de beloofde heilige geest gezonden om hernieuwd het aanbod van het koninkrijk te kunnen doen. Israël kon zich bedenken en zich bekeren opdat tijden van verfrissing van het aangezicht van Jahweh, de Heer, komen Hand.3:19-21. Handelingen is het verslag van de afsluitende bemoeienis van God met Zijn uitgekozen volk. Dat begon met de komst van de geest. Het laat ook de afwijzing van de geest door Israël zien. Het eindigt met het afwijzen van het volk door de geest. Hét onderwerp van Handelingen is het aardse koninkrijk, dat reeds twee keer afgewezen was. Eerst de verkondiging door de profeten en vervolgens de 54

Messias zelf als Koning ervan. Het citaat uit Jesaja wordt voor de derde keer aan het einde van dit verslag van Lukas aangehaald Hand.28:26,27. Het koninkrijk verschoof naar de toekomst, tot de tijd dat het complement van de natiën in zal gaan Rom.11:25. Het markeert het einde van alle rituelen. Niet langer het stoffelijke, vleselijke, maar het geestelijke. In plaats van de aardse zegen komen uitsluitend op-hemelse zegeningen in Christus. Compleet gemaakt in Hem Wie kan de volle diepte die ons in Efeziërs door de apostel Paulus getoond wordt, bevatten? Direct bij aanvang van de brief gaan wij terug in de tijd, toen het boze (kwaad) nog geen intrede in de schepping had gedaan. Wij lezen, dat wij al uitgekozen zijn in Christus vóór de neerwerping van de wereld. Wij zijn in Christus gezegend met iedere geestelijke zegen te midden van de op-hemelsen. Daarbij heeft Hij ons ook verheven tot de zoon-plaatsing door Christus Jezus, voor Zichzelf, tevoren bestemd om te zijn tot lofprijs van de heerlijkheid van Zijn genade Ef.1:3-6. Nabij en veraf Zo’n overstijgende rijkdom aan genade kon niet beperkt blijven binnen de grenzen van Israël. Hoewel door een veelheid van offers de toegang tot Jahweh verleend werd, waren zij (Israël) toch ver van God. Hij had geen behagen in hun slachtoffers, brandoffers en zondoffers Hebr.10:5,6. De middelen, instrumenten, waardoor zij konden naderen - de voorhof, het altaar, het wasvat, het heilige, de voorhang, en het heilige der heiligen - het waren in werkelijkheid begrenzingen. Dat gold ook voor de wet, die hen niet in de ware vrijheid kon brengen. 55 Maar al de beperkingen zijn nu weggezet. Door Christus’ bloed zijn wij allen dichtbij gekomen. Hij is onze Vrede, en maakt beide groepen, uit de natiën en Israël, één; nu is de middenmuur van de stenen omheining weggebroken. Opdat Hij de twee in Zichzelf tot één nieuwe mensheid schept Ef.2:13-15. De apostel schreef al aan de Korinthiërs: Want net zoals het lichaam één is en veel leden heeft, maar alle leden van het éne lichaam, velen zijnde, één lichaam zijn, zo ook Christus. Want in één geest ook zijn wij allen naarbinnen één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen zijn met één geest gedrenkt 1Kor.12:12,13 Water en geest We zagen in het dienstwerk van de Heer en van Johannes alleen waterdoop. Johannes, de voorloper, had getuigd: want ík doop jullie inderdaad in water tot berouw, maar Hij Die na mij komt is sterker dan ik, Wiens schoeisel ik niet bekwaam ben te dragen. Híj zal jullie dopen in heilige geest en vuur Matt.3:11 En bij Zijn hemelvaart zei de Heer: want Johannes doopt inderdaad in water, jullie zullen echter gedoopt worden in heilige geest, niet veel na deze dagen Hand.1:5 Na pinksteren golden dan ook twee dopen: water en geest. Tijdens de verkondiging door Paulus van het evangelie van 56

God onder de natiën bestonden beide dopen nog naast elkaar. De waterdoop was echter inmiddels ondergeschikt geworden aan de doop in de geest. Waterdoop werd minder gepraktiseerd, terwijl de doop in de geest deel van álle gelovigen (onder zijn bediening) was. Nu, in de huidige tijd, nu nog sprake is van één doop, is de vraag: is het in water of in geest? Efeziërs geeft antwoord: In Hem ook zijn jullie – horend het woord van de waarheid, het evangelie van jullie redding, in Hem ook gelovend – verzegeld met de geest van de belofte, de heilige Ef.1:13 Deze doop met de geest verleent sindsdien alleen toegang tot het op-hemelse bereik. Één geloof - één doop De apostel betuigt voor dit geheime beheer van de genade van God, eenduidig en onmiskenbaar: één Heer, één geloof, één doop Ef.4:5 Dit betekent, dat van beiden nog maar één geldig kan zijn; er kan toch geen twijfel over bestaan, dat het de doop in de geest is? Zonder die doop zouden wij niet gereinigd zijn, niet als lid in het lichaam van Christus ingevoegd zijn, en niet met die ene geest gedrenkt zijn. Het is deze geest die ons toegang in de tegenwoordigheid van God verleent en ons met elkaar verbindt. Deze eenheid van de geest is het bijzondere kenmerk van het huidige beheer van de genade van God. 57 Enkelen te Efeze hebben waarschijnlijk nog twee dopen gekend; ook in Korinthe waren enkelen in water gedoopt. En dat terwijl Paulus zelf zelden doopte, ook in de aanvang van zijn evangelieverkondiging. Voor hem was het de voorafschaduwing van de doop in de geest. Omdat het geestelijke steeds meer op de voorgrond kwam, moest het stoffelijke, aardse, terugtreden. Paulus schreef toen de zogeheten ‘gevangenschapsbrieven’, en was lichamelijk gescheiden van de diverse ontstane gemeentes. En zo trad het vleselijke ook in zijn verkondiging steeds meer terug. En daarmee golden rituelen, ceremonieën, of inzettingen helemaal niet meer Kol.2:11-23. Geestelijke groei is van al die dingen totaal niet meer afhankelijk. De eenheid van Efeziërs 4:1-7, waarvan één doop een onderdeel is, wordt uitdrukkelijk als de eenheid van de geest aangeduid. Eenheid in de geest Wie zou, met dit alles voor ogen, nog willen beweren, dat de eenheid van de geest door middel van aanraking van water met het vlees tot stand kan komen? Al degenen aan wie Efeziërs, de algemene rondzendbrief, gericht was, hadden de doop in één geest ondergaan, en waren zo in de eenheid van de geest opgenomen. Aardse rituelen en ceremonieën zijn totaal overbodig geworden. Ze zijn zelfs een belediging van de Heer, want de mens zou iets willen toevoegen, wat God in Zijn grenzeloze liefde al ten volle en overvloedig gegeven heeft. Efeziërs onderwijst ons in hét onderricht voor vandaag; Filippenzen geeft praktische voorbeelden, Kolossenzen geeft ons -in zekere zin- een samenvatting. Filippenzen schildert ons Paulus’ loopbaan wat het vlees betreft. Ooit 58

waren die dingen voor hem kostbaar, maar in geestelijke rijpheid gekomen, achtte hij ze als vuilnis Fil.3:8. Hij vertrouwde niet langer op vlees, hoewel hij daar voorheen wel op gebouwd had Fil.3:3,4. Wenend waarschuwde hij voor de vijanden van het kruis van Christus, die alleen op het aardse gezind zijn Fil.3:18,19. Voor velen is het wellicht zwaar om afscheid te moeten nemen van de waterdoop. Eens was deze, net als voor Israël de besnijdenis, noodzakelijk om Gods zegen te verkrijgen. Thans echter, zijn beiden door het kruis van Christus vervuld en voorbij. In Kolossenzen laat Paulus deze overgang van het aardse naar de geestelijke betekenis zien: In Hem ook werden jullie besneden met een besnijdenis, niet met handen verricht, in het afstropen van het lichaam van het vlees in de besnijdenis van Christus, gezamenlijk met Hem begraven in de doop. In Hem ook werden jullie gezamenlijk opgewekt door het geloof in de werkzaamheid van God. Die Hem heeft opgewekt uit de doden Kol.2:11,12 Christus ís opgewekt, en wij zijn het ook, in de geest, gezamenlijk met Hem. Dit is de ware, voor allen alleen geldige reiniging en doop. In de geest hebben wij deel aan gezegende waarheid, dat wij gedoopten zijn. Wij zijn gedoopt met de geest, de heilige, die één maakt. Net zoals wij niet in het vlees besneden werden, maar in de geest, zo is het ook met de doop. Zijn doop en Zijn besnijdenis gelden als de onze. Hij stierf voor ons, wij zijn met Hem gestorven. Hij werd opgewekt en wij zijn het in de geest, gezamenlijk met Hem. Hij ontving een plaats aan 59 de rechter van de Vader, te midden van de op-hemelsen; daar is ook ons domein (burgerschap) Fil.3:20. Gereinigd in de geest Wij zouden de dringende oproep van de apostel Paulus ter harte nemen, die hij aan de Kolossenzen schreef: Ziet toe dat er niet iemand zal zijn die jullie beroofd wegvoert door filosofie en lege verleiding, overeenkomstig de overlevering van mensen, in overeenstemming met de grondregels van de wereld en niet in overeenstemming met Christus Kol.2:8 Hoeveel gelovigen willen nochtans de overleveringen van mensen volgen, en zijn met zeer velen in de valstrik van de tegenwerker geraakt. Zij stellen op die manier hun vertrouwen op het vlees. Men heeft veel aanmerkingen als je iets over de doop zegt, ze vinden de waterdoop ‘mooi’, ‘een feestelijke aangelegenheid’, en ‘er schuilt toch niets slechts in’, zo redeneert men. Men vergist zich echter heel erg. Als je doopt in water roof je Zijn eer weg, je miskent Zijn offer zodra je zelf nog iets wil toevoegen aan Zijn werk; je wil daarmee zelf het laatste woord hebben. Onze doop met de geest laat niets meer over aan het vlees. Onze reiniging vond plaats door de geest en bewerkte een ware en werkelijke acceptatie bij God. Wij zijn in Christus, volkomen, compleet; een vleselijk ritueel kán niets aan deze volkomenheid toedoen. Voegen wij toch er iets aan toe, dan betwijfelen wij dat Zijn werk alle eisen van God beantwoordt, tevredenstelt. Wij onteren in feite Zijn werk wanneer wij vanuit ons dode vlees iets bij willen voegen. 60

wij werden dan begraven met Hem door de doop in de dood, opdat, evenals Christus opgewekt is uit de doden door de heerlijkheid van de Vader, zo ook wíj in nieuwheid van leven zouden wandelen Rom.6:4 Andere uitgaven van Stichting Da-ath: Gratis bestellen: gorterd@protonmail.com 61 De uitgeroepen gemeente: Lichaam én bruid? Date Gorter Efeziërs 5:22-33 vergelijkt de gemeente met de gehuwde vrouw. Zijn wij als gelovigen nu óók de bruid? De geestelijke band van God met Israël wordt in de Schrift als huwelijk beschreven. In Efeze 5 zien we lichaam als beeld. Een gehuwde man en vrouw worden één vlees, één lichaam, 1 Kor.6:16. Maar zij doen veel afzonderlijk van elkaar. Zij zijn één en laten zo de eenheid van Christus en Zijn lichaam zien. Israël, als bruid van Jahweh, staat in een andere betrekking tot Hem. De completering van het al door Christus Andreas Sönnichsen In dit machtige woord wordt onthuld, dat wij compleet gemaakt worden tot het volledige complement van God, Efeziërs 3:19. Dat wij echt de onschatbare waarde van dit kostbare woord mogen beseffen! Want het voorziet in alles, en is volledig toereikend, zoals God Zelf! 62

De zogenaamde Engelenwereld A.E. Knoch De Griekse noch de Hebreeuwse taal heeft een woord, dat aangeeft wat wij ons vandaag bij ‘engel’ voorstellen. Als het woord aggelos overal waar het voorkomt met ‘engel’ vertaald was, dan hadden wij de bedoeling ervan kunnen verstaan. Maar helaas is het alleen waar de traditie dat verlangt, zo vertaald. Dit is een duidelijk voorbeeld hoe discordante vertalingen de waarheid voor ons kunnen verduisteren in plaats van dat ze die laten zien. Wie gaan mee bij de opname? Date Gorter Wanneer de Heer neerdaalt en de Zijnen roept: wie zullen Hem dan ontmoeten in de lucht? 1 Thessalonicenzen 4:13-18 De bazuin van God is een genademoment. Misschien onbewust en onbedoeld, willen wij daar toch op één of andere manier een voorwaarde aan vastkoppelen. 63 Leven in verwachting van Zijn komst Dieter Landersheim Tot onze heerlijkheid behoort, dat wij in Christus Jezus met iedere geestelijke zegen te midden van de op-hemelse schepselen gezegend zijn, Efeziërs 1:3 En dat wij in de geest te midden van de op-hemelsen gezet zijn, Efeziërs 2:6,7 Hij komt! Wij mogen leven in verwachting van die grote dag. Jezus Christus, de Gekruisigde Dieter Landersheim Wie zijn de vijanden van het kruis van Christus? Voor eigen gerechtigheid is bij God geen ruimte. Als wij onszelf gerechtigheid toekennen, verachten wij het kruis van Christus, dat ons Gods gerechtigheid gaf, door het geloof van Jezus Christus 64

Het woord van de verzoening Date Gorter De verdeeldheid bij de Korinthiërs was ontkenning van de geestelijke eenheid. Daarover spreekt Paulus in 1 Korinthiërs 12. Hij benadrukt dat het één lichaam is, met één geest en dat is niet voor niets. Zijn houding – een voorbeeld voor ons – was verzoenend, altijd, ook al werden zijn woorden en daden verkeerd begrepen! Hemel en hel - Wat leert Jezus daarover? A.E. Knoch Jezus zei tegen Nicodemus: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als iemand niet wederom geboren wordt kan hij het koninkrijk van God niet zien.’ Joh.3:3. En Jezus zegt van mensen die verloren gaan: ... waar hun worm niet sterft, het vuur niet uitgeblust wordt - Mark.9:44 Deze brochure geeft antwoord uit de Bijbel op de indringende vragen. Hoe kan God sterven van ongelovigen aanzien? 65 Jezus is opgestaan - welke dag was het? A. Bouman, A. E. Dekker Deze brochure geeft antwoord op de vraag wanneer de Heer Jezus exact opgewekt werd door de heerlijkheid van de Vader. Was het op -wat wij kennen alsde zondag? Of een andere dag? Nauwgezet is iedere uitdrukking en elk woord dat van belang is, onderzocht. Het resultaat is voor u als gelovige wellicht verbijsterend. Vergeving van zonden of rechtvaardiging? Frank Goldammer Jakob en Esau - Elmar Frey ‘Ik ben blij dat mijn zonden zijn vergeven omdat Jezus aan het kruis voor mij stierf!’ Zeggen veel christenen. En rechtvaardiging dan? Het verschil is groter dan u denkt. ‘Ik heb gekozen voor Jezus en ik ben gered!’ Dat hoor je gelovigen zeggen. Jakob en Esau, u leest in Genesis en Romeinen 9 over deze tweeling. Het gaat om (uit)kiezen. Wie doet wat? Wanneer? Gods woord geeft uitsluitsel! 66

Schepping van de mens, Gods waagstuk? Ludwig Wolf Waagde God het met de schepping van de mens? Zou de mens iets kunnen wat God niet voorzag? Kon de mens zo uit de hand van God weglopen dat er geen redden meer aan is? Op deze en meer vragen komt antwoord in deze brochure, uit Gods woord. Het geeft vrede en rust in het hart, wanneer we beseffen Wie Hij is. Psalm 139 – vertaling en commentaar Alfred E. Dekker In Psalm 139 laat God via David weten dat God ons door en door kent; kende zelfs ons embryo. Ieder mens is voor God een open boek. Het maakt niet uit bij welk je hoort, wat je gelooft, in welke tijd je leeft en hoe je je gedraagt. Uiteindelijk zal álle knie voor Hem buigen en álle tong van harte belijden: Heer is Jezus Christus, tot eer van God, de Vader! Na lezing van deze psalm zal niemand dit nog kunnen betwijfelen. 67 Begrijp je wat je leest? Werner Prolingheuer In Handelingen 8 lees je dat een Ethiopisch machthebber van de koningin Candacé, de schatkistbewaarder, te Jeruzalem kwam om daar de God van Israël te aanbidden. Op de terugweg las hij uit een gekochte Schriftrol. Deze invloedrijke ‘kamerling’ was eerlijk genoeg om te erkennen, dat hij zonder leiding de betekenis van het gedeelte (hij las in Jesaja 53) niet kon begrijpen. Zijn wij altijd zeker, dat wij alles correct verstaan? Vloek van Cham? Alfred E. Dekker Bij de herdenking van de afschaffing van de slavernij onder de noemer Ketikoti is nu algemeen duidelijk geworden, dat de ‘vloek van Cham’ gebruikt is om een onafzienbare menigte medemensen eeuwenlang tot handelswaar te vernederen en beestachtig te behandelen. Wat alles des te vreselijker maakt, is dat de ’vloek van Cham’ als zodanig niet in de Schrift voorkomt, maar op een klinkklare leugen berust. Hoe de vork dan wél aan de steel zit, probeert deze brochure te verhelderen. 68

De Gemeente in haar laatste aardse dagen Alfred E. Dekker Wie van ons het nieuws leest, ziet en hoort over alles wat er in de wereld gaande is, zal zich vast wel eens afvragen: hoelang nog? En wat staat ons allemaal te wachten, voordat alle leden van de uitgeroepen gemeente van de aarde weggerukt worden? Wij zien de toenemende chaos, rampspoed en misdadigheid in de wereld. Maar ook al zou het allemaal rozengeur en maneschijn zijn – wie zou niet voor altijd samen met onze Heer en Redder willen zijn? Wat hierna uiteengezet wordt, dient tot troost en bemoediging, vooral voor wankelmoedigen. De wil van God & de wil van mensen A.E. Knoch Heeft de mens een ‘vrije wil’? Als mensen tegen de wil van God ingaan, zoals we iedere dag zien, kan God dan Zijn doel bereiken? Wat de broers met Jozef deden, was vreselijk. Je broer verkopen! Hoe kijk je daarnaar? ‘Laat Mijn volk gaan!’ zei God tegen Farao. Die wilde dat niet. Hoe handelde God? De wil van de mensenmenigte voor Jezus was: ‘kruisig Hem!’ Die wil werd doorgezet, was dat het dwarsbomen van Gods plan? Of paste dat naadloos in Gods bedoeling? En als alles uit God is, waarom zou je dan volgens Gods woord leven? 69

DE WIL VAN GOD & DE WIL VAN MENSEN A.E. Knoch Stichting Da-ath Colofon Oorspronkelijke titels: Das Trugbild des freien Willes Gotteswille und Mensenwille Gottes Will, Gottes Absicht Auteur: A.E. Knoch Uit Das Böse: Ursprung, Zweck und Ziel im Vorsatz Gottes, Konkordante Schriftenreihe, nr.155 Unausforschlicher Reichtum - 34/1964, blz.135-144, 168-176; 36/1966, blz.211-225. © Konkordanter Verlag, Birkenfeld. konkordanterverlag.de Vertaling: Rita Buurveld - Jansen Bewerking: Marijke v.d. Wijngaarden Redactie: Date Gorter Uitgave: Stichting Da-ath, Capelle aan den IJssel, da-ath.nl Met schriftelijke toestemming Konkordanter Verlag Omslag: Evangelie Om Niet evangelieomniet.nl Foto cover © Oatharts via Canva ISSN 2772-8811 NUR 707

INHOUDSOPGAVE Blz. Het bedrieglijke van de vrije wil ..................... 7-11 Gods almacht en plan .......................................... 11-15 Samenvatting .......................................................15-16 Gods geest in ons, Zijn woord bij ons ................ 16-18 De wil van God en de wil van de mens ........... 19-20 Het geheimenis van Zijn wil .............................. 20-21 Laat Mijn volk gaan! .......................................... 21-23 De onwankelbare wil van God ........................... 23-24 De wil van Jezus werd niet gesterkt ................... 25-26 De wil van de mens ............................................ 26-28 De wil van de gelovige ....................................... 28-30 Onze wil in overeenstemming met Gods wil ...... 31 Toetsen wat de wil van God is ............................ 32 5 Gods wil en Gods bedoeling .............................. 33-34 Laat Mijn volk gaan ............................................ 34-35 Ook voor ons opgeschreven ................................. 36-39 Waaruit bestaat de vrije wil van de mens? .......... 39-41 Alles is uit God ................................................... 42-43 De ongerechtigheid van mens blijft dat .............. 44-46 God en Zijn geboden .......................................... 46-49 De weg tot begrip van rechtvaardiging ............... 50-51 Om niet gerechtvaardigd in Zijn genade ............. 51-53 Andere uitgaven .................................................. 54-61 Brochures bestellen: gorterd@protonmail.com 6

Het bedrieglijke van de vrije wil Twee scherpe tegenstellingen dragen ertoe bij het karakter van God te misvormen. Enerzijds de gedachte, dat het schepsel een absoluut vrije wil heeft. Anderzijds het zich moeten schikken in een onveranderlijk lot. Daarom is het nodig dat ons denken gericht wordt door Schriftuurlijke grondbeginselen. Het woord van God spreekt niet over een vrije wil; het leert ook geen fatalisme. Er zit ongetwijfeld enige waarheid in deze beide begrippen. De Schrift spreekt duidelijk over vrijwillige offers Voorts lezen we in een hele bekende tekst: want aan ijdelheid is de schepping onderschikt, niet vrijwillig, maar door Hem die haar onderschikt Rom.8:20 Hier vertalen wij vrijwillig, maar dat geeft niet correct het Griekse woord weer. Paulus schrijft, dat hij het evangelie vrijwillig verkondigt 1Kor.9:17 In Filemon lezen we, dat hij alleen vrijwillig het goede voor Paulus wil doen Fil.1:14. We lezen dat de kleine kudde van God vrijwillig gehoed moet worden 1Petr.5:2. De schrijver van de Hebreeënbrief spreekt van vrijwillig of opzettelijk zondigen.Hebr.10:26 We schrijven vrijwillig, omdat er geen beter woord is om het Griekse hekousiōs, weer te geven. Een woord dat noch het begrip vrij (eleutheros), noch het begrip wil (thelêma) omvat. Er wordt hier ook niet een absolute, vrije menselijke wil bedoeld, maar de beslisruimte die God ons geeft. Aan de andere kant zegt de Schrift uitdrukkelijk, dat God alles bewerkt overeenkomstig de raad van Zijn wil. Ef.1:11 7 Lev.7:16; Num.15:3; Deut.12:6,17. Ons vermogen om te beslissen wordt hier echter niet door uitgesloten. Het ene argument is gezien vanuit Goddelijk perspectief, het andere vanuit het menselijke. Door geloof kunnen we ons verheugen in de soevereiniteit van God. Tegelijkertijd zijn we bevoorrecht de uitwerking daarvan te kunnen erkennen, zodat we daarin stil worden. Het probleem heeft in feite een zeer praktische kant. Stel, wij erkennen, dat God Zijn voornemen uitvoert en niets wat de mens onderneemt, belemmert Hem. Onmiddellijk komt dan de vraag op, heeft het dan nog zin om iets te doen? Waarom bidden, als toch alles al tevoren bepaald is? Het antwoord is eenvoudig: want Zijn maaksel zijn wij, die geschapen worden in Christus Jezus voor goede werken Ef.2:10 Het is Zijn wil ons door Zijn wegen op te voeden en onze harten voor Zich winnen. Hij doet dit door ons te omgeven met een zweem van onzekerheid en onwetendheid. De details van Zijn gedachten maakt Hij nog niet bekend. We zouden daarin dan berusten, in plaats van dat we ons vasthouden aan Hem en volledig op Zijn liefde vertrouwen. De beperking en onwetendheid van de mens zijn ook de grondbeginselen van zijn filosofie. Men beoordeelt alles en iedereen, zelfs God, en zit gevangen in het eigen onvermogen. Wat oppervlakkig zichtbaar is, dringt zich op aan de bewuste waarneming. Dat weerhoudt hem ervan de werkelijkheid van het bestaan te overwegen. Die onttrekt zich aan de waarneming. Menig mens verbeeldt zich de eigen vrije wil uit te voeren. Maar men is tegelijk 8

verstrikt in netten van machten. Men wordt gedreven door geestelijke invloeden, die sterker zijn dan de eigen geest. Een drinker is bijna altijd van mening, dat hij volledige vrijheid heeft het drinken op te geven. Een bewusteloos mens die door de politie in de gevangenis gebracht wordt, weet op dat moment niets van onvrijheid. De onwetende mens wordt ongemerkt meegesleurd in een vloedgolf van vertroebelde zintuigen. Wat is de wil van de mens? Waaruit bestaat diens vrijheid? De auteur wilde dit artikel schrijven over dit onderwerp. Zonder de wil en de invloed van Degene die boven hem staat, was dit nooit zijn wil geworden. Hij verlangde ernaar Gods wil te doen, zich in alles te onderschikken aan de Zijne. Hoe tegenstrijdig ook: het doen van de eigen wil is geen vrijheid. Echte vrijheid bestaat alleen in het doen van de wil van de Heer. Zo zien wij, dat de mens geen absoluut vrije wil heeft en de vrijheid met voorwaarden gepaard gaat. Er bestaat geen vrije wil, behalve die aan God onderschikkend is. Ja, Eén kan absoluut en volledig vrij beslissen, dat is de Schepper Zelf. Twee belangrijke bronnen bepalen de wil van de mens: erfelijkheid en omgeving. Beiden zijn oneindig complex en veelzijdig, Ze zijn door niemand te doorgronden en al helemaal niet onder controle te brengen. Waarom heeft ieder mens de wil om te zondigen? Omdat die geërfd is1. Als de mens vrij is om te zondigen, dan is hij ook vrij om 1 De Schrift spreekt van erven van sterfelijkheid; de dood gaat door in alle mensen, waarop allen zondigen Rom.5:12 9 dat niet te doen en de eigen wil door te zetten. Wie heeft de keuze over geboorte, geslacht, of vaderland? Toch zijn die belangrijk in alle situaties van het leven. Kan het zijn, dat de mens zonder beïnvloeding besluiten neemt, met de mogelijkheid die nog te veranderen? Wat wij in het algemeen een vrije wil noemen, is de aanpassing van onze geërfde aanleg aan onze omgeving. Daarbij wordt tegenstand als benauwend ervaren. Wij denken onze vrije wil te doen, als ons aangeboren gedrag zich, onder bepaalde omstandigheden, ongeremd kan ontwikkelen. Wie meent zelf te kunnen bepalen hoe de wil tot stand komt, groeit en bestaat, is onnadenkend, dwaas. Bij het maken van keuzes rekent men onbewust met het eigen ego. Dat is specifieke uitdrukking van de ontvangen menselijke erfenis, die zich ontwikkelde gedurende veel geslachten. Er komt het nodige (in het ‘karakter’) aan de oppervlakte, maar veel is latent aanwezig. Dat verbindt de mens, innerlijk overwegend, met wereldse, materiële, zielse of geestelijke contacten. Voeg aan dit geheel de psychologie van de gegeven situatie toe, en het is praktisch voorspelbaar welke keuzes iemand maakt. Denk hier bijvoorbeeld aan de toestand van de maag of de financiële positie. Als je wijs genoeg bent, kun je vervolgens voor iemand bepalen wat hij of zij wil. Sommigen zijn in staat dit voor zichzelf te gebruiken in relatie tot anderen. Hoe relatief makkelijk is de wil van de mens om te buigen door beïnvloeding! Via handige reclame bijvoorbeeld, wordt men aangezet zaken te kopen die eigenlijk niet nodig zijn. Er wordt op die manier van hun gedrag geprofiteerd. Als 10

kind geen gezond voedsel wil moet je het even flink trek laten krijgen. Of, als een kind een keukenmes waar het mee speelt niet wil teruggeven; geef het mooier speelgoed. Hoe makkelijk kan de keuze veranderen door omstandigheden, die er juist toe leidden die te maken. Er is niet meer nodig dan op een bepaalde omstandigheid (factor) sterker of minder sterk nadruk te leggen. Gods almacht en plan Toen de Schepper de grote klok van het universum2 opwond, bepaalde Hij voor alle eonen3, waar ieder stukje materie zich op elk gegeven moment zou bevinden. Toen Hij Adam schiep, legde Hij alle eigenschappen in deze eerste mens, die ook in zijn gezamenlijke nageslacht te zien zijn. Daarmee zette God Zelf het grote wiel van de menselijke wil in beweging, en dat op de weg die Hij vooraf bepaalde. Laten wij toch de gedachte uitbannen, dat de wil van de mens een wetteloze, onafhankelijke, soevereine, God-uitdagende kracht is. Door het woord van God heen is de wil van de mens ondergeschikt aan de wil van God. Het kan tijdelijk lijken dat hij Hem weerstaat, niettemin zal hij Zijn plan moeten uitvoeren. Het verslag over de Farao laat zien, dat God niet alleen werkt in overeenstemming met Zijn geopenbaarde wil. Hij zorgde Zelf voor de tegenstand tegen Zijn woorden om Zichzelf bekend te maken. 2 Heel de schepping 3 Eon: olam (Hebreeuws) en aiōn Grieks), termen, die vaak met ‘eeuwig(heid)’ zijn vertaald. In de heilige Schrift evenwel: tijdperk. 11 Wat ons het meest raadselachtig schijnt, is het feit dat de de mens meestal anders wil dan God. Wij zien dan echter over het hoofd, dat een mens slechts een schepsel is. Als zodanig zou men absoluut niet in staat zijn tot verzet tegen God, als de Schepper niet de kracht daartoe had gegeven. God bedoelt juist, dat Zijn geopenbaarde wil tegengewerkt wordt, om Zichzelf te openbaren. Hij zet daarvoor twee tegengestelde krachten in werking. Dit is karakteristiek voor Hem, om het zo te doen. Hij hoeft Zich daarvoor niet te verontschuldigen. Want Hij zegt: ĺk dood en Ik maak levend, ĺk verwond en Ik genees Deut.32:39 Hij legt impulsen in het hart van de mensen en omgeeft ze met invloeden, die ze tot verzet aanzetten. God lokt verzet van Zijn schepselen eenvoudigweg uit. Maar wanneer Hij eens alles oplost en verklaart, zal men beide krachten terug herleiden naar die ene Bron, naar de enige Oorsprong van alles: de Schepper Zelf. God zou talloze kleine godheden met een absolute wil geschapen hebben. Die kunnen zich vervolgens tot buiten de grenzen van Zijn plannen en voornemens ontwikkelen. Zo’n bewering onttroont Hem en ontdoet Hem van Zijn authentieke Goddelijkheid. Het schepsel te laten beseffen, vrij te kunnen beslissen, is daarentegen heel wat anders. Dat schepsel hoeft daarom nog niet op de hoogte te zijn van de invloed van allerlei machten. Deze onwetendheid is onvermijdelijk gevolg van Zijn liefde, die verlangt naar ongedwongen respons. Niemand hoeft ons tot overgave aan geluk te dwingen. We worden in omstandigheden 12

gebracht, die ons voorbereiden op algehele voldoening van ware vreugde. God heeft de vijandschap tegen Zichzelf in het schepsel geplant. Hij laat hem verwijdering en vervreemding van Hemzelf doormaken, opdat Hij hem daarna voorgoed aan Zijn hart kan brengen. Alleen daar zal de mens echt geluk en ware vrijheid van de wil vinden. Een wil die volledig overeenstemt met Zijn wil. Steeds weer kan men prediking horen, waarin benadrukt wordt, dat de Goddelijke almacht zelf aan de deur van menselijke wil moet kloppen. Maar wat voor soort almacht is dat dan? Een almacht in orthodoxe zin kan de deur van het hart openbreken. Maar de almacht van de liefde zou anders handelen. Die zou aanlokkelijke schatten bij de deur zetten of aan de achterzijde van het huis een vuur opstoken. Er zijn ontelbare wegen om een mens zonder geweld naar zich toe te trekken. Een machtige overheid kan met gemak hervormingen in een land doorvoeren. De bevolking kan, zonder het te beseffen, veranderd worden. Je kunt de politiek vernieuwen, de religie hervormen, en het denken omzetten. Zolang het comfortabele leventje maar niet verstoord wordt. God troont boven tijd en ruimte in onbegrensde majesteit. Hij is de Enige in het universum, Die niet onderhevig is aan de omstandigheden. Deze waarheid is door vertalingen van de Schrift eerder verborgen dan onthuld. De grootste machthebbers van de aarde spelen gewillig de rol die Hij hen heeft toegedacht. En zij weten dat zelf niet. Het boek Esther spreekt hiervan. Een kleine omstandigheid zoals 13 een slapeloze nacht van een koning, kan alle menselijke plannen omverwerpen. Later verzekert de wijze Salomo: het hart van een koning is in de hand van Jahweh4 als waterbeken, Hij neigt het tot alles wat Hem behaagt. Spr.21:1 Zoals de boer in de Oriënt zijn velden drenkt, zo gaat God om met het hart van alle andere mensen. De weg die hij met ze gaat is blijkbaar de beste. Het blijft voor hen een onbewust iets, dat God het hart weegt (reguleert). De dwaze spotter daagde God uit om zijn opgeheven hand neer te halen, als bewijs dat Hij bestaat. God hoeft echter geen gehoorzaamheid af te dwingen. Alle handen zúllen Hem dienen, Hij gebruikt zelfs de handen die zich tegen Hem verheffen. Hij gebruikt verrassend eenvoudige middelen, werkzaam en indrukwekkend, om Zijn doel te bereiken. Het ‘toeval’ wilde, dat de spotter kaal was en er een vlieg om hem heen zoemde, die zich op zijn hoofd zette. De spotter joeg hem weg met zijn opgeheven hand... God had tot de dwaas gesproken, gelijk aan diens eigen dwaasheid. Hij had geen enorm vertoon van Zijn almacht nodig. De hele filosofie van de vrije wil is in deze lachwekkende geschiedenis te kijk gezet. De vlieg maakte meer indruk op hem dan het bestaan van God… Tegen een vlieg kon hij zelfs niet op. 4 Jahweh, de Naam van God, is letterlijk: word-zijnde-was; JHWH hSV: HEERE, NBG: HERE, ook: Ik ben, of: Ik zal zijn. 14

Wij zien hoe makkelijk de menselijke ‘vrije wil’ zichzelf kan keren. Zijn wil keerde zich tegen hem en was dus want God is het, Die in jullie zowel het willen als het werken voor Zijn welbehagen bewerkt Fil.2:13 onderworpen aan de wil van God. Een kalmerende waarheid, die rust in de geest en vrede in de ziel geeft, lezen we in Filippenzen: Te menen, dat we God vanuit onszelf welgevallig kunnen zijn en verheugen, is onjuist. Als wij Hem welgevallig zijn, is het God, Die dat door Zijn geest en Zijn woord in ons bewerkt. Geen enkele, ‘onafhankelijke’ wil kan ooit in volledige harmonie met God zijn. De gezegende toekomst komt niet tot stand door onafhankelijkheid van Gods wil, maar door de vrijheid in Hem. Bewuste overeenstemming met God is de enige ware vrijheid. Alle ongebondenheid buiten Hem, is slavernij in een andere vorm. Samenvatting Er is maar één onafhankelijke, vrije wil in het universum, dat is de wil van God. Door de eonen heen openbaart deze wil zich op twee verschillende manieren. Enerzijds door het wereldgebeuren in grote en kleine gebeurtenissen, anderzijds door Zijn woord. God brengt de mens in een prikkelende omgeving, die hem ertoe brengt tegen Zijn geopenbaarde wil in te gaan. Door hun aangeboren drijfveren vanaf Adam, laat Hij ze dat afwijzen, wat Hem welgevallig is. De hand van de almachtige God werkt zo, in Hem leven en zich bewegen en zijn Hand.17:28 15 voor ons onbewust, Zijn wil uit. Om Zijn doel volledig te bereiken, mogen ze niet weten, dat ze Zij mogen van Zijn werking in hun voorouders en in de medemensen in hun omgeving praktisch niets merken. Zij moeten zich inbeelden onafhankelijke godheden te zijn, goed in staat om hun eigen wijsheid en wil te meten met die van de Schepper. Dit is de ‘zelfbeschikking’, die het zonder God wil stellen. De vals zo genoemde ‘vrije wil’ waar men aanspraak op wil maken, is gevolg van onwetendheid aangaande hun beperkingen en de wegen van God. Zij beseffen niet, dat God Zichzelf als het ware tegenwerkt, om Zich te openbaren. Zij veronderstellen volkomen los te zijn van Zijn wil. Zij zijn niet in staat de oorsprong en gevolgen van hun beslissingen juist in te schatten. In hun blindheid denken zij hun actie te kunnen verheffen tot een eigen creatie. De schepping is niet ontstaan uit het niets. Toch denken zij, dat zij hun eigen onafhankelijke wil uit het niets konden creëren! Ze zien niet in, dat de wil gevormd wordt door omstandigheden, die op de achtergrond geleid worden door de hand van God, Die alles bewerkt in overeenstemming met de raad van Zijn wil Ef.1:11b Gods geest in ons - Zijn woord bij ons Wij, die mogen weten wie God is, Hem mogen kennen, bewegen ons niet meer in het menselijk bereik, waar de meeste omstandigheden goddeloos zijn. Wij hebben de 16

geest van God in ons, zodat we niet beheerst worden door natuurlijk, aangeboren gedrag, door overlevering. We hebben het woord van God, zodat we niet misleid worden door de wereld om ons heen. Wat willen we anders nog dan instemmen met de wil van God? Waarvoor hebben wij nog een wil, onafhankelijk van Hem nodig? Ja, elk verlangen daarnaar raken we zelfs kwijt. De roep van ons hart is die van onze geliefde Heer: laat niet Mijn wil, maar de Uwe gebeuren! Luc.22:42 In Gods wil zijn we vrij, al het andere is een belemmering. Op werelds gebied maakt men reclame voor methoden om de wilskracht van de mens te vergroten. Die moet in het leven vooruitkomen en wel door juiste beïnvloeding van zijn medemens. Wie zich daardoor laat bekoren, volgt een bedrieglijk beeld en begeeft zich onder de jurisdictie van de duisternis. Er is echter een absolute mogelijkheid om wilskracht te ontwikkelen. Werkzaam en machtiger dan welke menselijke methode dan ook. Er is een vrijheid van de wil, die alle verwachtingen overtreft. Die ontdekken we als we tegenover God van het zelfbeschikkingsrecht afzien, om zo in Zijn wil tot rust te komen. Ons serieuze streven wordt dan, volledig vertrouwd te raken met Zijn plannen en bedoelingen. Opdat wij ons hierop naar verloop van tijd steeds meer aanpassen. Hoe komt dat tot uiting? Dat is niet zo moeilijk. Doordat de geest van God in ons woont en wij de geest van Christus hebben; ja onze geest echter is leven door gerechtigheid Rom.8:9,10 17 Wij verrichten ons dagelijks werk en voeden ons dagelijks met de woorden van het geloof en van de uitstekende onderwijzing 1Tim.4:6; 2Tim.3:10 Zo, met Zijn geest in ons, ervaren we wat écht leven is. Wij hebben Zijn geest. Wij hebben Zijn woord. Mogen die alles voor ons zijn! De invloeden die voorheen onze wil vormden, kunnen wij nu terugdringen. We staan voortaan alleen nog open voor de nieuwe invloeden. Door Zijn woord, door Zijn geest, komen wij tot erkenning van Zijn wil. Voor zover we net als Paulus, dagelijks bidden dat Hij geeft een geest van wijsheid en onthulling in erkenning van Hem Ef.1:17 en vervuld worden met de erkenning van Zijn wil Kol.1:9-12 Zo leren we Hem kennen, liefhebben en Zijn wil uitvoeren. Mag de wil van God vanaf nu de onze zijn! In de geest ervaren we dan de vrijheid van de heerlijkheid van de kinderen van God. Rom. 8:21 en bidden wij oprecht: niet zoals ik wil, maar zoals U wilt Matt.26:39. 18

De wil van God en de wil van de mens Ik spreek jullie dan aan, broeders, … stel je niet in op deze eon, maar transformeer door de vernieuwing van jullie denkzin, opdat jullie toetsen wat de wil van God is, het goede en welgevallige en gerijpte Rom.12:1,2 Het Grieks gebruikt voor instellen een treffende uitdrukking, letterlijk staat daar: niet met deze eon samenschematiseren. Dit Griekse woord schêma vinden wij ook in 1 Korinthiërs 7:31, waar wij lezen: want de manier van doen (schema) van deze wereld gaat voorbij. Hier staat de goede, welgevallige en volmaakte wil van God tegenover het schema, dat voor de tegenwoordige boze eon en de hedendaagse wereldorde zo karakteristiek is. Haar schema is daarentegen niet neutraal, maar in overeenstemming met de vorst van het volmachtsgebied van de lucht, de geest, die nu werkzaam is in de zonen van de weerspannigheid Ef.2:2b Onder deze omstandigheden kan ook de wil van de mens niet neutraal blijven. Die zal óf met de geest van de tegenwerker samen-schematiseren, óf zich uitstrekken om 19 vervuld te worden met de erkenning van Zijn wil, in alle wijsheid en geestelijke inzicht, zodat jullie de Heer waardig wandelen … in alle goed werk vrucht dragend en groeiend in de erkenning van God met alle kracht krachtig gemaakt in overeenstemming met de macht van Zijn heerlijkheid tot alle volharding en geduld met vreugde Kol.1:9-11 Het geheimenis van Zijn wil de God van onze vaderen stelde tevoren vast voor jou Zijn wil te kennen Hand.22:14 Deze woorden van Ananias wijzen op de bijzondere opdracht om te dienen, die Saulus op de weg naar Damascus ontving van de verheerlijkte Christus. De Farizeeër Saulus was volkomen vertrouwd met de Hebreeuwse Schriften5. De twaalf in Jeruzalem waren ooggetuigen van de aardse bediening en de opstanding van de Heer Jezus Hand.1:22. Verder werd Hij tijdens de veertig dagen vóór Zijn hemelvaart door de uitgekozen apostelen gezien. Hij vertelde hen ‘dat wat het koninkrijk van God betreft’ Hand.1:3. Wanneer Paulus tot erkenning van de wil van God was voorbestemd, dan moest het gaan om dingen, die tot dan toe verzwegen waren. Hoe belangrijk de wil van God voor Paulus was, blijkt uit de titel van zijn bediening: 5 In Joodse kring zegt men: Tenach = Torah (onderwijzing), Neviiem (profeten), Chetoeviem (geschriften). In wezen is dat beter dan OT. 20

apostel van Christus Jezus door de wil van God 1Kor.1:1; 2Kor.1:1; Ef.1:1; Kol.1:1; 2Tim.1:1 Het belang ervan blijkt ook uit zijn voorbeeldgebed om vervuld te worden met de erkenning van Zijn wil Kol.1:9-12 en zijn lofprijzing daarvoor: in alle wijsheid en bezonnenheid ons bekendmakend het geheimenis van Zijn wil … Die alles bewerkt in overeenstemming met de raad van Zijn wil. Ef.1:9,11 Sommigen vragen zich wellicht af hoe het komt dat in de wereld zoveel gebeurt dat tegenstrijdig aan de wil van God is, wanneer Hij het toch is, Die alles bewerkt. Laat Mijn volk gaan! De apostel Paulus schrijft: dan is Hij dus voor wie Hij wil barmhartig, wie Hij echter wil verhardt Hij Rom.9:18 Hij verhardde het hart van Farao. Dit was verzwegen in de dagen van Mozes, een geheimenis. Niettemin was de geopenbaarde wil van God: laat Mijn volk gaan! Ex.7:16 Uit deze woorden concludeert men natuurlijk, dat het Gods wil was dat het volk meteen uit Egypte moest vertrekken. Het leek erop, dat Farao de geopenbaarde wil van God zou 21 trotseren. Deze conclusie is echter onjuist. Feit is, dat het hart van Farao met het oog op de plagen niet (ver)hard genoeg was. Hij had het volk Israël al eerder laten gaan, als God zijn hart niet zodanig had verhard dat hij zich tegen hun uittocht verzette. Deze verharding was Gods wil Rom.9:18, en toch Zijn niet geopenbaarde wil. Gods verborgen wil aan de ene kant en Zijn geopenbaarde wil aan de andere kant lijken elkaar tegen te spreken. In Ik zal het hart van de Farao verharden en Mijn tekenen en Mijn wonderen in het land Egypte zullen vele zijn … zodat Mijn Naam in heel de aarde verkondigd wordt Ex.7:3; 9:16 werkelijkheid vullen ze elkaar juist aan. Mozes wist waar het om ging, aan hem onthulde Jahweh Zijn voornemen: Om Zijn plan uit te voeren was het nodig dat Hij Zijn wil deels aan Mozes openbaarde, maar deels voor de Farao verzweeg. Uit dit voorbeeld zien we Gods bedoeling, dat mensen tegen Zijn geopenbaarde wil ingaan. Hiertoe verhardt Hij wie Hij wil. De ongelovige zelf is het bewijs dat God ook dat hart verhardt. Farao weerstond de geopenbaarde wil van God - om het volk meteen te laten gaan, maar weerstond niet Zijn bedoeling. De kracht van God en de verkondiging van Zijn naam over de hele aarde was daarvan het bewijs. God wil dat alle mensen gered worden en tot erkenning van de waarheid komen 1Tim.2:4 22

Gods geopenbaarde wil in dit vers komt overeen met: laat Mijn volk gaan Ex.7:16. Zoals ooit Israël uit Egypte trok, zal God ook Zijn wil tot redding en erkenning van de waarheid van alle mensen doorzetten. De redding van Israël uit de hand van Farao demonstreerde de kracht en macht van God. Zo zal de redding van alle mensen in de toekomst Zijn genade en liefde onthullen. Zonder verzet van Farao kon God Zijn macht niet openbaren. Zo zal Hij ook de volle omvang van Zijn genade eerst aan de zonen van de weerspannigheid tonen. De onwankelbare wil van God Voordat wij proberen de bron van de menselijke wil te doorgronden, richten wij onze blik op God. De oorsprong van Zijn wil kan alleen in Hemzelf liggen. Het wezen van God is licht en liefde. Daarom verlangt Hij ernaar Zichzelf, en vooral Zijn hart, te openbaren. Deze feiten bepalen Zijn onveranderlijke wil die, net als Zijn plan van liefde, door niets veranderd kan worden. Omdat Hij almachtig is, kan niets Zijn wil belemmeren. Omdat Hij volkomen wijs is, weet Hij, dat Zijn schepselen het best via tegenstellingen leren. Hij gebruikt de duisternis, opdat zij het licht gaan waarderen. Het gebruikt kwaad en het boze, zodat zij tot erkenning van het goede komen. Hij benut de haat van schepselen, want tegen deze donkere achtergrond zal Zijn liefde zich des te scherper aftekenen. God zet Zijn wil door. Ja, Hij werkt door Zijn geest de details van Zijn liefdesplan uit. Alles verloopt in harmonie met Zijn eerder vastgestelde besluit. Dat is het voornemen 23 wat Hij ontwierp tot Zijn verheerlijking en tot zegen van Zijn schepselen. God zet Zijn wil niet door als een kille, heerszuchtige despoot zonder rekening te houden met anderen, want Zijn wezen is liefde. Hij geeft Zichzelf veeleer in hartverwarmende, geduldige volharding om de wil Zijn schepselen voor Zich te winnen. God wil hen door Zijn geest en door het Middelaar-zijn van Christus, in volledige harmonie brengen met Zijn eigen wil. Zijn hart verlangt niet naar gemeenschap met slaven, van wie Hij de wil moest breken om de Zijne aan hen op te leggen. Hij verlangt naar hartelijke harmonie met zonen, die in blijdschap en volledige overgave Zijn wil uitvoeren. Er zijn meer dan zestig teksten in de Griekse Schrift (NT) waarin het woord wil voorkomt. Vijftig daarvan hebben betrekking op de wil van God. De wil van de mens wordt maar zelden genoemd. Het begint met deze: Uw wil geschiede Math.6:10 en eindigt met de lofprijzing: omdat U het al geschapen heeft en door Uw wil waren zij en werden zij geschapen Op.4:11 En kort en bondig: en kent Zijn wil Rom.2:18 Paulus spreekt de Joden aan die de wil van God kennen uit Tenach (OT). Het was dus niet nodig aan te geven, welke wil bedoeld werd. 24

Hieruit zien we, dat de mensen in het komende aardse koninkrijk bereid zijn de wil van de Vader te doen; wie vasthoudt aan de eigen wil, zal daar niet ingaan. Matth.7:21 De wil van Jezus werd niet gesterkt Heel de aardse bediening van onze Heer Jezus Christus is samengevat in een psalm, die wij lezen in Hebreeën: Zie, Ik kom om Uw wil te doen, o God Hebr:10:7,9 Hij voegt hier nog aan toe: omdat Ik niet Mijn wil zoek, maar de wil van Hem, Die Mij gezonden heeft Joh.5:30 Later herhaalt Hij deze uitspraak met de woorden: want Ik ben afgedaald vanuit de hemel, niet opdat Ik Mijn wil zou doen, maar de wil van Hem, Die Mij gezonden heeft Joh.6:38 De Heer Jezus heeft nooit Zijn eigen wil gedaan, tenzij in volledige overeenstemming met Zijn Vader. De wil van de Heer was geenszins passief, maar steeds volop actief. Die activiteit hield niet het doorzetten van Zijn eigen wil in, maar juist die van Zijn Vader. Toen de wil van de Heer in Gethsemane niet overeenkwam met de wil van God, werd Hij gesterkt door een boodschapper uit de hemel, Luc.22:42,43; Joh.18:11 maar niet Zijn wil! Wanneer het in ons leven tot een crisis komt, en wij voor een moeilijke beslissing staan, dan hebben wij geen 25 versterking van onze besluitkracht nodig. Wij zouden bidden zoals Paulus, dat God ons met alle kracht krachtig maakt … tot alle volharding en geduld met vreugde Kol.1:9-13 opdat wij stil worden in Zijn wil voor ons. De wil van de mens Enkele uren nadat onze Heer Jezus in Gethsemane Zijn wil onderschikt had die van Zijn Vader, gaf Pilatus toe aan de menigte en de hogepriester. Lukas schrijft dit als volgt: Jezus echter gaf hij over aan hun wil Luk.23:25 Dit is een van de weinige keren dat de wil van de mens voorkomt in het woord van God. Die komt tot uiting in het geschreeuw van de opgehitste menigte kruisig Hem, kruisig Hem! Luk.23:21 Wanneer we horen dat menselijke wils- en besluitkracht geprezen wordt, zou dit kruisig Hem in onze oren moeten naklinken. Dan worden we ons weer bewust hoe het met zogeheten ‘vrije’ wil van de mens gesteld is. Dit is een modelvoorbeeld van de wilsvorming en -uiting van een religieuze natie, die het woord van God bezat. Een natie, waarvan de leiders de wet bestudeerden. Paulus zei van ze: zie, Jood noem jij jezelf, en jij rust op de wet en roemt in God en kent Zijn wil Rom.2:17,18 Tegen hen, en alle gelovigen, zegt de apostel, dat zij 26

eens wandelden, … in overeenstemming met de geest die nu werkzaam is in de zonen van de weerspannigheid .. de wil van het vlees en de denkwijze uitvoerend … zoals ook de overigen. Ef.2:2,3 Deze tekst heeft voor onze overwegingen een speciale betekenis. Het laat zien, dat de wil van de ongelovige mens het gevolg is van verschillende invloeden. De mens heeft er geen controle over, want ze komen uit bronnen waarvan hij zich totaal niet bewust is. Allereerst is daar de geest van de boze, die de wil van ongelovige mensen (zowel Joden als niet-Joden) sterk beïnvloedt. Als tweede wordt de wil van het eigen vlees genoemd, als derde bron de eigen manier van denken. De mens is dus totaal niet in staat zelfstandig beslissingen te nemen. Hij wordt beïnvloed door geestelijke machten van de boosheid; buiten zijn waarneming dringen die zich aan hem op. Het resultaat is alleen zichtbaar voor het geestelijk oog. Niet alleen de gelovigen vermoeden daar iets van, ook anderen spreken over de tijdgeest, die mensen meesleept. Dit bepaalt mede hoe de wil van de mens gevormd wordt. Wie denkt dat het de mens zelf is, die door zijn vrije wil de tijdgeest vormgeeft, vergist zich. De ongelovige mens kan zich niet onttrekken aan de invloed van de geest van de boze. Maar hij kan zich ook niet losmaken van de wil van zijn eigen vlees, of zijn lichamelijke gesteldheid, of zijn 27 vleselijk denken. Zo schrijft Paulus over de wandel van de ongelovigen, dat zij ... in hun inzicht verduisterd zijn … en van het leven van God vervreemd Ef.4:18 Hieruit wordt duidelijk, dat de mens een schepsel is en daarom niet in staat om zijn wil uit het niets tot stand te brengen. Er blijft hem geen andere keuze dan zijn wil te laten vormen door de prikkels die op hem afkomen. De aard van de wil hangt af van de aard van deze prikkels. De mens heeft geen invloed op de vorming van de wil die zich voltrekt in het onderbewustzijn. Hoe hij ertoe komt iets te willen, begrijpt hij net zomin als bijvoorbeeld de details van zijn spijsverteringssysteem. Bij de keuze van zijn voedsel kan hij wel zorgvuldig te werk gaan, maar heeft hij geen invloed op het omzetten naar voedingstoffen voor het lichaam. Zo is hij ook bij de vorming van de wil overgeleverd aan een reeks invloeden, die zich onttrekken aan zijn waarneming. De wil van de gelovige Wij, gelovigen zouden ons niet laten meeslepen door de tijdgeest, die nu nog steeds werkzaam is in de zonen van de weerspannigheid en hen naar de ondergang leidt. Wij zouden ook niet gehoorzamen aan de wil van ons vlees, want wij zijn niet in het vlees, maar in de geest, omdat namelijk de geest van God in jullie woont Rom. 8:9 de gezindheid van het vlees is (de) dood Rom. 8:6 28

Daarom wandelen wij niet langer naar het vlees en zijn daar niet meer op bedacht, maar wij volgen dit: zoekt wat boven is, waar Christus is, aan Gods rechterhand zittend. Kol.3:1-4 Ook zou een gelovige niet verduisterd zijn in zijn denken aangezien bij hem, toen hij tot geloof kwam, de ogen van het hart verlicht werden. Ef.1:18 Zodat hij hiervan geniet: ..en de lichtglans van het evangelie van de heerlijkheid van Christus hem bestraalt. 2Kor.4:4 Onze manier van denken is daarom niet langer verduisterd omdat God door Zijn woord straalt in onze harten tot verlichting van de kennis van de heerlijkheid van God in het aangezicht van Jezus Christus 2Kor.4:6 Die lichtglans is van Hem afkomstig, want onze oude wil en verduisterde denken zijn in feite vervangen door de wil van God. Wij zijn dus niet langer onder invloed van de geest van de boze, die werkzaam is in de zonen van de weerspannigheid.6 Wij staan onder de invloed van de geest van God, de heilige, die onze menselijke geest verjongt en van dag tot dag vernieuwt. 2Kor.4:16; Ef.4:23 Dit komt tot stand door het woord van God. Door het biddend lezen van de heilige Schrift worden wij onttrokken aan de eerdere gelijkvormigheid aan het schema van deze boze eon7. Ons oude denken wordt meer en meer omgevormd door de 6 Efeziërs 2:2 7 Zie Galaten 1:4 29 vernieuwing van onze denkzin. Uiteindelijk leren we wat de wil van God is: het goede, het welgevallige en het volkomene Rom.12:2. In zekere zin hebben wij het vormen van onze eigen wil dan zelf in de hand - wanneer we de motivatie hiervan onderbouwen en bewaren in de wil van God. Wij vermijden ‘samen te schematiseren’ met de geest van de tegenwerker, en ons in plaats daarvan heel bewust elke dag opnieuw uit te strekken naar vervuld te worden met de erkenning van Zijn wil Kol.1:9 Wanneer wij ons deze houding van geloof door God laten schenken, is onze menselijke wil geen mysterieus proces in ons onderbewustzijn meer. Maar dan wordt het simpelweg een ongecompliceerd afzien van de wil van het vlees en ons oude denken. Dit wordt bewerkt door de invloed van het woord van God. Daarnaast wijzen wij dan consequent alle (subtiele) beïnvloeding door de geestelijke wereldbeheersers van de duisternis af. Zij, die ons overal omgeven. In plaats daarvan stellen wij ons vrijwillig en vol begrip open voor de geest van God, via Zijn woord. Wij maken de God en Vader van onze Here Jezus Christus onze gedachten en verlangens bekend in gebed, in smeking met dankzegging8. Toch kan het gemakkelijk zo zijn, dat wij niet altijd open blijven staan voor Zijn gedachten en wil. Het kan dan zelfs zo ver komen, dat wij ons onbewust en zonder besef afsluiten voor de geest van God in Zijn woord. Dan dringen gedachten zich snel aan ons op, die 8 Filippenzen 4:4-7 30

voortkomen uit het vlees, ons oude denken, onder invloed van geest, die werkt in de zonen van de weerspannigheid. Onze wil in overeenstemming met Gods wil Er werd al op gewezen, dat de mens enkel een schepsel is. En dus is hij totaal niet in staat voor zichzelf een neutrale en niet ontvankelijke wil te creëren. Hij heeft maar twee mogelijkheden. Hij kan zijn wil laten vormen door de tijdgeest, het eigen vlees en het oude denken. Of hij kan zich volkomen bewust en vol begrip te stellen onder de invloed van de wil van God in Zijn woord. Het gevolg ervan is, dat ons denken wordt vernieuwd en ons geestelijk afgestemde verlangen is: Hem te behagen. Wij hebben dan hét motief voor bewust vormen van onze wil, om de Heer waardig te wandelen, tot geheel Zijn behagen, in alle goed werk vrucht dragend en groeiend in de erkenning van God. Kol.1:9,10 Dit is de wil van God voor ons: onze heiliging. Wie dit afwijst, verwerpt niet een mens, maar God. Hoe meer de verlichting van de kennis van de heerlijkheid van God in het aangezicht van Jezus Christus in ons hart opgaat 2Kor.4:6 hoe meer wij volkomen overeen willen stemmen met de wil van God. Steeds wanneer wij ons onttrekken aan deze lichtglans, al is het maar even, betreden wij geen neutraal terrein, maar komen onder de invloed van de tijdgeest die 31 1Thess.4:3,7,8 werkzaam is in de zonen van de weerspannigheid. En zo voeren wij weer de wil van ons vlees en oude denken uit. Toetsen wat de wil van God is Wij zouden toetsen wat de Heer welgevallig en wezenlijk is, óók ons eigen werk, maar vooral wat de wil van God is. Rom.12:1;2 Kor.13:5; Gal.6:4; Ef.5:10; Fil.1:10. Zijn wil alleen is goed, welgevallig en volkomen. Hij is bij machte oneindig veel meer te doen, dan wij verzoeken of bevatten! Hem zij de heerlijkheid! 32

Gods wil en Gods bedoeling Bij het vertalen van Romeinen 9:19 dacht de auteur van dit artikel, een ‘foute’ tekst tegen te komen. Had daar niet moeten staan: wie heeft Zijn wil weerstaan? De grondtekst heeft hier het Griekse woord boulêma (raadsbesluit, bedoeling), en niet thelêma (wil). Omdat er zo weinig verschil is tussen deze begrippen, ontging het de auteur dat juist hier de concordante vertaling zo waardevol is. Later was hij dankbaar voor de erkenning die daardoor is ontstaan. De tegenstrijdigheden die samenhangen met het probleem van het kwaad, werden met behulp daarvan opgehelderd. Op de vraag: wie heeft Zijn wil weerstaan? moeten wij antwoorden: velen, zo niet allen! Toegegeven, niemand kan de bedoeling of het raadsbesluit van God verhinderen. Zelfs wanneer wij zouden ingaan tegen Gods geopenbaarde wil, bereikt Hij toch Zijn doel. Niet veel passages in de Schrift zoals deze uit Romeinen, geven een doorkijkje in de samenhang van verschillende aspecten. Vanuit Goddelijk perspectief kunnen we daar dan iets van begrijpen. Dit hoofdstuk handelt over de uiteindelijke oorzaken, die God alleen kent. Vaak lijkt het of uitspraken uit de heilige Schrift elkaar tegenspreken, vooral bij werkingen vanuit menselijk perspectief gezien. 33 God heeft Zich een einddoel gesteld; om dat te bereiken zal Hij vanaf het begin alles onder controle moeten hebben. Ongeacht onze mening over al wat zich afspeelt op de lange weg naar het einddoel. Het dient alles Zijn oorspronkelijke plan. God is de grote Pottenbakker, Zijn schepselen zijn niets anders dan klei in Zijn hand, voor wat betreft Zijn bedoeling. Inzake de geopenbaarde wil van God, zijn zij totaal niet inschikkelijk. De gelijkenis van de pottenbakker is hier een goed voorbeeld van. De houding van de mens ten opzichte van de geopenbaarde wil van God kan het beste zo omschreven worden: Wij willen niet! Laat Mijn volk gaan Het verslag over Farao is hét klassieke voorbeeld van het verschil tussen Gods geopenbaarde wil en Zijn bedoeling. Zijn wil spreekt uit de woorden: Laat Mijn volk gaan Ex.7:16 Farao zou gehoor hebben gegeven aan de wil van God, als hij direct had gehoorzaamd. De verborgen bedoeling van God omvat echter meer dan Zijn geopenbaarde wil. Menselijke weerstand tegen Zijn wil ligt wel degelijk in Zijn bedoeling. Tot deze conclusie moeten wij komen, als Farao koppig genoeg geweest zou zijn om zelf zijn rol te spelen; des te meer echter, wanneer wij lezen, dat Jahweh het hart van Farao verhardde, zodat hij de Israëlieten nìet liet gaan. Ex.10:20 Gods geopenbaarde wil was beperkt tot de vrijlating van het volk Israël: Laat Mijn volk gaan! Zijn verborgen wil, of beter: Zijn bedoeling, bleef eerst nog 34

volledig geheim. Alleen Mozes wist ervan. God maakte Zijn bedoeling vertrouwelijk aan Mozes en Aäron bekend. Maar Ik zal het hart van de Farao verharden en Mijn tekenen en Mijn wonderen in het land Egypte talrijk maken Ex.7:3-5 Daags voor de zevende plaag kreeg Mozes de opdracht aan Farao mee te delen, waarom hij de vorige plagen overleefd had. Hij en zijn volk waren niet door de pest omgekomen, God wilde immers Zijn kracht tonen; Hij liet Farao daarom (be)staan.9 opdat Zijn Naam afgekondigd zou worden over heel de aarde Ex.9:13-19; Rom.9:17 Om Zijn bedoeling te bereiken, was het dus nodig, dat God Zijn wil geleidelijk aan Mozes bekend maakte, maar voor Farao verzweeg. Wellicht was hij na de zesde plaag bereid geweest, de Israëlieten te laten gaan, als God zijn hart niet had verhard. Alleen aan Mozes wordt dit bekend gemaakt, niet aan Farao. Het is Gods bedoeling al deze tekenen en wonderen te doen. Aan de kinderen en kleinkinderen van Israël kon daardoor worden verteld wat Hij in Egypte deed, opdat zij weten, dat Hij Jahweh is Ex.10:1,2 Tot vandaag toe kan men daarover nog lezen. 9 Hebreeuws: laten (be)staan Ex.9:16, Paulus: uitverwekt Rom.9:16 35 Ook voor ons opgeschreven Naar Romeinen 4:23 en 24 kunnen we zeggen, dat deze geschiedenis niet alleen voor Israël werd opgeschreven. Maar ook voor ons, zodat wij hierdoor leren, dat God alles bewerkt overeenkomstig de raad (boulê) van Zijn wil (thelêma) Ef.1:11 Dat houdt in dat God alles bewerkt naar de bedoeling, het raadsbesluit, dat ten grondslag ligt aan Zijn geopenbaarde wil10. Het merendeel van de mensheid voegt zich niet naar de geopenbaarde wil van God. Ook gelovigen zien voorbij aan het weinige, dat Hij over Zijn bedoeling onthuld heeft. Zowel de ongehoorzaamheid van de mensheid als de onwetendheid van zoveel van Zijn kinderen worden echter door God gebruikt. Zo bereikt Hij Zijn bedoeling en komt via dit alles tot Zijn doel, dat Hij Zich voor Zijn schepselen gesteld heeft. De Israëlieten smeekten in hun hart wellicht, dat de Farao zou toegeven. God verhoorde hen echter niet meteen. Hij verhardde eerst Farao’s hart. Vanzelfsprekend zuchtten de Israëlieten onder het harde juk en wilden niets liever dan hun eigen redding. God bewerkte die naar de raad van Zijn wil. Hij deed alles samenwerken tot het goede; zowel hun bevrijding als de verheerlijking van Hemzelf. Hoeveel overeenkomsten zien we vandaag de dag onder de kinderen van God! Er zijn gebedsbijeenkomsten en 10 In Efeziërs 1:11 lezen we het verkorte: boulê (raad), terwijl in Romeinen 9:19 boulêma (bedoeling) staat. 36

gebedsweken voor bepaalde, aparte doelen, omdat de Heer gezegd heeft: bidt (verzoekt) en jullie zullen ontvangen Joh.16:24 Dit was zeker waar in de begindagen van Handelingen. Het zal letterlijk opnieuw van kracht zijn in het komende aardse koninkrijk. In de gebeden van Paulus’ latere brieven, van toepassing op ons en ons tot voorbeeld, staat: want wij weten niet wat wij zouden bidden naar wat moet zijn, maar de geest zelf pleit voor ons met onuitgesproken zuchten Rom.8:26 De voorbeelden voor gebed, die een belofte van verhoring hebben, vinden wij in de brieven van Paulus, vooral in de latere.11 Wat wij daarbij voor onszelf of anderen bidden, verhoort God op de wijze waarop Zijn geest ons hart doorzoekt en voor ons pleit. Niet op de menselijke manier, maar in overeenstemming met God Rom.8:27 en ja, dus in harmonie met de raad van Zijn wil. Wij, gelovigen van nu, zouden wellicht net zo handelen in een soortgelijke situatie als destijds de Israëlieten. Zij hoopten, dat God door hun smeken het hart van Farao zou vermurwen. Zij wensten in alle stilte uit het land Egypte te ontsnappen. Zij verwachtten geen vreselijke tekenen en wonderen of Pascha. Geen doortocht door de Rode Zee met de Egyptische strijdwagens op hun hielen. Veertig jaar 11 Efeziërs, Filippenzen, Kolossenzen en 2 Timotheüs 37 in de woestijn konden zij ook niet bedenken. Integendeel, God had hen de meest indrukwekkende periode van hun geschiedenis, tegen hun wil laten ondergaan. Hun aanhoudende ongehoorzaamheid tegen Zijn in de wet geopenbaarde wil bleek telkens. Maar wie zou betwijfelen, dat dit exact in overeenstemming met Zijn bedoeling was? Onze hedendaagse gebeden, verzoeken, zouden eigenlijk meer overeenkomen met God dan indertijd die van de Israëlieten. Want wij mochten ‘achter de voorhang’ kijken. Wij zien niet alleen uiterlijke processen, ook hebben wij enig idee van de uiteindelijke oorzaken, die God alleen precies kent. Had God naar onze mening, de gebeden van de Israëlieten om toegeeflijkheid van Farao tóch moeten verhoren? Hadden zij de context beter begrepen, dan hadden zij vermoedelijk gesmeekt, dat God Farao’s niet zou verharden, omdat dat voor hen al te hard was. Had God dat hart níet verhard, dan was de uittocht uit Egypte een oninteressante, onopgemerkte geschiedenis gebleven. Van het wonderbaarlijke bewijs van de macht en de liefde van God zou niets te vertellen zijn geweest. De wijsheid en macht van Egypte was in de toenmalige wereld overal bekend. Daarom moest die in confrontatie met de wijsheid en macht van God te kijk worden gezet. Deze bijzondere eigenschappen van God kunnen wij alleen (h)erkennen, als wij ondervinden, hoe ver Hij de meest wijze en machtigste van de mensen overtreft. Het is duidelijk, dat God Zijn bedoeling niet openlijk kon onthullen. Hij kon Farao bij de eerste plagen niet gelijk al laten weten, dat Hij zijn ongehoorzaamheid gebruikte als 38

achtergrond van de openbaring van Zichzelf. Wat God vóór de zevende plaag liet zeggen, maakte Farao nog niet tot een marionet, een willoos instrument. Mozes liet hem weten wat de bedoeling van de plagen was. De Farao zou erkennen, dat op de hele aarde niemand aan God gelijk is. Zijn Naam zal over de hele wereld verkondigd worden. Menselijkerwijs gesproken, kon Farao op grond van deze informatie zelf beslissen. Onwetendheid over het einddoel van God maakte deze geschiedenis voor alle betrokkenen tot een levende werkelijkheid. Niemand had het gevoel, dat hij ergens toe gedwongen werd. Toch deed elk van hen precies het nodige om de goddelijke bedoeling te bereiken. Waaruit bestaat de vrije wil van de mens? Vaak wordt tegen ons gezegd, dat als de mens zich niet vrij kan ontwikkelen, deze slechts een robot, machine, is. Deze opvatting is onjuist. De zogenaamde vrijheid van de mens bestaat daaruit, dat hij zich niet bewust is van invloeden van buitenaf. Hij weet niets van de veelheid aan externe invloeden die onbewust op hem inwerken en zijn wil vormen. Die worden ondersteund door de krachten buiten zijn waarneming, waarvan hij het bestaan niet kent. In een ander gedeelte van deze brochure wordt de wil van de mens met de wil van God vergeleken. Daarin werd al duidelijk, dat de mens slechts schepsel is en dus niet in staat is om zonder beïnvloeding neutrale beslissingen te nemen. Wij gelovigen worden daarom aangespoord om ons voortdurend onder de invloed van het leven gevende woord van God te stellen. Die invloed vormt onze wil, zoals het Hem welgevallig is. Dat is ons hoogste geluk! 39 Ons onderwerp is nu Gods geopenbaarde wil ten opzichte van Zijn grotendeels verborgen bedoeling. De mens meent -voor zover hij zich bewust is- onafhankelijk te zijn ten opzichte van de wil van God. Bij keuzes of beslissingen denkt hij volkomen onafhankelijk te zijn van welke invloed dan ook. Hij meent dat de uiteindelijke beslissing geheel ligt bij zijn eigen, egocentrische, volkomen zelfstandige zelf. Ofwel: een kleine godheid op zijn eigen troon. Zo liggen deze dingen, menselijk gezien, ten opzichte van de geopenbaarde wil van God. Vanuit het Goddelijk perspectief, als het gaat om het raadsbesluit van Zijn wil, Zijn verborgen bedoeling, heeft de mens geen enkele macht over zijn/haar lot. Net zo min als de mens invloed had op de tijdstip van geboorte, de keuze van de ouders of het geboorteland. De leer van de vrije wil van de mens bevolkt de aarde met een geslacht van nietige en tegelijk meelijwekkende godjes. Wij menen ons verheven te voelen boven het polytheïsme12 van de ‘heidenen’. Terwijl die (nog) niet zo ver zijn, dat zij uit elk mens een godheid maken! Het voorrecht van het hebben van een volkomen vrije, onafhankelijke, onoverwinnelijke wil, is alleen aan God voorbehouden. Zelfs onze Heer Jezus Christus maakte geen aanspraak op zo’n vrije wil. Hij deed niet Zijn eigen wil. Zijn voedsel was het doen van de wil van Hem, Die Hem gezonden had. Joh.4:34; 5:30; 6:38 Deze twee gezichtspunten, aan de ene kant het Goddelijke, anderzijds het menselijke, ontgaat velen. Onduidelijkheid 12 Veelgodendom 40

over de verborgen bedoeling en de geopenbaarde wil van God, heeft onze blik vertroebeld. Het lijkt alsof deze elkaar tegenspreken en er tegenstrijdigheden voorkomen in het woord van God. Wie blind blijft voor Gods verborgen bedoeling, berooft Hem van hetgeen juist Zijn grootste heerlijkheid is. Want God wordt verlaagd tot het menselijk niveau en vervangen door een oneindig aantal godheidjes. Wie de verborgen bedoeling van God verwisselt met Zijn geopenbaarde wil, misvormt Zijn karakter. Hij wordt dan gedegradeerd tot een liefdeloze tiran of een incapabele zwakkeling. Veel gelovigen willen alles geloven wat Zijn woord zegt. Maar zij weten niet hoe zij de God van liefde en gerechtigheid kunnen rijmen met de aanwezige zonde en het kwaad. Alle verwarring en onduidelijkheid op dit gebied verdwijnt, wanneer men het onderscheid ziet tussen Gods bedoeling en Zijn wil. Het lijkt vanzelf te spreken, dat de wil van God uitgevoerd moet worden, opdat Zijn voorgenomen doel bereikt wordt. De algemene opvatting is, dat wie tegen Zijn wil ingaat, voorgoed zijn aandeel aan de zegeningen van het einddoel van God verspeelt. Toch blijkt bij nader inzien, dat Hij Zijn bedoeling altijd bereikt. Hetzij doordat schepselen buigen voor Zijn wil, hetzij door zich daartegen te verzetten. God is door Zijn veelvuldige wijsheid in staat alles wat Zijn schepselen tegen Hem ondernemen zó te gebruiken, dat die Zijn plannen begunstigen. En niet alleen dat, maar zij zijn zelfs essentieel om Zijn voornemen uit te voeren. 41 Alles is uit God Al het kwaad en iedere zondige daad veranderen compleet van karakter wanneer wij die uit de benauwende omgeving van de wil van God afzonderen. Want als dat alles gezien wordt in het brede perspectief van Zijn bedoeling en het raadsbesluit van God, ziet het er heel anders uit. Alleen dan kunnen we dat geloven wat de heilige Schrift zegt, dat alles uit God is. De zonde die de mens schande en schade toebrengt, wordt in Gods wonderhand middel tot Zijn verheerlijking. Zoals bijvoorbeeld de verkoop van Jozef naar Egypte en in nog veel grotere zin: de kruisiging van Jezus Christus.13 God gebruikt in Zijn wijsheid de grootste zonde (doelmissing) van de mens, om het voorgenomen doel te bereiken wat Hij voor ogen heeft. Dat zal zijn wanneer de hele schepping zich in diepe, innerlijke liefde tot Hem keert. Hij kan dan de zonde eindelijk definitief wegdoen, nadat ze haar functie heeft vervuld. In een ander deel van deze brochure14 is erop gewezen, dat het weet hebben van het raadsbesluit van Gods wil, de besluitvaardigheid van de mens helemaal niet uitsluit. Ook kwam aan de orde dat het gebruik van het begrip ‘vrijwillig’ slechts een noodhulp is (bij gebrek aan een beter passend woord). ‘Vrijwillig’ betekent in de zin van Schrift zeker niet de absolute vrijheid van de menselijke wil. Het is slechts de speelruimte die God ons geeft om beslissingen te nemen. 13 Zie ‘De wil van God en de wil van de mens’, blz.19-32 14 Zie ‘Het bedrieglijke van de vrije wil’, blz.7-18 42

De moordenaars van de Heer Jezus wisten niets van het raadsbesluit van God. Zij namen totaal onafhankelijk hiervan hun beslissingen. De kruisiging van Christus bewijst hoe zinloos elke tegenstand tegen God is. Hij weet precies waartoe wij in staat zijn en wat wij zullen doen. Hij heeft alles gepland. Wij zouden onderscheid maken tussen het voornemen of de bedoeling van God en de middelen die Hij gebruikt om Zijn voorgenomen doel te bereiken. Alleen door geloof is het mogelijk ons te verheugen over de soevereiniteit van God, terwijl wij tegelijkertijd de speelruimte van de menselijke vrijheid erkennen. Wij zijn bevoorrecht te kunnen vermoeden, hóe deze soevereiniteit zich uitwerkt. En wij worden stil in het besef dat ieder van ons aangaande zichzelf rekenschap zal geven aan God Rom.14:12 en dat God alles doet samenwerken tot het goede voor hen die God liefhebben Rom.8:28 Zonde blijft zonde. Overtreding van Gods gebod blijft overtreding. Iedere krenking, waarmee wij Zijn hart verwonden, blijft een krenking, zolang wij ons niet voor Hem verootmoedigen en om vergeving vragen. Dan verleent Hij die in overeenstemming met de rijkdom van Zijn genade die Hij laat overvloeien in ons Ef.1:7,8 43 Ongerechtigheid van de mens blijft ongerechtigheid Zonde, overtreding en krenking blijven ernstig vergrijpen door de mens en roepen Gods rechtvaardig gericht over zich af. Ook wij gelovigen, allen moeten openbaar gemaakt worden voor het erepodium van Christus 2Kor.5:10 Elk onrecht ontvangen15 wij terug, Kol.3:25 als we ons daar niet al pijnlijk16 van bewust waren, tijdens ons leven op aarde. Dit gaat alle menselijke wijsheid ver te boven: zelfs de grofste zonde is geen doelmisser, als God daardoor Zijn uiteindelijke doel bereikt. Maar de mens moet voor al zijn doelmissers (of zonden), overtredingen en krenkingen, rekenschap afleggen. Gods veelvuldige wijsheid kunnen wij aanbiddend bewonderen, maar wie is in staat haar volkomen te begrijpen? Wij huiveren bij de gedachte, dat de zonde in verband gebracht wordt met Gods einddoel. Zonde is zeker het slechtste in de wereld. De afschuw die wij voor de zonde zouden hebben, is niet in woorden uit te drukken. Toch zullen de definitieve uitwerkingen naar het raadsbesluit van God, de grootst denkbare zegen brengen aan heel Zijn schepping. Zijn schepselen kunnen deze zegen alleen waarderen, als zij eerder door het boze (het kwaad) te erkennen, geschoold werden het goede te onderscheiden. 15 Grieks: komizō, dat als stamvorm én trefwoord halen heeft. 16 Het Duitse woord hier is Selbstgericht, zelf de pijn ervan lijden. 44

De eerste krenking van Adam bracht hem en zijn nageslacht diepste smaad en schande. Toch werd juist daardoor de geweldigste en belangrijkste openbaring van God door het kruis van Christus mogelijk gemaakt., om zo door Hem het al wederzijds met Zichzelf te verzoenen, vrede gemaakt hebbend door het bloed van Zijn kruis Kol.1:20 Menselijke wijsheid zou daaruit kunnen concluderen, dat God zondigde, of dat Hij de Auteur (Veroorzaker) van de zonde zou zijn. Dit is verdraaiing van wat Hij Zelf over dit thema zegt: Ik formeer het licht en schep de duisternis, Ik bewerk het goede en schep het kwaad, Ik, Jahweh, Elohim, doe al deze dingen Jes.45:7 De complete Jesajarol is gevonden in de Qumran grotten bij de Dode Zee; de lezing het goede is daaraan ontleend. Jahweh17 is de Naam van God. Elohim18 is afkomstig uit de Septuaginta.19 Hoe ontstaan deze dwaze conclusies van menselijke wijsheid? Men verbindt de eigen gedachten met die van God. De nadruk ligt op het Schriftwoord, dat alles uit Hem is. Omdat wij het woord uit de Schrift benadrukken, dat alles uit God is, en omdat wij Jesaja 45:7 citeren, heeft men ons verweten dat wij zeggen, dat God 17 Jahweh is de altijd-Zijnde, zie ook voetnoot 4. 18 Elohim is meervoud; titel van God, wijst op Zijn activiteit: onderschikken en plaatsen. De geest van EL en Eloah actief. 19 Griekse vertaling van Tenach (OT) uit ± 300 voor Christus; samengesteld -zo wordt gezegd- door 70 rabbijnen. 45 de Auteur (Veroorzaker) van de zonde (doel missen) is, en dus Zelf zondaar (doelmisser) is. Dit hebben wij weerlegd door zonde te vervangen door doelmissen en zondaar door doelmisser. Eerder werd door ons besproken en benadrukt dat God nooit Zijn doel mist.20 Het woord ‘Auteur (Veroorzaker)’ is een vaag begrip, dat in de Schrift niet voorkomt. Gods formulering in Jesaja 45:7 is daarentegen glashelder. Ze wordt echter vervormd, wanneer menselijke ideeën vermengd worden met Goddelijke wijsheid. Elke vermenging van deze aard valt onder het oordeel van Romeinen 16:17 en 18, omdat daarmee argeloze harten worden misleid. Wij zouden argwanend zijn, als menselijke formuleringen zo ver afwijken van Goddelijke uitspraken als hierboven. God en Zijn geboden Vruchten eten is op zich geen zonde. En toch werd dit de eerste zonde van de mens, omdat God het in één geval en duisternis lag over de watervloed; en de geest van God zweefde boven het water Gen.1:2 uitdrukkelijk had verboden. Gen.2:16,17 Let wel, het tijdstip van deze eerste menselijke overtreding van een gebod van God, was lang nà de nederwerping van de wereld. De oorspronkelijke bewoonbare aarde, werd daardoor tot een inhoudsloze chaos. Jes. 45:18 20 Zie ‘Unausforschlicher Reichtum’, uitgave © Konkordanter Verlag, Birkenfeld, BRD, deel 33/1964, blz.13-21, ‘Übel und Sünde’. 46

Maar het kostbare bloed van Christus, als van een vlekkeloos en volkomen Lam, had God reeds tevoren, voor de nederwerping van de wereld, gekend 1Petr.1:19,20. In Gods ogen was het Lammetje al geslacht, toen het eerste mensenpaar zondigde. Op.13:8 Hun daad was zonde tegen Zijn geopenbaarde wil, waarvoor zij rekenschap moesten afleggen en bestraft worden. Het was echter niet het missen van het doel met het oog op Gods verborgen bedoeling. God had de gunstig-stemming21 niet alleen voor hun zonden, maar die van de hele wereld voorbestemd, toen Hij de slachting van het Lam voor ogen had 1Joh.2:2 Aan het eerste mensenpaar was maar één enkel gebod gegeven. Het volk Israël ontving op Sinaï een omvangrijke verzameling wetten, bij de in steen uitgehouwen 10 geboden. Over de Jood, die op de wet rust, staat dat hij de wil van God kent Rom.2:17,18. Als het echter Zijn bedoeling geweest was, dat het volk Zijn wet zou houden, dan heeft Hij daarin volledig Zijn doel gemist! Hij had toch moeten weten, waartoe het schepsel van Zijn hand in staat was en wat Hij van hem kon verwachten. Aangezien God echter nooit Zijn doel mist, moet Hij een andere bedoeling met de wet hebben gehad. Paulus drukt dat uit met de woorden: de wet is er echter bij ingekomen, opdat de krenking zou toenemen. Waar echter de zonde toeneemt, overstroomt de genade Rom.5:20 21 Hebreeuws: kaphar is beschermen; het Griekse hilasmos 1Joh.2:2 gunstig-stemming; beiden zijn anders dan verzoenen (katallasso). 47 Dat was zo, opdat iedere mond versperd wordt en heel de wereld onder het rechtsvonnis van God komt, omdat uit werken van de wet totaal geen vlees gerechtvaardigd zal worden voor het aangezicht van Hem, want door de wet is de erkenning van zonde Rom.3:19,20 De wet werd gegeven om te bewijzen dat geen mens hem honderd procent kon vervullen. Vervloekt is ieder die niet blijft in alles wat geschreven staat in de boekrol van de wet om dat te doen Gal.3:10 Het volk Israël had destijds eenstemmig verzekerd: Al de woorden, die Jahweh gesproken heeft, zullen wij doen Ex.24:3 Waarom heeft God dan toch tegen hen gezegd, wat zij wel en niet mochten doen? Hij openbaarde daarmee Zijn wil aan hen, terwijl Hij Zijn bedoeling verborgen hield. Het antwoord zou zonder meer duidelijk moeten zijn. Hij kon Zijn verborgen bedoeling toen nog niet aan hen bekend maken, zonder Zijn plan te verijdelen. Rom.3:20 Waarom al die moeite nemen, om te doen wat waardig, rechtvaardig, zuiver, lieflijk, welluidend, deugdzaam en God vererend is? Fil.4:8 Heeft Hij niet alles al tevoren bestemd? Waarom nog bidden, Hij bereikt immers toch Zijn bedoeling? Niets 48

kan Hem toch daarvan weerhouden, ongeacht wat wij doen of laten? We zouden dagelijks smeken om een geest van wijsheid en onthulling in erkenning van Hem Ef.1:17 en biddend de Goddelijke uitspraak overwegen: dat wij Zijn maaksel zijn, die geschapen worden in Christus Jezus voor goede werken, die God van te voren gereedgemaakt heeft, opdat wij daarin wandelen Ef.2:10 Het is Zijn geopenbaarde wil om ons door Zijn wegen op te voeden en ons hart voor Zich te winnen. Dit lukt Hem alleen zolang ons een bepaalde sluier van onwetendheid en onzekerheid omgeeft. De volgende bewering druist in tegen alle menselijke wijsheid. Waar zou het toe leiden als Hij alle details van Zijn gedachten nu al aan ons bekend zou maken? Zouden wij Hem hier op aarde trouw willen dienen en gewillig alle moeiten op ons nemen? Wellicht niet! Wij zouden alleen het accent leggen op Zijn bedoeling (zoals sommigen deden) en op deze eenzijdige erkenning uitrusten, in plaats van ons uiterste best te doen te wandelen in de goede werken die God van tevoren gereedgemaakt heeft . Ef.2:10 Het is belangrijk ons de brief aan de Efeziërs eigen te maken en wellicht hoofdstuk 4-6 nog regelmatiger dan 13, teneinde onze wandel en dienstbetoon te toetsen en de geest van God niet te bedroeven Ef.4:30. 49 De weg tot begrip van rechtvaardiging Het is duidelijk dat zonde, overtreding en krenking altijd een minachting is voor de geopenbaarde wil van God. Niemand is daarin te verontschuldigen. Zowel het geweten (voor zover het niet afgestompt is) als het natuurlijke instinct (voor zover dat niet tot onnatuur werd) willen ons ervan weerhouden onrecht te doen. Toch zondigen wij. Hoe kan God ons nu rechtvaardigen, als zonde in Zijn ogen in zekere zin te rechtvaardigen zou zijn? Het is Gods bedoeling, Zijn schepselen aan Zijn liefhebbende hart te trekken. En Hem in alle oprechtheid lief te hebben. Hij bereikt dat door een tweeledig doel; de zonde en de Drager van de zonde. De zonde is de onontbeerlijke zwarte achtergrond voor Gods openbaring op Golgotha. Bij de voleinding zullen al Zijn schepselen er buitengewoon gelukkig en diep dankbaar voor zijn. Dat zou nooit mogelijk zijn geweest zonder de zonde en de Drager van de zonde. De wederzijdse verzoening van de schepping zal de Schepper Zelf bovenmate verheerlijken. De omvang hiervan had Hij van het eerste mensenpaar nooit kunnen verwachten, zolang bij hen de erkenning van het goede nog ontbrak. Waardering van het goede zonder kennis van het boze en het kwaad, is eenvoudig onmogelijk. God kan dus het tijdelijke, begrensde bestaan van de zonde rechtvaardigen wanneer dat nodig is. Als dat geldt voor de zonde in het algemeen, dan ook voor de individuele zonde, alleen vanuit Gods perspectief! Dit is geen standpunt wat we ons eigen zouden moeten maken. Zolang de zonde nog in ons woont krenken we het hart van God steeds opnieuw. 50

Dit goddelijke gezichtspunt vergroot ons begrip voor Romeinen 3:24 Om niet gerechtvaardigd in Zijn genade De aangevoerde gedachten vormen de grondslag voor het verstaan van de leer van de rechtvaardiging. Men heeft die inhoudelijk min of meer haar waarde ontnomen. Het antwoord op de fundamentele problemen was al verloren gegaan. Van degenen die spreken over rechtvaardiging, zijn er ook nu weinig die geloven dat God de Zijnen daadwerkelijk rechtvaardigt. Men gelooft in wezen, dat God alleen een ‘schuldenregister’ verandert, zodat er geen onrecht meer kan worden aangewezen. Dit is geen Goddelijke rechtvaardiging, maar een schrale, menselijke imitatie! Het bemoedigt ons te weten, dat God al ons doen zal rechtvaardigen. Waarom? Omdat dat hoorde bij het doorvoeren van Gods plan. Want alles moet meewerken om Zijn uiteindelijke bedoeling te bereiken. Maar zonde blijft zonde, en God is rechtvaardig en de Rechtvaardigende van wie uit het geloof van Jezus is Rom.3:26 De Lutherse vertaling van Romeinen 3:19 schrijft : en de hele wereld voor God schuldig22 is. Letterlijk betekent het Griekse woord hupodikos: onderrecht, resp. onder-rechtvaardig. 22 hSV: doemwaardig, NBG’51: strafwaardig, NBV’21: schuldig 51 Beter (CV) vertaald zou zijn : heel de wereld onder het rechtsvonnis van God komt Dit geeft een beter zicht op de gerechtigheid van God, waarmee Hij de wereld zal richten. God onthoudt Zijn rechtvaardiging van de zondaar, totdat deze voor de grote witte troon staat. Wie hier op aarde tot geloof komt, wordt gerechtvaardigd in het bloed van Christus. Vanaf dat moment is het voor hem: niet schuldig. Met betrekking tot zonde, vlees en wet is er geen veroordeling voor hen die in Christus Jezus zijn Rom.8:1,9,10 Vanuit de mens, wanneer wij de gezindheid van Christus Jezus niet verloochenen. Als wij gezind zijn op wat van het vlees is, begeven wij ons uit de sfeer van leven in Christus Jezus. Wij betreden dan de sfeer van de dood als waren wij ongelovigen. want de gezindheid van het vlees is dood, de gezindheid van de geest echter, is leven en vrede Rom.8:5-8 En ook dit geldt: indien wij ontrouw zijn, Hij blijft trouw, Zichzelf loochenen kan Hij niet 2Tim.2:11-13 Ongelovigen ontvangen geen rechtvaardiging, hoewel God Zijn bedoeling ook met hen zal bereiken. Wie van het kennen van Gods bedoeling een vrijbrief maakt voor een 52

onwaardige wandel, is net als de ongelovige. Diegene ontneemt zichzelf het genieten van geestelijke zegeningen van het huidige geheime beheer van Gods genade. Wij hebben het onverdiende voorrecht diverse aspecten van de totale samenhang te mogen zien. Bij de voleinding zien we dan het uiteindelijke grote geheel. Zonden uit ons verleden zullen ons dan niet langer meer verontrusten. Wij zullen eerder overweldigd zijn door de liefde, wijsheid van God, Die ze gerechtvaardigd heeft. Tot dan wandelen wij oprecht en niet aanstootgevend tot in de dag van Christus, vervuld met de vrucht van gerechtigheid, die door Jezus Christus is, tot heerlijkheid en lofprijs van God. Fil.1:10 Amen! 53 Andere uitgaven van Stichting Da-ath: De uitgeroepen gemeente: Lichaam én bruid? Efeziërs 5:22-33 vergelijkt de gemeente met de gehuwde vrouw. Zijn wij als gelovigen nu óók de bruid? De geestelijke band van God met Israël wordt in de Schrift als huwelijk beschreven. In Efeze 5 zien we lichaam als beeld. Een gehuwde man en vrouw worden één vlees, één lichaam, 1 Kor.6:16. Maar zij doen veel afzonderlijk van elkaar. Zij zijn één en laten zo de eenheid van Christus en Zijn lichaam zien. Israël, als bruid van Jahweh, staat in een andere betrekking tot Hem. De completering van het al door Christus Andreas Sönnichsen In dit machtige woord wordt onthuld, dat wij compleet gemaakt worden tot het volledige complement van God, Efeziërs 3:19. Dat wij echt de onschatbare waarde van dit kostbare woord mogen beseffen! Want het voorziet in alles, en is volledig toereikend, zoals God Zelf! 54

De zogenaamde Engelenwereld A.E. Knoch De Griekse noch de Hebreeuwse taal heeft een woord, dat aangeeft wat wij ons vandaag bij ‘engel’ voorstellen. Als het woord aggelos overal waar het voorkomt met ‘engel’ vertaald was, dan hadden wij de bedoeling ervan kunnen verstaan. Maar helaas is het alleen waar de traditie dat verlangt, zo vertaald. Dit is een duidelijk voorbeeld hoe discordante vertalingen de waarheid voor ons kunnen verduisteren in plaats van dat ze die laten zien. Wie gaan mee bij de opname? Date Gorter Wanneer de Heer neerdaalt en de Zijnen roept: wie zullen Hem dan ontmoeten in de lucht? 1 Thessalonicenzen 4:13-18 De bazuin van God is een genademoment. Misschien onbewust en onbedoeld, willen wij daar toch op één of andere manier een voorwaarde aan vastkoppelen. 55 Leven in verwachting van Zijn komst Dieter Landersheim Tot onze heerlijkheid behoort, dat wij in Christus Jezus met iedere geestelijke zegen te midden van de op-hemelse schepselen gezegend zijn, Efeziërs 1:3 En dat wij in de geest te midden van de op-hemelsen gezet zijn, Efeziërs 2:6,7 Hij komt! Wij mogen leven in verwachting van die grote dag. Jezus Christus, de Gekruisigde Dieter Landersheim Wie zijn de vijanden van het kruis van Christus? Voor eigen gerechtigheid is bij God geen ruimte. Als wij onszelf gerechtigheid toekennen, verachten wij het kruis van Christus, dat ons Gods gerechtigheid gaf, door het geloof van Jezus Christus 56

Het woord van de verzoening Date Gorter De verdeeldheid bij de Korinthiërs was ontkenning van de geestelijke eenheid. Daarover spreekt Paulus in 1 Korinthiërs 12. Hij benadrukt dat het één lichaam is, met één geest en dat is niet voor niets. Zijn houding – een voorbeeld voor ons – was verzoenend, altijd, ook al werden zijn woorden en daden verkeerd begrepen! Hemel en hel Wat leert Jezus daarover? A.E. Knoch Jezus zei tegen Nicodemus: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als iemand niet wederom geboren wordt kan hij het koninkrijk van God niet zien.’ Joh.3:3. En Jezus zegt van mensen die verloren gaan: ... waar hun worm niet sterft, het vuur niet uitgeblust wordt - Mark.9:44 Deze brochure geeft antwoord uit de Bijbel op de indringende vragen. Hoe kan God sterven van ongelovigen aanzien? 57 Jezus is opgestaan - welke dag was het? A. Bouman, A. E. Dekker Deze brochure geeft antwoord op de vraag wanneer de Heer Jezus exact opgewekt werd door de heerlijkheid van de Vader. Was het op -wat wij kennen alsde zondag? Of een andere dag? Nauwgezet is iedere uitdrukking en elk woord dat van belang is, onderzocht. Het resultaat is voor u als gelovige wellicht verbijsterend. Vergeving van zonden of rechtvaardiging? Frank Goldammer Jakob en Esau - Elmar Frey ‘Ik ben blij dat mijn zonden zijn vergeven omdat Jezus aan het kruis voor mij stierf!’ Zeggen veel christenen. En rechtvaardiging dan? Het verschil is groter dan u denkt. ‘Ik heb gekozen voor Jezus en ik ben gered!’ Dat hoor je gelovigen zeggen. Jakob en Esau, u leest in Genesis en Romeinen 9 over deze tweeling. Het gaat om (uit)kiezen. Wie doet wat? Wanneer? Gods woord geeft uitsluitsel! 58

Schepping van de mens, Gods waagstuk? Ludwig Wolf Waagde God het met de schepping van de mens? Zou de mens iets kunnen wat God niet voorzag? Kon de mens zo uit de hand van God weglopen dat er geen redden meer aan is? Op deze en meer vragen komt antwoord in deze brochure, uit Gods woord. Het geeft vrede en rust in het hart, wanneer we beseffen Wie Hij is. Psalm 139 – vertaling en commentaar Alfred E. Dekker In Psalm 139 laat God via David weten dat God ons door en door kent; kende zelfs ons embryo. Ieder mens is voor God een open boek. Het maakt niet uit bij welk je hoort, wat je gelooft, in welke tijd je leeft en hoe je je gedraagt. Uiteindelijk zal álle knie voor Hem buigen en álle tong van harte belijden: Heer is Jezus Christus, tot eer van God, de Vader! Na lezing van deze psalm zal niemand dit nog kunnen betwijfelen. 59 Begrijp je wat je leest? Werner Prolingheuer In Handelingen 8 lees je dat een Ethiopisch machthebber van de koningin Candacé, de schatkistbewaarder, te Jeruzalem kwam om daar de God van Israël te aanbidden. Op de terugweg las hij uit een gekochte Schriftrol. Deze invloedrijke ‘kamerling’ was eerlijk genoeg om te erkennen, dat hij zonder leiding de betekenis van het gedeelte (hij las in Jesaja 53) niet kon begrijpen. Zijn wij altijd zeker, dat wij alles correct verstaan? Vloek van Cham? Alfred E. Dekker Bij de herdenking van de afschaffing van de slavernij onder de noemer Ketikoti is nu algemeen duidelijk geworden, dat de ‘vloek van Cham’ gebruikt is om een onafzienbare menigte medemensen eeuwenlang tot handelswaar te vernederen en beestachtig te behandelen. Wat alles des te vreselijker maakt, is dat de ’vloek van Cham’ als zodanig niet in de Schrift voorkomt, maar op een klinkklare leugen berust. Hoe de vork dan wél aan de steel zit, probeert deze brochure te verhelderen. 60

De Gemeente in haar laatste aardse dagen Alfred E. Dekker Wie van ons het nieuws leest, ziet en hoort over alles wat er in de wereld gaande is, zal zich vast wel eens afvragen: hoelang nog? En wat staat ons allemaal te wachten, voordat alle leden van de uitgeroepen gemeente van de aarde weggerukt worden? Wij zien de toenemende chaos, rampspoed en misdadigheid in de wereld. Maar ook al zou het allemaal rozengeur en maneschijn zijn – wie zou niet voor altijd samen met onze Heer en Redder willen zijn? Wat hierna uiteengezet wordt, dient tot troost en bemoediging, vooral voor wankelmoedigen. Brochures bestellen? gorterd@protonmail.com 61

STRALENDE STERREN Dankbaar en ongekunsteld licht verspreiden André Piet Stichting GoedBericht Colofon Titel: Stralende sterren Dankbaar en ongekunsteld licht verspreiden © 2024 André Piet, goedbericht.nl Verschijningsdatum: februari 2024 Uitgever: Stichting GoedBericht, Rijnsburg Alle rechten voorbehouden Samenstelling, vormgeving en technische realisatie: Evangelie Om Niet, evangelieomniet.nl In samenwerking met Mathilde Garretsen Foto cover © Kirsty Pargeter via Canva ISSN 2772 7939 NUR 707

INHOUD INLEIDING 5-6 Dáárom! 7-8 Onder-horen 8-9 Passief en actief 9-11 Vrees en beven 11-13 Want God is het, Die inwerkt 13-14 God is GOD 14-16 Onkreukbaar en ongekunsteld 16-18 Onbesmet 18-19 Schijnen als sterren 19-20 3 Bijbelteksten: werkvertaling op basis van Interlinear Scripture Analyzer (scripture4all.org), tenzij anders aangegeven. 4

INLEIDING Het thema van deze uitgave is ‘stralende sterren’. Dat zou kunnen doen vermoeden dat het over hemellichamen gaat, maar dat is slechts zeer ten dele het geval. Ik bedoel het niet in de letterlijke zin, maar meer in de figuurlijke. In Filippi 2 houdt Paulus zijn lezers het geweldige, alomvattende perspectief voor, dat GOD met ieder creatuur heeft. Een perspectief dat Hij zeker zal realiseren, want Hij werkt het willen en het werken. Deze boodschap is levens-veranderend en maakt ons dankbaar en ongekunsteld. Het maakt ook dat we, te midden van een donkere wereld, niet tegen de duisternis strijden, maar als sterren gaan stralen vanwege het Woord van leven dat we hooghouden. Laat ik eerst wat algemene dingen aangeven over de Filippenzenbrief, voordat we naar het gedeelte van Filippi 2 gaan. Deze brief is geschreven door Paulus. Hij zat toen in de gevangenis in Rome (Fil.1:13). De periode dat hij daar in de gevangenis zat, wordt helemaal aan het einde van het boek Handelingen beschreven. Hij heeft twee jaar gevangen gezeten (Hand.28:30). En ik vermoed dat hij zich inmiddels aan het einde van die tweejarige periode bevond, omdat Paulus er al melding van maakt dat hij spoedig zou worden vrijgelaten. Dus we kunnen dan ongeveer denken aan het jaar 62 AD. De brief is dus geschreven vanuit Rome naar Filippi, een Romeinse kolonie in Macedonië. Het ontstaan van de ekklesia (letterlijk: uitroepsel > gemeente, de uitgeroepen vergadering) wordt in Handelingen 16 beschreven. Er zijn betrekkelijk bekende 5 geschiedenissen aan die locatie verbonden. Zoals de geschiedenis dat Paulus en Silas in de gevangenis zaten. Er vonden, letterlijk en figuurlijk, schokkende gebeurtenissen plaats in de gevangenis en op die wijze kwamen ze vrij. De ekklesia is ongeveer ontstaan in het jaar 50 van onze jaartelling. Dat wil zeggen dat deze brief ongeveer twaalf jaar na het ontstaan van de ekklesia is geschreven. Eén van de bekendste mensen uit Filippi die wij kennen uit de Bijbel, is Lydia, de purperverkoopster, eveneens beschreven in Handelingen 16. De Filippenzen-brief is door Paulus geschreven in de gevangenis en één van de meest opvallende dingen is dat de brief overloopt van vreugde. Er is geen brief waarin zo zeer de nadruk wordt gelegd op vreugde en de oproep om je te verblijden. De Bijbel is gelukkig niet zomaar ‘uit de hemel gevallen’. In dat geval zou je kunnen denken: daarboven is het misschien allemaal geweldig, maar hier op aarde zijn de situatie en omstandigheden toch wel van een hele andere orde. Maar nee, deze brief is juist geschreven terwijl Paulus ‘nogal wat kopzorgen’ had. Ook daar wordt melding van gemaakt in deze brief. En juist dát maakt het zo enorm sprekend dat Paulus’ hart overloopt van vreugde en vrede. De vrede van God, waar hij eveneens over spreekt in deze brief. Het is een geweldige brief, waar ik mij intensief mee bezig heb gehouden. En juist dán word je er enorm bij bepaald hoe geweldig dat Bericht is wat Paulus wereldkundig mocht maken. Dit even ter inleiding, om een idee te krijgen van deze brief. 6

Dáárom! Filippi 2 12 Daarom, mijn geliefden … Het loutere feit dat Paulus begint met ‘daarom’, geeft al aan dat het niet echt het begin is, maar dat hij voortbouwt op het betoog of de dingen die hij hieraan voorafgaand al had opgetekend. In dit geval is dat trouwens helemaal bijzonder, want het gedeelte wat hier pal aan vooraf gaat is vers 9 tot en met 11. En wat staat daar? Dat Christus Jezus Zich heeft vernederd tot de dood van het kruis. En dan staat er (letterlijke vertaling): “Daarom ook verhoogt God Hem uitermate en schenkt Hem in genade de naam boven alle naam, opdat in de naam van Jezus – Jahweh (God) redt betekent die naam – alle knie zal buigen, van hemelsen, aardsen en onderaardsen, en alle tong (= van binnenuit) zal instemmen dat Jezus Christus Heer is, tot heerlijkheid van God, de Vader.” En vervolgens staat er in vers 12: “Daarom, mijn geliefden ...”. Met andere woorden: op grond van wat ik zojuist heb gezegd volgen de aansporingen die hij nu in dit navolgende vers gaat doen. Wat Paulus hier feitelijk heeft gedaan, is aangeven dat de hele wereldgeschiedenis, of de historie van het hele universum, van het begin tot het einde een groot hoogtepunt heeft. Het eindigt in één groot “Halleluja!”. Elke knie zal buigen en elke tong zal belijden “Jezus is Heer”, tot heerlijkheid van God de Vader. Wel, als dat de uitkomst is van heel Gods handelen en heel het verhaal van de wereldtijden of de aeonen, dan hebben we een GOD! Dat betekent niet alleen dat álles goed zal komen, maar dat betekent ook dat er Eén is Die het kennelijk allemaal bestuurt en plaatst. Hoe zou Hij anders garant kunnen staan voor die 7 uitkomst? Dat besef wordt in dit Schriftgedeelte heel sterk neergezet. En als Paulus dan zegt: “Daarom, mijn geliefden”, dan is dat gebaseerd op deze gegevens. Onder-horen Filippi 2 12 Daarom, mijn geliefden, zoals jullie altijd gehoorzamen … Paulus was vol lof over de Filippiërs. Hij had een warme band met hen en zij betekenden veel voor hem. Ze hebben ook veel voor hem gedaan, dat klinkt in deze hele brief door. En hij zegt: “… zoals jullie altijd gehoorzamen …”. Dat is trouwens wel interessant. Wij denken bij ‘gehoorzamen’ vooral aan: doen wat opgedragen wordt. Ik zeg niet dat dat er niks mee te maken heeft, maar het idee van ‘gehoorzamen’ is, als je het vanuit het Grieks bekijkt, opgebouwd uit de elementen ‘onder’ en ‘horen’: onder-horen. Feitelijk kennen wij het nog een beetje in de zin van ‘onderhorig zijn’. Ik zeg niet dat de betekenis van het woord helemaal gebaseerd is op de elementen waaruit het is opgebouwd, maar die elementen zijn vaak erg sprekend en zeggen veel over de echte betekenis. In dit geval wil ‘onder-horen’ zeggen: je hoort vanuit een ondergeschikte positie. Iemand die boven jou staat, spreekt tot jou en jij ‘hoort hier onder’, dat is het idee van onder-horen. Paulus sprak als een apostel van Christus Jezus. Hij was rechtstreeks gekozen en afgevaardigd door Christus Jezus Zelf. En Paulus prees de Filippiërs, zijn lezers. Hij zei: “Jullie zijn altijd onderhorig geweest”. Dat geeft aan: jullie hebben hetgeen ik sprak altijd naar waarde weten te schatten en geluisterd naar wat ik te melden had. 8

Filippi 2 vervolgt: 12 … niet alleen in mijn aanwezigheid, maar nu des te meer in mijn afwezigheid … Paulus was meerdere keren in Filippi geweest. En nu was hij ‘in den vreemde’, daar helemaal in Rome. Hij was afwezig, maar hij verwachtte – dat lees je in deze brief – dat hij weer bij hen zou terugkeren. Daarvan hebben we geen verslagen, maar die verwachting spreekt hij wel uit, meerdere keren zelfs. De Filippiërs waren onderhorig, niet alleen in zijn aanwezigheid, maar des te meer in zijn afwezigheid. Ik moet u zeggen: als gelovige nu, voel ik mij daarin wel aangesproken. Feitelijk is dat ook onze positie. Wij lezen de Filippenzen-brief en de apostel is niet meer aanwezig, dat lijkt me duidelijk. En dat betekent dus dat hij afwezig is, maar zijn woorden (de woorden die hij van de opgestane Heer ontving) hebben nu nog steeds zoveel betekenis! Wij geven er gehoor aan en luisteren naar wat Paulus te melden had. Niet alleen toen hij ooit, in de eerste eeuw van onze jaartelling, onder de Filippiërs was, maar ook nu hij er allang niet meer is. Dat wat hij te melden heeft, is nog steeds veelzeggend. Passief en actief En dan vervolgt Paulus: Filippi 2 12 … werk jullie redding uit met vrees en beven … In de NBV-vertaling lezen we daar: “blijf u inspannen voor uw redding”. Als ik dat lees, dan denk ik meteen: pardon …?! Schrijft Paulus dat? Heb ik zijn brieven, en de bijbelse boodschap in het algemeen, misschien niet helemaal goed begrepen …? 9 De redding is gegarandeerd! Wij zíjn gered. Efeze 2:8: “Want in genade zijn jullie geredden …”. Hoezo ‘inspannen voor je redding’, alsof die redding ónzeker zou zijn?! Iets daarvoor had Paulus nog geschreven: “opdat in de naam van Jezus (= God redt) alle knie zal buigen en alle tong zal instemmen dat Jezus Christus Heer is”. De redding van iedereen is gegarandeerd, want God redt door geloof. Dus als Híj de ogen opent, is de redding je deel. En dan ben je óók nog verzegeld (Ef.1:13-14) en dat is niet ongedaan te maken. Werk jullie redding uit … In het Grieks staat er letterlijk zoiets als het werkwoord ‘neerwerken’. Er wordt inderdaad gesproken over werken, maar dan met het voorzetsel ‘neer’ of ‘neerwaarts’: kata. Dat woord komt heel vaak voor in het Nieuwe Testament en het betekent: bezig zijn met, of zelfs intensief of grondig bezig zijn. Nog een bijzonderheid over dat Griekse woord: in het Nederlands, en in alle andere moderne talen, is een werkwoord actief of passief. Je rijdt óf je wordt gereden. Maar het Grieks is een hele rijke taal en heeft een middenvorm (de zogeheten ‘medialis’) en daar zit zowel een actief als een passief element in. Er zijn een heleboel dingen die je overkomen, maar die je ook tot actie aanzetten. Als er een beer achter je aanloopt, ga je verschrikkelijk hard rennen. Dan ben je actief, maar het overkomt je ook. Er is weinig keuze, zoiets overkomt je. Het doet mij denken aan een plaatje dat ik eens zag en daarom noem ik dit beeld ook. Het was een soort poster met daarop een tekst. Dan zag je een wielrenner op een berg, die op een paar meter afstand wordt achtervolgd door een grote grizzlybeer. De tekst daarbij was: “Some days, it’s hard to find motivation.” En daaronder stond: “But some moments motivations finds you.” 10

Als ik het even zo kort door de bocht mag aangeven: dat is de middenvorm. Het overkomt je én het zet je aan tot actie. Dus dat ‘neerwerken’ is dat je actief bent, omdat je in werking bent gezet. En daarbij is het idee helemaal niet dat de redding iets toekomstigs zou zijn en waar jij je voor zou moeten inspannen om het te bemachtigen. Nee, de redding is een feit en vanuit dat gegeven zijn wij daarmee bezig en worden we in actie gezet. Het is dus zowel passief als actief. Vrees en beven Filippi 2 12 … werk jullie redding uit met vrees en beven … Nu begrijp ik wel waarom deze tekst nogal eens wordt aangehaald door mensen die zeggen: “Zie je nu wel?! Je kunt er nooit zeker van zijn. Zeker als je je realiseert welke woorden hier gebruikt worden; ‘vrees en beven’ zijn al veelzeggend.” Maar weet u wat hier in het Grieks staat? Het woord voor ‘vrees’ is phobos. Daar is ons woord ‘fobie’ van afgeleid. Het woord voor ‘beven’ is tromos en daar is ons woord ‘trauma’ van afgeleid. Paulus praat ons dus een fobie en een trauma aan. Kan dat positief zijn? Ja, dat is heel positief, maar niet zoals dit meestal wordt opgevat. Dit is geen “vrees en beven” vanwege onzekerheid over de redding. Nee, die gedachte is faliekant fout, want dan heb je de hele strekking niet begrepen. Het is precies omgekeerd; het gaat er juist om dat de redding absoluut gegarandeerd is. Er staat niet alleen in de Filippenzen-brief dat God belooft dat “elke knie gaat buigen en elke tong zal belijden”. Het staat er nog sterker, want dit is ontleend aan Jesaja 45:23. Daar staat zelfs dat God dit gezwóren heeft en dat doet Hij niet vaak. Een paar keer lees je dat God een 11 eed zweert. En aangezien men bij een eedzwering de Allerhoogste aanroept, zweert God dus bij Zichzelf. Vandaar een dubbele zekerheid. Als God belooft, is het vast. Maar als Hij iets zweert, is dat juist om te doen blijken dat het absoluut vast is. Zo wordt het in de Hebreeën-brief (6:16-18) uitgelegd en benadrukt. Wat Paulus hier in Filippi 2 aangeeft, is dat de redding absoluut zeker is en ‘wee je gebeente’ dat je van die zekerheid ook maar iets afhaalt. Dus dat je voor Die GOD zo’n ontzag hebt dat je bang bent om afbreuk te doen aan Zijn belofte, aan hetgeen Hij zelfs zweert bij Zichzelf. En dat je beeft voor de geweldige kracht van wat Híj vermag. God heeft alles in Zijn hand: Hij staat aan het begin, Hij werkt alles uit en Hij staat aan het eind. “Van den beginne verkondigde Hij reeds de afloop” (Jes.46:10). Met Die GOD hebben we te maken. En als Hij dat belooft, zelfs zwéért … denk erom dat je er niks vanaf doet! Door foutief vertalen (zoals de NBV-vertaling in deze) wordt een van God gegeven zékerheid ‘op losse schroeven gezet’. De redding is gegarandeerd en voor ons zelfs een gerealiseerd feit. Wat geweldig dat je zo’n God hebt, dat je inderdaad bibbert! Zoals je dat soms kunt hebben bij natuurverschijnselen; dat je bijvoorbeeld de donder hoort en de bliksem ziet en beeft. En dat is nog maar íets van Zijn scheppingswerken. Hoe groot moet God Zelf dan wel niet zijn? 12

Ontzagwekkend, wát een GOD! En als Hij zo’n geweldige uitkomst belooft, wie ben ik als klein schepseltje om daar iets van af te doen? Ziet u dat het een totaal andere benadering is dan die ons in de vertaling voor ogen wordt geschilderd? Want God is het, Die inwerkt Filippi 2 12 … werk jullie redding uit met vrees en beven, 13 want God is het, Die inwerkt in jullie, zowel het willen als het werken, voor Zijn welbehagen. Wij, mensen, worden steeds kleiner. Met welke God hebben wij van doen? God heeft onze ogen, oren en harten geopend voor Zijn Woord. Zodat we gehoor geven aan dat wat Hij te melden heeft, als een gevolg van wat Hij gedaan heeft. Want als Hij je ogen niet heeft geopend, zie je niks. En als Hij je oren niet heeft geopend, versta je er niets van en dan zal het nooit landen in je hart. Over Díe God hebben we het. ‘Maar een mens heeft toch een vrije wil?’ Vergeet het maar. Weet je Wie een vrije wil heeft? God! Als Hij jouw ogen wil openen, dan doet Hij dat. En als Hij zegt dat je nog even moet wachten? Geen zorgen, want Hij gaat elk hart openen, dat is juist het geweldige. Dat is dat Goede Bericht, de blijde tijding. Maar alles op Zijn tijd. En wat een voorrecht als je bij die eerstelingen mag horen. Is dat een verdienste? Nee, natuurlijk niet. Hij roept op Zijn tijd en als je Hem nu mag kennen, prijs Hem! 13 God is het die inwerkt in jullie, zowel het willen als het werken, voor Zijn welbehagen … Dat betekent dat er geen enkele factor is (onwil van de mens of tegenwerking), die Gods plan kan dwarsbomen. Daarom staat de uitkomst vast. Het is solide. Daar kan geen mens, geen schepsel, ook maar iets aan af- of toedoen. Toedoen snap ik sowieso niet, want wat valt er aan iets dat alomvattend is nog toe te doen? Maar gelukkig valt er ook niets aan af te doen. De onwil van een mens, of welk schepsel dan ook, verhindert God niet en dat is geweldig! Dus we hebben het over GOD en Hij werkt het willen en het werken uit. Ziet u hoe ontzagwekkend God hier wordt neergezet? Weet je wat de bedoeling is? Dat je gaat vrezen en beven met vreugde, want als je zo’n God mag kennen dan weet je dat er niets mis kan gaan. Hij heeft ons leven in Zijn hand en de hele schepping is onder Zijn controle. God is GOD Filippi 2 14 Doet alles zonder mopperen en redeneringen … Er zijn nogal wat varianten op mopperen, zoals murmureren (een wat oudere versie) of morren. En Paulus heeft het over redeneringen, die dan weer het gevolg zijn van dat mopperen. Wat is mopperen? Mopperen is redeneren zonder God. En wat betekent dat? Als je moppert, denk je dat er dingen fout gaan, dan ben je niet tevreden over de gang van zaken. Er zijn volkeren die bekend staan om het mopperen. Nederlanders zijn daar één van, ze hebben de naam dat ze heel graag klagen. We 14

zijn één van de meest bevoorrechte volkeren ter wereld, maar we doen niets liever dan klagen over ‘weet ik wat allemaal’. Voor veel mensen is Filippi 2:14 theorie, maar het gaat er juist om dat het de praktijk wordt. Als God GOD is over wát zou ik dan mopperen? Over dingen die fout gaan, dingen die allemaal niet zouden moeten gebeuren? Het woord ‘God’ (Grieks: Theos) betekent: de Plaatser, Degene Die alles op Zijn plek zet. Als iets plaatsvindt, komt dat omdat het een plaats kríjgt; Wie geeft het een plaats? Niet dat alles al ‘goed’ is, maar God máákt het goed en Hij gaf het in ieder geval een plek en ruimte. God is de Plaatser, dus wat zal ik mopperen? Weten dat Hij GOD is, maakt mij dankbaar. Een mens kan zich heel wat zorgen maken; over hoe het morgen zal gaan of volgende week, op je werk, in het gezin of in het huwelijk. Maar we zingen: “He’s got the whole world in His hands.” Ik formuleer het misschien wat vreemd, maar: leef uit het volle rendement van die waarheid. Laat het je niet ontglippen en ga niet mee met de hele klagende wereld … Zelfs als ze vragen hoe het gaat: ‘Nou, ik mag niet klagen.’ Maar dat is óók een klacht. Ik mag niet klagen … Ik zou het graag willen, maar ik mág het niet … Dat is mijn klacht. We doen niet anders dan reductie plegen op de grootste waarheden die er zijn. En we leven daarmee feitelijk zo verschrikkelijk beneden onze stand. Ik weet dat er van alles tegen kan zitten. Er kunnen grote moeiten zijn en ik bedoel daar niks van af te doen, begrijp me goed. Maar als je GOD kent, kun je Hem danken in alles, dat is niet overdreven. 15 In deze brief lees je in een later hoofdstuk, dat Paulus op een gegeven ogenblik zegt: “Ik zeg het wenende”. En dan staat er dat hij het heeft over bepaalde mensen, die wandelen als vijanden van het kruis. Dus Paulus’ hart was niet apathisch, cynisch of stoïcijns, alsof de situaties hem niet in beweging brachten, maar hij had ondanks alles vrede. Alles komt goed. Zo is het. God plaatst de dingen. Vandaar ook dat Paulus zegt: “Doet alles zonder mopperen en redeneringen …”. Waarom? Heel logisch: God is GOD en Hij beschikt en geeft alles een plek. Onkreukbaar en ongekunsteld Filippi 2 15 … opdat jullie onkreukbare en ongekunstelde kinderen van GOD zouden worden … ‘Opdat’ geeft aan wat het beoogde doel is van alles doen zonder mopperen en redeneringen. Paulus noemt vervolgens twee kenmerken in een negatief gestelde vorm: twee woorden die beginnen met ‘on-’. Dat doet hij om het contrast aan te geven: onkreukbaar en ongekunsteld. De bewustwording van het feit dat God GOD is en alles een plaats geeft, betekent dat je Hem kunt danken in alles en niet als een mopperaar door het leven gaat. Dat is trouwens Filippi 4: “je schikt je in de dingen”. Er zit zelfs in het Nederlands nog de gedachte achter, dat je er schik in kunt hebben. Maar ook al snappen we er niets van: Hij weet het veel beter, Zijn weg is altijd het beste voor ons. En, waarachtig, op het moment dat je zo in 16

geloof gaat denken en spreken, komt er vrede in je hart. Want dat is de grond. ‘Onkreukbaar’ is in de NBG-vertaling ‘onberispelijk’. Dat roept de associatie op van perfectie, perfecte mensen, maar daar gaat het niet om. ‘Onkreukbaar’ wil zeggen: integer, betrouwbaar. Je bent een kind van God en je weet dat God je Vader is. Hij zorgt voor je en staat garant voor de goede afloop. Sta daarop, want op het moment dat je gaat mopperen, dan ben je in feite inconsequent, want dat matcht niet met elkaar. Dan ben je geen onkreukbaar kind van God. Het doet niks af aan het feit dat je een kind van God bent, maar het is niet geloofwaardig, laten we wel wezen. Paulus gebruikt ook het woord ‘ongekunsteld’. Het Griekse woord dat hier staat, komen we ook tegen in Matteüs 10:16, waar staat: “weest dan voorzichtig als slangen en argeloos als duiven”. Het woord dat hier vertaald wordt met ‘argeloos’, wordt in Filippi 2:15 vertaald met ‘onbesmet’. Dat is jammer, want er staat in het Grieks hetzelfde woord. ‘Argeloos’ wil zeggen: ongecompliceerd. Ongecompliceerd is iemand die zegt: God is GOD en Hij is mijn Vader. Noem me dan maar ‘simpel’, maar ik leef daaruit. En dat de hele wereld het anders ziet, is hun zorg. Ongecompliceerde kinderen van God … Er zijn veel mensen die een complex leven hebben, maar dat is omdat ze vaak zo complex redeneren, ze doen zo moeilijk. Sommige mensen zullen mij misschien nu in hun hart verwijten: dat vind ik maar simplistisch. Maar dat bedoel ik; het ís simpel! Het is heel ongekunsteld. God is GOD en Hij zorgt voor mij en Hij geeft wat ik nodig heb. Elke dag. Vandaag, morgen en overmorgen ook. We weten inderdaad niet wat ons gaat overkomen. Maar we weten wel dat 17 Hij er vandaag, morgen en overmorgen is. En Hij geeft ons niet vandaag wat we morgen nodig hebben. Nee, dat geeft Hij morgen. Je had destijds een liedje van Paul van Vliet: “Veilig achterop”, wellicht dat u het kent. Het gaat zo: “Veilig achterop bij vader op de fiets. Vader weet de weg en ik weet van niets.” Het is een heel leuk liedje, waarin hij herhaaldelijk zingt dat hij inmiddels een volwassen man is en door het leven raast. Hij heeft het moeilijk met veel zorgen en dan spreekt hij steeds de wens uit: “Kan ik nou vandaag niet weer eens even net als toen …”. God weet de weg. Stel, als een ongecompliceerd kind van God, volledig je vertrouwen op Hem. Onbesmet Filippi 2 15 … onbesmet te midden van een krom en verdraaid geslacht … Dit is de derde negatief gestelde formulering op rij in deze tekst: onbesmet. De hele omgeving waarin we vertoeven, wordt gekenmerkt door onvrede en gemopper. Logisch, ze kennen God niet als GOD. Ze zijn misschien wel religieus, maar ze kennen God niet als Degene Die alles plaatst. En als je jezelf daar altijd onder bevindt, word je heel gemakkelijk besmet door dat soort gedachtegangen. Een krom en verdraaid geslacht … Dat is de wereld om ons heen; krom en verdraaid in hun denken. In Romeinen 1:21 lees je (NBG18

vertaling): “Immers, hoewel zij God kenden, hebben zij Hem niet als God verheerlijkt of gedankt, maar hun overleggingen zijn op niets uitgelopen, en het is duister geworden in hun onverstandig hart.” En Spreuken 9:10: “De vreze des HEREN is het begin der wijsheid …”. Het is onverstandig om God niet als GOD te verheerlijken en te danken, maar bovendien wordt het heel donker, want je hebt namelijk geen vrede meer. Je denkt dat je het zélf allemaal moet rooien en daar word je niet blij van. Te midden van een krom en verdraaid geslacht … Wat Paulus in dit tekstgedeelte aangeeft, is dat wij ons in de wereld onderscheiden. Wij zijn kinderen van God, we denken en leven ánders. We hebben een heel ander uitgangspunt. Er is veel onrecht in de wereld en politiek en maatschappelijk moet er zonodig veel aan worden gedaan. Maar onze roeping is níet om de wereld te veranderen. Laat ik u dit vertellen: de wereld om ons heen is krom en verdraaid, dat gaat u niet veranderen en dat ga ik ook niet veranderen. Dat is niet onze roeping. We leven ons leven en we weten Wie Híj is. Schijnen als sterren Er staat nog bij in Filippi 2: 15 … waarin jullie schijnen als sterren in de wereld … Een ster maakt niet dat de nacht verdwijnt, de sterren onderscheiden zich juist. Sterker nog, je ziet een ster alleen maar schitteren doordat het donker is. 19 Weet u wat er gebeurt als de zon eenmaal opkomt? Ik bedoel dit dubbelzinnig. Als de ‘zon’ opkomt – de zon der gerechtigheid (Maleachi 4:2) – wordt de duisternis verdreven en wordt het licht in deze wereld. Maar zover is het nog niet. Nu is het nacht en dat gaat niet veranderen. Sterker nog, we weten dat het alleen maar donkerder zal worden. Dat geeft ons echter de gelegenheid om des te meer te schitteren en te shinen. Hoe? Dat staat er ook bij: 16 … [het] Woord van leven hooghoudend … Dat verklaart meteen wat het licht is dat wij hebben. Dat is niet dat we netjes doen of fatsoenlijk zijn, of dat we zo actief zijn om de wereld te verbeteren. Het licht wat ons uniek maakt, is de Boodschap die we hebben. Dat is het licht dat in onze ogen straalt en als je daarop gefocust bent, ga je schitteren. Niet omdat je je best doet, maar het is een reflectie. Johannes 1:4 geeft aan: “In het Woord was leven en het leven was het licht der mensen …”. Je oog is daarop gericht. Dat Woord is álles. Het is levend en het spreekt van léven. Het maakt doden levend en spreekt van onvergankelijk leven; van Hem Die de dood eens en voor altijd heeft overwonnen en Die garandeert dat de dood teniet gedaan zal worden (1 Korinthe 15:26). Niet mopperen, niet zaniken, niet zeuren, niet zemelen. Het loutere feit dat we voor dit ene fenomeen zoveel woorden hebben is op zich ook wel veelzeggend, denk ik dan. Dat Woord van leven houden we hoog. Dat is wat we hebben. Dat is het licht en daarin onderscheiden we ons. Omdat we Die God kennen, kunnen wij ons onderscheiden. In die zin dat we daar het oog op richten, daar de mensen op mogen wijzen en zo rijk mogelijk leven. Elke dag. Weet u, het is geweldig om zo’n leven te 20

mogen leven. Lichtend, stralend, schijnend. Te midden van een krom en verdraaid geslacht mogen wij in een donkere wereld het licht verspreiden dat God geeft in ons leven. 21 Goed Bericht GoedBericht.nl wijst op de ene GOD, Die alles beschikt en bij Wie nooit iets misgaat. Zij wijst op Jezus Christus als Redder der wereld. Jazeker, van alle mensen! Omdat GOD nooit laat varen de werken van Zijn handen. Uitgangspunt is de Bijbelse boodschap zoals Paulus dit als “apostel en leermeester van de natiën” heeft mogen bekendmaken. Goed Bericht wil uitsluitend wijzen op wat “er staat geschreven”. Want “de Schrift” bewijst én verklaart zichzelf. Bron: Piet, A. (2023). Stralende sterren! Goed Bericht, https://goedbericht.nl/lezingen/stralende-sterren/ In samenwerking met: Stichting Evangelie Om Niet Het Evangelie spreekt van de ene God, Die OM NIET alle mensen redt, verzoent, levend maakt en rechtvaardigt! Gratis online boeken lezen, delen en downloaden (publicaties zijn ook OM NIET als uitgave op papier verkrijgbaar) evangelieomniet.nl 23

WAT IS HET EVANGELIE? Gerard Oudijn GEZONDE WOORDEN

Colofon Titel: Wat is het evangelie? © 2024 Gerard Oudijn, gezondewoorden.nl Alle rechten voorbehouden Eerste druk: januari 2024 Uitgever: Gezonde Woorden, Hendrik-Ido-Ambacht Vormgeving: EON Foto cover © Pxel66 via Canva ISSN 2949-7337 NUR 707 INHOUD Blz. INLEIDING Overeenkomsten tussen Paulus en de Twaalf Paulus’ roeping Eensgezindheid over twee evangeliën Het evangelie van het Koninkrijk Het woord van de waarheid recht snijden Paulus heeft het woord van God tot volheid gebracht Eén God: de onbekende God Eén God: alles is uit Hem, door Hem en tot Hem Eén God: Schepper van alles Eén God: wie heeft satan gemaakt? Aeon of eeuwigheid? Redder van alle mensen! … vooral van gelovigen (1) … vooral van gelovigen (2) Allen gerechtvaardigd (1) Allen gerechtvaardigd (2) Allen levend gemaakt De verzoening van de wereld 3 5-8 9-12 11-15 15-17 18-21 22-25 25-26 27-30 31-33 33-38 38-43 43-48 48-52 53-54 55-58 58-61 62-64 64-67 67-69

Elke knie zal buigen Elke knie en elke tong De verzoening van het heelal (slot) 69-72 72-74 74-77 De Bijbelteksten zijn een meer letterlijke (werk)vertaling, tenzij anders aangegeven. Bronnen: scripture4all.org en geschriften.nl. En de Statenvertaling © 1977 Nederlands Bijbelgenootschap 4 INLEIDING Wat zou uw antwoord zijn op bovenstaande vraag? Wanneer je dit aan ‘de gemiddelde christen’ zou vragen, zal er waarschijnlijk een antwoord op komen zoals: “dat Jezus Christus gestorven is voor mijn (of: onze) zonden”. En dat is natuurlijk zo (1 Kor.15:3). Maar het antwoord is nogal beperkt en zou ook weer andere vragen moeten oproepen, zoals: • Waarom is het een goed bericht (>evangelie) dat Iemand gestorven is? De Schrift leert immers zelf dat er “meer” is, Hij is namelijk ook opgewekt (Rom.8:34). • En, als Hij stierf voor mijn of onze zonden, wie is “mijn” of wie zijn “onze”? Allemaal relevante vragen, lijkt me. Daarnaast is het zo dat het begrip ‘evangelie’ vaak wordt gereserveerd voor “de nieuwtestamentische boodschap”, maar ver voordat onze Heer naar deze aarde kwam, wordt er in de bijbel al gesproken over evangelie: Galaten 3 8 En de Schrift, die tevoren ziet, dat God de natiën uit geloof rechtvaardigt, evangeliseert van tevoren aan Abraham: In jou zullen al de natiën gezegend worden. Goed bericht Ons Nederlandse woord evangelie is een woord dat is overgenomen uit het Grieks (euaggelion). Het is opgebouwd uit twee woorddelen: eu = wel, goed en aggelion = boodschap, bericht. Het evangelie is een goede boodschap of een goed bericht. In de letterlijke weergave van Galaten 3:8, zien we dat Abraham alreeds van God een goed bericht ontving, namelijk dat in hem alle 5

natiën gezegend zouden worden. Maar we zouden nog verder terug kunnen gaan naar de eerste bladzijden van de bijbel, waar God, nadat Eva is verleid, tot de slang zegt dat uit haar (>Eva) Iemand zou voortkomen, van wie wordt gezegd dat Hij de kop van de slang zou vermorzelen. Dit is een vooruitwijzing naar de komst van de Messias, die de tegenstander (>satan) zou verslaan. Dit werd al geëvangeliseerd aan het begin van de bijbelse geschiedenis. Het begrip evangelie is dan ook niet alleen gereserveerd voor het nieuwe testament. Aan wie? Het lastige aan het behandelen van een onderwerp als dit, is dat het antwoord op de vraag: “wat is het evangelie?” afhankelijk is van aan wie het wordt gevraagd. Ook het tijdstip waarop de vraag gesteld wordt, is belangrijk. Ter illustratie geef ik een belangrijk voorbeeld uit de beginperiode in Handelingen. Daar is het Petrus die zich richt tot het volk Israël. Hij spreekt hen aan met: “Joodse mannen” (2:14), “Israëlitische mannen” (2:22; 3:12) en zegt tot hen: Handelingen 3 19 Bezin je dan en keer om, opdat jullie zonden uitgewist worden, zodat er perioden van verfrissing zullen komen van het aangezicht van de Heer, 20 en dat Hij de Christus, die voor jullie voorbestemd is, Jezus, zal zenden, 21 die de hemel moet ontvangen, tot op de tijden van het herstel van alle dingen, waarvan God spreekt door de mond van Zijn heilige profeten, die vanaf de aeon1 zijn. __________________________________ 1 Aeon, Grieks: aiōn. Net zoals een uur of een dag een bepaalde periode van tijd is, zo is in de bijbel ook een ‘aeon’ een periode van tijd. Bij ‘aeonen’ gaat het dan om de langste tijdsperiodes die bekend zijn. 6 Aan Israël Aan Israël werd verkondigd, dat Jezus Christus, hun Messias, die zij hebben gekruisigd en gedood, door God is opgewekt. Zij hadden Hem verworpen, maar wanneer zij zich als volk zouden bezinnen en bekeren, dan zou God de Messias terugsturen om Zijn Koninkrijk te vestigen en zo alles te herstellen waarvan de profeten gesproken hebben. “De vervallen hut van David” (Amos 9:11) zou hersteld worden en de Messias zou zitten op de troon van Zijn vader David en Koning zijn over Israël tot in de aeonen (Luk.1:32). Beperkt in adressering en tijd Dit evangelie, dat genoemd wordt het evangelie van het Koninkrijk (Matth.24:14) en het evangelie van de besnijdenis (Gal.2:7), is een boodschap met een specifieke doelgroep, namelijk Israël, maar ook voor een specifieke tijdsperiode. De boodschap was relevant in het begin van de Handelingen periode en zal dit wéér zijn in de toekomst. Maar nú wordt niet aan Israël gepredikt, dat, wanneer zij zich als volk bekeren, de Messias zal terugkeren. Concreet Laten we dit eens concreet maken. Stelt u zichzelf voor dat u ergens in de afgelopen 2000 jaar aan Joden het evangelie wilde vertellen. Dan zou u hen opgezocht hebben. Nú is het welllicht het meest voor de hand liggend om in het vliegtuig te stappen om het land Israël te bezoeken, maar dat was tot relatief kort geleden niet zinvol, omdat in het land dat we nu weer Israël noemen, niet of nauwelijks Joden woonden. Zij waren verstrooid onder de natiën. Daar bevindt zich overigens een groot deel nu nog steeds. Maar waar u ook ging en zich zou wenden tot dit volk, zou u hen dan de boodschap verkondigen waarmee Petrus zich in Handelingen 3 tot 7

hen wendt? Dat zou misplaatst zijn, die boodschap is namelijk niet voor deze tijd bestemd. Redding naar de natiën In deze tijd, die ligt tussen de misstap en het ongeloof van Israël en hun uiteindelijke bekering en herstel, is redding naar de natiën gegaan (Hand.28:28; Rom.11:11-12). God verzamelt Zich nu uit alle natiën, zonder onderscheid, een volk voor Zijn Naam (Hand.15:14). In de letterlijke zin is dit geen volk (>natie), maar een groep die verzameld wordt uit alle natiën (Rom.10:19). Dit gezelschap deelt dan ook niet in de positie van het volk Israël, maar krijgt deel aan de Christus. In het Hebreeuws: de Messias. Zij delen dus in de positie van de Messias van Israël. Dit gezelschap wordt de ecclesia, het lichaam van Christus genoemd (Ef.1:23), omdat zij één (lichaam) zijn met Christus. Zij delen in alles wat Hem toekomt en worden dan ook mede-erfgenamen (>samenlotbezitters) (Rom.8:17; Ef.3:6) en mede-deelhebbers van de belofte in Christus Jezus (Ef.3:6). Paulus, apostel van de natiën Deze boodschap van het lichaam van Christus, was onbekend gebleven (>verborgen) en werd geopenbaard aan Paulus (Ef.3:5; Kol.1:26). Het is Paulus die het woord van God tot volheid bracht en completeerde (Kol.1:25). Hij is dan ook de apostel, door wie God Zijn volledige plan met heel Zijn schepping ten volle onthult. Als aan ons, gelovigen uit de natiën, de vraag gesteld wordt wat het evangelie is, dan zouden wij bij Paulus te rade gaan. Hij is de apostel van de natiën (Rom.11:13; 1 Tim.2:7; 2 Tim.1:11). Ik wil dan ook in de komende hoofdstukken het evangelie naar voren brengen, dat Paulus noemt: “mijn evangelie” (Rom.2:6, 16:25; 2 Tim.2:8). Maar eerst zullen we bezien wat de overeenkomsten én de verschillen waren in de bediening van Paulus en ‘de Twaalf ’. 8 Overeenkomsten tussen Paulus en de Twaalf Paulus spreekt op verschillende plaatsen over zijn roeping en benadrukt dat die los stond van de roeping van de Twaalf 2. Voordat we deze verschillen gaan bezien, maar ook de onderlinge overeenstemming die er onder de apostelen was over deze verschillen in roeping, wil ik eerst laten zien wat de overeenkomsten in hun boodschap zijn. Want die zijn er natuurlijk ook. 1 Korinthe 15 1 Ik maak jullie bekend, broeders, het evangelie dat ik aan jullie evangeliseer, dat jullie ook ontvingen, waarin jullie ook staan, 2 waardoor jullie ook gered worden ... 3 Want ik lever in de eerste plaats aan jullie over, wat ik ook ontving, dat Christus stierf voor onze zonden, naar de Schriften, 4 en dat Hij werd begraven, en dat Hij is opgewekt, op de derde dag, naar de Schriften … Historische feiten Hier schetst Paulus in een paar zinnen de historische feiten waar het allemaal om draait in het evangelie. Dat Christus stierf, werd begraven en werd opgewekt, is de basis van het evangelie. En het was allemaal voorzegd in de Hebreeuwse Geschriften en dus ook “naar de Schriften”. 5 … en dat Hij werd gezien door Kefas, vervolgens door de Twaalf. 6 Vervolgens werd Hij, bij één enkele gelegenheid, gezien door meer dan vijfhonderd broeders, van wie het merendeel tot op dit moment nog in leven is, maar sommigen ook, zijn ontslapen. __________________________________ 2 De twaalf leerlingen van de Heer, later de twaalf apostelen, ook wel genoemd ‘de twaalven’ (1Kor.15:4). 9

7 Vervolgens werd Hij gezien door Jakobus, daarna door al de apostelen. 8 En het laatst van allen werd Hij ook door mij gezien, als het ware door een ontijdig geborene. 9 want ik ben de minste van de apostelen, niet toereikend om een apostel genoemd te worden, omdat ik namelijk de ecclesia van God vervolgde. 10 Maar in de genade van God ben ik, wat ik ben, en Zijn genade, die in mij is, is niet voor niets geweest, want ik zwoeg bovenmatiger dan zij allen (echter niet ik, maar de genade van God die met mij is). ABC? Wat Paulus hier naar voren brengt, wordt wel eens het ABC van het evangelie genoemd. Het fundament van het evangelie is dat Christus stierf (A), en dat Hij werd begraven (B) en dat Hij werd opgewekt (C). Maar let op, vers 5 vervolgt met “en dat” en daarom hoort dit ook nog bij het fundament van het evangelie. Het is dus eerder ‘het ABCD van het evangelie’. Wat Paulus in vers 5-10 naar voren brengt, is dat er talloze getuigen zijn van het feit dat Christus is opgewekt. Hij stelt het, als een jurist, onder bewijs. Onder de Korinthiërs waren er namelijk die zeiden dat er geen opstanding is (:12). En Paulus zegt als het ware: “velen die Hem als de opgestane hebben gezien, zijn nog in leven, je kunt het zo bij ze navragen”. 11 Hetzij ik, dan, hetzij dan zij, zó proclameren wij, en zó geloven jullie. Overeenkomst Zie daar de overeenkomsten tussen de boodschap van de Twaalf en de boodschap van Paulus. Er zijn verschillen, jazeker, maar zowel 10 het evangelie van de besnijdenis, als het evangelie van de voorhuid 3 (Gal.2:7), zijn gebaseerd op wat Paulus in de eerste verzen van 1 Korinthe 15 naar voren brengt, de feiten rond de dood en opstanding van Christus. 1 Korinthe 15 spreekt van opstanding en levendmaking. Het is een belangrijk hoofdstuk als we het hebben over het evangelie dat Paulus bekend mocht maken. We zullen daar dan ook t.z.t. nog op terugkomen, maar in het volgende hoofdstuk wil ik eerst naar de Galaten-brief, om het onderscheid te laten zien tussen de boodschap van Paulus en die van de Twaalf. Paulus’ roeping Paulus spreekt in zijn brieven op een aantal plaatsen uitgebreid over zijn bediening als apostel van de natiën. Hij benadrukt hierbij dat hij zijn evangelie niet van mensen had ontvangen, en ook vooral niet van de Twaalf, die discipelen van Jezus waren geweest in Zijn omwandeling op aarde. Naast de overeenkomsten die er zijn tussen de boodschap van Paulus en die van de Twaalf, zijn er ook verschillen. Paulus bespreekt deze met name in de eerste hoofdstukken van de Galaten-brief. Galaten 1 11 Want ik maak aan jullie het evangelie bekend, broeders, dat door mij geëvangeliseerd wordt, dat het niet naar de mens is. 12 Want ik ontving het ook niet van een mens, noch werd ik erin onderwezen, maar door onthulling van Jezus Christus. __________________________________ 3 Statenvertaling: “Maar daarentegen, toen zij zagen, dat aan mij het Evangelie der voorhuid toebetrouwd was, gelijk aan Petrus dat der besnijdenis …” (Gal.2:7). 11

Direct van Christus ontvangen Paulus had zijn evangelie en bediening rechtstreeks van Christus ontvangen. Hij had het niet van anderen ontvangen, zoals de Twaalf. Hoe logisch zou het geweest zijn, als dit wel zo was geweest, menselijkerwijze geredeneerd? De Twaalf waren door Jezus van Nazareth uitgekozen om Zijn discipelen te zijn en hadden enige jaren nauw met de Heer opgetrokken. Maar Paulus werd niet door hen onderwezen, de Heer had voor hem een ander apostelschap. Hij werd geroepen door de opgewekte Christus, vanuit de hemel. De Heer was op aarde gezonden tot Israël. Zijn roeping bestond eruit dat Hij zou gaan tot Israël en dat een gelovig Israël zou worden tot een priesterlijk koninkrijk dat alle volkeren zou onderschikken en onderwijzen (Ex.19:6). Mattheüs 15 24 En Hij antwoordde, en Hij zei: Ik ben slechts afgevaardigd tot de verloren schapen van het huis van Israël. Toen Jezus Zijn discipelen afvaardigde, kregen zij exact dezelfde opdracht als de missie die Hij zelf had: Mattheüs 10 5 Jezus vaardigt deze twaalf af, en Hij geeft hen opdracht, zeggende: Ga niet op een weg van de natiën, en ga niet tot een stad van Samaritanen; 6 maar ga veel meer naar de verloren schapen van het huis Israël. Paulus geroepen De Twaalf werden op aarde gezonden tot Israël. Maar toen Israël niet geloofde en ook de aan hen verkondigde opgewekte Christus verwierp, riep God een andere apostel: Paulus. Paulus werd niet geroepen door Jezus op aarde, maar door de opgewekte Christus vanuit de hemel. Paulus ging weliswaar tot de Joden, lezen we in 12 het boek Handelingen, maar aan hen predikte hij niet, zoals Petrus, dat, wanneer zij zich zouden bekeren, de Messias zou terugkeren om Zijn Koninkrijk te vestigen (Hand.3:19-21). Paulus wist dat Israël zich niet zou bekeren en verkondigde hen dat redding naar de natiën ging en dat hij zich, als apostel van de natiën, tot de natiën zou wenden (Hand.13:46-47, 28:28). Paulus had een roeping die los stond van die van de Twaalf. Galaten 1 15 Maar toen God, die mij vanaf de buik van mijn moeder afgezonderd heeft en mij door zijn genade riep, er een welbehagen in had 16 zijn Zoon in mij te openbaren, opdat ik het evangelie van Hem onder de natiën zou brengen, ging ik niet onmiddellijk te rade bij vlees en bloed … Buiten het land Paulus werd geroepen op de weg naar Damascus. Ook weer zo’n tegenstelling met de Twaalf: niet in het land, maar buiten het land. De Heer riep hem vanuit de hemel (Hand.9) en zijn roeping was om het evangelie van Hem onder de natiën te brengen. Niet aan één specifiek volk, Israël, zoals de Twaalf, maar aan alle natiën, zonder onderscheid. Dat was anders dan bij de Twaalf en daarom ging hij niet bij hen (>vlees en bloed) te rade. 17 … ook ging ik niet op naar Jeruzalem naar hen, die vóór mij apostelen waren, maar ik vertrok naar Arabië, en vandaar keerde ik weer terug naar Damascus. De stad van de grote Koning Paulus onderstreept hier dat zijn bediening los stond van die van de Twaalf. Hij ging ook niet naar Jeruzalem, het hart van Israëls godsdienst en het hoofdkwartier van de Twaalf. Jeruzalem zou immers de stad van de grote Koning zijn (Matth.5:35), waar de 13

troon van de Messias zou staan en is daarmee model voor de vestiging en openbaring van het Koninkrijk. Paulus ging naar Arabië, waarvan hij later in de Galaten-brief zegt, dat daar de berg Sinaï ligt (4:25). Blijkbaar is Paulus naar Sinaï gegaan, waar hij net als Mozes, woorden van God heeft ontvangen. 18 Vervolgens, na drie jaar, ging ik op naar Jeruzalem, om mijn geschiedenis aan Kefas te vertellen, en ik verblijf vijftien dagen bij hem. 19 En ik nam geen ander van de apostelen waar dan alleen Jakobus, de broer van de Heer. Paulus en Petrus Pas na drie jaren ging Paulus naar Jeruzalem en bezocht Petrus (>Kefas, Joh.1:43). Wat hij bij Petrus ging doen, wordt door de meeste vertalingen gemist. Paulus kwam om aan Petrus zijn verhaal te vertellen. Hij deed verslag van zijn roeping en kwam dus niet bij Petrus om zich door hem te laten informeren. Paulus werd niet door Petrus, hier als vertegenwoordiger van de Twaalf, onderwezen, maar vertelde hem van de bediening die hijzelf van de opgewekte Christus had ontvangen. Petrus heeft hier in de aanvang grote moeite mee gehad (Gal.2:11-15), wat natuurlijk goed voor te stellen is. Zijn verwachting van een spoedige wederkomst van de Heer, moest hij bijstellen. En met zijn strikt Joodse opvoeding heeft hij veel moeten bijleren (Hand.10). In zijn laatste brief spreekt hij zijn instemming en waardering uit voor Paulus en zijn boodschap (2 Petr.3:15-16). Galaten 1 21 Vervolgens ging ik naar de streken van Syrië en van Cilicië. 22 En ik was aan de ecclesia's van Judea, die in Christus zijn, van aanzien onbekend. 23 Alleen hoorden zij: hij, die ons eens vervolgde, brengt nu het 14 evangelie van het geloof, dat hij eens te gronde richtte. 24 En zij verheerlijkten God in mij. Consensus Paulus verbleef, in overeenstemming met zijn bediening, voornamelijk in het buitenland. Men wist in Judea alleen van horen zeggen wie Paulus was en van zijn ommekeer. Veel later is Paulus wel naar Jeruzalem gegaan en heeft daar een ontmoeting gehad met Jakobus, Petrus en Johannes. Een bijeenkomst waarin met betrekking tot hun bediening, plechtige afspraken werden gemaakt, die met een handdruk werden bezegeld. Eensgezindheid over twee evangeliën De eerste twee hoofdstukken van de Galaten-brief geven ons veel informatie over de roeping van Paulus en de verschillen tussen zijn bediening en die van de Twaalf. Paulus legt die nadruk in deze brief, omdat de Galaten gelovigen uit de natiën waren en er leraren waren binnengekomen die de Galaten wilden verjoodsen (>judaïseren, Gal.2:14). De Galaten die Paulus’ evangelie van de genade van God hadden ontvangen en omarmd, werden nu door deze valse leraren belast met de boodschap dat zij, om rechtvaardig te leven, nu wel de Joodse wetten (Gal.5:4) en rituelen moesten onderhouden (4:10). Die Joodse boodschap, welke door Paulus het evangelie van de besnijdenis wordt genoemd (2:8), is niet voor hen, gelovigen uit de natiën, en is dus volkomen misplaatst. Galaten 2 1 Vervolgens ben ik na verloop van veertien jaar weer opgegaan naar Jeruzalem, met Barnabas, en ik neem ook Titus mee; 2 en ik ging op, op grond van een openbaring. En ik legde aan hen het evangelie voor, dat ik onder de natiën proclameer, afzonderlijk 15

echter aan hen, die in aanzien waren, opdat ik niet voor niets aan het rennen ben, of liep. Paulus naar Jeruzalem Paulus blijft ook hier benadrukken dat zijn bediening los stond van Jeruzalem. Pas na verloop van veertien jaar ging hij weer naar deze stad, die model staat voor de openbaring van het Koninkrijk. Hij ging ook niet op verzoek van de Twaalf, maar op grond van een openbaring. De Heer Zelf had hem gezonden. Het verslag van de vergadering die daar plaatsvond, vinden we in Handelingen 15. Ook daar was, net als in de Galaten-brief, het onderwerp, of gelovigen uit de natiën moeten worden belast met Joodse wetten en inzettingen. Het korte antwoord is: nee (Hand.15:19). Eensgezindheid Het misverstand dat uit het voorgaande in Galaten 1 zou kunnen ontstaan, is dat Paulus geen achting had voor de Twaalf en hun bediening. Maar het tegendeel is waar en dat blijkt ook wel. Paulus verkondigde zijn evangelie aan wie het maar wilde horen, maar deed dat afzonderlijk aan hen, die in aanzien waren: de apostelen in Jeruzalem. Hij stuurde niet aan op een geschil of onenigheid, maar zocht naar hun instemming in de verschillen van bediening. Het zou een ramp zijn geweest als er tweedracht zou zijn geweest onder de apostelen van Christus. Galaten 2 ... 6 Maar wat hen betreft, die in zeker aanzien waren (wat zij eens waren is voor mij van geen enkel belang, God ziet de persoon niet aan) aan mij hebben zij, die in aanzien zijn, niets voorgelegd. 7 Maar integendeel: wanneer zij weten, dat aan mij het evangelie van de voorhuid toevertrouwd is, zoals aan Petrus dat van de besnijdenis, 16 8 (want Hij, die in Petrus inwerkt tot apostelschap van de besnijdenis, werkt ook in, in mij, tot dat voor de natiën) 9 en wanneer zij de genade weten, die aan mij gegeven wordt, geven Jakobus, Kefas en Johannes, die steunpilaren schijnen te zijn, aan mij en Barnabas de rechterhand van gemeenschap: opdat wij tot de natiën, en zij tot de besnijdenis [zouden gaan]. Rechtstreeks van Christus Dat de Twaalf in aanzien waren, omdat zij met de Heer op aarde hadden gewandeld, was menselijkerwijze gezien logisch. Ook zaken als dat Jakobus “de broeder des Heeren” was (1:19), droegen hier aan bij. Maar voor Paulus waren die dingen niet van belang. Het stelde hun apostelschap niet boven dat van hem. Ook hadden zij niets aan hem voorgelegd. Zijn bediening kwam rechtstreeks van Christus Jezus. Harmonie En daar is overeenstemming over met de Twaalf. Jakobus, Kefas (>Petrus) en Johannes bevestigen deze bediening van Paulus door hem de broederhand te schudden: de rechterhand van gemeenschap. De Twaalf zouden zich tot het Joodse volk wenden met het evangelie van de besnijdenis. Let op dat het hier niet gaat om een beperking door landsgrenzen (Israël), maar door godsdienst (>besnijdenis). Ook toen woonden er al vele Joden in het buitenland. Maar de bediening van Paulus is onbeperkt. Niet gehinderd door welke begrenzing dan ook. Paulus zou tot de natiën gaan, alle natiën, zonder onderscheid. De bediening van Paulus is all inclusive, net als zijn evangelie! 17

Het evangelie van het Koninkrijk Voordat ik naar het evangelie wil gaan dat Paulus was toevertrouwd, wil ik laten zien wat het evangelie van het Koninkrijk is dat aan Israël werd gepredikt en dat in de toekomst weer aan hen verkondigd zal worden. In Gal.2:7 heet dit het evangelie van de besnijdenis, zoals we al zagen. Eerder heb ik al gewezen op Hand.3:19-21 waar Petrus tot het Joodse volk zegt dat, als zij zich bezinnen en bekeren, de Christus zal terugkeren vanuit de hemel om Zijn Koninkrijk te vestigen. Natuurlijk baseert Petrus zijn woorden op de Hebreeuwse bijbel, ons oude testament. Daarin zijn deze dingen voorzegd. Maar ook de Heer Jezus Christus in Zijn wandel op aarde, en Zijn voorloper Johannes de Doper, verkondigden het nabij gekomen Koninkrijk. Mattheüs 3 1 En in die dagen kwam Johannes de Doper, en hij proclameert in de woestijn van Judea, 2 en hij zegt: Bezint u, want het koninkrijk van de hemelen is nabij gekomen. Mattheüs 4 17 Vanaf dán begint Jezus te proclameren, en te zeggen: Bezint u, want het koninkrijk van de hemelen is nabij gekomen. Deze boodschap wordt genoemd: het evangelie van het Koninkrijk (Matth.4:23, 9:35 en 24:14). Zowel Johannes de Doper, als Jezus, maar later ook de twaalf apostelen in het boek Handelingen, baseren zich op de oudtestamentische profeten, die profeteerden dat er een Israëlitisch Koninkrijk zou komen, met de Messias aan het hoofd, dat alle aardse koninkrijken teniet zou doen. 18 Daniël 2 In Daniël 2 wordt een droom beschreven van de toenmalige wereldheerser en koning van Babel, Nebukadnezar. Hij droomt over een beeld met een hoofd van goud, met een borst en armen van zilver, een buik en dijen van koper, met benen van ijzer en voeten deels van ijzer, deels van klei (Dan.2:32-33). Dit beeld wordt verpulverd en vermalen door een steen, die zonder mensenhanden afgehouwen wordt en deze steen vult de gehele aarde (Dan.2:34-35). Uit de uitleg die Daniël vervolgens geeft in Dan.2:36-43, blijkt dat de verschillende lichaamsdelen van het beeld en hun metalen, staan voor vier aardse koninkrijken, die, zo blijkt ook uit andere Schriftplaatsen, Babel als hoofdstad hebben. Aan deze koninkrijken komt een einde en deze aardse koninkrijken zullen opgevolgd worden door een Koninkrijk met een andere oorsprong, vanuit de hemel. Daniël 2 44 En in hun dagen van deze koningen, zal de God van de hemelen een Koninkrijk oprichten, dat tot in de aeonen niet geschaad zal worden, en het Koninkrijk zal niet aan een ander volk worden overgelaten. Het zal al deze koninkrijken verpulveren en beëindigen, en het zal standhouden tot in de aeonen. 45 Daarom heb jij gezien dat een steen van een berg zonder handen werd afgehouwen en dat die het ijzer, het koper, het klei, het zilver en het goud verpulverde. De grote God heeft aan de koning bekendgemaakt, wat er na dit gebeuren zal. En de droom is zeker en zijn uitleg betrouwbaar. De steen De steen die vanaf een hoge plaats (>berg) zonder toedoen van mensenhanden wordt afgehouwen en de aardse koninkrijken 19

verpulvert, is een uitbeelding van het Koninkrijk dat de God van de hemelen zal oprichten, namelijk: het Koninkrijk van de hemelen (Matth.3:2, 4:17,5:3, enz.). En de verkondiging van dit Koninkrijk heet: het evangelie van het Koninkrijk. Dit Koninkrijk zal een Israëlitisch wereldrijk zijn met de Messias als Koning. Israël zal dan een priesterlijk koninkrijk zijn, dat alle volkeren zal onderschikken en onderwijzen (Ex.19:6; Jes.2:2-4; Micha 4:1-3). Een paar hoofdstukken verder, in Daniël 7, ontvangt Daniël zelf een droom van God over vier dieren die opkomen uit de zee. Ook deze vier dieren zijn een voorstelling van de vier koninkrijken (7:17,23). Hier wordt er eveneens over gesproken dat de macht van deze aardse koninkrijken beëindigd zal worden (7:9, 12). Deze aardse koninkrijken worden opgevolgd door een Messiaans Koninkrijk dat stand zal houden tot in de aeonen (>wereldtijdperken). Daniël 7 14 En aan Hem (=de Zoon des mensen, :13) werd macht verleend en achting en een Koninkrijk, en alle volken, natiën en talen dienden hem. Zijn macht is een macht van de aeon, die niet zal verlopen, en Zijn Koninkrijk zal niet beperkt worden. … 18 Maar de heiligen van de allerhoogsten zullen het Koninkrijk ontvangen, en zij zullen het Koninkrijk zeker bezitten tot de aeon, zelfs tot de aeon van de aeonen. … 27 En het Koninkrijk en de macht en de grootsheid van de koninkrijken onder de gehele hemelen zullen verleend worden aan het volk van de heiligen van de allerhoogsten. Zijn Koninkrijk is een Koninkrijk van de aeon, en alle machten zullen het dienen en naar het luisteren. 20 Israëlitisch wereldrijk Dit Messiaanse rijk zal een wereldrijk zijn dat geregeerd wordt door de Messias vanuit Jeruzalem. Het zal een rijk zijn met Israël, het volk van de heiligen van de allerhoogsten, als hoofd van de volkeren. Dit evangelie van het Koninkrijk was de boodschap die Johannes de Doper, de Heer Jezus en de twaalf apostelen verkondigden aan Israël. Het Koninkrijk was nabij. Als Israël zich als volk zou bekeren, zou dit Koninkrijk aanvangen. Maar dat gebeurde niet. Vanwege Israëls ongeloof en misstap, ging redding naar de natiën. Een geheim dat aeonen lang verborgen was gebleven (Ef.3:9; Kol.1:26). De troon in Jeruzalem Aan het einde van deze aeon zal dit evangelie van het Koninkrijk weer geproclameerd worden (Matth.24:14) en dan zal Israël zich bekeren en de naam van JAHWEH aanroepen. Dan zal de Messias aan hen verschijnen en vanaf de troon in Jeruzalem Zijn Koninkrijk vestigen over de gehele aarde (Joël 2:32; Zach.13:9, 14:4). Onderbreking Maar in deze onderbreking in Gods handelen met Israël, heeft God een andere apostel geroepen, met het evangelie van de voorhuid. In deze tussentijd verzamelt God Zich uit alle natiën een gezelschap dat één is met Zijn Zoon, één lichaam met Christus. Deze ecclesia deelt in alles wat aan de Christus beloofd is en Hem gegeven wordt. En dat is adembenemend veel! God gaat in Christus deze hele schepping brengen waar Hij haar hebben wil. En dat evangelie mocht Paulus onthullen! Daar gaan we in de volgende hoofdstukken mee verder. 21

Het woord van de waarheid recht snijden In de vorige hoofdstukken heb ik uiteengezet dat er fundamentele overeenkomsten zijn in het evangelie van Paulus en de Twaalf. Maar er zijn ook verschillen in de boodschap en doelgroep. Jezus in Zijn aardse wandel en de Twaalf, hadden een andere boodschap en een andere doelgroep dan het evangelie dat door de opgewekte Christus vanuit de hemel aan Paulus was toevertrouwd. Dit is een uitermate belangrijke waarheid, die maar zelden wordt gezien en daarom ook zelden wordt toegepast. Over het algemeen maakt men geen onderscheid tussen de boodschappers en dus ook niet tussen de geadresseerden, men leest het hele nieuwe testament als “aan ons” gericht. Correcte verdeling Paulus heeft twee brieven geschreven aan zijn opvolger Timotheüs, die hij diverse keren aanspreekt met “mijn kind” (1 Tim.1:2,18; 2 Tim.1:2, 2:1). Deze brieven zijn zeer persoonlijk en Paulus rust Timotheüs toe voor de taak die hem wacht, door hem belangrijke adviezen en waarschuwingen door te geven. Toen Paulus hem, in zijn tweede brief aan Timotheüs, belangrijke aanwijzingen gaf, drukte hij hem ook op het hart om het woord van de waarheid correct te snijden. 2 Timotheüs 2 15 Beijver je jezelf welbeproefd voor God te presenteren, als een werker, die zich niet hoeft te schamen, maar die het woord van de waarheid recht snijdt. Belangrijk Timotheüs zou het woord van de waarheid correct verdelen en zich daartoe inspannen. Door dat te doen zou hij betonen dat hij welbeproefd was voor God en zich niet hoeven schamen voor zijn 22 werk. De woorden die Paulus gebruikt, tonen aan hoe belangrijk hij dit onderwerp vond. Ook wij zouden hier belang aan hechten. Misplaatst In de verzen 17 en 18 geeft Paulus een voorbeeld van Hymeneüs en Filetus die van de waarheid waren afgeweken. Zij misplaatsten een bijbelse waarheid door te zeggen dat de opstanding al heeft plaatsgevonden. Zij sneden het woord van de waarheid niet recht en daarmee was het geen woord van waarheid meer. Eerder gaf ik het voorbeeld van de Galaten, die gelovigen waren uit de natiën en die zich lieten verleiden door leraren die hen wilden ‘judaïseren’ door hen allerlei Joodse wetten en rituelen te laten onderhouden. Deze boodschap is bedoeld voor de besnijdenis en is in die zin naar de Schrift. Maar wanneer dit verkondigd wordt aan gelovigen uit de natiën, is het woord van de waarheid niet recht gesneden en daarmee misplaatst. Onderscheid Bewust of onbewust brengt iedereen die de bijbel leest, onderscheid aan in wat wel of niet voor hem bestemd zou zijn. Ik ben namelijk nog nooit iemand tegengekomen die vindt dat een broeder die de wet van Mozes heeft overtreden, gestenigd moet worden (o.a. Lev.24:16) Ook ken ik niemand die, hoe wettisch ook, alle wetten houdt die beschreven staan, zoals alle spijswetten. Of dat iemand zijn oog uitrukt, omdat zijn oog hem verstrikt (Matth.18:9), enz. Het onderscheid maken in de Schrift is geen moeilijke zaak en wij hoeven ook niet zelf te bepalen wat, wat wel en wat niet rechtstreeks aan ons gericht is. De Schrift geeft daar zelf heldere aanwijzingen voor. 23

Hebreeën 4 12 Want het woord van God is levend en krachtig, en scherpsnijdender dan enig tweesnijdend zwaard, en het dringt door tot verdeling van ziel en geest, van verbindingen en merg, en het is een oordeelkundige van de gevoelens en de gedachten van het hart. Scherp Het is het woord van God Zelf, dat onderscheid maakt, messcherp. Of beter: zo scherp als een tweesnijdend scherp zwaard. Zaken zoals ziel en geest, die in de wereld en ook in religie als één en hetzelfde worden gezien, worden in het woord onderscheiden. Tot dat woord van de waarheid zouden we ons dan ook wenden om ons te laten onderwijzen welke dingen wel aan ons gericht zijn en welke niet. Dat betekent niet dat we geen kennis zouden nemen van brieven of Geschriften die niet rechtstreeks aan ons gericht zijn. Heel de Schrift is voor ons, maar we zouden onderscheiden dat niet de hele Schrift gericht is aan ons. 2 Timotheüs 3 16 Elk Schriftwoord is door God geïnspireerd, en is heilzaam voor onderwijzing, blootlegging, correctie en opvoeding in rechtvaardigheid, 17 opdat de mens van God toegerust zal zijn, volkomen toebereid voor elk goed werk. Aanscherpen Als wij het evangelie van de besnijdenis of het evangelie van het koninkrijk goed verstaan, zal dit ons meer inzicht geven in Gods plan met Israël. De boodschap is weliswaar niet direct aan ons gericht, maar door het te verstaan, zullen we ook het evangelie van de voorhuid dat via de apostel Paulus aan ons wordt doorgegeven, 24 beter kunnen plaatsen en in de hele context van de bijbelse boodschap kunnen bezien. Een mens leert nu eenmaal door contrasten en door de verschillende scheidslijnen te zien, wordt ons zicht aangescherpt. Paulus heeft het woord van God tot volheid gebracht Paulus was een bijzondere apostel met een bijzondere roeping. Hij behoorde niet tot de twaalf die met Jezus hadden opgetrokken, maar hij werd geroepen door de opgewekte Christus vanuit de hemel. Als laatste verscheen Christus aan Hem en Paulus sluit hiermee dan ook de gelederen van de apostelen, dat wil zeggen: hij is de laatste apostel (1 Kor.9:1, 15:8). Maar Paulus is ook degene die het woord van God completeerde. Hij voegde aan het woord van God toe, dat wat er nog aan ontbrak. Kolossenzen 1 25 Daarvan (=van de ecclesia uit vers 24) ben ik een dienaar geworden, in overeenstemming met het beheer van God, dat mij voor jullie gegeven wordt, om het woord van God te vervullen … Completeren Het woord dat hier vertaald is met vervullen, is het Griekse plerõo. Dit woord komt 86 keer voor in het nieuwe testament en in bijna de helft van de gevallen gaat het om voorzeggingen uit de Schrift die vervuld worden: profetieën, de wet, het Schriftwoord, het woord van de profeet, enz. In deze gevallen gaat het om een deel van het woord van God dat al bekend is, maar door een gebeurtenis of uitspraak vervuld wordt: volledig gemaakt, gecompleteerd. Het woord is afgeleid van een ander Grieks woord dat betekent: vol, gevuld of volledig. 25

Waarmee vervulde of completeerde Paulus dan het woord van God? Dat staat een vers verder. Kolossenzen 1 26 … [namelijk] het geheimenis, verborgen geweest vanaf de aeonen en vanaf de generaties, maar nu geopenbaard is aan Zijn heiligen. Verborgen Paulus voegde aan het woord van God een deel toe dat tot dan toe geheim en verborgen was gebleven. Daarmee werd het woord gecompleteerd en was het vol, in de zin van: het was af, er was niets meer aan toe te voegen. Over dit geheimenis valt veel te zeggen, maar kort gezegd gaat het erover dat de gelovigen uit de natiën delen in de zegeningen die aan de Christus (>Israëls Messias) zijn beloofd. Gelovigen uit de natiën zijn één (lichaam) met Christus (Kol.1:27). Het geheim van de Christus Maar let op! Maak niet de vergissing door te denken dat wat Paulus bekend maakte, niet in de overige Schriften te vinden is! Iets dat verborgen is, is geheim, of onzichtbaar gemaakt. Maar het is er wel degelijk. Met de zaken die Paulus onthult, neemt hij de bedekking weg en wordt zichtbaar gemaakt wat in de overige Schriften verborgen was. Daardoor krijgen geschiedenissen, woorden en rituelen die niet aan ons gericht zijn een diepere betekenis. De bedekking die daarover lag, omdat het verborgen was, wordt door Christus via de apostel Paulus, weggenomen en het wordt aan ons geopenbaard. Overal waar in de Schrift gesproken wordt over Christus, weten we nu dat het spreekt over Christus en Zijn lichaam. Het lag al in de Schrift besloten en verborgen, maar kreeg pas ten volle betekenis toen Paulus het mocht onthullen. Dat is het geheim van de Christus (Ef.3:4)! 26 Eén God: de onbekende God Als er één waarheid is die Paulus zijn hele leven gekend heeft, is het dat er één God is. Dat vinden we dan ook als een rode draad door al zijn brieven. Maar ook toen Paulus nog Saulus was, behoorde dit al tot het fundament van zijn kennis. Hij was een geboren Israëliet met een Joodse opvoeding en naar de wet een Farizeeër (Hand.22:3; Fil.3:5). Ook nu is voor de Joden nog steeds het bekendste en belangrijkste vers uit de Tenach, de tekst die het sjema genoemd wordt. Het is de Joodse belijdenis van de eenheid van God. Deuteronomium 6 4 Hoor, Israël: JAHWEH onze God, JAHWEH is één! De ene God Het sjema is de uitdrukking van het absolute geloof in de ene God en doortrekt het hele leven van een godsdienstige Jood. Het is het eerste wat een Joods jongetje leert, maar ook het laatste wat een Jood bij het sterven op zijn lippen zal nemen. Op vrijwel elke deurpost van Joodse huizen en gebouwen vind je kokertjes (de mezouza) met een rolletje perkament, waarop dit vers staat. Ook vind je het in de holtes van de gebedsriemen (>de tefilin) die de Jood draagt als hij bidt. Hiermee brengt men in praktijk wat het vervolg van Deuteronomium zegt. 5 En jij zal JAHWEH, jouw God, liefhebben met heel jouw hart en met heel jouw ziel en met heel jouw kracht. 6 En deze woorden, die ik jou vandaag als instructie geef, zullen in jouw hart zijn. 7 En jij zal ze herhalen voor jouw zonen, en jij zal erover spreken tijdens jouw zitten in jouw huis en tijdens jouw gaan op de weg en bij jouw neerliggen en bij jouw opstaan. 8 En jij zal ze vastbinden tot teken op jouw hand en zij worden tot 27

voorhoofdsbanden tussen jouw ogen. 9 En jij zal ze schrijven op de deurposten van jouw huis en op jouw poorten. Paulus in Athene Als de apostel Paulus op één van zijn reizen in Athene is, ziet hij dat de stad vol afgodsbeelden staat (Hand.17:16). Als hij op de markt met verschillende filosofen argumenteert (17:17-18), wordt hij uitgenodigd om zijn verhaal op de Areopagus te doen. De Atheners waren letterlijk nieuws-gierig en altijd op zoek naar nieuwtjes en nieuwe leringen (17:21). Paulus krijgt daar, staande op de Areopagus, het woord. Handelingen 17 22 En Paulus staat in het midden van de Areopagus, en hij zei met nadruk: Mannen, Atheners, ik aanschouw aan alle kanten, hoe buitengewoon religieus jullie zijn. 23 Want toen ik door de stad ging, en de voorwerpen van jullie verering overpeinsde, vond ik ook een voetstuk, met het opschrift: Aan een onbekende god. Wie jullie, dan, zonder hem te kennen, vereren, deze verkondig ik jullie. Truc? Soms wordt gezegd dat het een slimme truc of list van Paulus was om op hun godsdienstigheid in te spelen en de gelegenheid van het lege voetstuk met het opschrift ‘aan een onbekende god’ aan te grijpen om zijn verhaal te doen. De Atheners waren ontzettend religieus en hadden blijkbaar overal wel een god voor. Maar wie zoveel goden bedenkt, kan er wel eens één vergeten zijn en daarom hadden ze een voetstuk geplaatst om ook hierin te voorzien. 28 Dé God Natuurlijk was het slim van Paulus, maar het was meer dan dat. Zij die meerdere goden (er)kennen, kennen geen God in de absolute zin van het woord. Het Griekse woord voor God is Theos en dat betekent Plaatser. God is de Plaatser en Beschikker van alle dingen en Hij is soeverein. Daarom is Hij dan ook werkelijk GOD. Hij is oppermachtig en almachtig, alles wat Hij wil, dat kan en zal Hij doen. Hij is de Bedenker en Schepper van alles. Hij deelt Zijn positie niet met andere goden. Omdat de Grieken meerdere goden vereerden, kenden zij daardoor de GOD niet. 24 De God, die de wereld gemaakt heeft, en alle dingen die daarin zijn, déze, die Heer is van hemel en aarde, woont niet in tempels met handen gemaakt, 25 die ook niet door mensenhanden wordt behandeld, alsof Hij iets behoeft, omdat Hij zelf aan allen leven en adem en alles geeft. De Bron van al het leven Hij is Heer (>Eigenaar en Heerser) van hemel en aarde. De goden die de Grieken kenden, waren door hun eigen handen gemaakt en via hun eigen denkwereld door henzelf “tot leven gebracht”. Maar dé God, die Paulus hen verkondigt, is Degene die al het leven geeft. Hij wordt niet van mensenhanden bediend en woont niet in door mensenhanden gemaakte tempels, maar woont in Zijn schepping, die Hij Zelf gemaakt heeft. En Hij is de Bron van al het leven, Hij is Degene die aan allen het leven, adem en alles geeft. Wat een enorm contrast met de goden van de Grieken en de goden van religie in het algemeen. Altijd worden die “goden” geschilderd als afhankelijk van de mens. Ook in de christelijke religie. Als de mens namelijk geen keuze maakt of de juiste dingen doet, dan gaat hij voor altijd verloren. Het is altijd van de mens afhankelijk. Dus ook daar kent men dé God niet werkelijk. 29

Gods geslacht Bijzonder is dan ook wat Paulus in het vervolg nog zegt. Let op, hij heeft het hier tegen volstrekt onwetende en ongelovige Grieken. Na zijn toespraak spotten zij zelfs met Paulus’ boodschap (17:32). Maar Paulus verkondigt hen dat zij allen uit God zijn voortgekomen en haalt hierbij één van hun eigen dichters aan. Handelingen 17 28 want in Hem leven wij, en bewegen wij, en zijn wij, zoals ook sommige dichters van jullie hebben uitgesproken: Want wij zijn ook van dat geslacht. 29 Wij, dan, die van Gods geslacht zijn, behoren dus niet te veronderstellen, dat het goddelijke lijkt op goud, of op zilver, of op steen, op een beeldhouwwerk van handwerk, en op menselijke gevoelens. Elk mens behoort tot Gods geslacht, zegt Paulus hier en hij sluit zijn toehoorders daarbij in. Als een mens dat hoort, zou hij dat erkennen en zich daarop bezinnen. Dat is dan ook wat Paulus naar voren brengt. 30 God geeft, dan, met voorbijzien van de tijden van onwetendheid, nu opdracht aan alle mensen, overal, zich te bezinnen, 31 omdat Hij een dag gesteld heeft, waarop Hij de bewoonde wereld in rechtvaardigheid zal oordelen, door een man, die Hij bepaalt, geloof verschaffend aan allen, die Hem uit de doden doet opstaan. Deze hele schepping zal geoordeeld (>gericht) worden door een Man, de Zoon van God (Joh.5:22). God heeft Zijn Zoon opgewekt uit de doden en alles in Zijn hand gegeven. Daarvan zal iedereen overtuigd worden: geloof verschaffend aan allen. Wie zich daarop bezint, kan maar tot één reactie komen: God als God erkennen, verheerlijken en danken (Rom.1:21)! 30 Eén God: alles is uit Hem, door Hem en tot Hem Het allergrootste en meest fundamentele thema van de Schrift is dat er één God is. Eerder wees ik op de Joodse geloofsbelijdenis van de ene God uit Deut.6:4. Ook de Heer Jezus onderschreef deze waarheid van de ene God (Marc.12:28-32). God is de Schepper van alles, alle dingen bestaan door Hem en alles heeft zijn bestemming in Hem. Romeinen 11 36 Want vanuit Hem en door Hem en tot in Hem zijn alle dingen: aan Hem is de heerlijkheid tot in de aeonen! Amen! Lofzang We zouden goed moeten beseffen, dat de woorden, die Paulus hier schrijft, onderdeel zijn van een lofzang op God (11:33-36). Deze lofprijzing is de afsluiting van de eerste 11 hoofdstukken van de Romeinen-brief, wat men ook wel het leerstellige deel van de brief noemt. Maar het is met name een reactie op het direct voorafgaande waarin Paulus spreekt over het ongeloof van Israël. Door hun misstap ging redding naar de natiën (11:11). Juist deze verwerping van Israël, gebruikt God tot de verzoening van de wereld (11:15)! En ook Israël zal niet ongelovig blijven, maar herleven en via hen zullen de volkeren gezegend worden (11:15). Het is God die deze ongehoorzaamheid bewerkt, om Zijn geweldige plan met heel Zijn schepping uit te werken. 32 Want God sluit allen samen op in ongezeglijkheid, om Zich over allen te ontfermen. Van dood naar leven! Eerst waren de natiën ongehoorzaam of ongezeglijk, nu is Israël dat. Maar het is Gods doel om zich over allen te ontfermen. En dat is zo onvoorstelbaar mooi, dat Paulus uitbarst in een lofzang. God 31

gaat een weg met Israël, die een doodlopende weg lijkt te zijn. Israël is terzijde gesteld en hun positie nu wordt bijvoorbeeld geïllustreerd als een dal met doodsbeenderen (Ez.37:1) en zij zijn in het graf (Ez.37:12). Maar Israël zal herleven (Ez.37:14). En juist in deze tussentijd dat Israël in het graf is, maakt God via de apostel Paulus bekend dat de dood teniet gedaan zal worden en onvergankelijk leven het deel zal worden van elk schepsel (1Kor.15:22,26; 2 Tim.1:10). Gods plan is zo geweldig groots, dat kan geen mens bedenken! Romeinen 11 33 O, diepte van rijkdom en van wijsheid en van kennis van God! Hoe onnavorsbaar zijn Zijn oordelen en onnaspeurlijk Zijn wegen! 34 Want: wie kende het denken van de Heer? Of: wie werd Zijn adviseur? 35 Of: wie geeft eerst aan Hem, en het zal aan hem terugbetaald worden? 36 Want vanuit Hem en door Hem en tot in Hem zijn alle dingen: aan Hem is de heerlijkheid tot in de aeonen! Amen! Soeverein De wegen die God met mensen gaat, zoals Farao (Rom.9:17) of met volken, zoals Israël (Rom.11:1), zijn onnavolgbaar en ondoorgrondelijk. Niemand kent Zijn denken en Hij heeft daarin niemand nodig, zodat Hij iemand iets verschuldigd zou zijn. Hij is God, almachtig en autonoom in al Zijn handelen. En juist dat is de garantie voor de goede afloop. Aan Hem de heerlijkheid! Alles is vanuit Hem: Hij is de Schepper en Oorsprong van alles. Alles is door Hem: alle dingen bestaan door Hem. En alles is tot in Hem: alles heeft zijn doel en bestemming in Hem. 32 De wegen die Hij daar in gaat, zijn Zijn wegen en die kunnen wij vaak niet bevatten. Maar alles zal tot Zijn eer blijken te zijn: aan Hem is de heerlijkheid tot in de aeonen! Eén God: Schepper van alles Dat God de Schepper is van alles, zal geen christen kunnen ontkennen. “In den beginne” was daar ooit immers alleen God en alle dingen zijn uit Zijn spreken voortgekomen (Genesis 1; Joh.1:13; Ps.33:9). Maar de consequenties van het feit dat God de Schepper is van alles, kan men over het algemeen niet aanvaarden. Alles is uit God, want Hij is de Schepper, maar alles heeft ook zijn bestemming in Hem. Dat betekent dat alles wat er is en alles wat er gebeurt, een plek heeft in Zijn plan en meewerkt aan Zijn bedoeling (Rom.8:28; Ef.1:11): alles! Spreuken 16 4 JAHWEH heeft alles gemaakt voor Zijn doel, ja zelfs de slechte voor de dag van het kwaad. Zijn doel Het Hebreeuwse woord dat hier vertaald is met voor Zijn doel, betekent letterlijk tot antwoord van Hem. Zoals wij ook zeggen: het beantwoordt aan het doel. De slechte wordt in de NBG-vertaling weergegeven met de goddeloze. Het staat bijvoorbeeld tegenover de rechtvaardige (Gen.18:23,25). Ook hen heeft God gemaakt voor Zijn doel. Schepper van kwaad We kennen uit de Schrift nogal wat koningen uit de volkeren, die kwaad hebben aangericht. Maar we lezen ook dat zij bestuurd werden door God (Spr.21:1). Denk aan Farao en Nebukadnezar. En ook Kores was zo’n koning. God liet hem Jeruzalem en de 33

tempel herbouwen (Jes.44:28) en stelde deze heidense koning, die God niet kende, in dienst van Zijn volk Israël (Jes.45:4). God zegt tegen hem: Jesaja 45 5 Ik ben JAHWEH en er is verder geen; uitgezonderd Mij is geen God. Ik gordde jou, hoewel jij Mij niet kende. 6 Opdat zij weten, vanaf de opgang van de zon en waar zij ondergaat, dat er, afgezien van Mij, niemand is. Ik ben JAHWEH en er is verder geen. 7 Formeerder van licht en Schepper van duisternis, Maker van welzijn en Schepper van kwaad, Ik, JAHWEH, doe al deze dingen. Geen doelmisser God verklaart nadrukkelijk en plechtig dat Hij de Schepper is van werkelijk alles! Ook dingen waarvan wij wellicht moeite hebben om die aan God toe te kennen: duisternis en kwaad. Maar ook dat gebruikt Hij tot Zijn bedoeling. God is geen zondaar, die dingen maakt die Zijn doel missen. Want dat is wat zonde letterlijk is: doel missen. Nee, alles werkt mee aan Zijn doel. God is dan ook geen zondaar, omdat Hij het kwaad gemaakt heeft. Hij is God, die in alles werkt naar de bedoeling van Zijn wil (Ef.1:11). Job In het boek Job vinden we hoe satan tot God nadert en tegen God zegt dat Job Hem alleen maar trouw is, omdat hij zoveel heeft en God hem beschermt. God geeft satan dan de ruimte om Job alles af te pakken en in tweede instantie om ook Job zelf aan te tasten, maar zijn leven mocht satan niet nemen. In dit relaas, dat je vindt in Job 1 en 2, komt wel heel duidelijk naar voren dat satan weliswaar macht heeft, maar alleen binnen de speelruimte die God hem geeft. 34 Na de eerste serie rampen, die Job overkomt, is hij al zijn bezittingen kwijt. Alles wat hij heeft, zijn kinderen, zijn huis en zijn vee. Job rouwt, en zegt: Job 1 21 Naakt ben ik uit de buik van mijn moeder uitgegaan, en naakt zal ik daarheen terugkeren. JAHWEH heeft gegeven, JAHWEH heeft genomen, gezegend is de Naam van JAHWEH. 22 In dit alles zondigde Job niet en schreef aan God niets onbetamelijks toe. Job spreekt waarheid Let op het commentaar van de Schrift op Jobs woorden in vers 22. We hadden het Job waarschijnlijk niet kwalijk genomen als hij wat dan ook gezegd zou hebben, maar er staat dat Job aan God niets ongerijmds toeschreef. Wat Job zei over God, was de waarheid. Daarna krijgt satan ook de ruimte om Job zelf aan te tasten. Hij mag hem raken, maar zijn leven (letterlijk: ziel). moet bewaard blijven (2:4-6). Nadat Job nog meer leed is overkomen, zegt zijn vrouw tegen hem dat hij God vaarwel zou moeten zeggen. Jobs antwoord is veelzeggend: Job 2 9 En zijn vrouw zegt tot hem: Houd jij nog steeds vast aan jouw vroomheid? Zeg God vaarwel en sterf! 10 En hij zei tot haar: Je spreekt zoals één van de dwaze vrouwen spreekt. Zouden wij het goede wel van God ontvangen en zouden we het kwade niet ontvangen? In dit alles zondigde Job met zijn lippen niet. Het is helder dat Job ervan uitging dat niet alleen het goede uit God is, maar dat we ook het kwaad van God ontvangen. Om dit te onderstrepen staat er ook hier achter dat Job de waarheid sprak 35

en hij niet zondigde toen hij deze woorden sprak. Ook de profeten getuigen van het feit dat zowel het goede, als het kwade van God komt. Amos 3 6 Wordt de bazuin in een stad geblazen, zonder dat het volk beeft? Is er kwaad in een stad, zonder dat JAHWEH het doet? Klaagliederen 3 38 Komt niet uit de mond van de Allerhoogste voort het kwade en het goede? Goed én kwaad Terug naar het eerdergenoemde Jes.45:7. Daar worden ons twee contrasten voorgehouden: licht en duisternis en welzijn en kwaad. Zoals in de hof van Eden een boom van de kennis van goed én kwaad stond (Gen.2:9). Toen Adam en Eva aten van deze boom, leerden zij niet alleen wat kwaad is, maar ook wat goed is. Daarvoor hadden zij het wel goed, maar konden het goede niet beoordelen of waarderen als goed, omdat zij geen context hadden. Zoals wij niet werkelijk kunnen inschatten wat gezondheid zou zijn als we geen ziekte zouden kennen. En hoe zouden we werkelijke blijdschap kunnen ervaren, als we niet zouden weten wat verdriet en ellende is? Er is een hoofdstuk in Prediker dat ons een hele rij van dit soort contrasten voorhoudt. Prediker 3 1 Voor alles is een vastgestelde tijd en er is een seizoen voor elke gebeurtenis onder de hemelen. 2 Er is een tijd om te baren en er is een tijd om te sterven, er is een tijd om te planten en er is een tijd om het geplante neer te hakken, 3 er is een tijd om te doden en er is een tijd om te genezen, er is een tijd om een bres te slaan en er is een tijd om te bouwen. 36 4 Er is een tijd om te huilen en er is een tijd om plezier te maken. Er is een tijd om te rouwklagen en er is een tijd om te dansen. 5 Er is een tijd om stenen te gooien en er is een tijd om stenen te vergaren. Er is een tijd om te omhelzen en er is een tijd om ver te zijn van omhelzen. 6 Er is een tijd om te zoeken en er is een tijd om te vernietigen. Er is een tijd om te bewaren en er is een tijd om weg te gooien. 7 Er is een tijd om te scheuren en er is een tijd om te naaien. Er is een tijd om te zwijgen en er is een tijd om te spreken. 8 Er is een tijd om lief te hebben en er is een tijd om te haten. Er is een tijd van oorlog en er is een tijd van vrede. 9 Welk voordeel heeft de werker van dat waarvoor hij zwoegt? 10 Ik zie de ervaring die God geeft aan de zonen van de mens, om hen nederig te maken. Contrasten Voor al deze zaken is er dus een vastgestelde tijd, door God vastgesteld. Hij heeft deze contrasten bedacht met een doel: de mens nederig te maken. Een mens zou namelijk leren dat wie hij ook is en wat voor positie hij ook heeft, hij ook met tegenslag te maken krijgt. Dat lijkt sommige mensen veel meer te overkomen dan anderen, maar uiteindelijk zijn we allemaal stervelingen en ondergaan we hetzelfde lot: we gaan dood. De dood En ook de dood is door God bedacht en heeft een plek in Zijn plan. Het is een vijand van de mens (1 Kor.15:26), maar is ook niet juist het kennen van de dood, datgene wat onze hoop versterkt? God gaat de dood teniet doen (1 Kor.15:26; 2 Tim.1:10) en wij zullen in de opstanding een nieuw en verheerlijkt lichaam ontvangen. Voor zover we daar enig besef van hebben, komt dat, omdat we dagelijks geconfronteerd worden met de dood en met onze 37

sterfelijkheid. We weten voornamelijk wat onvergankelijk leven is, omdat we weten wat het niet is: sterfelijk. We sterven niet meer. Aan Hem de heerlijkheid! Door tegenstellingen en contrasten leert een mens. God gebruikt de tegenstander en het kwaad, maar Hij is de oorsprong van alles en heeft ook met het kwaad een bedoeling. Wanneer wij dat beseffen, zien we dat de levenslessen die we leren en waardoor we opgroeien, van Hem zijn. We geven Hem dan de eer die Hem toekomt en verheerlijken en danken Hem als God (Rom.1:21), de Plaatser van alle dingen. Alles is tot Zijn heerlijkheid! Romeinen 11 36 Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen: aan Hem is de heerlijkheid tot in de aeonen! Amen! Eén God: wie heeft satan gemaakt? Als God de Schepper is van alles, alles beschikt en alles uit Hem, door Hem en tot Hem is, wie heeft dan satan geschapen? Daarop is slechts één antwoord mogelijk: God. In het christendom probeert men dit antwoord te ontwijken. Men stelt daar dat satan een engel was, die eerst goed was en dat het toen naar zijn hoofd is gestegen en hij net als God wilde zijn. God heeft hem toen uit die positie ontslagen en zo werd deze gevallen engel satan. Theologie Dit is een vondst van theologen en vind je in de Schrift niet terug. Men legt het in gedeeltes als Ezechiël 28 en Jesaja 14, die respectievelijk over de koning van Tyrus en over de koning van Babel gaan en niet over satan. Maar stelt u zich voor dat we meegaan in de bewering dat satan een gevallen engel is. Dan is het 38 nog steeds zo dat God hem geschapen heeft. Sterker nog, God heeft dan een engel geschapen, die goed was, maar toch de mogelijkheid had om zich tegen God te keren. En had God dit dan wél voorzien, of niet? Als Hij werkelijk God is, wist Hij het van tevoren en heeft Hij het ook zo bedoeld. God werkt immers in alles naar de bedoeling van Zijn wil (Ef.1:11). Ook bij dit, door mensen verzonnen, narratief is het zo dat, als je blijft doorvragen over de oorsprong van satan, je hoe dan ook altijd bij God zal uitkomen. Tegenstander God heeft satan geschapen en Hij heeft hem geschapen als tegenstander, want dat is wat satan betekent. Net als de contrasten, zoals licht en duisternis, goed en kwaad, waarvan we eerder zagen dat God die gemaakt heeft. Een andere naam voor satan is duivel, dat komt van het Griekse woord diabolos, letterlijk: de-doorheen-werper. Hij gooit de dingen door elkaar, met als doel te verwarren. Zo is hij niet geworden, hij is met dat doel gemaakt en is zo vanaf het begin. Johannes 8 44 Jullie zijn uit de duivel als vader, en jullie willen de begeerten van jullie vader doen. Hij was een mensenmoordenaar vanaf het begin. En hij staat niet in de waarheid, want er is in hem geen waarheid. Wanneer hij de leugen spreekt, spreekt hij vanuit de eigen dingen, want hij is een leugenaar, en de vader ervan. Vanaf het begin Hij voert zijn taak uit vanaf het begin, staat hier en hij staat niet in de waarheid en heeft daar ook nooit in gestaan. Satan was niet eerst ‘een goede engel’, die vervolgens, door zonde en opstand, een tegenstander werd. 39

1 Johannes 3 8 … maar degene, die de zonde doet, die is uit de duivel, want de duivel zondigt vanaf het begin ... De duivel zondigt vanaf het begin, want hij is zo gemaakt: als tegenstander en doorheen-werper. Hij is geen gevallen engel, God kent niet zoiets als ‘onvoorziene omstandigheden’. God wist wat Hij deed toen Hij satan maakte. Jesaja 54 16 … Ik ben het ook, die de verderver geschapen heb om te vernielen. Job 26 13 Door Zijn Geest heeft Hij de hemelen versierd; Zijn hand heeft de langwemelende slang geschapen. [SV] Noodzakelijk kwaad Letterlijk staat er dat God barensweeën had bij het voortbrengen van de slang. God wist wat deze tegenstander zou aanrichten en toch heeft Hij bepaald dat het zo moest zijn. Natuurlijk wist God van tevoren hoe het zou gaan. Hij is God, Degene die vanaf het begin de afloop verkondigt (Jes.46:10). De creatie van satan was geen ongeval, maar een noodzakelijk kwaad. Zoals God bij de zogenoemde ‘zondeval’, ook wist dat de mens van de vrucht van de boom van kennis van goed en kwaad zou eten. En daar lezen we dat de slang, die Eva verleidde, door God is gemaakt. Genesis 3 1 En de slang was de sluwste van elk dier van het veld dat JAHWEH God gemaakt had. 40 God een zondaar? God is de Schepper van alles. Natuurlijk is Hij ook de Schepper van satan. Dat kan eigenlijk niemand ontkennen. Ook al geloof je de mythe dat satan eerst een goede engel was, die zondigde en daardoor een gevallen engel werd, dan geloof je óók dat God hem geschapen heeft. En God zou hem dan ook nog eens zo gemaakt hebben dat satan kon zondigen. De god van deze aeon Wist God toen Hij satan schiep wat Hij deed? Zo ja, dan heeft Hij het bewust gedaan en past het in Zijn plan. Zo niet, dan heeft God een misser gemaakt. Als je dat laatste gelooft, heb je God naar beneden getrokken tot het niveau van een mens, een zondaar (=doelmisser). Satan is een machthebber en wordt zelfs de god van deze aeon genoemd (2 Kor.4:4), een ‘god’ met 'een kleine ‘g’ dus. Hij krijgt de macht die God hem geeft, want er is één GOD, die alles bepaalt. Als Paulus de Korinthiërs schrijft over het eten van afgodenoffers, zegt hij tamelijk laconiek: 1 Korinthe 8 4 … wij weten, dat een afgod niets is in de wereld, en dat er geen andere God is, dan Eén. Absoluut en relatief Ook hier wijst Paulus op de Ene God. Relatief zijn er in de wereld allerlei ‘goden’ en ‘heren’, in de zin van mensen of geestelijke wezens die macht hebben over elkaar of over anderen. Maar dat is relatief, want in de absolute zin is er één God, die alles beschikt en bepaalt. Niets gaat er dan ook buiten Hem om. Satan mag dan in onze ogen wellicht een grote macht zijn, zijn macht is zeer 41

betrekkelijk en gaat niet verder dan de ruimte die God hem geeft. Ook zijn einde als satan is al bekend (Opb.20:2,7,10). Tegenstanders God creëert tegenstanders die een rol spelen in Zijn plan. Zo deed Hij ooit Farao opstaan (>tegenstaan) tegen Zichzelf en Zijn volk. Paulus haalt Ex.9:16 aan, waar God zegt tot Farao: hiertoe heb Ik jou doen opstaan, zodat Ik in jou Mijn macht zal betonen, en zodat Mijn Naam op de gehele aarde verkondigd zal worden (Rom.9:17). God wilde Zijn macht betonen en nam, om die macht te betonen, de machtigste man op aarde en versloeg hem. 1 Korinthe 8 6 … maar voor ons is er één God, de Vader, uit Wie alle dingen zijn en tot Wie wij zijn, en één Heer, Jezus Christus, door Wie alle dingen zijn, en wij door Hem. Er is één God, Schepper van alles. Alles is dus in goede handen, ook het kwaad! Opmerking: ik heb altijd moeite om over satan te schrijven. De Schrift gaat immers over God en Zijn Zoon Christus Jezus en in Hem verheugen wij ons. De tegenstander is door God geschapen als decor, om tegen de duistere achtergrond van zonde, leugen en dood, het licht van het evangelie te laten stralen. De Schrift is niet erg uitgebreid in het beschrijven van wie satan is en wat zijn werken zijn. Toch zegt Paulus dat satans gedachten ons niet onbekend zijn (2 Kor.2:11). Hij is de tegenstander, de doorheen-werper en de vader van de leugen. Om dat te herkennen, hoef je je maar op één ding te richten: de waarheid, en Gods woord is de waarheid (Joh.17:17). 42 In een andere brochure4 ben ik op het onderwerp De duivel/satan wel eens dieper ingegaan. Aeon of eeuwigheid? Bij het behandelen van het onderwerp wat het evangelie is, kan één onderwerp niet onbesproken blijven en dat is het begrip aeon in de Schrift. Sommige lezers zullen het woord aeon niet kennen, maar dat komt omdat de betekenis daarvan in de loop van de tijd is vergeten of weggestopt. In de betere woordenboeken en encyclopedieën kom je het nog tegen5. De sleutel voor het begrijpen van Gods plan In de Griekse grondtekst van het nieuwe testament van de bijbel, wordt 193 keer het woord aion (G165), of het bijvoeglijk naamwoord hiervan aionion (G166), gebruikt. Een aion is een tijdperk, en zo wordt het dan ook soms vertaald in de gangbare vertalingen, zoals de Statenvertaling en de NBG-vertaling. Zie bijvoorbeeld in Matth.12:32, Luk.20:35 en Hebr.6:5, waar het begrip wordt vertaald met eeuw. Een eeuw, niet in de zin van een tijdvak van honderd jaar, maar in de bredere betekenis van het woord: een (lange) begrensde tijdruimte. Eeuw, eeuwigheid of wereld? Maar vaak wordt het woord in de gangbare bijbelvertalingen vertaald met eeuwigheid en dat is een volstrekt tegenovergesteld begrip! Een eeuw is een tijdsperiode met een begin en einde, het begrip eeuwigheid wordt geduid als zonder begin en zonder einde. __________________________________ 4 Zie: https://evangelieomniet.nl/met-publicaties-van/gezondewoorden 5 Zie: https://www.encyclo.nl/begrip/aeon 43

Ook worden er nog andere vertaalwoorden voor het woord aion gekozen, zoals wereld (Matth.24:3; 28:20) en loop (zie Ef.2:2 NBGvertaling). Het gevolg is dat degene die nietsvermoedend een bijbelvertaling leest, opgezadeld wordt met de willekeur en interpretatie van de vertalers, want welk begrip er achter deze vertaalwoorden als: eeuwigheid, wereld, loop, enz. schuilgaat, ziet niemand meer. Woorden hebben een bedoeling Degene die ervan uitgaat dat het woord van God levend en krachtig is (Hebr.4:12) zoals Hij het ons doorgeeft, en die verder wil zoeken dan wat het mensenwerk van de vertalers ons wil doen geloven, zoekt onder de oppervlakte. Dan weet je dat God met elk woord en met elke uitdrukking in de Schrift een bedoeling heeft. Gods woord is volmaakt, gezuiverd en daarom is het belangrijk om zo dicht mogelijk bij dát woord te komen. Psalm 12 6 De woorden van JAHWEH zijn zuivere woorden, zilver gelouterd in een aarden smeltoven, zevenvoudig gelouterd. Gods woord is zuiver en gelouterd. Vertalingen zijn dat niet. Men heeft hetzelfde Griekse woord aion telkens weergegeven met andere vertaalwoorden, die zelfs tegenovergestelde betekenissen hebben. De weergave van het begrip aion in bijbelvertalingen is onzuiver. De bijbel leert dat God een voornemen (dat is: een plan) heeft met deze aionen en dat Hij Degene is, die de aionen gemaakt heeft: Efeze 3 11 … in overeenstemming met het voornemen van de aeonen, dat Hij uitvoert in Christus Jezus, onze Heer. 44 Hebreeën 1 2 … door Wie ook Hij de aeonen maakt. Vertalingen tegen het licht gehouden Hieronder een aantal voorbeelden van het gebruik van het woord aion in onze bijbelvertalingen, met in cursieve letters erachter hoe het in de grondtekst staat. De teksten zijn overgenomen uit de Statenvertaling: Mattheüs 12 32 … maar zo wie tegen den Heiligen Geest zal gesproken hebben, het zal hem niet vergeven worden, noch in deze eeuw, noch in de toekomende (noch in deze aeon, noch in de toekomende). Mattheüs 13 22 … en de zorgvuldigheid dezer wereld (van deze aeon) … (…) 39 … en de oogst is de voleinding der wereld (voleinding van de aeon) … 40 … alzo zal het ook zijn in de voleinding dezer wereld (voleinding van deze aeon) … Maar in hetzelfde hoofdstuk: 49 Alzo zal het in de voleinding der eeuwen wezen … (voleinding van de aeon) Het woord dat in Mattheüs 13 in de verzen 22, 39 en 40 vertaald is met wereld, is een paar verzen verder opeens vertaald met eeuwen. Een heel ander woord en ook nog eens in het meervoud, terwijl er geen meervoud staat, maar een enkelvoud. Lukas 1 70 Gelijk Hij gesproken heeft door den mond Zijner heilige profeten, die van het begin der wereld geweest zijn (begin van de aeon). 45

1 Korinthe 10 11 … op dewelke de einden der eeuwen gekomen zijn (einden van de aeonen). Aeonen hebben dus een begin en een einde, volgens deze Schriftplaatsen. Hier kon men dan natuurlijk ook niet vertalen met werelden of eeuwigheden. Van beiden bestaat geen meervoud en een eeuwigheid kent géén begin en einde. Openbaring 1 6 … Hem, zeg ik, zij de heerlijkheid en de kracht in alle eeuwigheid. Amen. (tot in de aeonen van de aeonen) Let op hoe hier van twee keer het woord aeonen, één keer het woord eeuwigheid wordt gemaakt, van twee keer meervoud wordt één keer enkelvoud gemaakt en het woord alle staat niet in de grondtekst en is toegevoegd. Deze uitdrukking tot in de aeonen van de aeonen is een belangrijk begrip in het boek Openbaring en komt maar liefst 14 keer voor. De aeonen van de aeonen zijn de meest belangrijke, de meest heerlijke aeonen (tijdperken) die nog moeten komen. Maak van deze tijdperken in alle eeuwigheid en er ontstaat een hopeloze situatie voor het merendeel van Gods schepping. Openbaring 20 10 … en zij zullen gepijnigd worden dag en nacht in alle eeuwigheid (tot in de aeonen van de aeonen). Een aeon heeft te maken met tijd en niet met tijdloosheid. Titus 1 2 … in de hoop van aeonisch leven, dat God, die niet liegt, belooft, vóór aeonische tijden. 46 Het begrip aeonische tijden bewijst dat het begrip spreekt over tijd en niet staat tegenover tijd. We vinden hetzelfde begrip aeonische tijden tevens in Rom.16:25 en 2 Tim.1:9. Dat laatste is in verband met Tit.1:2 interessant, omdat in beide verzen wordt gesproken over vóór aeonische tijden. Dat betekent dat er een tijd was vóórdat de aeonen aanvingen. Zoals we ook zagen dat de aeonen een einde en voleinding hebben. Overigens blijkt dit eveneens uit het meervoud in aeonische tijd-en. Tijden hebben een einde en volgen elkaar op. De aeonen zijn tijdperken die ooit begonnen zijn en eens weer zullen ophouden. Het bijvoeglijk naamwoord zon – zonnig water – waterig hoek – hoekig geel – gelig eeuw – eeuw-ig Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over het zelfstandig naamwoord. Zonnig zegt iets over zon, waterig over water, enz. Als we het woord aeon vertalen met eeuw, in de zin van een tijdperk, zouden we moeten weten wat het bijvoeglijke naamwoord eeuw-ig betekent. Het zegt iets over de eeuw, het tijdperk. Betrekking hebbend op de eeuw. Maar omdat het zo’n ‘vervuild’ begrip is, gebruik ik liever het woord aeon of aeonisch. Dat begrip moet vaak uitgelegd worden, maar heeft in ieder geval niet de bijklank van eindeloosheid, die het begrip eeuwig in de loop van de tijd gekregen heeft. Door elkaar gegooid Wie gooit de dingen zo door elkaar? We zagen eerder al dat duivel de vertaling is van het Griekse diabolos. Dat betekent 47

letterlijk doorheen-werper. Hij gooit alles door elkaar en dat is hem met het begrip aion ook erg goed gelukt. Zijn Hebreeuwse aanduiding is satan. Satan is de god van deze aeon volgens 2 Korinthe 4:4. Ook daar wordt het woord aeon gebruikt. Nu opeens vertaald met eeuw, want men kan hem natuurlijk niet duiden als god van de eeuwigheid. Als men eerlijk en consequent had vertaald, had men het echter wel zo weergegeven. Er staat dus nogal wat op het spel met de vertaling van dit begrip. Ik durf te zeggen dat het juist verstaan van dit begrip de sleutel is tot het begrijpen van de hele Schrift en van Gods plan met Zijn schepping. Redder van alle mensen! Paulus verklaart op een aantal plaatsen in zijn brieven wat zijn missie was als apostel. Juist ook in die Schriftplaatsen worden we gewezen op het geweldige evangelie dat Paulus onder de natiën bekendmaakte en waartoe Christus hem had afgevaardigd. Het was namelijk zijn missie om juist dit evangelie te verkondigen wat aan hem was toevertrouwd. Hij noemt het dan ook mijn evangelie (Rom.2:6, 16:25; 2 Tim.2:8). Alle mensen In het evangelie dat aan Paulus was toevertrouwd (Gal.2:7; 1 Tim.1:11) wordt geopenbaard dat God alle mensen op het oog heeft en met alle mensen tot Zijn doel komt. Daarom kunnen we het goede voor ogen hebben van alle mensen (Rom.12:17), voor zover het van ons afhangt, vrede hebben met alle mensen (Rom.12:18) en zachtmoedigheid betonen aan alle mensen (Tit.3:2). In 1 Timotheüs 2 moedigt Paulus aan om te bidden en 48 danken voor alle mensen, met name die in een hoge positie, zoals koningen en overheden (1 Tim.1:1-2). 1 Timotheüs 2 3 Want dit is ideaal en welkom voor het oog van God, onze Redder, 4 die wil, dat alle mensen gered worden en tot besef van de waarheid komen. God doet wat Hij verlangt Wij kunnen bidden en danken voor alle mensen, omdat God de Plaatser en Beschikker is van alles. Ook van overheden (Rom.13:1). En God wil dat alle mensen gered worden, wat hun positie ook is, en dat zij tot besef van die waarheid komen: dat God een Redder is en dat Hij alle mensen op het oog heeft. Nu zullen er ‘christenen’ zijn die zeggen: “Ja, dat wil God wel, maar dat gaat niet gebeuren, want …”. Wat er precies na ‘want’ gezegd wordt, doet er dan niet toe. Maar deze ‘christenen’ geven er blijk van, dat ook voor hen de ene God een onbekende God is, net als destijds de Atheners in Hand.17:5-34. Er is één God en die ene God kan en zál doen wat Hij wil. Jesaja 46 10 Ik, die vanaf het begin de afloop verkondig en vanouds wat nog niet geschied is; zeggende: Mijn raadsbesluit zal volbracht worden en Ik zal al Mijn verlangen doen. Eén God Alles wat God verlangt, zal Hij doen! Als God wil dat alle mensen worden gered, dan worden alle mensen gered. Want er is één God! 1 Timotheüs 2 5 Want er is één God en één middelaar tussen God en mensen, de mens Christus Jezus, 49

6 die Zichzelf geeft tot een losprijs voor allen; het getuigenis in eigen bestemde tijden. 7 Ik werd daartoe geplaatst als een heraut en een apostel (ik zeg de waarheid, ik lieg niet) een leraar van de natiën in geloof en waarheid. Losprijs voor allen De ene God gaat doen wat Hij verlangt en Hij heeft, om Zijn doel te bereiken, alles in handen van Zijn Zoon gegeven (Joh.3:35). Christus Jezus gaf Zichzelf als losprijs voor allen. Allen zijn door Hem gekocht en betaald. Dat is nog niet bij allen bekend en daarom staat er ook achter: het getuigenis in eigen bestemde tijden. Smaad Paulus werd apostel (>afgevaardigde) om deze boodschap te herauten en de natiën van dit geweldige evangelie op de hoogte te brengen. En hoe geweldig dit bericht ook is, het stuit altijd op weerstand. Het is een boodschap die niets vraagt van de mens en dat ligt niet lekker, vooral niet in de religieuze wereld. Paulus kon daar over meepraten. 1 Timotheüs 4 9 Betrouwbaar is het woord en alle verwelkoming waardig, 10 want hiervoor zwoegen wij en worden wij gesmaad … Een betrouwbaar woord Het evangelie dat Paulus onderwees, was alle verwelkoming waardig. Maar toch was het zwoegen (>hard werken) voor hem om het onder de mensen te verkondigen. Hij werd erom gesmaad. Sommige handschriften geven in plaats van gesmaad weer dat het een strijd was voor hem en dat lezen we ook elders in zijn brieven. En toch weerhield dat Paulus er niet van om deze boodschap bekend te maken. Want het woord dat hij doorgaf, was betrouwbaar. 50 Paulus gaf een bericht door dat hij rechtstreeks van Christus Jezus ontvangen had. En of men het er nu mee eens is of niet, of men het gelooft of niet, God zal Zijn woord waarmaken. 10 … dat wij onze hoop gevestigd hebben op de levende God, die de Redder is van alle mensen, vooral van gelovigen. De levende God Het betrouwbare woord dat alle verwelkoming waard is, is betrouwbaar omdat het woord van God Zélf is en daar had Paulus zijn verwachting (>hoop) op gevestigd. Dat woord is, dat God de Redder is van alle mensen. God gaat (uiteindelijk) alle mensen redden, daarvan is niemand uitgezonderd. Er staat ook dat Paulus zegt dat hij zijn hoop had gevestigd op de levende God en dat verklaart meteen waar God alle mensen van redt. Is immers het grootste probleem van de mens niet zijn vergankelijkheid? Wij sterven en gaan dood en daar redt God ons van. Dat doet Hij met alle mensen. God gaat alle mensen levend maken en onvergankelijk leven geven (1 Kor.15:22). Daarover later meer. Vertalingen Veel vertalingen verdraaien de tekst in 1 Timotheüs 4:10. De NBGvertaling maakt hier bijvoorbeeld van: die een Heiland is voor alle mensen, alsof het om een aanbod zou gaan. Maar er staat een 2e naamval en dat drukt een bezitsrelatie uit: de levende God is Redder van alle mensen. Ook de Telosvertaling moffelt de betekenis weg door te vertalen met: Onderhouder van alle mensen. In een voetnoot zegt de vertaler nog wel: elders vertaald met ‘Heiland’. De Nieuwe Wereldvertaling is misleidend: die een Redder is van alle soorten van mensen. 51

De Statenvertaling geeft het juist weer: die een Behouder is aller mensen en ook de Herziene Statenvertaling geeft een correcte weergave: die een Behouder is van alle mensen. Redder van de wereld In Johannes 4 heeft Jezus een ontmoeting met een Samaritaanse vrouw bij een waterput. Zij herkent Hem als de Messias en gaat aan haar stadsgenoten vertellen dat zij een ontmoeting heeft gehad met de Christus (:29). De mensen gaan uit naar de waterput om Jezus te ontmoeten en luisteren naar wat Hij te zeggen heeft en ook zij geloven. Johannes 4 42 … en zij zeiden tegen de vrouw: Wij geloven niet meer om wat jij spreekt, want wij hebben Hem Zelf gehoord, en wij weten, dat Hij waarlijk de Redder van de wereld is, de Christus. Dit is een schitterend plaatje van onze tijd. De Heer is buiten het land Israël, en bevindt Zich onder de natiën (Kol.1:27). Daar wordt Hij (h)erkend als de Redder van de wereld! Fundamenteel De boodschap dat God de Redder is van alle mensen, is fundamenteel. God is de Redder van alle mensen en Hij is de Redder van de wereld. Het is geen aanbod, waarin de mens door zijn keuze de laatste hand heeft. Alles is Gods werk en de inbreng van de mens in zijn redding is nul. En dat is geen vrijblijvende boodschap, in de zin van: daar kun je anders over denken, de één vindt dit, de ander dat en dat is allemaal prima. Nee, Paulus zegt: 1 Timotheüs 4 11 Geef opdracht en onderwijs dit! 52 … vooral van gelovigen (1) Als Paulus in 1 Tim.4:11 zegt: “Beveel en leer dit!”, verwijst hij naar het voorgaande waarin hij zegt dat de levende God de Redder is van alle mensen. Maar dat is niet het enige, want hij voegt er aan toe: vooral van gelovigen. Ook dat aspect van Gods redding zou onderwezen worden. Malista God is de Redder van alle mensen. Niet iedereen gelooft dat nog, maar er zijn er die dit wel geloven. Zij hebben een bijzondere positie en mogen Hem nu al kennen. Vandaar dat Paulus toevoegt: vooral van gelovigen6. Het Griekse woord malista (G3122), dat vertaald is met vooral, wordt in de verschillende vertalingen weergegeven met: het meest, allermeest, inzonderheid, in het bijzonder, speciaal, enz. Allemaal woorden met een overeenkomende betekenis. De weergave met vooral is een mooie, omdat, als we deze heel letterlijk nemen, het precies zegt wat het betekent: voor-al. God is de Redder van alle mensen, maar vóórallen is er een bijzondere groep, die Hem nu al mag kennen. 1 Timotheüs 4 10 … dat wij onze hoop gevestigd hebben op de levende God, die de Redder is van alle mensen, vooral van gelovigen. Niet buitensluitend, maar insluitend Als ik dit vers citeer heb ik regelmatig als ‘tegenargument’ gekregen dat er weliswaar staat dat God de Redder is van alle mensen, maar dat erachter staat: vooral van gelovigen. Men leest dit dan alsof het vooral van gelovigen een beperking inhoudt en er zou staan dat God alleen gelovigen redt. Eigenlijk leest men: exclusief ongelovigen, alsof het gebruik van het woord vooral (>malista) een groep buitensluit. Maar het is juist een begrip dat 53

insluitend is. Er wordt gesproken over een grote groep: alle mensen. Maar binnen die groep is er een deel dat een speciale positie heeft. Een paar voorbeelden uit de Schrift waar het woord malista ook wordt gebruikt: Galaten 6 10 Laten wij dus, als wij de gelegenheid hebben, goed doen aan allen, maar vooral voor de huisgenoten van het geloof. Filippenzen 4 22 Alle heiligen groeten jullie, maar vooral degenen, die van het woonhuis van de keizer zijn. 1 Timotheüs 5 8 Maar indien iemand voor zijn eigen mensen, en vooral voor zijn huisgenoten, niet zorgt, dan heeft hij het geloof geloochend en is hij erger dan een ongelovige. 2 Timotheüs 4 13 Als jij komt, breng dan de omslag mee, die ik in Troas bij Karpus achterliet, en ook de boekrollen, vooral de perkamenten. Deel van het geheel In al deze verzen is er sprake van een geheel: allen, alle heiligen, zijn eigen mensen en boekrollen. Maar binnen het geheel wordt een speciale groep aangewezen, die een bijzondere positie heeft. Malista benadrukt een bijzondere positie van een deel van het geheel, maar doet niets af aan wat aan de hele groep wordt toegekend. Integendeel, het onderstreept die juist. God is de Redder van alle mensen en er is een groep gelovigen die nu al hun vertrouwen daarop gesteld heeft. Deze mensen zijn nu al gered en hebben een bevoorrechte positie. 54 … vooral van gelovigen (2) God is de Redder van alle mensen, zegt Paulus in 1 Tim.4:10. Hij heeft alle mensen op het oog en zal met alle mensen tot Zijn doel komen. Verzoening, rechtvaardiging en levendmaking voor allen! Maar er is een bijzondere groep, die nu al deel heeft aan die redding en daarom zegt Paulus erachteraan: vooral van gelovigen. Geheim Maar wat betekent dit? Wat is die speciale positie van gelovigen in onze tijd? Daar zou een heel uitgebreid antwoord op gegeven kunnen worden, want hier spreken alle brieven van Paulus over. Paulus noemt dit het geheim(enis), of: de verborgenheid. De gelovigen uit de natiën in deze tijd, hebben de hoogste positie die God geeft. Zij delen namelijk in alles wat God aan Zijn Zoon, Christus Jezus, geeft. Nu nog ‘in geest’ (Ef.3:5-6) en dus verborgen, maar in de toekomst met Hem geopenbaard in heerlijkheid (Kol.3:4). Redding Redding heeft in de Schrift een bredere betekenis dan waarin wij het meestal toepassen. Zo kan een mens gered worden van ziekte (Matth.9:21-22; Marc.10:52), van zonde(n) (Matth.1:21; 1 Tim.1:15), van grote verdrukking (Matth.24:22), voor Zijn hemels Koninkrijk (2 Tim.4:18), voor de komende aeonen (Ef.2:78), enz. Maar altijd heeft het direct of indirect te maken met redden van vergankelijkheid en dood (Marc.5:23; Hebr.5:7; Matth.8:25; Hand.27:20). Nu God is de Redder van alle mensen. Hij gaat alle mensen onvergankelijk leven geven en redden van vergankelijkheid en dood (1 Kor.15:22; 2 Tim.1:10), maar gelovigen hebben die 55

redding nu al ontvangen. Zij zijn samen met Christus opgewekt (Ef.2:7) en hebben dat nieuwe leven nu reeds ontvangen en mogen daarin wandelen (Rom.6:4). Zij die niet geloven, zullen worden levend gemaakt in onvergankelijkheid aan het einde van de aeonen (>tijdperken). Zij zullen geen deel hebben aan het Koninkrijk, niet op aarde (Matth.19:24-25, 24:13) en niet in de hemel (2 Tim.4:18; Kol.1:13). Zij zullen de komende aeonen ‘doorbrengen’ in de dood. Ook daarin zijn gelovigen dus bevoorrecht. Vóórdat allen worden levend gemaakt, delen zij al in het leven van de toekomende aeonen, dat is aeonisch leven. Dat wat meestal met ‘eeuwig leven’ wordt vertaald is het leven van die toekomende aeonen (>eeuwen), zie Luk.18:30. Daarom zegt Paulus in 1 Tim.4:10; vóóral van gelovigen. Voor-hoop Ook op andere plaatsen spreekt Paulus hierover. Zo heeft hij het in Ef.1:12 letterlijk over wij, die een voor-hoop hebben in Christus. In dit gedeelte staat ook wat ons deel en onze taak is in de toekomende tijdperken. Efeze 1 8 In alle wijsheid en verstandigheid 9 maakt Hij aan ons het geheim van Zijn wil bekend, naar Zijn welbehagen, dat Hij Zich voornam in Hem, 10 tot beheer van de volheid van de tijdperken, het al onder één Hoofd samen te brengen in de Christus, zowel wat in de hemelen als wat op de aarde is. 11 In Hem, in wie ook ons lotsdeel werd toebedeeld, naar het voornemen van Hem, die alles inwerkt naar de raad van Zijn wil. 12 opdat wij zouden zijn tot lof van Zijn heerlijkheid, wij, die een vóór-hoop hebben in de Christus. 56 Het geheim van Gods wil Paulus maakt hier het geheim van Gods wil bekend. Totdat Paulus dit openbaarde, was het verborgen gebleven. God gaat ter completering van de tijdperken het (heel)al samenbrengen onder de Christus. Alles in de hemelen en op aarde zal aan Hem onderschikt worden. Dat op zich was geen geheim, want dat vinden we al in de Hebreeuwse bijbel. Maar wat Paulus onthult en wat tot dan toe verborgen was gebleven, is dat de Christus niet alleen Christus Jezus betreft, maar allen die Hem nu toebehoren. Zij zijn de ecclesia, het lichaam van Christus (Ef.1:22-23) en delen in alles wat aan Hem beloofd is (Ef.3:6). Ook dat is dus een voorrecht van degenen die nu al geloven, of zoals Paulus het zegt in Ef.1:12: wij, die een vóór-hoop hebben in de Christus. Als Christus de dood teniet gaat doen (1 Kor.15:26; 2 Tim.1:10) en allen gaat redden, zullen zij die behoren tot het lichaam van Christus in dat werk betrokken zijn. Hem tegemoet Voordat Gods oordelen over deze aarde komen, zullen wij van de aarde weggerukt worden en Hem tegemoet gaan in de lucht. Met het nieuwe lichaam dat wij ontvangen, zullen we vanaf dat moment altijd samen met Hem zijn (1 Thess.4:17). Ook hierbij geldt: … vooral van gelovigen, want de wegrukking is een redding uit de toekomende toorn (1 Thess.1:10, 5:9; Opb.12:5, 12). Wij verwachten onze Redder. Filippenzen 3 20 Want ons burgerschap is in de hemelen, van waaruit wij ook de Redder verwachten, de Heer Jezus Christus, 21 die het lichaam van onze vernedering zal veranderen, gelijkvormig aan het lichaam van Zijn heerlijkheid ... 57

Wegrukking Onze Redder, Christus Jezus, komt om ons vernederd lichaam te veranderen en het gelijkvormig te maken aan Zijn verheerlijkt (opstandings)lichaam! Dat is het moment van de wegrukking waarnaar wij uitzien. Wij zullen als eerstelingen worden levend gemaakt, zoals de eerstelingen van de oogst ook altijd een aparte positie hebben: … vooral van gelovigen. Daarna zal de volledige oogst volgen en zal er niemand ontbreken, want God is de Redder van alle mensen! 2 Thessalonicenzen 2 13 Maar wij zijn verschuldigd God altijd voor jullie te danken, door de Heer geliefde broeders, dat God jullie als eerstelingen heeft verkozen tot redding, in heiliging van geest en in geloof van waarheid. Allen gerechtvaardigd (1) De Romeinen-brief is de eerste brief in ons ‘nieuwe testament’. Het is een fundamentele uiteenzetting van het evangelie van God (1:1). Letterlijk fundamenteel, omdat het de basis vormt voor al het verdere onderwijs van de apostel Paulus. Meteen in het begin zet Paulus in een paar zinnen neer wat dat goede bericht is dat hij bekendmaakt. Door de tussenzinnen weg te laten, zien we wat de essentie is van het evangelie. Romeinen 1 1 Paulus, een slaaf van Christus Jezus, een geroepen afgevaardigde, afgezonderd tot het evangelie van God, ... 3 aangaande Zijn Zoon ... Aangaande Zijn Zoon Het evangelie van God betreft Zijn Zoon! Dat is goed om te beseffen voordat je de Romeinen-brief (en alle andere brieven) leest. Het evangelie gaat niet over ons, ook niet in de 58 tussenzinnen, die ik hierboven heb weggelaten. Het evangelie van God gaat over Zijn Zoon. Natuurlijk worden wij daar in betrokken, maar wij zijn daarin zogezegd ‘lijdend voorwerp’ en passief. Er is niets van onszelf wat bijdraagt aan onze redding, rechtvaardiging, enz. De mensheid Eerst schetst Paulus in de Romeinen-brief de positie van de mensheid als geheel in 1:18-3:20. De mensheid is onder de toorn van God (1:18) en onder Gods oordeel (2:1). Dit geldt niet alleen de natiën, maar ook de Joden (2:12-2:24). Romeinen 3 4 ... God is waarheidsgetrouw en ieder mens een leugenaar, zoals er geschreven staat: Zodat u gerechtvaardigd zal worden in uw woorden; en: u zal overwinnen wanneer u geoordeeld wordt. ... 9 Wat dan? Zijn wij bevoorrecht? Volstrekt niet! Want wij beschuldigen tevoren zowel Joden als Grieken, dat zij allen onder de zonde zijn, 10 zoals er geschreven staat: Niemand is rechtvaardig, zelfs niet één. 11 Er is niemand die verstandig is. Er is niemand die God zoekt. 12 Allen zijn zij afgeweken, tezamen werden zij onbruikbaar. Er is niemand, die doet wat goed is, zelfs niet één. 13 Hun keel is een geopend graf, met hun tong plegen zij bedrog, addergif is onder hun lippen. 14 Hun mond is boordevol verwensing en bitterheid. 15 Hun voeten zijn scherp om bloed te vergieten. 16 Vernieling en ellende zijn op hun wegen, 17 en de weg van vrede kennen zij niet. 18 Er is geen vrees voor God voor hun ogen. 59

Zwart-wit Zonder enige nuance wordt hier de positie van de mensheid als geheel geschilderd. Gelukkig is een mens in de praktijk nog wel in staat om goede en rechtvaardige dingen te doen. Gods licht is zo sterk dat zelfs in deze boze aeon, waar de god van deze aeon het denken verduistert (2 Kor.4:4), Zijn licht nog schijnt. Maar daar gaat het hier niet over. In de absolute zin is er niemand goed en niemand rechtvaardig. De mens komt tekort. Paulus stelt het zwart-wit om het contrast neer te zetten. Zo tekent hij de gitzwarte achtergrond, waartegen hij het evangelie laat schitteren. De grote ommekeer vindt plaats in Romeinen 3: 21 Nú echter, los van wet, is rechtvaardigheid van God openbaar gemaakt, waarvan de wet en de profeten getuigen, 22 rechtvaardigheid van God echter, door het geloof van Jezus Christus, tot in allen die geloven, want er is geen onderscheid. Maar nú! Nú echter! Tegenover de donkere achtergrond van de positie van de mensheid, ook van degenen onder de wet, openbaart God Zijn rechtvaardigheid. Dat doet Hij los van wet (>werken van de mens), maar toch geeft de wet daar al wel getuigenis van. Gods rechtvaardigheid is dat Hij recht doet aan Zijn beloften en aan Zijn woord. God vervult wat Hij eerder heeft beloofd, onafhankelijk van de (wan)daden van de mens. Het geloof van Jezus Christus Deze rechtvaardigheid van God, is door het geloof van Jezus Christus. Verreweg de meeste vertalingen geven hier weer met “geloof in Jezus Christus”, maar dan zou een deel van onze rechtvaardiging toch in onszelf gevonden worden, of door onszelf bewerkt zijn. Het is het geloof van Jezus Christus. God doet recht aan Zijn beloften en Jezus Christus heeft Zichzelf daaraan 60 toevertrouwd. Hij heeft Zich overgegeven en is gehoorzaam geworden tot de dood (Fil.2:9). God zou Hem opwekken en via Hem aan de wereld het leven geven. Dat geloofde Hij en daarom ging Hij die weg. Tot in allen die geloven Door het geloof van Jezus Christus komt het tot in allen die geloven. Treffend is het voorzetsel dat Paulus hier gebruikt: tot in. Dat betekent dat het binnenkomt bij allen die geloven. Het evangelie (>goed bericht) wordt natuurlijk pas beleefd en geleefd wanneer het ook daadwerkelijk geloofd wordt. En allen zullen geloven (Fil.2:10-11). Romeinen 3 23 want allen zondigden en hebben tekort van de heerlijkheid van God, 24 en worden (om niet) gerechtvaardigd in Zijn genade, door de verlossing die in Christus Jezus is. Allen worden gerechtvaardigd Romeinen 3 gaat over de mensheid als geheel, zo zagen we in vers 4-18: allen zijn onder de zonde en allen zijn afgeweken. Ook hier, in vers 23, gaat het over het geheel: allen hebben tekort van de heerlijkheid van God. Maar zij worden om niet gerechtvaardigd in Zijn genade, door de verlossing die in Christus Jezus is. Allen worden gerechtvaardigd! De mensheid is volkomen ongeschikt en niet in staat om zichzelf te redden of rechtvaardigen. Maar het evangelie van God betreft Zijn Zoon. Hij is de Rechtvaardige en Hij is de Redder. Van allen, want het is om niet en in Zijn genade! 61

Allen gerechtvaardigd (2) In het begin van de Romeinen-brief schildert Paulus de hopeloze situatie van een mensheid zonder God. Zowel van de seculiere als de godsdienstige(!) wereld. Het is God, die dit probleem oplost door Zijn Zoon Jezus Christus en allen rechtvaardigt. Rechtvaardiging betekent: vrijspreken, onschuldig verklaren. In Romeinen 5 zet Paulus dit verder uiteen en zet Adam en Christus naast, en tegenover elkaar. Adam is een type (>voorbeeld) van Christus (Rom.5:14), die dan ook de laatste Adam wordt genoemd (1 Kor.15:45). Romeinen 5 18 Dus dan, zoals het door één misstap voor alle mensen tot veroordeling is, zo is het ook door één rechtvaardige daad voor alle mensen tot rechtvaardiging van leven. Adam en Christus Door één misstap van Adam kwam de zonde de wereld binnen (:12). Alle mensen werden zondaren en stervelingen: door één misstap voor alle mensen tot veroordeling. Maar evenzo is het door één rechtvaardige daad van Christus voor alle mensen tot rechtvaardiging van leven. Hij ging de weg van geloof en werd opgewekt uit de dood. Daardoor wordt elk mens gerechtvaardigd en levend gemaakt. Eén voor allen De eerste overeenkomst tussen Adam en Christus is dat het in beide gevallen één mens betreft. En Adam en Christus staan beiden model voor de hele mensheid: alle mensen, dat is de tweede overeenkomst. De tegenstellingen tussen beiden zijn natuurlijk de misstap van Adam tegenover de rechtvaardige daad (>rechtvaardigheid) van Christus en veroordeling tegenover 62 rechtvaardiging. Het is een messcherpe vergelijking die geen ruimte laat voor interpretatie of andere uitleg. Harmonie Mensen die niet kunnen of willen geloven dat God allen rechtvaardigt, verwijzen naar het volgende vers. Daar zou dan staan dat God niet allen rechtvaardigt. Maar als dat zo is, dan is de Schrift niet in harmonie met zichzelf en spreekt ze zichzelf tegen. Sterker nog, Paulus ontkent dan in één pennenstreek wat hij net daarvoor glashelder meedeelt. Maar Paulus spreekt zichzelf niet tegen, men leest slecht. Romeinen 5 19 Want evenals door de ongehoorzaamheid van de éne mens de velen worden gesteld tot zondaren, zo zullen ook door de gehoorzaamheid van de Éne de velen tot rechtvaardigen gesteld worden. Nog een vergelijking Ook hier vinden we eenzelfde vergelijking als in vers 18, met twee overeenkomsten tussen Adam en Christus en twee tegenstellingen. Door één mens werden de velen tot zondaren gesteld en zo ook, worden door de Éne de velen tot rechtvaardigen gesteld. Één mens is in beide gevallen de bron, de velen zijn het doel of de bestemming. De tegenstellingen zijn: zondaren tegenover rechtvaardigen en ongehoorzaamheid tegenover gehoorzaamheid. En let op, de velen is niet iets anders dan allen. Allen betreft velen. Bij allen gaat het om iedereen, niemand uitgezonderd. Bij velen ligt de nadruk op het grote aantal. Dat er staat de velen, veronderstelt dat de groep bekend is. Het is namelijk de groep van alle mensen uit vers 18. 63

Jesaja Romeinen 5:19 is een aanhaling uit Jesaja 53, een bekend hoofdstuk dat handelt over het lijden en sterven dat over de Messias zou komen, maar óók over Zijn opstanding en wat dat geweldige feit zou bewerken. Hoewel Hij zou lijden en sterven (:8-10), zou Hij ook zaad zien, dagen verlengen en het verlangen van JAHWEH zou voorspoedig zijn in Zijn hand (:10). Sprekend van het nieuwe leven dat Hij aan het licht zou brengen en zou delen. Jesaja 53 11 Om de arbeid van Zijn ziel zal Hij het zien en Hij zal verzadigd worden. In Zijn kennis zal Mijn rechtvaardige Dienaar de velen rechtvaardigen en met hun verdorvenheden zal Hij belast worden. Allen! De Messias zou verzadigd worden in het uitvoeren van Gods verlangen. Jesaja was een profeet die zich richtte tot Israël, meer specifiek tot Juda (1:1). De velen is een term die kan wijzen op heel Israël. Maar Paulus opent wat in Jesaja nog verborgen lag. De velen die gerechtvaardigd worden zijn alle mensen! Allen levend gemaakt In de Romeinen-brief zagen we al in de vergelijking die Paulus maakt tussen Adam en Christus, dat allen zullen worden gerechtvaardigd. Daar staat nog iets bij: voor alle mensen tot rechtvaardiging van leven (5:18). Dat allen worden gerechtvaardigd betekent dat allen zullen worden vrijgesproken en onschuldig verklaard. En wanneer de dood teniet gedaan is, zullen allen ook leven. In Romeinen 5 ligt de nadruk op de rechtvaardiging van allen. In 1 Korinthe 15 geeft Paulus ook een vergelijking tussen Adam en Christus. Dit hoofdstuk gaat over 64 opstanding, dus de vergelijking hier vermeldt de levendmaking van allen. Geen opstanding? De aanleiding voor het schrijven van dit hoofdstuk was dat sommige Korinthiërs zeiden dat er geen opstanding is (:12). Paulus laat zien hoe dwaas deze redenering is. Dan is namelijk zijn verkondiging en hun geloof leeg (:14) en Paulus’ prediking een leugen (:15). De Korinthiërs zijn dan nog in hun zonden (:17) en degenen die ontslapen zijn in Christus gingen verloren (:18). 1 Korinthe 15 20 Maar nu: Christus is opgewekt uit de doden, als Eersteling van degenen die ontslapen zijn. Eersteling Christus is opgewekt uit de doden, als Eersteling. Een Eersteling is de eerste vrucht van de oogst. Die is, zoals het woord zegt, de eerste, maar houdt de belofte in dat de rest zal volgen. Dat geschiedt in fases en deze volgorde bespreekt Paulus dan ook in vers 23-24. Het is belangrijk dat Paulus hier stelt dat Christus de Eersteling is. Er zijn immers eerder ook al mensen opgewekt uit de dood, maar zij stierven weer. Denk aan Lazarus, het dochtertje van Jaïrus en de jongeling van Naïn. Christus is onvergankelijk opgewekt, de dood heeft geen heerschappij meer over Hem (Rom.6:11). Hij is opgewekt in onvergankelijkheid, heerlijkheid en kracht (1 Kor.15:42-43). 1 Korinthe 15 21 Want daar immers door één mens de dood er is, is er ook door één Mens de opstanding van doden. 65

Door één Mens Eerder zagen we al hoe Paulus in Romeinen 5 uiteenzet dat door één mens, Adam, dood en zonde de mensenwereld binnenkwam. De hele mensheid heeft hier deel aan via Adam. Geen ontkomen aan. De opstanding van doden is er ook door één Mens, Christus. In vers 22 wordt dan weer een soortgelijke vergelijking gemaakt als in Romeinen 5: 22 Want net zoals in Adam allen sterven, zo zullen ook in Christus allen levend gemaakt worden. Allen levend gemaakt De formulering uit vers 21 wordt nader uitgewerkt en toegelicht: want net zoals. De dood is er door één mens (:21): want net zoals in Adam allen sterven. Ook hier geldt weer: geen ontkomen aan, we zijn allemaal stervelingen. Maar: zó zullen ook in Christus allen worden levend gemaakt. Net zo’n scherpe vergelijking als in Rom.5:18. Adam staat model voor de mensheid en neemt allen mee in dood en sterfelijkheid. Zo ook neemt Christus diezelfde mensheid mee in leven en onvergankelijkheid, want daar gaat het hier over. Het is het leven van Christus, de Eersteling. Hoe dat gebeurt, lezen we een aantal verzen verder. 1 Korinthe 15 26 De laatste vijand, de dood, wordt teniet gedaan. Geen dood meer De dood wordt teniet gedaan, buiten werking gesteld. Er zal dus geen dood meer zijn. Dat kan alleen als er geen enkel mens is die zich nog in de dood bevindt. Elk mens zal worden levend gemaakt in onvergankelijkheid! 66 2 Timotheüs 1 10 … onze Redder, Christus Jezus, die de dood teniet doet en leven en onvergankelijkheid aan het licht brengt door het evangelie. De verzoening van de wereld Alle mensen worden gered, gerechtvaardigd en levend gemaakt. Deze begrippen impliceren natuurlijk dat van alle mensen ook de gezindheid of houding wordt veranderd. Immers, wie is levend gemaakt, ontvangt een onvergankelijk lichaam. De dood is teniet gedaan, dus de dood heeft geen invloed meer op het opstandingslichaam en tevens de zonde is daar niet meer (Matth.1:21; Rom.5:12). Dat veronderstelt dat de mens in harmonie zal leven met zijn Schepper en met elkaar. Verandering Er is een begrip dat Paulus in zijn brieven gebruikt dat die verandering in positie en houding beschrijft. De mensheid staat vijandig tegenover God en is van God vervreemd (Ef.4:18; Kol.1:21). God verandert deze positie. Deze verandering in de verhoudingen heet verzoening. Vijandschap wordt veranderd in vrede, vijanden en vervreemden worden één gemaakt (Ef.2:14-15) en worden liefhebbers van God en elkaar. De reikwijdte van die verzoening betreft ook alle mensen, de gehele wereld. Later zullen we nog zien dat dit zich nog verder uitstrekt dan de zienlijke wereld. Verzoening De enige in het nieuwe testament die spreekt over het begrip verzoening is Paulus. De apostel van de natiën maakt bekend dat Israël als volk vanwege hun misstap, tijdelijk terzijde staat en 67

redding nu naar de natiën is gegaan. In deze tussentijd is het de boodschap van Paulus die verkondigd wordt. Romeinen 11 12 Indien nu hun misstap de rijkdom van de wereld is en hun vermindering de rijkdom van de natiën, hoeveel te meer hun volheid! … 15 Want indien hun verwerping de verzoening van de wereld is, wat is hun aanneming anders dan leven uit de doden? Het herstel van Israël Deze twee verzen lopen parallel. Het ‘want’ in vers 15 laat zien dat dit vers een toelichting is op vers 12. Hun misstap en vermindering komen overeen met hun verwerping. Hun volheid komt overeen met leven uit de doden. Dit laatste verwijst naar het herstel van Israël in de toekomst. Israël is gestruikeld, maar niet (definitief) gevallen (Rom.11:11) en God heeft hen niet verstoten (Rom.11:1). Israëls huidige positie wordt uitgebeeld als in de dood en het volk zal daaruit herleven, zie bijvoorbeeld het visioen van het dal van de dorre doodsbeenderen in Ezechiël 37. Of Hosea 6:1-2, dat ook handelt over het herstel van Israël. God verzoent In deze onderbreking in Gods handelen met Israël, heeft God de apostel Paulus geroepen om het evangelie bekend te maken van de verzoening van de wereld! God stuurde Zijn Zoon naar deze wereld en Hij werd vermoord door die wereld. Hij stierf voor Zijn vijanden. Deze daad van ultieme vijandschap van de wereld, beantwoordt God in liefde door Zijn, door de wereld vermoorde, Zoon op te wekken en diezelfde wereld daardoor het leven te geven. Dit is het bewijs van Gods onvoorwaardelijke liefde voor Zijn Schepping, dat uiteindelijk elk hart zal veranderen. 68 Verzoening is dan ook geen daad van de mens, het is God, die in Christus deze wereld met Zichzelf verzoent. 2 Korinthe 5 18 Echter dit alles is uit God, die ons met Zichzelf verzoent door Christus en aan ons de bediening van de verzoening geeft, 19 dat is, dat God in Christus de wereld met Zichzelf verzoenende was en aan hen hun misstappen niet toerekent en het woord van de verzoening in ons plaatst. Elke knie zal buigen Eerder lazen we dat aan Paulus het evangelie van de verzoening van de wereld is toevertrouwd en dat het God is, die in Christus de wereld met Zich verzoent. Verzoening betekent een verandering: de vijandschap wordt beëindigd. Mensen of wezens die eerst vijanden waren en vervreemd waren van God, worden liefhebbers. Paulus is de enige in het nieuwe testament die het begrip verzoening gebruikt. De Griekse woorden die hij optekent en die vertaald worden met verzoening (katallasso, G2644) en apokatallasso, G604), bevatten een woord dat veranderen (allasso, G236) betekent en dat eveneens voorkomt in de Schrift, onder andere in 1 Kor.15:51-52. Gedwongen? Die verandering zien we ook in Filippenzen 2, waar Paulus zegt dat elke knie zich zal buigen en elke tong zal belijden dat Jezus Christus Heer is. Ook elders getuigt hij hiervan (Rom.14:11). Velen vatten dit op als een gedwongen buigen, een geforceerde belijdenis aan God van (onveranderde!) vijanden. Maar wat zegt de tekst van dit gedeelte in Filippenzen precies? 69

Filippenzen 2 10 … opdat in de naam van Jezus zich alle knie zou buigen van hen, die in de hemel en die op de aarde en die onder de aarde zijn, 11 en alle tong van harte6 zou belijden dat Jezus Christus Heer is, tot heerlijkheid van God, de Vader. Vrijwillig en van harte Wie de tekst leest en daarbij kennisneemt van wat Paulus zegt over de verzoening van de wereld, zal het argument dat het hier gaat om een afgedwongen belijdenis en een verplicht buigen niet kunnen volhouden. Ik noem graag een aantal overwegingen waarom het buigen van de knieën en het belijden van Jezus Christus als Heer in Fil.2:10 een vrijwillig buigen is van mensen die overtuigd zijn en in geloof de knieën buigen. 1. De oproep van Paulus aan de Filippenzen in dit hoofdstuk is gezind te zijn als Christus Jezus (:5). Christus Jezus deed geen aanspraak op Zijn goddelijke afkomst als Zoon van God, maar ontledigde Zichzelf en nam de gestalte van een slaaf aan. Hij ging Zijn weg in gehoorzaamheid tot de dood van het kruis (:6-8). Wij zouden aan deze gezindheid van Zijn onderschikking aan Zijn Vader een voorbeeld nemen (lees ook Fil.2:1-4). Dat is een hele andere gezindheid dan de gezindheid van een dictator die, met de voet in de nek van zijn onderworpen vijanden, een gedwongen belijdenis afneemt en ze daarna alsnog doodt of andere dingen aandoet. Dát was namelijk de gezindheid van iemand als Nebukadnezar (Dan.3:6,19). Hoewel je van Nebukadnezars instelling nog kunt zeggen dat hij zei: het is buigen __________________________________ 6 Nadere uitleg vanuit de Griekse grondtekst over de woorden van harte belijden (ex-omologeo), zie: pag. 72, punt 3, alinea 3. 70 óf barsten. Als je buigt word je niet gedood. Terwijl men Christus aanwrijft dat Hij veel van Zijn onderdanen zal laten buigen en vervolgens tóch zal laten barsten. Daarna doodt Hij deze vijanden namelijk alsnog, of nog erger, zo beweert men … 2. “Opdat in de naam van Jezus” uit Fil.2:10, verwijst terug naar vers 9 waar staat: “Daarom heeft God Hem ook uitermate verhoogd en Hem de Naam boven alle naam geschonken”. Christus Jezus ging Zijn weg in geloof en ontving daardoor de Naam boven alle naam. De Naam boven alle naam is JAHWEH, in onze bijbelvertalingen meestal vertaald met de naam des Heeren (o.a. Ex.3:15, Deut.6:4). Jezus betekent dan ook JAHWEH redt. Elke knie zal buigen in de naam van “JAHWEH redt” en dus buigt elke knie zich in de naam van de Redder! 3. Het Griekse woord dat in de meeste vertalingen is vertaald met belijden, had prima vertaald kunnen worden met van harte belijden. Het woord dat gebruikt wordt, is ex-omologeo. Ex betekent: van binnen naar buiten, zoals bij explosie, expansie, enz. Het woord omologeo betekent belijden, hetzelfde zeggen. Hoe belijdt een mens van binnen naar buiten? Wat is het binnenste van een mens? Het hart! Van harte belijden, is dus een goede vertaling voor dit woord. Waar het hart vol van is, loopt de mond van over (Matth.12:35; Luk.6:45). Het woord ex-omologeo komt nog op 9 andere plaatsen voor in de bijbel (Matt. 3:6, 11:25, Marc. 1:5, Luk. 10:21, 22:6, Hand. 19:18, Rom. 14:11, 15:9 en Jak. 5:16). Het heeft altijd de betekenis van een positief belijden, van binnenuit. Elke tong zal van harte (dat is: uit het hart) belijden! 71

4. Elke tong zal van harte belijden dat Jezus Christus, Heer is. Wie iemand als Heer erkent, geeft hiermee aan dat hij ondergeschikt is aan die Heer. Die Heer is Heerser en Hij is Eigenaar. Christus is Heer van allen (Hand.10:36, Rom.10:12). In Filippenzen 2 wordt beschreven dat elk schepsel tot deze erkenning zal komen! 5. De belijdenis dat Jezus Christus Heer is, kan alleen door heilige geest, leert de Schrift. 1 Korinthe 12:3 zegt: “niemand kan zeggen: Jezus is Heer, dan door de Heilige Geest”. Als elke tong belijdt dat Jezus Christus, Heer is, is dit een belijden vervuld door Zijn geest en in geloof. 6. De bijbel leert dat al wie de naam van de Heer aanroept, gered zal worden (Rom.10:13). Elke tong zal die naam aanroepen en zal worden gered! God is de Redder van alle mensen (1 Tim.4:10). 7. De belijdenis van Jezus Christus als Heer, is tot eer/heerlijkheid van God de Vader. Een “afgedwongen belijdenis” is weinig eervol. Slechts wanneer elk schepsel God de Vader van harte toejuicht dat Jezus Christus Heer is, is Zijn doel bereikt en is dat Zijn heerlijkheid! God is de Ene God en Vader van allen (Ef.4:6, Ef.3:15). Het zal tot Zijn eer zijn als al Zijn schepselen dat van harte belijden! Elke knie en elke tong Eerder schreef ik over de woorden van Paulus in Filippenzen 2, waar hij het uiteindelijke en universele “Halleluja” beschrijft dat gaat plaatsvinden aan het einde van de aeonen, de wereldtijdperken. Dan zal elke knie zich buigen en elke tong zal van harte belijden dat Jezus Christus Heer is! Dat daar niets en niemand van uitgesloten is, wordt nog eens bevestigd doordat 72 Paulus aan deze woorden toevoegt: “van hen, die in de hemel en die op de aarde en die onder de aarde zijn” (Fil.2:10). Jesaja 45 De woorden waaraan Paulus deze verzen ontleent, komen oorspronkelijk uit Jesaja 45. Dit is een geweldig hoofdstuk dat spreekt van de Éne God en het beschrijft Zijn soevereiniteit en exclusiviteit. De Ene God is Schepper van alles! Buiten Hem is er geen God (:5), Hij formeert licht en schept duisternis. Hij maakt vrede en schept kwaad (:7), alles is Zijn werk. En dat geeft rust, want dat betekent dat alles in Zijn goede handen is en alles wat er plaatsvindt onder Zijn controle is en past binnen Zijn plan. God is in Jesaja 45 de God van Israël (:11,15), maar in dit hoofdstuk vinden we al meerdere aanwijzingen dat Gods plan Zijn hele schepping omvat (:12,18). Deze God is een rechtvaardig God, dat wil zeggen: een God die recht zal doen en alles zal rechtzetten wat krom is (:21). En Hij is ook een Redder (:21). Jesaja 45 22 Wend je om tot Mij en wordt gered, alle einden van de aarde, want Ik ben God, en niemand meer. 23 Ik zweer bij Mijzelf, er is een woord van rechtvaardigheid uit Mijn mond gegaan, en het zal niet terugkeren: dat tot Mij alle knie zal buigen en alle tong zal zweren. 24 Ja, in JAHWEH, zo zegt men tot Mij, zijn rechtvaardig-heden en sterkte. Tot Hem zal men komen; en zij zullen beschaamd staan allen, die tegen Hem ontstoken zijn. 25 In JAHWEH worden zij gerechtvaardigd, en het gehele zaad van Israël zal lofprijzen. 73

Beschaamd “EN zij zullen beschaamd staan allen, die tegen Hem ontstoken zijn …”, zegt vers 24. Zowel de NBG-vertaling als de Statenvertaling geven hier ten onrechte weer ‘MAAR zij zullen beschaamd worden …’. Ze leggen hiermee een tegenstelling in de tekst die er niet staat. Allen die de knieën zullen buigen (:23) zullen tot Hem komen (:24) en zij zullen beschaamd worden allen, die tegen Hem ontstoken zijn. Allen zullen de knieën buigen en onder hen zullen er zijn die beschaamd zullen worden. Zij zullen zien wie hun Redder is. Alle mensen die zich tegen God hebben afgezet, vijandig stonden ten opzichte van Hem, zij die niet geloven dat Hij werkelijk goed is en een plan heeft met heel Zijn schepping en zij die God wantrouwen; zij zullen beschaamd worden. Zij zullen de knieën buigen en met de tong Hem belijden. En zij zullen gerechtvaardigd worden, zegt vers 25! Hier in Jesaja spreekt het van het gehele zaad van Israël, dat wil zeggen: heel het nageslacht van Israël. Paulus mocht als apostel van de natiën verder zien en hij haalt de profetie van Jesaja 45 aan in Fil.2:10-11 en Rom.14:11 en past deze toe op de natiën. Zodat we zeker mogen weten: elke knie en elke tong! De verzoening van het heelal (slot) We zagen eerder al dat God de Redder is van alle mensen en dat alle mensen zullen worden levend gemaakt en gerechtvaardigd. Dat spreekt specifiek over de mensenwereld. Maar als Paulus in Filippenzen 2 verklaart dat elke knie zal buigen, spreekt hij van hen “die in de hemel en die op de aarde en die onder de aarde zijn”. 74 Dit gaat verder dan de mensenwereld, want ook de geestelijke machten, die nu nog in de hemelen zijn (Ef.6:12; 2:2), zullen hun knieën buigen. Deze geestelijke machten worden boosaardige geestelijke machten genoemd, omdat zij vijandig staan tegenover God (Ef.6:12). Het betekent dat God ook deze machten met Zich gaat verzoenen. Dat wil zeggen: hun vijandschap omkeren. Eerder zagen we al dat God de (mensen)wereld met Zich verzoent (Rom.11:15; 2 Kor.5:19), maar daar blijft het niet bij. God gaat heel Zijn schepping (het heelal) met Zich verzoenen. De Eerste Dit doet God door Zijn Zoon. Hij is aangesteld als Hoofd van deze hele schepping. Dat wil zeggen dat Hij de Eerste is, of de Eerstgeborene. Een term die rangorde aanduidt. Er is geen ander hoofdstuk dat dit zo magistraal onder woorden brengt als Kolossenzen 1. Kolossenzen 1 15 Hij is de afbeelding van de onzichtbare God, de Eerstgeborene van de gehele schepping. 16 Want in Hem wordt het alles geschapen, in de hemelen en op de aarde, het zichtbare, en het onzichtbare, hetzij tronen, hetzij heerschappijen, hetzij overheden, hetzij autoriteiten; het alles is door Hem en tot Hem geschapen … Het heelal “Het al” of “het alles” is in Hem geschapen en uit het verband blijkt waar dit over gaat: de gehele schepping. Daarin is natuurlijk niets uitgezonderd. Hoewel uit deze termen blijkt dat het om alles gaat, wordt er aan toegevoegd in de hemelen en op de aarde. En ook dat 75

dit het zichtbare en het onzichtbare betreft en dat het elke macht inhoudt die wij kennen. Kolossenzen 1 17 … en Hij is vóór alles en alles heeft samenhang in Hem. 18 En Hij is het Hoofd van het lichaam, van de ecclesia. Hij is het begin, de Eerstgeborene uit de doden, opdat Hij in alles de Eerste zou zijn. Gesteld boven alles Hij is het begin, de Eerstgeborene en vóór alles. Hij heeft de Naam ontvangen boven alle naam (Fil.2:9) en is gesteld boven elke macht en overheid. Maar Hij is ook het Hoofd van het lichaam, de ecclesia. Dat betekent dat de ecclesia, die Hij Zich nu verzamelt, deelt in die positie. Christus is gesteld over alles en wij delen daarin, als Zijn lichaam! 19 Want de gehele volheid heeft een welbehagen om in Hem te wonen … De volheid van God De gehele volheid waarover hier gesproken wordt, is de volheid van God. In Kolossenzen 2:9 zegt Paulus: “want in Hem woont de gehele volheid van de Godheid op lichamelijke wijze”. God openbaart Zich in Zijn Zoon en die openbaring is compleet. In Kolossenzen 2 waarschuwt Paulus voor filosofie en andere overleveringen van mensen. Er waren predikers die de Kolossenzen wilden wijsmaken dat zaken als filosofie en andere menselijke overleveringen ook een plek hebben naast Christus en iets toe te voegen hebben. Daartegen protesteert Paulus. In Christus woont heel Gods volheid en daar is niets aan toe te voegen. Óók zegt hij dat in Hem de volheid van de Godheid 76 “lichamelijk” of “op lichamelijke wijze” woont: een verwijzing naar Hoofd én lichaam (1:18). Kolossenzen 1 20 … en door Hem te verzoenen het alles, tot in Hem, hetzij wat op de aarde is, hetzij wat in de hemelen is, vrede makende door het bloed van Zijn kruis. Vrede makend God heeft er een welbehagen (>plezier) in om door Zijn Zoon het heelal te verzoenen. Ook hier staat er weer achter: hetzij wat op de aarde is, hetzij wat in de hemelen is. Dit gaat dus niet alleen over de mensenwereld, maar over de hele schepping, waarin tevens een, voor ons onzichtbare, wereld is met geestelijke machten. Elk schepsel zal met God verzoend worden! In dit vers wordt een min of meer synoniem van verzoening genoemd: vrede maken. Wanneer partijen worden verenigd of eengemaakt, heet dat vrede maken, of verzoenen (zie ook Ef.2:1416). De hoop van het evangelie Deze verzoening van het (heel)al noemt Paulus een aantal verzen verder de hoop van het evangelie (1:23). Het is de verwachting voor heel de schepping en elk schepsel dat zij verzoend worden met God. De vijandschap zal veranderd worden in liefde en elke knie zal buigen en elke tong zal belijden dat Jezus Christus Heer is, tot heerlijkheid van God, de Vader! 77

78 Gezonde Woorden Woorden van mensen, hoe vroom ze ook klinken, zijn woorden van menselijke wijsheid en krachteloos. 1Kor.2:4 Het woord van God daarentegen is levend en krachtig en daarom roept de Schrift ons ook op om gezonde woorden te gebruiken. Heb.4:12; 2Tim.1:13 Zijn woorden vormen de gezonde leer die ons gezond maakt in het geloof. Tit.2:1-2 gezondewoorden.nl Bron: Oudijn, G. (2023). Wat is het evangelie? GezondeWoorden, http://gezondewoorden.nl/wat-is-het-evangelie/1-wat-is-hetevangelie-inleiding/ t/m http://gezondewoorden.nl/wat-is-hetevangelie/22-wat-is-het-evangelie-de-verzoening-van-het-heelalslot/ 79

DE GEMEENTE IN HAAR LAATSTE AARDSE DAGEN Alfred E. Dekker Stichting Da-ath DE GEMEENTE IN HAAR LAATSTE AARDSE DAGEN Over de uitgeroepen gemeente vlak vóór de opname1 1 © Alfred E. Dekker, Rotterdam, juni 2015, herzien in december 2023. Aangehaalde Bijbelteksten zijn zoveel mogelijk volgens de concordante methode uit de grondtekst vertaald. 4

Colofon Titel: De gemeente in haar laatste aardse dagen © Alfred E. Dekker Januari 2024 Uitgave: Stichting Da-ath, da-ath.nl In samenwerking met: Stichting Evangelie Om Niet evangelieomniet.nl Foto’s cover © Geralt, Oleg Tronio’s via Canva ISSN 2772-8811 NUR 707 5 INHOUDSOPGAVE BLZ. 1 2 3 4 Voorwoord ............................................................... 7 Toorn ........................................................................ 7 Het beheer van het geheimenis ................................ 7-9 Geroepen of niet? ..................................................... 9-10 In genade gered ........................................................ 10-12 5 Wij zullen weggerukt worden .................................. 12-14 6 Waarvan worden wij weggerukt? ............................ 14-16 7 Gods Woord geeft zekerheid ................................... 16-18 8 9 Voortekenen ............................................................. 18-20 Lijden ....................................................................... 20-24 10 Troost ....................................................................... 24-25 11 De achterblijvenden ................................................. 25-26 12 Uitzien ...................................................................... 26

VOORWOORD Wie van ons het nieuws leest, ziet en hoort over alles wat er in de wereld gaande is, zal zich vast wel eens afvragen: hoelang nog? En wat staat ons allemaal te wachten, voordat alle leden van de uitgeroepen gemeente van aarde weggerukt worden? Wij zien de almaar toenemende chaos, rampspoed en misdadigheid in de wereld. Maar ook al zou het allemaal rozengeur en maneschijn zijn – wie zou niet voor altijd samen met onze Heer en Redder willen zijn? Wat hierna uiteengezet wordt, dient tot troost en tot bemoediging, vooral voor wankelmoedigen. Alles is gebaseerd op Gods Woord, want is dát niet het enige ware houvast dat wij hebben? 1 - TOORN Wanneer in 1 Thessalonicenzen 5:9 staat dat wij niet tot toorn gesteld zijn, is het belangrijk te weten wat “toorn” inhoudt. Dat woord is de vertaling van het Griekse woord orgê (Strongnr.3709) dat een van hevigste emoties uitdrukt die een mens en ook God kent. De context waarin dat woord gebruikt is, wijst uit dat bij God daarvoor geheel andere beweegredenen gelden dan bij mensen. Bij God welt toorn nooit spontaan en onvoorspelbaar op zoals meestal wel bij mensen. Toorn is bij de mens de vrucht van zonde (Galaten 5:20; Efeziërs 4:26 en 31; Colossenzen 3:8), maar zo niet bij God (Romeinen 1:18 en 12:19)! Want Gods toorn heeft alles te maken met de voortgang van Zijn voornemen van de eonen, zoals blijkt uit onder meer Romeinen 1:18 en 2:5 en 8, Colossenzen 3:6, 1 Thessalonicenzen 1:10. 2 - HET BEHEER VAN HET GEHEIMENIS In deze alarmerende tijd is het voor ons van het grootste belang te beseffen dat wij in een periode leven die gekenmerkt wordt door 7 “het beheer van het geheimenis dat vanaf eonen weggehouden was in God, Die alles schept, opdat nu door de uitgeroepen gemeente aan de soevereiniteiten en de volmachten te midden van de hemelingen de veelvuldige wijsheid van God bekendgemaakt wordt” (Efeziërs 3:9-10; zie ook Colossenzen 1:26). Op Gods kalender is dat de 9e periode van beheer ofwel oikonómia (Strongnr. 3622) (in het hiernavolgende schema met een pijl aangeduid). Fragment van “Gods kalender”, © Eben-Haëzer Rotterdam Het is de periode van het geheimenis waarin onbeperkt Gods liefdevolle genade heerst, zoals de apostel Paulus die aan ons mocht verkondigen in zijn brieven, in het bijzonder in de Efezebrief en ook in de brieven aan de Filippenzen en Colossenzen. Door het Woord van God dat hij ons mocht overbrengen, weten wij ook dat voor ons nu al een plaats te midden van de 8

hemelingen gereserveerd is (Efeziërs 2:6-7 en 3:10; Colossenzen 1:5). Die plaats zullen wij eerst na de opname van de gemeente daadwerkelijk innemen. 3 – GEROEPEN OF NIET? Menige lezer zal zich wel eens afgevraagd hebben of hij of zij “erbij hoort”: wie wel en wie niet? Die wankelmoedigheid wordt meestal gevoed door het besef in Gods ogen bitter weinig goed te hebben gedaan. Feitelijk is het te wijten aan onderschatting van Gods liefdevolle en onvoorwaardelijke genade. Wankelmoedigheid kan mede het gevolg zijn van nood en tegenspoed, maar vooral van slechte ervaringen in de omgang met mensen. Paulus geeft ons een belangrijke tip in zijn brief aan de Colossenzen, waar hij God, de Vader, dankt, omdat hij gehoord heeft van hun geloof in Christus Jezus en hun vasthouden aan wat zij in de hemelen mogen verwachten. Daaraan voegt hij toe dat zij daarover tevoren gehoord hebben in het woord van de waarheid van het evangelie dat hij hun verkondigd heeft. Het gaat hier om het horen (akouô, Strongnr. 191) van het evangelie dat Paulus als apostel van Christus Jezus2 verkondigd heeft. Alleen door horen breekt bij een door God geroepene het heerlijke licht door van Gods genade en erkent hij of zij dat in diepe dankbaarheid (Colossenzen 1:3-6). Laten wij vooropstellen dat alleen God weet wie allemaal lid zijn van de gemeente die het lichaam van Christus is. Hij alleen weet exact wie Hij in de loop van tweeduizend jaar verzegeld heeft met de geest van de belofte, die onze waarborg3 is van onze voorverwachting in Christus, en wie Hij als allerlaatste aan de gemeente toevoegt, voordat zij haar hemelse bediening zal ingaan. Want God is het Die ons in Christus uitgekozen heeft, nog 2 “Christus Jezus” is bij uitstek de aanduiding voor onze opgestane en verheerlijkte Heer Die nu aan Vaders rechter(zijde) gezeten is, wonend in ontoegankelijk licht (1 Timotheüs 6:16). 3 Arrabôn (Strongnr.728). Zie ook 2 Corinthiërs 1:22 en 5:5. 9 vóór de nederwerping van de wereld, opdat wij heiligen en smettelozen voor Zijn aangezicht zijn. Lees Efeziërs 1 maar! In de brieven van Paulus is geen spoor te vinden van iets dat riekt naar voorwaarden of eigen verdienste, want alles is Gods werk en genadegave! Maar hoe kunnen wij zélf weten dat God ons werkelijk uitgekozen en als lid aan de gemeente toegevoegd heeft? De apostel Paulus schrijft: “Want in genade zijn jullie geredden, door geloof, en dit niet uit jullie zelf: het is Gods naderingsgave” (Efeziërs 2:8). Wanneer wij dat horen - kan ook door aandachtig lezen zijn - en deze woorden tot ons laten doordringen, gaan wij beseffen hoe dicht God ons als de Vader naar Zich toe getrokken heeft. Dan kunnen wij Hem danken, met alles wat wij zijn, dat Hij ons reeds tevoren bestemd heeft tot het zoonschap door Christus Jezus voor Zichzelf, en ons begenadigd heeft in de Geliefde (Efeziërs 1:5)! De sleutel die God Zelf aan ons heeft aangereikt, is liefde! Het bewijs van Gods liefde voor ons is Christus Die voor ons aan het kruis gestorven is, terwijl wij nog zondaren, notoire doelmissers, waren. Gods liefde doet ons beseffen dat Hij ons gered én geroepen heeft met een heilige roeping, niet in overeenstemming met onze werken, maar in overeenstemming met Zijn eigen voornemen en genade, ons gegeven in Christus Jezus vóór eonische tijden (2 Timotheüs 1:9)! God, de Vader, ziet ons in Zijn liefde in Christus aan, als heilig - volkomen op God gericht, en smetteloos - ook al is ons blazoen bezaaid met zwarte vlekken, en onbeschuldigbaar - wat de Tegenwerker monddood maakt en wat voor ons een bron is van intense vreugde en dankbaarheid (Colossenzen 1:21-23, lees ook Efeziërs 1:4). Hem zij de heerlijkheid in de uitgeroepen gemeente en in Christus Jezus! 4 - IN GENADE GERED De leden van de uitgeroepen gemeente zijn in genade gered (Efeziërs 2:4-9). Het is God Die ons gered heeft en dat niet omdat 10

wij zo fatsoenlijk geleefd zouden hebben. Wie dat denkt, vergeet wat God in Psalm 14:3 over de zonen van de mens zegt: “géén die goed doet, waarlijk niet één!”. Paulus herinnert ons nog eens aan deze uitspraak in Romeinen 3:12. Het is dan ook op z’n zachtst uitgedrukt een illusie te menen dat er in Gods ogen “goede mensen” bestaan. Desondanks heeft Hij ons in Zijn liefdevolle genade gered bij wijze van naderingsgave.4 De Joden moesten zelf voor zo’n offergave zorgen om daarmee tot God in de Tempel te naderen, maar bij ons is het God Zelf die ervoor gezorgd heeft, om niet, in Zijn liefdevolle en overvloeiende genade. God kende ons al vóór eonische tijden, lang vóórdat de klok in Genesis 1:1 begon te tikken! Sinds wij Christus hebben leren kennen, kennen wij nu ook God als de Vader en hebben als zonen vrije toegang tot Hem. Daarom zullen wij nooit het voorwerp van Zijn toorn kunnen zijn, wanneer die in de dag van de Heer zal losbarsten. Maar zolang de gemeente die het lichaam van Christus is nog op aarde vertoeft en nog niet compleet is, weerhoudt zij Hem te toornen over alles waarmee de mensheid Hem geschoffeerd heeft. Zo staat het in 2 Thessalonicenzen 2:6-7. In het zesde vers van die tekst staat “wat weerhoudt” (to katechon) en in het zevende vers “hij die weerhoudt” (ho katechôn).5 Klaarblijkelijk is er dus een “het” en een “hij” die de toorn nog tegenhoudt. In vers 6 wordt het lichaam van Christus bedoeld, dat nu nog in opbouw is. Daartoe behoren allen die voorverwachting hebben in Christus. Christus is door God, de Vader, gegeven aan de uitgeroepen gemeente die Zijn lichaam is (Efeziërs 4:12, 1:12 en 22). De toorn, waarmee de periode van beheer van het geheimenis tot een einde komt, houdt God in totdat de uitgeroepen gemeente die het lichaam van Christus voltallig is. Alleen Hij weet wie daaraan en 4 Efeziërs 2:8 - dôron (Strongnr. 1435), Hebreeuws: qorban (Strongnr. 07133). 5 Het Griekse werkwoord katechô (Strongnr. 2722) betekent letterlijk “neer-hebben”. 11 wanneer nog toegevoegd zullen worden. Daarover behoeven wij ons absoluut niet druk te maken. 5 - WIJ ZULLEN WEGGERUKT WORDEN Aan ons, geroepen heiligen, is in een woord van de Heer beloofd dat wij – ooit overleden of nog in leven - vóór het uitbreken van Gods toorn van de aarde weggerukt zullen worden om de Heer in de lucht te ontmoeten (1 Thessalonicenzen 4:17). De Heer daalt wel van de hemel neer, maar zet Zijn voeten niet op de aarde. Dat is dus anders dan wat de mannen in witte kleding na Zijn hemelvaart aangekondigd hadden. Wolken onttrokken de Heer aan de ogen van Zijn apostelen toen Hij werd opgeheven naar de hemel om aan de rechter (zijde) van de Vader, plaats in te nemen, wonend in ontoegankelijk licht (Handelingen 1:9-11; 1 Timotheüs 6:16). Ook wij zullen op Zijn tijd van de aarde worden weggehaald, maar op andere wijze dan onze Heer. Wij allen zullen onwaarneembaar snel “weggerukt” worden (arpazô6, Strongnr. 726) en wij allen zullen “veranderd” worden, in een ondeelbaar [moment], in een oogwenk, in de laatste bazuin[stoot]! Want Hij zal de bazuin steken en de doden zullen opgewekt worden, als onbederfelijken, en wíj zullen veranderd worden. Want dit bederfelijke moet onbederfelijkheid aandoen en dit stervende onsterfelijkheid aandoen.” (1 Thessalonicenzen 4:17; 1 Corinthiërs 15:51-53).7 6 Niet harpazô, omdat in het majuskelschrift, waarin de Griekse grondtekst geschreven is, geen letterteken voor de h-klank bestaat. In het latere Griekse minuskelschrift is de h-klank slechts aangegeven door een spiritus asper, dat is een omgekeerde komma boven een klinker. 7 De grote Griekse handschriften laten geen misverstand bestaan over de juistheid van deze woorden. Die woorden worden echter misverstaan door de “geleerde” dwaalgeesten, wier denken vergiftigd is door het “mengevangelie” dat zij aanhangen, waardoor zij de opname van de gemeente verwarren met de wedekomst van de Heer. Bij de opname zet de Heer echter Zijn voeten niet op de Olijfberg, bij Zijn wederkomst wel. 12

Ook in ons geval is er sprake van wolken. Zij onttrekken hemelse zaken aan het oog van de mens. Het is zoals Psalm 97:2 aangeeft, Jahweh is door wolken aan het menselijk oog onttrokken In de boekrollen van de Thora lezen wij op vele plaatsen hoe Jahweh slechts vanuit een wolk spreekt en Zich niet laat zien. Wolken zijn beslist niet het beeld van de menigte heiligen die de Heer in de lucht ontmoeten, zoiets als de oogst van bijna 2000 jaar uitroeping. Het zal daarentegen een gebeurtenis zijn die voor de ogen van de achterblijvenden in nevelen gehuld is. Paulus leerde de uitgeroepen gemeente te Thessalonica daarop slechts te wachten. De Heer Jezus Christus zal ons vernederd lichaam in een onvoorstelbaar kort moment omzetten, gelijkvormig aan Zijn heerlijkheidslichaam (Filippenzen 3:21). Dat zal tevens de afsluiting inluiden van het beheer van het geheimenis. Het heeft geen zin te proberen zich van deze unieke gebeurtenis een voorstelling te maken. De menselijke fantasie leidt alleen maar tot waandenkbeelden die aan Gods werk ernstig afbreuk zouden doen. De heilige Schrift vermeldt het woord dat Paulus van de Heer Zelf ontvangen heeft en geeft ons de garantie dat alles werkelijkheid zal worden. Het is Gods geest die in ons woont, die de garantie geeft dat niemand van de gemeente die het lichaam van Christus is, zal worden overgeslagen – niemand, reeds overleden of nog in leven! Het kan niet vaak genoeg benadrukt worden: wij zijn allen immers door God gekend en uitgekozen, zelfs nog vóór eonische tijden, in pure genade, met voorbijzien aan onze handel en wandel. Voor dat laatste is er de bêma (Strongnr. 968), het podium waarop wij onze Heer Christus Jezus zullen zien, hoogstwaarschijnlijk mede herkenbaar aan de wonden die Hij aan het kruis opgelopen heeft.8 Daar zal iedere belemmering voor onze taak te midden van de hemelingen worden uitgewist. Dan zullen wij heilig en smetteloos en onbeschuldigbaar voor Zijn aangezicht 8 Zo liet Hij Zich door Thomas herkennen (Johannes 20:25-28). 13 staan. Want God ziet ons in Christus aan! Ons rest niets anders dan de Vader door de Zoon diep dankbaar te zijn voor het wonder van Zijn genadevolle liefde en deze te midden van de hemelingen tentoon te mogen spreiden! (1 Corinthiërs 3:10; 2 Corinthiërs 5:10; Colossenzen 1:21-22). Wie het evangelie van Paulus met zijn of haar gehele ziel omarmt en als levenslijn volgt – ook al in grote onvolkomenheid - zal niets te vrezen hebben, noch over het wel of niet opgenomen worden, noch over alles wat voor de bêma zal gebeuren, noch van al hetgeen wij op aarde nog zullen meemaken. Aan dat laatste aspect wordt hierna aandacht besteed. 6 - WAARVAN WORDEN WIJ WEGGERUKT? Wij zullen worden weggerukt van Gods toorn en de grote verdrukking. Daarbij is het van belang ons het volgende te realiseren: • Gods toorn is het tegendeel van de verzoening die zo kenmerkend is voor de huidige genadetijd. Zij barst los binnen de dag van de Heer. • De grote verdrukking (thlipsis megalê, Strongnr. 2347) die onze Heer Jezus Christus aankondigde (Mattheüs 24:21), concentreert zich op Israël. Het is een periode waarin Israël het zwaarder dan ooit tevoren van alle kanten te verduren krijgt. Pas daarna zal Israël, geheel door God gerestaureerd, het beloofde koninkrijk mogen binnengaan (Handelingen 3:21). Dat zal het sluitstuk zijn van alle verdrukkingen, waarvan de heiligen nu reeds, in de huidige dag des mensen, in toenemende mate de voortekenen zien (1 Corinthiërs 4:3). De “dag van de Heer” (êmera kuriou, Hebreeuws: iom Jahweh) is op Gods kalender een strikt begrensde tijdspanne en omvat de periode van gericht én van het 1000-jarig koninkrijk. De dag van de Heer zal voor iedereen komen als een dief in de nacht (1 Thessalonicenzen 5:2; 2 Petrus 3:10). Dat betekent dat wij weliswaar de omstandigheden steeds dreigender en gevaarlijker zullen zien 14

worden, maar niet precies weten op welk moment God ons zal wegrukken, als voor Hem de maat vol is. Wie meent dat wel te kunnen, is een ontstellende ijdeltuit. Wanneer de dagen van het gericht niet ingekort zouden worden, zou geen vlees gered worden (Mattheüs 24:22). Dat zegt wat over Gods karakter en voornemen. Wanneer Zijn toorn langer zou duren, zou immers van de aarde en mensheid vrijwel niets meer over blijven. Want wie zal vast kunnen staan als Gods toorn losbrandt (Psalm 76:7 en Openbaring 6:17)? De verdrukking zoals in Mattheüs 24:29-31 aangekondigd, staat in schril contrast met wat over de uitgeroepen gemeente in Romeinen 5:9, 1 Thessalonicenzen 1:10 en 5:9 en in 2 Thessalonicenzen 2:1-3 geschreven staat. In die laatstgenoemde brief waarschuwt Paulus niet voor niets (v3): “Laat niemand jullie misleiden, op geen enkele manier. Komt immers niet de afval eerst en wordt de mens van de wetteloosheid, de zoon van de destructie, onthuld?”. Dit gebeurt straks in de periode van het beheer (oikonómia, Strongnr. 3622) van Gods toorn, wanneer de uitgeroepen gemeente al hoog en breed van de aarde weggerukt is om voor altijd tezamen met de Heer te zijn. Dat neemt niet weg dat wij in ons dagelijks leven en werken zullen ondervinden wat Paulus in zijn tweede brief aan Timotheüs schreef (3:12-13): “Maar ook allen die godvruchtig willen leven in Christus Jezus, zullen vervolgd worden. Boze mensen echter en zwendelaars zullen van kwaad tot erger komen, tot dwaling brengen en verdwaald zijnd.” (Zie ook 1 Timotheüs 4:1). God heeft de gewoonte op allerlei subtiele manieren aan te geven wat Hij van plan is. Dat doet Hij niet alleen via de mond en pen van de profeten, maar ook op talloze andere manieren zoals in de gebeurtenissen die onze Heer al in Mattheüs 24 aankondigde en die zich in onze dagen mondiaal en steeds frequenter voordoen. Voor wie meent dat het allemaal wel meevalt, volgt deze bloemlezing: 15 • mondiale rampen door toenemende droogte, watervloeden, aardbevingen, vulkaanuitbarstingen; • mondiale opkomst van allerlei maakbaarheidstheorieën op het terrein van klimaat, economie en internet; • geknutsel op het gebied van zwangerschap, geboorte, veroudering, orgaantransplantatie, genetica en geslachtsverandering; • toename van wettelijke regelingen en medische protocollen voor actieve en passieve levensbeëindiging; • mondiale opkomst van nietsontziende dictatoren en totalitaire regimes; • mondiale religieuze onverdraagzaamheid en gewelddadige onderdrukking; • kruitvat Midden-Oosten met de onderling verdeelde mohammedanen die alleen in Jodenhaat eensgezind zijn; • onafgebroken en steeds verder oplaaiende strijd om en in Israël en mondiaal toenemende Jodenhaat. 7 - GODS WOORD GEEFT ZEKERHEID De brieven aan de Thessalonicenzen waren de oudst bekende waarin Paulus over de opname der gemeente geschreven heeft. Wij zullen de betreffende passages, ook in Romeinen 5, hierna nauwkeurig onder de loep nemen. In 1 Thessalonicenzen 1:10 staat dat wij “uit (Grieks: ek, Strongnr. 1537) de hemelen” Gods Zoon verwachten Die God “uit (ek) de doden” heeft opgewekt en Die ons “uit (ek) de komende toorn“ zal wegtrekken (rúomai, Strongnr. 4506). Het Griekse voorzetsel ek betekent “uit”, een beweging weg van het midden van iets, weg van een bron, een oorsprong of een oorzaak. Onze Heer komt uit de hemelen om ons van aarde weg te nemen. Hij is dan niet in de hemelen, maar in de lucht – niét met Zijn voeten op aarde. Onze Heer is door God uit de doden opgewekt, heeft daarom part noch deel aan de doden en het dodenrijk, de hades. Hier gaat het dus niet alleen om het FEIT van een gered 16

worden van Gods toorn, maar ook om een ACTIE door onze Heer Jezus, waarbij Hij ons wegtrekt uit Gods aankomende toorn. Hij komt ons wegtrekken uit de toorn die op komst is, waardoor wij dus part noch deel zullen hebben aan Gods toorn. Daarbij past het beeld van een vader die zijn kind vlak voor een aanstormende auto wegtrekt en in veiligheid brengt. Pas als wij van de aarde weggehaald zijn, zal Gods toorn losbarsten. De Thessalonicenzen zagen, net als wij in onze dagen, met enorme bezorgdheid, hoe in de wereld allerlei ontwikkelingen gaande waren die het ergste deden vermoeden. Maar nu hadden zij, net als wij nu, iets radicaal anders te verwachten. In 1 Thessalonicenzen 5:9 staat dat wij “niet naar binnen in (eis, Strongnr. 1519) toorn” zijn geplaatst. In het Grieks staat hier ouk eis orgên. Het voorzetsel eis geeft een richting en binnengaan aan. Wij zijn niet gesteld om Gods toorn in te gaan. Paulus verklaart dit door erop te wijzen dat wij “van de dag” zijn - beschenen door het warme licht van Gods liefdevolle genade - en bekleed met de wapenrusting die Gods ons geeft (Efeziërs 6:1117). Daarmee wordt de drijfveer van ons doen en laten, ons hart, beschermd en evenzo de zetel van ons denken en spreken, ons hoofd. Onze redding is door onze Heer Jezus, de Christus! In 1 Thessalonicenzen 5:24 zegt Paulus nog eens nadrukkelijk dat wij dit vaste geloof en vertrouwen mogen hebben in Hem Die ons roept en Die het ook zal doen! Het hangt dus niet van ons doen af, maar van Zijn doen, zoals ook alles ons om niet door Hem geschonken is, uit grenzeloze liefde en genade! God is als een vader die zijn kind in een andere kamer afzondert, omdat hij het wil sparen voor Zijn toorn die anderen geldt. In Romeinen 5:9, de brief die Paulus ongeveer 6 jaar na de brieven aan de Thessalonicenzen geschreven heeft, staat dat wij, die in Zijn bloed gerechtvaardigd zijn, door onze Heer gered zullen worden “vanaf (apo, Strongnr. 575) de toorn”. Het Griekse voorzetsel apo betekent “vanaf” iets, een bron of scheiding inhoudende. Die laatste betekenis is in deze context het geval. Wij, die nu verzoend zijn in het bloed dat onze Heer aan het kruis 17 vergoten heeft, zullen gered worden vanaf Gods toorn, daarvan volkomen gescheiden. Dat is een feit waarop en waarmee wij mogen rekenen. Daarbij past het beeld van een vader die zijn kind ervan verzekert dat het niets zal overkomen, juist omdat het zijn geliefd kind is. 8 - VOORTEKENEN In Paulus’ dagen hadden de heiligen te Thessalonica om hun geloof van hun omgeving veel te lijden gekregen. Zeer waarschijnlijk zullen Joden en heidenen het hen zeer kwalijk genomen hebben dat zij Christus Jezus aanbaden en niet de Romeinse keizer en andere door mensen gecreëerde goden (idolen). Paulus had hen daarvoor al gewaarschuwd (1 Thessalonicenzen 1:6 en 2:2-4). Wij zien het ook in onze tijd in geheel de wereld gebeuren: discriminatie, verdrukking en vervolging van christenen, ongeacht welk evangelie zij aanhangen. De Heer had bij monde van Paulus aan de zwaar beproefde gelovigen te Thessalonica echter de verzekering gegeven dat zij niet Gods toorn zullen meemaken, wanneer die over de aarde komt. Deze zekerheid kregen zij niet om hun verdienstelijk geloof en leven, maar louter en alleen omdat Christus voor hen gestorven was en zij met de opgestane Heer, uit pure liefdevolle genade, het nieuwe leven in Hem mochten delen (1 Thessalonicenzen 5:9-11). De tekenen die onze Heer volgens Mattheüs 24:3-13 beschreef, toen Hij op de Olijfberg gezeten was, geven antwoord op de vraag van Zijn leerlingen wat het teken zal zijn van Zijn aanwezigheid (parousia, Strongnr. 3952)9 én van de afsluiting van de eon (sunteleia tou aiônos). Volgens Gods kalender gaat het om de afsluiting van de huidige derde eon. De discipelen hadden geen weet van de periode van het beheer van het geheimenis 9 De vindplaatsen van parousia (“langsbij-zijnde”) wijzen uit dat het uitsluitend betrekking heeft op iemands lijfelijke aanwezigheid en om al hetgeen die persoon vertegenwoordigt. Vertalingen zoals “komst, aankomst, toekomst” slaan de plank mis. 18

zoals dat later aan Paulus geopenbaard zou worden en waarin wij thans leven. Voor hen ging het om de periode hierna: die van het gericht, als de dag van de Heer aanbreekt en de vervulling begint van wat de Heer via Zijn boodschapper aan Johannes op Patmos onthuld heeft (Openbaring 1:1 en 9-10). Het antwoord van de Heer aan Zijn leerlingen heeft dus niet op onze dagen betrekking! Dat valt dus buiten de dagen waarop deze studie betrekking heeft. Helaas blijken talloze Bijbeluitleggers dat niet door te hebben. Ook al laat God dingen gebeuren die voor de mensheid, gelovig of niet, als een donderslag bij heldere hemel komen, geeft Hij vaak ook hints dat er wat aanstaande is. Het gerommel op en onder de aardkost is één van de eeuwenlange voorbeelden ervan. Inmiddels begint het bij de massa ook te dagen dat er op aarde wat veranderen moet, omdat het steeds duidelijker wordt hoezeer de mens gefaald heeft bij het uitvoeren van de opdracht die God hem gegeven heeft: regeren over het leven op aarde (Genesis 1:28-30). Langzamerhand begint ook het besef te groeien hoezeer de mens onwillekeurig slachtoffer is geworden van zijn eigen creatie, de geldbeluste, puur zelfzuchtige en als zodanig kwaadaardige en alles verziekende afgod Economie. Veel van wat in de periode van het gericht tot een uitbarsting zal komen, komt dus niet uit de lucht vallen. Een treffend beeld hiervan biedt een aardappelveld, waar ondergronds de aardappels groeien terwijl daarvan bovengronds niets te zien is. Pas als de grond omgewoeld wordt, worden de aardappels zichtbaar. Alleen God weet wat zich “ondergronds” aan het ontwikkelen is en hoe dat aan den dag zal komen. Het is zoals onze Heer Zijn toehoorders voorhield: “Want niets is verborgen wat niet openbaar zal worden, noch weggehouden wat stellig niet gekend zou worden en in openbaarheid zou komen (Lucas 8:17). Alle voorspellende uitleggingen van derden daarover verwijs ik liever naar het rijk van christelijke sciencefiction. Heel wat auteurs op dat terrein hebben decennialang wel bewezen er helemaal niets van 19 begrepen te hebben. Per saldo hebben zij slechts de opbrengst van hun boekenomzet eraan te danken. Voor ons geeft Paulus in 2 Timotheüs 3:1-9 een zéér zorgwekkend overzicht van wat er loos is en zal zijn in de laatste dagen van de gemeente die het lichaam van Christus is: “Weet dit echter, dat er in de laatste dagen gevaarlijke era’s tegenwoordig zullen zijn, want de mensen zullen zijn: zelfzuchtig, geldzuchtig, grootsprekend, trots, lasteraars, tegen ouders weerspannig, ondankbaar, onbehoorlijk, zonder natuurlijke genegenheid, onvermurwbaar, tegenwerkers, onstandvastig, ongetemd, afkerig van het goede, verraders, overhaast, opgeblazen, veeleer vrienden van genot dan vrienden van God; een vorm van godsvrucht hebbend, maar haar kracht loochenend. Keer je ook van dezen af. Want uit dezen zijn degenen, die de huizen binnen glippen en vrouwtjes gevangen wegvoeren, die beladen zijn met zonden en geleid worden door velerlei begeerten en genot; die altijd leren en toch nooit tot erkenning van de waarheid kunnen komen. Maar op die manier waarop Jannes en Jambres Mozes weerstonden,10 zó weerstaan ook dezen de waarheid ‒ mensen verdorven in hun denkzin, onbeproefd in het geloof. Maar zij zullen daarin niet verder vooruitkomen, want hun onverstand zal voor allen overduidelijk zijn, zoals dat ook van hen duidelijk werd.” Welnu, zet de televisie maar aan, sla de krant open, zie het gedrag van de mensen om u heen en de bewijzen van Paulus’ voorzeggingen stapelen zich torenhoog op! 9 - LIJDEN Al die toenemende verrotting en wreedheid in de wereld om ons heen laat ons niet onberoerd. Wij kunnen er zelfs pijnlijk 10 2 Timotheüs 3:8. Egyptische tovenaars, wier namen niet in Exodus 7:11 vermeld zijn, maar wel in de Targoem Pseudo Jonathan, een Aramese vertaling van de Thora. 20

mee geconfronteerd worden! Een paar regels verder in 2 Timotheüs 3, in de verzen 12-14 waarschuwt Paulus Timotheüs en daarmee ook ons: “Maar ook allen die godvruchtig willen leven in Christus Jezus, zullen vervolgd worden. Boze mensen echter en zwendelaars zullen van kwaad tot erger komen, tot dwaling brengend en verdwaald zijnde. Maar jij, blijf bij wat je leerde en wat jou toevertrouwd werd, wetend van wie je het leerde.” Ook al zullen wij Israëls grote verdrukking en Gods toorn niet meemaken, wij zullen niet kunnen ontkomen aan lijden als resultaat van alles wat zich om ons heen en in de wereld afspeelt. Dan is de raad die Paulus Timotheüs gaf goud waard (v.14-15): “Maar jij, blijf jij bij wat je leerde en wat jou toevertrouwd werd, wetend van wie je het leerde en dat je van baby af aan met de gewijde geschriften bekend bent, die jou wijs kunnen maken tot redding door het geloof dat in Christus Jezus is.” “Christus Jezus” schrijft Paulus. Dat is de opgestane en verheerlijkte Heer Die aan Gods rechter(zijde) gezeten is, wonend in ontoegankelijk licht (1 Timotheüs 5:16). Hij zal het zijn Die van de hemel zal afdalen om ons in een totaal andere conditie in de lucht op te wachten, door wolken aan het oog van de wereld onttrokken. Uit Gods Woord, zo nauwkeurig mogelijk in onze taal overgezet, kunnen wij de wijsheid, troost en bemoediging putten die nodig is om constant te beseffen dat wij gerechtvaardigd zijn door het geloof van(!) Jezus Christus, per se niet door het geloof dat wij opbrengen (Romeinen 3:22). Dat heeft ons apart gezet voor onze redding! Hoe anders klinken toch de woorden van de vele, alom geëerde “godgeleerden”, die in het kleed van vroomheid en traditie in kerken, zalen en stadions, via radio, televisie en internet ons van alles wijsmaken, maar niet, zoals Paulus geschreven heeft, werkelijk wijs maken! Ook hun verkondiging kan voor navolgers van Paulus lijden veroorzaken. Denk maar aan de laster 21 van “jullie zijn alverzoeners”! Dat zeggen mensen die niet door hebben dat niet wij, doch alleen Hij, de Zoon van Gods liefde, het al wederzijds met Zichzelf verzoend heeft, vrede makend door het bloed van Zijn kruis, door Hem, hetzij wat op de aarde, hetzij in de hemelen is (Colossenzen 1:20)! Wat de Thessalonicenzen destijds ervoeren en hun de indruk gaf al in Gods toorn terecht te zijn gekomen, is dus niet zo verwonderlijk. Want hoevelen zullen in de eeuwen na hen tot heden toe niet hetzelfde gedacht hebben, toen zij afschuwelijke en fatale omstandigheden moesten zien door te komen? Dat is een aanwijzing dat de diepe emotie die “lijden” heet, waarmee de gemeente en haar leden te maken hebben of krijgen, heel zwaar kan zijn. God, de Vader, weet er echter van en Zijn liefde laat de Zijnen nimmer in de steek! “Gerechtvaardigd dan uit geloof mogen wij vrede hebben naar God toe door onze Heer Jezus Christus door Wie wij ook de toegang hebben, door geloof, tot deze genade waarin wij staan, en wij mogen roemen op basis van de verwachting van de heerlijkheid van God, niet alleen daarin echter, maar wij mogen roemen ook in de verdrukkingen, waarnemend dat de verdrukking volharding uitwerkt, volharding echter beproefdheid, de beproefdheid echter verwachting, de verwachting echter beschaamt niet, omdat de liefde van God in onze harten uitgegoten is, door de heilige geest die ons gegeven is” (Romeinen 5:1-5). Dit schreef Paulus ongeveer 6 jaar na de beide brieven aan de Thessalonicenzen. Trefwoord is “verwachting” (elpis, Strongnr. 1680), dat is rekenen op dat wat vast en zeker zal gebeuren en niet zoiets als “hoop” die snel in wanhoop kan omslaan. Reken maar, dat de geliefden van God, de geroepen heiligen te Rome en vast ook te Thessalonica hiervan met grote blijdschap kennisgenomen hebben! 22

In Romeinen 8:17-18 legt Paulus het verband tussen lijden en heerlijkheid: als wij samen lijden, worden wij ook samen verheerlijkt. Het lijden van de tegenwoordige era11 weegt niet op tegen de heerlijkheid die naar ons toe geopenbaard zal worden. Paulus wist waarover hij sprak, want hij kreeg in zijn bediening ontstellend veel lijden te verwerken. In 2 Corinthiërs 11:23-33 geeft hij daarvan een indrukwekkende opsomming. Met zijn eigen ervaringen spreekt hij ons als een ware broeder in het geloof moed in. Zo hebben ook wij te lijden onder alle goddeloosheid en ongerechtigheid van mensen, die de waarheid in ongerechtigheid neerhouden (Romeinen 1:18), onder hen, die uit partijschap en weerspannigheid voor de waarheid, de ongerechtigheid toegedaan zijn (Romeinen 2:8), onder echtbreuk, hoererij, onreinheid, losbandigheid, afgodendienst, toverij12, vijandschappen, twist, jaloezieën, gramschappen, partijschappen, onenigheden, afsplitsingen13 (Galaten 5:19-20). Zelfs binnen de uitgeroepen gemeente hebben wij te lijden onder misleiding met lege woorden14 (Efeziërs 5:6) en ook onder twist, jaloezie, gramschappen, partijschappen, kwaadsprekerijen, influisteringen, opgeblazenheden en oproeren (2 Corinthiërs 12:20). 11 Voor “era” staat in het Grieks kairos (Strongnr. 2540). Een tijdruimte, afhankelijke van de context kort of lang, die zich onderscheidt door haar speciale kenmerken. Om te voorkomen dat, net zoals in de gangbare Bijbelvertalingen, voor dat ene woord verschillende vertaalwoorden toegepast worden, is gekozen voor “era”. Dat is weliswaar een wat verouderd woord voor een tijdruimte, maar minder vaag dan bijvoorbeeld “periode”, waarvan Gods kalender er al zoveel telt. 12 Het Griekse woord voor “toverij” (pharmakeia Strongnr. 5331) houdt verband met ons woord “farmacie”, met drugs – van oudsher een geliefd middel bij toverij. 13 In het Grieks staat hier het meervoud van airesis (Strongnr. 139) wat op een “uit iets lichten” wijst. Het gaat om iets algemeners dan sektevorming of ketterij (heresie). 14 “Lege woorden”: woorden die volkomen gespeend zijn van Gods heilige geest. 23 Het is zeer de moeite waard om alle vindplaatsen van het werkwoord en het zelfstandig naamwoord “lijden” op te zoeken en te lezen (resp. paschô, Strongnr. 3958, en pathêma, Strongnr. 3804), want dat biedt veel meer inzicht – maar ook licht - dan een armzalige schrijver als deze vermag te bieden. 10 – TROOST Gelukkig weten wij ook welke troost wij hebben gedurende de laatste dagen op aarde in afwachting van het ogenblik van onze wegrukking en gedurende het lijden dat wij in die tijd ondergaan. Dat geldt niet alleen voor de individuele leden van de uitgeroepen gemeente, maar ook voor de uitgeroepen gemeente in haar totaliteit. “Wat zal ons scheiden van de liefde van God in Christus Jezus?15 Verdrukking? Of benauwdheid? Of vervolging? Of honger? Of naaktheid? Of gevaar? Of het zwaard?” (Romeinen 8:35). Het enige antwoord op deze retorische vragen kan alleen maar luiden: niets en niemand! In 2 Corinthiërs 1:3-5 schrijft Paulus ons: “Gezegend de God en Vader van onze Heer Jezus Christus, de Vader van de barmhartigheden en God van alle vertroosting, Die ons vertroost in al onze verdrukking opdat wij degenen kunnen vertroosten die in alle verdrukking zijn, door de vertroosting waarmee wijzelf door God vertroost worden: zoals het lijden van de Christus naar ons overvloeit, evenzo vloeit door Christus ook onze vertroosting over.” Paulus gaf de Thessalonicenzen een kernachtige samenvatting van de bron en kracht van onze troost: “Moge nu, onze Heer Jezus Christus, en God, de Vader, die ons liefheeft en eonische troost geeft en goede verwachting in 15 Tekstcorrectie conform de codex Sinaïticus en codex Vaticanus, volgens de Concordant Greek Text. 24

genade, jullie harten troosten en stevig maken in alle goed werk en woord” (2 Thessalonicenzen 2:16-17). 11 - DE ACHTERBLIJVENDEN Wat ons ongetwijfeld evenzeer bezighoudt, is de vraag hoe het onze ongelovige kinderen en andere bloedverwanten, onze vrienden en collega’s zal vergaan, nadat de gemeente eenmaal van aarde weggerukt is. God heeft in Zijn Woord ook voor hen een deur geopend. Want In Romeinen 10:13 staat dat al wie de naam van de Heer aanroept, gered zal worden. Zo staat het eveneens in Handelingen 2:21 en Joël 2:32. Wij bekijken de tekst wat nauwkeuriger om zeker te zijn van zijn boodschap: • Het Griekse woord voor “aanroepen” (epikaleô; Strongnr. 1941) drukt uit wat men eigenlijk doet met het roemen van een naam: men legt als het ware de hand op iemand. Dat kan om verschillende redenen zijn. In deze context is het een “beroep doen op” de naam Jezus Christus. • Want Hij is het die met “Heer” (kurios) bedoeld wordt. Paulus haalt de tekst uit Joël 2:32 aan en daar staat voor “Heer” Jahweh, de Naam die in de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Schrift, de Septuaginta, met kurios weergegeven is. Dat is de Naam boven alle Naam. Dat het in beide gevallen inderdaad alleen om Kurios Jezus Christus gaat, verklaart Paulus in Filippenzen 2:5-11. • Op alle genoemde vindplaatsen staat voor “al” of “ieder” het Griekse pas (Strongnr. 3956), in het Hebreeuws kol (Strongnr. 03605). Dat betekent dat er geen uitzonderingen zijn, maar dat het ieder mens aangaat. Het verzinnen van uitzonderingen is het werk van pseudogeleerden en theologen, die Gods majesteit (doxa; heerlijkheid) zo meesterlijk weten te kleineren (Romeinen 1:21-23). • Zowel Petrus, volgens Handelingen 2:21, als Paulus, volgens Romeinen 10:13, zegt dat al wie de naam des Heren aanroept, “gered zal worden” (sôthêsetai; Strongnr. 4982). Het is de 25 vertaling van een Hebreeuws woord dat de profeet Joël in 2:32 gebruikte, jiemaleet (Strongnr. 04422) en "zal bevrijd worden" betekent, meer in de zin van "ontkomen”. Ook dat wijst sowieso op redding, maar meer geënt op de tijd en context waarop Joëls profetie al betrekking heeft. Nu dat zo uitdrukkelijk driemaal in Gods Woord staat, geeft ons dat enorme troost in onze zorgen over degenen van wie wij denken dat zij geen lid zijn van de uitgeroepen gemeente. Let wel: “van wie wij denken”! Per saldo is het God Die precies weet wie Hij wel of niet als zodanig geroepen heeft. Dat Hij hier de deur voor redding van en het ontkomen aan Zijn toorn openzet, is tekenend voor Gods karakter dat vol is van wat de mens vaak zo deerlijk mist: liefde! Kunnen wij in onze dagen niet het allerbeste ervoor zorgen dat achter onze voordeur rust en veiligheid heerst en vrij over God en Gods Zoon gesproken kan worden? Begint het leven van ieder mens niet in de wieg en het gezin waarin hij of zij opgroeit? Zo en langs talloze andere wegen kan bij iemand de naam van de Kurios en Zijn betekenis voor de wereld bekend worden en in het geheugen gegrift komen te staan. 12 - UITZIEN Als leden van de uitgeroepen gemeente die het lichaam van Christus is, zijn wij ervan verzekerd dat wij niet Gods toorn zullen beleven wanneer eenmaal de dag van de Heer aanbreekt. Wij zijn er eveneens van verzekerd dat wij onder Vaders vleugels, door Zijn geest geleid, verlangend mogen uitzien naar onze Heer, Die ons op een zeker ogenblik, in een oogwenk van de aarde zal wegrukken om in een veranderd, geestelijk lichaam voor altijd bij Hem te zijn. Is iets heerlijkers en troostvollers denkbaar? De genade van onze. Heer Jezus Christus zij met uw geest, broeders! Amen!16 16 Galaten, slotzin 26

Andere uitgaven van Stichting Da-ath: De uitgeroepen gemeente: Lichaam én bruid? Efeziërs 5:22-33 vergelijkt de gemeente met de gehuwde vrouw. Zijn wij als gelovigen nu óók de bruid? De geestelijke band van God met Israël wordt in de Schrift als huwelijk beschreven. In Efeze 5 zien we lichaam als beeld. Een gehuwde man en vrouw worden één vlees, één lichaam, 1 Kor.6:16. Maar zij doen veel afzonderlijk van elkaar. Zij zijn één en laten zo de eenheid van Christus en Zijn lichaam zien. Israël, als bruid van Jahweh, staat in een andere betrekking tot Hem. De completering van het al door Christus Andreas Sönnichsen In dit machtige woord wordt onthuld, dat wij compleet gemaakt worden tot het volledige complement van God, Efeziërs 3:19. Dat wij echt de onschatbare waarde van dit kostbare woord mogen beseffen! Want het voorziet in alles, en is volledig toereikend, zoals God Zelf! 27 De zogenaamde Engelenwereld A.E. Knoch De Griekse noch de Hebreeuwse taal heeft een woord, dat aangeeft wat wij ons vandaag bij ‘engel’ voorstellen. Als het woord aggelos overal waar het voorkomt met ‘engel’ vertaald was, dan hadden wij de bedoeling ervan kunnen verstaan. Maar helaas is het alleen waar de traditie dat verlangt, zo vertaald. Dit is een duidelijk voorbeeld hoe discordante vertalingen de waarheid voor ons kunnen verduisteren in plaats van dat ze die laten zien. Wie gaan mee bij de opname? Date Gorter Wanneer de Heer neerdaalt en de Zijnen roept: wie zullen Hem dan ontmoeten in de lucht? 1 Thessalonicenzen 4:13-18 De bazuin van God is een genademoment. Misschien onbewust en onbedoeld, willen wij daar toch op één of andere manier een voorwaarde aan vastkoppelen. 28

Leven in verwachting van Zijn komst Dieter Landersheim Tot onze heerlijkheid behoort, dat wij in Christus Jezus met iedere geestelijke zegen te midden van de op-hemelse schepselen gezegend zijn, Efeziërs 1:3 En dat wij in de geest te midden van de op-hemelsen gezet zijn, Efeziërs 2:6,7 Hij komt! Wij mogen leven in verwachting van die grote dag. Jezus Christus, de Gekruisigde Dieter Landersheim Wie zijn de vijanden van het kruis van Christus? Voor eigen gerechtigheid is bij God geen ruimte. Als wij onszelf gerechtigheid toekennen, verachten wij het kruis van Christus, dat ons Gods gerechtigheid gaf, door het geloof van Jezus Christus 29 Het woord van de verzoening Date Gorter De verdeeldheid bij de Korinthiërs was ontkenning van de geestelijke eenheid. Daarover spreekt Paulus in 1 Korinthiërs 12. Hij benadrukt dat het één lichaam is, met één geest en dat is niet voor niets. Zijn houding – een voorbeeld voor ons – was verzoenend, altijd, ook al werden zijn woorden en daden verkeerd begrepen! Hemel en hel Wat leert Jezus daarover? A.E. Knoch Jezus zei tegen Nicodemus: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als iemand niet wederom geboren wordt kan hij het koninkrijk van God niet zien.’ Joh.3:3. En Jezus zegt van mensen die verloren gaan: ... waar hun worm niet sterft, het vuur niet uitgeblust wordt - Mark.9:44 Deze brochure geeft antwoord uit de Bijbel op de indringende vragen. Hoe kan God sterven van ongelovigen aanzien? 30

Jezus is opgestaan - welke dag was het? A. Bouman, A. E. Dekker Deze brochure geeft antwoord op de vraag wanneer de Heer Jezus exact opgewekt werd door de heerlijkheid van de Vader. Was het op -wat wij kennen alsde zondag? Of een andere dag? Nauwgezet is iedere uitdrukking en elk woord dat van belang is, onderzocht. Het resultaat is voor u als gelovige wellicht verbijsterend. Vergeving van zonden of rechtvaardiging? Frank Goldammer Jakob en Esau - Elmar Frey ‘Ik ben blij dat mijn zonden zijn vergeven omdat Jezus aan het kruis voor mij stierf!’ Zeggen veel christenen. En rechtvaardiging dan? Het verschil is groter dan u denkt. ‘Ik heb gekozen voor Jezus en ik ben gered!’ Dat hoor je gelovigen zeggen. Jakob en Esau, u leest in Genesis en Romeinen 9 over deze tweeling. Het gaat om (uit)kiezen. Wie doet wat? Wanneer? Gods woord geeft uitsluitsel! 31 Schepping van de mens, Gods waagstuk? Ludwig Wolf Waagde God het met de schepping van de mens? Zou de mens iets kunnen wat God niet voorzag? Kon de mens zo uit de hand van God weglopen dat er geen redden meer aan is? Op deze en meer vragen komt antwoord in deze brochure, uit Gods woord. Het geeft vrede en rust in het hart, wanneer we beseffen Wie Hij is. Psalm 139 – vertaling en commentaar Alfred E. Dekker In Psalm 139 laat God via David weten dat God ons door en door kent; kende zelfs ons embryo. Ieder mens is voor God een open boek. Het maakt niet uit bij welk je hoort, wat je gelooft, in welke tijd je leeft en hoe je je gedraagt. Uiteindelijk zal álle knie voor Hem buigen en álle tong van harte belijden: Heer is Jezus Christus, tot eer van God, de Vader! Na lezing van deze psalm zal niemand dit nog kunnen betwijfelen. 32

Begrijp je wat je leest? Werner Prolingheuer In Handelingen 8 lees je dat een Ethiopisch machthebber van de koningin Candacé, de schatkistbewaarder, te Jeruzalem kwam om daar de God van Israël te aanbidden. Op de terugweg las hij uit een gekochte Schriftrol. Deze invloedrijke ‘kamerling’ was eerlijk genoeg om te erkennen, dat hij zonder leiding de betekenis van het gedeelte (hij las in Jesaja 53) niet kon begrijpen. Zijn wij altijd zeker, dat wij alles correct verstaan? Vloek van Cham? Alfred E. Dekker Bij de herdenking van de afschaffing van de slavernij onder de noemer Ketikoti is nu algemeen duidelijk geworden, dat de ‘vloek van Cham’ gebruikt is om een onafzienbare menigte medemensen eeuwenlang tot handelswaar te vernederen en beestachtig te behandelen. Wat alles des te vreselijker maakt, is dat de ’vloek van Cham’ als zodanig niet in de Schrift voorkomt, maar op een klinkklare leugen berust. Hoe de vork dan wél aan de steel zit, probeert deze brochure te verhelderen. 33

NAAR ZIJN RIJKDOM DE FILIPPI-BRIEF vers voor vers besproken André Piet Stichting GoedBericht Colofon Titel: NAAR ZIJN RIJKDOM DE FILIPPI-BRIEF, vers voor vers besproken © 2023 André Piet, goedbericht.nl Eerste druk: november 2023 Uitgever: Stichting GoedBericht, Rijnsburg Alle rechten voorbehouden Samenstelling en vormgeving: EON, evangelieomniet.nl Foto cover © BlackJack3D via Canva Technische realisatie: Cora Sanders, Schrijverspunt ISBN 978-94-6266-308-4 NUR 707

INHOUD FILIPPI 1 Filippi 1:1 – aan al de heiligen 11 Filippi 1:1 – opzieners en dienaren 12 Filippi 1:2 – diepgang in een gangbare groet 13 Filippi 1:3,4 – danken en blijdschap 14 Filippi 1:4, 5 – deelname aan het Evangelie 15 Filippi 1:6 – wiens goede werk …? 16 Filippi 1:6 – de dag van Christus Jezus 17 Filippi 1:7- mede-deelnemers van de genade 18 Filippi 1:8 – God is mijn getuige 19 Filippi 1:9,10 – onderscheidingsvermogen 20 Filippi 1:10,11 – wie zorgt voor vrucht? 21 Filippi 1:12 – een gesloten deur en een geopend venster 22 Filippi 1:13 – getuigenis op het hoogste niveau 23 Filippi 1:14 – gevangenschap boeit niet 24 Filippi 1:15 – met welk motief? 25 Filippi 1:16,17 – Paulus, de apologeet 26 Filippi 1:18 – tel je zegeningen 27 Filippi 1:19 – Paulus’ uitzicht op vrijlating 28 Filippi 1:20 – Christus groot gemaakt 29 Filippi 1:21 – te leven is voor mij Christus … 30 Filippi 1:22 – geen menselijke inspraak 31 Filippi 1:23,24 – met Christus te zijn 32 Filippi 1:25 vooruitgang & vreugde 33 Filippi 1:26 – overvloedige roem 34 Filippi 1:27 – als ambassadeurs 35 Filippi 1:27 – één geest, één ziel 36 Filippi 1:27 – één front 37 5 Filippi 1:28 – niet laten intimideren door tegenstanders 38 Filippi 1:29 – genade en nog eens genade 39 Filippi 1:30 – lijden in de strijd 40 FILIPPI 2 Filippi 2:1 – aanmoediging in Christus 43 Filippi 2:2 – het ene gezind 44 Filippi 2:3 – eigenbelang versus nederigheid 45 Filippi 2:4 – eigenbelang in perspectief 46 Filippi 2:5,6 – de gezindheid in Christus Jezus 47 Filippi 2:6,7 – in Gods gestalte zijnde 48 Filippi 2:7 – maar Zichzelf ontledigt… 49 Filippi 2:8 – gehoorzaam tot de dood van het kruis 50 Filippi 2:9 – uitermate verhoogd 51 Filippi 2:9,10 – de naam boven alle naam 52 Filippi 2:10 – in de naam van Jezus 53 Filippi 2:11 – tot heerlijkheid van God, de Vader 54 Filippi 2:12 – met vreze en beven 55 Filippi 2:13 – het willen en het werken 56 Filippi 2:14,15 – alles zonder mopperen 57 Filippi 2:15 – onkreukbaar, ongekunsteld en onbesmet 58 Filippi 2:15,16 – als sterren in de nacht 59 Filippi 2:16 – mij tot roem in Christus’ dag 60 Filippi 2:17 – geplengd worden 61 Filippi 2:17,18 – verblijden en nog eens verblijden 62 Filippi 2:19 – eu-psycho 63 Filippi 2:20,21 – bezorgd en bezorgd is twee 64 Filippi 2:22 – beproefd en getest 65 Filippi 2:23,24 – wachten op het startschot 66 Filippi 2:25 – Epafroditus 67 Filippi 2:26,27 – tel je zegeningen 68 Filippi 2:28,29 – gewaardeerde mensen! 69 6

Filippi 2:30 – zijn ziel geriskeerd 70 FILIPPI 3 Filippi 3:1 – verheug je! 73 Filippi 3:2 – pas op voor de honden! 74 Filippi 3:3 – vlees of geest? 75 Filippi 3:4 – vertrouwen op vlees? 76 Filippi 3:5 – van het zuiverste water 77 Filippi 3:5 – naar wet Farizeeër 78 Filippi 3:6 – naar ijver een vervolger van de ekklesia 79 Filippi 3:6 – bijna perfect 80 Filippi 3:7,8 – hoe winst een schadepost werd 81 Filippi 3:8 – schade en drek 82 Filippi 3:9 – rechtvaardigheid uit God! 83 Filippi 3:10 – Hem te kennen…! 84 Filippi 3:10,11 – gelijkvormig wordend aan Zijn dood 85 Filippi 3:11 – de uitopstanding vanuit de doden 86 Filippi 3:12 – nog niet gearriveerd 87 Filippi 3:13,14 – één ding! 88 Filippi 3:14 – de trofee van de roeping van God 89 Filippi 3:14 – de roeping van omhoog, in Christus Jezus 90 Filippi 3:15,16 – in dat spoor verder 91 Filippi 3:17 – Paulus’ mede-navolgers 92 Filippi 3:18 – vijanden van het kruis van Christus 93 Filippi 3:19 – gezind op de aardse dingen 94 Filippi 3:20 – ons burgerschap is in de hemelen 95 Filippi 3:21 – vernedering versus heerlijkheid 96 Filippi 3:21 – die ons lichaam zal transformeren 97 Filippi 3:21 – Zijn vermogen 98 FILIPPI 4 Filippi 4:1 – eer en onderscheiding 101 7 Filippi 4:2,3 – de neuzen in één richting 102 Filippi 4:3 – namen in het boek des levens 103 Filippi 4:4 – altijd blij! 104 Filippi 4:5 – inschikken & schik in 105 Filippi 4:6 – in geen ding bezorgd 106 Filippi 4:6 – alles met dankzegging 107 Filippi 4:6,7 – de vrede van God 108 Filippi 4:7 – als in een vesting 109 Filippi 4:8 – positief denken niet los verkrijgbaar 110 Filippi 4:9 – rolmodel Paulus 111 Filippi 4:10 – eindelijk opbloeien 112 Filippi 4:11 – autarkie 113 Filippi 4:12 – in alle dingen ingewijd 114 Filippi 4:13 – sterk in Hem die mij kracht geeft! 115 Filippi 4:14 – deelgenoten in Paulus’ verdrukking 116 Filippi 4:15 – solidair 117 Filippi 4:16 – onvergetelijke verrassingen 118 Filippi 4:17 – delen = vermenigvuldigen 119 Filippi 4:18 – een welriekend offer aan God 120 Filippi 4:19 – naar Zijn rijkdom! 121 Filippi 4:20 – aan onze God en Vader de heerlijkheid! 122 Filippi 4:21,22 – groeten over en weer 123 Filippi 4:23 – genade als slotwoord 124 Bijbelteksten: werkvertaling op basis van Interlinear Scripture Analyzer (scripture4all.org). 8

NAAR ZIJN RIJKDOM FILIPPI 1 9 Filippi 1:1 – aan al de heiligen Paulus en Timotheüs, slaven van Christus Jezus, aan al de heiligen in Christus Jezus die in Filippi zijn, samen met opzieners en dienaren. In deze brief die we vers voor vers willen doornemen is Paulus aan het woord en vandaar ook in de ik-vorm geschreven. Dat hij tevens Timotheüs als afzender vermeldt, zal zijn omdat deze met hem verbleef als zijn ‘kind’ en medewerker (2:22). Kort nadat Paulus ooit Timotheüs had leren kennen (Hand.16:1-4) en met hem de oversteek naar Macedonië had gemaakt, arriveerden ze in Filippi. In deze Romeinse kolonie (Hand.16:12) had onder nogal bewogen omstandigheden het Goede Bericht weerklank gevonden (Hand.16:11-40). Toen Paulus deze brief schreef vanuit zijn gevangenschap in Rome (Filp.1:13; Hand.28:30), waren er inmiddels meer dan tien jaren verstreken sinds hij hen had bezocht. De band met de gelovigen te Filippi was nog steeds allerhartelijkst, mede doordat zij Paulus bij herhaling hebben ondersteund met hun bijdragen (4:15,16). Paulus schrijft niet als apostel (= afgevaardigde) maar als slaaf van Christus Jezus. Hij hoeft zijn gezag niet te laten gelden en leerstellig bevat de brief nauwelijks nieuwe elementen. Paulus’ autoriteit is niet in het geding. De brief is vooral praktisch van aard, ter ondersteuning van “al de heiligen”. “Heiligen”, want apart gezet “in Christus Jezus”. 11

Filippi 1:1 – opzieners en dienaren … aan al de heiligen in Christus Jezus die in Filippi zijn, samen met opzieners en dienaren. Door zijn brief nadrukkelijk te richten “aan al de heiligen (…) die in Filippi zijn” onderstreept Paulus op voorhand de eenheid. Dat is altijd een nuttige reminder, vooral wanneer concurrentie en conflict op de loer liggen (2:2,3; 4:2). Dit is de enige keer dat in een gemeentelijke brief melding gemaakt wordt van “opzieners”. Een opziener (Gr. episkopos) is iemand die omziet naar maar tevens opzicht/toezicht houdt over. In de Titusbrief lezen we dat Paulus Titus op het eiland Kreta achterliet, om in de diverse steden opzieners aan te stellen die zouden toezien op “de gezonde leer” (Tit.1:9). De opziener oefent geen macht uit maar is verantwoordelijk voor wat in een vergadering (ekklesia) wordt onderwezen (Tit.1:9). Nooit lezen we over een raad of college van opzieners. Opziener-schap is geen instituut. Het feit dat Paulus over “opzieners” in het meervoud spreekt, suggereert dat men in meerdere locaties te Filippi samenkwam. Behalve opzieners zijn er ook “dienaren” (Gr. diakonos). Dat zijn mannen of vrouwen (Rom.16:1,2) die in de breedste zin des woords zich dienstbaar maken in de ekklesia. Hoewel hun werk vaak niet wordt opgemerkt, zijn ze in de praktijk onmisbaar! 12 Filippi 1:2 – diepgang in een gangbare groet … Genade [is] met jullie en vrede van God, onze Vader en van de Heer Jezus Christus. Dit is de standaard groet waarmee al Paulus’ brieven aanvangen. Hij sluit in de aanhef van zijn brieven aan op de Griekse gewoonte door eerst de afzender te vermelden, dan de geadresseerden en vervolgens de groet. Twee begrippen domineren in de groet: genade en vrede. Het eerste verwijst naar de gewone Griekse groet (charis = vreugde om niet) en het tweede naar de standaard Hebreeuwse groet (sjaloom = vrede). Toch is het noemen van ‘genade en vrede’ meer dan alleen een combinatie van de Griekse en Hebreeuwse groet. Alleen de volgorde is al veelzeggend: eerst is er genade en vervolgens vrede. Slechts wie genade kent zal ook kunnen verstaan wat vrede betekent. Vrede kan nooit gebaseerd zijn op eigen werken. De volle betekenis en waarde van ‘genade en vrede’ is gelegen in de bron van waaruit het voortkomt, namelijk “van God, onze Vader”. Hij is God, d.w.z. Degene die alles een plaats geeft en bovendien “onze Vader”. Met dat laatste is gezegd dat wijzelf uit Hem voortkomen. Gods vaderschap garandeert Zijn liefde die Hij heeft bewezen in “de Heer Jezus Christus”. Deze bron van genade en vrede is onuitputtelijk! 13

Filippi 1:3,4 – danken en blijdschap Ik dank mijn God telkens als ik jullie gedenk, altijd in al mijn gebeden bid ik voor jullie allen met vreugde … Geen brief waar verhoudingsgewijs zo vaak sprake is van ‘vreugde’ als in deze Filippi-brief. Wanneer we alle vormen van het grondwoord (= charis) bij elkaar optellen, komen we op een totaal van 23 keer. Paulus mag dan een gevangene zijn met veel zorgen aan zijn hoofd (dat zal later blijken), hij betoont zich voortdurend een blij man. Hoe kan dat? Wat is het geheim van Paulus’ vreugde? Het eerste antwoord op deze vraag is: Paulus dankt zijn God telkens en altijd in zijn gebeden. Er is vanuit de Griekse taal, waarin deze woorden staan opgetekend, een direct taalkundig verband tussen ‘danken’ (Gr. eu-charis) en ‘vreugde’ (charis) oftewel ‘genade’. Danken betekent vanuit het Grieks zoiets als ‘goeie genade’! Vreugde of blijdschap is geen op zichzelf staande emotie, maar een logisch ‘bijproduct’ van danken. Terwijl danken op haar beurt weer een uitwerking is van besef van genade. Je ontvangt iets ‘om niet’ en wanneer je je daarvan bewust wordt, zeg je ‘dank U wel’! Hoe meer een mens dankt, des te blijer hij wordt. En omdat Paulus voortdurend dankt in al zijn gebeden is hij altijd, ondanks alles, blij! 14 Filippi 1:4, 5 – deelname aan het Evangelie Ik dank mijn God telkens als ik jullie gedenk, altijd in al mijn gebeden bid ik voor jullie allen met vreugde, over jullie deelname aan het Evangelie, vanaf de eerste dag tot nu toe. Paulus is zo dankbaar voor wat de Filippiërs voor hem betekenen, dat hij hen voortdurend noemde in zijn dankgebeden. Het motief van die dankbaarheid noemt hij in vers 5: de deelname van de Filippiërs aan het Evangelie. Niet als een tijdelijke bevlieging, maar “vanaf de eerste dag tot nu toe”. Dat was inmiddels al meer dan tien jaar; de tijd tussen Handelingen 16:11 en 28:30. Het woord voor “deelname” in deze tekst is in Grieks koi-noonia dat letterlijk ‘gemeenschap’ betekent en meestal zo wordt vertaald. Paulus bracht het Evangelie en de Filippiërs deelden daarin. Ongetwijfeld hebben zij het Goede Bericht zelf eveneens doorgegeven, maar in deze brief wijst Paulus vooral op hun deelnemen aan zijn arbeid in het Evangelie (4:15,16). Vanaf de aanvang hebben zij Paulus ondersteund en voortgeholpen. Niet alleen toen hij bij hen was, maar ook na zijn vertrek hebben ze hem geheel vrijwillig telkens bijdragen gestuurd. Daarmee bewezen deze Filippiërs dat het Evangelie zoals Paulus dit predikte, hun hart had. Deze deelname was geen lippendienst, maar metterdaad! 15

Filippi 1:6 – wiens goede werk …? Hiervan ben ik overtuigd dat Hij die een goed werk in jullie is begonnen dit zal volbrengen tot op de dag van Christus Jezus. Het goede werk waarvan hier sprake is, is de “deelname aan het Evangelie” van de Filippiërs. “Vanaf de eerste dag tot nu toe” (1:5). Dit goede werk was niet de verdienste van de Filippiërs, nee, Paulus is ervan overtuigd dat God dit goede werk in hen begonnen is! We lezen van de eerste vrouw die in Filippi het Evangelie vernam (Lydia de purperverkoopster) dat God haar hart opende, zodat ze aandacht gaf aan wat door Paulus werd gesproken (Hand.16:14). Het is zoals Paulus in Romeinen 8 onderwijst: degenen die God voorbestemt, die roept Hij en die rechtvaardigt Hij ook (Rom.8:30). Vandaar dat zij “naar zijn voornemen geroepenen” zijn (Rom.8:28). “… opdat het naar uitverkiezend voornemen van God zou blijven, niet vanuit werken maar vanuit Degene die roept …” (Rom.9:11). God is Degene die tevoren bestemt. Hij roept en Hij opent harten. En omdat Hij Degene is die het goede werk begint, is Hij ook Degene die garant staat voor de goede afloop. Dat maakt het Evangelie tot een onaantastbaar Goed Bericht. Want alles is Gods werk. Vanaf het begin tot aan het einde! 16 Filippi 1:6 – de dag van Christus Jezus Hiervan ben ik overtuigd dat Hij die een goed werk in jullie is begonnen dit zal volbrengen tot op de dag van Christus Jezus. Het goede werk waarmee God ooit begon bij de gelovigen in Filippi, zal Hij ook volbrengen. Daarvan is Paulus overtuigd. “… tot op de dag van Christus Jezus”. Dat is de dag waarin Gods werk aan de gelovigen voltooid zal zijn en zij rein en onberispelijk zullen blijken (1Kor.1:8; 1:10). Alom zal dan roem klinken om wat God in ons leven heeft gedaan (2Kor.1:14). Uitdrukkingen als “de dag van Christus Jezus” komen we alleen bij Paulus tegen. Dat Zijn naam (al of niet voluit) in deze uitdrukking doorklinkt, onderstreept het persoonlijke en meer intieme karakter van die dag, waarop we Hem in levende lijve zullen begroeten. Dit typeert wellicht tevens het verschil met “de dag van de Heer”. Die laatste uitdrukking klinkt afstandelijker omdat het verwijst naar een openlijk en vaak hardhandig ingrijpen (vergl. Joël 2:31). Bovenal noemt Paulus het “de dag van Christus Jezus” omdat dan de ekklesia die Zijn lichaam is, haar heerlijke bestemming zal bereiken. Het is de dag van opstanding en transformatie naar onsterfelijkheid. Het is de dag van ‘de wegrukking’ waarna we vervolgens voor altijd samen met Hem zullen zijn (1Thes.4:17)! 17

Filippi 1:7- mede-deelnemers van de genade Het is recht zoals ik over jullie allen gezind ben, omdat jullie mij in jullie hart dragen, zowel in mijn boeien alsook in de verantwoording en bevestiging van het Evangelie, zijn jullie allen mijn mede-deelnemers van de genade. Gewoonlijk meent men dat Paulus dit schreef toen hij in Rome gevangen was (Hand.28:30) of eventueel in de twee voorafgaande jaren in Caesarea (Hand.24:27). Hoe dan ook, vanaf de aanvang dat Paulus de Filippiërs het Evangelie had verkondigd, was er een warme band tussen hen beide geweest (1:5). Het was voor Paulus niet meer dan vanzelfsprekend om de Filippiërs toegenegen te zijn, omdat zij allen hem voortdurend in hun hart droegen. Zij waren zijn “mede-deelnemers van de genade”. Actief steunden zij Paulus in zijn gevangenschap, maar ook in zijn verdediging en bevestiging van het Evangelie. Van het Griekse woord voor ‘verantwoording’ (= apologia) is ons woord ‘apologetiek’ afgeleid. Het duidt op het vermogen aanvallen te kunnen pareren en bewijs te leveren. Zo heeft Paulus zich verantwoord tegenover de Joden in Jeruzalem en voor het gerecht in Caesarea (Hand.22:1; 25:16). Hij beschouwde het als een voorrecht (genade!) dit te mogen doen en de Filippiërs deelden in Paulus’ strijd. Zij stonden pal voor wat Paulus naar voren bracht. Nog steeds komt het daarop aan! 18 Filippi 1:8 – God is mijn getuige Want God is mijn getuige, hoe ik naar jullie allen verlang in innerlijke gevoelens van Christus Jezus. Paulus’ band met de Filippiërs was niet gebaseerd op vleselijke connecties. Integendeel zelfs. Veel van de gelovigen tot wie hij zich richt waren naar het vlees onbesneden. Zij maakten deel uit van de natiën en stonden niet in een verbondsrelatie met God. Maar dat was voor Paulus irrelevant geworden – hij rekende vanuit de regel van de nieuwe schepping (Gal.6:15,16). De eenheid die Paulus koesterde, was gebaseerd op hun deelname aan het Evangelie van Gods genade (1:5,7). Hoe kon Paulus zijn lezers overtuigen van de realiteit van zijn grote verlangen naar zijn lezers, anders dan God als getuige daarbij aan te roepen? Want slechts Hij wist dat Paulus niet overdreef. De “innerlijke gevoelens” waarvan hier sprake is, verwijzen in het Grieks letterlijk naar de “ingewanden” (hetzelfde woord als in Hand.1:18). De ingewanden worden in de Schrift beschouwd als de zetel van gevoelens. Een heel voor de hand liggende associatie. Want brengen ook wij gevoelens daarmee niet in verband? De maag keert zich om. De adem wordt benomen. Het hart klopt sneller. De nieren worden geproefd. Kortom, gevoelens ervaren we heel lijfelijk. Zelfs bij Christus Jezus, de opgewekte, is dat het geval! 19

Filippi 1:9,10 – onderscheidingsvermogen En dit bid ik, dat jullie liefde nog meer en meer overvloedig worde, in besef en alle fijngevoeligheid, om te beproeven de dingen die verschil maken … Het was Paulus’ gebed dat de liefde die hij bij de Filippiërs opmerkte, nog meer overvloedig zou worden. Van een mens zou dit teveel gevraagd zijn, maar over wat God vermag te doen denken we per definitie te klein. Hij kan zoveel meer in ons bewerken dan we ooit voor mogelijk houden (vergl. Ef.3:20). Paulus is zich daarvan bewust en daarom bidt hij voor de Filippiërs om nóg meer liefde “in besef en alle fijngevoeligheid”. God kan dat geven! Het Griekse woord epignosis (lett. op-kennis) suggereert vanuit de woordopbouw, dat het de kennis te boven gaat. Het veronderstelt weliswaar kennis, maar het is zoveel meer dan dat. ‘Epi-gnosis’ komt overeen met ons woord ‘besef’ of ‘realisatie’. Hand in hand gaat dit ‘besef’ met “alle fijngevoeligheid”, wat duidt op een nauwkeurig afgestemd zijn en intuïtief aanvoelen. Die instelling is essentieel “om te beproeven de dingen die verschil maken”. Paulus bidt de Filippiërs toe dat ze in staat zouden zijn om te ondervinden “de dingen die verschil maken”. Onderscheidingsvermogen om op te merken wat er werkelijk toe doet! 20 Filippi 1:10,11 – wie zorgt voor vrucht? … om te beproeven de dingen die verschil maken opdat jullie zuiver en geen struikelblok zouden zijn tot in de dag van Christus, vervuld met vrucht van rechtvaardigheid die door Jezus Christus tot heerlijkheid en lof van God is. Overvloedige liefde, besef, fijngevoeligheid, onderkennen waar het op aankomt. Dat zijn de eigenschappen die er toe doen. Op weg naar “de dag van Christus” (= in Zijn parousia; 3:20,21) is het deze zuiverheid die telt. Het woord dat hier vertaald wordt met ‘zuiver’ (Gr. eilikrines), betekent letterlijk zoiets als ‘door de zon beoordeeld’. Het is wat elders “de wandel in het licht” genoemd wordt en waarin we gemeenschap met elkaar hebben (1Joh.1:7). Rechtvaardigen zijn we door geloof. God rekent immers geloof tot rechtvaardigheid. Maar hier gaat het over “vervuld met [de] vrucht van rechtvaardigheid”. Dat is een proces, en niet eerder voltooid dan in de dag van Christus. Maar let op: ook deze vrucht is niet iets wat wijzelf (geacht worden te) produceren. Het is de “vrucht van rechtvaardigheid die door Jezus Christus” is. Dat wil zeggen: door Hem komt deze vrucht ten volle tot groei en bloei. En vandaar “tot heerlijkheid en lof van God”. Want Hij doet het werk en aan Hem daarom ook alle eer! 21

Filippi 1:12 – een gesloten deur en een geopend venster Ik bedoel nu jullie te doen weten dat de dingen met betrekking tot mij, veeleer tot bevordering van het Evangelie hebben gestrekt … Na de inleiding over zijn gebed voor de Filippiërs, begint Paulus hier met de eigenlijke bedoeling van zijn schrijven, namelijk over zijn boeien. De Filippiërs hadden vernomen van Paulus’ gevangenschap in Rome (of in Caesarea?) en hadden daarom één van hen, Epafroditus, naar Paulus afgevaardigd met een gift ter ondersteuning (2:15; 4:18). En nu wil Paulus de Filippiërs updaten en zendt hij Epafroditus naar hen terug met deze brief (2:25-30). Het eerste dat hij over zijn lotgevallen kwijt wil is, dat zijn gevangenschap bij nader inzien geen hindernis in zijn arbeid was, maar juist het tegendeel daarvan. Want het heeft “veeleer tot bevordering van het Evangelie gestrekt”! Natuurlijk had Paulus kunnen klagen over de beperkingen van de gevangenis waarin hij zo goed als niets kon doen. Ook had hij kunnen piekeren dat hem dit niet zou zijn overkomen wanneer hij niet naar Jeruzalem was gegaan. En ja, hoe menselijk zijn zulke overwegingen als dingen tegenzitten. Maar geloof spreekt andere taal. Wie Hem kent, Die alle dingen doet meewerken ten goede, weet dat niets zomaar gebeurt. Als zich een deur sluit (gevangenschap!), dan opent God een venster! 22 Filippi 1:13 – getuigenis op het hoogste niveau … de dingen met betrekking tot mij, veeleer tot bevordering van het Evangelie hebben gestrekt, zodat mijn boeien in Christus openbaar worden in heel het pretorium en aan al de overigen. Hoewel Paulus in boeien was geslagen, bleek dit lot juist des te meer tot bevordering van het Evangelie te zijn. Want zo heeft Paulus op het hoogste niveau mogen getuigen van het goede bericht aangaande Christus! Het woord pretorioum komt 8x voor in het NT en duidt op een Romeins hoofdkwartier en verwijst gewoonlijk naar het gerechtsgebouw of de residentie van de gouverneur (stadhouder) of keizer. Caesarea (Hand.24-26) zou daarvoor in aanmerking kunnen komen, maar Rome (Hand.28) verdient wellicht voorkeur, omdat Paulus aan het eind van deze brief (4:22) speciaal de groeten overbrengt van hen “die van het huis van de keizer zijn”. Paulus had zich als Romein op de keizer beroepen en van Godswege was hem verzekerd daar ook te zullen staan (Hand.25:12; 27:24). De frase “in heel het pretorium en aan al de overigen” suggereert dat niet alleen heel het pretorium, maar tevens alle andere plaatsen in die sfeer op de hoogte waren gesteld. Juist door de Joodse afwijzing van het Evangelie, kon het Evangelie klinken tot in het huis van de keizer aan toe! 23

Filippi 1:14 – gevangenschap boeit niet En de meerderheid van de broeders hebben in de Heer vertrouwen om des te overvloediger het woord van God onbevreesd te durven spreken. In deze verzen benoemt Paulus twee effecten van zijn gevangenschap. Het eerste effect is dat de naam van Christus in heel het pretorium en alle overige plaatsen openlijk werd genoemd. Het tweede effect is dat de meerderheid van de broeders door Paulus’ boeien vertrouwen kreeg om ook zelf met des te meer lef het woord van God te spreken. Met deze “meerderheid van de broeders” doelt hij vermoedelijk op de broeders in Rome, waar hij gevangen zat. Hij kende velen van hen, blijkens de lange lijst van namen die hij allemaal noemt aan het slot van de Romeinen-brief. Paulus’ opstelling werd hoe dan ook voor velen een trigger om net zo extravert het woord van God door te geven. Zonder angst voor represailles. Zij zagen in Paulus’ leven de impact van vrijmoedigheid gedemonstreerd. Om ongeacht de consequenties uit te komen voor het woord van de Heer. Paulus’ gevangenschap boeide hem niet. Laconiek schrijft hij later: het woord van God is niet geboeid (2Tim.2:9). Waar geen aansporing, laat staan gebod, toe in staat is, werd bewerkt door het levende voorbeeld van Paulus’ gevangenschap! 24 Filippi 1:15 – met welk motief? Sommigen prediken de Christus inderdaad vanwege afgunst en ruzie, maar sommigen ook vanwege welbehagen … Dankbaar stelde Paulus vast dat, nu hij gevangen zit, de Christus des te meer gepredikt wordt. Dat heeft echter wel een ‘maar’. Niet de inhoud van wat deze predikers doorgaven wordt ter discussie gesteld, maar wel hun motieven. Van een aantal van deze predikers was de intentie puur positief (“vanwege welbehagen”), maar bij anderen speelden “afgunst en ruzie” een rol. In het vervolg (:17) wordt duidelijk dat deze “afgunst en ruzie” niet in het minst ook gericht was op Paulus. Nu Paulus in de gevangenis zat, zagen sommigen hun kans schoon om zichzelf te profileren. De apostel was ‘uitgeschakeld’ en nu konden zij uit zijn schaduw treden en zichzelf op de voorgrond plaatsen. Waren ze jaloers op Paulus’ invloed? Of dachten ze het misschien beter te kunnen dan hij? Of speelde er onderlinge concurrentie over wie Paulus’ rol zou overnemen? Wat de overwegingen ook waren, ze waren niet zuiver. De les hieruit is dat zelfs de mooiste en meest geestelijke activiteit vertroebeld wordt door lage motieven als eigen eer en jaloezie. Juist predikers van het woord van God zouden zich van dat gevaar bewust zijn! Gaat het écht alleen om Gods woord? 25

Filippi 1:16,17 – Paulus, de apologeet … dezen inderdaad [prediken] vanuit liefde, daar zij weten dat ik word gesteld tot verantwoording van het Evangelie, maar genen verkondigen de Christus uit eigenbelang, niet zuiver, inschattend in mijn boeien druk te veroorzaken. De gevangenschap van Paulus had de meerderheid van de broeders geprikkeld om met des te meer durf het woord van God te spreken. Deels met een volstrekt zuiver motief, uit liefde. Men was geprikkeld door het voorbeeld van Paulus om ‘in het hol van de leeuw’ uit te komen voor Christus. Maar voor anderen speelden ook andere, onzuivere beweegredenen. Eigenbelang. Voor hen was Paulus’ gevangenschap een openstaande vacature om zichzelf te profileren. Om te concurreren met andere verkondigers. Ondanks dat ze konden inschatten dat men daarmee de druk van Paulus’ boeien voor hem slechts verzwaarden. Zij die predikten uit liefde, zonder bijoogmerk, onderkenden dat Paulus van Godswege in Rome moest getuigen. Zoals hij dat eerder in Jeruzalem had gedaan (Hand.23:11). Op het hoogste niveau, tot in het pretorium en voor de keizer was hij gesteld “tot verantwoording van het Evangelie”. Het woord ‘verantwoording’ is in het Grieks apologia. Het wordt meestal gebruikt in een juridische setting. Paulus was gesteld om te bewijzen dat het goede bericht dat hij predikte wáár is! 26 Filippi 1:18 – tel je zegeningen Wat zou het? Hoe dan ook, hetzij met een voorwendsel, hetzij waarachtig, Christus wordt verkondigd en daarin verheug ik mij en zal ik mij ook verheugen. Natuurlijk was het verdrietig voor Paulus dat er mensen waren die zijn gevangenschap aangrepen om zichzelf te profileren. Terwijl men kon weten dat dit zijn gevangenschap alleen maar moeilijker zou maken. Maar juist in Paulus’ reactie op deze situatie ontwaren we het geheim van zijn altijd blijmoedige instelling. Dat geheim zouden we nooit hebben leren kennen wanneer het hem enkel voor de wind zou zijn gegaan. Want dan is het nogal vanzelfsprekend om goedsmoeds te zijn. Stel je voor: je zit ten onrechte gevangen en vrienden misbruiken die omstandigheid voor hun eigen eer. Daar word je niet blij van. Ook Paulus niet. Maar toch, zijn perspectief is een heel andere. Welke kwalijke motieven predikers soms ook hadden, de opgewekte Christus werd dan toch maar verkondigd! Tel je zegeningen! Paulus’ focus was niet gericht op moeite en het ontbrekende. Hij kende een Heer die alles onder controle heeft en ten goede keert. Dat was voor hem geen theorie maar de realiteit! Waar anderen ‘minnen’ zagen, zag Paulus ‘plussen’ die nog niet af waren! Dat is nog eens ‘positief denken’! 27

Filippi 1:19 – Paulus’ uitzicht op vrijlating … daarin verheug ik mij en zal ik mij ook verheugen. Want ik weet dat dit voor mij tot redding zal uitlopen, door jullie voorbede en bijdrage van de geest van Jezus Christus … Paulus blijft zich maar verheugen. Mede omdat hij, zoals hij hier schrijft, “ik weet dat dit voor mij tot redding zal uitlopen”. Veelal wordt bij “dit” gedacht aan Paulus’ uitzicht op de Heer die vanuit de hemel als Redder ons vernederd lichaam zal transformeren (3:20,21). Nu had de apostel zonder enige twijfel dit uitzicht, maar dat is toch niet waar hij hier aan denkt. Dat uitzicht staat immers volkomen los van de voorbede van medegelovigen. Nee, Paulus denkt bij “dit” aan zijn spoedige vrijlating uit de gevangenis. Paulus bevindt zich gedurende twee jaar in gevangenschap in Rome (Hand.28:31,31) om daar voor de keizer te verschijnen (Hand.27:24). Inmiddels kijkt hij daarop terug (1:13) en vertrouwt hij erop dat hij de Filippiërs gauw zal kunnen bezoeken (1:25,26; 2:24). Met andere woorden: de voorbede van de Filippiërs om Paulus’ vrijlating zal worden vervuld! Paulus’ gevangenschap in Rome betekent dus niet het einde van zijn carrière als heraut en apostel. Hij zou zijn reizen (voorlopig) weer kunnen voortzetten. Daarin uiteraard in alles geestelijk bijgestaan door Jezus Christus zelf! 28 Filippi 1:20 – Christus groot gemaakt … naar mijn reikhalzend verlangen en verwachting dat ik in geen enkel opzicht beschaamd zal worden, maar in alle vrijmoedigheid zoals altijd ook nu, Christus groot gemaakt zal worden in mijn lichaam, hetzij door leven, hetzij door dood. Niet alleen verlangde Paulus ernaar om in geen enkel opzicht beschaamd te worden, hij verwachtte het ook. Zulke verwachting is in de Schrift nooit onzeker, omdat het gebaseerd is op wat God toezegt. Met zo’n levensinstelling hoeft een mens nooit te wanhopen. Dat Paulus in geen enkel opzicht beschaamd zou worden, was tevens gebaseerd op zijn ervaring. Christus zal, in alle vrijmoedigheid, in zijn lichaam groot gemaakt worden. Want “zoals altijd, ook nu”. Omstandigheden mogen dan wisselen maar dit doelwit (vergl. 3:14) blijft gelijk. Zelfs als Paulus zijn getuigenis zou moeten bekopen met de dood, verandert dit niet. Het klinkt misschien wat vreemd, ‘Christus groot maken’. Want Christus is toch al groot in zichzelf? Dat laatste is zeker waar, en toch, in onze perceptie kan Hij wel degelijk groot worden gemaakt. Vergelijk het met een ster die we met het blote oog zien. Met een telescoop wordt die ster ‘groot gemaakt’. Niet objectief natuurlijk, maar subjectief wel degelijk. Paulus was zo’n ’telescoop’ – Christus werd groot gemaakt in hem! 29

Filippi 1:21 – te leven is voor mij Christus … … Christus groot gemaakt zal worden in mijn lichaam, hetzij door leven, hetzij door dood. Want te leven is voor mij Christus en te sterven winst. Paulus is ervan overtuigd dat Christus in zijn lichaam groot zal worden gemaakt, “hetzij door leven, hetzij door dood”. Om dit te verduidelijken verklaart hij dat te leven voor hem Christus is en te sterven winst. Veel uitleggers menen dat Paulus daarmee zou bedoelen dat te sterven voor hemzelf winst zou zijn. Maar die uitleg gaat voorbij aan de strekking van Paulus’ statement. Het gaat hem er immers om dat Christus groot gemaakt zal worden in ijn lichaam, “… hetzij door leven, hetzij door dood”. Paulus’ dood, oftewel zijn sterven zou winst voor Christus zijn, aangezien Hij daarin groot gemaakt zal worden! Ondertussen toont vers 21 een uitnemende samenvatting van Paulus’ levensfilosofie. Iedere gelovige kan zeggen: mijn leven is Christus (Kol.3:3,4). Maar dat is niet hetzelfde als: “te leven is voor mij Christus”. Dat Christus mijn leven is, vertelt hoe God rekent. Maar zeggen dat “te leven is voor mij Christus”, vertelt hier hoe Paulus rekende. Hij leefde niet voor roem, voor plezier of voor geld. Hij had de opgewekte en verheerlijkte Christus ontmoet! En in dat Licht verliest al het aardse haar glans. 30 Filippi 1:22 – geen menselijke inspraak Maar indien te [blijven] leven in vlees – voor mij betekent dit vrucht van werk. En aan wat ik voorkeur zal geven, maak ik niet bekend. Te leven is voor Paulus Christus en te sterven is winst. In beide gevallen wordt Christus namelijk groot gemaakt in zijn lichaam. Blijven leven in het vlees, d.w.z. in het sterfelijk lichaam, zou betekenen dat hij door kan gaan met zijn vruchtbare arbeid. Want er was nog zoveel te doen en hij kon nog zoveel betekenen. Blijven leven óf voor de zaak van Christus te sterven, beide opties benoemt Paulus. Let er op dat hij deze mogelijkheden puur beziet vanuit het belang van Christus. Waarin Christus het meest groot wordt gemaakt, kan Paulus niet zeggen. En in de praktijk is dit sowieso geen keuze van de mens. Blijven leven of sterven is nu eenmaal geen vraag die aan ons wordt gesteld. Daarin hebben we totaal geen inspraak. Het is bovendien Paulus’ zaak ook niet. Hij is een slaaf van Christus en wat het beste is voor zijn aardse loopbaan gaat hem niet aan. Dat mag zijn Heer voor hem bepalen en vandaar ook dat hij weigert zijn voorkeur uit te spreken. Wat een vertrouwen, toewijding en commitment spreekt uit zo’n levenshouding! 31

Filippi 1:23,24 – met Christus te zijn (Ik word echter gedrongen vanuit deze twee: ik begeer op te breken en samen met Christus te zijn, want dat is zeer veel beter). Maar in het vlees te blijven is nodiger voor jullie. Vers 23 is tussenzin, een korte onderbreking. Vers 24 is namelijk een voortzetting van vers 22, met de boodschap: niet sterven maar blijven leven zou voor Paulus werken met vrucht betekenen. En daar zouden de Filippiërs eveneens van profiteren. In vers 20 t/m 22 overwoog Paulus de opties van sterven en blijven leven. Van beide mogelijkheden onderkent hij de voordelen (voor Christus!), maar hij laat met opzet in het midden voor welke van beiden hij moest kiezen. Daar gaat hij niet over. In vers 23 noemt hij echter een derde optie waarvan hij zegt: dat is verreweg het beste. Niet sterven of in het vlees blijven leven, maar “op te breken en samen met Christus te zijn”. Paulus doelt daarbij op dezelfde gebeurtenis als waar hij ook in 3:20,21 over schrijft: de terugkeer van Jezus Christus uit de hemelen die ons vernederd lichaam zal transformeren en gelijkvormig zal maken aan het lichaam van Zijn heerlijkheid. Bij die gelegenheid zullen alle gelovigen tegelijkertijd ‘opbreken’ (of ‘heengaan’) en samen in wolken de Heer tegemoet gaan in de lucht (1Thes.4:17). 32 Filippi 1:25 vooruitgang & vreugde En in deze overtuiging weet ik dat ik zal blijven en bij jullie allen zal [ver]blijven voor de vooruitgang van jullie en vreugde van het geloof … Zowel het voordeel van sterven alsook die van in leven blijven, heeft Paulus overwogen. In beide gevallen zou Christus in zijn lichaam worden groot gemaakt (1:20). Tussen beide mogelijkheden wilde hij niet kiezen, maar hij wilde wel verklappen dat hij verlangde heen te gaan om (in de opstanding dus) met Christus te zijn. Ondertussen had Paulus al wel de overtuiging dat hij gered zou worden uit de gevangenis (1:19; 2:24). Dat zou hem ook de mogelijkheid geven de Filippiërs weer te bezoeken en zo bij te dragen aan hun vooruitgang “en vreugde van het geloof”. Weer die nadruk op vreugde en blijdschap zoals we dat overal in deze brief tegenkomen. Zou die “vooruitgang” waaraan Paulus zou bijdragen, in feite niet hetzelfde zijn als “de vreugde van het geloof”? De apostel wilde zijn lezers immers leren zich steeds meer te verheugen. Om zich altijd te verblijden in de ene Heer en in dat ene geloof. Ongeacht de telkens wisselende omstandigheden. Zulke vreugde is geen station dat we één keer hebben bereikt, maar een weg waarop we voortdurend vooruit mogen gaan. 33

Filippi 1:26 – overvloedige roem En in deze overtuiging weet ik dat ik zal blijven en bij jullie allen zal [ver]blijven voor de vooruitgang van jullie en vreugde van het geloof, opdat jullie roem in mij overvloedig in Christus Jezus zal zijn, door mijn aanwezigheid wederom bij jullie. Paulus rekent er op dat hij de Filippiërs weer zal bezoeken. Dat betekent dat zijn tweejarige gevangenschap in Rome, zoals het slot van het boek Handelingen dit beschrijft, niet het einde betekende van zijn reizen. Hij had zich als Romeins burger met succes beroepen op de keizer en inmiddels had hij uitzicht op het einde van zijn gevangenschap. Wanneer Paulus de Filippiërs weer zou treffen dan wilde hij inzetten op hun vooruitgang en vreugde van het geloof. Zoals hij ook aan de Korinthiërs schrijft, is hij een medewerker aan hun vreugde aangezien zijn lezers vast stonden in het geloof (2Kor.1:24). Deze vreugde is niet los verkrijgbaar maar een vanzelfsprekend effect van vertrouwen (= geloof) op het woord dat Paulus predikte. Voor die vreugde ging hij. Zodat de Filippiërs overvloedig zouden roemen over Paulus’ presentie. Natuurlijk gaat het daarbij niet om Paulus zelf (vergl. Gal.1:24), maar om wat hij rechtstreeks van Christus Jezus had ontvangen. Dat woord staat garant voor niet aflatende vreugde! 34 Filippi 1:27 – als ambassadeurs Alleen, weest burgers, waardig het Evangelie van Christus … Tot dusver schreef Paulus over zijn eigen situatie en over zijn oogmerk om in alles Christus groot te maken. Vanaf dit vers daagt hij ook zijn lezers uit om net zo in het leven te staan. Gewoonlijk gebruikt hij daarvoor het werkwoord ‘wandelen’ maar hier bezigt hij het Griekse woord politeuo, dat overduidelijk verwant is aan onze woorden ‘politiek’ en ‘politie’. Het betekent: zich gedragen als burger. Filippi was een stad in Macedonië, een Romeinse kolonie waarvan de inwoners het Romeinse burgerschap was toegekend. Dit burgerschap had veel waarde en bezitters waren dan ook trots op dit privilege. Later (in 3:20) laat Paulus zien dat ons burgerschap als gelovigen in de hemelen is. Zoals de Filippiërs als Romeinse burgers ver van Rome verbleven, zo waren ze als burgers van de hemelen nu eveneens in een vreemde omgeving. Waar het dan op aankomt is je burgerschap naar waarde weten te schatten. Je bewust te zijn van je positie, van je herkomst, van je voorrechten en toekomst. Wie dat alles van harte leert waarderen, zal als vanzelf zich ook “waardig” gaan gedragen. Om als een ambassadeur in het land waar hij gestationeerd is, zijn thuisland optimaal te vertegenwoordigen! 35

Filippi 1:27 – één geest, één ziel … opdat hetzij ik kom en jullie zie, hetzij ik afwezig ben, dat ik zal horen omtrent jullie, dat jullie vast staan in één geest, in één ziel, samen strijdende in het geloof van het Evangelie … “Waardig het Evangelie van Christus” is geen vage uitdaging. Want het zou blijken wanneer Paulus over de Filippiërs zou vernemen dat ze eendrachtig strijden in het geloof van het Evangelie. Ongeacht of hij bij hen aanwezig zou zijn of niet. In de christenheid is er altijd veel te doen over het bereiken van eenheid. Zulke pogingen zijn per definitie mensenwerk. Want ware, geestelijke eenheid is er. En die eenheid wordt beleefd wanneer gelovigen samen staan op die ene bodem van de waarheid. Van leugens zijn er vele, maar van waarheid is er maar één. En daarom, als gelovigen daarop staan, in het ene Evangelie, vindt men elkaar. “In één geest, in één ziel”. Waar ‘zielse’ verschillen, zoals bijvoorbeeld cultuur, opleiding, interesses, vaak voor conflicten zorgen, verdwijnen dergelijke verschillen bij een geestelijke eenheid als vanzelf naar de achtergrond. Zeker, in de eenheid die Paulus voor ogen staat is er ook strijd. Maar die strijd is niet onderling maar naar buiten toe, omdat men staat in het Evangelie. En ja, dat roept onvermijdelijk strijd op … 36 Filippi 1:27 – één front … dat jullie vast staan in één geest, in één ziel, samen strijdende in het geloof van het Evangelie … Er is een directe link tussen “vast staan in één geest, in één ziel” en samen strijden “in het geloof van het Evangelie”. Een goed bericht vertel je omdat het een goed bericht is. Niet vanwege schuldgevoelens of ingegeven door angst of omdat je de ander zo nodig moet bekeren. Zulke motieven bewijzen slechts dat je niet werkelijk een Goed Bericht (= Evangelie) brengt. Nogmaals: een goed bericht vertel je omdat het een goed bericht is. Punt. Je bent vader of moeder geworden van een gezonde baby. Of geslaagd voor je examen. Of genezen verklaard van een ernstige ziekte. Zulke dingen vertel je omdat het vrijwel onmogelijk is om het niet te vertellen! Het Evangelie is een mind-blowing goed bericht, omdat het vertelt van een GOD die nooit laat varen de werken van zijn handen en daarom “de Redder is van alle mensen, speciaal van gelovigen”! Dat is de boodschap, logisch, kraakhelder, alomvattend en messcherp. Het roept altijd weerstand op in de (met name godsdienstige) wereld. Want geheid, waar we gezamenlijk staan voor dit Goede Bericht worden we verguisd en bestreden. Prachtig, want des te meer sluiten we de gelederen! 37

Filippi 1:28 – niet laten intimideren door tegenstanders … samen strijdende in het geloof van het Evangelie, en dat jullie in niets beangstigd worden door de tegenstanders. Dat is voor hén een aanwijzing van ondergang maar voor jullie van redding, en dat van Godswege. Het Evangelie is een goed bericht, maar de eerlijkheid gebied te zeggen dat het lang niet altijd goed valt. De redenen van afwijzing kunnen heel divers zijn. Paulus schrijft elders (1Kor.1:23,24) dat Christus voor Joden een valstrik is en voor Grieken een dwaasheid. Orthodoxie en religie kunnen niets met het Evangelie omdat men niet uit de voeten kan met ‘genade’. Het Evangelie rekent af met menselijke verdiensten. En voor ‘Grieken’ is het Evangelie onacceptabel omdat ‘menselijke wijsheid’ daarin volkomen gepasseerd wordt. Wie uitkomt voor het Evangelie moet bedacht zijn op tegenstand maar zich er niet door laten intimideren. En al helemaal niet de boodschap gaan aanpassen of acceptabel maken. “Er staat geschreven!” dat is de krachtbron. Wat we te melden hebben is niet onze opinie maar wat GOD zelf gesproken heeft. Dat Woord bewijst en verklaart zichzelf. Waar we zó het Woord in de strijd hanteren, zijn we onaantastbaar. Geen tegenstand is daar tegen opgewassen. Het ontmaskert het verzet en tegelijkertijd bevestigt het de boodschap van redding die we uitdragen! 38 Filippi 1:29 – genade en nog eens genade Want aan jullie wordt de genade gegeven om niet alleen ten behoeve van Christus te geloven maar ook ten behoeve van Hem te lijden … Te mogen geloven is genade van God. Hij is immers Degene die Zijn woord tot ons doet komen. Hij is ook Degene die daarvoor onze oren, ogen en harten opent. Hij overtuigt de mens, zodat ons geloof 100% Zijn prestatie is. Efeze 2:8,9 zegt het ook: geloof is niet uit onszelf, het is Gods naderingsgeschenk … opdat niemand zou roemen. Dat geloven een geschenk is, is voor velen niet te verteren omdat men liever denkt dat geloven een verstandige daad van henzelf is. Wat Paulus hier naar voren brengt is totaal niet naar de mens. Dat geldt tevens voor zijn tweede statement. Het Evangelie plaatst alles in een ander perspectief. Wij zouden zeggen dat lijden ten behoeve van Christus, een prijs is die wij moeten betalen voor het geloven in Hem. Maar Paulus keert het om. Zoals geloven een geschenk is, zo is lijden voor de zaak van Hem dat eveneens. Want geloven ten behoeve van Christus betekent: toebehoren aan Iemand die vandaag door de wereld miskend is. Maar dat betekent dan automatisch ook dat we straks zullen delen in Zijn verheerlijking! (Rom.8:17). 39

Filippi 1:30 – lijden in de strijd … ten behoeve van Hem te lijden, in dezelfde strijd die jullie waarnamen in mij en nu in mij horen. Met het lijden ten behoeve van Christus doelt Paulus op de strijd die de Filippiërs ondervonden. Staan op en uitkomen voor het Goede Bericht op zichzelf is nog geen strijd. Maar deze houding leidt wel tot strijd, omdat in een wereld die de waarheid niet wil horen, het Goede Bericht per definitie wordt bestreden. In die strijd worden alle mogelijke wapens en strategieën ingezet. Leugens, onrecht, list en bedrog; geen strijdmiddel of methodiek wordt door de vijand geschuwd. Het is om die reden dat Paulus in Efeze 6 de geestelijke wapenuitrusting beschikbaar stelt. Want willen we staande blijven, dan kan geen onderdeel daarvan worden gemist. De strijd waarover Paulus schrijft is veel meer dan slechts recht-toerecht-aan argumenten ontmantelen. Het is veelal lijden onder valse beschuldigingen en ‘stoten onder de gordel’. Dezelfde strijd die de Filippiërs destijds bij Paulus hadden waargenomen, ondervonden zij nu eveneens. Wellicht ook met fysieke tegenstand, zoals marteling en gevangenschap. Paulus wist er alles van: hij had het allemaal meegemaakt tot op de dag dat hij deze woorden optekende. Maar hij beschouwt het als een groot voorrecht om zó in Christus’ positie van verwerping te mogen delen! 40 NAAR ZIJN RIJKDOM FILIPPI 2 41

Filippi 2:1 – aanmoediging in Christus Aangezien er dan enige aanmoediging in Christus is, aangezien er enige vertroosting van liefde is, aangezien er enige gemeenschap van geest is, aangezien er enige innerlijke gevoelens en ontfermingen zijn … Het appél dat in deze eerste verzen op de Filippiërs wordt gedaan is gebaseerd op wat Paulus van de Filippiërs wist. Vier keer spreekt hij van ‘aangezien’. Want hij twijfelt er niet aan dat onder zijn lezers “aanmoediging in Christus” gevonden wordt. En tevens “vertroosting van liefde”, “gemeenschap van geest” en “innerlijke gevoelens en ontfermingen”. Hij gaat ervan uit dat zij dit kenden. Vandaar dat het ‘indien’ (zoals veel vertalingen hebben) hier de betekenis heeft van ‘aangezien’. De kenmerken die Paulus benoemt, zoals aanmoediging, vertroosting, gemeenschap en ontfermingen, zijn geen kwaliteiten die de Filippiërs van zichzelf of van huis uit bezaten. Ze waren ook niet het resultaat van hun eigen inspanningen. Nee, deze morele eigenschappen zijn “vrucht (…) die door Jezus Christus is”, zoals het in 1:11 wordt geformuleerd. Waar er “aanmoediging in Christus is” daar wordt “vertroosting van liefde” gevonden, d.w.z. van de liefde Gods (= agapé). Daar wordt tevens “gemeenschap van geest” oftewel geestelijke gemeenschap beleefd. En in zo’n setting ontstaan er ook “innerlijke gevoelens en ontfermingen”. Let wel: innerlijke gevoelens – niet opgelegd maar van binnenuit voortkomend! 43 Filippi 2:2 – het ene gezind … maak mijn vreugde compleet door hetzelfde gezind te zijn, dezelfde liefde te hebben [en] samen bezield om het ene gezind te zijn … In het voorgaande vers had Paulus vier keer “aangezien” (of “indien”) geschreven en een viertal eigenschappen genoemd die hij met dankbaarheid bij de Filippiërs had vastgesteld. Het begon met “aanmoediging in Christus” en via “vertroosting van liefde” en “gemeenschap van geest” eindigde het bij “innerlijke gevoelens en ontfermingen”. Als genoemde eigenschappen werden gevonden onder de Filippiërs, wat zou onderling eensgezind zijn dan nog in de weg kunnen staan? Toch ontbrak het de Filippiërs daar kennelijk nog aan en temperde dit Paulus’ vreugde. Vandaar de oproep aan zijn lezers om zijn vreugde compleet te maken door hetzelfde gezind te zijn. Tegenover het eerdere viervoudige “aangezien” staat hier een viervoudig appel dat literair de structuur heeft van A-B-B-A: het eerste (”hetzelfde gezind”) komt overeen met het laatste (“het ene gezind”) en “dezelfde liefde” komt overeen met “samen bezield”. Hetzelfde gezind te zijn is geen oproep tot eenvormigheid. Dat iedereen hetzelfde denkt en handelt bestaat niet en is alleen een droombeeld van dictators. Eensgezindheid is niet het delen van dezelfde opinie maar het delen van dezelfde instelling: georiënteerd zijn op de ene God en buigen voor Zijn woord. 44

Filippi 2:3 – eigenbelang versus nederigheid … samen bezield om het ene gezind te zijn, niet overeenkomstig eigenbelang of ijdelheid maar in nederigheid elkaar superieur achten boven zichzelf … Eensgezind zijn betekent niet dat men dezelfde opinies deelt maar dat men dezelfde instelling heeft. Het duidt op een gemeenschappelijke oriëntatie: gericht op wat men geestelijk gemeen heeft (“gemeenschap van geest”; 2:1). Negatief geformuleerd betekent dit dat men niet “overeenkomstig eigenbelang” denkt of handelt. Het woord voor “eigenbelang” wordt ook vertaald met ‘zelfzucht’: het duidt op een egoïstische houding waarbij men eigen ambities laat prevaleren ten koste van anderen. In het verlengde hiervan ligt het woord “ijdelheid”: doen alsof ik iets voorstel terwijl het in werkelijkheid leeg is. Met zo’n instelling verlegt men de aandacht van het gemeenschappelijke (> “het ene gezind”) naar de eigen aspiraties. Egoïsme leidt altijd tot botsingen en ruzies aangezien iedereen z’n eigen ego (= ik) heeft. “In nederigheid elkaar superieur achten boven zichzelf” wil niet per se zeggen dat je aan de ander meer kwaliteiten toedicht dan aan jezelf. Het betekent evenmin dat je jezelf onrealistisch laag of de ander onrealistisch hoog inschat. Een nederige houding betekent dat wat we als gelovigen met elkaar delen superieur is aan onze individuele belangen. Bouwt mijn gedrag de ekklesia op (1Kor.10:23)? Dat is de beslissende vraag! 45 Filippi 2:4 – eigenbelang in perspectief … niet [slechts] opmerkende de dingen van zichzelf maar ook de dingen van ieder van de anderen. De Bijbel leert niet dat een mens niet zou behoren te denken aan zijn eigenbelang. Of dat een mens zichzelf niet zou mogen liefhebben. Inderdaad, de mens wordt in de Bijbel nooit opgeroepen tot zelfliefde, maar dat komt omdat zelfliefde verondersteld wordt. “U zult uw naaste liefhebben als uzelf“. Zonder zelfliefde kan men de ander niet eens liefhebben. Slechts wie zich onvoorwaardelijk geliefd weet (namelijk door God), kan tevens de ander liefhebben. Paulus zegt hier niet dat we uitsluitend de dingen van ieder ander zouden opmerken, maar óók de dingen van ieder ander. We dienen te leren de belangen van onszelf in proporties te zien. Eigenbelang behoeft niet te worden genegeerd, maar wel te worden gerelativeerd. Want waarom zou mijn belang zwaarder wegen dan het belang van de ander? Daar komt bij dat ik slechts één van velen ben. Vandaar dat Paulus schrijft dat we ook zouden opmerken “de dingen van ieder van de anderen”. Dus niet slechts de dingen van een ander. En zelfs niet van vele anderen, maar “van ieder van de anderen”. Kortom: ons ‘ik’ is veel minder belangrijk dan dat we onszelf zo graag wijsmaken. 46

Filippi 2:5,6 – de gezindheid in Christus Jezus Laat die gezindheid onder jullie zijn, welke ook in Christus Jezus [is], die in Gods gestalte zijnde, het geen roof acht God gelijkend te zijn … ‘Gezindheid’ was het onderwerp in de voorgaande verzen (2:2-4). Dit wordt voortgezet in vers 5 waar de gezindheid van Christus Jezus aan de Filippiërs ten voorbeeld wordt gesteld. Vaak wordt deze passage (vers 5 t/m 11) losgekoppeld van de context alsof Paulus hier onderwijs beoogt te geven over het ‘voorbestaan’ van Christus. Dat laatste is hier sowieso niet aan de orde en bovendien: het onderwerp hier is de gezindheid van Christus Jezus. In het origineel valt op dat de gezindheid van Christus Jezus drie keer in de zogenaamde aorist-vorm wordt geformuleerd. Deze werkwoordsvorm benadrukt het feit, zonder informatie over de tijd. Christus Jezus (1) acht het geen roof God gelijkend te zijn en (2) Hij ontledigt Zichzelf en (3) Hij vernedert Zichzelf. Deze feiten demonstreren Christus’ gezindheid. De vraag die zich hier opdringt is: wat betekent het dat Christus Jezus, in Gods gestalte zijnde, het geen roof acht God gelijkend te zijn? Doelt dit op Christus Jezus’ huidige positie waarin Hij als Verhoogde het Beeld van God is? Inderdaad, die eer heeft Hij niet Zichzelf toegeëigend (integendeel!) laat staan geroofd. Deze eer is Hem van Godswege geschonken! 47 Filippi 2:6,7 – in Gods gestalte zijnde … die in Gods gestalte zijnde, het geen roof acht God gelijkend te zijn, maar Zichzelf ontledigt, de gestalte van een slaaf aannemende … De vorige keer overwogen we dat “in Gods gestalte zijnde” mogelijk verwijst naar Christus Jezus’ huidige positie. Omdat Hem deze eer van Godswege ten deel viel (2:8.9), beschouwt Hij haar niet als een roof. Zijn gezindheid kenmerkt zich juist in het feit dat Hij Zichzelf ontledigt. Men zou echter ook kunnen verdedigen dat het “in Gods gestalte zijnde” betrekking heeft op de heerlijkheid van Christus als het vleesgeworden Woord, tijdens zijn openbare bediening (Joh.1:14; 2:11). Wat van Hem gezien werd was de “heerlijkheid als van een eniggeborene van de Vader”. Hij geleek op Zijn God en naar waarheid kon Hij zeggen: “wie Mij gezien heeft, heeft de Vader gezien” (Joh.14:9). De traditionele uitleg die het “in Gods gestalte zijnde” betrekt op Christus’ bestaan vóór Zijn verwekking (Zijn zogenoemde preexistentie), kunnen we in elk geval terzijde schuiven. Ze veronderstelt namelijk iets wat nu juist bewezen moet worden. Nergens lezen we in de Schrift dat de verwekking van Gods Zoon een daad van Hemzelf zou zijn geweest. God verwekte de Zoon en zó werd het Woord van God vlees. God sprak Zijn woord en Maria werd zwanger. 48

Filippi 2:7 – maar Zichzelf ontledigt… … die in Gods gestalte zijnde, het geen roof acht God gelijkend te zijn, maar Zichzelf ontledigt, de gestalte van een slaaf aannemende, in gelijkenis van mensen wordend. Over wat het wil zeggen dat Christus Jezus Zichzelf ontledigde hoeven we niet te raden. De betekenis staat er namelijk pal achter: “de gestalte van een slaaf aannemende”. Deze “gestalte van een slaaf” staat uiteraard in contrast met de eerder genoemde gestalte van God waarin Hij nu is. En wellicht verwijst het (ook) naar de positie waarin Hij was toen Hij als Zoon van God hier op aarde Zijn heerlijkheid openbaarde (Joh.1:14). Hebreeën 5:8 zegt dat hoewel Hij de Zoon was, gehoorzaamheid heeft geleerd door de dingen die Hij leed. In plaats van Zich als de rechthebbende Zoon te presenteren verwisselde Hij deze ‘rang’ voor die van een slaaf. In Zijn uiterlijke verschijning geleek Hij op ieder ander mens. En natuurlijk, Hij was (en is) ook daadwerkelijk mens (1Tim.2:5). Maar doordat Hij Zijn unieke glorie aflegde, werd een slaaf gezien. Hij werd “arm, hoewel rijk zijnde” (2Kor.8:9). Dit typeert de gezindheid van Christus Jezus. Hij stelde Zich volledig beschikbaar en zei: “zie, hier ben Ik (in de boekrol staat van Mij geschreven) om Uw wil, o God, te doen…” (Hebr.10:7). 49 Filippi 2:8 – gehoorzaam tot de dood van het kruis En in gedaante bevonden als mens, vernedert Hij Zichzelf, gehoorzaam wordend tot aan de dood, ja de dood van het kruis. Wat in het voorgaande vers ‘ontlediging’ heette, heet hier ‘vernedering’. En wat daar ‘de gestalte van een slaaf aannemende’ werd genoemd, heet hier: “gehoorzaam wordend tot de dood, ja de dood van het kruis”. De beide verzen lopen parallel – ze zeggen hetzelfde, maar met andere woorden. Voor Hem die de unieke Zoon van God was, was het een vernedering om als slaaf gehoorzaam te worden en om de drinkbeker van lijden die God Hem aanreikte, leeg te drinken tot de laatste druppel. “Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede”. Terwijl Hij eerst nog een legerafdeling van Romeinse soldaten vol ontzag zag neervallen in de hof van Gethsémané (Joh.18:6), stelde Hij Zich vervolgens beschikbaar om gevangen genomen te worden. En om in volstrekte onschuld te worden veroordeeld tot de doodstraf, ja tot de dood van het kruis. Dit was de weg die God Hem wees en die Hij als een gehoorzame slaaf gewillig is gegaan. Wat een gezindheid van Christus Jezus! Hij vertrouwde Zijn God en zag op de vreugde die Hem was voorgesteld (Hebr.12:2). Daarom heeft Hij de schande niet geacht en het kruis verduurd. 50

Filippi 2:9 – uitermate verhoogd Daarom ook verhoogt God Hem uitermate en schenkt Hem in genade de naam boven alle naam … Vers 6 t/m 8 beschrijft de gezindheid van Christus die Zichzelf ontledigt en vernedert. Benadrukt wordt daarbij niet dat dit in het verleden plaatsvond, want Paulus gebruikt in dit verband telkens een werkwoordsvorm zonder tijdshorizon (aorist). Het accent ligt op het feit van Christus Jezus’ gezindheid – ongeacht wanneer. Nooit ging of gaat het Hem om Hemzelf. In vers 9 t/m 11 wordt vervolgens beschreven wat Gods reactie is op Christus Jezus’ gezindheid. Omdat Christus Zichzelf tot de uiterste maat vernederde (“tot de dood, ja de dood van het kruis”), daarom verhoogt God Hem ook uitermate. Hierachter schuilt een universeel principe: “al wie zichzelf zal vernederen, zal verhoogd worden” (Mat.23:12). De uiterste vernedering ooit, beantwoordt God met de uiterste verhoging ooit. Na de dood van het kruis en het verblijf in het graf, volgt Christus Jezus’ opstanding. Want God wekte Hem op uit de doden en plaatste Hem aan Zijn rechterhand, “boven alle overheid en macht en heerschappij en alle naam die genoemd wordt, niet alleen in deze aeon, maar ook in de aanstaande” (Ef.1:21). Deze positie is niet door Christus Jezus geroofd (2:6) of zelfs maar geambieerd. Het is Hem in genade geschonken! 51 Filippi 2:9,10 – de naam boven alle naam Daarom ook verhoogt God Hem uitermate en schenkt Hem in genade de naam boven alle naam, opdat in de naam van Jezus alle knie zal buigen … “De naam boven alle naam”, kan maar op één naam betrekking hebben: de Godsnaam. Want alleen de naam van JAHWEH is verheven boven alles (Ps.83:19; 148:13). Met als ultieme reden dat Hij Redder is … van allen! En hoe redt Hij? Door JEZUS – wiens naam betekent: JAHWEH redt. God geeft Zijn eer niet aan een ander (Jes.42:8). Het feit dat “in de naam van JEZUS (Hebr. Jehoshua) alle knie zal buigen” bevestigt dat alle eer naar JAHWEH gaat die redt. Velen hebben zich afgevraagd hoe het komt dat in het NT nergens de naam van God wordt genoemd. Gods naam zou toch worden geheiligd? Waarom wordt die naam in het NT dan verzwegen? Het antwoord is: de naam wordt niet verzwegen maar ze is gegeven in de naam van JEZUS: JAHWEH redt! Op elke bladzijde van het NT treffen we “de naam boven alle naam” aan. JEZUS is de naam die werd gegeven bij Zijn geboorte (Mat.1:25), maar het is juist in deze naam van vernedering dat elk creatuur in aanbidding zal neerbuigen voor JAHWEH … die Redder is. Door JEZUS openbaart God wie Hij is! 52

Filippi 2:10 – in de naam van Jezus … opdat in de naam van Jezus alle knie zal buigen, van hemelsen, aardsen en onderaardsen, en alle tong zal instemmen dat Jezus Christus Heer is, tot heerlijkheid van God, de Vader. Paulus verwijst in deze passage naar de eed die God zwoer, beschreven in Jesaja 45:23. Alle knie zal voor Hem buigen en alle tong zal Hem belijden. Dat is niet slechts een belofte, het is een eed! Paulus laat hier zien, hoe GOD dat gaat vervullen. Het antwoord is: “in de naam van JEZUS”, dat betekent: JAHWEH redt! Met dat oogmerk vernederde Jezus Zich en was Hij gehoorzaam “tot de dood van het kruis” (2:8). Elk schepsel, waar ze zich ook bevinden, in de hemel, op de aarde of onder de aarde, zal zich buigen voor Hem. En elke tong zal instemmend toejuichen. Geen lippendienst. Het woord ‘instemmen’ onderstreept dat ook. Paulus gebruikt een versterkt woord voor ‘belijden’ dat begint met ‘ex’, wat in het Grieks ‘van binnenuit’ betekent. En het is bovendien: “tot heerlijkheid van God”, wat opnieuw bevestigt dat het om een hartelijke instemming gaat. Wat een uitkomst van de geschiedenis! Ieder creatuur buigt en belijdt in de naam van Jezus: JAHWEH redt! Niemand ontbreekt. Een groter heerlijkheid voor GOD als Vader, is niet denkbaar! 53 Filippi 2:11 – tot heerlijkheid van God, de Vader … en alle tong zal instemmen dat Jezus Christus Heer is, tot heerlijkheid van God, de Vader. Dat vanuit de diepste vernedering de hoogste heerlijkheid tot stand komt, illustreert voortreffelijk de betekenis van Christus Jezus’ gezindheid. Hij staat bij uitstek model voor het zichzelf totaal wegcijferen ten behoeve van de heerlijkheid van God. Daarom nam Hij (hoewel Hij de Zoon van God was) de gestalte van een slaaf aan. En daarom vernederde Hij Zich tot “de dood van het kruis”. Het is Gods voornemen om ieder creatuur – hemelsen, aardsen en onderaardsen – te brengen tot een hartelijke erkenning van Hem als God en Vader. En dit doel realiseert Hij door middel van Christus Jezus. Door Hem redt JAHWEH… allen! En daarom is het in de naam van JEZUS dat elke knie zal buigen en elke tong van harte zal getuigen: JEZUS (= JAHWEH redt) is Heer! Dat God elk schepsel redt, uitgerekend door Degene die de wereld tot “de dood van het kruis” heeft veroordeeld, bewijst GODS grenzeloze, maar ook onvoorwaardelijke, liefde. Uiteindelijk zal niemand aan die conclusie kunnen ontkomen. Geen hart zo hard, of het zal worden gewonnen door de overmacht van GODS liefde. Elke tong zal het uitroepen … tot heerlijkheid van de ene God, de Vader! 54

Filippi 2:12 – met vreze en beven Daarom mijn geliefden, zoals jullie altijd gehoorzamen, niet alleen in mijn aanwezigheid, maar nu des te meer in mijn afwezigheid, werk jullie redding uit met vrees en beven … Vers 12 begint met “daarom” (of “zo dan …”) waarmee gezegd is dat het navolgende gebaseerd is op het voorgaande. “Alle tong zal instemmen dat Jezus Christus Heer is, tot eer van God, de Vader”. Dankbaar stelt Paulus vast dat zijn lezers altijd gehoor gaven aan wat hij hen leerde. Paulus’ oproep hier is dat de Filippiërs nu bij zijn afwezigheid des te meer hun redding zouden uitwerken “met vreze en beven”. Velen hebben uit deze formulering afgeleid dat Paulus de Filippiërs onzeker zou maken over hun redding. Maar het tegendeel is waar. Want in het voorgaande had Paulus juist aangetoond dat iedereen in de naam van JEZUS (= ’JAHWEH is Redder’!) God als Vader zal verheerlijken. Daarmee is de redding van elk creatuur verzekerd (1Tim.4:10)! Het “vrezen en beven” maakt niet de redding twijfelachtig. Het zegt juist: wee je gebeente om aan de door GOD gegarandeerde redding van allen afbreuk te doen! Vreze (Gr. fobos > fobie) en beven (Gr. tromos > trauma) is hier op z’n plaats. GOD zweert dat elke tong Hem zal belijden. En wij zeggen met sidderend ontzag daarop: AMEN! 55 Filippi 2:13 – het willen en het werken … werk jullie redding uit met vrees en beven, want God is het die inwerkt in jullie, zowel het willen als het werken voor [Zijn] welbehagen. De redding van allen is gegarandeerd. Daar leven we uit. Want GOD belooft plechtig, nee, Hij zweert zelfs dat in de naam van JEZUS (= JAHWEH redt) alle knie zal buigen en elke tong zal juichen tot eer van God, de Vader. Met zo’n universele aanzegging valt niet te spotten. Slechts eerbiedig en dankbaar “vrezen en beven” is hier gepast. De uitkomst van de heilsgeschiedenis is niet onzeker. Geen enkele menselijke factor kan het ongedaan maken. Niets wat de mens werkt of wil verandert ook maar een millimeter aan de afloop van Gods wegen. Zou God afhankelijk zijn van de keuzes van een mens, zoals de leer van ‘de vrije wil’ ons wil laten geloven, dan zou een finale, alomvattende lofzang nooit gegarandeerd kunnen worden. Immers, het schepsel moet dan wel willen … Maar hoe anders is de GOD van de Bijbel! Hij verhardt harten, maar Hij opent ook harten, ogen en oren. Hij geneest van afkerigheid (Hos.14:4). Hij maakt vijanden tot liefhebbers van Hem. Hij is het die “zowel het willen als het werken” inwerkt. Hij en niemand anders! 56

Filippi 2:14,15 – alles zonder mopperen Doet alles zonder mopperen en redeneringen, opdat jullie onkreukbare en ongekunstelde kinderen van God zouden worden … Om ons heen horen we zo vaak gemopper, dat we het dikwijls nauwelijks nog opmerken. Gemopper over de partner, de kinderen, de baas, het personeel, werkzaamheden, het weer, gezondheid, de politiek, enzovoort. En sommigen mopperen zelfs: ik mag niet klagen … Mopperen is iets anders dan kritiek. Mopperen is een houding van negativiteit, onvrede en bitterheid. Wie moppert ontbreekt het aan besef dat er Eén is, die alles wat plaats vindt, een plaats geeft. Het goede maar ook het kwade. Deze waarheid bepaalt ons bij de basisbetekenis van het woord GOD. In het Grieks is God theos, wat afgeleid is van het werkwoord stellen of plaatsen. Theos betekent ‘plaatser’. GOD is Degene die alles een plaats geeft. En daarom: wie moppert redeneert zonder GOD. Mopperen als houding maakt alles complex. Wie daarentegen beseft dat God GOD is en een Vader, leert de kunst verstaan ongecompliceerd te leven. Noem het maar naïef. Of simplistisch. Alles is immers in Zijn hand. Niets valt buiten Zijn controle. En Hij staat garant voor de goede afloop! Stop met theoretiseren daarover en beleef het volle rendement van deze waarheid! Ongekunsteld. 57 Filippi 2:15 – onkreukbaar, ongekunsteld en onbesmet Doet alles zonder mopperen en redeneringen, opdat jullie onkreukbare en ongekunstelde kinderen van God zouden worden, onbesmet te midden van een krom en verdraaid geslacht, waarin jullie schijnen als lichtdragers in de wereld … Uitvoerig heeft Paulus de gezindheid van Christus Jezus in de schijnwerpers gezet. Deze kenmerkte zich door zichzelf compleet weg te cijferen in overgave en vertrouwen op GOD, die alles tot een glorieus einde brengt. In die gezindheid past geen gemopper. Of redeneringen die niet rekenen met God als GOD. Paulus noemt hier drie eigenschappen die deze gezindheid typeren. Hij doet dat door de ontkennende vorm: onkreukbaar, ongekunsteld en onbesmet. Door het negatief te formuleren tekent hij een contrast met “een krom en verdraaid geslacht”. Wie dankbaar in het leven staat en dus “zonder mopperen en redeneringen”, is “onkreukbaar”. Nee, niet perfect zoals het woord ‘onberispelijk’ in veel vertalingen onterecht suggereert. Onkreukbaar wil zeggen: integer, oprecht, betrouwbaar. Het woord voor ‘ongekunsteld’ wordt elders vertaald met ‘argeloos’ (“als de duiven”; Mat.10:16). God als GOD erkennen maakt ongecompliceerd want het geeft vrede in het hart, zodat je je leert schikken in de omstandigheden. Wie zo denkt en spreekt blijft “onbesmet” van het kromme en verdraaide geslacht dat totaal geen benul heeft van GOD als Vader. 58

Filippi 2:15,16 – als sterren in de nacht … onbesmet te midden van een krom en verdraaid geslacht, waarin jullie schijnen als lichtdragers in de wereld, [het] woord van leven hooghoudend … Door alles zonder mopperen en redeneringen te doen, tonen we onkreukbare en ongekunstelde kinderen van God te zijn. Want zo leven kinderen die hun Vader vertrouwen. Daarmee bewijst men bovendien dat men niet besmet is door een “krom en verdraaid geslacht” te midden waarvan men zich bevindt. Wie geen weet heeft van GOD kan niet recht denken en spreken. Vandaar “krom en verdraaid”. Niet alleen dankbaarheid mag kinderen van God kenmerken. Ze hebben ook wat te melden. De wereld is donker en haar bewoners tasten in het duister. Zonder zicht op waar men vandaan komt of waar men naar toe gaat (1Joh.2:11). In zo’n wereld mogen we “schijnen als lichtdragers”. Als sterren die weliswaar niet de duisternis verdrijven, maar wel degelijk licht geven en oriëntatie bieden! Hoe anders dan door het “woord van leven” hoog te houden? Dat woord getuigt immers van Leven dat sterker is dan de dood! Het is het getuigenis van de opgewekte Christus dat ons als sterren doet stralen en perspectief biedt aan elke sterveling. Totdat straks “de Zon” opkomt en “de Dag aanbreekt” en alle duisternis verdreven wordt. 59 Filippi 2:16 – mij tot roem in Christus’ dag … jullie schijnen als lichtdragers in de wereld, [het] woord van leven hooghoudend, mij tot roem in Christus’ dag, zodat ik niet voor niets [de wedloop] liep of voor niets zwoegde. Wanneer de Filippiërs als sterren in de nacht stralen door hun dankbare houding en door het “woord van leven” dat ze hooghouden, dan is dat ook voor Paulus een reden om te roemen. Niet omdat hij dit als zijn prestatie beschouwt, maar wel omdat hij als instrument daarin heeft mogen dienen. Want het licht dat de Filippiërs verspreiden is de uitwerking van het Woord dat via Paulus tot hen is gekomen. De dag van Christus vangt aan wanneer we als gelovigen Christus Jezus gezamenlijk in levende lijve zullen ontmoeten (1Thes.4). Dan zal tevens openbaar worden wat God door ons heen heeft kunnen doen en uitwerken. Vandaar dat Paulus later in deze brief (4:1) de Filippiërs “mijn kroon” (lett. mijn lauwerkrans) noemt. Zijn inspanningen werden bekroond in wat het in de levens van de Filippiërs uitwerkt. Op de dag van Christus zal zichtbaar worden wat God heeft kunnen doen door ons heen. En omdat het Gods werk en Zijn prestatie is, zullen we de bekroningen voor Zijn troon werpen (Openb.4:10). Aan Hem alle eer! 60

Filippi 2:17 – geplengd worden Maar ook indien ik geplengd word op het offer en dienstverrichting van jullie geloof, verblijd ik mij en zal ik mij met jullie allen verblijden. We stelden al vast dat Paulus erop rekende spoedig uit de gevangenis vrijgelaten te worden (1:19; 2:24). Dat hij in bovenstaand vers oppert geplengd te worden, lijkt daarmee in tegenspraak te zijn aangezien hij bij ‘geplengd worden’ toch heus doelt op een marteldood, zoals dat ook in 2Timotheüs 4:6 het geval is. Toch is die tegenspraak slechts schijn. Paulus beweert niet dat hij geplengd zal worden maar dat indien dit zou plaatsvinden, hij daar van harte toe bereid is. Hij rende de wedloop, hij zwoegde (2:16) en zelfs indien hij geplengd zou worden, dan zou hij zich verblijden, samen met de Filippiërs. Bij een pleng- of drankoffer wordt wijn uitgegoten over een slachtoffer (vergl. Gen.35:14). Het is een uitbeelding van vreugde over Leven dat sterker is dan de dood. Wanneer Paulus als martelaar van het Evangelie (waarvan wijn een type is) zou omkomen, dan beschouwt hij zichzelf als een plengoffer. Uitgegoten over de offerande en de dienst van de Filippiërs, waarmee hij doelt op hun innige betrokkenheid bij zijn evangeliearbeid. Zelfs martelaarschap is niet in staat de blijdschap van het Goede Bericht teniet te doen! Integendeel zelfs! 61 Filippi 2:17,18 – verblijden en nog eens verblijden Maar ook indien ik geplengd word op het offer en dienstverrichting van jullie geloof, verblijd ik mij en zal ik mij met jullie allen verblijden. Verblijden ook jullie je en verblijd u samen met mij. Hoe geweldig is het dat deze Filippi-brief niet uit de hemel is komen vallen! In dat geval zouden we (min of meer terecht) kunnen zeggen dat de nadruk op blijdschap wat al te gemakkelijk is. Want in hemelse heerlijkheid mag vreugde dan vanzelfsprekend zijn, in zware, pijnlijke en complexe aardse omstandigheden ligt zo’n gemoedsinstelling heel wat minder voor de hand… Feit is echter dat deze brief is opgetekend door een man die tal van vervolgingen heeft moeten doorstaan en nu reeds lang ten onrechte gevangen zit. Juist dat maakt de vreugde waar Paulus voortdurend in deze brief gewag van maakt, zo krachtig en overtuigend! Vreugde is van een totaal andere orde dan plezier. Want plezier is oppervlakkig vermaak, ontleend aan (en dus ook afhankelijk van) de prettige omstandigheden waarin men verkeert. Echte vreugde is blijdschap die constant is en zelfs door tranen en pijn heen, niet verdwijnt. Deze blijdschap is gebaseerd op de wetenschap dat alles onder controle en in goede handen is. GODS weg is de beste! Altijd! 62

Filippi 2:19 – eu-psycho Ik hoop in de Heer Jezus Timotheüs met spoed tot jullie te zenden, opdat ook ik welgemoed moge zijn wanneer ik weet van de dingen die jullie aangaan. Paulus heeft de verwachting over niet al te lange tijd te worden vrijgelaten (2:24) en de Filippiërs te kunnen bezoeken. Maar vóór die tijd wil hij Timotheüs naar de Filippiërs sturen om zich van hun situatie op de hoogte te stellen zodat hij op zijn terugreis Paulus kan verkwikken met goed nieuws. Hoe snel Timotheüs er op uitgestuurd kan worden, weet Paulus nog niet, omdat dit ook van zijn eigen omstandigheden afhangt (2:23). We stelden al meerdere keren vast (en we zullen dat nog veel vaker doen) dat deze brief overloopt van vreugde. Het is een constante in Paulus’ leven. Geen enkele omstandigheid is in staat die vreugde ongedaan te maken. Toch maakt dit hem bepaald niet ongevoelig voor de welstand van anderen. Dat zien we ook hier. Paulus wil dolgraag gauw vernemen hoe het de Filippiërs vergaat. Vooral geestelijk, “in de Heer Jezus”, zoals hij dat hier noemt. Goed nieuws omtrent de Filippiërs zou hem “welgemoed” maken. In het Grieks staat er eu-psycho, dat letterlijk ‘wel-gezield’ betekent. Juist een geestelijke oriëntatie is het beste wat de ziel (psyche) kan overkomen! 63 Filippi 2:20,21 – bezorgd en bezorgd is twee Want ik heb niemand zielsgelijk die zó oprecht bezorgd is om de dingen die jullie aangaan. Want allen zoeken het hunne, niet hetgeen van Christus Jezus is. Paulus speelt in deze verzen met het woord ‘ziel’. In vers 19 spreekt hij de hoop uit dat Timotheüs hem met de berichten vanuit Filippi ‘wel-gezield’ (Gr. eu-psycho) zou maken. Hier, in vers 20, meldt hij dat Timotheüs ‘gelijk-gezield’ (Gr. iso-psuchon) is als hij, waar het gaat om de oprechte zorgen voor de Filippiërs. Genoeg gegadigden om zich met hen te bemoeien, maar Paulus kende slechts één kandidaat die evenals hij voor hen slechts de belangen van Christus Jezus op het oog had. Geen medewerker waar hij zó van op aan kon als Timothëus en die zó betrokken was op het geestelijk welbevinden van de Filippiërs. Het woord ‘bezorgd’ komt twee keer in deze brief voor. In hoofdstuk 4 vers 6 lezen we dat we in geen ding bezorgd zouden zijn. Maar hier wordt Timotheüs geroemd omdat hij bezorgd is om de Filippiërs. Dat lijkt tegenstrijdig, maar dat komt omdat ‘bezorgd’ en ‘bezorgd’ twee is. Negatief wordt het waar we ons zorgen maken. Zulke zorgen ontnemen onze eigen innerlijke rust. Maar positief is het om zorg te dragen. Zulke zorgen bevorderen het welzijn van de ander! 64

Filippi 2:22 – beproefd en getest Zijn beproefdheid kennen jullie echter, dat hij zoals een kind met zijn vader, samen met mij als een slaaf dient in het Evangelie. Wat Paulus over Timotheüs schrijft is geen nieuws voor de Filippiërs. Zij wisten uit eigen ervaring dat het waar is wat hier van hem wordt getuigd. Niemand dan alleen Timotheüs die zich zozeer, samen met Paulus, als een slaaf dienstbaar heeft opgesteld voor het doorgeven van het Goede Bericht. “Zoals een kind met zijn vader”. Dat typeert de verhouding tussen de apostel en zijn jongere medewerker. Op heel wat plaatsen noemt Paulus Timotheüs zijn kind (1Tim.1:18). “… mijn geliefd en getrouw kind” (1Kor.4:17; 2Tim.1:2). “Mijn waar kind in geloof” (1Tim.1:2). De metafoor van kind laat zich gemakkelijk verstaan. Want het was door Paulus’ prediking dat Timotheüs gelovig was geworden en daarmee als het ware geestelijk door hem was ‘verwekt’ (Hand.16;1,2). Maar dat niet alleen: Paulus werd vervolgens voor Timotheüs ook een rolmodel. Samen hebben ze zich weggecijferd voor de zaak van het Evangelie. Die dienstbaarheid was geen tijdelijke bevlieging. Of een rage die niet bestand blijkt tegen ‘de hitte des daags en de koude des nachts’. Nee, Timotheüs was beproefd en had de test doorstaan. Het bewijs daarvoor was geleverd. Wat een getuigenis! 65 Filippi 2:23,24 – wachten op het startschot Ik hoop hem dan inderdaad te zenden zodra ik de dingen rondom mij overzie. Ik vertrouw echter in de Heer dat ook ikzelf vlug zal komen. Een paar verzen eerder schreef Paulus (2:19) dat hij Timotheüs met spoed naar de Filippiërs zou zenden. Waarom hij dat nog niet had gedaan legt hij hier uit. Er moest eerst duidelijkheid komen in de dingen die hemzelf betroffen. Het kan niet anders dan dat hij hier doelt op informatie over het moment van zijn vrijlating. Dat Paulus binnen niet al te lange tijd de gevangenis zal mogen verlaten lijdt voor hem geen twijfel, maar het tijdstip waarop hangt er nog om. Zodra hij daarover duidelijkheid zal hebben, zal hij Timotheüs sturen. Tot die tijd wil hij zijn trouwe metgezel bij zich houden. Dat Paulus verwacht ook zelf snel de Filippiërs te bezoeken en dus vrijgelaten te worden, is trouwens een overtuigende aanwijzing dat hij deze brief niet heeft geschreven tijdens zijn gevangenschap in Caesarea (Hand.23-26), zoals sommige uitleggers dit hebben geopperd. Want tijdens die periode (twee jaren; Hand.24:27) wist Paulus door openbaring dat hij niet vrij zou komen alvorens in Rome te hebben getuigd (Hand.23:11). Nu zijn proces in Rome bijna ten einde is, kan Paulus zijn activiteiten spoedig weer voortzetten. Hij popelt … 66

Filippi 2:25 – Epafroditus Maar ik acht het noodzakelijk Epafroditus naar jullie toe te zenden, mijn broeder en medewerker en medestrijder, maar jullie afgevaardigde en bedienaar van mijn behoefte. Zojuist had Paulus zich uiterst lovend over Timotheüs uitgelaten. De naam Epafroditus die hij nu noemt is heel wat minder bekend en wordt behalve hier, alleen nog genoemd aan het einde van de brief (4:18). We zagen al dat Paulus van plan was om Timotheüs zo spoedig mogelijk naar de Filippiërs te sturen, maar hij zendt nu Epafroditus per direct naar hen toe. Samen met de brief, zo mogen we aannemen. Epafroditus (‘gewijd aan Afrodite’ > Venus) wordt hier in twee verhoudingen neergezet. Eerst in wat hij was en betekende voor Paulus en vervolgens wie hij was voor de Filippiërs. Voor Paulus was hij een “broeder” en meer nog: een “medewerker”. En zelfs nóg meer dan dat: hij was zijn “medestrijder“. Paulus noemt deze Epafroditus “jullie apostel”. ‘Apostel’ betekent ‘afgevaardigd’, met andere woorden: Epafroditus was door de Filippiërs afgevaardigd om naar Paulus toe te gaan en hem te bedienen in wat hij nodig had. Via Epafroditus hebben zij een royale gift aan de gevangen apostel geschonken (4:18) en in grote dankbaarheid stuurt Paulus hem nu, met deze brief, weer terug naar de Filippiërs. 67 Filippi 2:26,27 – tel je zegeningen Immers hij verlangde naar jullie allen en was bezwaard omdat jullie hoorden dat hij verzwakt was. Want hij was ook verzwakt, de dood nabij, maar God ontfermde Zich over hem, en niet alleen over hem maar ook over mij opdat ik niet droefheid op droefheid zou hebben. Paulus voelt zich verplicht Epafroditus per direct terug te zenden naar de Filippiërs en niet te wachten totdat ook Timothëus naar hen toe zal gaan. Epafroditus verlangde sterk terug naar de Filippiërs, mede omdat ze zo bezorgd waren over zijn lichamelijke conditie. Hij voelde zich bezwaard om hun zorgen over hem. Het illustreert waarom Paulus zich zo lovend over hem uitlaat. Want Epafroditus voelde zich niet bezwaard over zijn ziekte, hoewel hij letterlijk doodziek was geweest. Maar nee, hij voelde zich bezwaard omdat de Filippiërs gedeprimeerd waren over zijn gezondheidstoestand. Dat Epafroditus inmiddels hersteld is, wijdt Paulus niet aan vurig gebed. Hij schrijft het slechts toe aan Gods ontferming. Niet alleen over Epafroditus maar ook over hemzelf. “… opdat ik niet droefheid op droefheid zou hebben”. De vele moeiten waren Paulus niet in de koude kleren gaan zitten, maar altijd was hij zich ervan bewust: GOD maakt geen fouten. Paulus telde zijn zegeningen en Epafroditus’ herstel was daar één van! 68

Filippi 2:28,29 – gewaardeerde mensen! Ik zend hem dan met des te meer spoed opdat wanneer jullie hem weer zien, jullie je verheugen en ik ontzorgd ben. Ontvang hem dan in de Heer, met alle vreugde en houdt zulke [mannen] in ere. De nadruk op vreugde in deze brief krijgt hier een heel concreet motief. Epafroditus was ziek geworden tijdens zijn verblijf bij Paulus en hij is zelfs de dood nabij geweest. De Filippiërs waren zeer ongerust over hem, maar nu hij hersteld is wil Paulus hem meteen naar hen terugsturen “opdat wanneer jullie hem weer zien, jullie je verheugen”. Het verblijden van de Filippiërs was Paulus’ insteek, en hun ongerustheid over Epafroditus bezwaarde daarom niet alleen Epafroditus (2:26) maar ook Paulus zelf. Door hem nu terug te sturen met de brief, maakte hij een einde aan alle zorgen. Epafroditus’ missie was ongekend zwaar geweest maar wat een vreugde bereidde Paulus de Filippiërs wanneer zij straks hun herstelde broeder weer levend en wel in de armen konden sluiten! Met veel lof spreekt Paulus over wat Epafroditus voor hem heeft betekend. De Filippiërs hadden hem afgevaardigd om Paulus te ondersteunen en daarvoor had hij zelfs zijn leven geriskeerd. Wat een voorrecht is het om zulke zichzelf wegcijferende ‘kanjers’ in het midden te mogen hebben! 69 Filippi 2:30 – zijn ziel geriskeerd Want om het werk van de Heer kwam hij nabij de dood en riskeerde zijn ziel om jullie tekort aan te vullen van de dienstverrichting naar mij toe. Al eerder lazen we dat Epafroditus (2:27) door ziekte de dood nabij is geweest. Dit vers zoomt daarop nog wat meer in. Epafroditus was door de Filippiërs erop uitgestuurd met een bijdrage om Paulus te ondersteunen (2:25; 4:18). Kennelijk is hij door de ontberingen van de lange reis doodziek bij Paulus gearriveerd. Was hem een ongeluk overkomen? Of had hij onderweg een infectie opgelopen? We weten het niet, maar Epafroditus had hoe dan ook zijn ziel geriskeerd om het werk van de Heer en hij was daardoor de dood nabijgekomen. Sommige uitleggers vatten de opmerking over het tekort van de Filippiërs op als een verwijt van Paulus. Maar dat kan onmogelijk de gedachte zijn. In Filippi 4:18 schrijft Paulus immers dat hun gift via Epafroditus een welriekend, aangenaam en Gode welgevallig offer was. Het tekort van de dienstverrichting van de Filippiërs wijst niet op hun onwil om Paulus van dienst te zijn. Integendeel zelfs! Het tekort verwijst naar hun onvermogen om Paulus te bezoeken. Door Epafroditus af te vaardigen vulde hij daarom aan in hetgeen zij zelf niet konden volbrengen. 70

NAAR ZIJN RIJKDOM FILIPPI 3 71 Filippi 3:1 – verheug je! Voor het overige, mijn broeders, verheug je in de Heer! Dezelfde dingen aan jullie te schrijven is voor mij inderdaad niet vervelend, voor jullie echter zekerheid. Het ‘verheug je!’ komen we in deze brief heel wat keren tegen. Paulus verontschuldigt zich min of meer voor de herhaling, maar voert ter verdediging aan dat het voor hemzelf niet vervelend is om daar telkens op te wijzen en voor zijn lezers is het safe. Geen gemoedsgesteldheid is zo passend bij Gods goede bericht als juist vreugde. Door blijdschap te genereren bewijst het Evangelie precies wat het pretendeert te zijn. Paulus schreef deze brief als gevangene (1:13) en het spreekt voor zich, dat dit op zichzelf geen omstandigheid is waarin een mens zich verheugt. Des te opmerkelijker dat er geen brief in het hele NT te vinden is waarin zoveel vreugde naar voren komt als juist in deze brief. Echter geen vreugde in de omstandigheden, maar “in de Heer”. Dat typeert de sfeer en het motief. Het feit dat er Eén is die alles be-heert en be-heerst is een voortdurende bron van vreugde. Dan ben je misschien gevangen maar je weet: alles is honderd procent onder controle. En: GODS weg is de beste! Want Hij is Heer! 73

Filippi 3:2 – pas op voor de honden! Kijk uit voor de honden. Kijk uit voor de slechte arbeiders. Kijk uit voor de versnijdenis. In het voorgaande vers klonk bij herhaling de oproep om zich te verblijden in de Heer. En nu, pal daarop, de ernstige waarschuwing voor “de honden”, “de slechte arbeiders” en “de versnijdenis”. In de vertaling komt het niet tot uitdrukking maar in het Grieks allitereren de woorden: kunas (= honden), kakous (= slechte) en katatomēn (= versnijdenis). Woorden die beginnen met een k zijn bij uitstek geschikt als krachttermen. En zo bedoelt Paulus het ook. In dit hoofdstuk wordt met grote klem gewaarschuwd voor judaïserende predikers. Zij promoten joodse gebruiken, gewoonten en rituelen onder de natiën. Ze kijken met verachting neer op de natiën (lees: honden) die vrij van de wet leven, maar in werkelijkheid zijn ze zelf ‘honden’. Ze zijn wel actief maar het zijn “slechte arbeiders”. Ze propageren de besnijdenis maar in werkelijkheid verkrachten ze de waarheid daaromtrent. Met afkeer noemt Paulus het “de versnijdenis”. Velen nemen het Paulus kwalijk dat hij zich zo scherp afzet tegen allerlei predikers. Men vindt dat onaardig, niet opbouwend en negatief. Maar men vergeet dat elke prediking die vertrouwen stelt in “het vlees” (3:3) killing is voor de blijdschap in de Heer. 74 Filippi 3:3 – vlees of geest? Want wij zijn de besnijdenis, die in Gods geest dienen en roemen in Christus Jezus en niet in vlees vertrouwen stellen. De lieden waarvoor Paulus zojuist waarschuwde propageerden Joodse gebruiken en rituelen. Voor Paulus totaal misplaatst, want allen die in Christus Jezus zijn, zijn besneden. Oké, wellicht niet naar het vlees, maar so what? De besnijdenis beeldt uit: het mes wordt gezet in het vlees. In Christus Jezus is dit type werkelijkheid geworden, want in Zijn dood werd het oude afgelegd en het nieuwe, onvergankelijke leven ving in Hem aan (Kol.2:11,12). Met “vlees” wordt hier, zoals in het navolgende zal blijken, gedoeld op de mens in zijn uiterlijke manifestatie: de afkomst en alles waarop mensen zich laten voorstaan. In Christus Jezus, de opgewekte en verheerlijkte Heer, tellen die dingen totaal niet meer. In de nieuwe schepping speelt onze afkomst in de oude schepping geen rol, en onze prestaties evenmin. We zijn gerechtvaardigd in Gods ogen en worden gerekend in de opgewekte Christus. In die positie roemen wij en zó wandelen wij met Hem in het nieuwe leven! Het is duidelijk dat waar we roemen in Christus Jezus, alles van het vlees (menselijk prestaties) z’n waarde heeft verloren. Wij dienen God in geest. Niet in rituelen en vormen. 75

Filippi 3:4 – vertrouwen op vlees? Hoewel ik [reden] heb ook in vlees te vertrouwen. Indien iemand anders meent in vlees vertrouwen te hebben, ik nog meer. Het “vlees” waarover het hier gaat is de mens in zijn lijfelijke, lichamelijke verschijning. Meestal wordt de zwakheid en het onvermogen van het vlees benadrukt (“het vlees is zwak”). Hier is dat niet aan de orde. Paulus verwijst juist naar mensen die vertrouwen stellen in hun verschijning, hun afkomst en prestaties. Dit vertrouwen stellen op vlees was Paulus wel afgeleerd en hij zal dat later ook verduidelijken. Maar voordat hij dit doet, gaat hij eerst mee in de grootspraak van zijn tegenstanders. Want hij durft met gemak de competitie met hen aan te gaan. Als zij bogen op hun religieuze verworvenheden en inspanningen, dan overtroeft hij hen moeiteloos. Paulus’ tegenstanders waren ‘judaïseerders’, maar lang niet altijd zelf Joden. Zij deden alsof ze Joden waren. Eenzelfde soort beweging is ook vandaag in het christendom weer zeer actief. Paulus kijkt erop neer: het zijn nep-Joden die zelfs niet in zijn schaduw kunnen staan. Hijzelf was ooit een rijzende ster binnen de Joodse wereld (Gal.1:14). Dus als er één recht van spreken heeft over ‘vertrouwen op vlees’, dan is het wel Paulus… 76 Filippi 3:5 – van het zuiverste water Besneden op de achtste dag, uit het ras van Israël, van de stam Benjamin, Hebreeër uit Hebreeën … De opsomming die we hier en in het volgende vers vinden, geeft Paulus niet omdat hij er trots op is. Integendeel, hij beschouwt zijn religieuze CV inmiddels als “schadepost” in plaats van als “winst” (3:7). Dat Paulus zijn godsdienstige kwalificaties opnoemt, is om aan te tonen dat wat zijn tegenstanders claimen, in zijn ogen niets voorstelt. De judaïseerders (= zij die gelovigen uit de natiën pogen te verjoodsen; vergl. Gal.2:14) pretendeerden besneden te zijn. Knap hoor, zegt Paulus, maar ik ben “besneden op de achtste dag“, dus zoals het oorspronkelijk was voorgeschreven. Wie van zijn tegenstanders konden hem dat nazeggen? Zij waren gewoonlijk geen geboren Israëlieten. Ik wel, zegt Paulus, “uit het ras van Israël”. Ik weet zelfs mijn stamboom: “van de stam Benjamin”. Paulus was ook nog eens “Hebreeër”, dat is Joods van het zuiverste water en geen ‘vergriekste’ of ‘geheleniseerde’ variant ervan (zie Hand.6:1). En dat al gedurende generaties, en vandaar “Hebreeër uit Hebreeën”. Paulus’ tegenstanders konden niet tippen aan zijn Joodse identiteit. Hij was geboren en getogen in het Jodendom, terwijl zij slechts ‘import’ waren. Meenden zij nu hun verwaterde ‘Joodse identiteit’ te moeten ‘exporteren’ naar de natiën? 77

Filippi 3:5 – naar wet Farizeeër Besneden op de achtste dag, uit het ras van Israël, van de stam Benjamin, Hebreeër uit Hebreeën, naar wet Farizeeër … Het begrip Farizeeër heeft in onze taal geen beste naam. Het geldt als synoniem voor huichelaar en schijnheilige. Die betekenis heeft het vooral gekregen door de striemende rede van Jezus in Matteüs 23. Zeven keer klinkt daar “wee jullie schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars …”. Maar bedenk wel: die rede is geen aanklacht tegen de partij van de Farizeeën maar tegen hun praktijk van ‘wel zeggen, maar niet doen’ (Mat.23:3). Paulus had zijn opleiding genoten aan de voeten van Gamaliël (Hand.22:3), een vooraanstaande Farizeeër (Hand.5:34) en kleinzoon van de befaamde Hillel. In tegenstelling tot de partij van de Sadduceeën, geloofden de Farizeeën uitdrukkelijk wel in opstanding, engelen en geesten (Hand.23:8). In het Sanhedrin betuigde Paulus zonder omwegen: “ik, een Farizeeër, ik ben een zoon van een Farizeeër” (Hand.23:6). Dat Paulus zich in Filippi 3 “naar wet Farizeeër” noemt, bevestigt temeer zijn onvervalste Joodse identiteit. Hij stond uitstekend ‘voorgesorteerd’. Dit omdat de partij van de Farizeeën algemeen gold als “de meest nauwgezette partij van onze godsdienst” (Hand.26:5). Wat de interpretatie van de wet aangaat, was Saulus uitdrukkelijk geen Sadduceeër, zoals ook Jezus dat niet was (vergl. Mat.22:34!). Hij geloofde in opstanding… 78 Filippi 3:6 – naar ijver een vervolger van de ekklesia … naar ijver een vervolger van de ekklesia, naar rechtvaardigheid die in [de] wet is, onkreukbaar aan het worden. De opsomming van zeven kwalificaties waarin Paulus zou kunnen roemen in het vlees, begint met vijf kwaliteiten die te maken hebben met zijn afkomst en met wat hij was (besneden, Israëliet, Benjaminiet, Hebreeër, Farizeeër). De laatste twee kwaliteiten beschrijven wat hij deed, zijn prestaties. Op het eerste gezicht lijkt het alsof Paulus zich hier beroemt op het feit dat hij een vervolger van de ekklesia was. Maar dat is een misverstand en ook onmogelijk, aangezien Paulus dit ‘wapenfeit’ sinds zijn roeping als de schandvlek op zijn verleden beschouwt (1Kor.15:9; 1Tim.1:15). Wat Paulus hier roemt is wat hij qua ijver heeft bereikt. Paulus was een extremist: hij verdroeg ‘de sekte van de Nazareners’ niet en stelde alles in het werk om de ekklesia te vervolgen (Hand.24:5; 26:9). Daarin nam hij het voortouw en zocht de gelovigen op tot in de buitenlandse steden aan toe (Hand.26:911). Qua ijver was er in het Jodendom niemand te vinden die hierin zo actief was als Saulus van Tarsus. Is het ondertussen niet veelzeggend dat Saulus, juist omdat hij godsdienst in zijn uiterste consequenties doortrok, de “eerste van de zondaren” werd, de bitterste vijand van Christus? 79

Filippi 3:6 – bijna perfect … naar ijver een vervolger van de ekklesia, naar rechtvaardigheid die in [de] wet is, onkreukbaar aan het worden. In de opsomming van redenen om in het vlees te roemen vormt de laatste (zevende!) reden ongetwijfeld de climax. Naar de vereiste rechtvaardigheid waarvan de wet spreekt werd Saulus onkreukbaar. De meeste vertalingen lezen of suggereren dat Paulus onkreukbaar was. Hij gebruikt hier echter niet het werkwoord ‘zijn’ maar ‘worden’. De Concordant Version leest hier daarom: becoming blameless. Het idee is dus niet dat Paulus deze staat reeds bereikt meende te hebben, maar wel dat hij daarheen op weg was. Dit is het relaas van een man die met al z’n inspanningen naar de opinie van anderen zo goed als onkreukbaar was. Met grote ijver had hij zijn best gedaan om de staat van perfectie te bereiken en bijna (!) had hij dat ook bereikt. Dit is het getuigenis van een mens die uit jarenlange ervaring wist wat het is om te streven naar roem in het vlees. Maar tevens iemand die daarin verder gevorderd was dan al zijn tegenstanders. Echter niet om indruk te maken geeft Paulus deze opsomming. Integendeel, hij wil als ervaringsdeskundige duidelijk maken dat de weg van vertrouwen op vlees doodlopend is. En dat is (jazeker!) toch goed nieuws …! 80 Filippi 3:7,8 – hoe winst een schadepost werd Maar de dingen die voor mij winst waren, die heb ik om de Christus schade geacht. Maar sterker nog: ik acht ook alles schade te zijn om de superioriteit van de kennis van Christus Jezus, mijn Heer. In het voorgaande had Paulus zeven onmiskenbare winstpunten genoemd op zijn godsdienstige CV. Geen van de judaïseerders die ingang zochten bij de Filippiërs, kon zich ook maar in de verste verte meten aan Paulus. Maar nu komt het: elk van deze kwaliteiten die Paulus ooit als winst beschouwde, voert hij nu op als schadepost. Hij zegt niet dat hij ze nu als waardeloos aanmerkt of dat ze zijn hart niet meer aanspreken. Nee, sinds hij de Christus leerde kennen heeft hij het als schade geacht. In vers 8 bevestigt Paulus dit en drukt hij zich nog sterker uit. Hij heeft de eerdere winst niet alleen schade geacht (voltooid), hij acht het nog steeds schade (tegenwoordige tijd). Paulus’ resolute oordeel is dus maar geen tijdelijke bevlieging geweest. Sinds hij op de weg naar Damascus in aanraking kwam met de levende Christus vanuit de hemel, namelijk Jezus, acht hij al zijn eerdere verworvenheden als erger dan waardeloos. Ze zijn een sta-in-de-weg vanwege de superieure “kennis van Christus Jezus, mijn Heer”. 81

Filippi 3:8 – schade en drek Maar sterker nog: ik acht ook alles schade te zijn om de superioriteit van de kennis van Christus Jezus, mijn Heer. Om Hem heb ik dit alles schade gerekend en ik acht het drek te zijn opdat ik Christus zou winnen … Toen Saulus in aanraking kwam met Christus Jezus verdween alle roem die hij tot dusver had. Niet omdat de kwaliteiten die hij had opgesomd (zoals besneden zijn op de achtste dag, Israëliet, Benjaminiet, etc.) verwerpelijk waren geworden. Het gaat hier niet om zonden, maar juist om verworvenheden waar Paulus zich voorheen graag op had laten voorstaan. Niet die kwaliteiten zelf rekent Paulus nu als schade, maar het zich daarop beroemen. Toen Paulus met Christus Jezus in aanraking kwam leerde hij inzien dat zijn rechtvaardigheid uit de wet totaal niet meer ter zake doet. Want hij ontdekte: ik ben rechtvaardig in Gods ogen door het geloof van Christus (zie volgend vers)! Die wetenschap is superieur aan elke eigen prestatie. De focus op eigen prestaties leidde hem alleen maar af van de enige rechtvaardigheid die werkelijk telt. De roem van voorheen rekent hij daarom nu als schade. Sterker nog: als drek, oftewel als vuilnis en uitwerpselen. Slechts één ding telde voor Paulus nog: Christus winnen en Hem te leren kennen! 82 Filippi 3:9 – rechtvaardigheid uit God! … en ik in Hem gevonden mag worden, niet hebbend mijn rechtvaardigheid die uit de wet is, maar de [rechtvaardigheid] die door geloof van Christus, de rechtvaardigheid uit God op [grond van] het geloof. Twee soorten rechtvaardigheid worden hier tegenover elkaar geplaatst. De rechtvaardigheid die uit de wet is en de rechtvaardigheid die uit God is. De rechtvaardigheid uit de wet beantwoordt aan de standaarden die de wet stelt. Van een totaal andere orde is “de rechtvaardigheid uit God”. Die is niet door de mens zelf verworven maar komt vanuit God Zelf. De tekst bevestigt dit met: het is de rechtvaardigheid door het geloof van Christus. De gangbare weergave van “door het geloof in Christus” is ronduit fataal en berooft ons van de essentie hier. Want in dat geval zou het tóch weer een eigen rechtvaardigheid zijn. Rechtvaardigheid op basis van ons geloof. Niets daarvan! Het is rechtvaardigheid uit God en door geloof van Christus. God deed recht aan Zijn belofte door Christus, die in geloof Zijn weg ging, op te wekken uit de doden. Dat is de garantie dat heel het mensdom zal worden gerechtvaardigd (Rom.5:18). En waar we dat gelovig beamen, roemen we in de rechtvaardigheid die uit God is! 83

Filippi 3:10 – Hem te kennen…! [Dit] om Hem te kennen en de kracht van Zijn opstanding en de gemeenschap van Zijn lijden … De roem over de verworvenheden waarover Paulus eerder sprak heeft hij achter zich gelaten als schade en drek. Nu beroemt hij zich in het feit dat hij rechtvaardig is, als een geschenk van boven (“rechtvaardigheid uit God”) en gegarandeerd door het geloof van Christus. Zijn drive nu nog is om deze opgewekte en verheerlijkte Christus steeds meer te leren kennen! Dit kennen is niet alleen maar een weten, het is ook een kracht. De kracht namelijk van Christus’ opstanding. Dezelfde kracht waarmee God Christus ooit uit de doden opwekte, is tevens de kracht die ons nu ter beschikking staat (Rom.8:10,11). In Kolosse (1:11) schrijft Paulus dat we met alle kracht bekrachtigd worden om “alles te verduren met geduld en blijdschap”. Dat is nog eens power! En is dat ook niet de kracht die in heel deze brief a.h.w. opborrelt? Het tweede dat het kennen van Christus met zich meebrengt is “de gemeenschap van Zijn lijden”. Daarmee doelt Paulus op het deelhebben aan de smaad en miskenning die Christus in de tegenwoordige tijd ondergaat. “Gemeenschap van Zijn lijden” ondervinden we wanneer we Zijn woord spreken zodat dezelfde miskenning ook ons ten deel valt. 84 Filippi 3:10,11 – gelijkvormig wordend aan Zijn dood [Dit] om Hem te kennen en de kracht van Zijn opstanding en de gemeenschap van Zijn lijden, gelijkvormig wordend aan Zijn dood, om mogelijk zo te bereiken de uitopstanding, namelijk vanuit de doden. Sprak Paulus in de eerdere verzen over de tegenwoordige tijd, in vers 11 spreekt hij over de toekomst. Maar nog steeds in de ikvorm; het is zijn persoonlijk perspectief. Tegenover het verlies van roem in zichzelf staat nu de winst van Christus. Tegenover een eigen rechtvaardigheid staat nu de rechtvaardigheid uit God. En tegenover zijn vroegere geleerdheid staat nu het kennen van de opgewekte en verheerlijkte Christus. Aan dit kennen van Christus is onlosmakelijk verbonden: het leren kennen van de kracht van Zijn opstanding, juist in eigen zwakheid. En daaraan is tevens gekoppeld “de gemeenschap van Zijn lijden” – want wie het woord van Christus spreekt zal ook delen in Zijn lijden en verwerping, en Paulus kende dat als geen ander uit ervaring. Waar Paulus nog geen ervaring mee had is gelijkvormigheid aan Christus’ dood. Gehoorzaamheid bracht Christus in “de dood, ja de dood van het kruis” (2:8). En Paulus is gaarne bereid ook die weg van een martelaar te gaan. Wellicht dat hij dan via die route de opstanding uit de doden zou bereiken… 85

Filippi 3:11 – de uitopstanding vanuit de doden … en de gemeenschap van Zijn lijden, gelijkvormig wordend aan Zijn dood, om mogelijk zo te bereiken de uitopstanding, namelijk vanuit de doden. Nog maar één oogmerk heeft Paulus: Christus beter te leren kennen. Deze kennis is niet los verkrijgbaar. “De kracht van Zijn opstanding en de gemeenschap van Zijn lijden” horen daar onlosmakelijk bij. Dit lijden kan ver gaan, maar Paulus is bereid zelfs gelijkvormig te worden aan Christus’ dood en als martelaar te sterven. Later, in een andere brief, meldt hij (in 2Tim. 4:6) dat het moment van zijn heengaan inmiddels is aangebroken en hij als drankoffer zal worden uitgegoten. Hoewel de route er naartoe Paulus onbekend is, staat het voor hem als een paal boven water dat hij bij gelegenheid zal opstaan uit de doden. Of, zoals hij dat hier formuleert: de uitopstanding, namelijk uit de doden. Opvallend is het dubbel gebruik van het voorzetsel ‘uit’. Vergelijkbaar met termen als “uitroeien uit het volk” (Hand.3:23) en “uittocht uit Egypte” (Hebr.3:16). Als gelovigen wachten we niet op de opstanding van de doden, na de duizend jaren (Openb.20:5), maar op de opstanding van tussen de doden uit. Terwijl de overige doden in de graven achterblijven zullen wij opstaan en de Heer tegemoet gaan in de lucht (1Thes.4:15-17)! 86 Filippi 3:12 – nog niet gearriveerd Niet dat ik reeds verkreeg of reeds tot volmaaktheid gekomen ben, maar ik jaag ernaar of ik het ook zou grijpen omdat ik ook door Christus Jezus werd gegrepen. In de voorgaande verzen beschreef Paulus zijn drive om Christus te gewinnen en Hem te kennen. En ook om mogelijk via gelijkvormig te worden aan Christus’ dood, zó te komen tot de uitopstanding uit de doden. Maar Paulus haast zich te zeggen dat hij zeker niet pretendeert reeds gearriveerd te zijn. Jazeker, de jure bezit hij alles in Christus. Maar het besef van de volle reikwijdte van deze dingen is een groeiproces. Hier op aarde zullen we nooit het eindpunt daarvan bereiken. Dat wordt pas werkelijkheid wanneer we gekomen zijn tot de uitopstanding uit de doden. Het is belangrijk om te bedenken dat we onderweg zijn en onze bestemming nog niet hebben bereikt. Dat is niet alleen realistisch, het maakt tevens bescheiden. Tegelijkertijd bepaalt het ons erbij dat er nog zoveel meer te kennen en te beleven valt. Dat besef deed Paulus jagen om dat meerdere ook te grijpen. Zodat zijn geestelijk bezit geen dood kapitaal zou zijn. Om te gaan voor het volle rendement; daartoe was hij gegrepen door Christus Jezus! 87

Filippi 3:13,14 – één ding! Broeders, ik voor mij reken het nog niet te hebben gegrepen, maar één ding [doe ik] terwijl ik de dingen achter mij vergeet, strek ik mij uit naar de dingen vóór mij … Door te zeggen dat hij niet rekent het reeds gegrepen te hebben, herhaalt Paulus wat hij in vers 12 ook al opmerkte. Vanwaar die herhaling? Zet hij zich hiermee af tegen verwijten van de ‘judaïseerders’? Hij leerde immers dat hij reeds rechtvaardigheid bezat door het geloof van Christus (:9). Paulus’ tegenstanders hebben dat ongetwijfeld aangemerkt als een ‘gearriveerde houding’ en gemakzucht. Maar hij wil daar niets van weten. Inderdaad, alle religieuze ijver van weleer heeft Paulus achter zich gelaten. Maar betekent dit dat ijver plaats maakte voor passiviteit? Absoluut niet! Paulus werd op de weg naar Damascus gegrepen door Christus Jezus en sindsdien heeft hij een nieuw doel voor ogen. Want het kennen van Christus Jezus is superieur aan alles (:8) en daar strekt hij zich nu naar uit. “Eén ding” telt nog maar voor Paulus. Zoals de blindgeborene slechts “één ding” wist (Joh.9:25): vroeger was ik blind en nu kan ik zien. En zoals voor Maria ook slechts “één ding” telde (Luc.10:42) en dat goede deel zou van haar niet worden weggenomen. Wat een kostbare eenvoud! 88 Filippi 3:14 – de trofee van de roeping van God … ik jaag naar het doelwit, om de trofee van de roeping van God die van omhoog is, in Christus Jezus. De metafoor van de renbaan die Paulus hier gebruikt kennen we al uit een eerdere brief van hem (1Kor.9:24:27). De vergelijking zit ‘m in de volledige focus op het doelwit en daarmee dus op het afzien van al het andere. Een atleet in de renbaan kijkt niet achterom en evenmin om zich heen. Het zou hem slechts afleiden van de topprestatie. Wie op “één ding” (:13) het oog richt ziet niets anders dan het “doelwit”. De renner is er op uit om na de finish “de trofee” of prijs in ontvangst te nemen. Deze trofee noemt Paulus even later in deze brief (4:1) “de erekrans” waar hij zijn lezers aanwijst als zijn erekrans. Is dat laatste niet veelzeggend!?! Straks bij de parousia zal blijken wat God in Paulus’ leven heeft kunnen doen. De Filippiërs zullen, evenals bijvoorbeeld de Thessalonikers (1Thes.2:19), door Paulus als een aureool worden meegedragen. Misschien wel letterlijk maar in elk geval als een zichtbare herinnering aan wat God via hem heeft gewerkt. Het is Gods prestatie, waarbij Paulus als geroepene Zijn instrument is. Vandaar dat het ook “de trofee van de roeping van God” heet. 89

Filippi 3:14 – de roeping van omhoog, in Christus Jezus … ik jaag naar het doelwit, om de trofee van de roeping van God die van omhoog is, in Christus Jezus. Al zijn kaarten heeft Paulus gezet op het doelwit dat voor hem ligt. Zijn eigen prestaties en verworvenheden waarop hij ooit zo trots was, vergeet hij en strekt zich uit naar het kennen en bekend maken van Christus Jezus. Dat is waar God Paulus toe geroepen heeft en ook het enige van ons bestaan hier beneden, wat zal beklijven. Het is de trofee van Gods roeping. Paulus strekt zich uit naar “het doelwit” dat hij enkele verzen eerder omschreef als “opdat ik Christus zou winnen” en “de kennis van Christus Jezus” (:8). En ook hier in vers 14 is de trofee van de roeping van God “in Christus Jezus”. Paulus doelt dan niet op Jezus hier op aarde, maar op Christus Jezus die “van omhoog” oftewel daar boven is. Christus is opgewekt en boven, aan Gods rechterhand. En aangezien Hij ons leven is, zoeken en bedenken we dus de dingen van boven (Kol.3:1-4). In Hem worden we gerekend en onze positie is dat we vereenzelvigd zijn met Hem. Wat Hij is, dat zijn wij ook. Zo rekent God. En wanneer Christus straks geopenbaard zal worden in heerlijkheid, dan wij eveneens … met Hem! 90 Filippi 3:15,16 – in dat spoor verder Zovelen dan volmaakt zijn, laat ons zó gezind zijn. En als jullie iets anders gezind zijn, God zal dat ook jullie onthullen. Waartoe we echter zijn gekomen: in datzelfde spoor [verder]. Het is opvallend dat Paulus hier spreekt over zichzelf en anderen die “volmaakt zijn” terwijl hij enkele verzen eerder (:12) nog ontkende reeds volmaakt te zijn. Dat lijkt tegenstrijdig maar toch is dat maar schijn. In vers 12 doelt Paulus op de volmaaktheid die hij zal bereiken in de opstanding uit de doden. In vers 15 daarentegen doelt hij met volmaaktheid op ‘volwassenheid’ of ‘rijpheid’ zoals het Griekse woord (teleios) trouwens vaak ook vertaald wordt (1Kor.14:20; Ef.4:13; Hebr.5:14). “Volmaakt zijn” duidt hier op een volwassen, rijpe gezindheid. Het is de gezindheid zoals eerder beschreven: alle verworvenheden, trots en eigen werken vergeten en zich uitstrekken naar het doelwit van wat God boven heeft bereid in Christus Jezus. Voor zover we daar gekomen zijn, zouden we in dat spoor ook verder gaan. En als sommigen van zijn lezers deze gezindheid niet hebben? Paulus legt het in vertrouwen bij GOD die het Zelf, op zijn tijd aan hen zal onthullen. Als mijn woorden ontoereikend blijken, wat kan ik dan beter doen, dan alles met een gerust hart overgeven aan Hem?! 91

Filippi 3:17 – Paulus’ mede-navolgers Word allen mijn mede-navolgers broeders en let op hen die evenzo wandelen, zoals jullie ons tot voorbeeld hebben. Zoals vaker in zijn brieven roept Paulus ook hier op om hem na te volgen (1Kor.4:16; 11:1). Zo’n uitspraak kan gemakkelijk worden misverstaan, alsof Paulus zichzelf tot norm van geloof zou verklaren. Dat is uiteraard niet het geval. In 1Korinthe 11:1 schrijft hij: “word mijn navolgers, zoals ik van Christus”. Dat betekent: we zouden Christus navolgen, zoals Paulus Christus navolgde. Hoe kunnen we Christus navolgen? Wij zijn immers op aarde terwijl Hij, opgewekt en verheerlijkt, in de hemel is. Welnu, Paulus is daarin de logische schakel. Want hij werd geroepen en onderwezen door Christus vanuit de hemel. Door Paulus’ voorbeeld en model, volgen we Christus na! Dat gaat (letterlijk!) zoveel hoger dan het treden in Jezus’ voetstappen hier op aarde (vergl. 1Petr.2:21). Wij kennen en hebben deel aan een levende Christus (:10)! Paulus roept zijn lezers op om mede-navolgers van hem te worden en attendeert ook op degenen die “evenzo wandelen”. Hij wijst op “ons voorbeeld” en doelt daarbij in elk geval op Timotheüs (1:1; 2:20) en ongetwijfeld ook op Epafroditus (2:25,29). In de wandel van deze mannen werd gedemonstreerd wat zojuist naar voren was gebracht. Eén doelwit: Christus Jezus kennen én bekendmaken! 92 Filippi 3:18 – vijanden van het kruis van Christus Want velen wandelen (ik zei het jullie dikwijls, maar nu zeg ik het ook huilend) als vijanden van het kruis van Christus. Vers 17 was een aanbeveling om te wandelen naar het voorbeeld van hen die Christus navolgen zoals Paulus dat deed. Dat staat in contrast met de velen die wandelden als vijanden van het kruis van Christus. Vaak had Paulus hierover al gesproken met de Filippiërs, maar dit keer zegt hij het ook huilend. Kennelijk had hij verdriet over de grote invloed van deze ‘judaïseerders’. In vers 2 noemde hij hen “honden”, “slechte arbeiders” en “de versnijdenis”. Deze judaïseerders wilden dat de gelovigen onder de natiën zouden wandelen zoals Jezus van Nazareth op aarde wandelde. Ongetwijfeld afficheerden zij zich als vrienden van Christus, maar Paulus stelt ze aan de kaak als “vijanden van het kruis van Christus”. Want het kruis maakt een einde aan alles waarop zij zich zo graag naar het vlees wilden beroemen. Jezus leefde op aarde inderdaad als Jood onder de wet (Gal.4:4). Maar Hij stierf om hen die onder de wet waren, vrij te kopen (Gal.4:5). De vele vijanden waarop Paulus hier doelt hielden zogenaamd vast aan Jezus’ leven op aarde, maar van de betekenis van Zijn kruis, Zijn opstanding en hemelvaart wilden ze niet weten. 93

Filippi 3:19 – gezind op de aardse dingen Hun einde is ondergang, hun god is de buik en hun heerlijkheid is de schaamte; zij zijn gezind op de aardse dingen. Van “de vijanden van het kruis van Christus” worden hier vier kenmerken gegeven. Eerder noemde Paulus deze lieden “honden”, “slechte arbeiders” en “de versnijdenis” (3:2) en hier zijn de kwalificaties bepaald niet vleiender. Het is waar dat uiteindelijk elke tong Jezus als Heer zal erkennen (Filp.2:10,11), maar als vijanden van het kruis eindigen ze in ondergang. Want op een ‘evangelie’ dat geen Evangelie is, rust een Goddelijk anathema (Gal.1). Het tweede kenmerk van deze vijanden is dat “hun god de buik is”. Het is een sneer naar de judaïseerders die onder de natiën een godsdienst wilden vestigen waarin de keuken en kosher eten centraal staan (Kol.2:16). Het derde kenmerk dat Paulus van deze judaïseerders geeft is: “hun heerlijkheid is de schaamte”. Dit verwijst naar het promoten van het besnijden van ‘goy’ mannen. Men stelde er een eer in om de schaamdelen van niet-Joodse mannen te besnijden. Met minachting noemde Paulus deze gênante praktijk eerder nog “de versnijdenis” (3:2). En als laatste kenmerk omschrijft hij “de vijanden van het kruis van Christus” als “gezind op de aardse dingen” (vergl. Kol.2:20-3:2). Kort en goed: men miskent de opgewekte Christus in de hemel. 94 Filippi 3:20 – ons burgerschap is in de hemelen Want ons burgerschap is in de hemelen, van waaruit wij ook de Heer Jezus Christus verwachten als Redder … Cynisch had Paulus de judaïseerders in de voorgaande verzen getekend als gezind op de aardse dingen. Het verschil tussen hen en “ons” is een verschil als tussen hemel en aarde. Want terwijl zij georiënteerd zijn op de aarde is “ons burgerschap in de hemelen”. De term “burgerschap” is in het Grieks politeuma waar ons woord ‘politiek’ van afgeleid is. Voor de Filippiërs moet dit bekend in de oren hebben geklonken aangezien hun stad een Romeinse kolonie was en haar inwoners het burgerschap van Rome bezaten. Zij bevonden zich als burgers van Rome dus in den vreemde. En zo is het met ons als gelovigen net zo. Wij bevinden ons weliswaar hier op aarde maar dat is niet ons thuis. Wij zijn immers verbonden met de Heer Jezus Christus in de hemelen en Zijn positie daar aan de rechterhand Gods is ook de onze (Ef.1:3; 2:6; Kol.3:1-4). Hoewel ons burgerschap boven in de hemelen is, bevindt ons vernederd lichaam zich nog hier op aarde. Daarom is onze hoop gevestigd op Hem die vanuit de hemelen zal komen om ons te redden en om ons lichaam te conformeren aan haar hemelse bestemming! 95

Filippi 3:21 – vernedering versus heerlijkheid Want ons burgerschap is in de hemelen, van waaruit wij ook de Heer Jezus Christus verwachten als Redder, die ons lichaam van de vernedering zal transformeren, gelijkvormig aan het lichaam van Zijn heerlijkheid … De huidige staat van ons lichaam noemt Paulus die “van de vernedering”. Dat is letterlijk zo omdat het gebonden is aan de aarde, hier beneden, maar ook omdat het overgeleverd is aan vernederende eigenschappen. Dit lichaam is vergankelijk, we zijn immers stervelingen. Het is bovendien zwak, vatbaar voor ziekte en onderhevig aan ontluistering en aftakeling. Niemand minder dan de Heer Jezus Christus zelf zal ons uit deze vernederende situatie redden. Hij bevindt Zich al bijna tweeduizend jaar in een positie die wij straks ook lijfelijk gaan innemen. Ons lichaam zal gelijkvormig worden gemaakt aan “het lichaam van Zijn heerlijkheid”. De heerlijkheid van ons toekomstig lichaam is in alles het tegenovergestelde van wat we zojuist vaststelden over de vernedering (1Kor.15:42-49). Het is een onvergankelijk lichaam, krachtig, bruisend van energie, letterlijk stralend en geschikt om te verkeren in de hemelse regionen. Tevens is het een ‘pneumatisch‘ lichaam – aangestuurd door geest. Het wachten is op het moment dat onze Heer uit de hemelen zal komen als Redder om onze lichamen te transformeren. Wat een onvoorstelbare ‘mind-blowing’ dag zal dat zijn!!! 96 Filippi 3:21 – die ons lichaam zal transformeren … de Heer Jezus Christus verwachten als Redder, die ons lichaam van de vernedering zal transformeren, gelijkvormig aan het lichaam van Zijn heerlijkheid… Op meerdere plaatsen in zijn brieven spreekt Paulus over het onvoorstelbare moment van de transformatie van onze lichamen wanneer de Heer Jezus Christus uit de hemel komt en wij Hem vervolgens tegemoet zullen gaan (1Kor.15:51-54; 1Thes.4:15-18). Deze transformatie geschiedt op twee achtereenvolgende momenten. Eerst klinkt de bazuin Gods waarbij de ontslapenen in Christus zullen worden opgewekt in heerlijkheid. Pal daarop klinkt de volgende bazuinstoot (“de laatste bazuin”) waarbij de dan levende gelovigen in één ondeelbaar ogenblik zullen worden veranderd. Dus eerst de doden en daarna de levenden. Beide groepen worden getransformeerd vanuit een totaal verschillende achtergrond, maar met één doel: gelijkvormig gemaakt worden aan het lichaam van Jezus Christus’ heerlijkheid. Hij was de eerste die ooit werd opgewekt in onvergankelijkheid, heerlijkheid en kracht, met een ‘pneumatisch’ en hemels lichaam(1Kor.15:42-49). Naar dat model zullen wij straks worden getransformeerd. Daartoe zijn we bestemd (Rom.8:29)! En daarna? Dan zullen de opgewekte doden samen en gelijktijdig met de veranderde levenden “worden weggerukt in wolken, tot ontmoeting van de Heer in de lucht”! Dat is de verwachting die binnen niet al te lange tijd werkelijkheid gaat worden! 97

Filippi 3:21 – Zijn vermogen … die ons lichaam van de vernedering zal transformeren, gelijkvormig aan het lichaam van Zijn heerlijkheid naar de inwerking van Zijn vermogen waarmee Hij ook alles aan Zich onderschikt. Het zal duidelijk zijn dat de transformatie van ons lichaam van vernedering naar heerlijkheid, een Goddelijke kracht vereist. Een opstandingskracht die we tot dusver slechts kennen van Jezus Christus, die als enige onsterfelijkheid heeft (1Tim.6:16). Nou ja, behalve dan dat we deze opstandingskracht op tal van manieren geïllustreerd zien in de levende natuur. Denk aan een fenomeen als metamorfose waarbij een waterkever transformeert in een libelle, of een rups verandert in een vlinder. Dat zijn indrukwekkende typen van transformatie en een onmiskenbare demonstratie van Goddelijk vermogen. In bovenstaand vers gaat het trouwens specifiek over het vermogen van Jezus Christus waarmee Hij straks lichamen zal transformeren. Het is hetzelfde vermogen als waarmee Hij ook alles aan Zich onderschikt. Dit vermogen (kracht > Gr. dunamai) heeft Hij van Zijn God en Vader ontvangen (Joh.5:25-28). Zoals God Hem tevens heeft bestemd om alles te onderschikken. En wanneer alles Hem is onderschikt, dan zal ook de Zoon zelf worden onderschikt waarna God zal worden “alles in allen” (1Kor.15:28). Wat een vermogen en kracht om dit alles te realiseren! 98 NAAR ZIJN RIJKDOM FILIPPI 4 99

Filippi 4:1 – eer en onderscheiding Zo dan mijn broeders, geliefden en naar wie verlangd wordt, mijn vreugde en lauwerkrans, staat alzo vast in de Heer, mijn geliefden. Dit vers vormt de overgang naar een nieuwe passage. Paulus spreekt zijn lezers aan als “broeders”, waarbij vanzelfsprekend de zusters zijn inbegrepen, zoals in vers 2 ook blijkt. Dit gebruik van de mannelijke aanspreekvorm berust op het Bijbels principe dat de man en niet de vrouw primair aansprakelijk is (“Adam, waar ben je?”). Dat Paulus naar de Filippiërs verlangt steekt hij niet onder stoelen of banken (1:8; 2:26). Hij verblijdt zich in hen en noemt hen zijn “lauwerkrans”. Bedoelt hij daarmee dat het geloof van de Filippiërs zijn verdienste zou zijn? Uiteraard niet! Want ons geloof is altijd GODS prestatie. Hij opent immers ogen, oren en harten en Hij overtuigt. Dat is geen mensenwerk. Dat neemt echter niet weg dat aan Paulus de eer ten deel was gevallen om Gods instrument daarin te mogen zijn. Deze onderscheiding is Paulus’ eer, maar omdat het hem gegeven is, is het GODS verdienste. Twee keer in één zin worden de lezers “geliefden” genoemd (nl. geliefden van God; Rom.1:7) en aangespoord om alzo vast te staan in de Heer. “Alzo”, dat wil zeggen: onwrikbaar staande in de beloften Gods zoals Paulus die had opgetekend. 101 Filippi 4:2,3 – de neuzen in één richting Euodia roep ik op en Syntyche roep ik het, hetzelfde gezind te zijn in de Heer. Ja, ik vraag ook u, waar teamgenoot, wees hen behulpzaam die in het Evangelie samen streden met mij … De beide dames die hier worden genoemd komen we elders nergens tegen. Ze streden samen met Paulus in het goede bericht. Hebben ze misschien hun huizen opengesteld? Hoe dan ook, ze betekenden veel voor Paulus’ arbeid. Ze streden samen met hem, waarin besloten ligt dat ze samen met hem ook tegenstand hebben ondervonden. Waaruit het conflict tussen Euodia (‘goede weg’) en Syntyche (‘samenloop’) bestond, lezen we niet. Paulus kiest geen partij; wellicht was er sprake van botsende karakters of onderlinge rivaliteit. Hij doet een beroep op zijn “waar teamgenoot” (lett. samen-jukdrager) om in het conflict tussen de zusters te bemiddelen. Wie dat is, staat er niet bij. Vermoedelijk Epafroditus die immers met deze brief naar de Filippiërs ging en één van hen was maar tevens een medewerker van Paulus (2:25). Strijd hoort bij het doorgeven van het goede bericht. Maar hoe zonde is het als medestrijders elkaar gaan bestrijden. Dat doet de voortgang van het Evangelie geen goed. De neuzen zouden in één richting staan. Gericht op het ene Woord en op de ene Heer. 102

Filippi 4:3 – namen in het boek des levens Ja, ik vraag ook u, waar teamgenoot, wees hen behulpzaam die in het Evangelie samen streden met mij, ook met Clemens en mijn overige medewerkers van wie de namen in het boek des levens staan. Paulus vraagt zijn “waar teamgenoot” (Epafroditus?) de beide genoemde vrouwen behulpzaam te wezen in hun eensgezindheid. Ze streden samen met Paulus in het Evangelie en niet alleen zij, maar ook Clemens en de “overige medewerkers”. Evenals Euodia en Syntyche (:2) zal ook Clemens in Filippi een bekende zijn geweest, maar hem komen we eveneens verder niet tegen in de Schrift. Clemens is trouwens een Latijnse naam en ons woord ‘clementie’ (= genadige welwillendheid) is er direct aan verwant. Van al deze medewerkers merkt Paulus op dat hun namen staan opgetekend in ‘het boek des levens”. Het is de enige keer in Paulus’ brieven dat naar dit boek wordt verwezen. In dit boek staan de namen opgetekend van de rechtvaardigen (Ps.69:28), dat wil zeggen: van de gelovigen. God rekent immers geloof tot rechtvaardigheid (Gen.15:6). Slechts rechtvaardigen zullen het leven beërven van de toekomende aeonen waarin Christus heerst. Zeker, ook de overigen zullen uiteindelijk worden levend gemaakt, maar dat zal pas zijn aan het einde van Christus’ heerschappij, wanneer Hij de dood als laatste vijand teniet doet. Alles op GODS tijd. 103 Filippi 4:4 – altijd blij! Verheug je in de Heer altijd! Wederom zal ik zeggen: verheug je! Al vaak hebben we in de bespreking van deze brief de nadruk op blijdschap opgemerkt. En het feit dat deze oproep bij herhaling gedaan wordt door iemand die zoveel reden had om bij de pakken neer te zitten, onderstreept des te meer hoe bijzonder deze blijdschap is. Het is niet te vergelijken met plezier dat afhankelijk is van uiterlijke genoegens. Ware vreugde is gebaseerd op wetenschap die onafhankelijk is van emoties en omstandigheden. De reden van deze voortdurende blijdschap is gelegen “in de Heer”, d.w.z. in Hem die alles beHEERst en alles perfect onder controle heeft en gegarandeerd tot een goed einde brengt. Bij wie nooit iets mis gaat. Zich verheugen in Hem is geen truc of emotie maar het bewustzijn dat Hij Heer is. En als de gevoelens nou geheel ontbreken? Geen punt, dank GOD en wees blij dat ook als we down of depressief zijn en alles om ons heen gitzwart lijkt, de Bron van vreugde nog steeds onverminderd opwelt. Theoretiseer niet over deze vreugde, maar sta er op. Maak van dit verheugen in Hem een levenshouding. “Wederom zal ik zeggen: verheug je!” 104

Filippi 4:5 – inschikken & schik in Laat jullie inschikkelijkheid alle mensen bekend worden. De Heer is nabij. De vertalingen verschillen nogal in de weergave van het Grieks woord epieikes. De ene vertaling geeft het weer met ‘vriendelijkheid’ en de andere met ‘bescheidenheid’, maar deze beide vertaalwoorden worden al gebruikt voor andere Griekse woorden. Het vertaalwoord ‘inschikkelijkheid’ komt wellicht het dichtste in de buurt. Inschikkelijkheid duidt op het vermogen zich te schikken in de omstandigheden. We weten het allemaal: op heel veel van de dingen die ons overkomen hebben we niet of nauwelijks invloed. We kunnen daarover mopperen of ertegen vechten, maar het effect daarvan is niet dat de omstandigheden daardoor verbeteren. Wel dat daardoor ons persoonlijk welbevinden en onze relaties verslechteren. Slechts degene die accepteert wat niet te veranderen is en zich schikt en aanpast, kan verder. The survival of the fittest. De oproep in bovenstaand vers volgt logisch op het voorafgaande. Wie zich verheugt in de Heer weet dat er Eén is die de dingen beschikt en alles doet meewerken ten goede. Een fatalist schikt zich niet, maar legt zich (in het beste geval slechts) neer bij het noodlot. Een gelovige daarentegen weet dat GODS weg altijd de beste is en kan zich vanuit dat besef in vertrouwen schikken. Wie zou niet zó bekend willen staan?! 105 Filippi 4:6 – in geen ding bezorgd Weest in geen ding bezorgd maar laat in alles in gebed en smeking met dankzegging, jullie verzoeken bekend worden naar God toe. De oproep om in geen ding bezorgd te zijn staat niet op zichzelf, maar kan alleen begrepen worden in samenhang met het voorgaande. Er is een Heer die alles beheerst en bij Wie alles in goede handen is. In Wie we ons dus te allen tijde kunnen verheugen. Het idee is niet dat we niet bezorgd mogen zijn. Want in dat geval zou zo’n instructie ons in feite alleen maar meer belasten. Boven op de last van zorgen zou Paulus ons ook nog met een schuldgevoel belasten over onze bezorgdheid. Dat is geen zorg minder, maar juist een zorg meer! De clou van de oproep in dit vers om in geen ding bezorgd te zijn is dat in alles voor ons wordt gezorgd. We hoeven niet bezorgd te zijn omdat er Eén is die voor ons zorgt en garant staat voor de ultieme afloop. En daarbij verzekert Hij ons ook dat Zijn weg daar naartoe altijd de beste is! Hij geeft ons elke dag alles wat in Zijn ogen nodig is. Vandaag, morgen en overmorgen. Is dat geen hele zorg minder?! 106

Filippi 4:6 – alles met dankzegging Weest in geen ding bezorgd maar laat in alles in gebed en smeking met dankzegging, jullie verzoeken bekend worden naar God toe. De waarheid dat GOD voor ons zorgt en wij dus onbezorgd mogen leven, betekent niet dat we maar beter onze wensen en gebeden achterwege kunnen laten. Paulus zegt zelfs dat we al onze verzoeken aan God bekend zouden maken. Er is geen wens die we Hem niet zouden mogen melden! Deze verzoeken worden hier samengevat in “gebed en smeking”. In het woord voor “gebed” (Gr. pros-eu-che) zitten de elementen ‘naartoe-wel-hebben’ wat duidt op juiste gerichtheid ten opzichte van de Schepper. Het woord voor ‘smeking’ (Gr. de-eesis) is afgeleid van ‘binden’ en spreekt van nood en urgentie (‘op het hart binden‘). De clou van Paulus’ aanbeveling is gelegen in de woorden “met dankzegging“. Welk verzoek we ook tot God richten en hoe hoog de nood ook is, altijd zouden onze verzoeken gepaard gaan “met dankzegging”. Niet als een apart onderdeel waarbij we voor het ene bidden en voor het andere danken. Nee, in alles waarin we bidden en smeken, zouden we tevens GOD danken. Want aangezien Hij voor ons zorgt weten we op voorhand dat Hij ons het allerbeste geeft! Als we om zilver vragen geeft God goud! 107 Filippi 4:6,7 – de vrede van God … laat in alles in gebed en smeking met dankzegging, jullie verzoeken bekend worden naar God toe. En de vrede van God, die superieur is boven elk denken, zal als in een vesting, de harten en gedachten van jullie bewaren, in Christus Jezus. Vers 7 beschrijft de uitwerking van “gebed en smeking met dankzegging”. Zoals eerder opgemerkt mag deze dankzegging niet worden opgevat als een apart onderdeel, maar als een eigenschap van “gebed en smeking”. In alles waarvoor we bidden, zouden we bij voorbaat danken dat Hij bij machte is het ons te geven. En als Hij het niet geeft dan is dit omdat Hij iets veel beters voor ons in petto heeft. Wanneer we zó bidden stellen we werkelijk ons vertrouwen op “God als GOD” (Rom.1:21). Er wordt hier niet toegezegd dat we door “gebed en smeking” alles zullen ontvangen waarvoor we bidden. Ons bidden dient niet om God op andere gedachten te brengen. Alsof wij het beter zouden weten dan Hij. Gebed verandert niet God, maar de bidder! Ons denken wordt veranderd. Als wij bidden met dankzegging dan worden we ons ervan bewust dat GODS weg altijd de beste is. Zie daar de vrede die GOD Zelf heeft. Een vrede die elk denken overstijgt! 108

Filippi 4:7 – als in een vesting En de vrede van God, die superieur is boven elk denken, zal als in een vesting, de harten en gedachten van jullie bewaren, in Christus Jezus. Hoe gemakkelijk kunnen zorgen het leven kwellen. Vanwege ziekte of door omstandigheden thuis, in de familie of op het werk. Of in het grote wereldgebeuren. Noem maar op. Het is zo menselijk om daardoor onrustig of terneergedrukt te worden. In bovenstaand vers schrijft Paulus niet over de vrede met God (zoals in Rom.5:1) maar over de vrede van God. Dat is de vrede die God zelf heeft. Waar wij misschien in paniek raken en menen dat de dingen helemaal uit de hand lopen is er Eén die alles perfect in Zijn hand heeft. Alles verloopt “naar de raad van Zijn wil” (Ef.1:11) en niets (!) vindt zomaar plaats. Alles heeft een bedoeling. Natuurlijk gaat deze waarheid elk menselijk begrip te boven. Want de oceaan past nu eenmaal niet in een vingerhoedje. Zodra ik in mijn bidden en smeken God als GOD verheerlijk “met dankzegging” (Rom.1:21), zal Zijn vrede zich van mij meester maken. De vrede GODS zal als een vesting zijn, waarbinnen al mijn overwegingen en emoties een veilig onderkomen hebben. Als een vaste burcht waarbinnen mij niets kan overkomen! 109 Filippi 4:8 – positief denken niet los verkrijgbaar Voor het overige broeders, al wat waar, al wat respectabel, al wat rechtvaardig, al wat zuiver, al wat beminnelijk, al wat welluidend is, wat deugd heet, wat lovenswaardig is, bedenk dat! Vele eeuwen voordat Norman Vincent Peale zijn beroemde boeken over ‘positief denken’ publiceerde, tekende Paulus reeds bovenstaande woorden op. Filippi 4:8 vat het in acht punten samen. Let er op dat ‘positief denken’ niet op zichzelf staat maar een bijlage is (“voor het overige”) van de vrede van GOD die onze gedachten bewaart als in een vesting (:7). Alleen wanneer we God als GOD verheerlijken en danken, heeft ‘positief denken’ een grondslag. Want Hij maakt immers van elke ‘min’ een ‘plus’! In de erkenning van GOD is ‘positief denken’ daarom volstrekt logisch. Zonder GOD is ‘positief denken’ slechts opportunisme; men lift mee op de positieve effecten terwijl men het fundament van dit denken niet onderschrijft. Wanneer onze gedachten bewaard worden in de vrede van GOD is ons denken per definitie positief georiënteerd. In die mindset zijn de acht kenmerken die worden genoemd in Filippi 4:8 volmaakt passend. Het “bedenk dat!” staat in het Grieks in de middenvorm: het is zowel passief als actief. Want wie denkt binnen de vesting van Gods vrede kan niet anders dan zó positief denken! 110

Filippi 4:9 – rolmodel Paulus Wat jullie leerden en ontvingen en hoorden en waarnamen van mij, praktiseer deze dingen en de God van de vrede zal met jullie zijn. Naast de algemene positieve oriëntatie die Paulus aanbeveelt (:8) wijst hij hier wederom concreet op zichzelf als voorbeeld (3:17). Paulus is zich ervan bewust dat, aangezien hij zijn onderwijs rechtstreeks van Christus Jezus zelf heeft ontvangen, het dus ook normatief is. Want hij heeft het zó aan de Filippiërs doorgegeven als dat hij het zelf geleerd en ontvangen heeft. Dus niet alleen de inhoud van zijn onderwijs beveelt hij aan maar ook hoe ze het van hem hebben gehoord en waargenomen. In alle opzichten is hij een rolmodel. Zoals hij elders aan de Korinthiërs schrijft (1Kor.11:1): word mijn navolgers zoals ik Christus navolg. Christus is boven aan Gods rechterhand en als je Hem wilt navolgen, luister en kijk dan naar Paulus! Niet om er over te theoretiseren maar om het te praktiseren. Twee verzen eerder (4:7) lazen we over “de vrede van God” die met ons zal zijn wanneer we in alles GOD danken. Maar hier reikt de belofte nog verder. Wanneer we Paulus zowel in leer als praktijk navolgen zal “de GOD van de vrede” met ons zijn. Niet ‘slechts’ GODS vrede is dan ons deel, maar Hijzelf! 111 Filippi 4:10 – eindelijk opbloeien Ik verheugde mij in grote mate dat jullie eindelijk eens je gezindheid over mij deden opbloeien. Jullie gezindheid was er wel, maar er was geen gelegenheid. Wat nu nog in deze brief volgt zijn enkele persoonlijke ontboezemingen van Paulus naar aanleiding van de gift die de Filippiërs via Epafroditus aan hem hadden gezonden (4:18). Bovenstaand vers zou oppervlakkig gezien als een verwijt kunnen worden opgevat, maar dat is zeker niet de gedachte. Dat de Filippiërs “eindelijk eens” hun gezindheid over Paulus deden opbloeien, bewijst niet dat ze voorheen laks of nalatig waren. Want aan hun gezindheid naar Paulus toe lag het bepaald niet; de gelegenheid deed zich simpelweg niet voor om hem daadwerkelijk te kunnen ondersteunen. Paulus vergelijkt de gezindheid van de Filippiërs naar hem toe met de winterslaap van bomen en planten. Lange tijd moesten zijn lezers wachten alvorens hun belangstelling en aandacht voor Paulus gelegenheid kreeg om op te bloeien. Deze metafoor uit de natuur illustreert treffend dat we geduld moeten leren koesteren. Liefde vergaat nooit, maar kent wel getijden. Lang duurt soms de herfst of winter. Maar altijd volgt daar weer de lente en zomer! En wat een grote vreugde voor Paulus is het wanneer hij het geduld van zijn lezers en hemzelf ‘beloond’ ziet! 112

Filippi 4:11 – autarkie Niet dat ik dit vanwege gebrek zeg, want ik leerde temidden van de dingen waarin ik ben, tevreden te zijn. Dat Paulus zo verheugd is over de gelegenheid die zich bij de Filippiërs had voorgedaan om hem te ondersteunen (4:18), is niet omdat hij gebrek zou lijden of zat te wachten op hun gift. Nooit deed hij een beroep op anderen om hem te ondersteunen. Voor hem was het een eer om het Evangelie ‘om niet’ te prediken (1Kor.9:18). Hier noemt Paulus nog een ander motief: hij had geleerd om in de omstandigheden waarin hij zich bevond tevreden te zijn. Het is de moeite waard om in te zoomen op het Griekse woord voor ’tevreden zijn’ (Gr. autarkes). Ons woord ‘autarkie’ is er direct van afgeleid. Het woord is opgebouwd uit de elementen voor ‘zelf’ + ‘genoeg’. In de economie verwijst autarkie naar het streven om zelfvoorzienend en dus onafhankelijk van anderen te zijn. Denk ook aan zogenaamde ‘preppers’ (afgeleid van prepare) die zich voorbereiden op een noodsituatie waarbij ze, om te kunnen overleven, minimaal afhankelijk zijn van anderen. Paulus had geleerd om in alle omstandigheden ‘autarkie’ te zijn. Zich te schikken (4:5!) en altijd genoeg te hebben. Onafhankelijk van mensen en omstandigheden en in alles tevreden te zijn. 113 Filippi 4:12 – in alle dingen ingewijd En ik weet van vernederd te zijn en ik weet van overvloed te hebben en ik ben in alle dingen ingewijd, zowel in verzadigd worden als in honger hebben, zowel overvloedig te zijn als tekort hebben. Paulus was een ervaringsdeskundige als het gaat om tevreden (autarkie) te zijn in alle omstandigheden. Om dit aan zijn lezers duidelijk te maken gebruikt hij een opklimmende reeks van werkwoorden. Hij leerde tevreden te zijn in alle omstandigheden (:11). En inmiddels zegt hij te weten van vernedering en overvloed, d.w.z. hij had proefondervindelijk deze ervaringen opgedaan. Sterker nog: hij was “in alle dingen ingewijd“, een term die bedoelt te zeggen dat hij is geïntroduceerd in de ‘inner circle’. Wie ingewijd is, behoort tot de experts. De meest extreem tegengestelde omstandigheden benoemt Paulus. Hij kende uit ervaring overvloed en doelt daarbij misschien op zijn gegoede achtergrond van huis uit. Of aan de keren dat hij een royaal onderkomen genoot, zoals bijvoorbeeld ooit bij de zakenvrouw Lydia (Hand.16:15). Bij “vernederd te zijn” denkt hij (blijkens het slot van de zin) aan “tekort hebben”. In 2 Korinthe 11:27 somt hij enkele voorbeelden van zulke tekorten op: “tal van nachten zonder slaap, in honger en dorst, tal van dagen zonder eten, in koude en naaktheid”. En in dat alles: tevreden! 114

Filippi 4:13 – sterk in Hem die mij kracht geeft! In alle dingen ben ik sterk in Hem die mij kracht geeft. Met “alle dingen” doelt Paulus op alles waarover hij sprak in het voorgaande vers. Overvloed en tekort, verzadigd zijn en honger hebben. In al deze omstandigheden was Paulus autarkie (:11), zelfstandig en tevreden, onafhankelijk van de omstandigheden. Paulus bedoelt dus niet, zoals zijn woorden wel vaak worden opgevat, dat hij alles zou kunnen of tot alles in staat is. Zo’n uitleg trekt Paulus’ woorden uit z’n verband. Nóg meer geweld doen we deze tekst aan door slechts de helft van de zin te citeren. “In alle dingen ben ik sterk”, punt. Want door zó te knippen ontgaat je compleet het geheim van het sterk-zijn van Paulus. Dit is geen spierballentaal van hem. En hij is ook geen krachtpatser die zelfingenomen ’tjakka!’ roept. Paulus is sterk, jazeker. Want tegen elke omstandigheid, in al z’n extreme vormen, blijkt hij opgewassen te zijn. Maar die kracht en energie heeft hij niet van zichzelf. Dat hij in alles sterk is dankt hij geheel aan de opgewekte Christus, die hem ooit had geroepen. Sindsdien heeft hij slechts één oogmerk: Hem te kennen en de kracht van Zijn opstanding (3:10). Dat is de ongelimiteerde kracht (Gr. dunamis = vermogen) die hem én ons (!) ter beschikking staat! 115 Filippi 4:14 – deelgenoten in Paulus’ verdrukking Toch doen jullie er goed aan samen deel te nemen aan mijn verdrukking. Nooit deed Paulus een beroep op anderen om hem in zijn arbeid te ondersteunen. Want hij had geleerd met de omstandigheden genoegen te nemen en zich daarin onafhankelijk van mensen op te stellen. Om autarkisch te zijn, zelfvoorzienend (:11). Dat neemt echter niet weg dat Paulus zeer blij was (:10) met de gift die hij van de Filippiërs had ontvangen (:18). Dat lijkt misschien tegenstrijdig maar dat is het niet. Weigeren te bedelen betekent niet dat je geen ondersteuning weet te waarderen. Paulus vroeg niet om giften, maar waardeerde het zeer om het te ontvangen! De “verdrukking” waarover hij schrijft verwijst naar de druk die de gevangenschap met zich meebracht. Voor levensbehoeften (voedsel, kleding, schrijfgerei, etc.) was hij kennelijk grotendeels aangewezen op anderen. Hoe goed is het om dan te ondervinden dat anderen metterdaad aan je denken! De waardering voor de gift is voor Paulus niet primair gelegen in de ondersteuning zelf (:17), maar in het besef dat de Filippiërs aan zijn verdrukking deelnamen. Het woord voor ‘deelnemen’ in het Grieks (koinoneo) is hetzelfde als het woord voor ‘gemeenschap’. De Filippiërs demonstreerden dat ze solidair waren met de gevangene Paulus en met het Goede Bericht dat hij uitdroeg (1:5)! 116

Filippi 4:15 – solidair En jullie weten ook Filippiërs dat in aanvang van het Evangelie, toen ik van Macedonië wegging, geen enkele ekklesia met mij deelnam in rekening van uitgave en ontvangst, dan alleen jullie. Door hen aan te schrijven als Filippiërs zet hij zijn lezers letterlijk en figuurlijk op één plek (vergl. Korinthiërs en Galaten in resp. 2Kor.6:11 en Gal.3:1). In geen enkele plaats heeft Paulus meegemaakt wat hij heeft ondervonden vanuit Filippi. Hij blikt terug naar het allereerste begin, ruim tien jaar eerder, toen hij in Macedonië het Evangelie had bekend gemaakt. Filippi lag evenals Thessalonika en Berea in Macedonië. Paulus’ verblijf daar wordt door Lucas beschreven in Handelingen 16 en 17. Toen Paulus vertrok uit de provincie Macedonië en vervolgens naar Achaje ging (zuid Griekenland) waren het enkel de Filippiërs die hem materieel ondersteunden. Hij gebruikt daarvoor geheel passend een handelsterm: ze namen deel aan zijn rekening van uitgave en ontvangst. Zijn financiële situatie was hun zorg. Ook hier is het woord voor ‘deelname’ gelijk aan het woord voor ‘gemeenschap’. Paulus’ arbeid in het Evangelie had het hart van de Filippiërs, en daarom wilden ze hem maximaal ontlasten van materiële zorgen. Niet omdat hij daarom vroeg, integendeel zelfs, maar omdat zij solidair waren met zijn prediking! Het heeft op Paulus een onvergetelijke indruk gemaakt! 117 Filippi 4:16 – onvergetelijke verrassingen Want zelfs in Thessalonika zonden jullie een en andermaal wat ik nodig had. In het vorige vers merkte Paulus op dat nadat hij Macedonië had verlaten, de Filippiërs als enigen van alle ekklesia’s deelden in zijn financiële wel en wee. Sterker nog, zelfs toen hij nog in Thessalonika was hebben ze bij herhaling hem benodigdheden opgestuurd. Thessalonika is de hoofdstad van Macedonië en Paulus bezocht deze stad nadat hij uit Filippi overhaast was vertrokken (Hand.16:40, 17:1). Thessalonika is ruim 125 kilometer van Filippi verwijderd. Paulus’ verblijf in Thessalonika heeft slechts drie weken geduurd (Hand.17:2), maar blijkens bovenstaand vers heeft hij in die korte tijd minstens twee keer een gift vanuit Filippi ontvangen. Enige tijd later schrijft Paulus vanuit Korinthe (waar hij anderhalf jaar heeft gewoond; Hand.18:11) een tweetal brieven aan de Thessalonikers. Hij herinnert hen er dan aan (1Thes.2:9; 2Thes.3:8) dat toen hij bij hen verbleef hij druk doende was om het Evangelie van God onder hen bekend te maken, maar daarbij perse niemand van hen lastig wilde vallen, en hij daarom in zijn eigen levensonderhoud voorzag. Dag en nacht was hij aan het werk. Nu Paulus jaren later aan deze hectische tijd terugdenkt, komen weer die spontane giften van de Filippiërs hem voor de geest. 118

Filippi 4:17 – delen = vermenigvuldigen Niet dat ik de gift zoek maar ik zoek de opbrengst die toeneemt op jullie rekening. Vanaf het allereerste begin hebben de Filippiërs actief deelgenomen aan Paulus’ bediening om het Evangelie in de wereld te herauten. Nog maar net had hij z’n voeten gelicht in Filippi, of ze hadden hem al twee keer in Thessalonika achtervolgd met een gift (:16). Zoals zij dat ook later hebben gedaan, nadat hij Macedonië inmiddels had verlaten (:15). En nu, jaren later hadden ze via Epafroditus opnieuw een gift gezonden. Dat is de directe aanleiding tot deze Filippi-brief. De gift was ongetwijfeld een grote ondersteuning voor Paulus. En toch is dat niet de primaire reden van zijn dankbaarheid. Paulus ziet de gift van de Filippiërs als een investering op hun rekening. Uit liefde voor Paulus en voor het Goede Bericht hebben zij hem ‘verrijkt’. Maar juist omdat dit hun motief was, worden ze er zelf zoveel rijker van! Het algemene Bijbelse idee is dat delen in feite vermenigvuldigen is. ‘Gedeelde vreugd is dubbele vreugd’! Met de opbrengst (lett. vrucht) op de rekening van de Filippiërs bedoelt Paulus te zeggen dat het hen meer verrijkt dan hemzelf. Niet alleen nu, maar ook straks in de parousia, wanneer zij zullen schitteren als Paulus’ erekrans (Fil.3:14; 4:1; 1Thes.2:19). 119 Filippi 4:18 – een welriekend offer aan God Nu heb ik alles en ik ben overvloedig. Ik ben compleet voorzien nu ik van Epafroditus van jullie de dingen ontvang: een welriekend, aangenaam en welgevallig offer aan God! Hoor het Paulus zeggen: ik heb alles en ik ben overvloedig. Notabene een man in gevangenschap. Niet bedelend om meer, maar dankbaar vaststellend dat hij alles heeft … wat God nodig acht. Overvloedig en compleet voorzien. Dit is de tweede en laatste keer dat de naam van Epafroditus valt. We wisten (2:25-29) al dat Paulus hem waardeerde als zijn medewerker en medestrijder. Van de Filippiërs was hij afgevaardigde om Paulus te voorzien in alles wat hij nodig had. Eenmaal bij Paulus aangekomen na een lange en moeizame reis is hij doodziek geworden. Nu hij inmiddels hersteld is zendt Paulus hem met deze brief terug naar het thuisfront in Filippi. De gift die de Filippiërs hadden gezonden was zoveel meer dan alleen een royaal geschenk. Het was een offer. Geen offer aan Paulus maar een offer aan God. Want het verhaal van het geschenk demonstreerde Gods heerlijkheid. Het etaleerde de glorie van het Goede Bericht dat Paulus verkondigde en waarmee de Filippiërs zo blij waren. Daarom was de gift die ze Paulus hadden gezonden een offer aan God. Welriekend, aangenaam en welgevallig! 120

Filippi 4:19 – naar Zijn rijkdom! Mijn God nu zal in elke behoefte van jullie compleet voorzien, naar Zijn rijkdom in heerlijkheid in Christus Jezus. Paulus was overvloedig en compleet voorzien in alles wat hij nodig had (4:18). “Mijn genade is u genoeg” (2Kor.12:9), zo was hem ooit verzekerd en het is zijn levensmotto geworden. Niemand is rijker dan degene die genoeg heeft. Wat voor Paulus de waarheid was, geldt voor zijn lezers niet minder. Toen en nu. In elke behoefte voorziet God compleet. Niet in wat wij vinden dat we nodig hebben, want wat weten wij daar nu van?! Slechts Eén weet wat we werkelijk nodig hebben. Dit vers is rijk aan superlatieven. “In elke behoefte”, “compleet voorzien”. Merk ook op dat Paulus schrijft dat God voorziet “naar Zijn rijkdom”. Het voorzetsel “naar” (Gr. kata) is veelzeggend. Dat gaat veel verder dan dat God voorziet “uit Zijn rijkdom”. Een illustratie. Stel, Bill Gates geeft een fooi aan een bedelaar op straat. Dat is een gift uit zijn rijkdom. Maar stel nu dat Bill Gates een gift zou geven naar zijn rijkdom … d.w.z. in overeenstemming met zijn rijkdom. Dan zou de bedelaar in één keer schatrijk zijn! God geeft niet karig maar “naar Zijn rijkdom in heerlijkheid in Christus Jezus”! Dat maakt ons schathemelrijk! 121 Filippi 4:20 – aan onze God en Vader de heerlijkheid! Aan onze God en Vader nu, is de heerlijkheid tot in de aeonen van de aeonen, amen! Met nog drie afsluitende zinnen te gaan zijn we aan het slot van deze brief aangekomen. Wat is dan waardiger dan aan de ene GOD en Vader de lof toe te brengen die Hem toekomt. Nu niet meer slechts als “mijn God”, zoals in het voorgaande vers, maar als “onze God en Vader”. Men zou die kring klein kunnen opvatten door het woord “onze” hier te betrekken op degenen die nu God als zodanig (er)kennen. Maar het reikt zoveel verder! Bedenk dat Paulus eerder in deze brief “onze God en Vader” in een universeel perspectief plaatste (2:9-11). Uiteindelijk zal alle knie buigen en elke tong zal belijden dat Jezus Heer is, “tot heerlijkheid van God de Vader“. Dan zal blijken dat God daadwerkelijk de Vader van ieder creatuur is! Het is deze heerlijkheid die Paulus hier voor ogen staat, aangezien dit pas werkelijkheid wordt in het machtige slotakkoord van “de aeonen van de aeonen”. Christus zal in die alles overtreffende wereldtijdperken heersen (Openb.11:15) totdat allen zijn levend gemaakt en daarmee de dood als laatste vijand zal zijn teniet gedaan (1Kor.15:22-28). Alles en iedereen zal ondergeschikt zijn aan Vader en God wordt “alles in allen”. Amen! 122

Filippi 4:21,22 – groeten over en weer Groet elke heilige in Christus Jezus. Jullie groeten de broeders die samen met mij zijn. Al de heiligen groeten jullie, maar vooral die uit het huis van de keizer zijn. Deze brief is gericht aan “al de heiligen” in Filippi (1:1). Nu aan het slot van deze brief groet Paulus “elke heilige”. Een subtiel verschil. De brief is algemeen geadresseerd maar iedere heilige afzonderlijk wordt gegroet. Paulus brengt tevens de groeten over van de broeders die met hem zijn. Op wie hij behalve Timothëus (1:1) nog meer doelt is niet met zekerheid te zeggen. Als de brief is geschreven in dezelfde tijd als de brief aan de Kolossers, dan kunnen we o.a. denken aan Lucas, Aristarchus en Marcus (Kol.4:1018). Naast de broeders met wie Paulus samen is doet hij ook de groeten namens “al de heiligen”. Daarbij doelt hij op alle gelovigen ter plaatse, d.w.z. in Rome. Al een paar keer zijn we gestuit op aanwijzingen dat deze brief vanuit de hoofdstad van het toenmalige wereldrijk is geschreven (1:13,20; 2:24). Dat Paulus vooral de groeten overbrengt van hen “die uit het huis van de keizer zijn”, bevestigt dit vermoeden heel sterk. Tot in de hoogste regionen van de Romeinse wereld heeft het Evangelie niet alleen geklonken (1:13) maar ook vrucht gedragen! 123 Filippi 4:23 – genade als slotwoord De genade van de Heer Jezus Christus is met jullie geest. Het kan niet missen dat Paulus zijn brief afsluit met deze woorden. Zo doet hij consequent en altijd (2Thes.3:17,18). Het typeert niet slechts zijn correspondentiestijl, het drukt uit wat bij hem de slotsom van alles is. Paulus is door genade geroepen (Gal.1:15). Sterker nog: hij is door genade overweldigd van de Heer Jezus Christus (1Tim.1:14). En door genade is hij geworden wie hij is en daardoor heeft hij meer gearbeid dan wie ook (1Kor.15:10). Aan hem is ook “het beheer van de genade Gods” toevertrouwd (Ef.3:2). Niemand als hij heeft zo helder voor het voetlicht gebracht dat heel het mensdom zal worden gerechtvaardigd in de genade Gods (Rom.3:23,24). Hij heeft het geheraut onder de natiën: de reddende genade van God is verschenen aan alle mensen (Tit.2:11)! Wie van de bijbelschrijvers heeft zo messcherp en zwartwit de genade Gods geëtaleerd als hij (Rom.11:6; Gal.2:21)? Kort en goed: geen begrip dat Paulus zó karakteriseert als … genade. Men zou ook geen treffender afsluiting van juist deze brief kunnen bedenken. Kapers op de kust wilden de Filippiërs judaïseren opdat men zou “roemen in het vlees” (3:1-4). Wat anders dan “de genade van de Heer Jezus Christus” dat daarop het antwoord is? 124

goedbericht.nl GoedBericht wijst op de ene GOD, Die alles beschikt en bij Wie nooit iets mis gaat. Zij wijst op Jezus Christus als Redder der wereld. Jazeker, van alle mensen! Omdat GOD nooit laat varen de werken van Zijn handen. Uitgangspunt is de Bijbelse boodschap zoals Paulus dit als “apostel en leermeester van de natiën” heeft mogen bekendmaken. GoedBericht wil uitsluitend wijzen op wat “er staat geschreven”. Want “de Schrift” bewijst én verklaart zichzelf. Eerder uitgebracht door Stichting GoedBericht: Ongekende Hoogte De Efeze-brief, vers voor vers besproken Auteur: André Piet 220 pagina’s Eerste druk: mei 2021 ISBN 978-94-6266-486-9 125 Zielig is niet geestig De 1e Korinthe-brief, vers voor vers besproken Auteur: André Piet 450 pagina’s Eerste druk: september 2021 ISBN 978-94-6266-527-9 De alleen wijze GOD De Romeinen-brief, vers voor vers besproken Auteur: André Piet 546 pagina’s Eerste druk: januari 2023 ISBN 978-94-6266-527-9 126

O dwaze Ga laten! De Galaten-brief, vers voor vers besproken Auteur: André Piet 200 pagina’s Eerste druk: april 2023 ISBN 978-94-6266-661-0 127

Scherp door de bocht Menno Haaijman Colofon Titel: Scherp door de bocht © 2021 Menno Haaijman Eerste druk: december 2021 Uitgever: geschriften.nl Alle rechten voorbehouden Samenstelling & vormgeving: Evangelie Om Niet, evangelieomniet.nl Technische realisatie: Cora Sanders, Schrijverspunt ISBN 978-94-6266-546-0 NUR 707

INHOUD VOORWOORD 7 1. Weet je wel, wat je leest? 9 2. Prijs God 27 3. Een liefdesbrief 43 4. Waar staat dat? 51 5. Correct snijden 61 6. Waar zijn de Bereeërs? 75 7. De aorist [deel 1] 99 8. De aorist [deel 2] 127 9. Even stilstaan 159 10. Deinende schapen 161 11. Scherp door de bocht 169 12. De Rabbijn 173 13. Eeuwig? 207 14. Het verzoendeksel 235 15. Sola Scriptura 263 16. Loslaten 275 17. Wie weet, weet beter 285 18. Roze olifantjes 299 19. Wat is een gelovige? 307 20. Een juridisch document 327 21. Hoger de berg op 347 22. Concordante overpeinzingen 355 5 VOORWOORD Onverwachte dingen komen meestal tegelijk. De laatste maanden werden mijn vrouw en ik geconfronteerd met onze eindigheid. Daar hadden we helemaal niet op gerekend. Op dat ouder worden. We dachten dat we altijd 35 zouden blijven. Sterk, gezond. Dus niet. Tegelijkertijd met dit besef van eindigheid kregen wij – eveneens onverwacht – heel veel gesprekken over het geloof. Met zoekende mensen – jong en oud. Dit bracht mij ertoe mijn toespraken uit het verleden tevoorschijn te halen. Dit boek is een selectie uit mijn toespraken van de afgelopen vijfentwintig jaar. Deze toespraken werden uit een innerlijke noodzaak geboren. Ik had bij iedere toespraak steeds het gevoel dat het mijn laatste toespraak zou zijn. Daarom zijn mijn toespraken nogal intens. Die intensiteit zorgde ervoor dat ik in mijn toespraken regelmatig scherp door de bocht ging. Daar heb ik geen spijt van. Integendeel. Misschien brengen die toespraken u tot nadenken. Dan hebben die toespraken hun doel bereikt. Menno Haaijman Katwijk, november 2021 7

1. Weet je wel, wat je leest? Weet je wel, wat je leest? In je bijbel, bedoel ik. Ik zal je maar meteen het antwoord geven. Nee, je weet niet wat je leest. Je denkt dat je weet wat je leest. Is dat zo? Ja, dat is echt zo. Een boodschapper van de Heer zei tot Filippus dat hij naar een eenzame weg moest gaan. De weg die afdaalt van Jeruzalem naar Gaza. En Filippus stond op en hij ging. En kijk, er was een Ethiopiër, een staatsman, de minister van financiën van koningin Kandakee. En deze Ethiopiër was naar Jeruzalem gegaan om te aanbidden. En hij was op de terugweg en hij las, in zijn wagen gezeten, de profeet Jesaja. En de geest zei tot Filippus: ‘Treed toe en voeg je bij deze wagen.’ En Filippus liep er snel heen en hij hoorde de Ethiopiër de profeet Jesaja lezen. En Filippus zei tegen de Ethiopiër: ‘Weet je wel, wat je leest?’ En de Ethiopiër antwoordde: ‘Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?’ En hij verzocht Filippus in te stappen en naast hem te komen zitten … Jij bent naar een christelijke bijeenkomst geweest om God te aanbidden. En nu ben je op de terugweg, in je wagen. En je bent op een eenzame weg. En je leest je bijbel. En dan treed ik op je toe. En ik zeg tegen je: ‘Weet je wel, wat je leest?’ 9 Misschien vind je dat geen prettige vraag. Misschien vind je wel dat ik je stoor tijdens je bijbel lezen. Misschien zeg je wel tegen mij: ‘Waar bemoei je je mee? Ik weet toch wat ik lees …’ Als je dat tegen mij zegt, dan ga ik weer weg. En jij rijdt dan met je wagen in volstrekte onwetendheid naar je huis. Je hebt dan wel je bijbel bij je. Maar je begrijpt er niets van. Maar als je tegen mij zegt: ‘Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?’ En je verzoekt mij om in te stappen en naast je te komen zitten, dan laat ik je zien dat je bijbel een vertaling is van oude handschriften. Het ‘Oude Testament’ is oorspronkelijk in het Hebreeuws en het Aramees geschreven. Het ‘Nieuwe Testament’ in het Grieks. Die Hebreeuwse en Griekse handschriften, dat is het Woord van God. En je bijbel is de vertaling van Gods Woord. Begrijp je dat? Ik zal het nog een keer tegen je zeggen. Jouw bijbel is niet Gods Woord. Jouw bijbel is een vertaling van Gods Woord. Misschien ben je nu verrast. Misschien heb je dit nog nooit gehoord. Misschien moet je dat even verwerken. Maar als je dat verwerkt hebt, dan zit je meteen met een grote vraag. En dat is: Hoe weet ik nou of mijn bijbel, die vertaling, wel overeenkomt met die handschriften? Dat wil ik heel graag nu met je bespreken. Wij bekijken samen een vertaling van het Nieuwe Testament. Wij gebruiken de Nieuwe Vertaling uit 1951 van het Nederlands Bijbelgenootschap, ook wel ‘het NBG’ genoemd. 10

En wij toetsen die vertaling dan aan de hand van de Griekse handschriften. Ik pak mijn bijbel (het NBG dus) en ik begin met de brief aan de Romeinen. Dan lees ik in Romeinen hoofdstuk 1 vers 1: “Paulus, een dienstknecht van Christus Jezus …” En dan zoek ik dit op in de Griekse grondtekst. En dan lees je in het Grieks: “Paulos, doulos Christou Iesou …” Deze Griekse woorden betekenen in het Nederlands: ‘Paulus, slaaf van Christus Jezus’. Kijk, daar heb je een verschil. Het NBG heeft hier ‘dienstknecht’. Het Grieks heeft ‘doulos’, dat ‘slaaf’ betekent. Volgens het Koenen woordenboek van de Nederlandse taal is een dienstknecht ‘een ondergeschikte’. En een slaaf is volgens Koenen: ‘een lijfeigene, die geen persoonlijke rechten heeft.’ En wat is een ‘lijfeigene’? Volgens Koenen: ‘een persoon wiens lichaam het eigendom is van zijn heer.’ Een slaaf is dus wat anders dan een dienstknecht. Een dienstknecht werkt voor loon. En een slaaf is het eigendom van zijn heer. Dat maakt deze passage in Romeinen 1:1 wel even anders. Laten we nu de gedachtegang van de vertalers even volgen. Daarvoor gebruiken we de Studiebijbel. Je weet wat de Studiebijbel is? De Studiebijbel is het standaardwerk in Nederland voor de uitleg van de bijbel. Alle kerken in Nederland bevelen deze Studiebijbel van harte aan. In deel 12 schrijft de Studiebijbel op bladzijde 155: het zelfstandig naamwoord (mnl.) doulos betekent ‘slaaf’. 11 En dan schrijft de Studiebijbel even verderop: een ‘doulos’, een slaaf, is het eigendom van zijn heer, verplicht tot gehoorzaamheid. Begrijp je dit? Het Griekse woord ‘doulos’ betekent dus slaaf. We bekijken nu hoe het woord ‘doulos’ in onze bijbelvertaling gebruikt wordt. Wij zoeken dan in de Studiebijbel, in studiedeel 12, het woord ‘doulos’ op. Je ziet dan dat het NBG het woord ‘doulos’ met ‘slaaf’ vertaalt. Maar ook met ‘dienstknecht’, ‘knecht’ en ‘dienaar’. De vraag rijst dan: waarom gebruikt het NBG in bepaalde plaatsen het woord ‘dienstknecht’ of ‘dienaar’ in plaats van het woord ‘slaaf’? Dat wordt uitgelegd door de Studiebijbel. Zij verwijzen allereerst naar Openbaring 1:1. Hier wordt gesproken over de dienstknechten [slaven] van God. Ook verwijst de Studiebijbel naar Handelingen 2:18. Daarin zegt God: “… ja, zelfs op mijn dienstknechten [slaven] en mijn dienstmaagden [slavinnen] zal Ik in die dagen van mijn Geest uitstorten …” De Studiebijbel zegt dan, in deel 12, bladzijde 155: In deze gevallen wordt het woord ‘doulos’ in plaats van met het woord ‘slaaf’ – vanwege de in onze taal en cultuur negatieve bijklank – meestal vertaald met ‘dienstknecht, dienaar’. Ik wil je even laten zien wat er hier gebeurt. Het Woord van God zegt dat iemand een ‘slaaf’ is. En dan zeggen onze vertalers: Nee, het woord ‘slaaf’ heeft een negatieve bijklank, wij vertalen met ‘dienstknecht’. Hier wordt dus opzettelijk de betekenis van Gods Woord veranderd. 12

Wanneer je in je bijbel in Romeinen 1:1 leest: ‘Paulus, een dienstknecht van Christus Jezus’, dan krijg je foutieve informatie. Je leest iets wat er niet staat. Maar dat weet je niet. Want je vertrouwt op je bijbel. Je vertrouwt erop dat de vertalers de juiste keuzes hebben gemaakt. Maar dat hebben ze niet gedaan. Want zij hebben het woord ‘slaaf’ in Romeinen 1:1 opzettelijk veranderd in ‘dienstknecht’. Let even op. Ik wil heel graag benadrukken dat de bedoelingen van onze vertalers heel nobel zijn. Zij vinden het woord ‘slaaf’ niet goed passen bij de persoon Paulus. Zij vinden dat er een negatieve bijklank in het woord ‘slaaf’ zit. Zij vinden het woord ‘slaaf’ in deze passage eigenlijk aanstootgevend. Uit respect voor de persoon Paulus veranderen zij het woord ‘slaaf’ in Romeinen 1:1 in ‘dienstknecht’. Deze verandering in Romeinen 1:1 lijkt heel onschuldig. Heel veel broeders halen dan ook hun schouders op. Ze zeggen: ‘Waar maak je je zo druk over? Dienstknecht of slaaf, wat maakt het uit?’ Maar zij hebben er geen idee van dat kleine veranderingen grote gevolgen hebben. In de eerste plaats begrijp je deze passage in Romeinen 1:1 niet. Je denkt dat je begrijpt wat er staat. Maar dat is niet zo. Want je leest iets wat er niet staat. Maar dat weet je niet. Want je vertrouwt op je bijbel. Ik vraag het nog een keer aan je: ‘Weet je wel, wat je leest?’ Nee, je weet niet wat je leest. Je denkt dat je weet wat je leest. 13 Weet je, je denkt dat je met je bijbel het zuivere Woord van God in handen hebt. Maar dat heb je niet. Want Gods woorden worden door onze vertalers opzettelijk veranderd. Alleen al met het woord ‘doulos’ 27 keer. Maar er gebeurt nog veel meer. Het woord ‘slaaf’ wordt in 27 passages vervangen door het woord ‘dienstknecht’. De meeste van die passages gaan over onze verhouding tot onze Heer. Weet je, Christus heeft ons gekocht en betaald. Hij is onze Heer. En wij zijn zijn slaven. Wij zijn verplicht Hem te gehoorzamen. Zo zou het moeten zijn. Maar wij hebben de gehoorzaamheid van een slaaf vervangen door de vrijblijvendheid van een dienstknecht. ‘Maar’, zeg je, ‘dat wist ik echt niet, dat ik een slaaf van Christus ben.’ Nee, dat begrijp ik. Dat komt omdat de vertalers het woord ‘slaaf’ in ‘dienstknecht’ hebben veranderd. Weet je wel, wat je leest? In je bijbel, bedoel ik. Nee, je weet niet wat je leest. Je denkt dat je weet wat je leest. Ik wil je nu laten zien hoe een kleine verandering in de vertaling de werkelijke betekenis van een passage wegneemt. Ik lees met je Filippenzen 2:6-7. “Christus Jezus (…), die, in de gestalte Gods zijnde, het Gode gelijk zijn niet als een roof heeft geacht, maar Zichzelf ontledigd heeft, en de gestalte van een dienstknecht heeft aangenomen, en aan de mensen gelijk geworden is.” 14

Vers 6 zegt ons dat Christus in de gestalte van God is. Vers 7 zegt ons dat Christus de gestalte van een ‘doulos’, van een slaaf, heeft aangenomen [Griekse grondtekst: ‘in ontvangst neemt’]. Niet de gestalte van een dienstknecht, zoals de vertaling zegt. Nee, de gestalte van een slaaf. Christus was eerst in de gestalte Gods. En Hij neemt vervolgens de gestalte van een slaaf in ontvangst. Een groter contrast is niet denkbaar. Nu wordt het woord ‘slaaf’ door onze vertalers in deze passage als ‘aanstootgevend’ geacht. De vertalers proberen dan die aanstootgevendheid te verzachten. Want zij vinden dat het woord ‘slaaf’ niet past bij de persoon van onze Heer. Uit respect voor onze Heer vertalen zij daarom hier ‘doulos’ met het woord ‘dienstknecht’. En daarmee ontgaat ons de werkelijke betekenis van deze passage. Wij gaan naar vers 8. “En in zijn uiterlijk als een mens bevonden, heeft Hij Zich vernederd en is gehoorzaam geworden tot de dood, ja, tot de dood des kruises.” Christus vernedert zich en wordt gehoorzaam tot de dood. Ja, natuurlijk. Want onze Heer is in de gestalte van een slaaf. En van een ‘doulos’, een slaaf, wordt onvoorwaardelijke gehoorzaamheid geëist. Zelfs tot de dood. Begrijp je? Een dienstknecht hoeft niet te gehoorzamen. Een dienstknecht kan zeggen: ‘Ik doe het niet. Ik zoek wel een andere baas.’ 15 Maar een slaaf niet. Een slaaf is volkomen afhankelijk van zijn heer. Van een slaaf wordt absolute gehoorzaamheid verwacht. Christus is in de gestalte van een slaaf. Daarom wordt Hij ook gehoorzaam tot de dood. Dat onze Heer in de gestalte van een slaaf is, zien wij terug in de hof van Gethsemane. Onze Heer zondert zich af van zijn leerlingen. Onze Heer wordt dodelijk beangst. En zijn zweet wordt als bloeddruppels, die op de aarde vallen. Want onze Heer weet dat Hij de zonde van de wereld op zich gaat nemen. En onze Heer werpt zich ter aarde. En Hij bidt, dat, indien het mogelijk ware, die ure aan Hem voorbij zal gaan. En Hij zegt: ‘Abba, Vader, alles is U mogelijk, neem deze beker van Mij weg.’ En dan voegt Hij eraan toe: ‘Echter niet wat Ik wil, maar wat U wilt.’ Dan gaat onze Heer terug naar zijn leerlingen. En Hij vindt hen slapende. En dan zondert onze Heer zich weer af. En Hij werpt zich voor de tweede keer ter aarde. En Hij bidt weer of die beker aan Hem voorbij mag gaan. En Hij voegt er opnieuw aan toe: ‘Echter niet wat Ik wil, maar wat U wilt.’ Dan gaat onze Heer weer terug naar zijn leerlingen. En Hij vindt hen opnieuw slapende. En dan zondert onze Heer zich voor de derde keer af. Hij werpt zich voor de derde keer ter aarde. En Hij bidt voor de derde keer dat de beker weggenomen zal worden. En voor de derde keer zegt Hij: ‘Echter niet wat Ik wil, maar wat U wilt.’ 16

In Getsemane laat onze Heer zien dat Hij de gehoorzame slaaf is. Niet zijn wil, maar de wil van God, zijn Heer, geschiedt. Waarom is onze Heer zo beangst? Omdat Hij weet dat zijn lot onontkoombaar is. Onze Heer heeft geen keus. Hij moet de zonde van de wereld op zich nemen. Waarom? Omdat God, zijn Heer, dat wil. Daarom staat er hier in Filippenzen 2:8 dat Christus gehoorzaam wordt tot de dood. Begrijp je? Het gaat in Filippenzen 2:6-8 over de vernedering en de gehoorzaamheid van Christus. Tot nu toe hebben we alleen gesproken over de gehoorzaamheid van Christus. Wat is dan zijn vernedering? Kijk, dat Christus mens geworden is, is op zich geen vernedering. Mens zijn is geen vernedering. Een mens is gemaakt naar Gods beeld, als zijn gelijkenis. Dat is geen vernedering. Dat Christus de zonde van de wereld op zich neemt is ook geen vernedering. Het is iets verschrikkelijks. Zo verschrikkelijk, dat God drie uur duisternis over de aarde bracht. Zodat geen mensenoog zou aanschouwen wat toen plaatsvond. Maar dat was niet zijn vernedering. Want onze Heer was ook in zijn sterven volmaakt gehoorzaam aan zijn God en Vader. Als wij praten over de vernedering van onze Heer, dan past ons uiterste behoedzaamheid en voorzichtigheid. Want wij hebben het over onze Heer. Weet je, in je bijbel ontgaat je die vernedering. Je ziet het niet. 17 Omdat er één woord verkeerd vertaald is. Want in je bijbel lees je dat onze Heer in de gestalte van een dienstknecht is. Maar in het Woord van God staat dat onze Heer in de gestalte van een slaaf is. En dan gebeurt er iets dramatisch – in de toevoeging. In de toevoeging: ‘ja, tot de dood van het kruis’. In het Grieks staat er niet: ‘ja’. In het Grieks staat er: ‘echter’. ‘Echter’ is de vertaling van het Griekse woordje ‘de’. Volgens de Studiebijbel betekent het woordje ‘de’: een gedachtesprong naar iets anders. Een wisseling in aandacht. Iets als: ‘en toch …’ Dat betekent dus dat we extra goed moeten opletten. Ik wijs je erop dat er letterlijk in het Grieks staat: “echter, dood van kruis”. Er staat niet: dood van het kruis. Maar er staat: dood van kruis. Een kruisdood, dus. Weet je waar een kruis oorspronkelijk voor bedoeld was? Een kruis was voor weggelopen slaven. Weggelopen slaven werden gekruisigd als afschrikwekkend voorbeeld voor andere slaven. Onze Heer sterft dus de dood van een weggelopen slaaf. Ik wil graag dat je één ding begrijpt. Er is niemand, die rechtvaardig is, ook niet één. Jawel, één, onze Heer. Er is niemand die doet wat goed is, zelfs niet één. Jawel, één, onze Heer. Allen zijn afgeweken van God. Ja, maar één niet, onze Heer. Onze Heer was gehoorzaam aan God, tot de dood. Hij liep niet weg. Dat zagen wij in Getsemane. 18

En dan bewerkt God dat onze Heer openlijk terechtgesteld wordt omdat ‘Hij weggelopen zou zijn’. Snap je dat? Onze Heer is als slaaf gehoorzaam tot de dood. En dan wordt Hij openlijk terechtgesteld alsof Hij niet gehoorzaam is. Terwijl de Heer onze zonden draagt, wordt Hij openlijk te schande gemaakt, alsof Hij onze zonden niet draagt. Dat is de schande van het kruis. Dat is de bittere vernedering voor onze Heer. Weet je, wij moeten eigenlijk aan een kruis hangen. Want wij zijn de weggelopen slaven. Gods Woord zegt in Jesaja 53: “Wij allen dwaalden als schapen, wij wendden ons ieder naar zijn eigen weg, maar de HERE [Hebreeuws: ‘Jahwe’ = God] heeft ons aller ongerechtigheid op hem doen neerkomen. Hij werd mishandeld, maar hij liet zich verdrukken en deed zijn mond niet open; als een lam dat ter slachting geleid wordt, en als een schaap dat stom is voor zijn scheerders, zo deed hij zijn mond niet open.” Onze Heer werd ten onrechte gekruisigd. Want Hij was als slaaf niet weggelopen. Maar zelfs in die vernedering deed onze Heer zijn mond niet open. Hij was in zijn diepste vernedering gehoorzaam aan God, zijn Heer. Als je ogen hiervoor geopend worden, dan kniel je in aanbidding neer. En dan zeg je: ‘Ja, Heer, U bent Heer.’ In Filippenzen 2:9-11 zien we het vervolg. 19 “Daarom heeft God Hem ook uitermate verhoogd en Hem de naam boven alle naam geschonken …” En dan belooft God iets: “… opdat in de naam van Jezus zich alle knie zou buigen van hen, die in de hemel en die op de aarde en die onder de aarde zijn, en alle tong zou belijden: Jezus Christus is Here, tot eer van God, de Vader!” God belooft dat er een moment in de geschiedenis van het universum komt, dat alle ogen van alle schepselen in het gehele universum geopend zullen worden voor deze vernedering van onze Heer en voor deze gehoorzaamheid van onze Heer. En dan, als hun ogen geopend worden, zullen alle schepselen zich in aanbidding voor onze Heer neerbuigen. En zeggen: ‘Ja, Heer, U bent Heer.’ Wat een glorieus moment zal dat zijn! Goed. We gaan naar het volgende voorbeeld. Ik lees met je Hebreeën 1:1-2. “Nadat God eertijds vele malen en op vele wijzen tot de vaderen gesproken had in de profeten, heeft Hij nu in het laatst der dagen tot ons gesproken in de Zoon, die Hij gesteld heeft tot erfgenaam van alle dingen, door wie Hij ook de wereld geschapen heeft.” Mooi, hè? Ja, maar dat staat er niet. O, nee? Nee. Het gaat mij om de woorden: ‘door wie Hij ook de wereld geschapen heeft’. In het Grieks is ‘de wereld’ – ‘tous aiōnas’. 20

En ‘tous aiōnas’ is, grammaticaal gezien, vierde naamval meervoud. Het NBG had hier in de vertaling ook het meervoud moeten gebruiken, dus: ‘de werelden’. “… door wie Hij ook de werelden geschapen heeft.” Toch? Ik wil even met je naar het Nederlandse woord ‘wereld’ kijken. We zoeken dan in de Studiebijbel, in deel 16, op de NBGvertaling ‘wereld’. En dan zien we verschillende Griekse woorden voor het Nederlandse woord ‘wereld’. We vinden de volgende Griekse woorden: ‘kosmos’, ‘aiōn’, ‘oikoumene’ en ‘anthrōpos’. ‘Oikoumene’ is de Griekse naam voor ‘de bewoonde wereld’. En ‘anthrōpos’ is het Griekse woord voor ‘mens’. ‘Oikoumene’ en ‘anthrōpos’ betekenen dus niet ‘wereld’, maar hebben hun eigen betekenis. Ja? Goed. Houden we dus over voor het woord ‘wereld’: ‘aiōn’ en ‘kosmos’. Kijken we nu dan naar het woord ‘kosmos’. En dan zien we in deel 13 van de Studiebijbel dat ‘kosmos’ het Griekse woord is voor ‘wereld’. Zonder twijfel. Dus ‘aiōn’ weergeven met ‘wereld’ is onjuist. Want ‘kosmos’ is ‘wereld’. Deze twee Griekse woorden moet je niet met elkaar verwarren. Dat noem je eenduidigheid in het vertalen. Ook wel ‘concordant’ vertalen genoemd. Maar wat is dan ‘aiōn’? Wat zegt de Studiebijbel eigenlijk over het woord ‘aiōn’? De Studiebijbel geeft in deel 11, bladzijde 94 voor het woord ‘aiōn’ de volgende uitleg: In de eerste plaats is ‘aiōn’: ‘eeuwigheid’. 21 In deze zin kan het woord zowel betrekking hebben op het verleden als op de toekomst. Zowel daar waar het verleden geen duidelijk zichtbaar begin heeft als daar waar de toekomst zich zover uitstrekt buiten het menselijk gezichtsveld, dat er geen einde aan lijkt te komen, spreekt men van ‘eeuwigheid’. Let in de definitie van de Studiebijbel op het woordje: ‘lijkt’. Dat er geen einde aan lijkt te komen. Hiermee wordt feitelijk gezegd dat er wel degelijk een einde aan de eeuwigheid komt. Er is wel degelijk een einde aan een ‘aiōn’. Dat kun je ook zien aan passages als bijvoorbeeld : Matteüs 24:3 – de voleinding van de aiōn (NBG-‘wereld’). Marcus 10:30 – de toekomende aiōn (NBG-‘eeuw’). Let nu op. De Studiebijbel zegt dat er aan ‘eeuwigheid’ geen einde lijkt te komen. De Studiebijbel zegt dus feitelijk dat ‘eeuwigheid’ een einde heeft. Maar dat is niet de Nederlandse definitie van ‘eeuwigheid’. Volgens het woordenboek Koenen is ‘eeuwigheid’: duur zonder aanvang of einde. We kunnen nu dus een aantal dingen vaststellen. De definitie van Koenen voor ‘eeuwigheid’ past niet op de definitie van de Studiebijbel. De definitie van het woordenboek Koenen voor ‘eeuwigheid’ past niet op het woord ‘aiōn’ in bovengenoemde passages in Matteüs en Marcus, omdat er van een ‘voleinding van de eeuwigheid’ gesproken wordt en van een ‘toekomende eeuwigheid’. Conclusie: ‘aiōn’ is dus niet ‘eeuwigheid’, volgens de gebruikelijke Nederlandse definitie van ‘eeuwigheid’. 22

In alle plaatsen waar in de bijbelvertaling gesproken wordt van ‘eeuwigheid’, staat er eigenlijk: ‘een periode, waar geen einde aan lijkt te komen’. Wat nu ? Wij raadplegen weer het Nederlandse woordenboek van Koenen. En volgens het woordenboek Koenen betekent het Nederlandse woord ‘aeon’: ‘onafzienbare tijdsruimte’. Deze omschrijving past heel goed bij de uitleg van de Studiebijbel. Het Griekse woord ‘aiōn’ moet je dan ook weergeven met het Nederlandse woord ‘aeon’. De tekst uit Hebreeën 1:2 in de NBG: “Door wie Hij ook de wereld geschapen heeft.” Maar in de Griekse grondtekst staat letterlijk: “Door wie Hij ook de aeonen maakt.” Zie je dat? In je bijbel staat ‘wereld’. Maar er staat eigenlijk wat anders. Er staat eigenlijk: ‘aeonen’. Maar dat weet je niet. Want je vertrouwt op je bijbel. Ik vraag het je nog een keer: ‘Weet je wel, wat je leest?’ Nee, je weet niet wat je leest. Je denkt dat je weet wat je leest. Met het woord ‘aiōn’ overkomt je dit niet 1 keer. Nee, 122 keer. Wat zijn dan ‘aeonen’? Aeonen zijn onafzienbare tijdsruimten die te maken hebben met het proces van Gods raadsbesluit. Alles gebeurt in geregelde volgorde. Efeziërs 3:11 – “volgens het voornemen van de aeonen”. 1 Timoteüs 1:17 zegt dan ook dat God de Koning van de aeonen is. 23 Ik wil nu even met je evalueren. ‘Aiōn’ is dus niet ‘eeuwigheid’. ‘Eeuwigheid’ bestaat niet in Gods Woord. Gods Woord spreekt over ‘aeonen’, onafzienbare tijdsruimten. Begrijp me goed. Ik wil hier opnieuw benadrukken dat de bedoelingen van onze vertalers heel nobel zijn. De vertalers vinden dat het woord ‘eeuwigheid’ bij God hoort. Misschien vind jij dat ook. Maar God zelf denkt daar heel anders over. God vindt dat ‘aeonen’ bij Hem passen. God zegt van zichzelf dat Hij “de Koning van de aeonen” is. Dat betekent dat Hij alles onder controle heeft. Dat alles precies zo gaat zoals Hij zich dat voorgenomen heeft. Volgens “het voornemen van de aeonen”. Heel veel mensen voelen hun geloofsopvattingen wankelen, als hen verteld wordt dat er geen ‘eeuwigheid’ is. Dan roepen ze: ‘En ons eeuwige leven dan?’ Tja. Er is inderdaad geen ‘eeuwig’ leven. Er is een ‘aeonisch’ leven. Het leven van de komende aeonen. Ja, maar er komt toch een einde aan de aeonen? Inderdaad. Maar dan komt er ook een einde aan ons aeonische leven. Inderdaad. Wat dan? Leven we dan niet meer? Natuurlijk wel. ‘Aeonisch’ is een aanduiding. Een karakterisering van een periode. Kijk, wij zijn allemaal tieners geweest. Dat is een aanduiding. Dat is een karakterisering van een periode. Toen wij 10 jaar werden, begonnen onze tienerjaren. 24

En toen we 20 jaar werden, hielden onze tienerjaren op. Leefden we daarna niet meer? Nou, de hele zaal zit hier vol met mensen die eens tiener geweest zijn. Zo is het ook met het aeonische leven. Wanneer de aeonen voorbij zijn, leven we gewoon verder. Want met de opstanding krijgen wij onsterfelijkheid. Snap je? Dit is niet de plaats of de tijd om uitvoerig over de aeonen te praten. Maar je begrijpt wel, dat dit een buitengewoon belangrijk onderwerp is. Eigenlijk is het woord ‘aeon’ de sleutel tot Gods Woord. Als je het woord ‘aeon’ begrijpt, dan begrijp je Gods Woord. Dan begrijp je dat alles in Gods Woord betrekking heeft op het voornemen van de aeonen. Ik heb je nu twee woorden laten zien: ‘doulos’ en ‘aiōn’. Daaruit bleek dat, waar deze twee woorden in onze bijbelvertaling voorkomen, zeker 149 bijbelteksten verkeerd vertaald zijn. Er zijn in het Nieuwe Testament 4.932 verschillende Griekse woorden. Je begrijpt hoe voorzichtig wij met onze bijbelvertaling om moeten gaan. Eigenlijk moeten we helemaal opnieuw beginnen met het bestuderen van Gods Woord. Voor dat doel hebben we een eenduidige, Nederlandse woordvoor-woord vertaling gemaakt. Een Grieks-Nederlandse interlineair. Deze interlineair staat op de website Scripture4all.org. Wij hebben deze woord-voor-woord vertaling met heel veel schroom gemaakt. En met de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Maar misschien heb je toch nog suggesties. Die horen we dan graag. 25 Weet je wel, wat je leest? In je bijbel, bedoel ik. Je weet nu het antwoord. Nee, je weet niet wat je leest. Je denkt dat je weet wat je leest. Jouw bijbel is niet Gods Woord. Jouw bijbel is een vertaling van Gods Woord. Wees niet tevreden met je bijbel. Maar bestudeer Gods Woord. Met behulp van de eenduidige, Grieks-Nederlandse interlineair. Misschien ontdek je wel dat sommige van je geloofsopvattingen niet waar zijn. Misschien zeg je dan wel: ‘Wat houd ik dan nog over?’ Ja, jouw geloofsopvattingen kunnen verdwijnen. Maar je krijgt er Gods Woord voor terug. Een stem zegt: roep! En ik zeg: wát zal ik roepen? Alle vlees is als gras en al zijn heerlijkheid is als een bloem in het gras. Het gras verdort en de bloem valt af. Maar het Woord van onze God blijft tot in de aeon. 26

2. Prijs God God is GOD. Zijn koningschap heerst over alles. De volken zijn geacht als een druppel aan een emmer. En als een stofje aan een weegschaal. En Hij zegt: ‘Wie bent u dan, dat u zich met Mij wilt vergelijken? Ik- Ik ben de HERE, en er is geen ander. Er is geen God buiten Mij. Ik formeer het licht en Ik schep de duisternis. Ik bewerk het heil en Ik schep het onheil. Ik, de HERE, doe dit alles.’ God is GOD. Hij regeert. Vanaf zijn troon. Ik wil met u meegaan naar die troon. Die troon wordt vermeld in Openbaring 4. En ik wil met u luisteren naar de vierentwintig oudsten. Die zich voor Gods troon bevinden. De vierentwintig oudsten werpen hun kronen voor de troon. En zij vallen in aanbidding voor God neer. En zij verheerlijken God. Zij zeggen: “Gij, onze Here en God, zijt waardig te ontvangen de heerlijkheid, de eer en de macht …” Waarom? “… want Gij hebt alles geschapen, en om Uw wil was het en werd het geschapen.” Hoe vaak verheerlijkt ú God? Ik ken een broeder, die in Psalm 119 gelezen had: “Zevenmaal daags loof ik U om Uw rechtvaardige verordeningen.” Daarna maakte die broeder er een gewoonte van om minstens zeven maal per dag God te verheerlijken. 27 En als die broeder dan wel eens ’s nachts wakker werd, dan ging hij bij zichzelf na, of hij die dag God wel zeven maal verheerlijkt had. En als hij dan tot de conclusie kwam, dat het zes keer was geweest, dan ging hij zijn bed uit om het tekort aan te vullen. Misschien glimlacht u hierom, maar die broeder wist, waar hij mee bezig was. Ik vraag het u nog een keer: ‘Hoe vaak verheerlijkt u God?’ Laten we die vraag eens van een andere kant bekijken. Wat is dat: God danken? Nu zegt u: ‘Dat is toch niet zo moeilijk, broeder, gewoon God dankbaar zijn voor iets en dan “dank U wel” tegen Hem zeggen.’ Toch? Hoe vaak dankt u God? Kent u 1 Tessalonicenzen 5:18? Daar staat: “Dankt God onder alles.” Onder alles? Ja, onder alles. En alles is alles. Bent u gezond? ‘Dank U, Heer, dat ik gezond ben.’ Hebt u een goede baan? ‘Dank U, Heer, dat ik een goede baan heb.’ God danken voor de goede dingen in uw leven. Dat spreekt voor zich. Toch? Wel doen, natuurlijk … Schijnt de zon? ‘Dank U, Heer, dat de zon schijnt.’ Regent het? Niet: wat een rotweer! Maar: ‘Dank U, Heer, dat het regent.’ 28

U komt ’s morgens vroeg naar buiten, omdat u naar uw werk moet. En het heeft die nacht gevroren. En de ruiten van uw auto zijn bevroren. En u moet gaan krabben. Gaat u dan inwendig lopen schelden? Of zegt u: ‘Dank U, Heer, dat het vannacht gevroren heeft.’ En: ‘Dank U, Heer, dat ik mijn ramen moet krabben’. En als u dan, dankzeggend, uw ramen heeft gekrabd, dan realiseert u zich dat u bijna te laat komt voor uw werk. Dus u stapt in uw auto, u geeft nog eens extra gas, en bij het kruispunt moet u, op het allerlaatste moment, voor het rode stoplicht wachten. Dan niet: ‘Shit!’ Maar: ‘Dank U, Heer, dat het stoplicht op rood staat.’ Heeft uw vrouw de auto? Dan gaat u, uiteraard, op uw fiets naar uw werk. En, tegen alle weersverwachting in, begint het plotseling te sneeuwen. En, zoals je altijd zult zien, hebt u uw regenpak niet bij u. U wordt werkelijk tot op uw hemd toe nat. Dan zegt u: ‘Dank U, Heer, dat het sneeuwt.’ Want God, die u uw goede gezondheid geeft, die u een goede baan geeft, die zorgt voor zonneschijn, die zorgt ook voor de regen. En voor de nachtvorst, en voor het rode stoplicht en voor de sneeuw. Ook als het u niet uit komt. Dan bedenkt u, terwijl u zo op de fiets de sneeuwvlokken in uw kraag voelt binnenglijden, en u bibbert van de kou, dan schiet het u te binnen, dat u ergens gelezen heeft, dat van al die miljoenen sneeuwvlokken, die om u heen dwarrelen, er geen één hetzelfde is. Iedere sneeuwvlok heeft weer een andere kristalstructuur. De sneeuw kruipt in uw neus. En dan roept u: ‘Heer, hoe groot bent U, want U hebt alles met wijsheid gemaakt.’ 29 Wij Nederlanders staan erom bekend, dat wij een mopperig volkje zijn. Ik weet niet, of er ooit onderzoek naar gedaan is, hoe het komt, dat wij Nederlanders zo zijn. Er is altijd wel iets of iemand, waar wij ons hartgrondig aan ergeren. Maar ik zeg u, wij Nederlanders zijn buitengewoon bevoorrecht. Wist u dat? Wij hebben namelijk ongekende mogelijkheden om God onder alles te danken. Staat u weer eens in de file? ‘Dank U, Heer, dat ik in de file sta.’ Gaat de bus net voor uw neus weg? ‘Dank U, Heer, dat de bus net voor mijn neus weg gaat.’ Staat u weer, in het openbaar vervoer, als haringen in een ton? ‘Dank U, Heer, dat ik weer als een haring in een ton sta.’ Is uw parkeerplaatsje weer eens bezet en moet u drie straten ver rijden om uw auto kwijt te raken? ‘Dank U, Heer, dat mijn parkeerplaatsje bezet is.’ Ligt er weer eens hondenpoep bij u op de stoep? ‘Dank U, Heer, dat er hondenpoep op mijn stoep ligt.’ Staat u weer eens in het verkeerde rijtje bij de kassa in de supermarkt, terwijl de andere klanten links en rechts van u vrolijk doorgaan? ‘Dank U, Heer, dat ik in het verkeerde rijtje sta …’ God onder alles danken. Als u dit geleerd hebt, dag in dag uit, samen met de Heer, al die dagelijkse ergernissen om te zetten in dankzegging, dan komt de tijd voor het èchte werk. Zakt u voor een belangrijk examen? ‘Dank U, Heer, dat ik voor mijn examen gezakt ben.’ Uw baan, waar u zo trots op bent, waaraan u uw zelfrespect ontleent, wordt door een reorganisatie weggepoetst. En u staat op straat. U bent ontslagen. ‘Dank U, Heer, dat ik ontslagen ben.’ 30

U raakt in de schulden. ‘Dank U, Heer, dat ik in de schulden zit.’ Nu zegt u misschien: ‘Broeder, dat meen je niet, hè?’ Dan zeg ik: ‘Ja, dat meen ik wél.’ En dan zegt u: ‘Maar je denkt toch niet, dat ik God voor al die moeilijke dingen ga danken?’ O, nee? Waarom niet? Er staat toch in 1 Tessalonicenzen 5:18 “dankt God onder alles”? ‘Ja’, zegt u, ‘maar je kunt het natuurlijk ook overdrijven.’ Dacht u dat? U weet toch, dat er geen musje op de aarde zal vallen, zonder de wil van uw hemelse Vader? Dat al de haren van uw hoofd geteld zijn? Kent u psalm 139? Psalm 139 is het lied, dat tijdens de tempeldienst door de tempelzangers gezongen werd. HERE, U doorgrondt en kent mij; U kent mijn zitten en mijn opstaan, U verstaat van verre mijn gedachten; U onderzoekt mijn gaan en mijn liggen, met al mijn wegen bent U vertrouwd. Want er is geen woord op mijn tong, of, zie, HERE, U kent het volkomen; U omgeeft mij van achteren en van voren en U legt uw rechterhand op mij. Het begrijpen is mij te wonderbaar, te verheven, ik kan er niet bij … Het woord ‘God’ in het Nieuwe Testament is het vertaalwoord voor het Griekse ‘theos’. Het woord ‘theos’ is afgeleid van het werkwoord ‘tithemi’, dat ‘plaatsen’ betekent. ‘Theos’, ‘God’, is dus de ‘Plaatser’. Gods Woord verzekert ons dat God ‘liefde’ is. 31 God plaatst heel liefdevol alles in uw leven. Niet alleen uw omstandigheden. Maar ook wie u bent. En wat u bent. Bent u een man? Prijs God. Bent u een vrouw? Prijs God. Hebt u een goed huwelijk? Prijs God. Hebt u een slecht huwelijk? Prijs God. Hebt u helemaal geen relatie? Prijs God. Wandelen uw kinderen in de Heer? Dank U, Heer. Wandelen uw kinderen niet in de Heer? Dank U, Heer. Hebt u helemaal geen kinderen? Dank U, Heer. Bent u, maatschappelijk gezien, uitstekend geslaagd in dit leven? Prijs God. Bent u, maatschappelijk gezien, volstrekt mislukt in dit leven? Prijs God. Of hebt u het gevoel, dat u helemaal geen leven hebt gehad? Prijs God. Woont u in een groot huis? Dank U, Heer. Woont u in een klein huis? Dank U, Heer. Hebt u helemaal geen huis? Dank U, Heer. Dát is God onder alles danken. 32

Moet je daar nou de hele tijd mee bezig zijn? Nou, dat zou verstandig van u zijn. Want Psalm 44 zegt: “In God roemen wij de ganse dag …” Of, als u liever een woord van de afgevaardigde Paulus heeft, Filippenzen 4 vers 4: “Verblijdt u in de Here te allen tijde!” ‘Te allen tijde’ is een oud-Nederlands uitdrukking voor ‘de hele tijd’. Nu zegt u misschien tegen mij: ‘Broeder, het spijt me, maar wat je me nu vertelt, is het meest belachelijke wat ik ooit gehoord heb.’ Prijs God. Een ander zegt: ‘Broeder, het spijt me, maar wat je daar zegt, dat weet ik al jaren.’ Prijs God. Weer een ander zegt: ‘Broeder, je hebt me overtuigd. Ik ga er vandaag nog mee beginnen.’ Prijs God. En dat doet u dan ook. U gaat, dag in dag uit, God verheerlijken. U doet het morgen. En overmorgen. En volgende week. En volgende maand. En volgend jaar. Maar dan komt plotseling, totaal onverwacht, de dag dat u echt in de benauwdheid bent. Uw relatie gaat stuk. Uw kind is ernstig ziek. Een dierbare overlijdt. De situatie is zo verschrikkelijk, dat je hele innerlijke wezen verlamd raakt. Je weet niet meer, wat je moet doen. 33 Je kunt het niet meer bedenken. De duisternis is zo dik om je heen, dat er geen glimpje licht is. Je kunt alleen nog maar huilen ... Maar ik dacht dat je God onder alles zou danken? Mm, mm, zeker … Nou, waarom doe je het nú dan niet? Nee, ik kan het niet … Waarom niet? De situatie is zo erg, ik kán het niet! Maar, is God veranderd dan? Nee, dat niet … Is God nog steeds GOD? Absoluut … Nou dan, waarom verheerlijk je Hem dan niet? Ik wil het wel, maar ik kan het niet opbrengen … Heb je Hem dan al die tijd verheerlijkt voor jezelf, of, uitsluitend en alleen omdat Hij God is? Ja, dat laatste … Heel goed, maar waarom doe je het dan nú niet? En dan hef je je hart op tot God. Je situatie is nog even verschrikkelijk. De duisternis is nog even dik. Maar je heft je hart op tot God. En je doet je mond open. En je zegt tot God: ‘U bent mijn God. U zal ik loven. Verhogen Uwe majesteit. Mijn God, niets gaat Uw roem te boven. U prijs ik tot in eeuwigheid.’ En de tranen stromen over je wangen. Maar je verheerlijkt God. Waarom? Nou, gewoon, omdat God GOD is. En dat Hij het waard is om de eer en de heerlijkheid van zijn schepselen te ontvangen. Daarom. 34

Ik weet van drie broeders, die een geweldige bediening hebben in Turkije. Zij houden daar evangelisatie-campagnes. En overal waar ze komen, in welke stad ook, komen mensen tot bekering. Op het hoogtepunt van hun tournee, krijgt een van die broeders een visioen in de nacht. In dat visioen staat iemand aan de overkant van de zee, in Griekenland dus, en die roept: ‘Kom hierheen en help ons.’ De volgende dag beraadslagen die broeders en ze komen tot de conclusie dat God hen roept om in Griekenland het evangelie te verkondigen. Die broeders houden niet van halve maatregelen, dus ze gaan de volgende dag met de eerste de beste boot naar de overkant. En daar aangekomen, gaan ze meteen door naar een strategisch punt voor hun nieuwe evangelisatie-campagne. En al spoedig komt er iemand tot bekering. En – na veel aandringen van de nieuwe gelovige – nemen de broeders hun intrek in het huis van de nieuwe gelovige. Nu is het buitengewoon vervelend dat, als die broeders op straat lopen, een vrouw hen achterna roept. Buitengewoon irritant. Niet gewoon roepen, nee, luid roepen. Ze doen navraag en het blijkt dat die vrouw een waarzeggende geest heeft. En een van die broeders heeft daar zo genoeg van, dat hij zich omkeert en tot de vrouw zegt: ‘Ik beveel jou, onreine geest, om van die vrouw uit te gaan.’ En al spoedig bemerken de exploitanten van het medium, dat het hele gevalletje niet meer werkt. Daar gaan hun centjes. Ze schakelen onmiddellijk de plaatselijke politie in en twee van de broeders worden aangehouden. De omstanders bemoeien zich ermee, er ontstaat een opstootje en de twee broeders worden meegenomen wegens verstoring van de openbare orde. De politieagenten geven de broeders meteen maar een flink pak slaag. En niet zo zuinig, hoor, want in Griekenland zijn ze niet zo kinderachtig. 35 Dan worden de twee broeders een cel in gesleept en aan de grond vastgeketend. Nou, daar zit je dan. Doe je je best voor het evangelie. Loopt het zo met je af. Dat visioen, in Turkije, zal ook wel niet van de Heer geweest zijn. En jij moest zo nodig weer eens een geest uitdrijven … Praten die broeders zo? Nee. Zij zingen Gods lof. Waarom? Nou, die broeders kennen God. Zij weten dat God GOD is. En dat God het waard is om verheerlijkt en gedankt te worden. Daarom. Ja, en die pijn dan? Prijs God. En al dat bloed? Prijs God. En die ketenen dan? Prijs God. En die smerige, stinkende cel dan? Prijs God. Nu gaat het er mij vanmiddag niet om hoe deze geschiedenis afloopt. Ik zie al een broeder glimlachen. Handelingen 16, natuurlijk … Het gaat mij om de actie van de beide broeders. In uiterst benarde omstandigheden zongen zij Gods lof. Broeder, hebt u ook het gevoel dat u in uw situatie gevangen zit? Zing Gods lof. Dat u geen kant op kan? 36

Zing Gods lof. Zuster, bent u gewond door het gedrag van uw familieleden? Zing Gods lof. Of bent u gekwetst door uw broeders en zusters in de Heer? Zing Gods lof. Broeder, bent u geketend aan een verslaving? Zing Gods lof. Zuster, zit u vast aan een geheime zonde? Zing Gods lof. Waarom? Nou, gewoon, omdat God GOD is. En God is het waard om verheerlijkt en gedankt te worden. Daarom. Ik weet van een koning, die omringd is door zijn vijanden. Hij is niet zomaar een koning, hoor. Hij is een heel bijzondere koning. In zijn regeringsperiode maakt zijn volk een geestelijke omwenteling door. Een echte reformatie. Daar heeft die koning een belangrijk aandeel in. En die koning wordt door een immense troepenmacht omsingeld. Hij heeft geen enkele hoop meer. Want zijn situatie is volstrekt hopeloos. Elk moment kan hij door zijn vijanden verpletterd worden. En wat doet die koning? Pleegt hij zelfmoord? Begint hij een wanhoopsoffensief? Nee, hij laat een zangkoor komen. Kijk, daar komen ze aan. In hun heilige feestdos. En ze gaan voor de koning en zijn leger staan. En ze gaan zingen. Wat zingen ze? ‘Looft de HERE, want Zijn goedertierenheid is tot in eeuwigheid.’ Ik ga u niet vertellen hoe deze geschiedenis afloopt. 37 Daar gaat het mij vanmiddag niet om. U kunt dit trouwens nalezen in 2 Kronieken 20. Het gaat mij om de actie van die koning. Op het randje van de dood, in een volkomen hopeloze situatie, zingt hij Gods lof. Broeder, bent u ook in een hopeloze situatie? Zuster, bent u op het randje van de dood? Stel u op, in uw heilige feestdos … Heilige feestdos? Heb ik dan een heilige feestdos? Ja, wat dacht u dan? Galaten 3:27 zegt: ‘U, die in Christus gedoopt bent, hebt u met Christus bekleed’. Als u dat geen heilige feestdos durft te noemen, dan weet ik het ook niet meer. Stel u op, in uw heilige feestdos, en zing Gods lof. Ga uw vijanden tegemoet en zeg: ‘Looft de HERE, want zijn goedertierenheid is tot in eeuwigheid.’ Waarom? Nou, gewoon, omdat God GOD is. En dat God het waard is om verheerlijkt en gedankt te worden. Daarom. In de nacht dat de Heer Jezus overgeleverd zou worden, vierde Hij het Pascha met zijn leerlingen. De Evangeliën geven heel gedetailleerd de gesprekken tijdens de maaltijd weer. De Heer wist precies wat Hem te wachten stond. Wie Hem zou verraden, dat Hij gespot en gesmaad zou worden. Dat ze Hem allemaal in de steek zouden laten. En welke dood Hij zou sterven. En wat doet Hij? Hij troost zijn leerlingen. Omgekeerde wereld. Ze moesten Hem troosten. Hij ging lijden. 38

Maar Hij troost hen. Heel typerend voor onze Heer. Eerst aan anderen denken. Niet aan zichzelf. En dan gaat de Heer, met zijn leerlingen, naar de Olijfberg, naar een omheinde tuin, de hof van Getsemane. En daar zijn wij getuige van het feit dat onze Heer bang is. Dat zijn ziel zeer bedroefd is. Maar tussen de gesprekken tijdens de maaltijd en de hof van Getsemane, gebeurt er nog iets. Zowel Matteüs als Marcus vermelden het. Eigenlijk heel onopvallend. In een halve zin. In Matteüs 26:30. “En na de lofzang gezongen te hebben …” Wat betekent die halve zin? ‘Na de lofzang gezongen te hebben …’ Welke lofzang? Volgens de Joodse traditie is de lofzang op dit tijdstip (de Pesach-maaltijd) de tweede helft van het groot-halleluja. Psalm 115, 116, 117 en 118. Psalm 115: “Onze God is in de hemel, Hij doet al wat Hem behaagt.” Psalm 116: “Ik heb de HERE lief, want Hij hoort mijn stem, mijn smekingen.” Psalm 117: “… des HEREN trouw is tot in eeuwigheid.” En als machtig slotakkoord Psalm 118: “Gij zijt mijn God, U zal ik loven, o mijn God, U zal ik verhogen. Looft de HERE, want Hij is goed, ja, zijn goedertierenheid is tot in eeuwigheid.” Dit heeft de Heer Jezus gezongen op weg naar Getsemane, op weg naar Zijn dood. Waarom? Nou, gewoon, omdat God GOD is. En dat God het waard is om verheerlijkt en gedankt te worden. Daarom. 39 In Filippenzen 2:9-11 staat dat de Heer Jezus gehoorzaam is geworden. Tot de dood, ja, tot de kruisdood. Daarom verhoogt God Hem ook uitermate en geeft Hem de naam boven alle namen, opdat in de naam van Jezus alle knie zich zou buigen van die in de hemel zijn, van die op de aarde zijn en van die onder de aarde zijn, en elke tong zal belijden dat Jezus Christus Heer is. Misschien kent u het lied: ‘Oh, when the saints go marchin’ in.’ Dat is een negro-spiritual. Geschreven in de tijd van de slavernij. In dit lied wordt bezongen hoe heerlijk het in de hemel zal zijn. De slaven van die tijd wilden daar graag bij zijn. Wij ook, natuurlijk. En dan gaat het lied verder: ‘En wanneer ze Hem als Heer der heren zullen kronen (dat gaat over Christus), daar willen wij bij zijn.’ Nou, reken maar, dat ik daar ook heel graag bij wil zijn. Want weet je, dat ik verheerlijkt zal worden, prima. Maar dat mijn Héér verheerlijkt wordt, dat zal iets gewéldigs zijn. Hij, die bespot en geslagen is, ook voor mij. Hij, die doorstoken is, ook voor mij. Dat Hij verheerlijkt wordt, is voor mij van een overwéldigende heerlijkheid. En als dan de hele schepping erkent en belijdt dat Hij Heer is, dan doet onze Heer Jezus een stapje terug. Hij gaat midden tussen zijn verlosten staan. En dan wijst Hij naar God, de Vader. En dan zegt Hij: ‘Alles is uit Hem, en door Hem.’ En dan zal onze Heer de Vader aanspreken. En de hele schepping zal zwijgen. En dan zal onze Heer zeggen: ‘Zie, hier Ik en de kinderen, die U Mij gegeven heeft.’ En dan zal onze Heer God verheerlijken. 40

Dat sta ik hier niet te verzinnen. Dat is een profetie. Uit Psalm 22. U kent allemaal de beginwoorden van Psalm 22. “Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten …?” Maar verderop in die psalm staat: ‘Alle einden der aarde zullen het gedenken en zich tot de HERE bekeren. Alle geslachten van de volken zullen zich neerbuigen voor Zijn aangezicht. In een grote gemeente zal Ik u lofzingen’. Straks gaat de Heer dus in die grote gemeente God lofzingen. God verheerlijken. Dat zal de heerlijkheid der heerlijkheden zijn. Waarom? Omdat de Heer daar staat, met zijn doorboorde handen, en Hij verheerlijkt God. En waarom verheerlijkt Hij God? Omdat alles gegaan is naar de raad van Gods wil. En dan zal de hele schepping God als GOD verheerlijken. Wat zal dat een glorieus moment zijn! 41 3. Een liefdesbrief Over het ontstaan van het heelal is niets met zekerheid bekend. Men neemt aan dat tienduizend miljoen, dat is tien miljard, jaar geleden, een klomp materie, die men het oer-atoom noemt, uiteen zou zijn gespat. De delen hiervan zijn de verschillende sterrenstelsels, die zich met een steeds grotere snelheid van het centrum van de explosie verwijderen. Ons heelal, of universum, breidt zich nog steeds uit. Ons Melkwegstelsel bevat 100 miljard sterren. Naast ons Melkwegstelsel zijn er nog 1 miljard andere sterrenstelsels. Dat wil zeggen: er bestaan naar schatting 1 miljard maal 100 miljard sterren. De kracht en de wijsheid, die nodig zijn om deze macro-kosmos in stand te houden, gaan ons begrip ver te boven. En wat te zeggen van de micro-kosmos? Eén enkele lichaamscel van een mens kan men niet zonder een microscoop waarnemen. Maar zelfs de kleinste cel in je lichaam is ongeveer 1 miljard keer zo groot als zijn kleinste gedeelte. Dus: als je een klein stukje van een cel te pakken hebt, dan is die cel zelf 1 miljard keer zo groot. Er bevinden zich duizenden componenten in een cel: chromosomen, DNA, organellen, mitochondria, enzymen, hormonen, aminozuren, enzovoorts, enzovoorts. Te talrijk om op te noemen. Er is niemand op aarde die kan verklaren wat een individuele cel doet functioneren. En dan te bedenken, dat wij in ons lichaam meer dan 75 biljard cellen hebben. En al deze cellen functioneren nauwkeurig en perfect gedurende een mensenleeftijd. 43

Wij kunnen geen twee dingen tegelijk doen. Wij mannen, dan. Vrouwen kunnen multi-tasken. Maar ook niet meer dan drie of vier dingen tegelijk. Het lichaam voert per dag quadriljoenen processen uit. Niet een miljoen, niet miljarden, niet biljarden, maar quadriljoenen processen per dag. En niet in het wilde weg. Nee, met uiterste precisie worden alle levensonderhoudende processen in ons lichaam uitgevoerd. En al deze cellen functioneren nauwkeurig en perfect gedurende een mensenleeftijd. Vol ontzag kunnen we ons afvragen, wie of wat deze microkosmos in stand houdt. Zowel bij de macro-kosmos (grote ordening) als bij de microkosmos (kleine ordening) kunnen we ons dus afvragen: ‘door wie of wat wordt dit alles in stand gehouden?’ Er zijn mensen die geloven dat dit universum, met zijn ontzagwekkende orde en precisie, het resultaat is van blind toeval. Laten we het maar ronduit zeggen: alleen een dwaas gelooft dat. Daarom staat er in Psalm 14: “De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God.” En omdat de mens, van nature, hardleers is, zegt God het twee keer. Hij zegt het nog een keer in Psalm 53. Hij zegt opnieuw: “De dwaas zegt in zijn hart: Er is geen God.” Bestaat God? De vraag alleen al is absurd. In de gedachtegang van Gods Woord is het zo duidelijk dat God bestaat, dat het niet nodig is er ook nog eens een geloofsuitspraak over te doen. Dat zou een zelfde zinloze discussie zijn of de zon wel bestaat, of dat het ’s avonds wel donker wordt, of dat de golven de kust wel zullen bereiken. 44 God bestaat. Punt. Maar waarom heeft God, de Schepper, die schepping nodig? Er is maar één antwoord mogelijk. Uit liefde. Want alleen de liefde heeft een ‘tegenover’ nodig. En omdat God het heelal, het universum, uit liefde heeft geschapen, is Hij ook niet die eenzame, norse heerser, die hoog boven zijn onderdanen troont, zoals veel mensen zich Hem voorstellen. God is liefde, en zó wil Hij zich openbaren. Hij wil dat zijn schepselen Hem leren kennen, en op grond daarvan Hem liefhebben. Daarom heeft Hij aan ons zijn Woord gegeven. Eigenlijk kun je zeggen dat het Boek der boeken de liefdesbrief is van God aan de mensen. Nou heb je mensen, die de bijbel lezen als een roman. Om te kijken hoe het afloopt. Je hebt ook mensen die de bijbel lezen als een krant, of als een tijdschrift. Weet je wel, even doorbladeren, om te kijken of er iets interessants in staat. Nou, zo is de bijbel dus niet bedoeld. Gods Woord is een liefdesbrief. Heb je wel eens een liefdesbrief van iemand gekregen? Van iemand, waar je heimelijk verliefd op was? En waar je niet zeker van was, of die persoon romantische gevoelens voor jou had? Hoe lees je dan zo’n brief van zo iemand, die aan jou gericht is? Nou? Lees je die brief dan als een roman? Om te kijken hoe die brief afloopt? Of als een krant, om te kijken of er iets interessants in staat? Nee, als je zo’n liefdesbrief krijgt, dan durf je die brief bijna niet open te maken. Je handen trillen, je hart slaat een slag over … Je bent in spanning. 45

Wat zou er in staan? En als je de brief dan gelezen hebt, en die eerste spanning is weg, dan lees je die brief nog een keer. En nog een keer. En nog een keer … En je probeert elke nuance en zinswending te begrijpen. Met je hele wezen onderzoek je iedere zin. Ieder woord, iedere letter … Waarom schrijft hij …? Wat bedoelt hij met …? Waarom zegt hij niet …? En waarom zegt hij …? Ja, zo lees je toch zo’n brief? Heb jij zo’n hartstocht voor Gods Woord? Voor zijn liefdesbrief? De Heer Jezus kwam in de wereld. Waarom? Hij zegt: “Zie, hier ben Ik – in de boekrol staat van Mij geschreven – om Uw wil, o God, te doen.” Onze Heer was het Woord. Die erenaam heeft Hij meer dan waargemaakt. Gods Woord was in zijn mond en in zijn hart. En toen Hij, naar Gods wil, aan het kruis hing, en duisternis over het hele land kwam, riep Hij met luide stem: “Eli, Eli, lama sabachtani …” Dat is: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten …?’ Er waren mensen aanwezig, die met Hem spotten. Zij zeiden: ‘Hoor, Hij roept Elia.’ Ook nu heb je spotters, die zeggen: ‘Die rabbi van Nazareth was misleid. Hij dacht dat Hij de Messias was. Hoor Hem nou eens tevergeefs roepen.’ En ik moet u eerlijk zeggen, dat ik pas sinds kort weet, waarom de Heer Jezus dát geroepen heeft. Want, weet u waarom de Heer Jezus dit riep? 46 Gods Woord was in zijn mond en in zijn hart. Ja? Nou, toen Hij aan het kruis hing, kwam er drie uur duisternis over het land. En terecht. Maar voor de Heer was dat niet het donkerste uur. Dat denken wij wel. Maar dat is niet waar. Zijn donkerste uur was in Getsemane. Daar werden zijn zweetdruppels bloed. Daar werd Hij dodelijk beangst. En daar heeft Hij met zijn Vader geworsteld. En toen zei Hij, tot drie maal toe: ‘Vader, niet mijn wil, maar Uw wil geschiede.’ En als Hij dan aan het kruis hangt, zegt Hij: “Eli, Eli, lama sabachtani …” Weet u wat dat is? Eigenlijk zegt de Heer: ‘Hoor, hemelen en aarde, neig uw oor: “Meent niet, dat Ik gekomen ben om de wet of de profeten te ontbinden; Ik ben niet gekomen om te ontbinden, maar om te vervullen. Want voorwaar, Ik zeg u: Eer de hemel en de aarde vergaat, zal er niet één jota of één tittel vergaan van de wet, eer alles zal zijn geschied.” Horen jullie dat, hemelen? Hoor je dat, aarde? Ik vervul de Wet en de Profeten. Ik vervul op dít moment Psalm 22.’ En daarom roept Hij: “Eli, Eli, lama sabachtani …” Want geen tittel of jota van Gods Woord zal ledig terugkomen. Gods Woord is het machtigste wat er in het universum is. Daar hebben wij geen voorstelling van. Wat Gods Woord is. Ik zeg vaak: ‘Weet je wat de heerlijkheid van de hemel is?’ De mensen, die mij kennen, weten het antwoord natuurlijk al. Wat is de heerlijkheid van de hemel? Nou, dat iedereen daar Gods Woord spreekt. Dat is de heerlijkheid van de hemel. Niet dat we daar op een harpje spelen. Nee, dat iedereen Gods Woord spreekt. 47

Dat is de heerlijkheid van de hemel. ‘Ja’, zegt David, ‘looft de HERE, gij zijn engelen.’ ‘Engelen’ zijn letterlijk, vanuit de grondtekst, ‘boodschappers’. Wat voor boodschappers? Wat boodschappen zij? Gods Woord, natuurlijk. Wat anders? ‘Looft de HERE, gij boodschappers, gij krachtige helden, die zijn Woord volvoert, luistert naar de klank van zijn Woord.’ ‘Ja’, zegt Joël, ‘de HERE verheft zijn stem voor zijn strijdkrachten, want zijn leger is zeer talrijk, want machtig is het leger dat zijn Woord volbrengt.’ Als een boodschapper van God zijn Woord volbrengt, hoe zou dan niet de Zoon van God zijn Woord volbrengen? Die uitspraak aan het kruis: ‘Eli, Eli, lama sabachtani’ was een triomfkreet. Het was één grote triomf. Die uitspraak aan het kruis, een triomf? Heel veel mensen vinden, als ik dat zó zeg, dat ik godslasterlijk spreek. O, ja? Vindt u dat? Eén ding mag u nooit vergeten. Volgens Lucas 21:33 zullen de hemel en de aarde voorbijgaan, maar Gods Woord zal geenszins (Grieks: ou mē), absoluut niet, voorbijgaan. De Heer Jezus had één grote hartstocht: Gods Woord. Kent u die hartstocht voor Gods Woord? Hebt u wel eens gehoord van Tregelles? Tregelles was een schriftgeleerde, in de goede zin des woords. Hij leefde in de 19e eeuw. Honderden manuscripten heeft hij bestudeerd, om de grondtekst van de Schriften zo nauwkeurig mogelijk vast te stellen. 48 Iedere letter van het ‘Nieuwe Testament’ heeft hij nagekeken. Zonder geld, zonder verwarming op zijn kamer, heeft hij eindeloos de letters in Gods Woord bestudeerd. Tot hij er blind van werd. Blind? Ja, blind. Waarom? De hartstocht voor Gods Woord had hem verteerd. Kent u Cruden? Cruden was de eerste geleerde, die een Hebreeuwse en Griekse concordantie van Gods Woord gemaakt heeft. Járen heeft hij aan dit gigantische werk gezwoegd. Tot hij letterlijk gek werd. Gek? Ja, gek. Hij werd in een psychiatrische kliniek opgenomen. Zes jaar is hij volledig in de war geweest. Hij was zich niet van zijn bestaan bewust. Toen hij ten slotte volledig hersteld was, heeft hij de concordantie af kunnen maken. Na Cruden kwam Strong’s concordantie, Young’s concordantie, en Wigram’s concordantie. Maar al die beroemde concordanties zijn gebaseerd op het werk van Cruden. Cruden had hartstocht voor Gods Woord. Hebt u wel eens van de Joodse rabbi Maimonides gehoord? Moshe Maimonides leefde in de 12e eeuw. Hij vertelde eens een parabel. Er waren, zo zei hij, twee onderdanen, die bij hun koning in het paleis kwamen. Ze moesten een tijdje wachten voor ze op audiëntie konden komen. Onderhand mochten ze een kijkje in het paleis nemen. Onder begeleiding, dat wel. De ene onderdaan keek alle kamers rond. Hij nam er de tijd voor. 49

Hij keek waarderend, met het oog van een expert, naar de uitgestalde schatten. Maar de andere onderdaan dacht bij iedere kamer: ‘Dit is de slaapkamer van de koning, en dit is zijn studeerkamer, en dit zijn zijn sloffen, en dat is zijn jas …’ En hij zei tegen zichzelf: ‘Nog maar heel even, en dan zal ik hem zélf zien, mijn heer en mijn koning.’ Weet u, het Woord wil u tot God brengen, met Hem in contact brengen. Gods Woord is niet een boek waar allemaal interessante dingen in staan. Nee, het Woord wil u tot Gód brengen. 50 4. Waar staat dat? Een paar jaar geleden had ik een verzoek aan een broeder. Deze broeder is een ervaren spreker. Voor hem is spreken over de bijbel hetzelfde als ademhalen. Iedere week spreekt hij tweemaal voor een groep mensen. Steeds weer andere dingen. Dat is topsport, hoor. Dat kan ik je verzekeren. Maar goed, aan hem vroeg ik dus: ‘Kan jij voor mij een spreekbeurt regelen?’ Hij keek bedenkelijk. Hij zei: ‘Je gaat toch niet te moeilijk spreken?’ ‘Ik houd het makkelijk’, zei ik. Hij was nog niet helemaal gerust. ‘Voor een breed publiek?’ wilde hij weten. ‘Heel breed’, zei ik. ‘Hm’, zei mijn broeder. ‘Ik zal zien wat ik doen kan.’ Hij zweeg even. Toen vroeg hij: ‘Waar gaat het over …?’ Ik begon te lachen. Ik zei: ‘Dat weet je toch … Ik heb maar één boodschap.’ Mijn broeder lachte met mij mee. Hij zei: ‘Dat is waar. Jij hebt maar één boodschap … Handelingen 17, de Bereeërs.’ De Bereeërs, Handelingen 17. Laten we dat even lezen. Handelingen 17:10-11. “Maar de broeders zonden terstond in de nacht Paulus en Silas naar Berea, die, daar aangekomen, naar de synagoge der Joden gingen; en dezen onderscheidden zich gunstig van die te Tessalonica, daar zij het woord met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen, of deze dingen zo waren.” 51

We weten nu wat Bereeërs zijn. Bereeërs zijn (in mijn definitie) broeders, die dagelijks de Schriften nagaan, of de dingen, die in de christelijke wereld verkondigd worden, wel zo zijn. Eens had ik een gesprek met een broeder. Deze broeder kan van één euro twee euro maken. Daar is hij erg goed in. Hij heeft zijn schaapjes dan ook op het droge. Hij is maatschappelijk heel goed geslaagd. Dat vindt hij zelf ook. Toen de Nieuwe Bijbelvertaling uitkwam, sprak hij mij aan. ‘Heb je al gehoord dat de Nieuwe Bijbelvertaling uit is?’ vroeg hij. Ik zei: ‘Ja.’ Hij zei: ‘Nou, ik vind het maar niks.’ Ik zei: ‘O.’ Hij zei: ‘Nee, kun je het geloven ... Ze hebben het woord “kribbe” vervangen door “voerbak” … Nou ja, zeg!’ Ik zei: ‘Dat geeft toch niet. Dan kun je het beter begrijpen.’ Mijn broeder haalde zijn schouders op. Hij zei: ‘Als ik iets niet begrijp, dan vraag ik het wel aan mijn dominee.’ Deze broeder draait de zaak om. Hij begrijpt niet wat de bedoeling is. Deze broeder luistert naar zijn predikant. Heel goed. Niets mis mee. Maar hij moet de boodschap van zijn voorganger natuurlijk wel checken. Vanuit de bijbel. Of de dingen, die zijn predikant verkondigt, wel zo zijn. Maar dat doet die broeder niet. Hij weet dus niet, of zijn dominee hem knollen voor citroenen verkoopt. In het dagelijks leven zal mijn broeder dit niet overkomen. Met het zaken doen is hij zo scherp als een mes. Zelfs de kleinste dingen kijkt hij na. 52 Maar met geestelijke zaken? Ach … Ik kom wel eens broeders tegen, die verantwoordelijke functies hebben in hun kerken. Ze zijn jeugdwerker, of oudste, ze leiden aanbiddingsdiensten, of ze evangeliseren. En als je dan even met die broeders praat, dan merk je dat ze geen idee hebben waar de bijbel over gaat. Deze broeders worden geacht anderen op weg te helpen. Maar zelfs op de meest eenvoudige bijbelvraag kunnen zij geen antwoord geven. Ik word daar altijd erg verdrietig van. Die broeders vertellen mij wel eens wat zij zeggen in hun gemeenten. En dan stel ik die broeders een eenvoudige vraag. Ik vraag dan: ‘Wat jij daar zegt, waar staat dat in de bijbel?’ En dan kijken ze mij aan of ze water zien branden. Waar dat staat in de bijbel?! Moeten we dat dan nagaan? Ja, lieve broeders … Voor heel veel broeders is de bijbel een gesloten boek. Ze weten dat ze eigenlijk in de bijbel zouden moeten lezen, maar ze vinden het te moeilijk ... Ik ken een broeder, die buitengewoon veel weet van de bijbel. Deze broeder vertelde mij eens dat hij de bijbel nog nooit van voren naar achteren uitgelezen heeft. Hij gebruikt de bijbel om christelijke meningen te onderzoeken. Er wordt in de christelijke wereld iets beweerd. En dan zoekt mijn broeder dat op in de bijbel. En dan concludeert hij: ‘Ja, dat staat er.’ Of: ‘Nee, dat staat er niet.’ Zoals mijn broeder, de Bereeër, dat altijd zegt: ‘De bijbel is geen leesboek, de bijbel is een studieboek.’ Meningen en opvattingen in de christelijke wereld moet je dus nachecken in de bijbel. Maar dan moet je natuurlijk wel weten wáár je moet zoeken. 53

Hoe doe je dat dan? Laat ik een vergelijking maken. Je kunt de bijbel vergelijken met een legpuzzel van, laten we zeggen, duizend stukjes. Zonder voorbeeld, zonder plaatje. Je haalt de stukjes uit een plastic zak. En daar liggen ze dan. Op een hoop. Waar moet je dan beginnen? Je kan natuurlijk wel lukraak wat stukjes aan elkaar gaan passen. Maar dat is onbegonnen werk. De kans is groot dat je na een paar uur tevergeefs passen de stukjes weer in de zak gooit. Weg ermee … Zo gaan veel broeders met de bijbel om. Ze lezen af en toe een paar kleine gedeelten uit de grote hoeveelheid bijbelverzen. Ze proberen te begrijpen wat er staat. Om dan, na een paar mislukte pogingen, de bijbel weer aan de kant te leggen. Dat is dus niet de manier. Hoe begin je met een legpuzzel? ??? Precies, met de kantstukjes ... Hier heb ik een bijbel. Laten we even aannemen, dat ik er nog nooit in gelezen heb. Hoe begin ik daar dan mee? Wat zijn de kantstukjes? Ik blader door de bijbel en dan zie ik twee grote delen: het Oude en het Nieuwe Testament. Straks komen we op deze merkwaardige namen, oude en nieuwe testament, terug. Laten we eerst maar even de rest van de kantstukjes zoeken. Het Oude Testament begint met het boek Genesis. 54 En eindigt met het boek Maleachi. Het Nieuwe Testament begint met het boek Matteüs. En eindigt met het boek Openbaring. In de inhoudsopgave van je bijbel kun je zien welke bijbelboeken er zijn. Het zou buitengewoon verstandig van je zijn als je de boeken van het Oude en Nieuwe Testament zou kunnen benoemen, het liefst op volgorde. Misschien zeg je: ‘Dat is wel een heel erg eenvoudige benadering.’ Inderdaad. Maar ik verzeker je, met het Woord van God moet je heel eenvoudig omgaan. Spreekt je predikant bijvoorbeeld over het boek Samuël, dan moet je meteen denken: ‘Hij spreekt over het Oude Testament.’ Spreekt je voorganger over het boek Handelingen, dan moet je meteen tegen jezelf zeggen: ‘Hij spreekt over het Nieuwe Testament.’ Je kunt dan alles wat de spreker zegt ‘plaatsen’. Dit is uitermate belangrijk. Net zoals bij een legpuzzel, waar je, aan de hand van de kantstukjes, de puzzelstukjes op kleur gaat sorteren. Je gaat dan steeds verder. Wanneer ik met mijn broeder, de Bereeër, spreek, hebben we het bijvoorbeeld over Gods verbond met Abraham. Dan zegt mijn broeder direct: ‘Genesis 17’. Dan spreken we dus over het Oude Testament. Of we hebben het over de uitdrukking: ‘De dag van God’. Dan zegt mijn broeder: ‘2 Petrus 3.’ Dan hebben we het dus over het Nieuwe Testament. Mijn broeder heeft zich aangewend belangrijke passages te benoemen. Hij kan ze dan direct terugvinden. Ik kan deze methode van harte bij je aanbevelen. Probeer dus niet alles in de bijbel meteen te begrijpen. 55

Probeer eerst alles te plaatsen. Het begrijpen komt later wel. Als alle puzzelstukjes op Oude en Nieuwe Testament gesorteerd zijn, dan ga je verder sorteren. Hoe kun je nauwkeuriger de bijbelboeken plaatsen? Blader maar eens door het Oude Testament. Je zult dan zien dat de boeken Genesis tot en met Ester gaan over de geschiedenis van het volk Israël. De boeken Job tot en met Hooglied zijn de overgang naar de profeten. De boeken Jesaja tot en met Maleachi zijn profetische boeken, waarin het herstel van Israël centraal staat. Als dus je predikant spreekt over het boek Jozua, bijvoorbeeld over de tekst: “Ik en mijn huis, wij zullen de Here dienen”, dan moet je direct denken: ‘Juist, hij spreekt over de geschiedenis van Israël.’ Als je voorganger spreekt over het boek Ezechiël, bijvoorbeeld over hoofdstuk 37, “het dal van de dorre doodsbeenderen”, dan zeg je meteen tegen jezelf: ‘Dat is een profetie. Hij spreekt over het herstel van Israël.’ Op die manier kun je de boodschap van je predikant of je voorganger in perspectief plaatsen. Voor wie zijn de geschriften van het Oude Testament geschreven? Dat zou eigenlijk een overbodige vraag moeten zijn. Maar ik stel hem toch. Want er zijn maar weinig broeders, die beseffen hoe exclusief die geschriften bestemd zijn voor Israël. Paulus spreekt daarover in zijn brief aan de Romeinen. Hij zegt daar in hoofdstuk 3:2, dat aan de Joden de heilige geschriften zijn toevertrouwd. Hij zegt tevens in hoofdstuk 2:14, dat de niet-Joden, wij dus, zonder wet zijn. En in hoofdstuk 9:4, dat de verbonden (meervoud!) en de beloften (profetieën) de specifieke erfenis van Israël zijn. 56 Wij moeten het Oude Testament dan ook lezen als, allereerst, voor de Jood. En het is van ons, alleen in die zin, dat wij door die geschriften hun God mogen leren kennen, die nu ook onze God geworden is. Je hebt broeders die het Oude Testament selectief op zichzelf toepassen. Lezen ze iets prettigs: ‘O, dat is voor mij.’ Lezen ze iets onprettigs: ‘O, dat is voor Israël.’ Alle zegeningen voor jezelf, alle vervloekingen voor de ander. Zo werkt het natuurlijk niet. De wet èn de beloften zijn voor Israël. Wij moeten niet zo hebberig zijn, dat we die ons ook willen toeëigenen. Wij hebben genoeg. Echt waar. Wij hebben Paulus. Ik zal daar later op terugkomen. Deze misplaatste toepassing van het Oude Testament geeft aanleiding tot veel narigheid. Ik had eens een ontmoeting met een broeder. Deze broeder had een probleem. Hij was lid van een evangelische gemeente. De broederraad van die gemeente legde het geven van tienden dwingend op aan de gemeenteleden. ‘Ja’, zei die broeder, ‘ze hebben het steeds maar over: “brengt de gehele tiende naar de voorraadkamer, opdat er spijze zij in mijn huis”, en ze zeggen dat je de Heer daarmee moet beproeven, zodat Hij je kan zegenen.’ Ik zei tegen hem: ‘Waar staat dat in de bijbel?’ Hij zei aarzelend: ‘Ergens in het Nieuwe Testament.’ Ik zei: ‘Vergeet het maar … Het staat in Maleachi 3.’ Lieve broeders en zusters, waar moeten wij dit plaatsen? In het Oude Testament. Waar? Bij de profeten. 57

Dus bij het herstel van Israël. Over welk huis spreekt Maleachi? Hij spreekt over de tempel in Jeruzalem. Israël moet tienden geven om de priesters, die dienst doen in de tempel, te onderhouden. Maleachi herinnert zijn toehoorders aan dit voorschrift uit de wet. In de wet staat, dat zij, die dienst doen in het heiligdom, tienden mogen heffen van het volk. Hé, de wet, waar staat die? Onder andere in Exodus, Leviticus, Numeri en Deuteronomium. Juist, dat gaat over de geschiedenis van Israël. Het geven van tienden moet je dus plaatsen bij de geschiedenis en het herstel van Israël. Dit heeft niets te maken met een broederraad van een charismatisch-evangelische gemeente in de 21e eeuw. Je moet de dingen niet door elkaar heen gaan halen. Je moet alles plaatsen. Ja, maar je mag toch wel geld vragen aan je gemeenteleden? Natuurlijk mag je geld vragen. Als je dat wilt. Prima. Maar je mag daarvoor niet Maleachi 3 gebruiken. Dat is – met recht – heel misplaatst. We gaan nu eens het Nieuwe Testament bekijken. Al bladerend door dit bijbelgedeelte, zie je eerst vijf geschiedenisboeken: Matteüs tot en met Handelingen. Matteüs tot en met Johannes gaan over het werk op aarde van onze Heer. Handelingen gaat over het werk van zijn volgelingen. Dan krijg je een groot aantal brieven, die je in twee gedeelten kunt splitsen: die van Paulus en die van de overige afgevaardigden. Als laatste heb je het boek Openbaring, dat zowel een brief is als een profetie. 58 Spreekt je predikant dus bijvoorbeeld over “de schat in de akker”, Matteüs 13, dan denk je meteen: ‘Juist, dit is geschiedenis, dit gaat over het werk op aarde van onze Heer.’ Spreekt je voorganger over “het wandelen in de geest”, Romeinen 8, dan denk je: ‘Juist, de brieven van Paulus.’ Lees je in een artikel over de brief aan Jakobus, bijvoorbeeld dat “geloof zonder werken dood is”, dan zeg je tegen jezelf: ‘De brief aan Jakobus, dat is een brief van de overige afgevaardigden.’ Ik kan je niet genoeg op het hart drukken hoe belangrijk dit ‘plaatsen’ is. Wat iemand je ook wil vertellen over ‘hoe je moet geloven’, het eerste wat je moet vragen is: ‘Waar staat dat?’ Als je de puzzelstukjes op deze manier gaat sorteren, ga je op een natuurlijke manier, als vanzelf, de losse stukjes aan elkaar passen. Voordat je gaat begrijpen, moet je dus eerst plaatsen. Dus, les één: Wanneer je predikant of voorganger je iets vertelt, dan kijk je dat thuis in je bijbel na. Je kunt dan zien of deze dingen zo zijn. Zo ja, dan zeg je: ‘Amen’. Zo niet, dan zeg je: ‘Nee, dank u’. Les twee: Wanneer iemand je iets probeert te vertellen over bijbelse zaken, dan vraag je: ‘Waar staat dat?’ Dan kun je die informatie plaatsen. Als die informatie voor jou bestemd is, dan zeg je: ‘Amen’. Als die informatie niet voor jou bestemd is, dan zeg je: ‘Nee, dank u’. Houd daar aan vast, hè? Dat zal je heel wat hoofdpijn besparen. 59

5. Correct snijden Vind jij dat ook van die vreemde namen? Ik bedoel: het Oude en het Nieuwe Testament. Alsof God overleden is. En Hij zijn wil nagelaten heeft. Alsof God tijdens zijn leven een testament heeft laten maken. Het oude testament. En daarna heeft Hij het veranderd. Een nieuwe gemaakt. Het nieuwe testament. Vreemd … Waar komen die namen eigenlijk vandaan? Zo rond AD 400 gaf de paus van Rome opdracht de heilige geschriften vanuit de oorspronkelijk talen in de omgangstaal, het Latijn, te vertalen. Hij gaf die opdracht aan Hiëronymus, een van de grootste geleerden van die tijd. Genesis tot en met Maleachi zijn oorspronkelijk in het Hebreeuws geschreven. En Matteüs tot en met Openbaring in het Grieks. Om die geschriften van elkaar te onderscheiden, noemde Hiëronymus de Hebreeuwse geschriften Vetus Testamentum (Oude Testament) en de Griekse geschriften Novum Testamentum (Nieuwe Testament). Via de bijbelvertaling van Hiëronymus in het Latijn, de zogeheten Vulgata, zijn deze benamingen in onze bijbelvertalingen terecht gekomen. Hiëronymus gebruikte het Latijnse woord ‘testamentum’ voor het Griekse woord ‘diatheke’, dat ‘verbond’ betekent. We zouden dus eigenlijk moeten spreken over ‘het oude verbond’ en ‘het nieuwe verbond’. Hoe komt Hiëronymus aan die benamingen? In de bijbel wordt de term ‘nieuw verbond’ voor het eerst gebruikt in Jeremia 31. 61 ‘Hé’, zeg je, ‘Jeremia, de profeten, dat gaat over het herstel van Israël.’ Inderdaad. Laten we deze passage eens met elkaar lezen. Jeremia 31:31-34. “Zie, de dagen komen, luidt het woord des HEREN, dat Ik met het huis van Israël en het huis van Juda een nieuw verbond sluiten zal. Niet zoals het verbond, dat Ik met hun vaderen gesloten heb ten dage dat Ik hen bij de hand nam, om hen uit het land Egypte te leiden: mijn verbond, dat zij verbroken hebben, hoewel Ik heer over hen ben, luidt het woord des HEREN. Maar dít is het verbond, dat Ik met het huis van Israël sluiten zal na deze dagen, luidt het woord des HEREN: Ik zal mijn wet in hun binnenste leggen en die in hun hart schrijven, Ik zal hun tot een God zijn en zij zullen Mij tot een volk zijn. Dan zullen zij niet meer een ieder zijn naaste en een ieder zijn broeder leren: Kent de HERE: want zij allen zullen Mij kennen, van de kleinste tot de grootste onder hen, luidt het woord des HEREN, want Ik zal hun ongerechtigheid vergeven en hun zonde niet meer gedenken.” Over wie gaan deze verzen? Over Israël. In het Nieuwe Testament wordt ook over het nieuwe verbond gesproken. Bijvoorbeeld, in de brief aan de Hebreeën. Daar wordt Jeremia 31 uitvoerig geciteerd. Terecht, want Hebreeën is een andere naam voor Israëlieten. Dan rijst de vraag: gaat de Hebreeën-brief dan niet over ons? Nee, de Hebreeën-brief gaat niet over ons. Die gaat over Israël. Zo’n vijfentwintig jaar geleden ging ik met mijn vrouw en kinderen in Italië kamperen. We waren daar veertien dagen op een camping aan de 62

Adriatische Zee. Onze oudste twee jongens hadden volop last van hun hormonen en maakten op de camping buitenlandse vriendinnetjes, waar ze wat kusjes mee wisselden. Eén van die meisjes schreef na die vakantie een brief aan mijn tweede zoon, waarin ze hem uitnodigde voor een bezoek bij haar thuis, bij haar familie in Innsbruck, in Oostenrijk. Stel nou, dat mijn oudste zoon niet goed naar de adressering gekeken had en de brief had opengemaakt en had gedacht: ‘Hé, dat komt goed uit … Ik vond dat meisje ook al zo leuk …’ Dan was hij afgereisd naar Oostenrijk, had op de stoep gestaan met de woorden: ‘Hallo, daar ben ik dan …’ Dan had dat meisje tegen mijn oudste zoon gezegd: ‘Heel aardig dat je gekomen bent, maar ik heb aan je broer geschreven. Het lijkt me het beste, dat je maar teruggaat.’ Begrijp je? Sommige broeders denken dat alles wat er in de bijbel geschreven is, voor hen bedoeld is. Ze komen er dan op een hardhandige manier achter dat dit niet zo is. Stel, dat je voorganger een vlammend betoog houdt over het geloof. Dat het geloof zonder werken dood is. Dan denk je: ‘Hé, wat vreemd … Bij Paulus, in de brief aan de Romeinen, heb ik gelezen, dat wij gerechtvaardigd worden door het geloof, uit genade, zonder werken. En nu zegt mijn voorganger dat het geloof zonder werken dood is.’ En dan vraag je aan je voorganger: ‘Wat jij zegt over dat het geloof zonder werken dood is, waar staat dat, broeder?’ En dan zal hij zeggen: ‘In de brief van Jakobus.’ En dan kijk je dat, als een echte Bereeër, thuis na … en inderdaad, in Jakobus 2:26 tref je die woorden aan. Je weet al, waar je die brief aan Jakobus moet plaatsen. Bij de brieven van de overige afgevaardigden. Je gaat dan de hele brief maar eens lezen. 63 En bij de aanhef, zeg maar, de adressering, hoofdstuk 1:1, staat in de (Herziene) Statenvertaling: “… aan de twaalf stammen, die in de verstrooiing zijn …” Welke twaalf stammen? Van de Indianen van Noord-Amerika? De Sioux en de Apaches? Of de stammen van Afrika? De Hutsi’s en de Tutsi’s? Nee, natuurlijk niet, de twaalf stammen van Israël. Deze brief van Jakobus is geschreven aan en gaat over Israël. Wanneer je de brief van Jakobus naast de brieven van Paulus plaatst, dan zie je dat die met elkaar botsen. De puzzelstukjes passen niet aan elkaar. Hoe je het ook probeert. Het past niet. Die hardnekkige gedachte in onze kerken, dat je alles in de bijbel je zomaar kunt toeëigenen, gaat zover, dat de vertalers van de Statenvertaling en de NBG een probleem hadden met de brief van Jakobus. Die adressering aan de twaalf stammen, daar konden ze weinig aan veranderen. Maar verderop hebben ze geprobeerd die adressering weg te moffelen. Weg te moffelen? Ja, weg te moffelen. Waarom? Nou, om krampachtig te proberen de brief van Jakobus zich toe te eigenen. In Jakobus 2:2 lees je in de NBG-vertaling: “Want stel, er kwam in uw vergadering een man binnen …” Dat staat er niet. In de grondtekst staat: “Want in het geval, dat er in jullie synagoge een man binnenkomt …” Het Griekse woord in de grondtekst is ‘sunagoge’ en wordt op alle 56 plaatsen, waar dit woord voorkomt, vertaald met ‘synagoge’ en alleen hier, in Jakobus 2:2 met ‘vergadering’. 64

Waarom hebben de vertalers dat gedaan? Om voor de leek te verbergen dat dit een brief is die aan Joden gericht is. Waarom hebben ze dat gedaan? Nou, als je met ‘synagoge’ vertaalt, dan zou een oplettende lezer in verwarring raken. Dat zou betekenen dat die brief niet voor hem bestemd is. Maar voor de Joden. Toch? Wanneer je de Telos-vertaling gebruikt, dan zie je dat de Telosvertalers in Jakobus 2:2 wel het woord ‘synagoge’ gebruiken. Uitstekend werk, broeders. Ja, maar die broeders weten dan ook, dat alleen de brieven van Paulus speciaal voor ons, niet-Joden, bestemd zijn. Dat noem je, om dit woord maar eens te gebruiken: je hebt verschillende ‘bedélingen’. In het woordenboek vind je de definitie van bedéling: bedélen is – ieder zijn deel geven. Ieder zijn deel geven? Wat bedoelen we daarmee? Laten we even naar Galaten 2 gaan. In de NBG-vertaling. De verzen 6 tot 10. Het gaat mij speciaal om vers 7. Daar zegt Paulus: “Maar integendeel: toen zij zagen, dat mij de prediking van het evangelie aan de onbesnedenen toevertrouwd was, gelijk aan Petrus die aan de besnedenen …” Dit lijkt in de NBG-vertaling alsof hier van een taakverdeling sprake is. De een predikt het evangelie aan de onbesnedenen – aan de nietJoden. De ander predikt het evangelie aan de besnedenen – aan Israël. Maar als je naar de grondtekst gaat, lees je heel iets anders. 65 Daar staat: “… dat aan mij [Paulus] de prediking van het evangelie van de onbesnedenen toevertrouwd was, gelijk aan Petrus die [het evangelie] van de besnedenen …” Er zijn dus twee evangelies. Een evangelie van de besnedenen. En een evangelie van de onbesnedenen. In de Statenvertaling van Galaten 2:7 kan je dat ook heel goed zien. De Statenvertaling zegt: “… dat aan mij [Paulus] het Evangelie der [van de] voorhuid toebetrouwd was, gelijk aan Petrus dat der [van de] besnijdenis …” Twee evangelies, dus. Of, met andere woorden, twee bedélingen. Het onderscheiden van de verschillende bedélingen is van groot belang. In de tweede brief aan Timoteüs, hoofdstuk 2:15, schrijft Paulus dat je het woord van de waarheid [dat is: het Woord van God] op een juiste manier moet benaderen. Hij zegt tegen Timoteüs dat hij, als een arbeider, die zich niet hoeft te schamen, rechte voren moet trekken bij het brengen van het woord van de waarheid. In de grondtekst staat het nog duidelijker: Timoteüs moet het woord van de waarheid correct snijden, correct verdelen. Kijk, als je een legpuzzel maakt, dan heb je stukjes die erg op elkaar lijken. Bijvoorbeeld, je hebt een hele stapel met blauwe stukjes. In eerste instantie heb je die als één groep gesorteerd. Maar als je ze aan elkaar wilt passen, dan gaat dit niet. Dan bekijk je die blauwe stukjes eens nauwkeuriger. Dan blijken het twee verschillende categorieën te zijn. De ene helft zijn lucht-stukjes. De andere helft zijn water-stukjes. Ze lijken wel heel erg op elkaar. Maar de verschillen zijn er wel degelijk. Je moet alleen goed kijken. 66

Ga je die stukjes op de juiste plaats leggen, dan wordt alles duidelijk. Paulus zegt ook tegen Timoteüs dat, als je het woord der waarheid niet correct snijdt, dat je dan uit het spoor van de waarheid raakt [2 Timoteüs 2:18]. Ik heb in het verleden nogal wat broeders ontmoet, die tegen mij zeiden: ‘Wat jij zegt over die bedélingen, daar geloof ik niets van.’ Dan zei ik: ‘O.’ ‘Nee,’ zeiden die broeders, ‘dat het Oude Testament niet over mij gaat, maar over Israël, oké … Maar het Nieuwe Testament gaat wél over mij, hoor.’ Ga even met me mee naar Matteüs 15:21-28. “En Jezus ging vandaar en trok Zich terug naar de omgeving van Tyrus en Sidon. En zie, een Kananese vrouw uit dat gebied kwam en riep: Heb medelijden met mij, Here, Zoon van David, mijn dochter is deerlijk bezeten. Hij echter antwoordde haar geen woord, en zijn discipelen kwamen bij Hem en vroegen Hem, zeggende: Zend haar weg, want zij roept ons na. Hij echter antwoordde en zeide: Ik ben slechts gezonden tot de verloren schapen van het huis Israëls. Maar zij kwam en viel voor Hem neer en zeide: Here, help mij! Hij echter antwoordde en zeide: Het is niet goed het brood der kinderen te nemen en het de honden voor te werpen. Maar zij zeide: Zeker, Here, ook de honden eten immers van de kruimels, die van de tafel van hun meesters vallen. Toen antwoordde Jezus en zeide tot haar: O, vrouw, groot is uw geloof, u geschiede gelijk gij wenst! En haar dochter was genezen van dat ogenblik af.” Let even op dat de Heer in eerste instantie de vrouw geen antwoord geeft. Waarom niet? 67 Zij roept Hem aan als ‘Zoon van David’. Dat wil zeggen: de Koning van Israël. Dit is de aanspreektitel die een Israëliet het recht geeft om een beroep op Hem te doen. Zie bijvoorbeeld de genezing van Bar-Timeüs in Lucas 18:35-43. Maar de vrouw in Matteüs 15 is een Kananeese vrouw, die uit het gebied van Tyrus en Sidon kwam. Een niet-Israëliet dus. Zij heeft geen recht om een beroep op Hem te doen. Waarom niet? De Heer zegt tegen zijn leerlingen in Matteüs 15:24, dat Hij slechts gezonden is tot de verloren schapen van het huis Israëls. Hallo, ben je daar nog? Lees het nog eens een keer. De Heer is slechts gezonden tot de verloren schapen van het huis Israëls. Paulus legt dat uit in Romeinen 15:8. Hij zegt daar: “Ik bedoel namelijk, dat Christus ter wille van de waarachtigheid Gods een dienaar van besnedenen geweest is, om de beloften, aan de vaderen gedaan, te bevestigen …” Dat is het evangelie van de besnijdenis. Dan komt de Kananeese vrouw opnieuw naar de Heer toe. En ze spreekt hem aan met alleen: ‘Heer’. En nu geeft de Heer wel antwoord. Waarom? Omdat onze Heer, volgens Handelingen 10:6 en Romeinen 14:9, de Heer is van alle mensen – van de Jood en van de niet-Jood. De vrouw doet een beroep op Hem, als Heer. En dan zegt de Heer tegen haar: ‘Het is niet goed het brood van de kinderen (dat is: van Israël) te nemen en het de honden (dat zijn wij, niet-Joden) voor te werpen.’ In de Griekse grondtekst staat het wat vriendelijker. Wij worden geen ‘honden’ genoemd. Maar ‘kunariōn’, ‘hondjes’, ‘puppies’. 68

De Evangeliën (Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes) zijn een verslag van het werk van de Heer op aarde. Onze Heer was slechts gezonden tot de verloren schapen van het huis Israëls. Deze Evangeliën zijn het brood van de kinderen. En het is niet goed dit aan de hondjes voor te werpen. Worden we wakker? Ik geef je een voorbeeld van het ten onrechte eten van het brood van de kinderen. In Matteüs 6 staat het ‘Onze Vader’. Het gebed dat bij veel christelijke bijeenkomsten gezamenlijk hardop uitgesproken wordt. Ten onrechte, want dit gebed is voor Israël. Ik laat het je even zien. In vers 12 staat: “… en vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren …” In vers 14 en 15 wordt dat nog verder uitgelegd. Hier worden de voorwaarden vastgelegd. “Want indien gij de mensen hun overtredingen vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u vergeven; maar indien gij de mensen niet vergeeft, zal ook uw Vader uw overtredingen niet vergeven.” Als wij onze schuldenaren niet vergeven, zal God ons ook niet vergeven. Dit is het evangelie van de besnijdenis. Nu het evangelie van de onbesnedenen, anders gezegd, ‘het evangelie van de voorhuid’, zoals de Statenvertaling in Galaten 2:7 zegt. In Kolossenzen 3:13 staat: “Verdraagt elkander en vergeeft elkander, indien de een tegen de ander een grief heeft; gelijk de Here u vergeven heeft, doet ook gij evenzo.” De Heer heeft je al vergeven, en vanuit die vergeving vergeef je ook de ander. Het gaat in het evangelie van de onbesnedenen dus niet over voorwaarden, maar over wat genade met je kan doen. Wat een verschil! Vind je ook niet? 69 In het Oude Testament vind je de geschiedenis en het herstel van Israël. In het Nieuwe Testament is het precies hetzelfde. Aan de ene kant de vijf boeken van de geschiedenis van de verwerping van de Messias door Israël. En aan de andere kant de brieven aan de besnijdenis en het boek Openbaring, die gaan over het herstel van Israël. De brieven aan de besnijdenis geven het vooruitzicht van het herstel aan. En Openbaring beschrijft het tot stand komen van het herstel van Israël. De brieven van Paulus staan op zichzelf. Die zijn speciaal voor ons, niet-Joden, ‘de natiën’, bedoeld. Wanneer je een prediker hoort spreken, let dan goed op waarover hij spreekt. Je weet nu dat er een scheiding is van wat wél voor je bestemd is en wat niet. We vatten het geheel nog eens samen. Wanneer je een prediking hoort, of een artikel in een christelijk tijdschrift leest, of op een internetsite een boodschap uit de christelijke wereld aantreft, dan is je eerste vraag: ‘Waar staat dat?’ Je kunt dit dan plaatsen in het Oude of in het Nieuwe Testament. Wanneer het betreffende vers of hoofdstuk in het Oude Testament voorkomt, dan kun je die boodschap je niet toeëigenen. Het gaat over Israël. Wel kun je je natuurlijk door dit bijbelgedeelte laten troosten of bemoedigen. Wat een geweldige God hebben wij! Maar je kunt er geen aanspraak op maken. Want dan snijd je het woord van de waarheid niet correct. Een voorbeeld hiervan zag ik een aantal jaren geleden op het Journaal. 70

Voorafgaande aan de vertoning van een pornografische film op een publieke zender, hield een groep gelovigen in het openbaar bidstonden, om God te vragen de vertoning te verhinderen. De voorganger benadrukte tegenover de verslaggever van het Journaal dat het geloof wonderen kan verrichten. Als voorbeeld gaf hij aan dat de muren van Jericho door het geloof gevallen waren en de Rode Zee doormidden gespleten werd. Op zich volkomen juist. Maar hij refereerde aan de geschiedenis van Israël. En hij paste dit toe op de verhindering van een film in de 21e eeuw. Dat kan dus niet. Hoe goed bedoeld ook. Begin je het te begrijpen? Ditzelfde principe geldt ook voor het Nieuwe Testament. Wordt er gesproken over de Evangeliën, of over Handelingen, dan gaat dit over de geschiedenis van Israël. Dat kan je niet op jezelf toepassen, hoe boeiend die toespraak of dat artikel ook moge zijn. Wordt er gesproken over Openbaring, of over de brieven, anders dan die van Paulus, dan weet je dat het over het herstel van Israël gaat. Ik zei zojuist, dat als je denkt dat alles in de bijbel voor jou bedoeld is, je er dan hardhandig achter komt, dat dit niet zo is. Ik wil mijn persoonlijke ervaring hiervan aan je vertellen. Zodat je hopelijk je voordeel hiermee kunt doen. Zoals je weet: een gestrand schip is een baken in zee. Toen ik de Heer nog niet zo lang kende, las ik in zijn Woord dat, als je volmaakt wilt zijn, je dan alles moet verkopen wat je bezit en Hem daarna dan moet volgen. Dat staat in Matteüs, Marcus en Lucas. Lees voor jezelf maar eens Marcus 10:17-22. Daar staat het wel heel duidelijk. Ik wist in die tijd niets over bedélingen. 71 Dus nam ik aan – als een oprechte gelovige – dat alles in Gods Woord – ook dit – voor mij bestemd was. Mijn vrouw en ik verkochten alles wat we hadden. En als ik alles zeg, dan bedoel ik ook àlles. En we gaven de opbrengst aan de armen. Alleen onze twee kinderen en de kat verkochten wij niet. We hielden één weekendtas over met kleren voor onszelf en de kinderen. Het onbegrip bij de broeders was groot. Zij vonden mij een beetje vreemd. Ze namen het mij zelfs kwalijk. Ik zei dan: ‘Maar het staat toch in Gods Woord?’ En dan zeiden zij: ‘Ja, maar dat moet je niet zo letterlijk nemen.’ En dan zei ik: ‘Maar wat moet je dan wel letterlijk nemen?’ Tja, dat wisten die broeders ook niet... Na een moeilijk, maar bijzonder half jaar kwam een lieve broeder heel schuchter naar mij toe. Hij gaf mij een briefje. Hij zei: ‘Tijdens mijn stille tijd gaf de Heer deze tekst aan mij, voor jou. Maak het briefje open als ik weg ben.’ Hij ging weg en ik maakte het briefje open. Er stond in: Romeinen 10:2. Ik zocht de tekst op. De tekst luidde: “Want ik getuig van hen, dat zij ijver voor God bezitten, maar zonder verstand.” Ik weet nog dat ik innerlijk helemaal van de kaart was. Die boodschap kon toch niet van God afkomstig zijn? Wij hadden toch naar Gods Woord geluisterd? Wij hadden toch alles opgegeven? Wij waren Hem toch gevolgd? En wij waren ‘zonder verstand’? Drie maanden later liet God aan mij zien, in zijn Woord, dat er bedélingen zijn. En dat ik niet alles had hoeven te verkopen. Want dat was voor de bedéling van Israël. Het stond immers in de Evangeliën. 72

En dat gaat over de geschiedenis van de verwerping van de Messias door Israël. Niet voor mij van toepassing, dus. Ik had inderdaad ijver voor God gehad. Maar zonder verstand. Wij hebben na die periode de draad in ons leven weer opgepakt. Maar ik wist voor altijd wat bedélingen zijn. Ik had een aantal jaren geleden eens een gesprek met een zeer vooraanstaande broeder. Hij zei tegen mij: ‘Ik geloof niet zo in bedélingen.’ Ik begon te lachen. Want zoiets moet je tegen mij niet zeggen. Ik zei: ‘Helemaal goed, broeder, maar dan moet je alles verkopen wat je hebt en aan de armen geven.’ Ik liet het hem zien in Gods Woord. Ik zei er ook nog bij: ‘Volgens het boek Marcus zegt de Heer: verkoop alles wat je bezit en kom dan bij Mij en volg Mij … Als je niet alles verkoopt wat je bezit, broeder, dan ben je nog niet eens begonnen met de Heer te volgen.’ Na ons gesprek heeft die broeder altijd met een grote boog om mij heen gelopen. Hij was blijkbaar bang dat ik aan hem zou vragen: ‘En, heb je alles al verkocht?’ Met Gods Woord moet je niet lichtvaardig omgaan. Gods Woord is scherper dan een tweesnijdend zwaard. Daar kun je je flink aan bezeren. Ik denk dat je het nu wel door hebt. Je doet er verstandig aan dagelijks in Gods Woord na te gaan of de dingen, die in de christelijke wereld verkondigd worden, wel zo zijn. En daarbij gaat het er niet alleen om of een boodschap waarheid bevat, maar ook of de waarheid correct gesneden wordt. Anders raak je uit het spoor van de waarheid. 73 6. Waar zijn de Bereeërs? We lezen met elkaar Handelingen 17:10-11. Uit de vertaling van het NBG. “Maar de broeders zonden terstond in de nacht Paulus en Silas naar Berea, die, daar aangekomen, naar de synagoge der Joden gingen; en dezen onderscheidden zich gunstig van die te Tessalonica, daar zij het woord met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen, of deze dingen zo waren.” Jaren geleden heeft een broeder mij er eens op gewezen dat alle broeders in Christus gelijk zijn. In Christus is er geen onderscheid tussen de broeders wat betreft ras, maatschappelijke positie of culturele kenmerken. Die broeder wees mij er op dat ik niet mocht zeggen: ‘mijn Amerikaanse broeder’, maar dat ik moest zeggen: ‘mijn broeder in Amerika’. Want ik heb broeders in Amerika, broeders in Frankrijk en ik heb broeders in Ethiopië. Ik heb miljoenen broeders, daar waar God hen geplaatst heeft. Het maakt dus niet uit waar zij wonen, of hoe zij eruit zien, want het zijn mijn broeders. Ik moet dus ook niet zeggen: ‘mijn Gereformeerde broeder’, want ik heb broeders in de Gereformeerde kerk, ik heb broeders in de Hervormde kerk en ik heb broeders in de RoomsKatholieke kerk. Ja, ik heb zelfs broeders in de Evangelische gemeenten. [gelach in de zaal] Ik heb dus miljoenen broeders. En het maakt niet uit van welke geloofsgemeenschap zij zijn, want het zijn mijn broeders. Ja, er is in Christus zelfs geen verschil tussen man en vrouw. Dus als ik u vanavond, in het vuur van mijn rede, met ‘broeders’ aanspreek, dan bedoel ik dus uitdrukkelijk zowel de broeders 75

van het mannelijk geslacht, als de broeders van het vrouwelijk geslacht. Ik wil dit van tevoren even vaststellen, anders krijg ik daar later misschien moeilijkheden mee. Bij dezen, zusters. Gewoonlijk spreekt mijn broeder de Bereeër op deze avond, maar hij heeft mij de gelegenheid gegeven om u iets te vertellen, wat al heel lang op mijn hart ligt. Dank daarvoor, broeder. U en ik, wij hebben miljoenen broeders in de Heer. Ik ken al die broeders natuurlijk niet persoonlijk, maar ik heb in de loop van mijn leven wel heel wat broeders ontmoet. Meestal in hun diverse samenkomsten. En in al die bijeenkomsten voel ik mij thuis. Of ik nu in de Hervormde Kerk ben, waarin ik met mijn broeders psalmen op hele noten zing. Of dat ik bij een charismatische groepering ben, waar ik uitbundig lofliederen met hen zing. Het is voor mij hetzelfde. Want ik ben bij familie, broeders onder elkaar, één in de Heer. Maar de laatste tien, vijftien jaar is mij één ding opgevallen. Eén ding wat in al die geloofsgemeenschappen hetzelfde is. Waar je ook komt, het is overal en altijd hetzelfde. Wat is dat dan? Je wordt er bedolven onder de evangelieprediking, maar er zijn geen Bereeërs in de zaal. We hebben net Handelingen 17 gelezen, vers 10 en 11. Wat dacht u van die mannen in Beréa? Paulus predikt het evangelie in die dagen met woord en daad, met betoning van tekenen en wonderen. En nou komt hij met broeder Silas in Beréa. Reken maar dat zijn reputatie hem vooruitgesneld was. Want waar hij ook kwam, overal gebeurde er wel wat. Volksopstootjes, een aardbeving, genezingen. En nu predikt hij het evangelie aan de broeders in Beréa. 76 En zeggen die broeders dan tegen hem: ‘Halleluja, prijs de Heer, dank u broeder, voor die gewéldige boodschap’ …? Nee, ze zeggen tegen hem: ‘Allemaal heel leuk en aardig wat je ons te vertellen hebt, broeder Paulus, maar wij gaan eerst even de Schriften na, als je het niet erg vindt, of deze dingen wel zo zijn.’ Waar zijn zulke broeders in onze dagen? Wij, in onze dagen, zijn onmondige kinderen. Wij worden heen en weer geslingerd door allerlei wind van leer. Hoe komt dat? Omdat wij niet in staat zijn om zelfs de meest eenvoudige evangelieverkondiging in de Schriften na te gaan, of deze dingen wel zo zijn. Wij hebben geen Bereeërs. Ik heb een broeder die Gods Woord hartstochtelijk liefheeft. Die broeder is een Bereeër. Hij overpeinst de Schriften bij dag en bij nacht. Als hij ’s avonds naar bed gaat, denkt hij aan de Schriften. Als hij ’s morgens opstaat, denkt hij aan de Schriften. Als hij zich aankleedt, denkt hij aan de Schriften. Als hij in zijn auto zit, op weg naar zijn werk, denkt hij aan de Schriften. Als hij op zijn werk is, denkt hij aan de Schriften. In de pauze natuurlijk … En als hij thuiskomt. En als hij aan tafel zit te eten. Kortom, mijn broeder de Bereeër denkt altijd aan de Schriften. Het hart van mijn broeder is dan ook vol van de Schriften. Hij kan zijn mond niet houden. Hij móet wel spreken. Dat doet hij ook. Hij geeft bijbelstudies. En op die bijbelstudies vertelt die broeder, die Bereeër dus, dat de vertalers de Schriften niet goed vertaald hebben. En elke keer moet hij zeggen: ‘Er staat in uw vertaling wel zus en zo, maar eigenlijk staat er in de Schriften dit en dat.’ 77

En de toehoorders van mijn broeder komen uit verschillende geloofsgemeenschappen, waar blijkbaar geen Bereeërs aanwezig zijn. Want ik kan u verzekeren: Bereeërs zijn niet dik gezaaid in onze kerken. En dan komen ze bij hem met hun vragen. Logisch. En dan vragen ze bijvoorbeeld aan hem: ‘Broeder, er wordt in onze kerk gesproken over “de hel”, wat moeten we daar nu mee?’ En dan zegt mijn broeder, aan de hand van de Schriften: ‘Er staat helemaal geen “hel”, er staat “gehenna”.’ En dan vragen die broeders: ‘En wat betekent dat dan, “gehenna”?’ En, omdat mijn broeder een zeer beminnelijk mens is, gaat hij dat uitvoerig uitleggen. Maar dat hoeft hij helemaal niet te doen. Want een Bereeër hoeft helemaal niets uit te leggen. Een Bereeër gaat alleen maar de Schriften na, om te kijken, of de dingen die gezegd worden, wel zo zijn. En als een evangelieprediker iets zegt, wat níet volgens Gods Woord is, dan klopt het dus niet. En als de evangelieprediker iets zegt wat wél volgens Gods Woord is, dan klopt het dus wel. Je hoeft dus helemaal niets uit te leggen. Kijk, een Bereeër gaat naar een woordverkondiging. En die luistert naar wat er gezegd wordt. En dan spreekt een evangelieprediker over de ‘hel’. En na afloop gaat de Bereeër dan naar de evangelieprediker toe. En dan zegt de Bereeër tegen die voorganger: ‘Broeder, wat je daar zei, over de “hel”, waar staat dat?’ ‘Nou’, zegt dan die evangelieprediker, ‘dat kun je overal in de bijbel vinden, maar vooral in Matteüs 5.’ En dan gaat zo’n Bereeër naar huis. En dan zegt hij tegen zichzelf: ‘Dat moet ik toch wel even nakijken.’ En dan kijkt het na in zijn bijbelvertaling. 78 En dan ziet hij in Matteüs 5 vers 22: “… en wie zegt: Dwaas, zal vervallen aan het hellevuur.” En dan denkt hij: ‘Nou moet ik het zéker nakijken in de Schriften.’ En dan ziet hij in zijn Griekse Bijbel staan: “het geenna van het vuur”. En dan gaat hij nog een vers bekijken in de NBG-vertaling: vers 29. En daar staat: “… en niet uw gehele lichaam in de hel geworpen worde.” En dan denkt hij: ‘Die tekst moet ik ook zéker in de Schriften nakijken.’ En ook hier ziet hij in de Griekse grondtekst het woord ‘geenna’. En dan doet die Bereeër iets verstandigs. Hij gaat zijn Griekse concordantie na. Hij komt 12 keer ‘geenna’ tegen. En alle twaalf keren wordt het in het NBG vertaald met ‘hel’. En dan gaat die Bereeër naar die broeder, de evangelieprediker, terug. En hij zegt: ‘Broeder, ik heb het in de Schriften nagekeken, maar God spreekt niet over “hel” hoor, maar hij spreekt over “gehenna”.’ En dan zegt zo’n evangelieprediker natuurlijk: ‘Oké, broeder, maar wat betekent dat dan, “gehenna”?’ En de Bereeër zegt dan: ‘Ja, broeder, dat weet ik niet, maar dat is voor mij niet zo belangrijk. God zegt niet dat er een “hel” is, maar wel een “gehenna”, en dat is voor mij voldoende. Wilt u de volgende keer Gods woorden spreken, alstublieft. Goedemiddag, broeder.’ Mijn beminnelijke broeder vertelt dus aan zijn toehoorders dat ‘gehenna’ het Griekse woord is voor het Hebreeuwse woord ‘GeiHinnom’, dat ‘dal van Hinnom’ betekent. Het dal van Hinnom is, sinds oudsher, een dal bij Jeruzalem, waar het afval verbrandt wordt. Dit dal zal in het komende Messiaanse Koninkrijk de plaats zijn waar terechtgestelde misdadigers verbrand zullen worden. 79

Meestal heeft mijn broeder voor deze uitleg veel tijd nodig, want wij zijn zover van de Schriften afgedwaald, dat wij zelfs de meest eenvoudige dingen niet meer weten. En dan gaan die broeders opgetogen naar huis. En ze zeggen: ‘Ik luister toch zo graag naar die broeder, hè, want hij heeft altijd nieuwe dingen.’ Pardon, nieuwe dingen? Mijn broeder vertelt helemaal geen nieuwe dingen. Mijn broeder gaat de Schriften na, of deze dingen zo zijn. Weet u wie nieuwe dingen vertellen? Dat zijn de evangeliepredikers, die over de ‘hel’ spreken. Die vertellen nieuwe dingen. Ja, daar lacht u wel om, maar zó is het. Weet u wel, als u tegen mijn broeder de Bereeër zegt, dat hij nieuwe dingen vertelt, dat dit eigenlijk een belediging voor hem is? Waarom is dat een belediging? Omdat het pertinent niet waar is. Hij vertelt helemaal geen nieuwe dingen. U gebruikt een omgekeerde redenering. Wist u dat? Als je een Bereeër bent, dan heb je voortdurend met omgekeerde redeneringen te maken. Ze zeggen bijvoorbeeld tegen je: ‘Broeder, jij verkondigt een dwaalleer.’ Nou, dank je de koekoek. Wie vertelt er nou een dwaalleer? Het Woord van God zegt: “gehenna”. Dus als jij ‘hel’ zegt, dan verkondig jij een dwaalleer. Snap je? Mijn broeder de Bereeër zegt soms wel eens heel voorzichtig tegen een evangelieprediker, dat hij, als voorganger, sommige dingen echt niet kan zeggen. Mijn broeder zegt dan: ‘Broeder, dat kan echt niet: “hel”. Het is “gehenna”.’ En dan lachen ze hem uit. 80 Dat is het lot van een Bereeër: uitgelachen te worden. Maar weet u wat die evangeliepredikers dan zijn, als zij consequent over de ‘hel’ blijven praten? Dan zijn zij valse getuigen van God. Omdat zij namelijk tégen God in getuigen, dat er een ‘hel’ is. Misschien denkt u nu, dat ik leuke verhaaltjes loop te verkopen. Maar we hebben het over uiterst serieuze zaken. Wat is die serieuze zaak dan? Het gaat erom dat Gods Woord nagesproken wordt. Als je ergens in een dienst bent en er is een woordverkondiger bezig, dan weet een beetje Bereeër al na vijf minuten wat voor vlees hij in de kuip heeft. Want het is gewoon een test. Spreekt een woordverkondiger Gods woorden na, of spreekt hij Gods woorden niet na? Als iemand Gods woorden naspreekt, oké. Als iemand Gods woorden niet naspreekt, dan is het natuurlijk niet oké. Nou, broeders, ik kan u verzekeren, dat het hoogst zelden voorkomt dat een evangelieprediker het Woord van God naspreekt. U denkt misschien dat ik overdrijf, maar ik overdrijf echt niet. Want na vijf minuten weet je al of iemand menselijke wijsheid staat te spreken. En menselijke wijsheid is dwaasheid voor God. Dan had je beter thuis kunnen blijven. Studio Sport kijken of zo. Wat doet dus een Bereeër? Een Bereeër doet niets anders dan nagaan of iemand wel Gods Woord naspreekt. Pauze 81

Laten we nog een keer Handelingen 17 lezen. “Maar de broeders zonden terstond in de nacht Paulus en Silas naar Berea, die, daar aangekomen, naar de synagoge der Joden gingen; en dezen onderscheidden zich gunstig van die te Tessalonica, daar zij het woord met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen, of deze dingen zo waren. Velen dan van hen kwamen tot het geloof …” U ziet, deze lezing wijkt iets af van de lezing van vóór de pauze. Ik heb de volgende regel uit Handelingen 17 erbij gehaald. “Velen dan van hen kwamen tot het geloof.” Vóór de pauze heb ik gesproken over wat een Bereeër is. Een Bereeër is iemand die dagelijks de Schriften nagaat, of de dingen die hij in de evangelieprediking hoort, wel zo zijn. Ik las natuurlijk niet voor niets de geschiedenis van de broeders van Beréa iets verder. Want de bedoeling van de Schriften nagaan is niet alleen het onderzoek op zich, maar dat je aan de hand daarvan tot geloof komt. Ik hoop dat u dat subtiele verschil begrijpt. Want de Schriften nagaan is op zichzelf natuurlijk een hele goede bezigheid, maar de bedoeling is dat je tot geloof komt. En als ik zeg ‘de Schriften’, dan bedoel ik dus niet ‘de bijbel’. Want de bijbel is een vertaling van de Schriften. En de vertalers hebben de grondtekst op honderden plaatsen verkeerd weergegeven. Nu ziet u de bui natuurlijk al hangen. U denkt: ‘die broeder roept mij op om de grondtekst te gaan bestuderen.’ Of: ‘die broeder gaat zeggen: het wordt hoog tijd dat u Grieks en Hebreeuws gaat studeren.’ Daar wil ik het niet met u over hebben. Ik wil het met u hebben over een andere, bijzondere, broeder. Die broeder ziet namelijk iets. En ik wil dat, als u vanavond weggaat, u ook ziet, wat hij ziet. Wat ziet die broeder dan? 82 Die broeder ziet, dat die broeder de Bereeër de kastanjes uit het vuur haalt. En dat de mensen daar vervolgens niets mee doen. Dat ze dan wel braaf in hun bijbeltje bijschrijven ‘gehenna’, of: ‘hel is gehenna’, maar verder gebeurt er gewoon niets. Want thuis aan tafel lezen ze nog gewoon: ‘hel’. En als ze naar hun gemeente gaan, wordt er nog steeds over ‘hel’ gesproken. En niemand staat er dan op. Niemand zegt: ‘Maar broeders, er staat helemaal geen “hel”, maar “gehenna”.’ Dus bedenkt deze broeder een briljant en gewaagd plan. Wat doet hij? Deze broeder neemt een besluit. Mijn broeder hoort dat ‘hel’ ‘gehenna’ is. En wat doet hij? Hij scheurt alle bladzijden uit zijn bijbel, waar het woord ‘hel’ staat. En dan gaat hij plakken en knippen. En hij verandert het woord ‘hel’ in ‘gehenna’. En als hij thuis aan tafel zit, leest hij voor met ‘gehenna’ en niet meer met ‘hel’. En als zijn kinderen hem vragen: ‘Papa, ze spreken op school over de “hel”’, dan kijkt hij samen met zijn kinderen in zijn bijbel, en dan staat er nergens het woord ‘hel’, alleen maar ‘gehenna’. En als hij in een christelijke bijeenkomst zit en ze hebben het over de ‘hel’, dan zegt hij: ‘Waar staat dat dan?’ En dan zeggen ze: ‘Nou, in de bijbel.’ Nou, en dan pakt die broeder zijn bijbel en dan zegt hij: ‘Dat staat er helemaal niet. Ik kan het woord “hel” niet vinden.’ U lacht erom, maar deze broeder heeft een enorme stap voorwaarts gemaakt. Weet u dat? Hij heeft een enorme stap voorwaarts gemaakt. Want mijn broeder begrijpt 1 Korintiërs 13:11. 83

“Toen ik een kind was, sprak ik als een kind, voelde ik als een kind, overlegde ik als een kind.” Hier ziet u de definitie van een kind. Een kind is: hij spreekt als een kind, hij voelt als een kind en hij overlegt als een kind. Eens? U ziet hier, in 1 Korintiërs 13:11, vier keer het woord ‘kind’ als vertaalwoord van het Griekse woord ‘nēpios’. Nu komt dit woord ‘nēpios’ nog een keer in deze brief voor. En wel in 1 Korintiërs 3:1. “En ik, broeders, kon niet tot u spreken als tot geestelijke mensen, maar slechts als tot vleselijke, nog onmondigen in Christus.” ‘Onmondigen’ is hier het vertaalwoord voor het Griekse woord ‘nēpios’. Een ‘nēpios’ is dus een onmondig kind. En wat is het kenmerk van een onmondig kind? Een onmondig kind denkt niet zelf na, maar er wordt voor hem gedacht. ‘Kleed je aan!’ ‘Snuit je neus!’ ‘Geef die meneer een handje!’ ‘Zeg eens dank u wel tegen die mevrouw!’ En nou zegt u: ‘Ja, dus …’ Nou, kijk, toen ik deze presentatie aan het voorbereiden was, heb ik verschillende mogelijkheden overwogen om mijn boodschap aan u over te brengen. Ik heb er over nagedacht om het heel elegant te doen. Met een strikje erom heen. Om het heel voorzichtig te doen. De ruwe kantjes eraf te slijpen. Een omweg te maken. Een anekdote te vertellen. En eergisteren stond ik onder de douche. En toen liet de Heer mij de heerlijkheid van Zijn Woord zien. En toen moest ik onbedaarlijk huilen. 84 En toen dacht ik: ‘Nee, ik moet mijn toehoorders niet voor de gek houden, maar rechtuit zeggen waar het op staat.’ En nu ga ik u dus rechtuit zeggen waar het op staat. Uw broeder de Bereeër haalt voor u de kastanjes uit het vuur. En als u daarna dan niet uw vocabulaire aanpast aan Gods Woord, dan blijft u altijd een onmondige in Christus. Ik zal het nog een keer zeggen (misschien heeft u het niet zo goed verstaan): als u uw vocabulaire niet aanpast aan Gods Woord (ik bedoel dan de Schriften), als u bijvoorbeeld niet het woord ‘hel’ vervangt door ‘gehenna’, dan blijft u altijd een onmondige in Christus. U protesteert. U zegt: ‘Ja, hoor eens, broeder, wij zijn helemaal niet onmondig.’ O, nee? Weet u dat heel erg zeker? Ik ga u aantonen dat u een onmondige bent aan de hand van twee voorbeelden. Want u wordt namelijk als een onmondige behandeld. En omdat u als een onmondige behandeld wordt, gaat u denken als een onmondige. Dan gaat u overleggen als een onmondige. En dan bent u een onmondige. Begrijpt u? Ik laat het u zien aan de hand van het woord ‘apostolos’. Het woord ‘apostolos’ wordt in onze bijbelvertaling 79 keer vertaald met ‘apostel’, 1 keer met ‘gezant’ en 2 keer met ‘afgevaardigde’. ‘Gezant’ is een enorme miskleun, want ‘gezant’ komt van het woord ‘zenden’, wat het vertaalwoord is van het Griekse woord ‘pempō’, dat onderdeel is van een heel andere woordgroep. Het Nederlandse woord ‘apostel’ is geen vertaling, maar een klanknabootsing. Het woord ‘apostel’ zegt op zich helemaal niets. Het woord ‘apostolos’ komt van ‘apo’(= vanaf) en ‘stello’ (= stellen). 85

‘Apo-stello’ is dus ‘vanaf-stellen’, ‘afvaardigen’. Een ‘apostolos’ is dus een ‘afgevaardigde’. Iemand die door zijn opdrachtgever met een bepaalde opdracht weggezonden wordt, en die alle bevoegdheden heeft om namens die opdrachtgever te handelen. Nu moet u opletten hoe u als een onmondige behandeld wordt. We gaan naar Matteüs 10. U ziet daar de geschiedenis dat de Heer Jezus zijn twaalf discipelen roept en hen macht geeft (dat is typisch voor een opdracht aan een apostel, aan een afgevaardigde) en zij krijgen bepaalde bevoegdheden: onreine geesten uitdrijven, zieken genezen, enzovoorts. En dan noemt Hij zijn discipelen: ‘apostoloi’, ‘apostelen’. Dit zijn dan de twaalf apostelen. Want er staat in vers 2 in onze NBG-vertaling: ‘en dit zijn dan de twaalf apostelen’. Prima. De Heer had hen zelf uitgezocht. Hij noemt ze ‘apostelen’. Prima. Niks mis mee. En dan zegt Paulus in 1 Korintiërs 9 vers 1: ‘Ben ik niet vrij? Ben ik geen apostel?’ Natuurlijk, Paulus. Natuurlijk ben jij een apostel. Want je hebt de Heer toch ontmoet op de weg? Natuurlijk ben jij een apostel. Hoe kun jij nou geen apostel wezen? Ja, jij bent een apostel. Nu komen we bij Filippenzen 2:25. Daar lezen we in de NBG-vertaling: “Maar ik achtte het noodzakelijk, Epafroditus tot u te zenden, mijn broeder en medearbeider en medestrijder, die uw afgevaardigde was om mij te helpen …” Hé, afgevaardigde … Even kijken in de grondtekst. Daar staat het woord ‘apostolos’. 86 Oké, dus Epafroditus is ook een apostel. Nee, Epafroditus is een afgevaardigde. Maar er staat toch dat hij een ‘apostolos’ is. Ja, maar Epafroditus is geen apostel. Waarom niet? Nou, want hij heeft de Heer niet persoonlijk ontmoet. Hij is geen echte apostel. Ja, de twaalven wel. Paulus ook. Maar Epafroditus is geen apostel. Weet u wat dit is? Dit is kinderpraat. Want er bestaan helemaal geen apostelen. Er zijn alleen maar afgevaardigden. Weet u wat het woord ‘apostel’ is? Dat is een relikwie. Uit de Rooms-Katholieke tijd. Toen wij, als onmondige kinderen, nog in de schoot van de moederkerk waren. Weet u, onze broeders in de Rooms-Katholieke kerk worden nog steeds als onmondigen behandeld. In de hele wereld, en in Nederland tot enkele decennia geleden, wordt de mis in het Latijn opgedragen. Er is geen broeder die er een woord van verstaat. Maar dat geeft niet, want ze hoeven niet te denken. Er wordt voor hen gedacht. Onmondig. Bent u wel eens bij een eucharistieviering geweest? Na afloop gaan de kerkgangers één voor één naar de priester. Of de priester gaat de rijen langs met de hostie, de ouwel. Dat is een stukje brood, dat het lichaam van Christus representeert. Daar staan dan alle kerkgangers. En als de priester dan bij hen is, dan doet de kerkganger zijn mond open. 87

En dan legt de priester daar een stukje brood in. Dit is een handeling die volledig bij een onmondig kind past. En de kerkganger moet de priester natuurlijk met ‘pater’, ‘vader’ aanspreken. En de priester zegt dan tegen hem: ‘mijn kind’. Onze broeders in de Rooms-Katholieke kerk zijn dus onmondige kinderen. Volstrekt onmondigen. Onze broeders in de Rooms-Katholieke kerk komen bijeen in een gebouw, dat vol met heiligenbeelden staat. Heiligenbeelden van Maria en Jozef. O, ja, en ook van de twaalf apostelen. Twaalf? Ja, die twaalf apostelen die de Heer in Matteüs 10 uitgekozen heeft. Maar Judas heeft onze Heer toch verraden? Ja, die apostel is er niet bij. En Mattias dan? Nee, jòh, die is door loting een apostel geworden. Door een loting? Nou ja … Gelukkig, gelukkig, hè, heeft de Heer de apostel Paulus op de weg ontmoet. Gelukkig maar. Want er ontbrak een twaalfde man, zullen we maar zeggen. En op een echt geestelijke manier heeft God de apostel Paulus in dit rijtje toegevoegd. Ja, toch? Zo’n geestelijke man als Paulus hoort natuurlijk wel thuis in dit rijtje van de apostelen. Weet u wat dit is? Dit is een sprookje. Dit is kinderpraat. Er zijn helemaal geen apostelen. Er zijn alleen maar afgevaardigden. 88 Ja, zegt u, dat zijn onze broeders in de Rooms-Katholieke kerk. Maar wij, wij zijn geen onmondigen. Dacht u dat? In onze Reformatorische en Evangelische kerken spreken de woordverkondigers vanaf de kansel. En dan spreken zij over de ‘apostel’ Paulus. En alle kerkgangers slapen rustig verder. Maar als er een woordverkondiger op zou staan, die zou zeggen ‘de afgevaardigde’ Paulus, dan schrikt iedereen wakker. De alarmbellen gaan rinkelen … De afgevaardigde Paulus? En waar ga jij dan naartoe, Paulus? Naar de broeders in de verstrooiing? Eh, nee, ik ben afgevaardigd naar de heidenen. Naar de heidenen? Belachelijk. God is toch de God van Israël, of niet? Nee, zegt Paulus, God is niet alleen de God van de Joden, maar Hij is ook de God van de heidenen. Nou, dan hoop ik maar dat broeder Petrus hem het evangelie van het Koninkrijk laat verkondigen. Umm, nou, Paulus spreekt in Romeinen 2:16, 16:25 en 2 Timoteüs 2:8 over mijn evangelie. Mijn evangelie? Het evangelie van Paulus? Wat is dat dan voor een evangelie? Heeft hij dat soms van broeder Petrus gehoord? Nou, nee, zegt Paulus, dat evangelie heb ik van de Heer Jezus zelf ontvangen. Nou, oké, oké, goed, goed … maar ik hoop wel dat als er mensen door Paulus tot bekering komen, dat ze zich dan wel laten besnijden. Umm, tja … dat ligt even iets anders … Paulus zegt in Galaten 5:2, dat als je je laat besnijden, dat Christus je dan geen nut zal doen. Nou ja, dan hoop ik maar, dat die heidenen in ieder geval wel de tien geboden houden. 89

Dat is wel het minste wat je kan vragen van die heidenen, vind je niet? Nou, zegt Paulus in Romeinen 3:20, ik dacht het niet, want uit werken der wet zal geen vlees gerechtvaardigd worden. Het gemor wordt zo groot, dat Paulus door de heiden-broeders naar Jeruzalem wordt gestuurd. En hij heeft besprekingen met de afgevaardigden daar. En vooral met de ‘pilaren’, die in Jeruzalem als belangrijk beschouwd worden. Niet dat Paulus daar erg van onder de indruk is. En hij houdt met enkelen van hen afzonderlijk besprekingen, omdat hij bang is dat hij anders alles voor niets gedaan heeft. Nu wil ik u graag de uitkomst van die besprekingen laten zien. Dat staat in Galaten 2:7-9. “Maar integendeel: toen zij zagen, dat mij de prediking van het evangelie aan de onbesnedenen toevertrouwd was …” Even als een Bereeër de Schriften nakijken … Hé, in het Grieks staat er: “euangelion tou akrobustias”. Dat is: het evangelie (goede bericht) van de voorhuid (onbesnedenen). Niet: het evangelie aan de onbesnedenen. Maar: het evangelie van de onbesnedenen. “… gelijk aan Petrus die aan de besnedenen …” Even kijken in de Schriften. Daar staat: “kathōs petros tēs peritomēs” Dus: “zoals Petrus (dat) van de besnijdenis” Het evangelie dus van de besnijdenis. Dan gaat vers 8 verder met: “… immers Hij, die Petrus kracht gaf om apostel te zijn voor de besnedenen …” In het Grieks: “apostolēn tēs peritomēs” Vertaald: “afvaardiging van de besnijdenis” “… gaf die kracht ook aan mij voor de heidenen.” 90 In vers 9 vertelt Paulus dan over de afspraak: “wij zouden naar de heidenen (de gojiem), zij naar de besnedenen (de Joden) gaan.” U ziet dus dat er twee afvaardigingen zijn. Geen ‘apostelschap’. Nee, afvaardigingen: één naar de besnijdenis en één naar de natiën (niet-Joden). En er zijn dus twee evangelies, twee goede boodschappen: de goede boodschap van de besnijdenis en de goede boodschap van de voorhuid (onbesnedenen). U bent uit de voorhuid. Dat betekent dat de goede boodschap van de voorhuid voor u bestemd is. Dat betekent niet dat de goede boodschap van de besnijdenis niet interessant zou zijn. Integendeel. Het is zelfs buitengewoon interessant. Maar het is niet voor u bestemd. Uitsluitend de brieven van Paulus, de goede boodschap van de voorhuid, zijn voor u bestemd. En dan zegt u nu: ‘Broeder, wat kínderachtig … we gaan het toch niet hebben over bedélingen … daar geloof ik niet in, hoor. Ik geloof echt niet in bedélingen.’ Weet u wat kinderachtig is? Dat u denkt dat u zich de hele Schrift kunt toeëigenen. En dan komt u bij Lucas 12. En u leest daar in vers 32: “Wees niet bevreesd, gij klein kuddeke! Want het heeft uw Vader behaagd u het Koninkrijk te geven.” En dan roept u: ‘Halleluja, dank u Heer, voor het Koninkrijk.’ En u eigent zich dit toe. Maar u vergeet gemakshalve dat deze zin, in het origineel, in de Griekse grondtekst, zonder een punt, zonder een komma, ja, zonder zelfs een spatie tussen de woorden, overgaat in de 91

volgende zin: “… verkoopt uw bezittingen om aalmoezen te geven.” Dat is dezelfde zin. Dat is dezelfde gedachte. Want als u het Koninkrijk wilt hebben, zult u ook uw bezittingen moeten verkopen, om aalmoezen te geven. Weet u wat dat betekent? Dat betekent dat u uw huis, dat de laatste jaren zo prettig in waarde gestegen is, moet verkopen. En de opbrengst moet schenken aan de weeskinderen in India. Dat betekent dat u uw nieuwe stationcar met die mooie getinte ramen en dubbele airbags moet verkopen en de opbrengst aan Wycliffe medewerkers in Nieuw-Guinea moet geven. En dan zegt u: ‘Ho, ho, broeder, dat vraagt God niet van mij.’ Dacht u dat? Dan lijkt u op een kleuter, die bij de Heer Jezus aan tafel zit. En de Heer heeft voor u twee boterhammen klaargemaakt. Een met jam en een met kaas. En u eet eerst de boterham met jam op. En u zegt: ‘Heerlijk, dank u wel, Heer.’ En dan ligt de boterham met kaas nog op uw bordje. En de Heer zegt vriendelijk tegen u: ‘Dóór eten.’ En u zegt tegen Hem: ‘Nee, Heer.’ En dan vraagt Hij: ‘Waarom niet?’ En u zegt: ‘Heer, ik zit vol.’ En dan zegt Hij, vriendelijk als altijd: ‘Je moet wel je bord leeg eten.’ En dan begin je te jammeren. Je zegt: ‘Maar Heer, dat is een boterham met kaas.’ En dan zegt Hij: ‘Nou, en?’ En dan zeg je, bijna huilend: ‘Maar Heer, ik lust geen kaas.’ Weet u wat kinderachtig is? Als de Heer u, volgens Efeziërs 1:3, met alle zegeningen in de hemelse gewesten in Christus zegent, en dat je dan een bordje boven je bed hangt met de tekst: “Ik heb u in mijn handpalmen gegrift.” 92 Dat is kinderachtig. Waarom? Nou, want God zegt het niet tegen u. God zegt het tegen zijn volk Israël. En dat volk moet boeten voor zijn ongerechtigheid. Het ontvangt dubbel uit de hand van God vanuit hun zonden. En als alle hoop verloren is, en als alle tranen geschreid zijn, zodat er geen tranen meer over zijn, omdat ze door het water moeten gaan en door het vuur, zodat, volgens Jesaja 41, God tegen hen zegt: “gij wormpje Jakob”, “gij volkje Israël”, zó diep zijn zij vernederd … en dán zegt God in Jesaja 49 tot hen: “Ik heb u in mijn handpalmen gegrift”. Weet u, wij christenen lijken op eksters. Wij vliegen over de bijbel heen. En dan zien wij, in Psalm 23, iets blinken: “De Heer is mijn herder.” En hup, wij duiken naar beneden. Wij pakken het zilveren lepeltje mee. Maar dat lepeltje is helemaal niet van ons ... En dan komen we in Johannes 10 bij een volgende tekst: “… Ik ben gekomen, opdat zij leven hebben en overvloed.” En hup, wij duiken weer naar beneden. En we nemen het mee. Dan vliegen we weer verder … En dan zien we, in Johannes 15: “Indien gij in Mij blijft en mijn woorden in u blijven, vraagt wat gij maar wilt, en het zal u geworden.” En we duiken weer naar beneden en we nemen het in beslag … Wij zijn volstrekt onmondige kinderen. Wij weten niet eens het verschil tussen ‘mijn’ en ‘dijn’ … Ik wil u het tweede voorbeeld noemen. Het Griekse woord ‘aggelos’ [uitspraak: ‘angelos’]. Dit woord komt 187 keer voor in het Nieuwe Testament. Het woord wordt 180 keer vertaald met ‘engel’. En 7 keer met ‘boodschapper’. 93

Het woord ‘engel’ zegt op zich helemaal niets. Want het is een klanknabootsing van ‘angelos’. Maar een ‘aggelos’ is een ‘boodschapper’. Nu gaan de bijbelvertalers vertalen. En laten we zo’n ‘aggelos’ dan eens bekijken. In Matteüs 1:20 zien we dan: “Toen die overweging bij hem (dat is Jozef) opkwam, zie, een engel des Heren verscheen hem in de droom …” Kijk, daar heb je zo’n ‘aggelos’. Een ‘aggelos kuriou’, een ‘engel des Heren’. Nu gaan we naar Lucas 7:24 en daar lezen we: “Toen de boden van Johannes vertrokken waren …” En dan lezen we in de Griekse tekst ook het woord ‘aggelos’ . Hé, dat is vreemd. ‘Aggelos’, dat zijn toch ‘engelen’? Ja, zeggen de vertalers, maar om die boden van Johannes nou ‘engelen’ te noemen, dat gaat ons een beetje te ver. Dat kunnen geen ‘engelen’ zijn, dat moeten wel ‘boden’ zijn. Wordt er hier voor u gedacht, of eh … hoe zit het? Weet u wat hier het probleem is? Heel veel broeders weten, dat een ‘aggelos’, een ‘engel’, eigenlijk een ‘boodschapper’ is. Want u zegt tegen mij: ‘Broeder, dat weet ik al lang, dat een engel een “boodschapper” is.’ Nou, als u dat weet, waarom past u dan uw vocabulaire niet aan? Nou, ik weet wel waarom u dat niet wil. Want dat vindt u jammer. Want dan bent u uw engelen kwijt … Maar weet u wat het probleem is? Als je ‘engel’ blijft zeggen, dan praat je als een kind. Dan denk je dat een engel vleugels heeft. Broeders, boodschappers hebben geen vleugels. Ja, zegt u, maar die engelen in de tabernakel, dan, en in Ezechiël, die hadden toch vleugels? 94 Nee, broeder, dat zijn cherubs. Maar cherubs zijn toch engelen? Nee, broeder, cherubs zijn cherubs en boodschappers zijn boodschappers. En Jesaja 6 dan, met die engelen met zes vleugels? Broeder, dat zijn serafs. Maar serafs zijn toch engelen? Nee, broeder, serafs zijn serafs en boodschappers zijn boodschappers. Je hebt cherubs, serafs, boodschappers en je hebt ook nog tronen, heerschappijen, overheden en machten. Kijk, als je aan ‘engel’ vasthoudt, dan krijg je kinderpraat. Dan lees je van een zeer vooraanstaande broeder, die door miljoenen broeders gelezen en zeer gerespecteerd wordt, dat hij schrijft: “… dat na de zondeval van Adam God noodgedwongen van engelen cherubs moest maken.” Broeders, kom nou. God, die miljarden melkwegstelsels geschapen heeft en in die melkwegstelsels triljarden sterren en die al die triljarden sterren bij name roept, die de hele kosmos in zijn hand heeft en draagt door het woord van zijn kracht, die de aeonen overziet, voor wie duizend jaar is als één dag, en één dag als duizend jaar, die de mens geformeerd heeft uit het stof der aarde, die de mens doorgrondt en kent, en van verre zijn gedachten weet, die weet welk maaksel wij zijn, die alles doet naar de raad van zijn wil, uit wie alle dingen zijn, door wie alle dingen zijn, tot wie alle dingen zijn … díe God is verrast door de overtreding van Adam? Kom nou toch. God zegt zeker tegen de engelen: ‘Ja, sorry jongens, sorry, die overtreding van Adam, daar had Ik niet op gerekend. Het spijt me, het spijt me … Ik moet nou van een paar van jullie cherubs maken.’ Schei toch uit. Weet u wat dit is? Dit is geen kinderpraat meer. Dit is peuterpraat. 95

‘Ja,’ zegt u, ‘maar de satan is toch een gevallen engel?’ Waar staat dat in de Schriften, broeders? Dat satan een gevallen engel is? Nou, zegt u, Ezechiël … Ja, u bedoelt zeker Ezechiël 28. Daar kunnen we heel kort even naar kijken. Dat is beslist geen gemakkelijke stof. Misschien kan onze broeder, de Bereeër, daar nog eens een bijbelstudie over geven. Maar goed, ik laat u een paar zinnetjes zien, waar ik toch zo mijn twijfels over heb, of hier over de satan gesproken wordt. Dit tekstgedeelte in Ezechiël wordt, om te beginnen, in twee stukken verdeeld. Vers 1-10 over de vorst van Tyrus. En vers 11-19 over de koning van Tyrus. Nou, zegt u, dat is toch hetzelfde: vorst of koning. Dat staat nog te bezien. Tegen de vorst van Tyrus wordt gezegd in vers 2: “… terwijl gij een mens zijt en geen god …” Tegen de koning van Tyrus wordt gezegd: “Gij waart een beschuttende cherub …” Uiteraard met vleugels, want een cherub heeft vleugels. Boodschappers niet … Wat je ook over deze teksten kunt zeggen, je moet er heel voorzichtig mee zijn en het heel grondig bestuderen. We kunnen er in ieder geval één ding over zeggen: dat, als je zegt dat Ezechiël 28 over de satan spreekt, dan de satan òf een gevallen mens is, òf een gevallen cherub. Maar geen gevallen ‘engel’. Ja, broeder, zegt u, maar de satan komt toch als ‘een engel des lichts’. Nee, broeder, de satan komt als een boodschapper van ‘het licht’. En dáárom hebben wij Bereeërs nodig. Die in de Schriften nagaan of deze dingen wel zo zijn. 96 Want dan staat er zo’n boodschapper van ‘het licht’ op de kansel. En die zegt: ‘Laten wij God de Zoon eren.’ Wat zal het een grote dag zijn, wanneer de Bereeërs dan als één man op zullen staan. En dat zij zullen zeggen: ‘Pardon, broeder, wat zei u?’ En dan zegt die boodschapper: ‘Ja, dat wij God de Zoon eren.’ En wat zal het een grote dag zijn wanneer die Bereeërs dan zeggen: ‘Ja, broeder, de Zoon van God, die vinden wij in de Schriften, maar “God de Zoon” zijn wij in de Schriften niet tegengekomen. We weten echt niet, over wie u het heeft.’ En dan zegt die boodschapper van ‘het licht’: ‘Ja, beste mensen … jullie weten heel goed over wie ik het heb, ik heb het over Jezus, de tweede persoon van de Godheid.’ En het zal een grote dag zijn wanneer de Bereeërs dan als één man op zullen staan en dat zij zullen zeggen: ‘Jezus kennen wij, Hij is onze Heer en Heiland, maar “de tweede persoon van de Godheid”, daar heeft God in zijn Woord niets over gezegd. En wat God zelf niet zegt, dat kunnen wij niet geloven.’ En dan zal die boodschapper van ‘het licht’ zeggen: ‘Maar broeders, jullie geloven toch zeker wel in de Drieëenheid?’ En het zal een grote dag zijn wanneer de Bereeërs dan als één man op zullen staan en dat zij zullen zeggen: ‘Broeder, in de Schriften staat niets over de Drieëenheid. Wij verzoeken u dat u de woorden Gods spreekt.’ En weet u wat er dan gebeurt in de gemeente van onze Heer Jezus Christus? In al die geloofsgemeenschappen in de hele wereld? Dan komt er grote beroering. Dan komen de kerkenraden bijeen. En dan komen de broederraden bijeen. Dan komen de oudsten-raden bijeen. En zij zullen zeggen: ‘Wat moeten wij met deze mensen? Want dat zij uit de Schriften spreken, ja, dat is wel duidelijk. Maar zij tasten ons leergezag aan en onze positie. Wij zullen hen geselen en zeggen: wij verbieden jullie om uit de Schriften te spreken.’ 97

En als u dan een Bereeër bent op die grote dag, dan wordt u voor ‘het Sanhedrin’ gesleept. En zij zullen u geselen met hun woorden. En zij zullen tegen u zeggen: ‘Je bent een ketter. Je bent een dwaalleraar. Je brengt verdeeldheid in de gemeente. We verbieden je om uit de Schriften te spreken.’ En dan staat u op. En dan zegt u: ‘Hier sta ik. Ik kan niet anders. God helpe mij.’ Amen. 98 7. De aorist [deel 1] Veel mensen hebben een heel verkeerd beeld van God. Zij denken dat Hij een wat afstandelijke figuur is, die vooral wrekend bezig is. Ik hoop daar zo meteen iets van te zeggen. Want de meeste mensen hebben geen idéé wie God eigenlijk is. Ook denken veel mensen dat, wanneer je, zoals ik, veel met de Griekse grondtekst bezig bent, dat je dan een weinig bruisend geloofsleven hebt. Dat je dan een wat stoffige figuur bent, die weinig praktijkervaring heeft. Zij hebben zo het idee, dat ik weinig weet van de ‘vertrouwelijke omgang’ met God, zoals zij dat dan noemen. Die uitdrukking komt uit Psalm 25:14. “Des HEREN vertrouwelijke omgang is met wie Hem vrezen …” Vertrouwelijke omgang, daar wil ik graag iets over zeggen. En u denkt nu misschien: ‘Wat heeft dat nou met de aoristus te maken?’ Dat heeft er alles mee te maken. Dat zult u straks merken. Ik ga wat persoonlijke dingen vertellen. Met Paulus vraag ik u dan ook: ‘Verdraagt een weinig onverstand van mij.’ Onverstand is in het Grieks: ‘aphrōn’. Dat betekent: ‘onvoorzichtigheid’. Dus ik vraag aan u of u van mij een beetje ‘onvoorzichtigheid’ wilt verdragen. God zegt in Psalm 32: “Mijn oog is op u.” Vertrouwelijke omgang. Psalm 2 zegt: “Die in de hemel zetelt, lacht …” Hebt u dat wel eens gelezen? Dat God lacht? 99

God heeft namelijk heel veel gevoel voor humor. Misschien kent u Hem niet zo. Maar ik kan u verzekeren dat God heel veel gevoel voor humor heeft. Dus Hij lacht ook veel. Zeker weten. Psalm 32:8 zegt dus: “Mijn oog is op u.” En daar moest ik aan denken, toen ik jaren geleden een voetbalwedstrijd gezien had. Mensen, die mij kennen, weten dat ik heel veel van voetballen houd. Ik heb het zelf vroeger nogal intensief gedaan. Vanaf mijn vroegste jeugd. Ik was midvoor, als u dat nog wat zegt. Ik heb ook heel veel gescoord, in mijn jonge jaren. Om kort te gaan, ik houd dus veel van voetbal. Ik kijk dan ook regelmatig naar wedstrijden op de televisie. Eén van die wedstrijden was Ajax tegen AC Milan. Ajax won toen de Europacup. Misschien hebt u niet zoveel interesse in voetbal. Maar er gebeurde iets na afloop, wat ik u graag wil vertellen. Na afloop van die wedstrijd was er een interview met Frank Rijkaard. Naast hem zat Clarence Seedorf. En wat gebeurde er nu? Tijdens dat interview legde Clarence Seedorf zijn hand op het dijbeen van Frank Rijkaard. Nou moet u niet denken dat voetballers watjes zijn. Integendeel, het is de meest macho-cultuur die je je kunt voorstellen. Zeker in het topvoetbal. Die hand op het dijbeen, dat vonden de meeste mensen een beetje eng. Dat komt omdat men in Nederland een geheel verkeerd beeld heeft van wat een man is. 100 Ik weet niet of u het weet, maar de meest macho-achtige mannen vind je in de landen rond de Middellandse Zee, ZuidAmerika, dat soort gebieden. En die kennen de ‘embrazo’, de omhelzing tussen mannen. Zij kussen elkaar. Op de wangen, natuurlijk. Heel gewoon. En Paulus zegt in 1 Korintiërs 16 tegen de gelovigen: ‘Weest mannelijk!’ Maar hij zegt daar ook: ‘Groet elkaar met een heilige kus.’ Die twee dingen gaan dus kennelijk heel goed samen. Maar om op dat interview terug te komen, iedereen zag dat ‘intieme’ moment. En natuurlijk kwam daar commentaar op in talkshows, en in krantenartikelen. Daar kon je natuurlijk donder op zeggen. En nou komt het. Een aantal jaren later kwam er een voetbalreporter op de televisie voor een ‘diepte’-interview met Clarence Seedorf. Clarence was op dat moment op het hoogtepunt van zijn roem. Het ging in het interview ook even over die ‘hand op het dijbeen’. En toen vroeg die reporter aan Clarence: ‘Wat betekent Frank Rijkaard voor jou?’ En toen zei Clarence: ‘Ik zal je een verhaal vertellen. De eerste keer dat ik tegen AC Milan moest spelen, barstte ik van de zenuwen. Ik was 17 jaar, en dan speel je tegen de beste club van de wereld. Allemaal grote jongens. We stonden in de gang te wachten, tot we het veld op moesten. En Frank stond naast me. Hij stond ontspannen tegen de muur. En toen keken we elkaar aan. En toen gaf Frank me een knipoog.’ De reporter zei: ‘Een knipoog, wat bedoel je?’ Clarence Seedorf lachte. Hij zei: ‘Met die knipoog bedoelde Frank: Maak je niet druk, jongen, het stelt allemaal niks voor. Wij maken het sámen. Jij gaat een wereldwedstrijd spelen. Snap je?’ De reporter zei: ‘Ik snap het.’ Clarence lachte weer. 101

Hij zei: ‘En op dat moment vielen alle zenuwen van mij af. En toen speelde ik een wereldwedstrijd.’ Dat kon ik, als neutrale toeschouwer, beamen. Clarence maakte, geloof ik, nog een goal, ook. Waar gaat het mij nou om? Kent u, met alle eerbied gesproken, Gods knipoog? Ik ga u vertellen over Gods knipoog. Ik ga u iets persoonlijks vertellen. Anders heeft het geen enkele zin. Ik kan wel een of ander mooi verhaal vertellen over ervaringen van geloofshelden. Maar dat is mij te gemakkelijk. Daarom vertel ik u iets over mijzelf. Dat wil zeggen: het verhaal zegt niets over mij. Het verhaal zegt iets over God. Dat God een knipoog aan mij geeft. Zodat bij mij de zenuwen eraf kunnen vallen. En bij jou. Snap je? Heel lang geleden heeft de Heer mijn vrouw en mij geleid, om alles te verkopen wat we hadden en dit aan behoeftigen te geven. Want er staat in Matteüs, Marcus en Lucas: “Verkoop al wat gij bezit, geef het aan de armen, en volg Mij.” Ik had die teksten gelezen. En overwogen. Er over gebeden. En toen een beslissing genomen. Ik nam ontslag van mijn werk. En daarna verkochten mijn vrouw en ik alles, wat wij hadden. En als ik zeg ‘alles’, dan bedoel ik ook ‘alles’. Ons bed, ons beddengoed, onze tafels en stoelen en het overige meubilair, de piano, de sieraden, onze boeken (ook de christelijke), onze kleding, de potten en de pannen. Weet u wat mijn vrouw en ik nog hadden? 102 Onze twee kinderen (één van twee jaar oud, en één van zeven maanden oud), de kat (genaamd Strepie) en één weekendtas, met verschoning voor mijn vrouw, mijn twee kinderen en mij. Pas geleden keek mijn vrouw nog eens naar die weekendtas. Ze zei verbaasd: ‘Wat is die kléín …’ Maar goed, al ons geld hadden we vanzelfsprekend ook weggegeven. We hadden ook geen stiekem spaarpotje. Voor ‘noodgevallen’. We hadden helemaal niks. Want als de Heer zegt ‘alles’, dan is dat ook ‘alles’. En we zijn gegaan. En we zeiden: ‘Heer, U zegt: “Kom hier en volg Mij.” U zult ons wel wijzen, waar we naar toe moeten.’ We hebben die zaterdag, toen we op weg gingen, onderdak gekregen, gegeten, enzovoorts. Daar gaat het nu niet om. Het gaat om de volgende dag. Op die zondag zei mijn zwager tegen mij: ‘Wil je naar de kerk?’ Ik zei: ‘Ach, waarom niet?’ Ik had verder toch niets te doen. Hij zei: ‘Naar welke kerk ga je altijd?’ Ik zei: ‘De laatste tijd niet zo.’ Mijn zwager zei: ‘Prima, maar ik ga meestal naar de Baptistenkerk, in Leiden. Wil je mee?’ Ik zei: ’Helemaal goed.’ Dus wij naar die Baptistenkerk in Leiden. Die ochtend sprak de voorganger aldaar, een zekere ‘Van Mameren’, een bekende broeder in die tijd. En nu gaan we het over Gods knipoog hebben. En ik wil, dat u heel goed beseft, dat mijn stap, om alles te verkopen, helemaal niet nodig was geweest. Maar dat wist ik toen niet. Ik had in alle oprechtheid gehandeld. Maar ik stond stijf van de zenuwen, hoe het verder moest. 103

We kregen in die kerk eerst de gezangen en het andere ritueel. En toen maakte de voorganger zich gereed om zijn preek af te steken. En wat behandelde hij? Hij zei: ‘Ik heb mij de afgelopen week met een moeilijk onderwerp bezig gehouden, namelijk: dat je alles moet verkopen wat je bezit, en aan de armen moet geven, en dat je dan pas de Heer kunt gaan volgen.’ Ik kon mijn oren niet geloven. Deze voorganger wist niets van mijn situatie af. En toen kwam Gods knipoog. De voorganger zei: ‘Iedereen weet dat hij dit moet doen. Maar niemand doet het.’ Ik ben niet opgestaan. Ik heb niet hard door de kerk geroepen: ‘Maar ik wel.’ Weet je wat er gebeurde? Mijn zenuwen vielen zo maar van mij af. De Heer zei tegen mij: ‘Maak je niet druk, jongen. Het komt helemaal goed. We doen het toch sámen …’ Begrijp je? Dat is vertrouwelijke omgang. Let even op. Achteraf gezien, hóefde ik niet alles te verkopen. Dat is een heel ander verhaal. Maar, toen, in die tijd, was ik er volledig van overtuigd dat ik dat moest doen. En iedereen zei: ‘Je bent hartstikke gek, man. Je hebt een gaatje in je kop.’ Weet u wat God zei? ‘Goed gedaan, jochie.’ En toen ben ik met mijn levende have verder getrokken. Ik zal u daar verder niet mee vermoeien. Maar een paar maanden later kwamen we in een gehucht in Drenthe terecht. We mochten – bij afwezigheid van de eigenaar – daar gratis verblijven. 104 Maar we hadden geen cent, hoor. Nou ja, geen cent, mijn vrouw had nog 1 gulden en 80 cent. We kwamen ’s avonds aan. Dus, ’s morgens, trring … de bakker. ‘Goedemorgen, niks nodig, bakker.’ Ja, dank je de koekoek. Met twee volwassen en twee kinderen, niks nodig hebben … We hadden honger als ik weet niet wat. Maar ja, we moesten natuurlijk zuinig zijn op ons laatste geld. We konden toch niet zeggen: ‘Ja, bakker, geef maar brood …’ De bakker keek ons vrolijk aan. Hij zei: ‘Weet u het zeker? Ik heb witbrood, bruin brood, krentenbollen, beschuit.’ En toen begon hij te lachen. Hij zag onze kinderen. Onze kleine kinderen waren nieuwsgierig naar de open deur gelopen. Hij zei: ‘Niets nodig ... Lijkt me niet, met uw kleine kinderen …’ Toen zei ik: ‘Ja, sorry bakker, ik zal het maar eerlijk zeggen, ik heb geen cent.’ Hij lachte nu breeduit. Hij zei: ‘Is dat het probleem? Geld? Nou, er is helemaal geen probleem. Het kost u niks. Bestelt u maar, wat u wilt, er is voor de héle maand voor u betaald. U kunt zoveel bestellen als u wilt.’ We hebben die hele maand gratis brood gegeten. Knipoog van God. En toen ging mijn vrouw ’s middags op de fiets naar de stad, tien kilometer verderop. Ze ging een verjaardagskaart voor haar zusje halen. Een goedkope natuurlijk, en een postzegel. Ze kwam in een evangelische boekwinkel terecht. Want het bloed kruipt, waar het niet gaan kan, toch? Ze raakte in gesprek met de eigenaar. Want mijn vrouw legt heel gemakkelijk contacten. Ze vertelde niets over onze situatie. Maar de eigenaar zag toch iets bijzonders aan mijn vrouw, wat hij niet goed kon benoemen. 105

Langs zijn neus weg informeerde hij waar zij verbleef. Wij woonden in het huis van een bekende inwoner van die streek, dus dat kon hij wellicht plaatsen. Want ’s avonds, toen de kinderen op bed lagen, werd er gebeld. We deden open. We werden opzij geduwd door het echtpaar van de evangelische boekwinkel. Tot onze verbazing werden er allerlei tassen met etenswaren binnengedragen. Van biefstuk tot roomboter, van kaas tot melk en groenten. De lege koelkast werd tot de nok toe gevuld. Het echtpaar ging meteen daarna weer weg. ‘Nou, de groeten, hè. We zien jullie wel weer.’ We hadden niets gevraagd. Gewoon gekregen. Knipoog van God. En zo kan ik wel tientallen dingen vertellen, maar ik wil mij beperken. Ik wil het hebben over Wycliffe. We zaten nog steeds in de zwerfperiode. We wisten niet of we nou vooruit of achteruit moesten gaan. Tot de Heer mij bepaalde bij de Wycliffe bijbelvertalers. Want ik las in het evangelie van Lucas, in het vervolg op ‘het verkopen van alles’, dat ik aan Gods dienstknechten hun voedsel op hun tijd moest geven. Dat was simpel voor mij. Voedsel, brood – dat is het Woord van God. Kan niet missen. Goed, ik meldde mij aan bij Wycliffe. Ik moest een test in het Engels doen. En ook een bandje inspreken. Geslaagd. Uitnodiging van Wycliffe om deel te nemen aan de Summercourse of Linguistics. Ja, zei de secretaresse van Wycliffe, maar je hebt wel minstens 3000 gulden nodig, om alle onkosten te dekken, het onderwijs, de huisvesting en de kinderopvang. 106 En mijn vrouw en ik hadden nog steeds helemaal niks. Nauwelijks een dak boven ons hoofd. Toen zeiden mijn vrouw en ik tegen God: ‘Heer, wij willen best gaan, hoor, naar de jungle met gebakken sprinkhanen, maar er moet wel 3000 gulden op tafel komen. Wilt U dat alstublieft geven?’ Misschien zeg je: ‘Maar dat kun je op die manier toch niet vragen?’ O, nee, waarom niet? Wij wel. Gideon deed het ook. Kijk maar in Richteren 6. Hij legde een vliesje op de grond. Deden wij ook. Wij zeiden: ‘Heer, wij vertellen aan niemand dat wij naar Wycliffe gaan. Als u ons 3000 gulden geeft, dan gaan wij naar Wycliffe. En als u ons 2999, 99 gulden geeft, dan gaan we niet naar Wycliffe. 3000 gulden is 3000 gulden.’ Net zoals bij Gideon. Niet half op het vlies en half op het veld. Nee, òf op het vlies, òf op het veld. Wij een paar weken wachten. Er gebeurde niets. Toen, één dag vóórdat de boot naar Engeland vertrok, kreeg ik een telefoontje van een broeder. Een heel lieve broeder. Die ik heel hoog heb staan. Of ik bij hem wat geld wilde ophalen. Ik zei: ‘Natuurlijk, broeder’. Ik dacht: daar zul je het hebben, die 3000 gulden. Van mijn laatste geld kocht ik een treinkaartje. Ik zat, al lofliederen zingend, in het openbaar vervoer. Ik kom bij die broeder. En hij zegt tegen mij: ‘Broeder, de Heer heeft mij in mijn hart gegeven om jou geld te geven.’ 107

Ik dacht: ‘Daar kun je wel eens gelijk in hebben, broeder. Kom op met die 3000 gulden.’ En toen gaf hij mij 1500 gulden. Geen 3000. Nee, 1500 gulden. Kijk, op zich was dat natuurlijk prima. We konden het geld heel goed gebruiken. Ik zei: ‘Dank u, Heer, voor die 1500 gulden. Maar we gaan niet naar Wycliffe.’ Toen zeiden de broeders tegen mij: ‘Je moet niet zo moeilijk doen. 1500 gulden, dat is toch mooi. Je gaat gewoon naar Wycliffe. En daar rommel je de rest wel bij elkaar. Toch?’ Nou, echt niet. We hadden een afspraak gemaakt met de Heer. 3000 gulden is 3000 gulden. Geen onzin. We dachten meteen: dan wil de Heer vast niet dat wij naar Wycliffe gaan. Dus zijn wij niet naar Wycliffe gegaan. Dat was moeilijk, hoor. Want we hadden gedacht: we krijgen een opdracht van de Heer en dan gaan we de komende vijftien jaar de jungle in. En dan zijn we meteen onder de pannen. Daar hadden we ons helemaal op ingesteld. We wisten zeker dat we naar de een of andere onbekende stam zouden gaan. Dus niet. En we hebben daarna toch een moeilijke tijd gehad. Zo erg, dat we af en toe dachten: dat heb je ervan als je zo rechtlijnig doet, misschien hadden we toch gewoon naar Wycliffe moeten gaan. Om kort te gaan, we zijn na een heftige periode weer in het gewone leven beland. En hebben we ons best gedaan om de draad weer op te pakken. En nou komt het. Zeven, acht jaar later belt die bewuste broeder van het geld op. 108 Of hij even langs mag komen. Ja, natuurlijk, graag zelfs. Het is een heel fijne broeder. Wij stellen zijn gezelschap altijd heel erg op prijs. Want hij is heel erg aan de Heer toegewijd. Nou, die broeder komt. En wij meteen bij de piano lofliederen zingen. Uit volle borst. Dat kon. Want wij woonden in die tijd in een vrijstaande bungalow. En na een half uurtje zingen zegt die broeder plotseling: ‘Broeder, ik moet je wat belijden.’ Ik schrik. Ik denk: er zou toch niet iets ernstigs aan de hand zijn? Ik weet nooit zo goed raad met die dingen. Ik ben niet zo pastoraal aangelegd. Zegt die broeder: ‘Ja, weet je nog van dat geld?’ En ik zeg uit de grond van mijn hart: ‘Of ik het nog weet, broeder.’ Hij zegt: ‘Ik heb er jaren mee rondgelopen.’ Ik zeg: ‘Waarmee?’ Hij zegt: ‘Weet je, ik ben ongehoorzaam aan de Heer geweest.’ Ik zeg: ‘Ongehoorzaam?’ Hij knikt. Hij zegt: ‘De Heer had tegen mij gezegd: Geef Menno 3000 gulden.’ Ik kijk hem stomverbaasd aan. Hij zegt: ‘Ja, maar ik dacht: Menno 3000 gulden, dat is een beetje overdreven ... Menno is een lieve broeder, hoor, maar 3000 gulden … zo bijzonder is Menno nou ook weer niet … Nee, dat doe ik niet. Weet je wat: ik geef 1500 gulden aan het Leger des Heils en 1500 gulden aan Menno.’ Ik heb die broeder uiteraard getroost en uitvoerig geknuffeld. En daarna heb ik nog wat lofliederen met hem gezongen. Maar ik was van binnen helemaal ontdaan. De Heer had de moeite genomen om mij een knipoog te geven. 109

De moeite genomen om tegen mij te zeggen: ‘Ik wist toch dat je 3000 gulden nodig had. Maar Ik wilde niet dat je naar Wycliffe zou gaan. En toen heb Ik je 1500 gulden gegeven, omdat je dat toen hard nodig had.’ Ik had tranen in mijn ogen. De Heer zei: ‘Je hebt je best gedaan. En daarom heb Ik nu die broeder naar je toe gestuurd. Om je even te laten weten hoe Ik het destijds geregeld heb.’ Nou, is dat een knipoog, of niet? Of anders gezegd, vertrouwelijke omgang met God. Want God bewaart je voor dingen, waar je niet naartoe moet gaan. Mijn vrouw en ik hebben wel honderden keren tegen elkaar gezegd, dat we zielsdankbaar zijn dat we niet bij Wycliffe terecht gekomen zijn. Want mijn vrouw en ik zijn absoluut niet bestand tegen zaken als binnenkomende slangen, schorpioenen en grote, giftige spinnen. En al helemaal niet tegen dreigende, speer-zwaaiende medicijnmannen met peniskokers. Daarom zeggen mijn vrouw en ik regelmatig: ‘Dank u, Heer, dat U ons daarvoor bewaard heeft.’ Ik vertel u nu nog iets. Maar ik moet eerst even een inleiding maken. Anders begrijpt u het punt niet. Het is weer een voetbal-gelijkenis. Tussen twee haakjes, het leven, en vooral voetbal, is vol met gelijkenissen. Maar goed, het gaat over een jonge topvoetballer. Hij begint bloednerveus aan zijn eerste wedstrijd met allemaal ervaren medespelers. Deze jonge speler heeft talent. Zeker weten. Maar hij moet nog heel veel leren. En zijn zenuwen in bedwang leren houden. En hard werken. 110 En na een half uur krijgt deze jonge speler een goede kans om een doelpunt te maken. Hij schiet ... Rakelings naast … Hij kan zich wel voor zijn hoofd slaan. Zo’n kans missen. Het was wel een beetje een moeilijke kans, maar hij had – zeker op dat niveau – eigenlijk moeten scoren. Die jonge speler schaamt zich. Met gebogen hoofd loopt hij verder. Maar wat hij verwacht, gebeurt niet. Zijn ervaren medespelers roepen niet: ‘Hé, jòh, hoe kun je nou zo’n kans missen? Sufferd!’ Nee, ze lopen dicht langs hem. En ze geven hem een tikje op zijn schouder. Of een tikje op zijn billen. En ze zeggen: ‘Goed gedaan, jochie! Goed geprobeerd! Volgende keer beter.’ Zo is het met God ook. Hij ziet dat je probeert het goed te doen. En als het dan mislukt, of je doet het onopzettelijk niet goed, dan geeft Hij je een tikje op je schouder. Of een tikje op je billen. En dan zegt Hij: ‘Goed gedaan, jochie! Goed geprobeerd! Volgende keer beter.’ Begrijp je dat? Denk niet dat ik oneerbiedig praat. Ik ben juist héél eerbiedig. Want ik weet wie Hij is. Omdat Hij groot en heilig is, buig ik mij voor Hem neer. En Hij zegt: ‘Ik wil vertrouwelijke omgang met jou.’ Dank U, Heer! Op een gegeven moment had ik concordante literatuur uit Amerika gevonden. Daar ben ik jarenlang mee bezig geweest. 111

En toen ontdekte ik dat er vroeger een complete concordante bijbel was. Met alles erop en eraan. Alles in één. Zo’n vertaling met een concordant commentaar in een aparte kolom. En de Griekse tekst op de andere bladzijde. Maar die bijbel was uit 1930. Ik had zo’n exemplaar via de Koninklijke Bibliotheek uit Texas laten komen. Ik dacht: als je toch zoiets in je bezit zou kunnen hebben ... En toen heb ik er zelf maar één gemaakt. Zo is het toch? Als iets er niet is, dan ga je het toch máken ... Met fotokopieën en dan maar plakken en knippen. Vreselijk werk. Soms hele nachten door. Ik ben er heel lang aan bezig geweest. En toen was het klaar. Het zag er geweldig uit. Op één bladzijde: èn de Griekse tekst èn de concordante vertaling èn het concordante commentaar. Uniek. Nog mooier dan het origineel. Na een paar weken ademloos naar mijn werk kijken, dacht ik: ik wil dit uitgeven. Want zo’n bijbel is er niet meer. Maar dan moest ik natuurlijk wel vragen aan de vroegere uitgever van die bijbel of dat mag. Copyright en dat soort dingen. Maar dan moest ik wel naar Amerika toe. Naar een of ander Concordant Concern. Op een wat raadselachtig adres. In een afgelegen canyon met coyotes en ratelslangen. En toen heb ik gezegd: ‘Heer, ik heb echt weer geld nodig. Want ik wil naar Amerika. En ik heb uitgerekend dat ik 4000 gulden nodig heb. Vliegtuig en een auto huren, want die afstanden daar 112 zijn abnormaal groot. En ik moet in een of ander motel slapen. Heer, ik heb echt 4000 gulden nodig.’ En toen werd ik een beetje overmoedig, misschien. Ik dacht: ik doe het gewoon en de Heer zal het wel zegenen. Toch? En toen deed ik iets heel gewaagds. Ik ging een vliegtuigticket kopen. En ik was toch zenuwachtig … Ik ben niet zo gauw zenuwachtig. Zelfs een beetje laconiek. Je krijgt mij niet zo gauw gek. Ik moet overal om lachen. Ik ben een beetje een ijskonijn. Maar toen was ik echt zenuwachtig. Ik ging een kaartje kopen in Leiden. Bij de ANWB. Om met het vliegtuig naar Amerika te gaan. En het was hoogseizoen. Hoofdprijs, dus. En in die tijd had je nog geen Easy-jet en andere prijsvechters. Nee, gewoon de volle mep bij de KLM betalen. En ik had geen geld. Wat zeg ik, ik stond zelfs rood. Maar ik had wel bankcheques, die je als betaalmiddel kon gebruiken. Dus ik met die charmante dames van de ANWB het vliegtuigticket geregeld. En ik was zenuwachtig. Niet normaal. Ik stond te trillen op mijn benen. Die dames van de balie hadden niks in de gaten. Er stond gewoon een keurige man voor hun balie. Met zijn blauwe sportcolbert. Speciaal voor die gelegenheid aangetrokken. Ze vroegen beleefd: ‘Hoe wilt u betalen?’ En ik als een grote meneer die cheques uitschrijven. En zwierig mijn handtekening zetten. 113

En ik gaf die cheques aan die mevrouw achter de balie. En zij zei: ‘Prima, meneer, hier is uw kaartje.’ Mijn cheques in de kassa. Klaar. En toen kwam er een overweldigende blijdschap over mij. Ik werd verschrikkelijk blij. Waarom? Ik had gedacht dat het helemaal niet kon. Die cheques waren helemaal niet gedekt … Dus ik loop naar mijn auto. En ik stond haast te huppelen van vreugde. Als een kind, weet je wel. En ik ga naar huis. En onderweg ging mijn blijdschap een beetje weg. Want ik dacht: hoe vertel ik het aan mijn vrouw en kinderen? Nou, ik heb het meteen maar aan mijn vrouw verteld. Ik zei: ‘Hoor eens even, ik heb een kaartje gekocht. Het kan helemaal niet, maar ik moest het gewoon doen. Ik ben zo verschrikkelijk blij. Ik kan het niet verklaren, maar ik ben zo blij.’ ‘Nou’, zei mijn vrouw, ‘dan moet je het maar aan de kinderen vertellen. Aan tafel.’ We gingen eten. En ik dacht: ik vertel het niet, hoor. Hoe moet ik de kinderen vertellen, dat ik weg ga, zonder dat er geld voor is … en zij hebben niet te eten. Hoe kan ik dat nou vertellen? Dat kan ik ze niet vertellen … Toen dacht ik: weet je wat, ik wacht tot na het eten, na het bijbellezen en het zingen, dan komt het helemaal goed … En toen het eten klaar was, dacht ik: ik kan het gewoon niet aan ze vertellen, ik kan het niet … Toen moest de afwas natuurlijk nog gedaan worden, de pyjamaatjes aantrekken. En toen móest ik het natuurlijk wel vertellen. De kinderen zouden over een paar minuten naar bed gaan. Ik kon niet zo maar met de noorderzon vertrekken … 114 Toen dacht ik: weet je wat, we gaan gewoon met de kinderen bidden. We riepen de kinderen bij elkaar, rond de lage, ronde tafel. En ik zei: ‘Papa moet jullie wat vertellen.’ De kinderen (het waren er inmiddels vier) natuurlijk nieuwsgierig: ‘Wat dan, papa?’ Ik zei: ‘Papa gaat naar Amerika, met het vliegtuig.’ De kinderen zeiden: ‘Leuk, papa, vakantie.’ En toen zei ik: ‘Ja, maar papa heeft geen geld.’ O. Foute boel. Dat kan natuurlijk niet. Gaan, leuk. Maar, geld moet er wel zijn. Ik zeg: ‘Weet je wat we doen, jongens? Zo hebben papa en mama het vroeger ook altijd gedaan. We gaan met elkaar bidden. We gaan gewoon aan de Heer vragen, of Hij het geld aan papa wil geven.’ We gaven elkaar een hand, rond de lage tafel. En ik bad hardop: ‘Heer, ik ga naar Amerika. U weet dat ik al een kaartje gekocht heb. Hartstikke stom, maar ik ben hartstikke blij. Ik heb 4000 gulden nodig, maar ik heb het niet. Wilt U het geven? Amen.’ Misschien vindt u dit een vreemd gebed. Maar zo bidden wij altijd. Ja? Ja, vertrouwelijke omgang. Heer, zo zit het. Klaar. Amen. Op het moment dat ik ‘amen’ zei, en wij oprezen, ging de voordeurbel. Een broeder aan de deur. Een heel lieve broeder. Hij zei: ‘Ik moet van de Heer dit aan je geven.’ Hij gaf mij een dichte envelop. 115

En hij maakte dat hij wegkwam. Ik wist al wat ik in mijn handen had. Ik wist het zeker. 4000 gulden. Kan niet anders. Ik ken de Heer al zo lang. 4000 gulden. Dus ik kom de kamer weer in. De envelop was nog dicht. Mijn vrouw en kinderen keken naar mij op. ‘Wie was daar aan de deur?’ Ik liet de dichte envelop aan mijn vrouw en kinderen zien. En ik zeg: ‘Dit is 4000 gulden.’ ’Nou,’ zei mijn vrouw, ‘maak dan maar open.’ En ik maak hem open. En ja, hoor: één, twee, drie, vier … 4000 gulden. Toen heb ik de oversteek gemaakt naar Amerika. Er is verder niets uitgekomen. Ik bedoel: er is niets uitgekomen wat die in elkaar geknutselde bijbel betreft. Toch zijn er uit die missie wel degelijk belangrijke zaken voortgekomen. Maar het gaat er bij mij nu niet om, of het nou goed geweest is, of niet. Het gaat erom, dat God zegt: ‘Goed geprobeerd.’ Want ook, als je in een kansrijke positie niet scoort, dan maakt dat niets uit. God speelt sámen met jou die wedstrijd … En dát gaan we vanavond in de aoristus behandelen. Want u vraagt misschien: ‘Wanneer gaan we nou beginnen met die aoristus?’ Dat gaan wij zo dadelijk doen. Maar de aorist is niet alleen maar theorie. Zo van: ‘er staat een e-tje en een s-je, en dat is dus een aorist.’ 116 Nee, de aorist is werkelijkheid. Werkelijkheid in je leven. Daar kun je rotsvast je geloof op bouwen. We gaan dus de aoristus behandelen. En dan wil ik u iets laten zien. En dat u dan weet, wie de Heer werkelijk is. En ik hoop dat u dat dan nooit meer zult vergeten. Voor de meeste mensen is Gods Woord trouwens een abstract iets. Als je hen iets vraagt, dan zeggen ze: ‘Ja, dat staat in de bijbel.’ Ja, natuurlijk, het staat ook in de bijbel. Maar leeft het ook? We lezen bijvoorbeeld in de eerste brief van Johannes, in hoofdstuk 3: “Wij weten, dat wij overgegaan zijn uit de dood in het leven, omdat wij de broeders liefhebben.” ‘Want’, zegt Johannes, in hoofdstuk 5, ‘wie gelooft in de Zoon van God, is overgegaan van de dood in het leven’. Ja? Iemand vraagt aan jou: ‘Weet jij zeker, dat je gered bent?’ ‘Ja’, zeg je, want de bijbel zegt: ‘Wie in de Zoon van God gelooft, is overgegaan van de dood in het leven, die is gered.’ Maar zo werkt het niet. Weet je wat er in de Johannes-brief staat? Hoe weet je dat we overgegaan zijn van de dood in het leven? Als wij de broeders liefhebben. Ik herinner me nog heel goed, toen ik pas tot geloof kwam, in februari 1974 … Sorry mensen, nog even een uitstapje. We gaan bijna naar de aoristus … Toen ik pas tot geloof gekomen was, toen mijn hart nog heel erg zacht was, ging ik de eerste de beste zondag naar de kerk. Ik was helemaal verrukt. Ik keek rond in het kerkgebouw. Naar al die mensen om mij heen. 117

En mijn hart sprong op: dit zijn allemaal mijn broeders! En toen ging ik ’s middags naar een andere kerk. En weer keek ik verrukt rond. Naar weer andere mensen. En mijn hart sprong weer overeind. Weer allemaal nieuwe broeders! En toen ’s avonds weer ergens anders heen. Weer nieuwe broeders … Ik was helemaal overdonderd door het feit dat er zoveel broeders in de wereld waren. Ik wilde ze allemaal omhelzen. En roepen: ‘Heerlijk hè, om een kind van God te zijn. En dat vind jij toch ook …’ Snap je? Hoe wist ik dat ik een kind van God was geworden? Dat was geen abstracte theorie. Zo van: dat staat in de bijbel … Nee, ik had een volkomen nieuw gevoel gekregen. Ik had de broeders lief. Veel wist ik nog niet van God. Maar dát wist ik wel: dat ik onderdeel van een grote familie geworden was. Die tekst uit de brief van Johannes kende ik helemaal niet. Ik was nog zo groen als gras. Een pas geboren baby. Kijk, natuurlijk staat het in de bijbel. Maar het moet wel een realiteit in je leven zijn. Dus als iemand aan je vraagt: ‘Hoe weet je nou, dat God van je houdt?’ Wat zeg je dan? Laat ik het zo stellen. Hoe weet ik nou of mijn kinderen van mij houden? Dat is toch een absurde vraag. Ik leef met hen. En ze laten dag in, dag uit, hun genegenheid aan mij zien. En zo laat God het ook aan jóu zien in je leven. En dat gaan we nu zien aan de aorist … 118 Het is belangrijk dat we de gedachten van God zo consequent mogelijk weergeven. Als je een bepaald woord tegenkomt, dan moet je alle contexten nagaan waar dat woord voorkomt. En dan die gegevens met elkaar vergelijken. En als je dat doet, dan kom je op een gegeven ogenblik bij de juiste betekenis van een woord. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor de grammatica. Want je moet niet alleen de woorden goed weergeven. Maar ook de tijden waarin die staan. Ja? Nou, en volgens de geleerden is het Grieks een van de allermoeilijkste talen om te leren. Het werkwoord is het meest complexe en moeilijke van de Griekse grammatica. En van het werkwoord is de aoristus het enige, onoplosbare raadsel. Je zou dus kunnen zeggen dat de aoristus het allermoeilijkste van het moeilijkste is. Maar toch probeer ik vanavond het zo gemakkelijk en eenvoudig voor u te maken, dat iedereen met een normaal verstand, u en ik dus, in staat is om de essentiële feiten te begrijpen. En op die manier een nieuwe, onbekende kant van God te ontdekken. Namelijk, het wézen van God. We gaan het vanavond hebben over wie God wérkelijk is. Deze uitleg, die ik nu aan u ga geven, is niet zozeer bedoeld voor geleerden. Maar voor eenvoudige mensen, zoals u en ik. Ik ga alles dus heel helder en comfortabel houden. Laten we eerst maar eens zien waar die geleerden steeds over struikelen. Ik heb hier het werkwoord ‘kaleō’. Dat betekent ‘roepen’. En als je dan de aorist bekijkt, dan zie je de vervoeging: ekalesa, ekalesas, ekalesen, etc. 119

En als je dan de voltooid tegenwoordige tijd bekijkt, dan zie je de vervoeging: keklēka, keklēkas, keklēken, etc. Dat is een duidelijke zaak. Twee verschillende groepen van vervoeging. Niks aan de hand. Nu gaan we kijken hoe de bijbelvertalers dit weergegeven hebben. Eerste tekst: Romeinen 8:30. toutous kai ekalesen – dezen heeft Hij ook geroepen. Tweede tekst: Romeinen 9:24. ous kai ekalesen hēmas – en dat zijn wij, die Hij geroepen heeft Derde tekst: 1 Korintiërs 7:15 en de eirēnē keklēken hēmas o theos – tot vrede heeft God u geroepen Vierde tekst: 1 Korintiërs 7:17 ōs keklēken o theos – zo, als God hem geroepen heeft Valt u iets op? U ziet dat de aorist ‘ekalesen’ vertaald wordt met: ‘heeft geroepen’. En de voltooid tegenwoordige tijd ‘keklēken’ wordt ook vertaald met ‘heeft geroepen’. Wat is dan het verschil tussen die twee Griekse woorden? Dat mag u mij vertellen. Als ‘ekalesen’ ‘heeft geroepen’ is en ‘keklēken’ is ook ‘heeft geroepen’, wat is dan het verschil? Als je een vertaler bent, dan is het toch het belangrijkste, dat je het onderscheid tussen verschillende woorden heel zuiver weergeeft. Stel, dat je een kunstschilder bent en je krijgt een opdracht om een bekend schilderij natuurgetrouw na te schilderen. En stel, op dat schilderij lopen allemaal schapen en geiten rond. En dan ga je schilderen en je maakt alleen maar schapen. Of je maakt alleen maar geiten. Dan kan het wel een leuk schilderij zijn, maar je hebt het niet natuurgetrouw nageschilderd. 120 Want daar stonden èn schapen èn geiten op. En als je dus alleen schapen schildert, of alleen geiten, dan is het dus een waardeloze nabootsing. Misschien wel mooi. Maar waardeloos. Want er moeten èn schapen èn geiten op staan. Er moet dus een duidelijk verschil gemaakt worden tussen een ‘aorist’ en een ‘voltooide tijd’. Maar dat doen de geleerden niet. Het wordt een waardeloze nabootsing. En dan maar roepen: het is zo complex! Nee, zij máken het complex. Nou moet ik erbij zeggen, dat het voor de geleerden niet gemakkelijk is. Want de geleerden zijn opgegroeid met de traditie. Zij hebben niet geleerd zelfstandig na te denken. Zij volgen hun leermeesters. Helemaal goed voor hun boterham. Maar ze hebben wel zand in hun ogen. En ze nemen ons mee. De blinden leiden de blinden. Want de traditionele opvatting van het Nederlands helpt de geleerden ook niet echt. En daar beginnen de problemen. Het woord ‘kaleō’ betekent volgens de traditie: ‘ik roep’. Onvoltooid tegenwoordige tijd. Dank je de koekoek. ‘Ik roep’ is helemaal geen onvoltooid tegenwoordige tijd. O, nee? Nee, ‘ik roep’ is een aorist. Weet u wat onvoltooid tegenwoordige tijd is? ‘Ik ben aan het roepen.’ Dat is onvoltooid. Als iemand in de zaal aan mij vraagt: ‘Waar ben je nu in ’s hemelsnaam mee bezig?’ Dan zeg ik: ‘Ik ben aan het uitleggen.’ 121

Dat wil zeggen: Ik ben nog niet klaar. Ik ben bezig met uitleggen. Nou, dat is de onvoltooid tegenwoordige tijd. Dat kun je nergens in de grammatica-boeken vinden, hoor. Dus zeggen de geleerden: ‘Nee, de ‘tegenwoordige tijd’ moet door de eenvoudige vorm van het werkwoord weergegeven worden.’ Ze bedoelen eigenlijk: ‘We doen even de ogen dicht voor het normale spraakgebruik.’ ‘Kaleō’ vertalen met ‘ik roep’ is dus verkeerd. Wat is het probleem als ik zeg: ‘Ik roep’? Dat is een heel groot probleem, hoor, als ik de woorden ‘ik roep’ gebruik. Dat zal ik u vertellen. Als ik zeg: ‘Ik roep’, dan noemen de geleerden dat ‘de onvoltooid tegenwoordige tijd’. Maar als ik zeg: ‘Wij beginnen morgen’, wat doe ik dan? Ik gebruik die ‘onvoltooid tegenwoordige tijd’ – wij beginnen – als een ‘toekomende tijd’. Want als ik over de toekomende tijd wil spreken, dan moet ik eigenlijk zeggen: ‘Wij zullen morgen beginnen’. Of niet? Maar wij zeggen: ‘Wij beginnen morgen’. Maar dat kan niet. Want ‘wij beginnen’ is in de klassieke grammatica: onvoltooid tegenwoordige tijd. Dus, in het Nederlands – volgens de klassieke grammatica – kan de onvoltooid tegenwoordige tijd de functie hebben van de onvoltooid tegenwoordig toekomende tijd. Ja? Het wordt nog gekker. Je kunt ook zeggen: ‘De bus komt hier langs, sinds het treintraject opgeheven is.’ Dat is verleden tijd. Die bus komt niet alleen nú langs. Maar de hele week al. Of het hele afgelopen jaar al. Sinds het treintraject opgeheven is. 122 Dus de onvoltooid tegenwoordige tijd kan ook de functie hebben van de verleden tijd. Deze kromme situatie wordt in de grammatica-boeken wel gesignaleerd, maar er wordt dan gezegd: zo werkt het nou eenmaal. Nee, zo werkt het nou eenmaal niet. Kijk, iedereen snapt wat je bedoelt. Tuurlijk. Maar het is geen zuiver Nederlands. Volgens de grammatici wel. Maar voor een verstandig denkend mens niet. Alle problemen verdwijnen, als je inziet, dat het Nederlandse: ‘ik roep’ geen onvoltooid tegenwoordige tijd is, maar een aorist. Nu zeg je misschien: ‘Is dat nou zo belangrijk?’ Ja, dat is verschrikkelijk belangrijk. Ik ga nog vijf minuten door. Dan mag u koffie gaan drinken. Ik ben een strenge leermeester … U kan natuurlijk ook gewoon weggaan … Kijken we nog een keer naar de Griekse aorist. Erg belangrijk. Bijvoorbeeld: ekalesen. De stam van het werkwoord is – kale-. Voor die stam is een ‘e’ geplaatst. Dat is de aanduiding van de verleden tijd. Ziet u de ‘s’ in het midden? Dat is de aanduiding van de toekomende tijd. Ziet u dat? De aorist draagt dus de kenmerken in zich van de verleden tijd en de toekomende tijd. Begint het te dagen? In het Nederlands kunnen dus, in de zogenaamde onvoltooid tegenwoordige tijd, de functies van de verleden tijd en de toekomende tijd uitgedrukt worden. 123

De Griekse aorist heeft die kenmerken ook. En wat is nou het wezenlijke van die verleden-heden-toekomst tijd? Het is een onbepaalde tijd. De tijd speelt helemaal geen rol. Er wordt van een feit gesproken. In Efeziërs 1:6 komen we heel dicht bij Gods hart. Omdat er een aorist gebruikt wordt. Eerst maar even naar het Nederlands van het NBG: “… tot lof van de heerlijkheid zijner genade, waarmede Hij ons begenadigd heeft in de Geliefde.” Deze zin is het vervolg van het vorige vers, waar staat dat “wij als zonen van God worden aangenomen”. Weet je die vraag nog? Hoe weet je nou, dat je gered bent? Het antwoord staat in dit vers. Niet in het NBG, hoor. Maar in het Grieks. In het Grieks staat niet: ‘waarmede Hij ons begenadigd heeft’. ‘Begenadigd heeft’, dat is een voltooid tegenwoordige tijd. Als je het zo zegt, dan is er de vraag: ‘Wanneer dan?’ Toen Christus voor onze zonden gestorven is? Of, toen wij tot geloof kwamen? Of, zoals de theologen zeggen: ‘Van eeuwigheid af’? Nee, er staat in het Grieks: “en hē echaristōsen hēmas” “… waarmee Hij ons begenadigt …” ‘echaristōsen’ is een aorist. Een feit. Hij begenadigt ons. Punt. Wat is een feit? 124 Volgens het woordenboek is een feit: iets, waarvan de werkelijkheid vaststaat. En als iets vaststaat, dan hoef je dat verder ook niet te bewijzen. Je hoeft er alleen maar ‘amen’ op te zeggen. Als jij ergens ‘amen’ op zegt, dan zeg jij, dat jij ook vindt dat het vaststaat. Dat noem je: een belijdenis. ‘Belijden’ is de vertaling voor ‘homolegeō’. Dat betekent: ‘hetzelfde zeggen’. Dus God zegt tegen jou: ‘Ik begenadig jou in de Geliefde.’ Dat is een feit. Iets, waarvan de werkelijkheid absoluut vaststaat. En je weet gewoon in je hart, dat het waar is, wat er staat. Het kan niet anders. En dan zeg je: ‘Dank U, Vader, dat U mij begenadigt in de Geliefde’. Dat noem je ‘belijden’. En dan zegt Gods Woord in Romeinen 10:10 – “… want met het hart gelooft men tot gerechtigheid en met de mond belijdt men tot behoudenis.” Nou, is dat mooi, of niet? En nu wil ik heel erg graag dat je één ding heel goed begrijpt. God ziet jou staan. Waar sta je dan? Je staat in de arena van het geloof. En jij moet strijden tegen hemelse machten, tegen je omgeving, tegen jezelf, tegen wat dan ook. En je barst van de zenuwen. Je denkt, nee, je weet zéker, dat je verschrikkelijk zult falen. Het zweet breekt je uit. Hoe moet dit ooit goed komen? En dan zie je uit je ooghoeken God staan. Hij heeft zo’n zelfde geloofstenue aan. Hij staat wat nonchalant tegen een muur. En dan kijken jullie elkaar aan. En dan geeft God jou een knipoog. 125

Dat betekent dat Hij je wil zeggen: ‘Maak je niet, druk, jòh, Ik begenadig jou toch in de Geliefde … We doen het gewoon sámen, jij en Ik, en we spelen een wereldwedstrijd.’ Kijk, zó is God. En daarom houd ik van Hem. En nu gaan we koffie drinken. 126 8. De aorist [deel 2] Voor de pauze heb ik een inleiding gehouden over de aoristus. Misschien zegt u wel: ‘Dat was wel een erg lange inleiding.’ Dat is waar. Maar ik denk dat het goed is, dat u begrijpt, dat wat ik u vanavond vertel, niet alleen theorie is, maar dat het ook praktijk is. Dat de aoristus het leven zelf is. Dat de aoristus bij uitstek geschikt is om uw geloof op te bouwen. Want de aorist is de tijdsvorm, die God gebruikt om de tijdloosheid van Zijn handelen aan te geven. We gaan dat nu in alle rust bespreken. Wat voor bewijs hebben we dan, dat de aorist vertaald moet worden met de onbepaalde tijd? Dat de aorist tijdloos is? We hebben daarvoor drie bewijzen. Als eerste de betekenis van het woord ‘aorist’. Het is het woord dat de Grieken zelf gebruikten voor deze tijdsvorm: ‘aoristos’. En wie wisten het nu beter dan de mensen die deze taal destijds spraken? Wat betekent het woord ‘aorist’ dan? Dit woord bestaat uit het element –a-, dat ‘niet’ of ‘zonder’ betekent. Dan heb je het element –or-, dat ‘zien’ betekent. In de woordvorm ‘orizō’ is dat: ‘doen zien’, of ‘bepalen’. In het Nederlands kennen wij het woord ‘horizon’, dat van dit Griekse woord ‘orizō’ is afgeleid. De horizon geeft de begrenzing aan van wat wij kunnen zien. Dus kunnen we zeggen dat ‘a-orizō’ ‘zonder horizon’ betekent. Of anders gezegd ‘zonder bepaaldheid’, ‘onbepaald’. Het woord ‘aoristus’ betekent dus ‘onbepaalde tijd’. Een tijd zonder grenzen. 127

Een aorist is dus geen tegenwoordige tijd. Of verleden tijd. Of toekomende tijd. Maar de aorist is ‘zonder tijd’. Een onbepaalde tijd. Dat is de betekenis van het woord ‘aorist’. Dat is het eerste bewijs. Het tweede bewijs is de vorm van het woord. We kijken eerst naar het woord ‘kaleō’, ‘ik ben aan het roepen’. Of: ‘ik ben roepende’ (weet je wel, in de woestijn …). Dat is de eigenlijke ‘onvoltooid tegenwoordige tijd’. De onvoltooid tegenwoordige tijd is: ‘ik ben aan het spreken’. En ik ben nu, op dit moment, nog niet opgehouden met spreken. Dat is dus onvoltooid. Dan kijken we naar het woord ‘ekalon’. ‘Ekalon’, dat is het werkwoord ‘kaleō’ met het voorvoegsel ‘e’. De ‘e’ is het kenmerk van de verleden tijd. Dus: ‘ik riep’. Dan kijken we naar het woord: ‘kalesō’. Hier zie je in het midden van het werkwoord ‘kaleō’ een verbindingsletter ‘s’ staan. Dat is het kenmerk van de toekomende tijd. Dus: ‘ik zal roepen’. Dat wil dus zeggen: van het werkwoord ‘kaleō’, en natuurlijk ook van de andere werkwoorden in de Griekse taal, krijg je een voorvoegsel ‘e’ voor de verleden tijd, en de verbindingsletter (‘s’), in het midden van een werkwoordsvorm, voor de toekomende tijd. Samengevat: ‘ekalon’, de verleden tijd; ‘kaleō’, de tegenwoordige tijd; en ‘kalesō’, de toekomende tijd. Dus de aorist ‘ekalesa’, heeft zowel de kenmerken van de verleden tijd (de ‘e’), de tegenwoordige tijd (kale-) en de toekomende tijd (de ‘s’). Ziet u dat? De aorist is dus eigenlijk een ‘verleden-heden-toekomstige’ tijd. 128 Oftewel: een onbepaalde tijd. Een tijd zonder grenzen. Tijdloos. Dit lijkt moeilijk in het Nederlands over te brengen. Maar dat is niet zo. Als je je maar realiseert dat onze zogenaamde onvoltooid tegenwoordige tijd eigenlijk een ‘aorist’ is. Ik zal u een voorbeeld geven. Stel, u zit met uw vrouw bij de haard. Uw vrouw maakt een kruiswoordpuzzel. En u leest de Schriften. [gelach in de zaal] Nee, ik bedoel hier niets mee, zusters. Het kan ook andersom. Ik geef alleen maar even een voorbeeld … En plotseling blaft de hond. En dan zegt u: ‘Hé, de hond blaft.’ Nou, die waarneming, die uitspraak: ‘de hond blaft’, dat is in de klassieke Nederlandse grammatica de opvatting van de onvoltooid tegenwoordige tijd. Zo net blafte de hond nog niet, maar nu is hij aan het blaffen. Let op. Dat: ‘de hond is aan het blaffen’, dát is eigenlijk de onvoltooid tegenwoordige tijd. Wij zeggen dat zo in ons dagelijks taalgebruik. En dan zegt uw vrouw tegen u: ‘Ga even naar de achterdeur, ik denk dat de kinderen er zijn.’ En u gaat naar de achterdeur, en inderdaad (uw vrouw heeft zoals altijd gelijk), de kinderen zijn er. U laat de kinderen binnen, u gaat terug naar de haard en u ziet dat uw vrouw enigszins ontstemd is, want de hond blafte zo hard. U zegt dan vergoelijkend: ‘Een hond blaft nu eenmaal.’ Die uitspraak: ‘een hond blaft nu eenmaal’, dát is een aorist. Want honden blaften honderd jaar geleden, duizend jaar geleden. 129

Ze blaffen nu. En over honderd jaar blaffen honden nog. Dat is nu eenmaal een eigenschap van het dier. De scheppingsorde, zullen we maar zeggen. In feite zou u raar opkijken als uw hond plotseling zou beginnen te miauwen. Want dan zou uw hond een kat zijn. Toch? Die constatering dus, ‘de hond blaft’, dat is een aorist. En als ik zeg: ‘2 keer 2 is 4’, dan is dat ook een aorist. Waarom? Gisteren was 2 keer 2 geen 5. En morgen is 2 keer 2 geen 6. Want 2 keer 2 is 4. Dat is een feit. Als ik zeg: ‘Ik roep God aan’. Dan negeer ik de tijd. Want ik bedoel, dat ik Hem al jaren aanroep. Dat ik Hem nog steeds aanroep. En dat ik van plan ben om Hem ook in de toekomst aan te roepen. Dat wil zeggen: ik roep God aan en niet mijn voorouders. Zoals sommige stammen in Afrika of Nieuw Guinea dat doen. Snapt u? Ik benoem een feit. Ik laat het begrip ‘tijd’ helemaal buiten beschouwing. Dat is een ‘aorist’. Zullen we een aantal aoristen gaan bekijken? U heeft die waarschijnlijk nog nooit gezien. Daar gaat u vanavond dan kennis mee maken. We gaan eerst naar Johannes 3:16. Een van de bekendste verzen uit de bijbel. En ook een van de minst begrepen, als ik zo vrij mag zijn … Eerst de vertaling (van het NBG): 130 “Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft …” Zoals u ziet, staan er in onze vertaling twee voltooide tijden. ‘Heeft gehad’ en ‘heeft gegeven’. Voltooide tijden hebben een dubbele bodem. Het spreekt van het verleden. Maar met de vraag: ‘Wanneer?’ De vraag zou dan moeten zijn: ‘Wanneer heeft God de wereld dan liefgehad?’ En dan is het antwoord natuurlijk: ‘Toen Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft.’ Dat is dan opnieuw een voltooid tegenwoordige tijd. Dan rijst de vraag weer: ‘Wanneer heeft Hij zijn eniggeboren Zoon dan gegeven?’ Toen zijn Zoon in Bethlehem geboren werd? Of toen Hij aan het kruis stierf? Of, zoals sommige theologen zeggen: ‘van eeuwigheid af’? Allemaal heel knappe redeneringen. Maar als er een Bereeër langs komt, dan zegt deze: ‘Mag ik eerst even de Schriften nagaan, of deze dingen wel zo zijn?’ En wat zie je dan? Dat er in de grondtekst, in het Grieks, staat: ‘ēgapēsen’ (Hijheeft-lief) en ‘edōken’ (Hij-geeft), twee aoristen. Niet: ‘Hij heeft liefgehad’: ‘ēgapēken’. Maar een aorist: ‘ēgapēsen’: ‘Hij heeft lief’. Het woord ‘edōken’ is volgens de grammatici een irregulaire aorist (vanwege de k), maar nog steeds een aorist, dus: ‘Hij geeft’. Weet u, uw geloof is niet gebaseerd op gebeurtenissen uit het verleden. Uw geloof is gebaseerd op feiten. God zegt: ‘Ik heb de wereld lief’. Punt. En daarom geef ik mijn eniggeboren Zoon. Punt. Twee feiten. 131

En, omdat u een onderdeel van die wereld bent, heeft God ook ú lief. Hij geeft zijn eniggeboren Zoon aan u. Dat is een feit. Net zo zeker als 2 keer 2 vier is. Mijn vrouw zegt wel eens tegen mij: ‘Ik gelóóf niet dat God bestaat, God bestáát gewoon. Net zo zeker als de zon opgaat.’ Voor haar is het gegeven, dat God bestaat, een aorist. Een feit. En een feit hoef je niet te bewijzen. Het is gewoon zo. Je hoeft niet te bewijzen dat God van je houdt. Want God houdt van je. Dat is een feit. En als je dat hoort, dan hoef je alleen maar te zeggen: ‘Ja, dat is zo.’ En dan ben je een kind van God. Sommige mensen doen heel moeilijk over hun geloof. Dan zeggen ze tegen mij: ‘Ik weet niet of ik dat wel geloven kan, hoor, dat God van mij houdt.’ Kijk, als ik tegen u zeg: ‘2 keer 2 is 4’, dan zegt u ook niet tegen mij: ‘Ja, ik weet niet, of ik dat wel geloven kan, hoor, dat 2 keer 2 vier is.’ Nee, u zegt: ‘Natuurlijk, 2 keer 2 is gewoon 4.’ Dus, als ik tegen u zeg: ‘God zegt in Johannes 3:16 – Ik heb je lief, en Ik geef je mijn Zoon.’ Dan noem ik u twee feiten. Dan is dat gewoon zo. Dan zegt u opgelucht: ‘Inderdaad.’ En als u: ‘inderdaad’ zegt, dan is dat hetzelfde als ‘amen’. Nou, dan bent u een kind van God. Zo simpel is het. Nog een tekst. Romeinen 8:30. 132 Ik geef eerst de tekst in het Grieks. We doen het rustig aan. Ik citeer, en kijk goed naar de Griekse woordvormen. “hous de proōrisen toutous kai ekalesen kai hous ekalesen toutous kai edikaiōsen hous de edikaiōsen toutous kai edoxasen” Daar staat, volgens het NBG: ‘… en die Hij tevoren bestemd heeft (proōrisen) dezen heeft Hij ook geroepen (ekalesen) en die Hij geroepen heeft (ekalesen) dezen heeft Hij ook gerechtvaardigd (edikaiōsen) en die Hij gerechtvaardigd heeft (edikaiōsen) dezen heeft Hij ook verheerlijkt (edoxasen).’ Maar dat staat er dus niet. Dat wil ik even nadrukkelijk zeggen. Want stel, dat dit er zou staan, dan is het onzin. Vrome onzin. Maar: onzin. Waarom? Alleen al dat laatste woord: ‘edoxasen’. Volgens het NBG: ‘dezen heeft Hij ook verheerlijkt.’ Zijn wij al verheerlijkt? Nee, wij zijn nog niet verheerlijkt. Kan niet. Ik zal u vertellen, waarom dit niet kan. Alsof God ons al verheerlijkt zou hebben. Paulus zegt in 1 Korintiërs 15: “… hoe komen sommigen onder u ertoe te zeggen, dat er geen opstanding der doden is?” En in 2 Timoteüs 2:18: “… die uit het spoor der waarheid geraakt zijn met hun bewering, dat de opstanding reeds heeft plaatsgehad, waardoor zij het geloof van sommigen afbreken.” 133

Ja? Daar gaat Paulus enorm op door. Hij maakt zich daar erg kwaad over. Als je dus zegt dat de verheerlijking al heeft plaatsgehad, dan dwaal je. Want de opstanding brengt, volgens 1 Tessalonicenzen 4:15-17 en Filippenzen 3:20-21, de verheerlijking. Heeft de opstanding al plaatsgevonden? Nee. Nou, dan heeft de verheerlijking ook nog niet plaatsgevonden. ‘Heeft verheerlijkt’ kan gewoon niet. Dat ‘heeft verheerlijkt’ is voltooide tijd. In onze vertaling van het NBG. En in de Statenvertaling. En in alle andere vertalingen in de wereld. Ze hebben allemaal: ‘heeft verheerlijkt.’ Waarom hebben die vertalers dat gedaan? Daar kan ik een heel lang verhaal over houden, maar ik ga u zeggen wat er wèl moet staan. Dat is veel interessanter. Weet u wat er staat? “… die Hij voorbestemt (aorist), dezen roept Hij (aorist) en die Hij roept (aorist), dezen rechtvaardigt Hij (aorist) en die Hij rechtvaardigt (aorist), die verheerlijkt Hij (aorist).” Ik zal u zeggen, hier hoef je niets aan uit te leggen. Als je gewoon zegt, wat er staat, dan vallen alle problemen weg. Want die Hij voorbestemt, ja, die roept Hij ook. En die Hij roept, die rechtvaardigt Hij ook. En die Hij rechtvaardigt, die verheerlijkt Hij ook. Dus: God bestemt tevoren: een aorist, een feit. En die God voorbestemt, die roept Hij: een aorist, een feit. 134 En die God roept, die rechtvaardigt Hij: een aorist, een feit. En die God rechtvaardigt, die verheerlijkt Hij: een aorist, een feit. God spreekt niet over handelingen in het verleden. God spreekt over feiten. Ik ken broeders die er tegenop zien om later voor God te verschijnen. Waarom? Ze schamen zich. Ze zeggen: ‘Ja, mijn leven is zo’n puinhoop geweest, ik durf niet voor God te komen.’ Die broeders begrijpen Romeinen 8:30 niet. Het is hun nooit goed uitgelegd. Want, als u straks, zoals Romeinen 8:29-34 aangeeft, gelijkvormig aan het beeld van Zijn Zoon voor Hem verschijnt, dan roept God tegen de hemelingen: ‘Kijk, daar heb je een rechtvaardige.’ En waarom zegt Hij dat? God rechtvaardigt u. En weet u wat dat betekent als Hij u rechtvaardigt? Dan verklaart Hij u rechtvaardig. Ten overstaan van iedereen verklaart Hij u rechtvaardig. En dan kunt u misschien wel van uzelf vinden dat u niet rechtvaardig bent, maar wie durft Gods uitverkorenen te beschuldigen? Als God zegt dat u rechtvaardig bent, wie zal u veroordelen? En weet u wat er nog meer gebeurt? Broeder Paulus spreekt daarover. Dan komt de Heer Jezus en die geeft u, volgens 2 Timoteüs 4:8, de lauwerkrans van de rechtvaardigheid. En dan kijken de hemelingen ademloos toe. En dan zegt God tegen de hemelingen: ‘Kijk, dat is nou écht een rechtvaardige.’ God verheerlijkt u. Hij geeft u eer. 135

Ik zal u nog wat zeggen. Ik heb dit al heel vaak tegen broeders gezegd. Een van de redenen waarom wij een opstandingslichaam krijgen, is dat God u gaat verheerlijken. En die heerlijkheid is zó groot, dat ons gewone lichaam het niet zou kunnen verdragen. En daarom hebt u een opstandingslichaam nodig. Want God verheerlijkt u. En als u dat weet, waarom bent u dan bang? Mijn dochter Annelies heeft op de laboratoriumschool gezeten. Het vak scheikunde had haar altijd mateloos gefascineerd. Al vanaf de middelbare school. Want wat is het fascinerende van scheikunde? De essentie van scheikunde is dat je een stof toevoegt aan een andere stof. En dan krijg je een kettingreactie. De moleculen van de ene stof binden zich aan de moleculen van de andere stof. En dan krijg je een onherroepelijk proces. Als je natrium (Na) bij chloor (Cl) voegt, krijg je onherroepelijk NaCl. Dat was duizend jaar geleden al zo. En dat is nu nog zo. Dat is de scheppingsorde. Als je die twee stoffen bij elkaar voegt, dan krijg je een onzichtbare (en een zichtbare) kettingreactie. En weet u wat u hier in Romeinen 8:30 ziet? Dit is een kettingreactie. Een Goddelijke kettingreactie. Want God zegt: ‘Ik roep jou. En als ik je roep, dan rechtvaardig ik jou en dan verheerlijk ik jou.’ Een onherroepelijke kettingreactie. En dan zegt u: ‘Ja, daar ben ik niet zo zeker van, broeder, wat je daar zegt.’ Nou, God zegt het. En als God het zegt, dan kun je er zeker van zijn, hoor. 136 Dat kan ik u wel vertellen. En dan zegt u: ‘Ja, maar het begint eigenlijk met het voorbestemmen. Als God je voorbestemt... Hoe weet ik nou, of ik voorbestemd ben?’ Dat is de grote vraag van onze broeders in de orthodoxe kerken: ‘Ben ik uitverkoren? Ben ik voorbestemd?’ Het antwoord op die vraag is kinderlijk eenvoudig. Dat staat in Romeinen 8:30. Hoe weet je dat je tevoren bestemd bent? Hoe weet je dat je uitverkoren bent? Nou, als Hij je roept. Want er staat: ‘Wie Hij tevoren bestemt, die roept Hij.’ Dus, als Hij je roept, ben je tevoren bestemd. Dat kan niet anders. Dat staat er. En dan zegt u: ‘Ja, maar hoe weet je nou of je geroepen bent?’ Het antwoord is zo eenvoudig, dat het bijna komisch is. Want hoe weet je of God je roept? Kijk, toen je vroeger klein was, speelde je met je broertjes en zusjes op straat. En dan riep je moeder om half zes: ‘Binnen komen!’ En bleef je dan, als enige, op straat zitten, terwijl je broertjes en zusjes naar binnen gingen, omdat je niet zeker wist of je moeder je wel geroepen had? Dat je niet zeker wist of het wel de stem van je moeder was? Natuurlijk niet. Je kent toch de stem van je moeder. Of niet? Nou, en die roept jou. Zelfs een zebra-veulen weet uit duizenden zebra’s het strepenpatroon van zijn moeder te onderscheiden. En jij weet niet of je moeder je roept?! Belachelijk, natuurlijk. Natuurlijk riep je moeder je. Samen met je broertjes en zusjes. Zo is het met God ook. 137

God zegt tegen u in Johannes 3:16 ‘Ik heb jou lief en Ik geef je Mijn eniggeboren Zoon.’ En u hebt natuurlijk ‘Amen’ gezegd. Want u wist dat het God was, die dat tegen u zei. Nou, en als u weet dat het God is, dan heeft Hij u toch geroepen? Of niet? Hoe kunt u Hem dan niet horen als Hij u roept? Snapt u dat? Ik hoop dat u het snapt. Als u Hem hoort, nou, dan roept Hij u. Het is kinderlijk eenvoudig. Want als Hij u roept, dan hoort u Hem. En als u Hem hoort, dan roept Hij u. Begrijpt u? Mensen doen heel moeilijk over ‘geroepen worden’. Maar als Hij u roept, dan hoor je Hem. En als je Hem hoort, dan roept Hij jou. En als Hij je roept, dan begint onherroepelijk de kettingreactie. Onherroepelijk. Want u doet het niet, hoor. Want Hij roept u. En Hij rechtvaardigt u. En Hij verheerlijkt u. Wat doet u er aan? Helemaal niks. Dat noem je nou genade. Wij spreken altijd over genade. Maar dàt is nou genade. Want je hoeft niets te doen. Je hoeft alleen maar te zeggen: ‘Hé, Hij roept mij.’ Ja, Hij roept u. En als Hij u roept, dan rechtvaardigt Hij u en verheerlijkt Hij u. Zo simpel. De werkwoorden in Romeinen 8:30 zijn aoristen. En in Johannes 3:16 ook. 138 Onze vertalers hebben op honderden plaatsen de aorist vervangen door de onvoltooid verleden tijd of door de voltooid tegenwoordige tijd. En ik kan u zeggen, wanneer u ooit in de Schriften de aorist ontdekt, dat u dan een heel andere bijbel krijgt. Voor de pauze heb ik u verteld dat ik naar Amerika ging. Ik zocht een broeder op in Amerika, wegens een copyrightkwestie. Ik had die broeder nog nooit ontmoet. Ik had hem nog nooit gesproken. Ik had hem nog nooit geschreven. Ik had alleen zijn vermoedelijke adres. En toen ging ik naar Amerika. En ik logeerde daar bij een andere broeder, zo’n duizend kilometer verderop. En die broeder belde op naar die broeder van het copyright, om te zeggen dat ik eraan kwam. Ik huurde een auto en ik reed duizend kilometer naar hem toe. En daar hadden we ons eerste contact, op het erf van zijn huis, ergens in een verlaten landstreek. Ik hoorde in de verte de coyotes huilen. En het geratel van ratelslangen in het lange gras. Hoe dan ook, we stonden op het grind. Ik stelde mij voor en hij stelde zich voor. Ik vertelde waarvoor ik kwam. En hij bekeek mij argwanend. Wat ik in zijn plaats ook gedaan zou hebben. Want mijn broeder wordt voortdurend lastig gevallen door lieden, die iets van hem of van zijn organisatie willen hebben. En toen wij elkaar zo’n tien minuten besnuffeld hadden, begon hij opeens te stralen. En hij zei tegen mij: ‘Broeder, ken jij Johannes 3:36?’ Ik zei: ‘Natuurlijk … natuurlijk …’ “Wie in de Zoon gelooft, heeft eeuwig leven; doch wie aan de Zoon ongehoorzaam is, zal het leven niet zien, maar de toorn Gods blijft op hem.” 139

Die broeder stond bijna te dansen van vreugde. Hij zei: ‘Broeder, weet je, dat “blijft op hem”, dat staat niet in de aorist, nee, dat staat in de onvoltooid tegenwoordige tijd.’ En toen zei hij: ‘Geweldig, hè?’ Op het grind liet hij mij zien vanuit mijn eigen geknipte en geplakte bijbel, dat er niet stond in Johannes 3:36 emeinen (een aorist), maar menei (een onvoltooid tegenwoordige tijd). En dat ‘menei’ is een momentopname. Dat wil zeggen: die toorn rustte niet op hem in het verleden en zal ook niet in de toekomst op hem rusten, maar het is een voortdurende handeling in het heden. Nu zegt u misschien: ‘Nou, dat kan je wel zeggen, broeder, maar …’ Broeders, als u een beetje de Schriften kent, dan weet u dat Gods toorn nooit heel lang duurt. Om maar één vers te noemen: Psalm 30:6. Daar staat: “… een ogenblik duurt zijn toorn, een leven lang zijn welbehagen …” Weet u wat een ogenblik is? Een vingerknip. En weet u hoeveel vingerknippen ‘een leven lang’ is? Dat ga ik niet voor u uitrekenen. Miljarden vingerknippen, minstens … Dus Gods welbehagen is miljarden keer langduriger dan zijn toorn. Kijk, die broeder in Amerika heeft Gods Woord hartstochtelijk lief. Hij verblijdde zich over Gods Woord als iemand die een rijke buit vindt. Hij had mij nog maar nauwelijks ontmoet. We kenden elkaar helemaal niet. Maar hij kon zijn mond niet houden over Johannes 3:36. Hij zat zo vol van de Schriften, dat zijn lippen het wel móesten zeggen. Gods Woord stroomde als levend water uit zijn binnenste. Ik kom nog even terug op Johannes 3:16. 140 Onze bijbelvertalingen zeggen: “Want alzo lief heeft God de wereld gehad.” Daar kun je hele discussies over voeren. Vooral theologische discussies. Ik heb pas een paar voorbeelden gehoord. Eén van mijn broeders liet mij een internet-forum zien waar christenen breeduit hun filosofieën spuien. Er werd een grote hoeveelheid vrome onzin over God gezegd. Ik moest mijn heilige verontwaardiging flink in toom houden. Anders had ik een zweep gemaakt. En een flinke schoonmaak gehouden in dat rovershol. Kijk, want als je zegt: ‘heeft liefgehad’, dan is dat voltooide tijd. Dat zou betekenen dat God de wereld dus nú niet meer lief heeft. Ja, vroeger wel. Maar nu niet meer. Het is voltooid. Verleden. Nou, dan krijg je rare dingen, hoor. Dan gaan mensen zeggen: ‘Ja, de wereld ligt in de boze en daarom kan God de wereld niet liefhebben.’ Nou, dank je de koekoek. In zo’n wereld zou ik niet willen leven. En dan hoor je andere mensen instemmen en zeggen: ‘Ja, God heeft de wereld helemaal niet lief. Kijk maar eens naar de puinhoop in deze wereld.’ En binnen no-time krijg je een groot kippenhok met onverstandig kakelende mensen. Kijk, God heeft de wereld wèl lief. Want er staat in het Grieks ‘ēgapēsen’. En dat betekent: ‘God heeft de wereld lief ’. Want: “alzo lief hééft God de wereld ...” Er is ook een kinderversje. En dat luidt: “Want alzo lief heeft God de wereld …” Keurig aoristisch vertaald. 141

De volwassenen hebben van Johannes 3:16 een puinhoop gemaakt. Maar dat kinderversje spreekt de waarheid. Kijk, en daarom staat er in Matteüs 21: “Uit de mond van kleine kinderen en zuigelingen hebt Gij lof bereid …” We gaan verder … Johannes 15:9 is een heel interessante tekst: ‘Gelijk de Vader Mij heeft liefgehad, heb ook Ik u liefgehad …’ In de Griekse grondtekst staat hier: “kathōs ēgapēsen me ho patēr kagō ēgapēsa humas” “kathōs ēgapēsen me ho patēr” betekent letterlijk: “zoals heeft lief Mij de Vader”. God heeft op een aoristische manier lief (‘ēgapēsen’). God heeft lief. Onbepaald. Zonder grenzen. Die aorist is een garantie. Een absolute garantie. En daarom vertelde ik u voor de pauze enkele gebeurtenissen uit mijn leven. Want die gebeurtenissen zijn een illustratie van dat het zo is. Dit is buitengewoon belangrijk. Want het is niet zo dat ‘God je heeft liefgehad’. Voltooide tijd. Verleden tijd. Maar nu niet meer … Nee, Hij hééft je lief. Een feit. Er staat dus niet: ‘Gelijk de Vader Mij heeft liefgehad …’ Zoals de NBG hier zegt. En ook op vele, vele andere plaatsen. Maar de Vader ‘heeft lief’. Natuurlijk. 142 Hij kan niet anders. God heeft alleen maar lief op die manier. Zo is Hij. Nu kijken we naar het tweede deel van Johannes 15:9. Daar staat: “Zoals de Vader Mij liefheeft (aorist), zo heb Ik ook júllie lief (aorist) …” Er staat dus niet: ‘Gelijk de Vader Mij heeft liefgehad, heb ook Ik u liefgehad ’. En dan zegt onze Heer Jezus in de tweede helft van deze zin: “zo heb ook Ik júllie lief ”. En wat zie je dan? Dat de Heer Jezus op dezelfde manier liefheeft als de Vader. Ziet u dat? Zoals God de wereld onbepaald liefheeft. Zoals de Vader de Zoon onbepaald liefheeft. Zo heeft de Heer Jezus ons onbepaald lief. Hetzelfde karakter als zijn Vader, hè? 1 Johannes 4:19. Hier staat in onze NBG-vertaling (en Statenvertaling): ‘Wij hebben lief, omdat Hij (dat is: God) ons eerst heeft liefgehad.’ Dit is een vers, die veel mensen thuis op een wandtegeltje hebben hangen. Toch? Mooi, hè? Absoluut niet. Het is een vreselijke uitspraak, die ik niet voor mijn rekening zou willen nemen. Want het is gewoon niet waar. Wij hebben God helemaal niet lief. Maar dat staat er ook niet. Er staat: “hēmeis agapōmen auton hoti autos prōtos ēgapēsen hēmas” 143

Dat ‘agapōmen’, ‘wij hebben lief’(NBG), is helemaal geen onbepaalde tijd. Het is een onvoltooid tegenwoordige tijd. Maar God, natúúrlijk, God heeft ons onbepaald lief. Daarom staat er ook: “hoti autos prōtos ēgapēsen hēmas”. Dat Hij eerst óns liefheeft. Aorist. Natuurlijk. Herken je nu Gods karakter? Wie Hij is? Denk nu even rustig na. Als u, met het NBG, zegt, dat u God liefhebt, omdat Hij ons eerst heeft liefgehad, dan is dat niet waar. Want wij hebben Hem niet lief. Wij zijn bézig met Hem lief te hebben. Ik zeg wel eens, gekscherend: ‘Als ik mijn teen stoot, dan ben ik al weer vergeten dat ik God liefheb. Of als ik met een hamer op mijn duim sla …’ Maar God heeft onbepaald lief. ‘agapōmen’, ‘wij zijn aan het liefhebben’, is onvoltooid tegenwoordige tijd. Dat betekent gewoon: een punt des tijds. Ingeklemd tussen het verleden (mijn vorige zin) en de toekomende tijd (mijn volgende zin). Ik ben bezig om God lief te hebben. Zo lang het duurt … Wij kunnen alleen bezig zijn met God lief te hebben, als God het in ons hart legt. Maar God heeft onbepaald lief. De vertaling van het NBG geeft de betekenis van de zin dus precies andersom. Het moet luiden: “Wij zijn bezig met Hem lief te hebben (of dat ons lukt, weten we niet), omdat Hij ons eerst liefheeft.” En dat klinkt ons natuurlijk vreemd in de oren. “… omdat Hij ons eerst liefheeft.” Maar of dit vreemd klinkt, dat kan mij niet schelen. 144 Het gaat er niet om, of ik iets vreemd vind klinken. Het gaat er om, wat er staat. Daar staat dat God ons onbepaald liefheeft. En dat wij daarom in staat zijn, om Hem een klein beetje lief te hebben. Misschien bent u het niet eens met die laatste opmerking van mij. Misschien vindt u wel dat u God heel erg lief hebt. Maar let op dat u zich niet op de borst gaat lopen slaan. Want Gods Woord is heel scherp. Want Johannes 3:19 zegt in de Herziene Statenvertaling: ‘… en de mensen hebben de duisternis liefgehad, meer dan het licht …’ Maar dan kijken we in de Griekse grondtekst en dan zien we het woord: ‘ēgapēsan’. “kai ēgapēsan hoi anthropoi mallon to skotos ē to phōs” Hé, ‘ēgapēsan’ is toch een aorist? Ja. Dat vertaal je toch met: ‘hebben lief’? Ja. Houd dit even vast. Dus de vertaling van de HSV is fout. Want er staat niet: ‘en de mensen hebben de duisternis liefgehad, meer dan het licht’. Voltooide tijd. Ja, vroeger hadden de mensen de duisternis meer lief dan het licht. Dus gelukkig nu niet meer. Had je gedacht. Er staat: “… de mensen hebben de duisternis meer lief dan het licht …” Onbepaalde tijd. Net zoals Gods liefde onbepaald is. Gods liefde is een feit. Zo heeft de mens de duisternis meer lief dan het licht. Dat is ook een feit. 145

Want ‘ēgapēsan’ is een aorist. Misschien vindt u dit geen prettige tekst. En de conclusie nog minder. Maar het is Gods waardeoordeel over ons. God is messcherp. Hij zegt: ‘Het is een feit dat de mensen de duisternis meer liefhebben dan het licht.’ Scherp, hè, Gods Woord. En nou moet u verschrikkelijk goed oppassen. Ik waarschuw u. Dat moet ik doen. Anders gaat u later tegen mij zeggen: ‘Je had me moeten waarschuwen.’ Wat is mijn waarschuwing? Je moet altijd heel voorzichtig zijn met Gods Woord. En je moet God niet tegenspreken. Ga nou niet zeggen: ‘Het staat er wel zo, maar zo erg is het nou ook weer niet. De duisternis meer liefhebben dan het licht, als een feit. Absurd.’ Dat zou ik niet zeggen, als ik u was. Want God waakt over zijn Woord. En als u God tegenspreekt, dan laat Hij u zien, dat Hij gelijk heeft en u niet. Dat kan heel erg pijnlijk voor u zijn. Ik spreek uit ervaring. Hoe is dus de situatie? Alles wat God doet, doet Hij in de aorist. Hij heeft ons lief, Hij roept ons, Hij rechtvaardigt ons … Onbepaald. Verleden, heden en toekomst. Maar de mens? De mens doet ook sommige dingen in de onbepaalde tijd. Maar alleen de verkeerde dingen. Geen goede dingen. Goede dingen kan de mens niet. 146 Wij kunnen God niet eens liefhebben. Wel in de onvoltooid tegenwoordige tijd, natuurlijk. Maar de duisternis liefhebben, in de aorist, dat betekent dat het hart van de mens zó is. Zijn karakter, zijn dispositie, zal ik maar zeggen. Nu zijn er mensen, die hier niet blij van worden. Ze zeggen dan tegen mij: ‘Ik vind het niet zo leuk, wat jij vertelt. Het is ook gewoon niet waar.’ Mag je zeggen van mij, hoor. Daar lig ik geen seconde wakker van. Maar dan zeg ik u nogmaals: ‘Dan begeeft u zich op gevaarlijk terrein.’ Wanneer u God tegenspreekt. In Romeinen 9 staat: “Maar gij, o mens! wie zijt gij, dat gij God zoudt tegenspreken?” Als God zegt: ‘Jij bent niet bekwaam tot enig goed.’ Dan moet u niet zeggen: ‘Ja, hoor, ik kan het best.’ Dan ga je onherroepelijk op je snufferd. Echt waar. God accepteert niet dat u tegenspreekt. Hij zegt dan tegen u: ‘Ik zeg, dat de mens alleen maar onbepaald kwaad doet. En geen goed.’ En dan zegt u: ‘Nee, hoor, dat is niet waar.’ Nou, gegarandeerd, dat Hij u op uw snufferd laat gaan. Want God laat niet met zich spotten. God zegt in Romeinen 3: “er is niemand die doet wat goed is, zelfs niet één.” Heel veel mensen hebben een totaal verkeerd beeld van zichzelf. Zij kunnen zich niet voorstellen dat het zó slecht met hen gesteld is. De Heer zei een keer tegen een aantal godsdienstige leiders: ‘Jullie dwalen, omdat jullie de Schriften niet kennen.’ En Hij zei keer op keer: ‘Hebben jullie niet gelezen …?’ Nou, lees maar eens Romeinen 7:18. “Want ik weet, dat in mij, dat wil zeggen in mijn vlees, geen goed woont.” 147

Dat is duidelijke taal, toch? En dan heb je toch nog mensen die zeggen: ‘Nou, dat valt wel mee. ik kan toch wel iets goeds doen?’ Reken maar, dat God je laat zien dat Hij gelijk heeft. Want er zit echt geen goed in mij. Als je verstandig bent, dan zeg je tegen God: ‘Heer, U hebt gelijk, er is in mij geen goed.’ Dan luister je naar Hem. Dan spreek je Hem niet tegen. Weet je, dát laat ook zien dat Hij in jou aan het werk is. Ik wil dit punt eigenlijk niet zo benadrukken. Maar omdat mensen de neiging hebben om eigenwijs te zijn, nog eentje. 1 Johannes 4:10 – ‘Hierin is de liefde, niet dat wij God liefgehad hebben, maar dat Hij ons heeft liefgehad …’ “en toutō estin hē agapē ouch hoti hēmeis ēgapēsamen ton theon all hoti autos ēgapēsen hēmas” Ik zal meteen maar de juiste vertaling geven. Er staat: “… en hierin is de liefde niet (ouch = de absolute ontkenning) dat wij God liefhebben (aorist) maar dat Hij ons liefheeft (aorist) …” Zou u nu nog durven zeggen, dat wij God liefhebben in de aorist? God zegt: ‘Jullie hebben Mij absoluut niet lief (in de aorist!).’ Nou, probeer dan nog maar te zeggen: ‘Ik ben het er niet mee eens.’ Wees toch verstandig. Zeg gewoon tegen God: ‘Heer, U hebt volkómen gelijk.’ 148 Weet u, God laat u er niet mee wegkomen, hoor. Dat is óók liefde. Want als u op uzelf vertrouwt, dan komt u bedrogen uit. Daarom. Wij gaan naar Paulus. In Efeziërs 5:25 schrijft hij: “hoi andres agapate tas gunaikas heautōn kathōs kai ho christos ēgapēsen tēn ekklēsian” Gelijk maar weer naar de juiste vertaling, de NBG-vertaling zet je toch alleen maar op het verkeerde been. U voelt hem misschien al aankomen. ‘oi andres’ is ‘de mannen’ ‘tas gunaikas heautōn’ is ‘de eigen vrouwen’ En wat is dan ‘agapate’? ‘Bezig zijn met lief te hebben.’ Onvoltooid tegenwoordige tijd. En dan Christus. Moet je horen. “… zoals ook Christus de ekklesia (de gemeente) LIEFHEEFT (aorist) …” Moet je kijken wat er in de NBG staat. Daar staat: ‘Mannen, hebt uw vrouw lief, evenals Christus zijn gemeente heeft liefgehad …’ Van die vertaling ga je bijna huilen. Het NBG zegt: ‘evenals Christus zijn gemeente heeft liefgehad …’ Dat is gewoon pure onzin. ‘Heeft liefgehad’: voltooide tijd. Dan zou Christus de gemeente nú niet meer liefhebben. Vroeger wel. Maar nu niet meer … Maar Christus heeft het karakter van God. Christus hééft de gemeente lief. Onbepaald. 149

Toen. Nu. En in de toekomst ook. Maar wij niet. Wij moeten reuze ons best doen om onze vrouwen lief te hebben. In de tegenwoordige tijd ... Nou, nou, dat is weinig complimenteus voor ons, hoor. Ja, maar dat zeg ik niet. God zegt het. Dat liefhebben van onze vrouwen valt nog helemaal niet mee, blijkbaar … En daar komt nog iets bij. Er wordt een balans gemaakt. Moet u goed luisteren, hè. Wij maken een balans op. Wij zeggen (met de NBG-vertaling): ‘Wij moeten onze vrouwen liefhebben, zoals Christus de gemeente heeft liefgehad.’ Maar er is helemaal geen balans. Want Christus heeft op een veel hoger niveau lief, dan de man de vrouw. Snapt u dat? De liefde van Christus is onbepaalde liefde. En onze liefde is daar maar een flauw aftrekseltje van. Onbepaalde liefde kunnen wij helemaal niet opbrengen. Je ziet heel vaak dat mensen redeneren vanuit een bijbelvertaling. En dat ze dan hier – in het liefhebben – een balans zien. En dan gaan ze zichzelf een onmogelijke opgave opleggen. Daarom is het zo belangrijk om naar Paulus te luisteren. Paulus maakt een groot verschil tussen Christus en ons. En terecht. Zullen we het voorgaande nog even nalopen? 150 Ik heb gezegd dat de aorist de kenmerken heeft van de verleden tijd, het heden en de toekomende tijd. De aorist verandert dus de handeling in een feit. Omdat het onbepaald is. Efeziërs 1 – de begenadiging in de Geliefde. Dat is geen voltooide tijd. Maar, gelukkig, in het Grieks, is het onbepaalde tijd. Er is helemaal geen tijd. Het is tijdloos. En als je het zo gaat lezen, dan klinkt het veel logischer. “Waarmee Hij ons begenadigt in de Geliefde”. Heerlijk. In de pauze hoorde ik een broeder zeggen: ‘Die aorist is echt een volledige verborgenheid.’ Ja, zelfs een continue verborgenheid. Geen verkeerde opmerking van die broeder. Is de aorist niet heerlijk? Dat God ons onbepaald liefheeft. Er is een gezegde in Amerika: ‘Right or wrong, it is my country.’ God zegt tegen u: ‘Right or wrong, you are my child.’ Snapt u? Of u nou verkeerd doet, of goed doet, u bent Zijn kind. En die garantie heeft u, omdat God u begenadigt in de Geliefde. Niet ‘heeft begenadigd’. Want als je dan iets verkeerd hebt gedaan, vindt God jou niet leuk meer. Dan zal Hij zeker tegen je zeggen: ‘Nou ben je niet meer begenadigd, hoor.’ Angstig is dat, angstig. Als je zegt: ‘Hij heeft mij begenadigd’, dan moet ik heel erg mijn best doen, anders begenadigt Hij mij niet meer. Nee, hoor. God zegt: ‘Ik begenadig je in de Geliefde.’ Gisteren, vandaag en morgen! Kijken we nog even in Efeziërs 1:7-8. 151

Daar staat een bijzondere uitdrukking. “kata ton plouton tēs charitos autou hēs eperisseusen eis hēmas” In de NBG-vertaling staat: ‘… naar de rijkdom zijner genade, welke Hij ons overvloedig heeft bewezen …’ U begrijpt natuurlijk al meteen dat ‘overvloedig bewezen heeft’ een aorist moet zijn: ‘eperisseusen’ ‘overvloedig bewijst’. ‘Overvloedig bewijzen’ heeft in het Grieks eigenlijk de kracht van verkwisten. Letterlijk: “… naar de rijkdom van zijn genade, die Hij verkwist tot in ons …” Hoort u dat? God verkwist de rijkdom van zijn genade tot in ons. Wat is verkwisten? Als je zegt: ‘Ik heb toch genoeg. Het kan niet op. Verkwisten maar. Hop …’ God geeft genade als een verkwisting. Hebt u daar wel eens over nagedacht? Niet zo pietepeuterig. Niet zo van: ‘Vooruit, hier heb je een beetje genade. En dan geef ik die andere broeder ook een klein beetje genade.’ Nee, God verkwist het. Het gaat met scheppen de deur uit. Wat zeg ik, wagonladingen …! Dus elke dag ben ik weer benieuwd wat voor genade Hij nu weer aan mij gaat verkwisten. Ja? Ja, want je kan rustig opstaan en tegen God zeggen: ‘Nou, Heer, verkwisten maar die genade van U. Want dat is uw belofte.’ En dat doet Hij ook. Hé, ik ben op schema, heerlijk … Als ik dan toch wat tijd over heb, wil ik u graag nog een geschiedenis vertellen. Dat hebt u wel verdiend na al die theorie. En ik vertel die geschiedenis aan u om Gods hart te laten zien. 152 Hoe warm Gods hart klopt. En hoe Hij aoristisch met de mens bezig is. Die geschiedenis begint met de zonen van Noach. Sem, Cham en Jafeth. Wie er het slechtste van afkomt, dat is Cham. En wie daar weer het slechtste van afkomt, is Kanaän. Nou ja, het slechtste … Want eigenlijk gaat het ook helemaal niet goed met Kush. De nakomelingen van Kush zijn het Afrikaanse continent opgegaan. Nou, daar hoef je niet blij van te worden, hoor. Want het is er wel mooi. Maar arm. En veel geestelijke duisternis. En dan moet je je voorstellen: ongeveer 4500 jaar later, circa 150 generaties later, ligt er een vrouw in één van die Afrikaanse landen daar. In Nigeria, geloof ik, of Zambia, dat weet ik niet meer. En die vrouw heeft aids. En iedereen heeft die vrouw opgegeven. Eerst is ze door de schande heen gegaan, dat ze is uitgespuugd door de gemeenschap, waar ze voorheen in verbleef. En nu ligt ze daar op een bed, bijna dood. En ik wil u in gedachten brengen, dat ieder mens een plaats heeft in Gods bedoeling. Dat wil zeggen: u kunt misschien van uzelf denken, dat u helemaal niet belangrijk bent in Gods plan. Maar dat maakt ú niet uit, Gód maakt dat uit. Nou, en wat u minimaal in uw leven doet, tenminste, de meesten van ons, is uw genen doorgeven. Ja? Dus je moet je voorstellen: Cham, één van de zonen van Noach, die in Genesis 9:25 door zijn vader wordt vervloekt, heeft een zoon, Kush, die naar het weidse Afrikaanse continent gaat. 153

En 150 generaties van Kush hebben ’s nachts buiten op hun rug gelegen en naar het immense sterren-firmament gekeken. Want die kun je heel goed in Afrika zien, die sterrenhemel. Eén van de voordelen van een ongeciviliseerd gebied. En zij kwamen tot de conclusie, dat het aantal sterren zo groot was, dat zij de tel kwijt raakten. En ze vroegen zich af: ‘Waarom leef ik eigenlijk?’ Nou, dat wisten ze natuurlijk niet. En dan draaiden ze zich om. Ze gingen hun hut binnen. En ze gaven hun genen weer door. Je moet je dus voorstellen: 150 generaties later, ligt daar een vrouw in Afrika, met al die genen van al die generaties. Ze heeft aids, ze is opgegeven, ze ligt op sterven. En niemand wil haar hebben, behalve een kleine, christelijke missionarispost. Die mensen daar zeiden: ‘We hebben nog een bed voor je. Daar mag je liggen.’ Nou zit ik bij de televisie, een beetje te zappen. Zo vaak zit ik niet voor de beeldbuis. Meestal om een beetje voetbal te kijken. En het Journaal. Dat soort dingen. En dit keer kom ik per ongeluk op de Evangelische Omroep terecht. Meestal zap ik dan door. Maar dit keer niet. Iets trok mijn aandacht. Want ik zie, terwijl ik aan het zappen ben, een vrouw uit Amerika komen. En die vrouw kan helemaal niks. Nou, ja, niks … ze kan in een rolstoel zitten. Ze is, vanaf haar hals, helemaal verlamd. Ze heeft wel een knap gezicht. Dat doet het altijd goed in Amerika, een knap gezicht. 154 Ik herken haar. Het is Joni Eareckson Tada. Een bekende persoonlijkheid in evangelisch-christelijke kringen. Dat knappe gezicht is het enige wat Joni heeft. Nee, dat is niet helemaal waar – ze kan heel mooi met haar mond schilderen. En ze heeft een man, die haar verzorgt. Joni is door haar vertrouwen op God een geliefde verschijning. Ze heeft ook een mooi boek geschreven. En een LP met geestelijke liederen opgenomen. Kortom, zij is een ambassadeur van Christus. Nou, díe Joni komt naar Afrika. Vanwege een KLM-prijs. Voor het oplossen van een prijsvraag. En in dat kader gaat ze een bezoekje brengen aan Afrika. Ze heeft ook een extra rolstoel meegenomen. Die gaat ze cadeau geven aan iemand, die dat dringend nodig heeft. En op een gegeven moment komt Joni in die missionaris-post terecht. Gepland of niet gepland, wie zal het zeggen. Dat werd in die reportage niet vermeld. En ze brengen Joni bij die stervende vrouw. Een nakomelinge van Cham. Van Kush. 150 generaties later. En die vrouw ligt daar op het bed. En Joni gaat – in haar rolstoel – bij het bed zitten. En ik weet niet, of u zich deze situatie voor kunt stellen. Daarom ga ik proberen het u te schetsen. Deze vrouw met aids is een van de miljoenen, nee, miljarden van deze planeet. En wat is zij helemaal? Ongeletterd. 155

Onwetend. Aids. Stervend. Waarschijnlijk te jong. Van iedereen verlaten. Ze is van Kush. Met genen van demonen-verering. En chromosomen van kippen-ingewanden-zieners. Maar God ziet niet aan wat voor ogen is. Want in 1 Samuël 16:7 staat dat God het hart aanziet. En ik stel me zo voor, dat die vrouw iets begrepen heeft van die missionaris-post. En dat ze in haar wanhoop tot God geroepen heeft. Dat ze heeft gezegd: ‘God, bestaat u eigenlijk wel?’ En ook: ‘Wie ben ik nou helemaal? Houdt u wel van mij?’ Of God van ons houdt … Ja, natuurlijk weten wij dat. Wij hebben Gods Woord. En sinds vanavond de aorist. God houdt van ons. Daar is geen twijfel over mogelijk. Echt niet. We weten het zeker, jòh. Maar die vrouw is de eenzaamste vrouw op de wereld. Nou moet je die absurde situatie even goed in ogenschouw nemen. Een beroemde persoonlijkheid, die heel Amerika, wat zeg ik: de hele wereld, afreist, om over haar geloof te spreken, krijgt een prijs, vanwege het winnen van een prijsvraag. Een KLM-prijs, van alle prijzen, die je in de wereld kunt winnen. En die beroemde persoonlijkheid gaat, uiteraard met de KLM, vanwege de prijsvraag en natuurlijk ook vanwege de freepublicity voor de luchtvaartmaatschappij, naar Afrika. En ze komt, of all places, in een of ander land in een obscuur plaatsje terecht. 156 En deze Amerikaanse vrouw wordt, verlamd, maar in al haar stralende, onberispelijke schoonheid, bij een stervende vrouw gebracht. En wat gebeurt er nou? Weet je, Joni kan helemaal niks. Ze kan niet eens tandenpoetsen. Alleen maar met de mond schilderen. Joni moet met alles geholpen worden. En dan pakt een van de begeleiders van Joni haar verlamde rechterarm. En ze legt Joni’s verlamde rechterhand op het hoofd van de vrouw op het bed. En dan zegent Joni de stervende vrouw. Als je dat ziet, dat God de moeite neemt, om Joni eerst verlamd te laten raken, door een ondoordachte duik in ondiep water. Allemaal toestanden. Zelfmoordneigingen. Jezelf accepteren. Beroemd worden. Prijzen winnen. Allemaal krankzinnige dingen. En dat God dan de moeite neemt om die Joni naar die vrouw te sturen. Want die vrouw heeft God nodig. En niemand weet dat. Maar God weet dat wel. Dus God stuurt Joni, die al twintig jaar, of zoiets, volstrekt hulpeloos is, die niet eens zelf haar armen op kan tillen. En die Amerikaanse vrouw zegent die Afrikaanse vrouw. Weet u wanneer die aids-patiënte doodging? Eén uur nadat Joni haar gezegend had. Als Joni vertraging had gehad, of even naar de wc had gemoeten, was die vrouw al dood geweest. 157

Nou zeg ik u, als God zo’n timing hanteert, zo’n gigantische timing, dat het werkelijk mind-blowing is, dan laat Hij zijn hart zien aan die stervende vrouw. Want God ziet niet aan wat voor ogen is. God ziet het hart aan. Het hart van die vrouw had geschreeuwd: ‘God, bestaat u eigenlijk wel?’ Ja, zegt u, natuurlijk, God bestaat. Sterren, en dat soort dingen, kan niet anders, God bestaat. Bestaat God? Ja, natuurlijk, want er gebeuren allemaal gezegende dingen in mijn leven. Maar die vrouw, die heeft alleen maar narigheid gehad. 150 generaties afstand van Cham en Kush. En dan komt er een vrouw van de andere kant van de wereld. Omdat ze een absurde prijs gewonnen heeft. En die zegent haar. Vlak voor ze dood gaat. Wat een timing ... God heeft dat tot in de kleinste details geregeld. En dan zeg ik: ‘Zo’n God, heerlijk.’ Heerlijk, heerlijk. Wij hebben werkelijk een gewéldige, fantástische God! Amen! 158 9. Even stilstaan Ik had twintig jaar geleden eens een gesprek met een heel lieve broeder. Hij wist dat ik met het ISA-interlineair programma bezig was. Hij zei tegen mij, dat de Statenvertaling best wel een goede vertaling was. Ik zei tegen hem: ‘Helaas niet, broeder, er is geen één regel helemaal goed vertaald.’ Het gezicht van mijn lieve broeder betrok. Hij zei: ‘O.’ En toen klaarde zijn gezicht op. Hij zei: ‘Ik weet zeker dat één vers helemaal goed vertaald is.’ Ik zei: ‘O, ja?’ Hij zei: ‘Ja, het kortste vers in de bijbel: “Jezus weende.”’ Ik zei tegen hem: ‘Het spijt me broeder. Deze vertaling is niet juist. Er staat: “Jezus weent.”’ We gingen samen naar de betreffende passage. In Johannes 11:35. edakrusen ho iēsous hij-weent de Jezus Weet je wat ‘wenen’ is? Volgens Koenen’s Woordenboek van de Nederlandse Taal is ‘wenen’ iets wat kinderen niet doen. ‘Wenen’ is iets van volwassenen. ‘Wenen’ betekent: zo geëmotioneerd zijn, dat je je tranen niet kunt bedwingen. In het NBG en in de Statenvertaling wordt gezegd dat Jezus ‘weende’. Deze weergave wordt door deze vertalingen dus als verleden tijd beschouwd. 159

Een levendige beschrijving van een situatie in het verleden. Geschiedenis. Maar dat staat er niet. Er staat: “Jezus weent.” Een zogeheten ‘aoristus’. Een feit. Een ontzagwekkend feit. De Koning der koningen, de Heer der heren, het beeld van de onzichtbare God, de eerstgeborene van elke schepping, in wie alle dingen geschapen zijn die in de hemelen en die op de aarde zijn, de zichtbare en de onzichtbare dingen hetzij tronen, hetzij heerschappijen, hetzij overheden, hetzij autoriteiten, alles is door Hem en tot Hem geschapen … Die Jezus weent … En God zegt tegen ons: let op! Zien jullie dat? Mijn Zoon, Mijn Enige, Mijn Geliefde … weent … Hoe ontzagwekkend is dit feit. 160 10. Deinende schapen Ik zal een jaar of veertien geweest zijn, toen mijn moeder tijdens een tafelgesprek ons een gebeurtenis vertelde uit haar middelbare schooltijd. In 1938 zat zij op de Christelijke HBS in Apeldoorn. Die school werd geleid door een rector, die tevens Nederlands gaf aan de hoogste klassen. Deze rector had buitengewone retorische kwaliteiten. Hij bracht zijn leerlingen een grote liefde voor de Nederlandse taal bij. Mijn moeder adoreerde hem. Zo gebeurde het eens op een warme zomermiddag, dat deze rector een gedicht van een bekende Nederlandse dichter behandelde. En hij las op een gegeven moment, vanuit het leerboek, de volgende strofe voor: “en zij bewogen zich voort als deinende schapen …” Op dat moment raakte de rector in vervoering, rukte zijn bril van zijn hoofd en riep uit: ‘Kinderen, wat één taalgebruik van onze dichter … deinende schapen … Sluit jullie ogen en denkt aan de diep-paarse heide, onder de trillend-hete zon … en ziet voor jullie geestesoog de witwollen schapen, die van de heuvel afdalen …’ De leerlingen, en vooral mijn moeder, hingen aan de lippen van de rector. Bij het raam stak een jongen bedeesd zijn vinger op: ‘Meneer …’ De rector, helemaal in de roes van zijn eigen woorden, deed net of hij die vinger niet zag. ‘En, kinderen … op die purperen heide … in den zonnegloed … golft het wit van de deinende schapen, als schuimkoppen der diepdonkere zee …, waarmee onze Dichter …’ De jongen bij het raam bleef hardnekking zijn aandacht vragen: ‘Meneer …’ De klas werd nu afgeleid door deze verstoring van de les. Geïrriteerd gromde de rector: ‘En, jongeman, wat is er …’ 161

De jongen had zijn vinger bij het leerboek. Hij zei: ‘Meneer, er staat niet ‘deinende schápen’, maar ‘deinende schépen …’ In de christelijke wereld worden talloze meningen verkondigd. Orthodoxe en liberale geloofsopvattingen. Rooms-Katholieke en protestantse opvattingen. Charismatische en evangelische geloofsopvattingen. Moderne en ouderwetse geloofsopvattingen. Oppervlakkige en diepzinnige geloofsopvattingen. Geloofsopvattingen, waar sommigen moeite mee hebben. En geloofsopvattingen, die iemand heel dierbaar kunnen zijn. Al die geloofsopvattingen worden door de verschillende kerkgenootschappen en hun leden hartstochtelijk verdedigd. Andersdenkenden worden te vuur en te zwaard bestreden. Wat moet je daar nu mee? Daarvoor bestaat eigenlijk een heel eenvoudige oplossing. Die vind je in Handelingen 17:10-11. “Maar de broeders zonden terstond in de nacht Paulus en Silas naar Berea, die, daar aangekomen, naar de synagoge der Joden gingen; en dezen onderscheidden zich gunstig van die te Tessalonica, daar zij het woord met alle bereidwilligheid aannamen en dagelijks de Schriften nagingen, of deze dingen zo waren.” Ik heb een broeder, die mij wel eens plaagt. Hij zegt dan tegen mij: ‘Jij hebt eigenlijk maar één boodschap … Handelingen 17 … de Bereeërs …’ En dan lachen we samen. Want het is waar. Ik heb maar één boodschap. Handelingen 17. De Bereeërs. Wat zijn dat: Bereeërs? Een Bereeër is (in mijn definitie) iemand die dagelijks de Schriften nagaat, of de dingen die in de christelijke wereld verkondigd worden, wel zo zijn … 162 Nou, dan hoor je dus op een gegeven moment een spreker een bepaalde geloofsopvatting verkondigen. Wat doe je dan? Gewoon, als een Bereeër, nagaan in de Schriften of deze dingen zo zijn. En als zo’n geloofsopvatting niet in de Schriften staat, als deze dingen dus niet zo zijn, dan leg je zo’n mening terzijde. Ook als zo’n mening al 2000 jaar oud is. Ook als zo’n geloofsopvatting algemeen door de christelijke kerk beleden wordt. Dat is dan jammer. Dan zeg je beleefd: ‘Nee, dank u.’ Want iemands mening is in geloofszaken absoluut niet ter zake doende. Het gaat uitsluitend om wat er geschreven staat. In de Schriften. Dat is het einde van alle tegenspraak. Het is mogelijk dat kerkgangers in vervoering raken over deinende schapen. Maar er staat: deinende schépen. Heel veel broeders denken dat Bereeër zijn een vrijblijvende zaak is. Nou, vergeet het maar. Ik zal je zeggen waarom. Het woord ‘engel’ is de Nederlandse vertaling voor het Griekse woord ‘aggelos’ [uitspraak: ‘angelos’]. ‘Engel’ is eigenlijk geen vertaling, maar een klanknabootsing. ‘Aggelos’ betekent eigenlijk ‘boodschapper’. Let nu op. Wanneer de bijbelvertalers denken dat het om een aardse boodschapper gaat, dan vertalen zij met ‘bode’ of ‘boodschapper’. En wanneer de vertalers denken dat het om een hemelse boodschapper gaat, dan vertalen zij met ‘engel’. De vertalers maken dus voor ons die keuzes. En daarom ontgaan ons een aantal zaken. 163

Zo waarschuwt de bijbel ons voor de ‘satan’, letterlijke betekenis: de ‘tegenstander’. De satan doet zich voor als ‘een engel van het licht’. Of, met hetzelfde recht vertaald, als ‘een boodschapper van het licht’. De satan doet zich dus voor als een boodschapper van het licht. Maar hij is eigenlijk een boodschapper van de duisternis. Want hij vertelt onwaarheden over God. In de christelijke wereld heerst algemeen de gedachte, dat de satan vooral in de zelfkant van de samenleving te vinden is. Nou, vergeet het maar, volgens de Schriften manifesteert de satan zich vooral als een ‘boodschapper van het licht’. Waar kun je die boodschappers van het licht vinden? Wat denk je zelf? In de kerken, natuurlijk. Daar krioelt het van de boodschappers van het licht. Ik had eens een ontmoeting met een bekende voorganger. Deze voorganger vroeg aan mij: ‘Naar welke gemeente ga jij?’ Ik antwoordde hem dat ik op dat moment niet bij een bepaalde gemeente aangesloten was. Hij zei toen: ‘Dan moet je bij ons komen. Bij ons is het licht.’ Wanneer iemand zoiets tegen je zegt, dan moet er meteen een rood lampje bij je gaan branden. In de kerken worden over het algemeen grote onwaarheden verteld. Eén van die onwaarheden is het begrip ‘hel’. Met het woord ‘hel’ zijn miljoenen mensen door de eeuwen heen bang gemaakt. Vooral de Statenvertaling heeft in Nederland daar een grote rol in gespeeld. De Statenvertaling gebruikte, net als de King James Version in de Engelstalige wereld, het woord ‘hel’ voor de Griekse woorden ‘gehenna’, ‘hades’ en ‘tartaroo’. 164 Als je daar iets meer over wilt weten kun je bijvoorbeeld de Studiebijbel gebruiken. In iedere fatsoenlijke christelijke boekwinkel kun je die Studiebijbel aantreffen. Het Nieuwe Testament van de Studiebijbel is uitgegeven in 16 delen. In die Studiebijbel kun je vinden dat ‘gehenna’ de Griekse vertaling is van het Hebreeuwse woord: ‘dal van Hinnom’ (deel 11, bladzijde 533). Het dal van Hinnom is een geografische locatie, een dal ten zuiden van Jeruzalem. ‘Hades’ is volgens de Studiebijbel ‘de verblijfplaats van alle doden, niet alleen van de onrechtvaardigen’ (deel 4, bladzijde 459). ‘Tartaroo’ is ‘Tartarus’, volgens de Studiebijbel ‘in het Griekstalige Jodendom de plaats, waar gevallen engelen hun straf krijgen’ (deel 9, bladzijde 619). Je ziet het, je moet het een beetje bij elkaar sprokkelen, maar je kunt het antwoord op het begrip ‘hel’ vinden. De ‘hel’ bestaat niet in de Schriften. Alleen in de commentaren. En meestal staat er grote onzin in de commentaren. Ik heb een broeder, een Bereeër, die altijd zegt: ‘Het is verbazend hoeveel licht de Schrift werpt op de commentaren.’ Elke theoloog weet dat het woord ‘hel’ een achterhaalde zaak is. Het is eigenlijk te gek voor woorden, dat men desondanks krampachtig probeert deze kennis voor de gemiddelde kerkganger verborgen te houden. De bijbelvertalers hebben tenslotte openheid van zaken gegeven. In de Nieuwe Bijbelvertaling is het woord ‘Gehenna’ daarom in de plaats gekomen voor het woord ‘hel’. In de NBG-vertaling van 1952 was het woord ‘hel’ al verdwenen bij ‘hades’ en ‘tartaroo’. 165

In de Nieuwe Bijbelvertaling komt het woord ‘hel’ niet meer voor. De ‘hel’ is er niet meer. En dan zie je het merkwaardige verschijnsel, dat het woord ‘hel’ weg is, maar het begrip, het concept ‘hel’ er nog steeds is. In 99 van de 100 kerken wordt er nog steeds gesproken over de hel. Maar nergens in de Schriften is er sprake van een ‘hel’. Dus wanneer er in een samenkomst iemand een boodschap brengt, waarin hij spreekt over de gevaren van de hel, dan kun je deze boodschap rustig naast je neerleggen. Want het is gewoon niet waar. Er is geen hel. Zo’n boodschapper spreekt over ‘deinende schapen’. Terwijl er staat: ‘deinende schépen’. Begrijp je nu, hoe belangrijk het is om een Bereeër te zijn? Wanneer ik ergens in een gemeente kom, en de voorganger begint te praten, dan weet ik binnen vijf minuten of ik wel of niet naar zijn boodschap moet luisteren. Zo’n voorganger spreekt bijvoorbeeld niet de woorden van de Schriften. Maar hij predikt theologische veronderstellingen. Woorden van menselijke wijsheid. Die in Gods ogen dwaasheid zijn. Die voorganger dénkt dat hij een boodschapper van het licht is. Maar dat is hij niet. Hij is een boodschapper van de duisternis. Want hij verkondigt onwaarheden over God. Die voorganger praat over ‘deinende schapen’. Maar ik weet dat het ‘deinende schépen’ zijn. De afgelopen twintig jaar heb ik maar één boodschap voor mijn broeders gehad: Handelingen 17, de Bereeërs. Ik roep al jaren: ‘Waar zijn de Bereeërs?’ Ik ken een zeer vooraanstaande broeder, die eens tegen mij gezegd heeft: ‘Wat de kerk nodig heeft, is een opwekking.’ 166 En toen zei ik tegen hem: ‘Nee, broeder, wat de kerk nodig heeft, zijn Bereeërs.’ Bereeërs zijn broeders, die hun vinger opsteken wanneer hun voorganger weer eens spreekt over ‘deinende schapen’. Broeders, die hun vinger bij de Schrift houden en tegen hun voorganger zeggen: ‘Broeder, er staat deinende schépen.’ 167

11. Scherp door de bocht In de afgelopen week heb ik nagedacht over waarom u eigenlijk Grieks zou moeten leren. De motivatie, dus. Eerst bedacht ik om u enkele frappante voorbeelden te geven hoe verkeerd de NBG-bijbel-vertaling soms de Griekse grondtekst weergeeft. Deze vertaling is niet goed, die passage is fout … Maar dan zou de insteek voor de cursus nogal negatief zijn. Na twee dagen bedacht ik dat dit een te rationele benadering zou zijn. Toen bedacht ik dat ik u zou willen vertellen hoe blij je van de Griekse grondtekst wordt. De emotionele benadering, dus. Mijn vrouw kan u vertellen dat ik opeens mijn studeerkamer uit kan stormen en dan loop te roepen: ‘Het is niet de twééde naamval, maar de dérde …’ Of dat ik een week lang lyrisch ben over het feit dat er in een gegeven passage in het Grieks ‘en’ staat in plaats van ‘eis’. Ook over die benadering heb ik twee dagen nagedacht. En toen kreeg ik een bandje met een toespraak van mijn broeder de Bereeër. Het ging over Hebreeën 2:16. In onze NBG-vertaling staat daar: ‘Want over de engelen ontfermt Hij Zich niet, maar Hij ontfermt Zich over het nageslacht van Abraham.’ In de Griekse grondtekst staat er: “ou gar dēpou aggelōn epilambanetai alla spermatos abraam epilambanetai” Concordant (consistent) vertaald staat er: “Want toch zeker niet het pakt de boodschappers vast, maar het pakt het zaad van Abraham vast.” 169 Het onderscheid tussen de NBG-vertaling en een concordante weergave is dus: ‘Hij ontfermt Zich’ – NBG-vertaling “het pakt vast” – concordante vertaling ‘(zich) ontfermen’ is in het Grieks ‘eleeō’. En niet ‘epilambanō’. ‘epilambanō’ is ‘vastpakken’. Dat weten de vertalers van het NBG ook. Het NBG had minimaal moeten vertalen: ‘Want de engelen pakt Hij niet vast, maar Hij pakt het nageslacht van Abraham vast.’ Maar ja, wat is dan dat ‘vastpakken’? Dat zien we in het tweede aandachtspunt. De derde persoon enkelvoud is in het Grieks ‘hij’, ‘zij’, of ‘het’, afhankelijk van de context. De context is ‘de dood’. De ‘dood’ wordt gepersonifieerd. In het Nederlands: ‘het’. De dood pakt het nageslacht van Abraham vast. Volstrekt helder … Ik hoorde die boodschap op dat bandje en ik dacht: ‘Mooi, heel mooi …’ Toen ik ging onder de douche. Daarna ging ik Studio Sport kijken. En ik dacht, eerlijk gezegd, geen moment meer aan die ‘engelen’. Over wie God, volgens onze bijbelvertaling, zich niet ontfermt. Wat is een mens toch hard … Wat kan jou het schelen, die engelen. Zolang God zich maar over óns ontfermt … Toch? Ik stapte onbekommerd in bed. Midden in de nacht werd ik wakker. Ik wist dat er iets mis was. Toen drong het plotseling tot mij door. Die vertaling van het NBG is niet alleen onjuist, maar ook godslasterlijk. 170

Kijk, die vertaling van het NBG in Hebreeën 2 spreekt de rest van Gods openbaring tegen. God ontfermt zich wel degelijk over de ‘engelen’. In Kolossenzen 1:20 staat dat God het al verzoent. In het Grieks: “katallaxai ta panta” – “te verzoenen het al(les)”. Alles wat in de hemelen en op de aarde is. En ‘alles’ is álles. Duidelijke zaak … Weet u, in mijn Nederlandse bijbelvertaling, de NBG, heb ik 258 bladzijden Nieuwe Testament. Ik wil een wedje met u maken. Er staan minstens 258 grote fouten in onze vertaling. Ik wil nog een wedje met u maken. Er staan minstens 25 godslasterlijke uitspraken in de NBG. Niet-christenen hebben nogal wat moeite met veel uitspraken in onze vertaling. Maar wij? Wij merken het niet eens meer. Jaar in jaar uit horen en lezen wij onze bijbelvertaling. Wij zijn zo gewend aan onze bijbelvertaling dat het ons niet eens meer opvalt dat er vele godslasterlijke uitspraken in staan. We lezen erover heen. En we horen het niet meer. Want wij hebben eelt op onze christelijke ziel. Wij kijken er niet meer van op als er in onze kerken voorgelezen wordt dat er een ‘eeuwige straf’ is. Als u daar even over nadenkt, dan begrijpt u hoe het karakter van God door die vertaling onteerd wordt. Alsof Hij een psychopaat zou zijn. ‘Eeuwig’ straffen. En wij maar blij zijn in de hemel, als wij de ten hemel schreiende kreten van de ‘eeuwig gestraften’ horen. Tjonge, jonge … Ik weet nog goed dat God mij in 1974 riep. En toen durfde ik 2 Tessalonicenzen 1:9 niet te lezen. 171 Daar staat dat mensen die het evangelie van onze Heer Jezus niet gehoorzamen ‘zullen boeten met een eeuwig verderf’. Dat vond ik echt moeilijk … In het begin hing die tekst als een donkere wolk boven mijn christelijke leven. Ik dacht er vaak aan. Het liefst wilde ik die passage overslaan. Maar zoals het met mensen gaat, het slijt. Op een gegeven moment verdwijnt het uit je gedachten. Dan krijg je, met recht, eelt op je ziel. Nu weet ik, via de Griekse grondtekst, dat het verderf in 2 Tessalonicenzen 1:9 ‘aeonisch’ is. Nog steeds heel ernstig. Maar niet hopeloos … Als iemand aan mij vraagt: ‘Geloof jij de bijbel van kaft tot kaft?’ Dan zeg ik: ‘Ja, komma …’ Wat is die komma? Ja, zolang die vertaling overeenstemt met de Griekse grondtekst. Als een broeder, of een zuster, of een voorganger, of een predikant, of een priester, of de paus, of Billy Graham, of een engel uit de hemel, tegen mij zegt: ‘Er staat in de bijbel …’ Dan zeg ik: ‘Eén moment, alstublieft …’ En dan ren ik heel hard naar mijn Griekse grondtekst. En als het er niet staat, als mijn bijbelvertaling niet overeenstemt met de Griekse grondtekst, dan zeg ik: ‘Ga achter mij, satan, want er staat geschreven …’ Wat zou dan uw motivatie moeten zijn om Grieks te willen leren? Zal ik het zeggen? Omdat je het niet kunt verdragen dat er onwaarheden over God verteld worden. Het gaat om Zijn eer … 172

12. De Rabbijn Lieve broeders en zusters, geachte aanwezigen, “Een zeker mens daalde af van Jeruzalem naar Jericho en viel in de handen van rovers, die hem niet alleen uitschudden, maar ook slagen gaven en weggingen, terwijl zij hem halfdood lieten liggen. Bij geval daalde een priester af langs die weg; en deze zag hem, doch ging aan de overzijde voorbij. Evenzo ging ook een Leviet langs die plaats, en hij zag hem en ging aan de overzijde voorbij. Doch een Samaritaan, die op reis was, kwam in zijn nabijheid, en toen hij hem zag, werd hij met ontferming bewogen. En hij ging naar hem toe, verbond zijn wonden, goot er olie en wijn op; en hij zette hem op zijn eigen rijdier, bracht hem naar een herberg en verzorgde hem. En de volgende dag stelde hij de waard twee schellingen ter hand en zeide: Verzorg hem en mocht gij meer kosten hebben, dan zal ik ze u vergoeden, op mijn terugreis.” [Lucas 10:30b-35] Twee maanden geleden verscheen er in de EO-Visie een verslag van een reis die Henk Binnendijk naar Israël gemaakt had. In dat verslag schreef Henk Binnendijk onder andere: “Je merkt ook dat er bij de Joden, in deze moeilijke periode, een groeiend zoeken is naar hun God. We ontmoetten een Nederlandse rabbijn, een prachtige man, vol van God …” Veertien dagen na de publicatie van dit reisverslag las ik in de EO-Visie een ingezonden brief. Ik wil een gedeelte van deze brief aan u voorlezen. “In het verslag van zijn reis naar Israël spreekt Henk Binnendijk over het groeiend zoeken bij de Joden naar hun God. In zijn ontmoeting met een ongetwijfeld sympathieke rabbijn, noemt hij deze geestelijk leider in de Joodse religie ‘een prachtige man, vol van God’. 173 Dat een door mij zeer gewaardeerde en hooggeachte broeder tot zulke uitspraken kan komen, roept vragen op. Niet wat betreft zijn liefde voor de Heer. Echter, de Bijbel leert ons dat er maar één ware God is, namelijk de Vader van onze Heer Jezus Christus, Die op Golgotha de scheidsmuur tussen Joden en heidenen omver haalde [Efeziërs 2 vers 14-16]. Buiten Christus om is er geen God, ook niet voor de Joden. De Joodse religie loochent en verwerpt nog onveranderd onze Heiland als de Christus, de Zoon van God. Deze Jezus laat ons nog steeds weten: Wie Mij verwerpt, verwerpt Hem die Mij gezonden heeft en wie de Zoon niet eert, eert ook de Vader niet. Een hedendaagse rabbijn vol van God, is in tegenspraak met Jezus’ woorden en onderdeel van een misleidende leer …” Wel, dit is de kwestie die ik vanavond met u wil bespreken. Henk Binnendijk beschrijft in zijn reisverslag een rabbijn als een man ‘vol van God’. Een andere broeder schrijft een ingezonden brief met een scherpe conclusie. Die rabbijn van Henk Binnendijk kán helemaal geen man ‘vol van God’ zijn, want, zo zegt hij en ik citeer, dit “is in tegenspraak met Jezus’ woorden en onderdeel van een misleidende leer”. Dit is dan het onderwerp van vanavond. Kan een orthodoxe Jood, die zich met heel zijn wezen aan God en zijn Woord vastklampt, maar de Heer Jezus niet als zijn Messias erkent, wel een man ‘vol van God’ zijn? Misschien hebt u ze wel eens gezien. Of van ze gehoord. Van de chassidim, de orthodoxe Joden. De mannen in hun zwarte pakken. En hun pijpenkrullen. Deze mannen leven heel inténs met God. Zij hebben het Woord van God hartstóchtelijk lief. De chassidim zijn altijd met de Schriften bezig. Dat is hun léven. Zij zijn reuzen als het gaat om bijbelkennis. 174

Daar zijn wij helemaal niks bij. En als een broeder dan zegt: ‘Luister eens hier, die Joden verwerpen Christus, en wie Jezus verwerpt, verwerpt God, zulke mensen kunnen niet vol van God zijn’, dan snerpt dat door mijn ziel. Zo’n opmerking doet mij pijn. Heel veel pijn. Daar kan ik dan dágen mee rond lopen. Misschien vindt u mijn reactie een beetje overdreven. Maar ik ken een broeder, die met deze kwestie ook grote moeite heeft. Hij zegt het zo: ‘Ik heb er een gróte smart over en een voortdúrend hartzeer.’ Ik heb het over onze broeder, de afgevaardigde Paulus. In de brief aan de Romeinen schrijft hij uitvoerig over deze kwestie. Hij wijdt er drie hoofdstukken aan. De hoofdstukken 9 t/m 11. Een tijdje terug heb ik hier gesproken over de Bereeërs. Misschien weet u dat nog. Ik sprak toen over de mannen, die dagelijks de Schriften nagaan of de dingen, die in onze kerken gezegd worden, wel zo zijn. Ik vroeg toen: ‘Waar zijn die mannen, die dat doen? Zijn die er eigenlijk wel?’ En ik heb toen zelf maar het antwoord gegeven. Ik heb toen gezegd dat er in onze kerken maar een enkeling is, die zich ècht met de Schriften bezig houdt. Ik heb toen ook mijn verontrusting daarover uitgesproken. Misschien hebt u toen – tijdens mijn toespraak – wel gedacht: ‘Hij overdrijft.’ Zó erg is het niet … Dacht u dat? Weet u wat Juan Carlos Ortiz, een bekende Pinksterbroeder, daarover zegt? Hij zegt: ‘Onze kerken zijn eigenlijk één grote babycrèche.’ Alleen maar melkdrinkers. Je moet ze nog de fles geven ook. 175 En luiers verschonen, natuurlijk … Voor echte Schriftkennis moet je in onze christelijke kerken niet wezen. De werkelijke reuzen in de kennis van het Woord vind je bij de chassidim, de orthodoxe Joden. Al eeuwen lang wordt deze kennis van vader op zoon doorgegeven. De volwassen mannen hebben meestal eenvoudige maatschappelijke functies. Schoenmaker, uitbener in een slachterij, dat soort ambachtelijk werk. Dan kunnen ze tijdens hun werkzaamheden de Schriften overdenken, begrijpt u? Als je de chassidim op straat tegenkomt, lopen ze altijd op een holletje. Om de verloren tijd in te halen, die ze niet aan de Schriften kunnen besteden. Een maatschappelijke carrière is voor hen volstrekt niet relevant. Geld of goederen ook niet. Alleen het Woord van God is voor hen belangrijk. Geweldig! De chassidim overdenken het Woord als ze opstaan. En als ze naar bed gaan. Als ze onderweg zijn. En als ze op hun werk zijn. En in hun vrije tijd. Ze denken er altijd aan. Deze mannen zijn doordrenkt met het Woord van God. Zij overpeinzen Gods wet bij dag en bij nacht. Nou, zegt u, dat is mooi … Mooi? Denkt u soms dat die voortdurende Schriftstudie van die mannen een hobby van hen is? Een beetje uit de hand gelopen hobby? Die voortdurende Schriftstudie is een opdracht van God, hoor! 176

Met een belofte. “Welzalig de man die niet wandelt in de raad der goddelozen, die niet staat op de weg der zondaars, noch zit in de kring der spotters; maar aan des HEREN wet zijn welgevallen heeft, en diens wet overpeinst bij dag en bij nacht. Want hij is als een boom, geplant aan waterstromen, die zijn vrucht geeft op zijn tijd, welks loof niet verwelkt; – al wat hij onderneemt, gelukt.” Ja, Psalm 1. Het overpeinzen van Gods Woord bij dag en bij nacht. In onze kerken spréken wij er over. En in onze samenkomsten zíngen wij er van. Maar de chassidim dóen het. En dan komt Henk Binnendijk in Israël. Onze broeder Henk is niet zomaar iemand. Hij heeft in zijn leven heel wat bijbelstudie gedaan. Onze broeder weet ook het een en ander over de verborgen omgang met God. En dan ontmoet hij zo’n chassied. Een rabbijn. En onze broeder voelt de liefde van die rabbijn voor God en zijn Woord. Henk is daar zo door getroffen dat hij over die rabbijn in zijn verslag schrijft: “Een man, vol van God.” Een andere broeder leest dat en schrijft een brief. Waarin hij zegt, dat die rabbijn Christus verwerpt. En wie Jezus verwerpt, verwerpt God, die Hem gezonden heeft. Die rabbijn kan dus niet vol van God zijn … En dan beginnen bij mij alle alarmbellen te rinkelen. O, ja? Ja, omdat als die broeder van die ingezonden brief gelijk heeft, Psalm 1 dus niet meer geldt. En heel veel andere Schriftgedeelten ook niet. 177 Gods Woord is achterhaald. De beloften gelden niet meer. De zegeningen ook niet. God waakt niet meer over zijn Woord om dat te doen. Gods Woord is vervallen. En dat is precies wat broeder Paulus aan het begin van hoofdstuk 9 van de Romeinen-brief ook dwars zit. Meteen nadat hij gezegd heeft hoeveel pijn en hartzeer hij over de Israëlieten heeft, roept hij uit in vers 6: “Maar het is niet mogelijk, dat het woord Gods zou vervallen zijn.” Nee, gelukkig niet. Maar de afgevaardigde Paulus heeft wel drie hoofdstukken nodig om dát uit te leggen. Zo simpel is het dus niet. Wat u straks zal opvallen, als we die hoofdstukken lezen, is dat Paulus steeds weer nieuwe vragen stelt. Dat is niet omdat dit literair verantwoord is. Retorische vragen. Een elegante formulering. Zoals sommige uitleggers ons willen wijsmaken. Nee, dat is omdat elk antwoord weer nieuwe vragen oproept. Het is dus nodig, dat ik al die drie hoofdstukken met u lees. Anders begrijpt u de logica van Paulus’ betoog niet. Ik ga dus drie hoofdstukken aan u voorlezen. Oef … Dat zijn we niet gewend. Ik bedoel, zo’n lang stuk. Drie hoofdstukken. Tjonge, jonge … Dat valt niet mee. De zwakheid van ons vlees wordt wel heel erg op de proef gesteld. Toch? Ik wil het daarom voor u èn voor mij wat makkelijker maken. Ik ga u voorlezen uit een eigen vertaling. 178

Ik heb de NBG-vertaling wat aangescherpt. Op plaatsen waarvan ik vind, dat de grondtekst ons meer inzicht geeft. Ik hoop dat op die manier die drie hoofdstukken heel boeiend voor u zullen zijn. Maar vooral dat u het Woord van God héél duidelijk hoort. Want daar gaat het om. Als u tijdens het voorlezen het even niet kunt volgen, haak dan niet af. Haal even diep adem. En blijf meevaren. Oké. Daar gaan we dan. We lezen Romeinen 9:1 tot en met Romeinen 11:36. 9 1 Ik spreek de waarheid in Christus, ik lieg niet, want mijn geweten betuigt mij dit mede door de heilige geest, 2 dat ik een grote smart heb en een voortdurend hartzeer. 3 Want ik wenste zelf van Christus verbannen te zijn ten behoeve van mijn broeders, mijn verwanten naar het vlees, de Israëlieten. 4 Van hén is de aanneming tot zonen en de heerlijkheid en de verbonden en de wetgeving en de eredienst en de beloften. 5 Van hén zijn de vaderen en uit hen is, wat het vlees betreft, de Christus, die boven alles is. God zij geprezen tot in de aeonen! Amen. 6 Nou is het niet zo, dat het woord van God vervallen is. Want niet allen, die uit Israël zijn, zijn Israël. 7 Ook het zaad van Abraham zijn niet allen kinderen. Maar: “Jouw zaad zal in Isaäk geroepen worden.” 8 Dat wil zeggen: niet de kinderen van het vlees zijn kinderen van God, maar de kinderen van de belofte rekent Hij tot zaad. 9 Want het woord van de belofte is dit: “Om deze tijd zal Ik komen en Sara zal een zoon hebben.” 10 Maar dit niet alleen – daar is ook Rebekka, die haar bed deelt met één man, onze vader Isaäk. 179 11 Want toen de kinderen nog niet geboren waren en goed noch kwaad hadden gedaan (opdat het voornemen van God naar verkiezing zou blijven, niet op grond van werken, maar op grond daarvan dat Hij roept), 12 werd tot haar gezegd: “De meerdere zal de mindere dienstbaar zijn.” 13 zoals er geschreven is: “Jakob heb Ik lief, maar Esau haat Ik.” 14 Wat zullen wij dan zeggen? Is er onrechtvaardigheid bij God? Volstrekt niet! 15 Want hij zegt tot Mozes: “Ik zal Mij ontfermen over wie Ik Mij ontferm, en Ik zal barmhartig zijn jegens wie Ik barmhartig ben.” 16 Het hangt er dus niet van af of iemand wil, of dat iemand rent, maar of God zich ontfermt. 17 Want het Schriftwoord zegt tot Farao: “Hiertoe doe Ik jou opstaan, opdat Ik in jou mijn macht toon en mijn naam over de hele aarde verbreid wordt.” 18 Hij ontfermt zich dus over wie Hij wil en Hij verhardt wie Hij wil. 19 Je zult dan tot mij zeggen: Wat heeft Hij dan nog aan te merken? Want wie weerstaat zijn raadsbesluit? 20 O mens! wie ben jij dan, dat je God tegenspreekt? Zal het geboetseerde soms tot zijn boetseerder zeggen: Waarom maak je mij zo? 21 Of heeft de pottebakker niet de vrije beschikking over het leem om uit dezelfde klomp enerzijds een eervol en anderzijds een oneervol voorwerp te maken? 22 Als God nu zijn toorn wil tonen en zijn kracht bekend wil maken, door met veel geduld de voorwerpen van de toorn te verdragen, die tot verderf toebereid zijn; 23 juist om de rijkdom van zijn heerlijkheid bekend te maken over de voorwerpen van ontferming, die Hij tot zijn heerlijkheid voorbereidt? 24 En dat zijn wij, die Hij ook roept, niet alleen uit de Joden, maar ook uit de niet-Joden, 25 zoals Hij ook in Hosea zegt: “Ik zal het ‘niet-mijn-volk’ noemen ‘mijn-volk’, en de ‘niet-geliefde’ ‘geliefde’”. 180

26 “En het zal zijn in de plaats, waar tot hen gezegd werd: jullie zijn ‘niet-mijn-volk’, daar zullen zij ‘zonen van de levende God’ genoemd worden.” 27 En Jesaja roept over Israël uit: “Al zou het getal van de zonen van Israël als het zand van de zee zijn, het overblijfsel zal gered worden.” 28 “Want de Heer zal afsluitend en afdoende rekenschap vragen op de aarde.” 29 Zoals ook Jesaja tevoren heeft verklaard: “Als de Heer Zebaoth ons geen zaad overgelaten had, dan waren wij als Sodom geworden en waren we aan Gomorra gelijk gemaakt.” 30 Wat zullen wij dan zeggen? Dit: niet-Joden, die geen gerechtigheid najagen, haalden de gerechtigheid in, een gerechtigheid, echter, die uit geloof is. 31 Israël, echter, die een wet van gerechtigheid najaagt, laat de wet niet achter zich. 32 Waarom? Omdat het niet uit geloof is, maar als uit werken. Zij stoten zich aan de steen des aanstoots, 33 zoals er geschreven is: “Zie, ik leg in Sion een steen des aanstoots en een rots van ergernis, en wie op hem vertrouwt, zal niet beschaamd uitkomen.” 10 1 Inderdaad, broeders, de begeerte van mijn hart en mijn verzoek om hun redding gaan tot God uit. 2 Want ik getuig van hen, dat zij ijver voor God hebben, maar zonder inzicht. 3 Want onbekend met Gods gerechtigheid en proberend hun eigen gerechtigheid te doen gelden, hebben zij zich niet aan de gerechtigheid van God onderworpen. 4 Want Christus is het éinde van de wet, tot gerechtigheid voor een ieder, die gelooft. 5 Want Mozes schrijft over de gerechtigheid op grond van de wet: “De mens, die deze dingen doet, zal daarin leven.” 6 Maar de gerechtigheid op grond van het geloof spreekt zó: “Zeg niet in je hart: Wie zal tot in de hemel opklimmen?” dat wil zeggen: om Christus naar beneden te leiden. 7 of: “Wie zal in de afgrond afdalen?” dat wil zeggen: om Christus vanuit de doden naar boven te leiden. 181 8 Maar wat zegt zij? “Het woord is dichtbij je, in je mond en in je hart,” dat wil zeggen: het woord van het geloof, dat wij verkondigen. 9 Want als je met je mond belijdt: “Jezus is Heer”, en in je hart gelooft dat God hem vanuit doden opwekt, zul je gered worden. 10 Want met het hart gelooft men tot gerechtigheid. Maar met de mond belijdt men tot redding. 11 Want het Schriftwoord zegt: “Ieder die op hem vertrouwt, zal niet beschaamd uitkomen.” 12 Want er is geen onderscheid tussen Jood en Griek, omdat één en dezelfde Heer is van allen, rijk voor allen, die hem aanroepen. 13 want: “Ieder die de naam van de Heer aanroept, zal gered worden.” 14 Hoe zullen zij hem dan aanroepen, in wie zij niet geloven? En, hoe zullen zij in hem geloven, van wie zij niet horen? En hoe zullen zij horen zonder verkondiger? 15 En hoe zullen zij verkondigen zonder afgevaardigd te zijn? Zoals er geschreven is: “Hoe liefelijk zijn de voeten van hen, die een goede boodschap brengen.” 16 Maar niet allen geven aan het evangelie gehoor. Want Jesaja zegt: “Heer, wie gelooft wat hij van ons hoort?” 17 Het geloof komt dus vanuit het horen, en het horen door het woord van Christus. 18 Maar ik zeg: Horen zij het dan niet? Zeker wel! Hun geluid is over de hele aarde uitgegaan en hun woorden tot de einden van de wereld. 19 Maar ik zeg: Wist Israël het dan niet? Als eerste zegt Mozes: “Ik zal jullie jaloers maken op wat geen volk is. Ik zal jullie kwellen met een volk zonder verstand.” 20 En Jesaja waagt het te zeggen: “Ik werd gevonden door hen, die Mij niet zoeken, Ik werd openbaar aan hen, die naar Mij niet vragen.” 21 Maar tot Israël zegt hij: “De hele dag strek Ik mijn handen uit naar een ongehoorzaam en tegensprekend volk.” 11 1 Ik zeg dan: Verstoot God zijn volk dan? Volstrekt niet! Want ik ben zelf een Israëliet, uit het zaad van Abraham, van de stam Benjamin. 182

2 God verstoot zijn volk niet, dat Hij tevoren kende. Of weten jullie niet wat het Schriftwoord zegt in Elia, wanneer hij Israël bij God aanklaagt: 3 “Heer! Ze doden Uw profeten, ze halen Uw altaren omver; en alleen ik ben overgebleven en ze zoeken mijn ziel.” 4 Maar wat zegt de godsspraak tot hem? “Ik heb voor mijzelf zevenduizend man overgehouden, die hun knie voor de Baäl niet buigen.” 5 Zo is er dan ook in de tegenwoordige tijd een overblijfsel, naar de verkiezing van de genade. 6 Nou, als het in genade is, dan is het niet meer uit werken, anders is de genade geen genade meer. 7 Wat dan? Wat Israël najaagt, heeft het niet ontmoet, maar het uitverkoren deel heeft het ontmoet. De overigen, echter, werden verhard, 8 zoals er geschreven is: “God geeft hun een geest van diepe slaap, ogen om niet te zien en oren om niet te horen”, tot op de dag van vandaag. 9 En David zegt: “Laat hun tafel tot een strik worden en tot een net, en tot een aanstoot en tot een vergelding voor hen.” 10 “Laten hun ogen verduisterd worden, zodat zij niet zien, en krom voortdurend hun rug.” 11 Ik zeg dan: struikelen zij dan, om te vallen? Volstrekt niet! Maar in hun overtreding is de redding voor de niet-Joden, om hen jaloers te maken. 12 Nou, als hun overtreding rijkdom voor de wereld is en hun tekort rijkdom voor de niet-Joden, hoeveel te meer hun volheid! 13 Ik spreek tegen júllie, tegen de niet-Joden, juist omdat ik, inderdaad, een afgevaardigde van de niet-Joden ben: ik verheerlijk mijn dienstverlening, 14 om zo mogelijk de jaloersheid van mijn vlees [en bloed] op te wekken, en enigen uit hen te redden. 15 want, als hun verwerping de verzoening van de wereld is, wat zal hun aanneming anders zijn dan leven uit de doden? 16 Is de eersteling heilig, dan ook het deeg, en is de wortel heilig, dan ook de takken. 17 Als enkele van de takken weggebroken worden en jij, als de wilde olijf, tussen hen geënt wordt en jij deel kreeg aan de saprijke wortel van de olijf, 183 18 beroem je dan niet tegen de takken! Als jij je beroemt – jij draagt de wortel niet, maar de wortel jóu. 19 Je zult dan zeggen: er worden takken weggebroken, opdat ik geënt zou worden. 20 Oké! Zij worden in hun ongeloof weggebroken en jij staat in het geloof. Wees niet hoogmoedig, maar vrees! 21 Want als God de natuurlijke takken niet spaart, zal Hij jou ook niet sparen. 22 Let dan op de vriendelijkheid van God en zijn strengheid: over hen die vallen: strengheid, maar over jou: vriendelijkheid van God, als je tenminste in de vriendelijkheid blijft, anders zal jij ook weggekapt worden. 23 Want wanneer zij niet in hun ongeloof blijven, zullen ook zij weer geënt worden; want God is bij machte hen opnieuw te enten. 24 Want als jij uit de wilde olijf, waartoe jij naar jouw natuur behoort, weggekapt en tegen jouw natuur op de edele olijf geënt wordt, hoeveel te meer zullen dezen, naar hun natuur, op hun eigen olijf geënt worden. 25 Want, broeders, ik wil dat jullie dit geheim weten, opdat jullie niet eigenwijs zouden zijn, dat er een gedeeltelijke verharding over Israël is gekomen, totdat de volheid van de nietJoden binnen zal gaan, 26 en zó heel Israël gered zal worden, zoals er geschreven is: “De Verlosser zal vanuit Sion aankomen. Hij zal de oneerbiedigheid van Jakob afwenden.” 27 “En dit is mijn verbond met hen, wanneer Ik hun zonden wegneem.” 28 Zij zijn – inderdaad – wat betreft het evangelie, vijanden, vanwege jullie, echter, wat de verkiezing betreft, zijn zij geliefden, vanwege de vaderen. 29 Want de genadegaven en de roeping van God zijn onberouwelijk. 30 Want evenals jullie eens ongehoorzaam aan God waren, maar nu door hun ongehoorzaamheid ontferming hebben gevonden, 31 zo zijn ook dezen nu ongehoorzaam in de aan júllie betoonde ontferming, opdat ook zij ontferming mogen vinden. 32 want God sluit állen tezamen op tot ongehoorzaamheid, om zich over állen te ontfermen. 184

33 O! de diepte van de rijkdom en van de wijsheid en van de kennis van God. Hoe ondoorgrondelijk zijn zijn oordelen en hoe onnaspeurlijk zijn zijn wegen! 34 Want: wie kende het denken van de Heer? Of wie werd zijn raadsman? 35 Of wie geeft hem het eerst, waarvoor hij terugbetaald moet worden? 36 want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn álle dingen. Hem zij de heerlijkheid tot in de aeonen! Amen. Ik zou wel dágen over deze hoofdstukken kunnen spreken. Maar voor vanavond is het belangrijk dat we de grote lijn volgen. Hoe kunnen we dan het betoog van onze broeder Paulus eenvoudig samenvatten? A.] 9:1-5 Paulus’ smart over Israëls falen B.] 9:6-13 Gods voornemen gericht op een uitverkiezing (Israël) C.] 9:14-29 Gods voornemen gericht op een overblijfsel (van Israël) D-1.] 9:30-33 Israëls falen ondanks de Profeten D-2.] 10:1-13 Israëls falen onder de Wet D-3.] 10:14-21 Israëls falen in het Evangelie C.] 11:1-10 Gods voornemen gericht op het overblijfsel gerealiseerd B.] 11:11-32 Gods voornemen omvat allen A.] 11:33-36 Paulus’ vreugde over Gods handelen Waar zitten we nu, in de 21e eeuw? Israël heeft gefaald. We treffen het verslag van dat falen aan in de Evangeliën en in het boek Handelingen. Dat is geschiedenis. Gods voornemen gericht op het overblijfsel van Israël is ook gerealiseerd. 185 Je leest dat in Handelingen 21:20, waar de oudsten te Jeruzalem tegen Paulus zeggen: “Gij ziet, broeder, hoevele duizenden er onder de Joden gelovig zijn geworden …” In de grondtekst staat: ‘muriades’. Dat betekent: ‘tienduizenden’. Hoeveel tienduizenden onder de Joden gelovig zijn geworden. Je vindt dat ook terug in de brieven aan de besnijdenis. In de brieven van Jakobus, Petrus en Johannes en Judas. En in de brief aan de Hebreeën. Waar die gelovigen uit de Joden, het overblijfsel uit Israël, worden aangesproken. Waar zitten we nu dan? In het gedeelte B: ‘Gods voornemen omvat allen’. We kunnen dit gedeelte als volgt analyseren. B.] 11:11-32 Gods voornemen omvat allen 11-16 Israëls overtreding (de verzoening van de wereld) b. 17-24 De wilde olijf geënt 25-32 De gedeeltelijke verharding van Israël opgeheven (de redding van allen) De overtreding van Israël is de verzoening van de wereld. Vervolgens werden wij als wilde olijf geënt. Maar de gedeeltelijke verharding van Israël is nog niet opgeheven. De volheid van de niet-Joden (de natiën) is nog niet binnengegaan. Dat moment ligt in de toekomst. Laten we het geheel nu even samenvatten. De situatie waarin we ons vandaag de dag bevinden is als volgt: na bijna 2000 jaar ligt de gedeeltelijke verharding nog steeds over Israël. Israël steunt nog steeds op de wet en niet op Christus. 186

De rabbijn van Henk Binnendijk wordt daarom niet gerechtvaardigd. Want in Romeinen 3:20; 3:28 en Galaten 2:16 zegt het Schriftwoord: “… daarom, dat uit werken der wet geen vlees voor Hem gerechtvaardigd zal worden …” Onze eerste, voorlopige, conclusie is dus: ‘deze orthodoxe rabbijn wordt niet behouden’. Ook al wordt hij door broeder Henk Binnendijk een man ‘vol van God’ genoemd. Kan dat dan? Laten we eens kijken naar een andere man, die ‘vol van God’ was. Ik ga met u naar Deuteronomium 34. Ik lees eerst het naschrift. De verzen 10 tot 12. “Zoals Mozes, dien de HERE gekend heeft van aangezicht tot aangezicht, is er in Israël geen profeet meer opgestaan – getuige al de tekenen en wonderen, die de HERE hem heeft opgedragen te doen in het land Egypte aan Farao, aan al zijn hovelingen en aan zijn gehele land, en getuige al het machtsbetoon en al de schrikwekkende, grote daden, die Mozes ten aanschouwen van geheel Israël gewrocht heeft.” Nu lezen we de eerste verzen van dit hoofdstuk. “Toen beklom Mozes uit de velden van Moab de berg Nebo, de top van de Pisga, die tegenover Jericho ligt, en de HERE liet hem het gehele land zien: Gilead tot Dan toe, het gehele Naftali, het land van Efraïm en Manasse, het gehele land van Juda tot aan de achterste zee, het Zuiderland en de Streek, het dal van Jericho, de Palmstad, tot Soar toe. En de HERE zeide tot hem: Dit is het land, dat Ik Abraham, Isaak en Jakob onder ede beloofd heb met deze woorden: aan uw nageslacht zal Ik het geven. Ik heb het u met uw ogen laten zien, maar gij zult daarheen niet overtrekken. Toen stierf Mozes, de knecht des HEREN, aldaar in het land Moab, volgens des HEREN woord.” 187 Mozes wordt in Psalm 90 een “man van God” genoemd. Maar Mozes gaat niet het beloofde land binnen. Laat dit even tot u doordringen … Mozes, een man ‘vol van God’, die onvoorstelbare dingen voor God gedaan heeft, trekt niet het beloofde land binnen. Maar de meest eenvoudige Israëliet, diens kleine kinderen en de vreemdelingen, zij gaan wel het beloofde land binnen. Wat hebben die eenvoudige Israëliet, die kleine kinderen of die vreemdelingen voor God gedaan? Vermoedelijk niets. In ieder geval niet iets wat ook maar in de verste verte vergelijkbaar zou zijn met wat Mozes voor God gedaan heeft. Maar toch gaat Mozes het beloofde land niet binnen. Al is hij een “man van God”. Romeinen 9:14-16. “Wat zullen wij dan zeggen? Er is toch geen onrechtvaardigheid bij God? Moge het toch niet worden! [NBG: Volstrekt niet!] Want Hij zegt tot Mozes: ‘Ik zal Mij ontfermen, over wie Ik Mij ook maar zal ontfermen, en Ik zal medelijden hebben, met wie Ik ook maar medelijden zal hebben.’ Het hangt er dus niet vanaf of iemand wil, of dat iemand rent, maar van God, die zich ontfermt.” Mozes begreep dat. En hij accepteerde dat. Hij stierf op de berg Nebo. Zonder het beloofde verkregen te hebben. Laten we teruggaan naar onze rabbijn. Daar staat hij – bij de Klaagmuur in Jeruzalem. Met zijn lange zwarte pandjesjas, zijn zwarte broek, zijn lompe, zwarte schoenen en zijn zwarte hoed. Met zijn lange baard, waarmee hij de scheppingsorde van God voor de man erkent. En een bril op, met sterke glazen, vanwege het lezen van al die kleine lettertjes van de Schriften. Hij heeft de Tenach, de Hebreeuwse Bijbel, in zijn handen. 188

Als een offerande aan God. En hij heeft het Woord van God in zijn mond en in zijn hart. Om hem heen roepen zijn broeders de Eeuwige aan. Zij leggen de Eeuwige zijn eigen woorden voor. Zij herinneren de Eeuwige eerbiedig aan zijn beloften. De rabbijn buigt ritmisch met kleine bewegingen naar voren. Hij staat onder een sterke emotie. Hij roept hardop tot de Eeuwige, met de woorden van Psalm 42: ‘Waarom ga ik in het zwart vanwege de onderdrukking van de vijand? Mijn tegenstanders honen mij. Zij zeggen de hele dag tegen mij: “Waar is jouw God?”’ De rabbijn huilt nu openlijk. De tranen lopen over zijn wangen. En hij roept: ‘O, HaShem, waarom vergéét U mij?’ En ik – ik krijg kippenvel als ik hem zó tot God hoor roepen. Mijn hart begint te bonzen. En ik voel mijn tranen. Want ik weet waarom HaShem hem vergeet. God vergeet deze rabbijn omdat Hij hem onder ongehoorzaamheid besloten heeft. Waarom doet God dat? Omdat God zich dan over míj kan ontfermen. Deze rabbijn is vol van God. Maar de hemel antwoordt niet. Waarom niet? Ik weet de reden. En ik kan het haast niet geloven. De reden is dat de verwérping van deze rabbijn míjn rijkdom is. Ik vraag u: hoe is het mogelijk dat ik – iemand uit de niet-Joden, uit de natiën, met de woorden van Romeinen 8:38-39 kan zeggen: “Want ik ben ervan overtuigd, dat noch dood, noch leven, noch boodschappers, noch overheden, noch de nu bestaande dingen, noch de op het punt staande dingen, noch machten, noch verhevenheid, noch diepte, noch enige andere schepping, ons zal 189 kunnen scheiden van de liefde van God, welke is in Christus Jezus, onze Heer.” Hoe kan ik dat zeggen? Dat kan ik zeggen omdat God zich aan mij geopenbaard heeft. Waarom deed Hij dat? Had ik naar Hem gevraagd? Ab-so-luut niet. Ik heb helemaal niet naar Hem gevraagd. Want het Schriftwoord zegt in Romeinen 10: ‘Jesaja waagt het te zeggen: “Ik ben openbaar geworden aan wie naar Mij niet vroegen.”’ Ik vroeg niet naar God. Maar toch maakte Hij zich aan mij openbaar. Hoe kan dat nou? Dat noem je nou: ‘genade’. Sommige mensen denken dat je God moet zoeken. Je kan het proberen, natuurlijk. Maar ik heb God helemaal niet gezocht. Is dat zo? Ja, dat is echt zo. Ik heb Hem absoluut niet gezocht. Integendeel, ik ben voor Hem weggelopen. Maar hoe heb ik Hem dan gevonden? Het Schriftwoord zegt: “Ik werd gevonden door hen, die Mij niet zoeken.” Het komt regelmatig voor dat ik God niet zoek. Ik heb het vaak veel te druk met mezelf. En dan vergeet ik Hem. Maar dan zegt Hij tegen mij: ‘Ik ben er ook nog, weet je wel?’ En dan zeg ik beschaamd: ‘Ja, Heer, het spijt me.’ Ik zoek Hem niet. Hij laat zich vinden. Hij zegt: ‘Hier ben Ik.’ Dank U, Heer! Dat is nou genade. 190

Zeg nooit: ‘Ik heb voor Jezus gekozen.’ Dat is gewoon niet waar. U hebt helemaal niet voor Hem gekozen. U zocht Hem niet eens. Want als u Hem gezocht had, dan had u Hem niet gevonden. Want Hij wordt alleen gevonden door wie Hem niet zoeken. Zodat het genáde is. Kijk, áls u Hem gezocht had, dan is uw gerechtigheid uit werken. Heer, ik heb U toch gezocht? Ik heb toch voor U gekozen? Schei toch uit. Weet u wat de Schrift zegt? God kende u tevoren. Daarom bestemt Hij u tevoren tot gelijkvormigheid aan het beeld van zijn Zoon. En daarom roept Hij u. En daarom rechtvaardigt Hij u. En daarom verheerlijkt Hij u. Zo zit het. En niet anders. Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. Onverdiende zaligheid geniet ik van mijn God … Ik vraag het nog eens: waarom wordt onze rabbijn, wiens leven volledig gewijd is aan het woord van God, niet behouden? Het antwoord is: omdat God het brood van de kinderen aan de hónden geeft. Pardon? Ach ja, de Schrift zegt het iets aardiger, of misschien wel neerbuigender: God geeft het brood van de kinderen aan de ‘kunariōn’, aan de ‘hondjes’. Het woord ‘hondjes’ wordt door onze Heer Jezus gebruikt voor de niet-Joden. Voor ons, de natiën, dus. Het is maar dat u het weet. En dan moet u niet denken aan onze weldoorvoede huisdieren, die vertroeteld worden. 191 Nee, de hond in het Midden-Oosten is een mager, schurftig scharminkel, die zijn kostje bij elkaar scharrelt uit het afval, dat op straat ligt. Het is een beest die je af en toe een flinke trap moet geven. In het Midden-Oosten is er geen erger scheldwoord dan: ‘hond’. Een hond is een verachtelijk wezen. De Heer Jezus zegt: ‘Het is niet goed om het brood van de kinderen aan de hondjes te geven.’ Nee, natuurlijk niet. Het is ónnatuurlijk. Het brood van de kinderen aan de hondjes geven. Dat moet je niet doen. Dat is ab-so-luut ónnatuurlijk … Dat zegt de afgevaardigde Paulus ook. Hij zegt: ‘Jij bent uit de wilde olijf, waartoe jij naar jouw natuur behoort, weggekapt en tégen jouw natuur op de edele olijf geënt.’ Het is niet alleen on-natuurlijk. Het is tégennatuurlijk. Abnormaal dus. Soms ga ik wel eens naar de troonzaal van God. Ik sta dan een beetje achteraf verlegen te schuifelen. En dan komt de Heer naar mij toe. En dan zegt Hij: ‘Wat sta je daar toch achteraan. Kom mee naar voren.’ En dan neemt Hij mij mee, dwars door de troonzaal, naar een plaats – dicht bij Hem. De plaats van een zoon. En dan stamel ik: ‘Maar, Heer, dat is toch de plaats van een Israëliet. Van hén is toch de aanneming tot zonen?’ En dan glimlacht de Heer. Hij zegt: ‘Dat was vroeger, zoon. Vroeger stond je veraf. Maar door het bloed van Christus ben je dichtbij gekomen.’ En dan applaudisseren de hemelingen. Niet voor mij, hoor. Maar voor mijn gewéldige God. 192

Die rijk is aan erbarming. Want ik was dood door mijn overtredingen. Maar God heeft – in zijn grote liefde – mij levendgemaakt met Christus. En Hij geeft mij – in Christus – een plaats in de hemelse gewesten. Heel dicht bij Zijn hart. Dát is on-be-grij-pe-lijke genade. Wij zijn er zo aan gewend dat wij bij God een voorkeursbehandeling krijgen, dat we ons niet meer realiseren hoe uitzónderlijk die genade is. Wij vinden die genade heel gewoon. En omdat we dat heel gewoon vinden, worden we eigenwijs. We denken dat wij alleen de waarheid hebben. We gaan ons beroemen tegen de takken. We zeggen: ‘Die Joden verwerpen Christus. Zij kunnen niet vol van God zijn.’ Weet u wat Paulus zegt? Wees toch niet hoogmoedig, maar blijf bij de vriendelijkheid … Ik wil het graag nog één keer herhalen. Onze rabbijn dient God met zijn hele hart. Hij is – om het met de woorden van Henk Binnendijk te zeggen – ‘vol van God’. Maar God heeft hem onder ongehoorzaamheid besloten. Hij kán niet tot geloof in Christus komen. Want God heeft hem ogen gegeven om niet te zien. En oren om niet te horen. Hoe hard deze rabbijn ook tot God roept, hij zal niet gerechtvaardigd worden. Waarom niet? Opdat wij ontferming zouden vinden. Daarom krijg ik kippenvel, als ik de chassidim bij de Klaagmuur zie staan. Hún tekort is ónze rijkdom. De ogen van Israël zijn verduisterd, zodat zij niet zien. Dat is gebeurd, opdat hún verwerping ónze verzoening zou zijn. 193 Aan het eind van het boek Handelingen gaat de deur voor Israël dicht. Kort daarna, in het jaar 70, werd de tempel in Jeruzalem verwoest. Ik neem aan dat u van dat onderwerp op de hoogte bent. Misschien ook wel van Hosea 6:1-2. “… Hij heeft geslagen, en zal ons verbinden. Hij zal ons na twee dagen doen herleven …” Dat doet ons denken aan de tweede brief van Petrus. “Doch dit ene mag u niet ontgaan, geliefden, dat één dag bij de Here is als duizend jaar en duizend jaar als één dag.” Israël wordt nu al twee dagen door God geslagen. Om het maar even simpel te zeggen: na de verwoesting van de tempel in het jaar 70 wordt Israël nu al bijna tweeduizend jaar door God geslagen. Daar gebruikt God natuurlijk mensen voor. En nu wil ik verschrikkelijk graag dat u het volgende begrijpt. Israël daalde in die tweeduizend jaar af van Jeruzalem naar Jericho. En viel in de handen van rovers. Na de pauze laat ik u zien, wie die rovers zijn. Die rovers schudden hem niet alleen uit. Maar gaven hem ook slagen en lieten hem halfdood liggen. Nu komen wij voorbij en wij zien de rabbijn liggen. Paulus heeft ons verteld dat hij daar ligt vanwege ons. Die rabbijn is een vijand van het evangelie. God sluit hem op onder ongehoorzaamheid, opdat wij ontferming zouden vinden. O, nu krijgen wij een groot mededogen met de man die daar ligt … Hij wordt toch maar geslagen vanwege ons. Ons hele hart gaat naar hem uit … Dacht u dat? Weet u wat wij doen? Wij gaan aan de overkant voorbij. 194

O, broeders, was dát maar waar. Gingen we maar aan de overkant aan hem voorbij. Nee, we gaan bij hem staan. We zeggen tegen hem: ‘Eigen schuld, dat je daar ligt … Moet je Christus ook maar aannemen.’ En dan geven we hem een trap na. We zeggen tegen hem: ‘Wie Jezus verwerpt, verwerpt God die Hem gezonden heeft. Jij kunt nooit “vol van God” zijn …’ Weet u, ik vind dit werkelijk hártverscheurend. Het is wel een geliefde van God, die daar ligt, hoor … God móest hem wel wegbreken. Anders kon hij óns niet enten. Waarom zijn we zo onbarmhartig tegen Gods geliefde? Waarom zijn we niet met ontferming over hem bewogen? Waarom verbinden wij zijn wonden niet met Psalm 130: ‘Broeder, hoop op HaShem, want bij HaShem is goedertierenheid, bij Hem is veel verlossing. Hijzelf zal Israël verlossen van al zijn ongerechtigheden.’ Waarom gieten we niet verzachtende olie op de wonden met Psalm 129: ‘Broeder, wij zegenen jou in de naam van HaShem.’ Waarom geven we hem geen wijn met Psalm 143: ‘Broeder, HaShem zal het voor jou voleindigen.’ Laten we de rabbijn bij de Heer van de herberg brengen. En zeggen: ‘Verzorg hem alstublieft. En als u meer kosten moet maken, dan zal ik ze vergoeden.’ De kosten vergoeden? Hoe bedoel je? De laatste tijd lees ik in de EO-Visie weer veel oproepen tot gebed. Voor een opwekking in onze kerken. Ach, broeders, laten we toch ophouden met al dat navelstaren. Laten we tot God gaan. En tegen Hem zeggen: ‘Heer, verzorg Israël alstublieft. En als U meer kosten moet maken, laat ons dat dan vergoeden. Als U hem groter moet maken, maak ons dan kleiner ...’ 195 Pauze Voor de pauze heb ik gesproken over dat de afgevaardigde Paulus ons uit de Schriften laat zien dat God aan Israël een geest van diepe slaap heeft gegeven, ogen om niet te zien en oren om niet te horen. En dat door Israëls ongehoorzaamheid aan ons, de heidenen, de natiën, de goyim, de niet-Joden dus, ontferming is bewezen. En dan komt als vanzelf de vraag: ‘Wat is dan nog het voorrecht van de Jood, of het nut van de besnijdenis?’ De afgevaardigde Paulus zegt dan in Romeinen 3: “Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats [toch] dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd.” Dit is een buitengewoon belangrijke uitspraak. Aan hen – de Joden – werden de woorden van God toevertrouwd. Wat betekent dat: toevertrouwen? Het Woordenboek der Nederlandse Taal verklaart: 1. aan iemand in vertrouwen iets in bewaring geven of opdragen; 2. iemand in vertrouwen iets mededelen. Je zou samenvattend kunnen zeggen: de woorden van God werden aan Israël in vertrouwen medegedeeld en in vertrouwen aan hen in bewaring gegeven. Dus niet alleen werden de woorden van God aan de Joden medegedeeld. Nee, ze moesten er ook goed op passen. De bijbel is een Joods boek. Veel mensen realiseren zich dat niet. Maar in Romeinen 3:2 staat het: ‘aan hén werden de woorden van God toevertrouwd.’ Bovendien moesten ze er goed op passen. Je kunt alleen goed op de woorden van God passen als je ze op een boekrol schrijft. En dat je daarna die verschillende boekrollen gaat bundelen. 196

Als het goed is, hebt u een bijbel bij u. Dat zijn de woorden van God. Dat wil zeggen: de vertaling van de woorden van God. Het gedeelte van de bijbel dat wij ‘het Oude Testament’ noemen, is oorspronkelijk in het oud-Hebreeuws en voor een klein gedeelte in het Rijks-Aramees geschreven. Nou, aan wie zijn die Hebreeuwse geschriften eigenlijk gericht? Het antwoord lijkt eenvoudig, maar daar zijn nogal wat misverstanden over. Voor de pauze hebben we in Romeinen 9 gelezen dat de wetgeving, de verbonden en de beloften het erfdeel van Israël zijn. Laten we daar eens even bij stilstaan. De wetgeving is dus van Israël. Alleen zij, die echt weten wat de wet is, begrijpen de consequenties daarvan. Luister maar naar wat de afgevaardigde Paulus in Galaten 3 zegt: “Want allen, die het van werken der wet verwachten, liggen onder de vloek; want er staat geschreven: Vervloekt is een ieder, die zich niet houdt aan alles, wat geschreven is in het boek der wet, om dat te doen.” Even verderop zegt Paulus: “Zegt mij, gij, die onder de wet wilt staan, luistert gij niet naar de wet?” Laten we dat eens gaan doen. Luisteren naar de wet. Ik lees met u een gedeelte uit het boek van de wet. Deuteronomium 28:15-34. “Maar indien gij niet luistert naar de stem van de HERE, uw God, en niet al zijn geboden en inzettingen, die ik u heden opleg, naarstig onderhoudt, dan zullen de volgende vervloekingen alle over u komen en u treffen: Vervloekt zult gij zijn in de stad en vervloekt op het veld. Vervloekt zullen zijn uw mand en uw baktrog. Vervloekt zal zijn de vrucht van uw schoot, de vrucht van uw bodem, de worp van uw runderen en de dracht van uw kleinvee. Vervloekt zult gij zijn bij uw ingang en vervloekt bij uw uitgang. 197 De HERE zal over u de vloek, de verwarring en de bedreiging doen komen in alles wat gij onderneemt en wat gij doet, totdat gij verdelgd wordt en snel te gronde gaat vanwege de slechtheid uwer daden, omdat gij Mij verlaten hebt. De HERE zal de pest aan u doen kleven, totdat zij u heeft weggevaagd uit het land, dat gij in bezit gaat nemen. De HERE zal u slaan met tering, koorts, brand, ontstekingen, droogte, brandkoren en honigdauw: zij zullen u vervolgen, totdat gij te gronde gaat. Ook zal de hemel boven uw hoofd van koper zijn en de aarde onder u van ijzer. De HERE zal poeder en stof over uw land laten regenen; van de hemel zullen die op u neerdalen, totdat gij verdelgd zijt. De HERE zal u verslagen aan uw vijanden overleveren. Langs één enkele weg zult gij tegen hen optrekken, maar langs zeven wegen voor hen vluchten, zodat gij tot een schrikbeeld zult wezen voor alle koninkrijken der aarde. Uw lijken zullen tot voedsel dienen voor al het gevogelte des hemels en het gedierte der aarde, zonder dat iemand die opschrikt. De HERE zal u slaan met Egyptische zweren, met builen, uitslag en schurft, waarvan gij niet kunt genezen. De HERE zal u slaan met waanzin, verblinding en verstandsverbijstering, zodat gij op de middag rondtast, als een blinde in de duisternis; gij zult op uw wegen niet voorspoedig zijn, maar bij voortduring slechts verdrukt en beroofd worden, zonder dat iemand u redt. Gij zult een vrouw ondertrouwen, maar een andere man zal haar beslapen. Gij zult een huis bouwen, maar het niet bewonen. Gij zult een wijngaard planten, maar de vrucht daarvan niet genieten. Uw rund zal voor uw ogen geslacht worden, maar gij zult daarvan niet eten. Uw ezel zal in uw bijzijn geroofd worden, en niet tot u terugkeren. Uw kleinvee zal aan uw vijanden worden gegeven, zonder dat iemand u te hulp komt. Uw zonen en dochters zullen aan een ander volk worden overgeleverd, terwijl gij het met eigen ogen ziet, en de gehele dag naar hen smacht, zonder iets te kunnen doen. Een volk, dat gij niet kent, zal de vrucht van uw bodem eten en alles waarvoor gij gezwoegd hebt; bij voortduring zult gij slechts verdrukt en vertrapt worden. Gij zult waanzinnig worden vanwege het schouwspel, dat uw ogen zullen zien.” 198

Deuteronomium 28:66-67. “Zonder ophouden zal uw leven in gevaar verkeren; des nachts en des daags zult gij opschrikken en van uw leven niet zeker zijn. Des morgens zult gij zeggen: Was het maar avond; en des avonds: Was het maar morgen – vanwege de vrees, die uw hart vervult …” En zo staan er nog een aantal vervloekingen in. Is er iemand in de zaal, die nog steeds graag de wet wil houden? Niet? Mooi. Dat hoeft ook niet. Want de wet is aan Israël gegeven. Van hén is de wetgeving. Dus niet van ons. Afblijven, dus. De wetgeving is van Israël, zegt de afgevaardigde Paulus, maar ook de belóften. Alle eeuwen door hebben de Joden in omstandigheden verkeerd, zoals we die net gelezen hebben. Onder de wet. Vervloekt. Verstrooid onder de volken. Met een bevend hart, ogen vol heimwee en een kwijnende ziel. En dan lezen de Joden in hun synagogen de beloften: ‘Troost, troost mijn volk … Spreekt tot het hart van Jeruzalem … Zo zegt de HERE, jouw Schepper, o Jakob, en jouw Formeerder, o Israël: Vrees niet, want Ik heb je verlost, Ik heb je bij de naam geroepen, je bent van Mij …’ Geweldig. Toch nog hoop … Nu kom ik wel eens bij broeders thuis. En dan hangt er zo´n Delftsblauw tegeltje in de gang met de tekst erop: “Ik heb u bij uw naam geroepen, gij zijt Mijn.” Die broeder ziet mijn blik. Hij zegt: ‘Mooi, hè? Daar heb ik toch zo’n steun aan.’ 199 En dan vraag ik aan die broeder: ‘Hoe kom je aan zo’n tegeltje?’ En dan zegt ie: ‘O …, bij de Evangelische boekwinkel. 10 euro. Wil je er ook één?’ En dan zeg ik: ‘Nee, dank u, broeder … waar heb je trouwens die tekst vandaan?’ En dan zegt die broeder: ‘Dat staat er toch bij … Jesaja 43:1.’ En dan zeg ik: ‘Broeder, die tekst is helemaal niet voor jou. Die tekst is het eigendom van de Jood. Die kun jij je niet zomaar toeëigenen.’ En dan kijkt die broeder mij aan alsof hij water ziet branden … Weet u, de Jood staat onder de wet. Daar kan hij niks aan doen. Gód heeft hem eronder geplaatst. En weet u, als je eenmaal weet wat de wet is, dan loop je daar zo hard mogelijk vandaan. Dan ga je als een haas naar de genade toe … Kijk, ook die belóften van God in de Hebreeuwse geschriften zijn het exclusieve eigendom van de Jood. Die beloften heeft de Jood hard nodig. Waarom? Nou, als tegenwicht voor de wet. Anders zou hij vergaan in zijn ellende. Begrijpt u? En dan ben ik bij een goedbedoelende zuster. Die heeft in haar huiskamer een eigen gemaakt borduurwerkje hangen. Met de tekst: “Ik heb u in mijn handpalmen gegrift.” En dan zeg ik tegen die zuster: ‘Waar heb je die tekst vandaan, zuster?’ En dan zegt zij verbaasd: ‘Dat weet je toch, Jesaja 49.’ En dan wordt mijn hart heel zwaar. Want de rabbijn bij de Klaagmuur schreeuwt tot zijn God – die ook ónze God is: ‘O, HaShem, waarom vergeet U mij?’ En dan antwoordt God in zijn Woord: ‘Sion zegt: HaShem heeft mij verlaten en Hij vergeet mij. Kan ook een vrouw haar zuigeling vergeten, dat zij zich niet ontfermen zou over het kind 200

van haar schoot? Al zouden zij die vergeten, toch vergeet Ik jóu niet. Zie, Ik heb je in mijn handpalmen gegrift, jouw muren zijn voortdurend voor Mij.’ Tot wie spreekt God dan? Nou, niet tot u en mij, broeders. Maar tot die rabbijn bij de Klaagmuur. En die zuster van dat borduurwerkje kijkt mij meewarig aan. Dat ik zo dom ben dat ik niet weet dat die tekst uit Jesaja 49 komt. En dan voel ik mij zo moe worden. Moe van het tegen de stroom in zwemmen. Moe van de hutspot van de christelijke godsdienst. En dan zeg ik tegen die zuster: ‘Mmm …’ Maar eigenlijk zou ik moeten roepen: ‘Zuster, die tekst is niet van jou … afblijven!’ Broeders, iedere keer dat wij de Hebreeuwse geschriften op onszelf toepassen, weet u wat wij dan doen? Wij stelen het erfgoed van de Joden. Van hén zijn de beloften. Ik ben vlak na de Tweede Wereldoorlog geboren. In 1946. De generatie voor mij heeft mij over die oorlog verteld. Hoe de Joden weggevoerd werden naar de concentratiekampen van nazi-Duitsland. In totaal zijn er zo’n zes miljoen Europese Joden vermoord. Een onvoorstelbaar aantal. Maar een kleine groep van hen zijn levend teruggekeerd. Ook naar Nederland. Ze gingen naar huis … Dáchten ze … Toen zij bij hun huis aankwamen, ontdekten zij dat ánderen in hun huis woonden. Niet-Joden. 201 Die Nederlanders zaten op hún stoelen, aten van hún borden en sliepen in hún bedden. Die Nederlanders waren trouwens ook helemaal niet van plan om uit die Joodse huizen weg te gaan. Ja, kom zeg, wie ben jij eigenlijk? Eliyahu Cohen? Kom nou, die is al lang dood, man … Jouw huis? Bewijs het maar eens … Drama’s hebben zich toen afgespeeld. En veel Joden hebben toen Nederland – en daarmee hun bezittingen – voorgoed de rug toegekeerd. Veel christenen klagen erover dat de chassidim, de strengorthodoxe Joden, zo fel anti-christelijk zijn. Die chassidim spugen op de naam van onze Heer Jezus. Ze gooien met stenen naar ons, als wij de naam van onze Heer noemen. Vind je het gek? Wij hebben hun bezittingen afgepakt. We doen net alsof hún geschriften van óns zijn. Ook zijn veel christenen verbaasd dat er zoveel liberale, ongelovige Joden zijn. Vind je het gek? Ze hebben hun bezittingen, hun erfdeel, voorgoed de rug toegekeerd. Waarom? Nou, ze vinden het niet prettig dat wij met hun veren lopen te pronken. Begrijp je? Broeders, het wordt hoog tijd dat we uit het woonhuis van Israël gaan. En dat we aan Israël diens eigendommen teruggeven. En excuus aanbieden. Tegen hem zeggen: ‘Het spijt ons, dat we je spullen gebruikt hebben. Maar we dachten dat je dood was.’ En als Israël even geen behoefte aan zijn huis heeft, laten we dan over zijn spullen waken. 202

En als er dan weer iemand het huis van Israël binnensluipt, om wat eigendommen van Israël zich toe te eigenen, dat we dan zeggen: ‘Uh … uh …! Niet aankomen … van Israël!’ Aan de Joden werd ook het grootste deel van de Griekse Geschriften van het ‘Nieuwe Testament’ toevertrouwd. Er zijn maar heel weinig christenen, die dát weten. Je kunt de Griekse Geschriften als volgt indelen: A. Matteüs – Handelingen: de verwachting van het Koninkrijk voor Israël (geschiedenis) B.] Romeinen – Filemon: de brieven voor de ‘voorhuid’ (niet-Jood) B.] Hebreeën – Judas: de brieven voor de ‘besnijdenis’ (Israël) A. Openbaring: het Koninkrijk voor Israël gekomen Zoals je ziet, zijn de Griekse Geschriften voornamelijk bestemd voor Israël, met uitzondering van de brieven van Paulus, de brieven voor de ‘voorhuid’. Ik wil daar verder niet op ingaan. Wel gaan we nog een laatste keer terug naar onze rabbijn. De man ‘vol van God’ zoals Henk Binnendijk hem met veel genegenheid noemt. Onze briefschrijver zegt: ‘Jezus laat ons nog steeds weten: Wie Mij verwerpt, verwerpt Hem die Mij gezonden heeft en wie de Zoon niet eert, eert ook de Vader niet.’ Onze eerste vraag zou dan moeten zijn: ‘Waar staat dat?’ Het eerste citaat, over ‘verwerpen’, is onjuist. Maar vooruit, laten we niet kinderachtig doen, laten we zeggen dat onze briefschrijver een combinatie van Johannes 12:48 en 49 bedoelt. Het tweede citaat, over ‘eren’ is eveneens uit het Evangelie naar Johannes, hoofdstuk 5:23. Als u naar de indeling van de Griekse Geschriften kijkt, dan ziet u dat het Evangelie naar Johannes in de rubriek: ‘verwachting van het Koninkrijk’ staat. 203 In de categorie: geschiedenis. De Heer Jezus heeft tijdens zijn verblijf op aarde deze woorden over ‘verwerpen’ en ‘eren’ uitgesproken. Hij sprak die woorden tegen zijn tijdgenoten. In het bijzonder tegen de leidslieden van het volk. Hij wist dat zijn tijdgenoten Hem zouden verwerpen. Want de Schriften moesten vervuld worden. Daarom kondigt Hij aan dat zij Hem zullen verwerpen. En Hij legt uit dat zij daarmee ook Degene verwerpen, die Hem gezonden heeft. Korte tijd na deze aankondiging en uitleg verwerpen zijn tijdgenoten Hem. Daarna werden de takken uit de edele olijf weggebroken. Nu staat er in Deuteronomium 24:16 dat de kinderen niet om de zonden van hun vaders ter dood gebracht mogen worden. Ieder zal om zijn eigen zonde ter dood gebracht worden. Hoe kan een hedendaagse Jood nou schuldig verklaard worden om wat zijn voorvaderen 2000 jaar geleden gedaan hebben? De tijdgenoten van onze Heer Jezus hebben Hem 2000 jaar geleden verworpen, niet geëerd. Onze briefschrijver heeft de klok wel horen luiden, maar hij weet niet waar de klepel hangt. Zeker, de orthodoxe rabbijn wordt niet behouden. Maar de reden waaróm ontgaat onze briefschrijver. Het is een grote misvatting te denken dat een orthodoxe Jood vandaag de dag verloren gaat, omdat hij de Heer Jezus als zijn Messias verwerpt. Dat is helemaal niet aan de orde. De orthodoxe Jood gaat verloren, omdat God de orthodoxe Jood onder ongehoorzaamheid heeft besloten. Waarom doet God dat? Om zich daarna over hem te ontfermen. Dat zeg ik niet. Dat zegt onze leermeester, de afgevaardigde Paulus. 204

‘Want’, zegt Paulus, ‘God heeft allen onder ongehoorzaamheid opgesloten, om Zich over allen te ontfermen.’ Allen is allen. Ook onze briefschrijver was eens ongehoorzaam. Maar God heeft zich over hem ontfermd. Ook wij waren eens ongehoorzaam. Maar God heeft zich ook over ons ontfermd. Goddank. Misschien is uw kind of een dierbaar familielid ongehoorzaam aan het evangelie. Wil hij of zij niets van de Heer Jezus weten. U heeft daar veel verdriet van … Wees maar niet bang. God zal zich ook over hem of over haar ontfermen. Want God heeft allen onder ongehoorzaamheid besloten, om zich over allen te ontfermen. Kijk, stel, dat God niet een Redder is van alle mensen. Dan zou die orthodoxe rabbijn de meest beklagenswaardige van alle mensen zijn. Maar gelukkig, er is hoop voor onze rabbijn. Want God is een Redder van alle mensen. Ook die rabbijn zal ontferming bij God vinden. Daarom roept Paulus uit: ‘O, diepte van rijkdom, van wijsheid en van kennis Gods … Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen … Hem zij de heerlijkheid tot in de aeonen! Amen! 205 13. Eeuwig? Lieve broeders en zusters, Van diverse kanten heeft men mij benaderd over het nieuwe boekje van broeder Ouweneel, waarin hij over ‘alverzoening’ schrijft. Men vroeg: ‘Zou je daar iets over willen zeggen?’ Voordat ik hier inderdaad iets over wil gaan zeggen, eerst het volgende. Broeder W.J. Ouweneel heeft in de loop der tijd binnen de christelijke gemeenschap een vooraanstaande plaats gekregen. En terecht. Hij is een geliefd spreker en een bekwaam uitlegger van het Woord. Hij heeft een groot gezag binnen de diverse geloofsgemeenschappen. Kortom, hij is ‘een leraar in Israël’. En hij verdient die titel, want hij heeft veel arbeid verricht in de gemeente van Christus. Onze broeder Ouweneel is bezorgd. Hij heeft een grote bezorgdheid over wat hij noemt: ‘een van de ernstigste, meest subtiele, en moeilijkste te ontrafelen, onbijbelse leringen, namelijk: de alverzoeningsleer’. Dit heeft hem ertoe gebracht enkele artikelen hierover te schrijven in het maandelijks bijbelstudieblad ‘De bode van het heil in Christus.’ Deze artikelen zijn onlangs in een brochure gebundeld, getiteld: ‘Alverzoening, besproken en weerlegd, door Willem J. Ouweneel.’ Nu is het zo, lieve broeders en zusters, dat ik in mijn leven vele honderden boeken over het christelijk geloof gelezen heb. En dat ik dan ook ‘amen’ zeg op het boek Prediker, dat in hoofdstuk 12 zegt: ‘dat er geen einde is aan het maken van veel boeken’, en: ‘dat veel doorvorsen van boeken een afmatting is van het lichaam.’ 207

Ik moet u dan ook bekennen, dat ik de laatste tijd weinig christelijke literatuur gelezen heb. En dat ik, toen ik de brochure van broeder Ouweneel onder ogen kreeg, eigenlijk niet eens de energie had om het zelfs maar vluchtig door te bladeren. Hoewel de titel provocerend genoeg was, heb ik, twee weken geleden, in een evangelische boekwinkel, na een korte blik op de titel, de brochure terzijde gelegd. Tot enkele broeders mij erop attent maakten, dat broeder Ouweneel de argumenten in deze brochure ondersteunde met Griekse teksten. Degenen die mij hierop wezen, wisten heel goed, dat ik hierop zou reageren. Een boek schrijven, oké, oké … Zoals 1 Korintiërs 3:13 dat zegt: “hoedanig ieders werk is, dat zal het vuur uitmaken …” Is een boek dan goud, zilver, kostbaar gesteente, of zal een boek hout, hooi, stro zijn, we zullen het dán weten. Ik ben, eerlijk gezegd, geneigd te stellen, dat de meeste boeken, die door overigens oprechte christenen geschreven zijn, het vuur niet zullen doorstaan. Maar goed, terug naar broeder Ouweneel. Hij gebruikt dus, zeiden mijn broeders, in die brochure Griekse teksten, dat wil zeggen: Gods Woord dus. En als ik dit zó zeg, dan beginnen de mensen, die mij een beetje kennen, te lachen. Want zij weten, dat als iemand aan mij vraagt: ‘Geloof jij wat er in de bijbel staat?’ Dat ik dan zeg: ‘Alleen als het overeenkomt met Gods Woord.’ Nu vraagt u misschien: ‘Maar de bijbel is toch Gods Woord?’ Nee, mijn lieve broeder, mijn lieve zuster, de bijbel is een vertaling van Gods Woord. De echte Schriften, het echte Woord van God, is wat betreft het Oude Testament in het Hebreeuws, en wat betreft het Nieuwe Testament in het Grieks geschreven. 208 Ik reserveer dus bijvoorbeeld het woord ‘bijbel’ voor de vertaling van het Nieuwe Testament, en ‘Gods Woord’ voor het Griekse origineel. Had broeder Ouweneel niet de Griekse Schriftverwijzingen gegeven, dan had ik stilzwijgend het zoveelste christelijke boekje terzijde gelegd. Maar nu hij Gods Woord gebruikt, nu móet ik wel reageren. En waarom? Ik moet denken aan mijn lieve dochter Annelies, die op dit moment ook in de zaal zit. Eén van haar lievelingsfilms is: ‘The Bodyguard’. En omdat Annelies mijn énige dochter is, heb ik deze film dan ook diverse malen gezien. In deze film komt een indrukwekkende scène voor. De hoofdpersoon, een zangeres, gespeeld door Whitney Houston, komt op bezoek bij haar bodyguard, die zeer overtuigend gespeeld wordt door Kevin Costner. De zangeres kijkt de kamer van haar bodyguard rond en ziet aan de muur een samoerai zwaard hangen. Ze haalt het voorwerp van de muur, trekt het schitterende, tweesnijdende zwaard uit de schede en maakt vervolgens enkele hakkende bewegingen. De bodyguard zegt rustig: ‘Wees er voorzichtig mee.’ De zangeres lacht, ze loopt op haar bodyguard af en zet het zwaard eerst op zijn keel en daarna op zijn borst. De bodyguard blijft haar onbeweeglijk aankijken. En dan trekt hij het ragfijne sjaaltje van haar hals. Hij gooit het sjaaltje in de lucht, bóven het samoerai zwaard. In de film zie je dan het sjaaltje heel, heel langzaam naar beneden dalen. Zo licht als een veertje komt het ragfijne sjaaltje helemaal vlak op het lemmet van het samoerai zwaard terecht. En dan wordt het sjaaltje in één beweging gespleten – je ziet het niet eens - en zweeft het sjaaltje in twéé gedeelten verder. Alsof er geen zwaard geweest is. Maar wel in twee stukken … 209

De impressie, die je in deze kippenvel-achtige scène krijgt, is dit: wat moet dat zwaard ongelooflijk scherp zijn. Onmenselijk scherp. En wat had die zangeres dodelijke schade kunnen aanrichten. Onwetend, ja, dat wel, maar dodelijke schade … In de film neemt de bodyguard rustig het zwaard uit de handen van de zangeres en doet het wapen weer in de schede. Einde scène. En wat zegt Hebreeën 4:12? “… het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard.” Dus ook scherper dan het samoerai zwaard. En dit zwaard, Gods Woord, heeft onze broeder Ouweneel getrokken en op de keel van besmette (zo noemt hij dat: ‘besmette’) medechristenen gezet. Christenen, zo zegt broeder Ouweneel eerlijk, die overigens wel als bijbelgetrouw bekend staan. We zien de grote bedreiging, die van de alverzoeningsleer voor gelovigen uitgaat, zegt hij. En daarom voelt hij zich geroepen om zich met deze dwaalleer bezig te houden. En dat vindt hij bepaald geen pretje. Wij prijzen dan ook de bezorgdheid en de moed van deze broeder, dat hij deze materie energiek te lijf gaat. In zijn ijver trekt hij het zwaard, het Woord van God. En dat is niet niks. Ik zeg het nóg een keer: Dat is niet niks … Want hoe scherp is Gods Woord? Hoe diep gaat het? “… en het dringt door, zó diep, dat het vaneenscheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het schift overleggingen en gedachten des harten …” Wij willen onze broeder Ouweneel daarom laten zien hoe gemakkelijk hij met dat scherpe zwaard zijn medechristenen, en zichzelf, kan verwonden. Wij zullen daartoe de bedekking – de bijbelvertaling – die op het Woord van God ligt, als een ragfijn sjaaltje afnemen, en die over 210 het getrokken zwaard (het Woord van God in het Grieks) laten vallen. Laten we eerst de betreffende brochure eens bekijken. Het werkje is verdeeld in vier hoofdstukken. Hoofdstuk 1 laat zien wat de ‘alverzoeningsleer’ inhoudt. Hoofdstuk 2 geeft de tegenargumenten van broeder Ouweneel. Hoofdstuk 3 behandelt andere argumenten van ‘alverzoeners’, zoals hij dat schrijft (een grapje dat broeder Ouweneel zich permitteert: ‘alverzoeners’). En hoofdstuk 4 geeft de indirecte argumenten van ‘alverzoeners’. Laten we beginnen met hoofdstuk 1. Hierin zegt broeder Ouweneel terecht: “Hoe moeilijk we het ook mogen hebben met de ‘eeuwige verlorenheid’ van Gods eigen schepselen, wij moeten ons slechts ootmoedig onderwerpen aan Gods Woord.” Amen, broeder. Twee kleine opmerkingen mijnerzijds in de eerste paragraaf. Allereerst steunt de alverzoening niet op de apokatastasis (apokatastasis – de wederoprichting) aller dingen, uit Handelingen 3:21, zoals broeder Ouweneel zegt, maar op het apokatallaxai ta panta (apokatallaxai ta panta – het wederverzoenen van alle dingen) uit Kolossenzen 1:20. Het woord ‘Alverzoening’ komt rechtstreeks uit Kolossenzen 1:20. En niet uit Handelingen 3:21. Vervolgens zegt broeder Ouweneel: “De christelijke kerk, in de meerderheid, heeft de alverzoeningsleer steeds afgewezen”. Dit is op zich geen bewijs dat de ‘alverzoeningsleer’ een dwaalleer is. We zouden dan ook kunnen zeggen, dat Luther, die in het begin van de Reformatie vrijwel alleen stond in de ‘sola gratia’-leer, een dwaalleer aanhing. Want hij was alleen en de meerderheid was tégen. 211

Bovendien is de ‘meerderheid’ in Gods Woord niet altijd even positief. Denkt u alleen maar aan de woorden van Paulus in 2 Timoteüs 1:15, waarin hij zegt: “Dit weet gij, dat allen in Asia zich van mij hebben afgekeerd …” De tweede paragraaf is een uitstekende omschrijving wat ‘alverzoening’ is. Broeder Ouweneel zegt daarin, dat de ‘alverzoeningsleer’ stelt dat de ‘eeuwige hellestraf’ in strijd is met de liefde van God, de rechtvaardigheid van God en de heiligheid van God. Dan noemt broeder Ouweneel ook nog andere argumenten ter verdediging van alverzoening: a. dat het woord ‘eeuwig’ een beperkte tijdsperiode aanduidt; b. dat God de behoudenis van alle mensen wil (en wie of wat zou zijn wil kunnen weerstaan); c. dat Christus voor allen gestorven is en hoe zou iemand daar geen deel aan kunnen krijgen; d. dat eenmaal allen daadwerkelijk verzoend worden en zich voor Christus zullen neerbuigen. Een ieder met een beetje bijbelkennis kan bij die vier argumenten ter verdediging van de alverzoening de betreffende bijbelteksten hiervoor geven. Tot slot vermeldt broeder Ouweneel, dat er verschillende varianten in de ‘dwaalleer van alverzoening’ voorkomen. Daar wil ik het volgende over opmerken. Ik denk, dat voor een zuiver denkend mens de naam ‘alverzoening’ betekent: alles verzoenen. Dus, zoals broeder Ouweneel het zegt: een absoluut universalisme. Alle overige varianten lijken mij, strikt genomen, geen alverzoening. Het tweede hoofdstuk gaat over de Schriftuurlijke onderbouwing van de alverzoening, of beter gezegd, broeder 212 Ouweneel laat zien, dat aan de hand van de woorden ‘aiōn’ (aeon) en ‘aiōnios’ (aeonisch), er een ‘eeuwige straf’ bestaat, namelijk een eindeloze, ononderbroken hellestraf. Dit hoofdstuk, hoofdstuk 2 dus, is het hart van deze brochure. De weergave van de ‘Schriftuurlijke leer’, zoals hij dat noemt. Het derde en het vierde hoofdstuk behandelen ‘andere moeilijke leerstellige vragen’, zoals broeder Ouweneel het noemt, maar deze leerstellige vragen komen voort uit niet rechtstreeks aan de Schrift ontleende argumenten. Deze niet rechtstreeks aan de Schrift ontleende argumenten zijn voor mij niet zo interessant, omdat de wijsheid van deze wereld dwaasheid is in de ogen van God. We zullen ons dan ook concentreren op, wat onze broeder noemt, ‘de meest klare en duidelijke getuigenis van Gods Woord met betrekking tot de eindeloosheid van de hellestraf voor alle verlorenen.’ In hoofdstuk 2 ziet broeder Ouweneel dan een groot aantal Schriftplaatsen, die duidelijk maken, dat die straf ‘eeuwig’ is. En terecht merkt onze broeder dan op, dat dit woord ‘eeuwig’ onder de loep genomen moet worden, omdat de alverzoeningsleer dit woord ‘eeuwig’ in beperkte zin neemt, een beperkte tijdsduur, dus. Broeder Ouweneel vindt dat dit tot een nogal ‘technische’ uiteenzetting leidt, maar gezien het enorme belang van het onderwerp, gaat hij dit niet uit de weg. Wij zeggen hier hartgrondig ‘amen’ op, broeder. Om voor u de zaak helder uiteen te zetten, lieve aanwezigen, heb ik de Schriftverwijzingen, die broeder Ouweneel aan ons geeft, volledig voor u uitgewerkt. Waarom heb ik dat gedaan? Als iemand het boekje van broeder Ouweneel over ‘alverzoening’ aan u geeft, dan wordt het duidelijk – als u dat dan leest, of, als iemand het er over heeft – , dat het gaat om hoofdstuk 2. Het gaat vooral om wat de woorden ‘aiōn’ en ‘aiōnios’ betekenen. 213

Ik heb dan ook voor u alle Schriftplaatsen, die broeder Ouweneel noemt, uitgewerkt. U kunt dus precies de gedachte van broeder Ouweneel volgen, en zien of het waar is, wat hij zegt. Dat noemen wij: concordante studie. Ik geef u dus de Griekse tekst. En de vertaling van het NBG ernaast. Nu gaan wij het artikel van broeder Ouweneel lezen. Wij gaan kijken wat hij ons te zeggen heeft. ‘Want het is van een enorm belang’, zegt hij. En dat ben ik hartgrondig met hem eens. Daar gaan we dan. Broeder Ouweneel begint met te stellen, dat: ‘eeuwig ’ in het Grieks ‘aiōnios’ is, een bijvoeglijk naamwoord dat is afgeleid van het zelfstandig naamwoord ‘aiōn’, dat zowel ‘eeuw’ als ‘eeuwigheid’ kan betekenen (soms ook ‘wereld’).’ [Waarbij ik even op wil merken, dat die weergaven: ‘eeuw’, ‘eeuwigheid’ en ‘wereld’ niet ‘concordant’, dat wil zeggen: niet ‘consistent’ zijn, maar dat geeft nu even niet.] ‘Aiōn’, zegt broeder Ouweneel, dus, is ‘eeuw’ of ‘eeuwigheid’. Het is volkomen juist, zegt broeder Ouweneel vervolgens, dat ‘aiōn’ soms duidt op een beperkte tijdsperiode. Hoort u wat hij zegt? ‘Aiōn’ duidt soms op een beperkte tijdsperiode. Waarbij broeder Ouweneel opmerkt, dat het in dat geval niet zozeer gaat om de lengte als wel om de geestelijke kenmerken van die tijdsperiode. Denken we aan een uitdrukking als: ‘de tegenwoordige eeuw’… Nu zoeken we in Gods Woord wat er staat over deze ‘tegenwoordige eeuw’. We kijken naar alle verwijzingen van broeder Ouweneel. De Nederlandse vertaling is vanuit het NBG. 214 Matteüs 12:32 “oute en toutō tō aiōni” ‘noch in deze eeuw’ Matteüs 13:22 “hē merimna tou aiōnos toutou” Matteüs 13:39 “sunteleia tou aiōnos” Matteüs 13:40 “sunteleia tou aiōnos” Matteüs 13:49 “en tē sunteleia tou aiōnos” Matteüs 24:3 “tēs sunteleias tou aiōnos” Matteüs 28:20 “tēs sunteleias tou aiōnos” Lucas 16:8 “hoi huioi tou aiōnos toutou” Lucas 20:34 “hoi huioi tou aiōnos toutou” Romeinen 12:2 “suschēmatizesthe tō aiōni toutō” 1 Korintiërs 1:20 “suzētēs tou aiōnos toutou” 1 Korintiërs 2:6a “sophian de ou tou aiōnos toutou” 1 Korintiërs 2:6b “tōn archontōn tou aiōnos toutou” 1 Korintiërs 2:8 “tōn archontōn tou aiōnos toutou” 1 Korintiërs 3:18 “sophos einai en tō aiōni toutō” 2 Korintiërs 4:4 “ho theos tou aiōnos toutou” 1 Timoteüs 6:17 “en tō nun aiōni” 2 Timoteüs 4:10 “agapēsas ton nun aiōna” Titus 2:12 “zēsōmen en tō nun aiōni” Hebreeën 9:26 “epi sunteleia tōn aiōnōn” 215 ‘de zorg van de wereld’ ‘de voleinding der wereld’ ‘de voleinding der wereld’ ‘bij de voleinding der wereld’ ‘de voleinding der wereld’ ‘de voleinding der wereld’ ‘de kinderen dezer wereld’ ‘de kinderen dezer eeuw’ ‘gelijkvormig aan deze wereld’ ‘de redetwister van deze tijd’ ‘wijsheid niet van deze eeuw’ ‘de beheersers dezer eeuw’ ‘de beheersers dezer eeuw’ ‘wijs te zijn in deze tijd’ ‘de god dezer eeuw’ ‘in de tegenwoordige wereld’ ‘liefde voor de tegenwoordige wereld’ ‘in deze wereld leven’ ‘bij de voleinding der eeuwen’

[Even twee opmerkingen: a. u ziet dat in de NBG-vertaling ‘aiōn’ zowel vertaald wordt met ‘eeuw’, met ‘wereld’ en met ‘tijd’ … b. broeder Ouweneel geeft als laatste Schriftverwijzing Hebreeën 9:26, maar dit is geen enkelvoudige vorm, maar een meervoudsvorm: geen goed voorbeeld van de ‘tegenwoordige eeuw’ …] Broeder Ouweneel benoemt al deze gevallen van ‘de tegenwoordige eeuw’ als een beperkte tijdsperiode. Wat zegt hij dan verder? Hij zegt: ‘De toekomstige eeuw is de Messiaanse eeuw.’ Hij noemt hiervoor een aantal Schriftplaatsen. Die gaan speciaal over de ‘toekomende eeuw’. Die Schriftplaatsen heb ik ook uitgewerkt. De vertaling is ook hier de NBG-vertaling. Matteüs 12:32 “oute en tō mellonti (aiōni)” Marcus 10:30 “en tō aiōni tō erchomenō” Lucas 18:30 “en tō aiōni tō erchomenō” Lucas 20:35 “tou aiōnos ekeinou” Efeziërs 1:21 “kai en tō mellonti (aiōni)” Efeze 2:7 “en tois aiōsin tois eperchomenois” Hebreeën 6:5 “dunameis mellontos aiōnos” ‘krachten der toekomende eeuw’ ‘noch in de toekomende (eeuw)’ ‘en in de toekomende eeuw’ ‘en in de toekomende eeuw’ ‘aan die eeuw’ ‘en in de toekomende (eeuw)’ ‘in de komende eeuwen’ Allemaal uitdrukkingen betreffende de ‘toekomende eeuw’. Nota bene: ook nu geeft broeder Ouweneel bij een van de Schriftverwijzingen in plaats van een enkelvoudige vorm een meervoudsvorm: Efeziërs 2:7, ‘de toekomende eeuwen’. 216 De bovenstaande Schriftplaatsen zijn dus de verwijzingen, die broeder Ouweneel geeft, waarvan hij zegt: ‘er is een toekomende eeuw’, die hij dan ‘de Messiaanse eeuw’ noemt: een eveneens beperkte tijdsperiode. Dan zegt broeder Ouweneel verder, dat het woord ‘eeuw’ ook in de zin van ‘bedéling’ gebruikt kan worden. Hij geeft hiervoor de volgende verwijzingen: 1 Korintiërs 10:11 “ta telē tōn aiōnōn” Efeziërs 3:9 “apo tōn aiōnōn” Kolossenzen 1:26 “apo tōn aiōnōn” 1 Timoteüs 1:17 “tō de basilei tōn aiōnōn” ‘het einde der eeuwen’ ‘het geheimenis van eeuwen her verborgen gebleven’ ‘het geheimenis, dat eeuwen lang verborgen is geweest’ ‘de Koning der eeuwen …’ Van deze Schriftverwijzingen zegt broeder Ouweneel: hier is ‘eeuw’ bedoeld in meer algemene zin van bedéling. Dat kan best. Dat weet ik niet. Opmerkelijk is wel dat in deze Schriftplaatsen niet de enkelvoudige vorm ‘eeuw’ gebruikt wordt, zoals broeder Ouweneel dat bedoelt, maar wel de meervoudsvormen: ‘eeuwen’. Broeder Ouweneel legt dat verder ook niet uit. Nu zegt broeder Ouweneel vervolgens: ‘eeuw’ kan ook duiden op een lange tijd in het verleden, en wel in de uitdrukking: ‘van oudsher’. Dat zien we hieronder ook uitgewerkt. Lucas 1:70 “elalēsen ap aiōnos” Handelingen 3:21 “elalēsen ap aiōnos” ‘Hij heeft gesproken … van oudsher’ ‘Hij heeft gesproken … van oudsher’ 217

(wellicht ook, zegt broeder Ouweneel): Handelingen 15:18 “gnōsta ap aiōnos” Johannes 9:32 “ek tou aiōnos ouk ēkousthē” ‘welke bekend zijn van eeuwigheid’ ‘van eeuwigheid is het niet gehoord’ Ik wijs u even op een merkwaardige verschil in de vertaling. U ziet de uitdrukking: “ap aiōnos”, in Lukas 1:70 en Handelingen 3:21 vertaald met: ‘van oudsher’. In Handelingen 15:18 wordt dezelfde Griekse uitdrukking “ap aiōnos” gebruikt, maar hier wordt het vertaald met ‘van eeuwigheid’. En in Johannes 9:32 wordt “ek tou aiōnos” ook vertaald met: ‘van eeuwigheid’. U ziet het, de bijbelvertalers vonden de uitdrukking “ap aiōnos” lastig te vertalen. Vandaar dat broeder Ouweneel de opmerking maakt: ‘wellicht ook’. Dan zegt broeder Ouweneel: ‘Maar even duidelijk is het, dat het woord “aiōn” zeer dikwijls doelt op de eindeloze eeuwigheid, zowel het beginloze verleden, als ook de eindeloze toekomst.’ Kijken we eerst naar het beginloze verleden. 1 Korintiërs 2:7 “pro tōn aiōnōn” Efeziërs 3:11 “prothesin tōn aiōnōn” Judas 25 “pro pantos tou aiōnos” ‘van eeuwigheid’, [letterlijk: “vóór de eeuwen”] ‘het eeuwige voornemen’ [letterlijk: “voornemen van de eeuwen”] ‘vóór alle eeuwigheid [letterlijk: “vóór gehele de eeuw”] Kijkt u even hoe de NBG-vertaling worstelt met het Grieks. 218 Zo is er bijvoorbeeld geen verschil gemaakt enkelvoud ‘aiōnos’ en het meervoud ‘aiōnōn’, maar is er beide keren met ‘eeuwigheid’ vertaald. Vervolgens verwijst broeder Ouweneel naar de ‘eindeloze toekomst’. En dan zegt hij: ‘Letten we op de volgende uitdrukkingen …’ Als eerste vermeldt hij de uitdrukking: “eis ton aiōna” (tot in eeuwigheid). ‘Letterlijk’, zegt broeder Ouweneel: ‘tot de eeuw(igheid)’. Een beetje vreemd. ‘Eis’ wordt door broeder Ouweneel met ‘tot’ vertaald. Maar dat zou betekenen, wanneer je het over de ‘eeuw(igheid)’ hebt, dat je dan nooit in die eeuw(igheid) komt. Want hij zegt: ‘tot’ de eeuw(igheid). Maar het zou eigenlijk ‘tot in’ de eeuw(igheid) moeten zijn. Het is misschien een wat ‘technische’ opmerking. Maar het lijkt mij dat het niet ‘tot’ moet zijn, maar ‘tot in’. Laten we dus kijken naar “eis ton aiōna”, waarvan broeder Ouweneel zegt: ‘Soms is de uitdrukking afgesleten tot “nooit”, zonder letterlijk naar de “eeuwigheid” te verwijzen (bijvoorbeeld Johannes 13:8); maar ook dan wordt nooit aan een einde in de tijd gedacht.’ Matteüs 21:19 “genētai eis ton aiōna” Marcus 11:14 “phagoi eis ton aiōna” Marcus 11:14 “phagoi eis ton aiōna” Marcus 11:14 “phagoi eis ton aiōna” Lucas 1:55 “mnēsthēnai … eis ton aiōna” Johannes 4:14 “mē dipsēs eis ton aiōna” Johannes 6:51 “zēsetai eis ton aiōna” 219 ‘groeien … in eeuwigheid’ ‘eten … in eeuwigheid’ ‘eten … in eeuwigheid’ ‘eten … in eeuwigheid’ ‘om te gedenken … in eeuwigheid’ ‘geen dorst krijgen in eeuwigheid’ ‘hij zal in eeuwigheid leven’

Johannes 6:58 “zēsetai eis ton aiōna” ‘hij zal in eeuwigheid leven’ Johannes.8:35a “menei eis ton aiōna” Johannes.8:35b “menei eis ton aiōna” Johannes.8:51 “mē theōrēsē eis ton aiōna” Johannes.10:28 “mē apolōntai eis ton aiōna” Johannes.11:26 “mē apothanē eis ton aiōna” Johannes.12:34 “menei eis ton aiōna” Johannes.13:8 “mē nipsēs eis ton aiōna” Johannes.14:16 “menē meth humōn eis ton aiōna” 1 Korintiërs 8:13 “mē fagō krea eis ton aiōna” 1 Petrus 1:25 “menei eis ton aiōna” 1 Johannes 2:17 “menei eis ton aiōna” 2 Johannes 2 “meth humōn estai eis ton aiōna” ‘hij blijft eeuwig’ ‘hij blijft eeuwig’ ‘in eeuwigheid niet aanschouwen’ ‘niet verloren gaan in eeuwigheid’ ‘zal in eeuwigheid niet sterven’ ‘dat hij tot in eeuwigheid blijft’ ‘niet wassen in eeuwigheid’ ‘om tot in eeuwigheid bij u te zijn’ ‘in eeuwigheid geen vlees meer eten’ ‘blijft in der eeuwigheid’ ‘blijft tot in eeuwigheid’ ‘met ons zijn zal tot in eeuwigheid’ Dan noemt broeder Ouweneel: “eis tous aiōnas”, (NBG:) ‘tot in eeuwigheid’, waarbij hij opmerkt dat het eigenlijk letterlijk ‘tot de eeuw(ighed)en’, meervoud, is. Hij geeft als Schriftverwijzingen: Lucas 1:33 “basileusei eis tous aiōnas” Romeinen 1:25 “eulogētos eis tous aiōnas” Romeinen 9:5 “eulogētos eis tous aiōnas” Romeinen 11:36 “hē doxa eis tous aiōnas” ‘heersen tot in eeuwigheid’ ‘die te prijzen is tot in eeuwigheid’ ‘te prijzen tot in eeuwigheid’ ‘de heerlijkheid in alle eeuwigheid’ 220 2 Korintiërs 11:31 “eulogētos eis tous aiōnas” ‘geprezen zij Hij in eeuwigheid’ Hebreeën 13:8 “kai eis tous aiōnas” ‘en tot in eeuwigheid’ U ziet dat de Griekse meervoudsvorm ‘aiōnas’ ‘eeuwigheden’ in deze Schriftplaatsen door de NBG-vertalers weergegeven is met het enkelvoud ‘eeuwigheid’. Ik wil u tevens wijzen op het woord ‘aiōnas’, wat in broeder Ouweneels’ uitleg ‘eeuw(ighed)en’ is. In Hebreeën 1:2 wordt namelijk ook het woord ‘aiōnas’ gebruikt, dat ‘eeuw(ighed)en’ zou betekenen. Maar in de NBG vertaling wordt dit woord ‘aiōnas’ weergegeven met ‘wereld’: ‘door wie Hij ook de wereld (‘aiōnas’) geschapen heeft.’ En in Hebreeën 11:3 komt eveneens het woord ‘aiōnas’ voor, en ook daar wordt het woord ‘wereld’ gebruikt: ‘dat de wereld (‘aiōnas’) door het woord Gods tot stand is gebracht.’ Ik wil dat u dit even ziet. Wij komen er straks op terug. Dan vermeldt broeder Ouweneel: “eis pantas tous aiōnas” (NBG: ‘tot in alle eeuwigheid’), letterlijk, zegt hij: ‘tot de eeuw(igheid) van de eeuw(igheid).’ Deze laatste opmerking lijkt mij een drukfout in de brochure. Judas 25 “eis pantas tous aiōnas” ‘in alle eeuwigheden’ Ook nog: “eis ton aiōna tou aiōnos”: ‘tot in alle eeuwigheid’, letterlijk: ‘tot de eeuw(igheid) van de eeuw(igheid)’. Hebreeën 1:8 “eis ton aiōna tou aiōnos” ‘in alle eeuwigheid’. En dan vermeldt broeder Ouweneel: “eis tous aiōnas tōn aiōnōn”: ‘tot in alle eeuwigheid’, letterlijk, zegt hij: ‘tot de eeuw(ighed)en van de eeuw(ighed)en’. Hij geeft als Schriftplaatsen: 221

Romeinen 16:27 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” ‘in alle eeuwigheid’ Galaten 1:5 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Filippenzen 4:20 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” 1 Timoteüs 1:17 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” 2 Timoteüs 4:18 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Hebreeën 13:21 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” 1 Petrus 4:11 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” 1 Petrus 5:11 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 1:6 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 1:18 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 4:9 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 5:13 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 7:12 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 10:6 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 11:15 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 14:11 “eis aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 15:7 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 19:3 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 20:10 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” Openbaring 22:5 “eis tous aiōnas tōn aiōnōn” ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘in alle eeuwigheid’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ ‘in alle eeuwigheden’ ‘tot in alle eeuwigheden’ U ziet ongetwijfeld een merkwaardigheid. In Romeinen 16:27 tot 1 Petrus 5:11 wordt er vertaald met ‘in alle eeuwigheid.’ 222 En als je in het boek Openbaring terecht komt, dan zie je opeens, voor dezelfde Griekse uitdrukking, de vertaling: ‘tot in alle eeuwigheden’. Misschien zijn er verschillende vertalers aan het werk geweest, ik weet het niet. Hoe dan ook: het lijkt een mysterie, hoe dezelfde uitdrukking in het Grieks in Romeinen 16 tot 1 Petrus 5 in het enkelvoud weergegeven wordt en in Openbaring in het meervoud. Tot slot geeft broeder Ouweneel: “eis pasas tas geneas tou aiōnos tōn aiōnōn”: (NBG:) ‘tot in alle geslachten, van eeuwigheid tot eeuwigheid’, ‘letterlijk’, zegt hij: ‘tot al de geslachten van de eeuw(igheid) van de eeuwig(hed)en.’ (Efeziërs 3:21) En dan zegt broeder Ouweneel: Uit deze opsomming blijkt duidelijk, dat, als we even afzien van de teksten die over het eeuwig oordeel spreken, niemand er aan kan twijfelen dat ‘aiōn’ in de geciteerde plaatsen ‘eindeloze eeuwigheid’ betekent. In geen enkele Schriftplaats (zegt hij), waar we de constructie met ‘eis’ vinden, zijn aanwijzingen te vinden, dat er van een beperkte tijdsperiode sprake zou zijn, integendeel, in verreweg de meeste plaatsen is het onmiddellijk volkomen duidelijk, dat het over eindeloze eeuwigheid gaat. Dit is zo mogelijk nog duidelijker (zegt hij), in de uitdrukking “eis tous aōnas tōn aiōnōn”, dat je een overtreffende trap krijgt: ‘in de eeuwigheden van de eeuwigheden’, waarin we maar liefst tweemaal het meervoud (‘eeuwigheden’) vinden. Onze broeder noemt nu Openbaring 14:11: ‘en de rook van hun pijniging stijgt op in alle eeuwigheden.’ “eis aiōnas tōn aiōnōn”. Hij noemt ook: Openbaring 20:10 ‘… en de duivel werd geworpen in de poel van vuur en zwavel, waar ook het beest en de valse profeet zijn, en zij zullen dag en nacht gepijnigd worden tot in alle eeuwigheden’ (“eis tous aiōnas tōn aiōnōn”). En dan zegt broeder Ouweneel: Er kan geen enkele twijfel over bestaan dat er in deze twee passages over een eeuwige, dat is nimmer eindigende, hellestraf voor het beest en de valse profeet en hun aanbidders gesproken wordt. 223

Op z’n minst deze (zeer grote) categorie mensen (zegt hij) zal dus eindeloze hellestraf ondergaan. Daarmee (zegt hij) is het absolute universalisme in feite al weerlegd. Dit staat nog te bezien. Ik wil op dit punt even een korte opmerking maken. Het is op zijn minst merkwaardig te noemen dat de bijbelvertaling, en ook broeder Ouweneel, het woord ‘eeuwigheden’ gebruikt, aangezien dan een ‘eeuwigheid’ een einde moet hebben, om aan de volgende ‘eeuwigheid’ te kunnen beginnen. In dit verband kan dan moeilijk de betekenis ‘eindeloos’ voor een ‘eeuwigheid’ gebruikt worden. De betekenis van het woord ‘eeuwigheid’ is dus niet zo waterdicht als broeder Ouweneel ons wil doen geloven. Nu kijken we naar het bijvoeglijk naamwoord ‘aiōnios’, ‘eeuwig’, dus. Broeder Ouweneel zegt: Hier is de balans nog veel verder doorgeslagen van ‘eeuw’ naar ‘eeuwigheid’. Slechts in drie plaatsen (zegt hij) hangt ‘aiōnios’ samen met de betekenis ‘aiōn’ als ‘eeuw’, dat is: een beperkte tijdsperiode. De verwijzingen, die hij geeft, heb ik eveneens uitgewerkt. Als eerste noemt hij Romeinen 16:25 “kata apokalupsin mustēriou chronois aiōniois sesigēmenou”. In onze NBG-vertaling: ‘naar de openbaring van het geheimenis, eeuwenlang verzwegen.’ Er staat niet: ‘eeuwenlang’, maar: “chronois aiōniois”: ‘eeuwige tijden’. Dit is natuurlijk lastig, want hoe rijm je nou ‘tijd’ met ‘eeuwigheid’. Daarom rangschikt broeder Ouweneel deze ‘aiōnios’-vorm bij de beperkte tijdsduur. 224 Dan geeft broeder Ouweneel: 2 Timoteüs 1:9 “pro chronōn aiōniōn”. In onze NBG: ‘vóór eeuwige tijden’. En Titus 1:2, eveneens “pro chronōn aiōniōn”. In onze NBG eveneens: ‘vóór eeuwige tijden’. Nu zegt broeder Ouweneel: Het woord voor ‘eeuwig’ duidt hier op ‘eeuw’, niet op ‘eeuwigheid’. Maar hier (zegt hij) zijn niet alle uitleggers het eens. Maar (gaat hij verder) in ieder geval is er in de overige (tientallen) plaatsen geen enkele innerlijke aanwijzing dat het woord in deze beperkte zin zou moeten worden opgevat. Helaas geeft onze broeder die tientallen verwijzingen niet. Dat is ook niet nodig, want het ragfijne sjaaltje komt nu heel dicht bij het vlijmscherpe lemmet van het samoerai zwaard. ‘Want’, zegt onze broeder, ‘het woord “eeuwig” dient in het Nieuwe Testament er juist toe om het onvergankelijke, onverderfelijke, boven de tijd verhevene aan te duiden, dat ons door het werk van Christus ontsloten is.’ Dat is heel mooi gezegd, maar is het ook waar? ‘Denken we alleen al aan de uitdrukking “het eeuwige leven”’, zegt broeder Ouweneel. En dan zegt hij iets heel merkwaardigs. Let op. Hij zegt eerst: ‘Denk alleen al aan de uitdrukking “het eeuwige leven”’ En dan zegt hij: ‘… dat kan, Oudtestamentisch gezien, eventueel nog met het Messiaanse rijk op aarde verbonden worden, Daniël 12:2.’ Een heel belangrijke zin van broeder Ouweneel. Daarom kijken we even naar deze tekst. Daniël 12:2 “Velen van hen die slapen in het stof der aarde, zullen ontwaken, dezen tot eeuwig leven en genen tot versmading, tot eeuwig afgrijzen.” 225

Ziet u dat? ‘Dat eeuwige leven in Daniël 12:2,’ zegt broeder Ouweneel, ‘kan eventueel nog, Oudtestamentisch gezien, met het Messiaanse rijk op aarde verbonden worden.’ ‘Dus, in die zin’, zegt hij, ‘moet dit beperkt in de tijd worden opgevat.’ Nu wil ik even een vraagje stellen. Broeder, zou dan het ‘eeuwige leven’ als beperkt in de tijd opgevat mogen worden, en ‘eeuwig afgrijzen’ niet? Zo maar even een vraagje. Nu gaat onze broeder verder. Hij zegt: ‘Zelfs in dit geval echter hebben we geen enkele aanwijzing in de Schrift dat een gelovige ná de “toekomende eeuw” dat leven zou kunnen verliezen, integendeel, in feite bezitten zij het eeuwige leven dus wel degelijk tot in alle eeuwigheid.’ ‘Amen, broeder,’ zeg ik, ‘heel juist!’ ‘Maar’, zegt hij, ‘waar de Here Jezus deze uitdrukking met name in het Johannes-evangelie verbindt met de hemelse dingen, is in ieder geval elke beperking in de tijd volstrekt onmogelijk.’ Heel mooi gezegd. Maar is het ook waar? Laten we de verwijzingen, die hij ons geeft, eens nader bestuderen. Als eerste geeft hij Johannes 10:28 “… en Ik geef hun eeuwig leven en zij zullen voorzeker niet verloren gaan in eeuwigheid …” Johannes 10:28 “… kagō didōmi autois zōēn aiōnion kai ou mē apolōntai eis ton aiōna …” De tweede verwijzing die hij geeft is Johannes 11:26 “… en een ieder, die leeft en in Mij gelooft, zal in eeuwigheid niet sterven …” 226 Johannes 11:26 “… kai pas ho zōē kai pisteuōn eis eme ou mē apothanē eis ton aiōna …” Dan zeg ik dus: ‘Het is jammer dat broeder Ouweneel Johannes 6:40 niet als verwijsplaats noemt. Want daar staat: “… dat een ieder, die de Zoon aanschouwt en in Hem gelooft, eeuwig leven hebbe, en Ik zal hem opwekken ten jongsten dage.” Johannes 6:40 “… pas ho theōrōn ton huion kai pisteuōn eis auton echē zōēn aiōnion kai anastēsō auton egō en tē eschatē hēmera …” Deze verwijzing gebruikt broeder Ouweneel niet. Dat is jammer. Want Johannes 6:40 verklaart heel veel. Heeft een gelovige wel het eeuwige leven? Antwoord: Nee, want Christus zegt: ‘(op)dat hij eeuwig leven hebbe, en Ik zal hem opwekken ten jongsten dage’. Let even op de volgorde. Een besnijdenis-gelovige gaat dood. Hij heeft dan helemaal geen eeuwig leven. Maar hij wordt, exact volgens de woorden in het boek Daniël, hoofdstuk 12:13, “opgewekt ten jongsten dage”. En dán krijgt hij het eeuwige leven. Begrijpt u? Nu komt het ragfijne sjaaltje heel dicht bij het lemmet van het zwaard. Nog eventjes … De gelovige, zegt broeder Ouweneel, die weet voor de hemel bestemd te zijn, bezit dan ook: ‘een eeuwige behoudenis’ “sōtērias aiōniou” (Hebreeën 5:9); ‘een eeuwige verlossing’ “aiōnian lutrōsin” (Hebreeën 9:12); ‘een eeuwige erfenis’ “aiōniou klēronomias” (Hebreeën 9:15); verwacht ‘een eeuwig huis’ “oikian aiōnion” (2 Korintiërs 5:1); krijgt ‘eeuwige heerlijkheid’ “doxēs aiōniou” (2 Korintiërs 2:10); 227

en een rijkelijke ingang in het ‘eeuwige koninkrijk’ “tēn aiōnion basileian” (2 Petrus 1:11). Nu raakt het ragfijne sjaaltje van ‘de bedekking over Gods Woord’ (de bijbelvertaling) het vlijmscherpe lemmet. Want broeder Ouweneel zegt nu: De gelovige is dan ook in betrekking gebracht tot de ‘eeuwige God’ (Romeinen 16:26). Stop, stop, stop … De ‘eeuwige’ God … Wat wil dat zeggen? De ‘eeuwige’ God … Nu moeten we het woordenboek pakken. Laten we eens zien wat het woord ‘eeuwig’ in het Nederlands betekent. Ah, daar hebben we het … Eeuwig: ‘een begin noch einde hebbend’. Hoort u dat goed? Een begin noch einde hebbend. Dit is, inderdaad, op God, als Enige in het universum, van toepassing. Want alleen God is ‘eeuwig’. Bent u dat met mij eens? Want God kent geen begin èn geen einde. Als God dus ‘eeuwig’ is, dan wil dat zeggen dat de rest dus niet ‘eeuwig’ is. Begrijpt u dat? Want alleen God is ‘eeuwig’. In de afgelopen week werd ik daar midden in de nacht van wakker. Als u begrijpt wat er staat, namelijk: de ‘eeuwige’ God, dan is de rest dus niet eeuwig. Want ‘eeuwig’ wil zeggen: geen begin, geen einde. En wie heeft dat? Alleen God. Alles is UIT God. (Romeinen 11:36, 1 Korintiërs 8:6). 228 Dus alles heeft een begin. God niet. God heeft geen begin. Dus alleen God is eeuwig. Snapt u? Wat is dan een ‘eeuwig’ koninkrijk? Dat zou een koninkrijk moeten zijn, dat geen begin en geen einde heeft. Als je dan 2 Petrus 1:11 neemt, dan is het wellicht mogelijk dat het geen einde heeft, maar het heeft wel degelijk een begin. Wat is het begin van dat ‘eeuwige’ koninkrijk? Volgens sommige uitleggers, wanneer volgens Openbaring 11:15 onze God en zijn Gezalfde over de wereld gaan heersen. Dat is het begin van het ‘eeuwige’ koninkrijk. Het heeft misschien wel geen einde. Maar het heeft wel een begin. Dus is het niet ‘eeuwig’. ‘Eeuwig’ is het alleen, als het geen begin en geen einde heeft. Andere uitleggers verwijzen naar Lucas 1:33. Daar staat dat God aan Christus de troon van zijn vader David gaat geven. Die troon is dan het begin van het ‘eeuwige’ koninkrijk. Die troon van David werd gevestigd in 960 voor Christus. Die troon heeft een begin gehad. Dus is het geen ‘eeuwig’ koninkrijk. Want een ‘eeuwig’ koninkrijk heeft èn geen begin èn geen einde. Dus in 2 Petrus 1:11 is het geen ‘eeuwig’ koninkrijk. Het verwijst naar het Messiaanse Koninkrijk. En dat heeft een begin. Het is dus niet ‘eeuwig’. In Johannes 10:28 zegt onze Heer dat Hij de gelovige ‘eeuwig’ leven schenkt. Wanneer begint dat eeuwige leven voor die gelovige? Op het moment dat Christus hem dat geeft. Het heeft misschien wel geen einde. Maar het heeft zéker een begin. 229

Dan is dat leven dus niet ‘eeuwig’. Want ‘eeuwig’ heeft geen begin en geen einde. Nu het woord ‘eeuwigheid’. Volgens het woordenboek Koenen betekent ‘eeuwigheid’: duur zonder aanvang of einde. In Openbaring 22:5 staat: “… zij zullen als koningen heersen tot in alle eeuwigheden.” Maar wanneer begint dat heersen? Dat begint met de ‘eerste opstanding’. U kunt dat lezen in Openbaring 20:4, 6. Daar begint het. Dat heersen is dus niet tot in ‘eeuwigheid’. Want een eeuwigheid heeft geen aanvang en geen einde. In Openbaring 20:7-10 wordt beschreven wanneer de pijniging begint. Na het duizendjarige rijk. Er is dus geen pijniging in ‘alle eeuwigheden’. Want een ‘eeuwigheid’ heeft geen aanvang en geen einde. Dan hebben we nog Openbaring 1:18, waar Christus zegt: “… en Ik ben dood geweest, en zie, Ik ben levend tot in alle eeuwigheden …” Maar bij zijn opstanding begon zijn nieuwe leven. Christus heeft dus geen ‘eeuwig’ leven. Want een ‘eeuwig’ leven heeft geen begin en geen einde. Het is dus duidelijk dat een uitdrukking als: ‘tot in eeuwigheid’ helemaal niet mogelijk is. Een ‘eeuwigheid’ heeft namelijk geen aanvang en geen einde. ‘Tot in eeuwigheid’ is een holle frase. Maar nu komen we er. Eindelijk, zeg ik, eindelijk. Het sjaaltje, de bijbelvertaling, gaat nu in twee delen naar de grond. Onbruikbaar, verder. 230 Kijken we naar de verschillende vormen van het woord ‘eeuwigheid’. Wat zijn ‘eeuwigheden’? Dat is een volstrekt belachelijke uitdrukking. God heeft dit nooit zo gezegd. Wat heeft Hij dan wel gezegd? Laten we dan helemaal teruggaan naar ons eerste begin. Wat heeft broeder Ouweneel gezegd? ‘Aiōn’ duidt soms op een beperkte tijdsperiode. Weet u nog dat hij dat gezegd heeft? En laten we zo’n beperkte tijdsperiode nou eens niet ‘eeuw’ noemen. Want ‘eeuw’ heeft in onze Nederlandse taal de betekenis gekregen van honderd jaar. Bijvoorbeeld: de tachtigjarige oorlog begon in de 16e eeuw. Of, een iets langere periode dan honderd jaar: de ‘Gouden Eeuw’. Laten we die tijdsperiode nou eens geen ‘eeuw’ noemen. Laten we gewoon Gods Woord gebruiken. Laten we zo’n periode gewoon ‘aeon’ noemen. Dat doen we met andere woorden uit het Grieks ook. ‘Evangelie’ is ‘euangelion’. ‘Apostel’ is ‘apostolos’, enzovoorts … Allemaal klanknabootsingen van het Grieks. Dus laten we nou gewoon zeggen: ‘aeon’. En een ‘aeon’ is dus een beperkte tijdsperiode. We gaan terug naar het begin van de toespraak. De teksten die daar genoemd zijn geven met het woord ‘aeon’ een perfecte betekenis weer. “noch in deze aeon, noch in de toekomende (aeon)” En “de zorg voor deze aeon”. En: “de voleinding van de aeon”. En: “de kinderen van deze aeon”. En: “wordt niet gelijkvormig aan deze aeon”. En: “waar is de redetwister van deze aeon”. En: “een wijsheid echter, niet van deze aeon”. 231

En: “geen van de beheersers van deze aeon heeft van haar geweten”. En: “de god van deze aeon”. En: “om ons te trekken uit de tegenwoordige, boze aeon”. En: “uit liefde voor de tegenwoordige aeon”. Enzovoorts … Gaan we naar de volgende verwijzingen: Marcus 10:29-30. “Jezus zeide: Voorwaar, Ik zeg u, er is niemand, die huis of broeders of zusters of moeder of vader of kinderen of akkers heeft prijsgegeven om Mij en om het evangelie, of hij ontvangt honderdvoudig terug: nu, in deze tijd, huizen en broeders en zusters en moeders en kinderen en akkers, met vervolgingen, en in de toekomende eeuw [aeon] het eeuwige leven.” Wacht even … Er staat geen ‘het eeuwige leven’, maar er staat: “het aeonische leven”. En in Lucas 20:35 “maar die waardig gekeurd zijn van die aeon”. En in Efeziërs 2:4,6-7 “om in de toekomende aeonen”. En in Hebreeën 6:4-6 “de krachten der toekomende aeon gesmaakt hebben”. En dan staat er in Efeziërs 3:11 “kata prothesin tōn aiōnōn” – “naar het voornemen van de aeonen”. We lezen ook in Hebreeën 1:2 dat God door Christus ‘de aeonen’ geschapen heeft. Niet de ‘wereld’. Ja, natuurlijk heeft Hij ook de wereld geschapen. Maar er staat in Hebreeën 1:2 niet dat Hij de ‘kosmos’ (de wereld) geschapen heeft. Hij heeft de ‘aiōnas’- de ‘aeonen’ geschapen. Daarom wordt God ook in 1 Timoteüs 1:17 ‘de Koning van de aeonen’ genoemd. 232 En dan lees je ook in Hebreeën 11:3 dat de aeonen door het woord Gods zijn voortgebracht. Ziet u hoe de bedekking over het Woord van God wordt weggenomen? Bij al die teksten, die we nu gezien hebben, krijg je, als je het woord ‘aeon’ invult, een heel andere bijbel. Alle moeilijkheden verdwijnen. God wordt in de Schriften genoemd: ‘theos aiōnios’: ‘de aeonische God’ (Romeinen 16:26). Waarom is onze God een ‘aeonische’ God? God openbaart zich niet als de ‘eeuwige’ God. Want dat kunnen wij niet begrijpen. Wij kunnen niet begrijpen dat iets of iemand zonder begin en zonder einde is. Wij kunnen het met de mond wel zeggen. Maar begrijpen zullen we het nooit. Waarom niet? Wij zijn schepselen. En God wil zich openbaren aan zijn schepselen op een manier dat wij Hem kunnen begrijpen. Hij zegt van zichzelf: ‘Ik ben de aeonische God. Want Ik heb de aeonen geschapen. Ik was er al vóór de aeonen. Ik openbaar mijzelf aan jullie als de aeonische God, de God van de aeonen.’ Lieve broeders en zusters, wanneer u deze Schriftplaatsen nog eens rustig overdenkt, dan zult u met mij tot de conclusie komen dat er helemaal geen ‘eeuwigheid’ bestaat, maar dat God alleen spreekt over ‘aeonen’. Tot slot wil ik nog een laatste opmerking over deze brochure maken. Zoals u heeft gezien staan er in de brochure van broeder Ouweneel veel zware woorden. Die bij nadere bestudering te licht bevonden worden. Want wat broeder Ouweneel in deze brochure zegt, is gewoon niet waar. 233

Maar daar kun je alleen maar achter komen, als je het in het Grieks nakijkt. Concordant, natuurlijk. Zoals eerder gezegd, broeder Ouweneel heeft een vooraanstaande positie binnen de christelijke gemeenschap verworven. En hij is oprecht bezorgd. Dat prijzen wij in hem. Maar in zijn bezorgdheid gaat hij een stapje te ver. En komt hij op glad ijs. En zegt onze broeder onvoorzichtige dingen. Het woord ‘alverzoening’ komt rechtstreeks uit Kolossenzen 1:20. Daar staat glashelder dat God alles verzoent. “apokatallaxai ta panta”. Ta panta: het alles. Dus als broeder Ouweneel zegt: ‘Alverzoening, besproken en weerlegd’, dan zegt hij eigenlijk dat hij Gods Woord weerlegt. Dat zou ik niet voor mijn rekening durven nemen. Begrijpt u? God zegt: ‘Ik verzoen het al.’ En mijn broeder zegt: ‘Ik zie argumenten, waarom het niet zo is.’ Dan spreekt mijn broeder God tegen. En dat is niet zo verstandig. Maar wij zeggen allemaal wel eens onverstandige dingen. Dingen die tegen het Woord ingaan. En dan zegt de Heer later tegen ons: ‘Ik zei het je toch?’ En dan moeten we tegen onze Heer zeggen: ‘Ja, Heer, U had gelijk.’ 234 14. Het verzoendeksel Vorige week donderdagavond reed ik met André Piet mee naar Rotterdam. Hij zou daar een toespraak houden over Matteüs 24. Wij bespraken onderweg de bijbelstudiedag die in Garderen zou gaan plaatsvinden. Deze dag dus. En ik vroeg aan André hóe wij zouden gaan spreken. Zittend of staand. Hij zei: ‘Menno, dat weet je toch. Dat hangt ervan af … Leraren zitten en profeten staan.’ Ik zei tegen hem: ‘Nou, dat wordt dus staan voor mij.’ Ik begon te lachen om mijn eigen grapje. Dat doe ik altijd. Lachen om mijn eigen grapjes. Waarom? Nou, dan weten de mensen dat ik een grapje maak … Ja … Je kan tegenwoordig niet voorzichtig genoeg zijn … Voordat je het weet, krijg je allerlei misverstanden … En toen zei ik: ‘Maar het wordt toch wel zitten, denk ik.’ André werd nieuwsgierig. Hij zei: ‘Vertel.’ Ik zei: ‘Nou, het probleem is, dat ik eigenlijk twee boodschappen heb. Een harde en een zachte. En tot nu toe kan ik nog geen keuze maken. De ene dag denk ik: ik doe de harde. En de volgende dag denk ik: nee, ik doe toch de zachte.’ André zei: ‘Nou, de Heer zal je wel wijsheid geven wat te doen.’ En toen kregen we het over heel andere onderwerpen. Over onze kinderen. En over de parallellen tussen Matteüs 24 en Openbaring 6. Voor we het wisten waren we in Rotterdam … 235

De volgende avond, vrijdagavond dus, sprak ik met een broeder, met wie ik veel samenwerk. Zijn opinie is voor mij heel belangrijk. We hadden het over mijn dilemma. En ik zei dat ik waarschijnlijk de harde boodschap zou gaan brengen. En toen zei die broeder: ‘Je moet de broeders natuurlijk geen aanstoot geven.’ Ik dacht: ‘Dat is waar.’ Dus tóch de zachte variant … De avond daarna, zaterdagavond dus, was ik op een familieverjaardag. Ook de beste vriend van mijn oudste neef was daar aanwezig. Ik ken hem al heel lang. Maar eigenlijk ken ik hem niet ècht. Hij is een wat stille en gereserveerde figuur. Op een gegeven moment, die avond, had ik een gesprek met mijn neef. En die vond van iets dat ik dat absoluut moest doen. Ik zei dat ik er op dit moment geen tijd voor had, maar ik zou erover nadenken. Die vriend van mijn neef had het laatste gedeelte van ons gesprek opgevangen. Hij nam mij apart. Hij ging tegenover mij zitten. Zijn gezicht stond heel ernstig. Hij zei: ‘Ik moet u iets zeggen. Ik hoop dat u er geen aanstoot aan neemt.’ Ik dacht: ‘Hé, hetzelfde woord aanstoot … nou zal je het krijgen, Menno, hou je vast.’ Ik zei: ‘Zeg het maar.’ Hij zei: ‘Ik wil niet onbeleefd zijn, maar hoe oud bent u eigenlijk?’ Ik zei: ‘Zeventig.’ Hij zei: ‘Juist ja, ik dacht al zoiets. Weet u, mijn vader is overleden toen hij net 70 was.’ Ik zei: ‘O.’ 236 De vriend van mijn neef legde, onverwacht, zijn beide armen op mijn armen. Een intiem en indringend gebaar. Hij zei: ‘Misschien heeft u niet veel tijd meer, zoals mijn vader. Doe wat u doen moet. Stel het niet uit.’ Na deze woorden stond hij op en liep hij weg. Misschien heeft die vriend van mijn neef wel gelijk. En heb ik niet veel tijd meer. En moet ik doen wat ik moet doen. En daarom krijgt u vanmiddag twee boodschappen van mij. De harde èn de zachte. Mijn onderwerp vanmiddag is: ‘het verzoendeksel’. Of, zoals André vanmorgen in zijn presentatie al aangaf, juister gezegd: ‘de beschutplaats’. Om het vanmiddag eenvoudig te houden en om aan te sluiten bij uw bijbelvertaling, zal ik steeds het woord ‘verzoendeksel’ gebruiken. Maar u weet dan dat ik eigenlijk ‘beschutplaats’ bedoel. Goed. Laten we eerst even naar de feiten kijken. Wanneer wij in onze bijbelvertalingen in het Nieuwe Testament het woord ‘verzoendeksel’ opzoeken, dan vinden we dat in Hebreeën 9:5. Eerst het Grieks: “huperanō de aute cheroubein doxes kataskiazonta to hilastērion” Dan de Statenvertaling. “En boven over deze ark waren de cherubijnen der heerlijkheid, die het verzoendeksel beschaduwden …” Hier wordt in de Statenvertaling het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt voor het Griekse woord ‘hilastērion’. 237

Nu de bijbelvertaling van het NBG. “… daarboven waren de cherubs der heerlijkheid, die het verzoendeksel overschaduwden …” In de vertaling van het NBG wordt dus eveneens het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt voor het Griekse woord ‘hilastērion’. U ziet dat in beide Nederlandse bijbelvertalingen het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt wordt voor het Griekse woord ‘hilastērion’. Nu wordt ditzelfde Griekse woord ‘hilastērion’ nog een keer in het Nieuwe Testament gebruikt, en wel in Romeinen 3:25. “hon proetheto ho theos hilastērion” In de Statenvertaling: ‘… Die God voorgesteld heeft tot een verzoening …’ De Statenvertaling vertaalt het Griekse woord ‘hilastērion’ hier, in Romeinen 3:25, met ‘verzoening’. De Statenvertaling gebruikt het woord ‘verzoening’ ook in 1 Johannes 2:2. Eerst het Grieks: “kai autos hilasmos estin” De Statenvertaling heeft hier: “… en Hij is een verzoening …” U ziet dat de Statenvertaling hier het woord ‘verzoening’ gebruikt voor het Griekse woord ‘hilasmos’. Even voor de duidelijkheid: De Statenvertaling gebruikt het woord ‘verzoening’ dus voor twee verschillende Griekse woorden, voor ‘hilasmos’ èn voor ‘hilastērion’. 238 Dat kan natuurlijk niet: òf ‘hilasmos’ is verzoening, òf ‘hilastērion’. In het Grieks is dit onderscheid heel gemakkelijk. Het achtervoegsel -mos geeft een handeling aan. Achtervoegsel -mos: seismos basanismos hagiasmos hilasmos – – BEVing, aardbeving KWELLing – HEILIGing – VERZOENing Het achtervoegsel -tērion geeft de plaats aan waar de handeling plaats vindt. Achtervoegsel -tērion: desmōtērion kritērion akroatērion hilastērion – – – – BINDEN-plaats, gevangenis OORDELEN-plaats, rechtbank LUISTEREN-plaats, audiëntiezaal VERZOENEN-plaats, verzoendeksel Dit is dus duidelijk: ‘hilasmos’ is de verzoening als handeling, ‘hilastērion’ is de plaats waar de verzoening plaatsvindt. Nu gaan we terug naar Romeinen 3:25, nu in de vertaling van het NBG. Eerst weer het Grieks: “hon proetheto ho theos hilastērion” Nu het NBG: ‘… Hem heeft God voorgesteld als zoenmiddel …’ U ziet dat het NBG ‘hilastērion’ vertaalt met ‘zoenmiddel’. Dat is niet juist. ‘Hilastērion’ is niet het middel, maar de plaats. 239

‘Hilastērion’ is, net zoals in Hebreeën 9:5, de verzoenplaats, dat wil zeggen: het ‘verzoendeksel’. Tot zover de feiten. Nu zitten we wel met een vraag. Wat voor vraag? Nou, waarom de bijbelvertalers het woord ‘hilastērion’ met ‘verzoening’ en ‘zoenmiddel’ vertaald hebben, terwijl er eigenlijk ‘verzoendeksel’ staat. Laten wij ons even verplaatsen in het proces van de bijbelvertaling. Er is een vertaler van het Nieuwe Testament. En deze deskundige vertaalt in Hebreeën 9:5 het woord ‘hilastērion’ met ‘verzoendeksel’. Terecht, want deze vertaler weet dat het woord ‘hilastērion’ uit de LXX komt. De LXX is de oud-Griekse vertaling van het Hebreeuwse Oude Testament. In de LXX wordt het woord ‘hilastērion’ uitsluitend gebruikt voor het Hebreeuwse woord ‘kapporet’, dat ‘verzoendeksel’ betekent. Bovendien geeft de woordopbouw in het Grieks aan dat ‘hilastērion’ de verzoen-plaats is. ‘Hilastērion’ betekent dus: ‘verzoendeksel’. Zonder enige twijfel. Deze vertaler, een wetenschapper, heeft dus al het wetenschappelijk bewijs vóór zich. ‘Hilastērion’ komt 27 keer voor in het Oude Testament. Alle 27 keer wordt het woord ‘hilastērion’ met ‘verzoendeksel’ vertaald. En de vertaler is in Hebreeën 9:5 óók het woord ‘hilastērion’ tegengekomen. De vertaler móest daar ‘hilastērion’ wel met ‘verzoendeksel’ vertalen. Hij kón niet anders. Waarom? 240 Nou, in dit vers is het verzoendeksel een onderdeel van de ark. En nu komt deze vertaler bij Romeinen 3:25. Daar staat weer het woord ‘hilastērion’. En deze vertaler wéét dat het woord ‘hilastērion’ ‘verzoendeksel’ betekent. Maar hij vertaalt ‘hilastērion’ hier, in Romeinen 3:25, met ‘verzoening’ of ‘zoenmiddel’. Waarom doet hij dat? Nou, omdat deze vertaler geen idee heeft waarom hier, in Romeinen 3:25, het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt wordt. Nu staat deze vertaler niet alleen. Hij is lid van een vertaal-team. Een team van deskundigen. Deze teamleden lezen de vertaling van Romeinen 3:25. En daar lezen ze dat hun collega ‘hilastērion’ met ‘verzoening’ of ‘zoenmiddel’ vertaald heeft. En dan zeggen die teamleden niet: ‘Zeg, collega, “hilastērion” is toch “verzoendeksel”?’ Nee, ze zeggen: ‘Goede oplossing, collega, om hier, in Romeinen 3:25, “hilastērion” met “verzoening” of “zoenmiddel” te vertalen.’ Waarom zeggen zij dat? Nou, omdat ook het vertaal-team geen idee heeft waarom hier, in Romeinen 3:25, het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt wordt. Dit is nog niet alles. Er is ook nog een overkoepelende vertalingscommissie. Deze deskundigen controleren alle vertalingen op hun juistheid. En de leden van die overkoepelende vertalingscommissie lezen de vertaling van Romeinen 3:25. En zij zien dat de genoemde vertaler hier ‘hilastērion’ met ‘verzoening’ of ‘zoenmiddel’ vertaald heeft. En dan zegt die overkoepelende vertalingscommissie niet: ‘Zeg, collega, “hilastērion” is toch “verzoendeksel”?’ Nee, ze zeggen: ‘Uitstekende oplossing, collega, om hier, in Romeinen 3:25, “hilastērion” met “verzoening” of “zoenmiddel” te vertalen.’ 241

Waarom zeggen zij dat? Nou, omdat ook die overkoepelende vertalingscommissie geen idee heeft waarom hier, in Romeinen 3:25, het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt wordt. Dit is dus de eerste grote vraag van vanmiddag: Waarom wordt er hier, in Romeinen 3:25, het woord ‘verzoendeksel’ gebruikt? Het antwoord is: Anders klopt de vergelijking in deze verzen niet. Er moet ‘verzoendeksel’ staan. Laten we eerst even naar Romeinen 3:23-24 kijken. Daar staat in de NBG-vertaling: “Want allen hebben gezondigd en derven de heerlijkheid Gods, en worden om niet gerechtvaardigd uit zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus.” Omdat het voegwoord ‘en’ twee keer voorkomt in deze zin, is het woord ‘allen’ twee keer weggelaten. Maar je moet het erbij lezen. Eigenlijk staat er dus: “Want allen hebben gezondigd en allen derven de heerlijkheid Gods, en allen worden om niet gerechtvaardigd uit zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus. Hem heeft God voorgesteld (letterlijk:) [het] verzoendeksel [te zijn] …” God heeft Christus Jezus dus voorgesteld het verzoendeksel te zijn. Wat is dat: Hij is het verzoendeksel? Eenmaal per jaar moest de hogepriester bloed sprenkelen op het verzoendeksel. Ten behoeve van zichzelf en van het gehele volk. En dan zegt Leviticus 16:30: “Want op deze dag zal over u verzoening (letterlijk: ‘beschutting’) gedaan worden, om u te reinigen; van al uw zonden zult gij gereinigd worden voor het aangezicht des HEREN.” 242 Het verzoendeksel (de beschutplaats) was dus de plaats waar de complete reiniging van de zonden van het gehele volk plaats vond, zodat het gehele volk rein voor het aangezicht van de HERE was. Het verzoendeksel was dus voor heel het volk. Voor iedereen. Wie iemand ook was, en wat hij ook gedaan had, iedereen werd gereinigd van al zijn zonden. Waarom is Christus Jezus dus het verzoendeksel? Nou, omdat allen gezondigd hebben en allen derven de heerlijkheid Gods en allen worden om niet gerechtvaardigd uit zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus. Reiniging en verzoening voor allen, dus. Daarom stelt God Christus Jezus voor ‘het verzoendeksel’ te zijn. Verzoening voor allen, wie iemand ook is. En wat hij ook gedaan heeft. God heeft Christus Jezus dus voorgesteld het ‘hilastērion’, het ‘verzoendeksel’ te zijn, zodat allen gerechtvaardigd worden. Als je dit woord ‘hilastērion’ hier, in Romeinen 3:25, dan vertaalt met ‘verzoening’ of ‘zoenmiddel’, dan begrijp je deze verzen niet. En als je deze verzen niet begrijpt, dan begrijp je het evangelie, het goede bericht, dus ook niet. O? Nee, want je weet dan niet wat het goede bericht eigenlijk is. O, nee? Nee. Nou, wat is dat goede bericht dan? Het goede bericht is dat God allen rechtvaardigt omdat Christus Jezus het verzoendeksel is. God rechtvaardigt dus allen. Nu zou je denken dat iedereen heel erg blij wordt van deze mededeling. En vooral de broeders. Nou, dat had je gedacht. 243

Heel veel broeders worden juist erg zenuwachtig als je ze vertelt dat God allen rechtvaardigt. Waarom? Nou, hun kerkgenootschap verkondigt dat God niet allen rechtvaardigt. En hun voorgangers spreken zware sancties uit tegen degenen die er anders over durven te denken. De rechtvaardiging van allen is in de ogen van deze voorgangers ‘een verderfelijke ketterij’. Weet u, toen ik gisteren nog steeds aarzelde of ik deze middag een harde of een zachte boodschap zou gaan uitspreken, toen werd ik bepaald bij juist dit punt. Dat de druk vanuit het kerkgenootschap zo groot is, dat mijn broeders eronder bezwijken. Dat hun emotie het wint van hun verstand. Mijn broeders zeggen: ‘Ja, Romeinen 3:25 zegt wel dat God allen rechtvaardigt, maar dat kán niet waar zijn. Zouden onze leiders zich zó erg vergist hebben? Dat kan ik niet geloven.’ En dan beroepen mijn broeders zich op de woorden van hun voorgangers. En daarmee stellen mijn broeders het woord van mensen hoger dan het Woord van God. Of, om het met de woorden van onze Heer te zeggen: Marcus 7:13 Eerst het Grieks: “akurountes ton logon tou theou tē pardosei humōn” “Jullie maken het Woord van God ongeldig in jullie overlevering.” In het NBG: ‘gij maakt het woord Gods krachteloos door uw overlevering.’ Let even op het verschil tussen de grondtekst en de bijbelvertaling. 244 In de bijbelvertaling staat: ‘En zo maakt gij het woord Gods krachteloos door uw overlevering …’ In het Grieks staat er ‘ongeldig’ in plaats van ‘krachteloos’. ‘Krachteloos’ is, in combinatie met ‘het Woord van God’, natuurlijk geen juiste vertaling. Gods Woord is nooit krachteloos. Door het Woord van God zijn de hemelen en de aarde gemaakt. Gods Woord is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard. Hoezo, krachteloos? Alsof wij mensen Gods Woord krachteloos zouden kunnen maken … Nee, jullie maken in jullie overleveringen Gods Woord ongeldig. En dan niet ‘door’ jullie overlevering, maar ‘in’ jullie overlevering. De derde naamval in het Grieks geeft het domein aan, de plaats. Onze Heer laat in Marcus 7:13 zien dat de geestelijke leidslieden van zijn tijd het woord van mensen belangrijker vonden dan de woorden van God. De geestelijke leidslieden van ónze tijd spreken met de woorden van onze bijbelvertalingen. En deze woorden van de bijbelvertalingen zijn dan de basis van allerlei conclusies. Deze conclusies heten ‘theologie’, ook wel ‘geloofsopvattingen’ genoemd. En deze geloofsopvattingen worden aan de broeders, die in de kerkgenootschappen verblijven, dwingend opgelegd. Als je deze geloofsopvattingen niet beaamt, dan heb je een probleem. Je wordt dan uit de christelijke gemeenschap gezet. Zo is de situatie in de christelijke kerken. Een buitengewoon ongewenste situatie. Het is de hoogste tijd dat we dit eens in een ander licht gaan bezien. Hoe doen we dat dan? 245

Nou, we gaan bezien waar deze geloofsopvattingen van de kerkgenootschappen nu eigenlijk op gebaseerd zijn. Laten we teruggaan naar het proces van de bijbelvertaling. Daar hebben de deskundigen ‘hilastērion’ met ‘verzoening’ en ‘zoenmiddel’ weergegeven. Terwijl er eigenlijk ‘verzoendeksel’ staat. Dat heet in gewoon Nederlands: de bijbelvertalers hebben ons onjuiste informatie gegeven. Maar dat heb je niet in de gaten, als je alleen een bijbelvertaling hebt. Dan denk je dat je weet wat je leest. Maar je weet niet wat je leest. Want er staat eigenlijk iets anders. Maar dat weet je niet. En vervolgens handel je naar wat je leest. Dus? Nou, laten we ons dat even praktisch voorstellen. Stel, dat u verdwaald bent. U weet wel uw eindbestemming. Maar uw navigatiesysteem werkt niet. En dan komt u bij een T-splitsing. U kunt linksaf, of u kunt rechtsaf. Wat moet u doen? U weet het niet … Maar u boft. Want er komt een voorbijganger aan. U stapt snel uit uw auto. U zegt: ‘Goedenavond.’ De voorbijganger kijkt op. Hij zegt ook: ‘Goedenavond.’ U vraagt aan hem of hij hier bekend is. De voorbijganger zegt dat hij zijn hele leven hier gewoond heeft. U zegt: ‘Prachtig.’ En dan vertelt u aan die voorbijganger wat uw eindbestemming is. Maar dat uw navigatiesysteem niet werkt. 246 En dan zegt die voorbijganger dat dit absoluut geen probleem is. Want hij weet hoe u op uw eindbestemming moet komen. U zegt: ‘Prachtig. Vertel me, moet ik dan nu naar links of naar rechts?’ En die voorbijganger wéét dat u eigenlijk naar rechts moet. Maar hij zegt: ‘U moet naar links.’ Hij geeft u dus onjuiste informatie. Maar dat weet u uiteraard niet. U bedankt de voorbijganger. U gaat weer in uw auto zitten. En dan rijdt u, op aanwijzing van die voorbijganger, naar links. Waar komt u dan terecht? Ja, ergens. Maar niet op uw eindbestemming. Want dat was de andere kant op. Begrijpt u? Wanneer ik met broeders erover spreek dat er in onze bijbelvertaling eigenlijk iets anders staat dan in het origineel, dan halen zij hun schouders op. Dan zeggen ze tegen mij: ‘Jòh, maak je niet zo druk, wat maakt het uit …’ Wat maakt het uit? Nou, dat zal je gedacht wezen! Twintig jaar geleden was ik eens op een bijbelstudiedag. André Piet hield daar ’s middags een voortreffelijk betoog over ‘eeuwigheid’. Dat er in je bijbel wel staat ‘eeuwigheid’, maar dat er in het origineel, in het Grieks, ‘aeon’ en ‘aeonen’ staat. Dat Gods Woord niet spreekt over ‘eindeloosheid’, maar over onafzienbare tijdperken, die alle een begin en een einde hebben. Dat is nogal een verschil. Of niet? Nou, na afloop mochten de toehoorders vragen stellen. Er stond een oudere dame op. Ze had een bijbel in haar hand. 247

Ze zei: ‘Hoe komt het toch, dat sprekers altijd zeggen: in uw bijbel staat er wel dit-en-dat, maar eigenlijk, in het origineel, staat er zus-en-zo. Kunnen we onze bijbel eigenlijk nog wel vertrouwen?’ Goede vraag, hè, van die zuster? Nee, het is helemaal geen goede vraag. O, nee? Nee, die zuster had een conclusie moeten trekken. Die zuster had moeten zeggen: ‘Luister eens, als er in onze bijbel dit-en-dat staat, maar eigenlijk, in het origineel staat er zus-en-zo, dan kunnen we onze bijbel dus niet meer vertrouwen.’ Toch? Die vraag: ‘Kunnen we onze bijbel eigenlijk nog wel vertrouwen?’ is hetzelfde als ‘een beetje zwanger zijn’. ‘Een beetje zwanger zijn’ is wartaal. Dat kan iedere vrouw je vertellen. Je bent niet ‘een beetje zwanger’. Je bent òf zwanger, of je bent níet zwanger. Zo is het met de bijbel ook. De bijbel is niet ‘een beetje’ waar. De bijbel is òf waar, of de bijbel is níet waar. Begrijpt u? In de afgelopen 22 jaar hebben André de Mol en ik samen het ISA-programma ontwikkeld. Met ons programma vergelijken wij de grondtekst van de bijbel met de bijbelvertalingen. Dit computerprogramma is vrij beschikbaar op het internet. Wanneer u ons programma aandachtig bestudeert, dan zult u tot de conclusie komen dat niet één regel in de bijbelvertalingen een juiste weergave is van het origineel. Misschien denkt u nu dat ik overdrijf. Was het maar waar … Zelfs deze toespraak zit vol onjuiste weergaven van het origineel. 248 Want ‘verzoendeksel’ is eigenlijk ‘beschut-plaats’. En ‘verzoenen’ in Leviticus 16 en 1 Johannes 2: 2 is eigenlijk ‘beschutten’. Maar hoe kan ik tot u spreken zonder de termen die van uw bijbelvertaling afkomstig zijn? U zou mij niet begrijpen. In uw bijbelvertaling staat er iets anders dan in het origineel. Honderden woorden worden verkeerd weergegeven. ‘Bekeren’ is eigenlijk ‘bezinnen’. ‘Hel’ is eigenlijk ‘dal van Hinnom’. ‘Engelen’ zijn eigenlijk ‘boodschappers’. Een ‘dienstknecht’ is eigenlijk een ‘slaaf’. Een ‘apostel’ is eigenlijk een ‘afgevaardigde’. ‘Rechterstoel’ is eigenlijk ‘podium’. ‘Kroon’ is eigenlijk ‘lauwerkrans’. ‘Kind’ is op heel veel plaatsen eigenlijk ‘zoon’. ‘Kind’ is op heel veel andere plaatsen eigenlijk ‘onmondige’. ‘Meester’ is eigenlijk ‘leraar’. ‘Ongerechtigheid’ is eigenlijk ‘wetteloosheid’. ‘Testament’ is eigenlijk ‘verbond’. ‘Heidenen’ zijn eigenlijk ‘natiën’. ‘Val’ is eigenlijk ‘misstap’. ‘Leven’ is op heel veel plaatsen eigenlijk ‘ziel’. ‘Eeuwigheid’ (in de kerkelijke betekenis van ‘eindeloosheid’) is eigenlijk ‘aeon’ (een onafzienbaar tijdperk met een begin en een einde). ‘Wereld’ is op heel veel plaatsen eigenlijk ‘aeon’ … Ook de grammaticale vormen worden in de bijbelvertalingen door elkaar gehusseld. Tijdloze feiten worden weergegeven als handelingen, ja zelfs als voltooide handelingen. Voorwaardelijkheid wordt weergegeven als werkelijkheid. Verleden, heden en toekomst lopen in de bijbelvertalingen door elkaar heen. U leest in uw bijbelvertaling iets. Ach, wat zal ik ervan zeggen? 249

Weet u wel wat u leest? Nee, u denkt dat u weet wat u leest. Anderhalf jaar geleden stond ik hier ook. Op dezelfde plek. Ik sprak toen over: ‘Weet je wel wat je leest?’ En toen zei ik: ‘Nee, je denkt dat je weet wat je leest.’ Weet u wat zo vreemd was? De toehoorders namen mijn toespraak voor kennisgeving aan. Ze zeiden: ‘Interessant.’ Interessant?? Er waren ook een aantal broeders die mijn woorden in twijfel trokken. En een enkeling nam er aanstoot aan. Dat werd mij na afloop ook kenbaar gemaakt. Weet u wat ik miste? Verontrusting. Ik zal u dit vertellen: als het echt tot je doordringt dat onze hele bijbelvertaling bestaat uit iets wat er eigenlijk niet staat, dan breekt het zweet je uit. Dan word je heel erg verontrust. Maar ik zie hier geen verontruste mensen. Weet u waarom u niet verontrust bent? Omdat u de consequenties ervan niet beseft. Wat zijn die consequenties dan? Nou, de geloofsopvattingen van alle kerkgenootschappen in de wereld zijn gebaseerd op hun bijbel. Maar in hun bijbel staat er iets anders dan in het origineel. De geloofsopvattingen van alle kerkgenootschappen in de wereld zijn dus gebaseerd op iets wat er eigenlijk niet staat. Begint het bij u te dagen? Ik zeg het nog een keer: de geloofsopvattingen van alle kerkgenootschappen in de wereld zijn gebaseerd op iets wat er eigenlijk niet staat. 250 Dat is het slechte nieuws. Wat is dan het goede nieuws? Dat het allemaal niets uitmaakt. Pardon? Nee, het maakt absoluut niet uit welke geloofsopvattingen de kerkgenootschappen hebben. De geloofsopvattingen van de kerkgenootschappen zijn volstrekt niet ter zake doende. Niet? Nee, want wij worden door God uitsluitend gerechtvaardigd uit zijn genade door de verlossing in Christus Jezus. Hij is het verzoendeksel. En dan ben ik op bezoek in Londen. In deze grote wereldstad staat er om de paar honderd meter een ander kerkgebouw. Ik zie een Anglicaanse kerk, een Baptist Church, een Free Baptist Church, een Methodist Church, een United Reform Church, New Life Ministries, the World Wide Triumphant Church … Teveel om op te noemen. Ik kan er bijna niet naar kijken. Het is gewoon te pijnlijk. Waarom? Nou, in die kerkgebouwen verkondigen de kerkgenootschappen hun geloofsopvattingen. Mijn broeders spreken over de eeuwigheid, over de hèl, over de eeuwige straf, over de onsterfelijke ziel, over dat hun overleden geliefden nu in de hemel zijn, ze spreken over de volwassendoop, over de kinderdoop, over de wedergeboorte, over de veronderstelde wedergeboorte, zij spreken over dat zij verbondskinderen zijn, dat zij het geestelijk Israël zijn, en dat je dus de tien geboden moet onderhouden, en dat je je tienden aan het kerkgenootschap moet geven, mijn broeders hebben sacramenten, rituelen, charismatisch-profetische bedieningen … Al die kerkgenootschappen hebben hun eigen, exclusieve waarheid. 251

Allemaal gebaseerd op hun bijbelvertalingen. Allemaal gebaseerd op iets wat er eigenlijk niet staat. Mijn broeders zijn door de deskundigen de verkeerde kant op gestuurd. In plaats van rechtsaf zijn mijn broeders linksaf gegaan. Begrijpt u? Alle kerkgenootschappen, wereldwijd, zijn verdwaald. En als u daar graag bij wilt horen, dan zal ik u niet tegenhouden. Maar u moet zich wel realiseren, dat àls u daar bent, dat u dan de taal van verdwaalde mensen hoort. Nu vinden de kerkgenootschappen zèlf dat zij helemaal niet verdwaald zijn. Integendeel, zij waarschuwen ons ernstig. O ja? Ja, zij zeggen tegen ons dat wij ons bij hen moeten aansluiten. Waarom? Anders gaan wij voor eeuwig verloren … Nou, ècht niet. Waarom niet? Nou, omdat wij door God uitsluitend gerechtvaardigd worden uit zijn genade door de verlossing in Christus Jezus. Hij is het verzoendeksel. Omdat de kerkgenootschappen verdwaald zijn, luisteren zij niet meer naar Gods Woord. Niet? Nee, want zij horen alleen nog maar hun eigen woorden. Zoals onze Heer al zei: in jullie overlevering maken jullie het Woord van God ongeldig … Doen mijn broeders dat? In hun overlevering Gods Woord ongeldig maken? Ja, luister maar naar de volgende dialoog. Zeg broeder … jij zegt dus dat allen gerechtvaardigd worden. Nou, dat zeg ík niet, Gods Woord zegt het. 252 Ja, maar broeder … je weet toch dat de kerk, wereldwijd, zegt dat niet allen gerechtvaardigd worden? Dat weet ik, maar Gods Woord zegt dat allen gerechtvaardigd worden. Maar, broeder … de kerk heeft toch tweeduizend jaar lang gezegd dat niet allen gerechtvaardigd worden? Zeker, maar Gods Woord zegt dat allen gerechtvaardigd worden. Maar, broeder … Luther en Calvijn hebben toch ook gezegd dat niet allen gerechtvaardigd worden? Zeker, maar Gods Woord zegt dat allen gerechtvaardigd worden. Maar broeder … mijn predikant, mijn voorganger, mijn pastoor zegt dat niet allen gerechtvaardigd worden. Dat kan wel zijn, maar Gods Woord zegt dat allen gerechtvaardigd worden. Laten we het nou gewoon eens omdraaien. Hoe bedoel je? Nou, er staat in Romeinen 3:25, dat allen gerechtvaardigd worden. Eens? Staat dat er? Ja, dat staat er. God zegt het dus. Ja. Nou, wie zijn wij dan, dat wij God zouden tegenspreken? Weet u, wat één van onze grootste problemen is? Dat wij God voortdurend tegenspreken. Is dat zo? Ja, dat is echt zo. Maar hoe komt het dan dat wij God voortdurend tegenspreken? Dat komt omdat wij nog niet tot besef van de waarheid gekomen zijn. In 1 Timoteüs 2:4 staat dat God, onze Redder, wil dat alle mensen worden gered en tot besef van de waarheid komen. Wat is dat: besef van de waarheid? In Johannes 17 zegt onze Heer in zijn gebed tot God: ‘Uw Woord is de waarheid.’ Wat betekent dat? 253

Dat betekent dat God in Zijn Woord de waarheid heeft vastgelegd. Zijn statuten, zijn beschikkingen. Die waarheid staat onwrikbaar vast. Daar kan geen schepsel in het universum iets aan veranderen. In Gods Woord kunnen wij dus de waarheid leren kennen. Maar het is niet genoeg dat wij de waarheid wéten. Wij moeten ook tot besèf van de waarheid komen. Dat wij van harte zeggen: ‘Heer, Uw Woord is waar, U hebt helemaal gelijk.’ O ja, hoe gaat zoiets dan, dat wij tot besef van de waarheid komen? Nou, God zegt tegen ons dat allen gerechtvaardigd worden. En dan vragen wij ons af: waaróm worden allen gerechtvaardigd? En dan zegt God tegen ons: ‘Nou, omdat allen gezondigd hebben.’ En dan vragen we ons af: is dat zo? ‘Ja’, zegt God tegen ons, ‘er is niemand die doet wat goed is, zelfs niet één.’ Natuurlijk, zeggen we, dat weten we, dat staat in Romeinen 3:12. “… er is niemand, die doet wat goed is, zelfs niet één.” Inderdaad. Dat wéten we. Maar besèffen we dat ook? Eén van de redenen waarom heel veel van mijn broeders de rechtvaardiging van allen verwerpen, is, omdat zij het niet kúnnen accepteren. Zij vinden het heel erg moeilijk dat bepaalde personen in het verleden of in het heden, die verschrikkelijke dingen gedaan hebben, óók gerechtvaardigd zullen worden. Laten we even heel eerlijk zijn. Dat vinden wij allemaal heel erg moeilijk. 254 Of er kunnen bepaalde personen in ons leven zijn die we eigenlijk niet kunnen vergeven. Zij hebben ons leven ernstig beschadigd … En als die mensen óók gerechtvaardigd worden … We moeten er niet aan dénken … Dat zou absoluut niet eerlijk zijn … Weet u, eigenlijk vinden we dat die personen de genade van God niet verdienen. Dat is op zich een vreemde gedachte, natuurlijk, want als je genade verdient, dan is het, volgens Romeinen 11:6, geen genade meer. Maar goed, laten we zeggen, dat we toch, gevoelsmatig, aan die gedachte vasthouden. Wij vinden dat die personen, waar wij zo’n moeite mee hebben, de genade niet verdienen. Daarmee zeggen wij eigenlijk, dat wij die genade wel verdienen. Want wij vinden eigenlijk van onszelf dat wij best wel goed bezig zijn. Wat zeg ik: wij zijn zelfs héél goed bezig … Maar Gods Woord waarschuwt ons ernstig dat wij nooit van onszelf moeten denken dat wij goed bezig zijn. Is dat zo? Ja, dat is echt zo. Als u in uw bijbel kijkt, dan zult u zien dat de tekst uit Romeinen 3:12 – “er is niemand, die doet wat goed is, zelfs niet één” – een citaat is uit Psalm 14. Onze Heer kende die tekst ook. En Hij besèfte de waarheid daarvan. In Marcus 10:17 lezen we dat iemand voor de Heer op zijn knieën valt en aan Hem vraagt: ‘Goede Meester, wat moet ik doen …?’ En dan reageert de Heer meteen: ‘Wat noem je Mij goed? Niemand is goed dan God alleen.’ Wij moeten er dus op letten dat wij onszelf niet ‘goed’ noemen, of dat wij onszelf heel ‘goed’ vinden. Niemand is goed dan God alleen. 255

En omdat niemand doet wat goed is, hebben allen het ‘verzoendeksel’ nodig. Begrijpt u? Er zijn ook heel veel broeders die om een heel andere reden de rechtvaardiging van allen verwerpen. Zij zeggen dan: ‘Ik heb voor God gekozen, en de ongelovigen niet.’ Misschien denkt u ook wel zo. Mag ik wat zeggen? Wij hebben helemaal niet voor God gekozen. O, nee? Nee, wij hebben Hem zelfs niet eens gezócht. O, nee? Nee. Want in Romeinen 10:20 zegt God: “Ik ben gevonden door wie Mij niet zochten …” Laten we dus niet zeggen dat wij God gezocht hebben, want dan spreken wij God tegen. De genade van God is juist dat Hij ons gezocht heeft. Nu zijn er misschien mensen in de zaal, die vandaag voor het eerst op een bijeenkomst als deze aanwezig zijn. En die het allemaal wel mooi, maar ook allemaal een beetje vréémd vinden. Tot hen wil ik zeggen: Ik begrijp dat u het allemaal een beetje vreemd vindt, maar eigenlijk is het allemaal heel eenvoudig. O, ja? Ja. Kijk, u hebt God nooit gezocht. U zou ook niet weten hoe … Maar God zoekt ú. Hij komt naar u toe. En dan spreekt Hij tot u. In een kerk. Of op straat. Of op uw werk. Of op het internet. 256 Of misschien hier wel, in deze bijeenkomst. En dan zegt Hij tot u: ‘Ik rechtvaardig jou, want mijn Zoon is het verzoendeksel.’ En vreemd genoeg weet u in uw hart dat het waar is. U weet dat het God is die tot u spreekt. En dan hoeft u alleen maar te zeggen: ‘Heer, het is waar wat U zegt. Dank U, Heer, U rechtvaardigt mij, want Uw Zoon is het verzoendeksel.’ En dan bent u een kind van God. Zo simpel is het. Dat meen je niet. Ja, dat meen ik wel. Weet u waarom? Nou, u bent tot besef van de waarheid gekomen. Of niet? En daar gaat het om. God wil dat u tot besef van de waarheid komt. Nu zijn er ook broeders die al jaren geleden door God zijn geroepen. Zij gaan hun hele leven al naar de kerk. En dan gaan ze plotseling twijfelen. Zij vragen zich af: ben ik wel een kind van God? Tegen die broeders wil ik zeggen: Christus Jezus is het verzoendeksel. Ja, dus? Nou, toen in het verleden de hogepriester één keer per jaar het bloed op het verzoendeksel sprenkelde, werd iedereen in het volk gereinigd. Niemand kon zeggen: wat daar achter het voorhangsel gebeurde, was niet voor mij. Had iemand in het volk deel aan het sprenkelen op het verzoendeksel? Nee, ze waren gewoon op de plaats waar zij waren. De verzoening werd voor hen gedaan. 257

En God zei tegen een ieder: ‘Je bent gereinigd.’ Ja, zegt u, maar jij weet niet wat voor slechte dingen ik allemaal gedaan heb. En nog steeds doe … Maakt niet uit. Dat verandert niets aan het feit dat Christus Jezus het verzoendeksel is. Ja, zegt u, maar jij weet niet hoe ik twijfel aan alles. Maakt niet uit. Dat verandert niets aan het feit dat Christus Jezus het verzoendeksel is. Ja, zegt u, maar ik voel niets. Maakt niet uit. Dat verandert niets aan het feit dat Christus Jezus het verzoendeksel is. God heeft ons geroepen. Niet omdat wij zo goed zijn. Want we weten inmiddels dat wij niet-goed zijn. Waarom heeft God ons dan geroepen? Nou, om aan de hemelse gewesten te laten zien wat genade is. Dat Hij ons, die niet-goed zijn, geroepen heeft. En dat Hij ons – zonder tegenprestatie – rechtvaardigt uit zijn genade door de verlossing in Christus Jezus. Hij is het verzoendeksel. Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. En als wij tot besef van de waarheid gekomen zijn, dat God ons in volstrekte genade geroepen heeft, dan kunnen wij onze broeders ook aanvaarden. Waarom? Nou, omdat onze broeders ook in volstrekte genade geroepen zijn. Ook zij zijn niet-goed. 258 En ook zij worden gerechtvaardigd uit zijn genade door de verlossing in Christus Jezus. Hij is het verzoendeksel. Romeinen 15:7 “Daarom, aanvaardt elkander, zoals ook Christus ons aanvaard heeft tot heerlijkheid Gods.” Wij kunnen dan onze broeders aanvaarden zoals ook Christus ons aanvaard heeft, tot heerlijkheid van God. Is een broeder Rooms Katholiek? Prijs God. Is een broeder Nederlands Hervormd? Dank U, Heer. Is een broeder Gereformeerd? Prijs God. Is een broeder Chrístelijk Gereformeerd? Dank U, Heer. Is een broeder artikel 31 Binnen Verband? Prijs God. Is een broeder artikel 31 Buiten Verband? Dank U, Heer. Is een broeder Luthers? Prijs God. Is een broeder Baptist? Dank U, Heer. Is een broeder evangelisch? Prijs God. Is een broeder charismatisch? Dank U, Heer. Is een broeder van Stromen van Krácht? Prijs God. Is een broeder van Stromen van Lévend Water? Dank U, Heer. Gedraagt een broeder zich naar onze waarden en normen? Prijs God. Gedraagt een broeder zich niet naar onze waarden en normen? 259

Dank U, Heer. Paulus gebruikt een heel hoofdstuk om deze kwestie te bespreken. Hij zegt in Romeinen 14: ‘Wie ben jij dat jij de knecht van iemand anders oordeelt ? Of hij staat of valt, gaat zijn eigen heer aan. Maar hij zal staande blijven, want de Heer is bij machte hem vast te doen staan.’ En dan zegt Paulus: ‘Laten wij dan niet langer elkander oordelen.’ Waarom niet? Dan zegt Paulus: ‘Omdat een ieder van ons rekenschap voor zichzelf zal geven aan God.’ En bij dat ‘rekenschap geven aan God’ hebben wij het verzoendeksel nodig, Christus Jezus. En dan gaat het er niet om of wij iets wèl begrijpen. Of dat wij iets niet begrijpen. Christus Jezus is het verzoendeksel. Dat is het enige belangrijke. Dat is wat telt voor God. Begrijpt u? En als wij eenmaal onze broeders kunnen aanvaarden, dan zegt God bij monde van de afgevaardigde Paulus in 1 Timoteüs 4:10 tegen ons: “Hiervoor zwoegen en strijden wij, omdat wij onze hoop gevestigd hebben op de levende God, die de redder is van alle mensen, bovenal van de gelovigen.” [NBV] En God zegt bij monde van de afgevaardigde Johannes in 1 Johannes 4:14 “En we hebben zelf gezien waarvan we nu getuigen: dat de Vader zijn Zoon gezonden heeft als redder van de wereld.” [NBV] Dat ‘van alle mensen’ en ‘van de wereld’ is een nadere omschrijving van het woord ‘Redder’. Kijk, op zich zegt het woord ‘Redder’ niks. Er zijn honderdduizenden redders in de wereld. Een man redt een kind uit het water. 260 Dan is hij de redder van een kind. Een vrouw redt in Pieterburen zieke zeehondjes. Dan is zij de redder van zieke zeehondjes in Pieterburen. Als u op uw computer een bestand ‘save-t’, dan redt u een bestand, zodat het niet verloren gaat. Dan bent u, bij wijze van spreken, de ‘redder van het bestand’. Maar God is de Redder van alle mensen. En zijn Zoon is de Redder van de wereld. Want God heeft Christus Jezus voorgesteld het verzoendeksel, de beschutplaats, te zijn. Voor heel het volk. Wie zijn wíj dan dat wij God tegenspreken? O, wat een heerlijke dag, wanneer wij tot besef van de waarheid komen! Dat wij zeggen: ‘Heer, Uw Woord is waar. U hebt helemaal gelijk. Dank U, Heer, dat allen gerechtvaardigd worden.’ Op dat moment heeft God zijn pleit met ons beslecht. En dan is God natuurlijk nog niet klaar. Wel met ons, natuurlijk. Maar de hele schepping moet tot besef van de waarheid komen. Dat gebeurt ook. Dat staat in Filippenzen 2. Kijk, God zegt in zijn Woord: ‘Jezus Christus is Heer.’ Jezus Christus is Heer van allen, van levenden en van doden, ja, van de hele schepping. Dat is Gods statuut, dat is Gods beschikking. En dan zeggen sommigen van zijn schepselen: ‘Ik geloof niet dat Jezus Christus mijn Heer is.’ Dat maakt geen verschil. Jezus Christus is hun Heer, of zij dat nu wel of niet geloven. En dan zeggen sommigen van zijn schepselen: ‘Ja, maar, ik accepteer Jezus Christus niet als Heer.’ Dat maakt geen verschil. Jezus Christus is hun Heer, of zij Hem wel als Heer accepteren of niet. 261

Waarom? Nou, Gód zegt dat Jezus Christus hun Heer is. Dat is de waarheid. En God zal net zolang in zijn schepselen werken totdat zij tot besef van de waarheid komen. Dat zijn schepselen zeggen: ‘Heer, Uw Woord is waar, U hebt helemaal gelijk. Jezus Christus is Heer.’ Hoe weet ik dat? Nou, dat staat in Filippenzen 2. Daar staat dat alle knie zich zal buigen van hen die in de hemel zijn en van hen die op de aarde zijn en van hen die onder de aarde zijn, en alle tong zal belijden dat Jezus Christus Heer is. In Filippenzen 2 is de hele schepping dus tot erkentenis van de waarheid gekomen. Dan heeft God zijn pleit met de hele schepping beslecht. Wat een glorieus moment zal dat zijn! 262 15. Sola Scriptura Drie maanden geleden kwamen André, Gerard en ik bij elkaar. We zouden deze studiedag voorbereiden. Een verdeling maken van de onderwerpen waar we graag over wilden spreken. Die verdeling zou dan ook gebaseerd moeten zijn op onze persoonlijke voorkeuren. Het werd al snel duidelijk. André zou de inleiding verzorgen. Hij zou een algemene beschouwing houden over 500 jaar Reformatie. Wat de betekenis daarvan is voor het heden en voor de toekomst. Gerard zou daarna de grote thema’s van de Reformatie behandelen. Wat is dat: sola fide, sola gratia en sola scriptura? En ik moest natuurlijk ook nog wat doen. Ik vertelde aan André en Gerard wat ik bedacht had. Ik noemde mijn verschillende ideeën. Al mijn ideeën werden onmiddellijk, resoluut, van de tafel geveegd. Daar waren André en Gerard heel stellig in. Wat ik bedacht had, was niet zo geschikt voor de studiedag. Mijn broeders hadden nog goede argumenten ook. Ik moest ze gelijk geven. Maar nu had ik dus wel een probleem. Want ik had mijn presentatie al maanden geleden voorbereid. En nu vonden mijn broeders mijn ideeën toch niet zo passend. Ik was een beetje uit het veld geslagen. Ik zei: ‘Jullie hebben nu je onderwerp, maar ik dan?’ De mannen zeiden: ‘Tja …’ En toen gingen zij opgewekt naar huis. 263

Daar zat ik. Wat nu? Ik heb in het verleden een aantal toespraken gehouden. Niet zoveel, hoor. Maar een paar. André plaagt mij er altijd mee. Hij zegt dan: ‘Jij hebt eigenlijk maar één boodschap … de Bereeërs.’ En dan lachen we samen. Want het is waar. Ik hèb maar één boodschap: de Bereeërs. Ook vandaag. De naam ‘Bereeërs’ is afgeleid van de mannen uit Berea. In Handelingen 17 worden deze mannen beschreven. Deze mannen gingen dagelijks de Schriften na. Waarom? Nou, om te zien of de boodschap die Paulus en Barnabas brachten, wel zo was. Waarom heeft de kerk in onze tijd Bereeërs nodig? Of, beter gezegd: waarom moeten wij eigenlijk allemaal Bereeërs zijn? Het antwoord is heel eenvoudig. Dat heeft met ons geloof te maken. Wat is dat: ‘ons geloof’? Wat is eigenlijk ‘geloven’? Volgens het woordenboek betekent ‘geloven’: ‘vertrouwen hebben in de betrouwbaarheid van iemands woorden’. Oké. Als je vertrouwen hebt in de betrouwbaarheid van de woorden van God, dan ben je dus een gelovige. Heb je geen vertrouwen in de betrouwbaarheid van de woorden van God, dan ben je dus een ongelovige. Tot zover is het helder. Niets aan de hand, zou je zo zeggen. 264 Toch wel. Heel veel gelovigen, namelijk, geloven, zoals hun geloofsgemeenschap hen dat voorschrijft. Deze gelovigen denken er ook niet al te veel over na. Zij voelen zich veilig in de schoot van hun geloofsgemeenschap. Maar is dat wel ‘geloof’? Weet je, wij hebben in onze taal het woord ‘lichtgelovigheid’. Wat is dat, lichtgelovigheid? Volgens het woordenboek: ‘dat je geneigd bent iets te geloven, zonder het gecontroleerd te hebben’. Soms dènken we dat we iets geloven. Maar we hebben het niet gecontroleerd. Dan zijn wij dus ‘lichtgelovig’. Soms horen we een boodschap in een kerk. Of in de christelijke media. Als we dan verstandig zijn, dan kijken we dat na in onze bijbel. Of het wel zo is. Anders zijn we lichtgelovig. ‘Ja, maar’, zeg je, ‘wacht even, wacht even … Jij zegt toch steeds dat de bijbel niet goed vertaald is?’ Ja. Nou, dan heeft het weinig zin om het in de bijbel na te kijken. Dat is waar. Twee jaar geleden sprak ik hier ook. Ik sprak over de bijbelvertaling. Dat die op veel plaatsen niet juist vertaald is. Dat er eigenlijk iets anders staat. Ik vroeg toen: ‘Weet je wel, wat je leest?’ En ik zei toen: ‘Nee, je weet niet wat je leest … Je dènkt dat je weet wat je leest.’ Vorig jaar in Garderen sprak ik ook. Eigenlijk weer over hetzelfde thema. Weet je wel, wat je leest? 265

Vorig jaar in Garderen was ik ook een beetje verontrust. Omdat ik het gevoel had dat de toehoorders niet verontrust waren. Dat de toehoorders mijn toespraak wel interessant vonden. Dat wel. Maar dat zij niet verontrust waren. Toch? Dat dacht ik. Ik had het mis. Een paar maanden geleden was ik bij een presentatie van André. De locatie waar hij sprak, was niet om de hoek. Het was in Urk. ‘Op’ Urk, zoals de mensen in Urk dat zelf zeggen. Mijn vrouw en ik reden er heen. We namen plaats achter in het zaaltje. We zaten er nog maar net, toen er een broeder naar ons toe kwam. Hij gaf ons een hand. En hij zei meteen wat hij op zijn hart had. Hij zei tegen mij: ‘Toen ik gisteren in bad lag, heb ik jouw toespraak van Garderen nog eens beluisterd.’ Ik zei: ‘Oké.’ Hij zei: ‘Ja, voor de zesde keer.’ Ik zei: ‘O.’ Mijn broeder werd geëmotioneerd. Ik zag beginnende tranen. Hij zei: ‘Toen mijn vrouw voor de eerste keer jouw toespraak hoorde, heeft ze heel erg gehuild.’ Ik knikte. Ik kon niets zeggen. Ik voelde dat ik ook geëmotioneerd werd. Hij zei: ‘Weet je wel, vooral toen je de lijst opnoemde van woorden, die niet kloppen. Echt verschrikkelijk. Het enige in dit 266 leven waar we rotsvast op vertrouwden, onze bijbel, bleek niet waar te zijn.’ Ik wist precies wat hij bedoelde. Ik moest denken aan mijn eigen ervaring, nu bijna veertig jaar geleden. Dat ik er achter kwam dat de NBG-vertaling op veel plaatsen onjuist vertaald was. Het was een grote schok. Weet je wel, wat je leest? Nee, je weet niet wat je leest. Je dènkt dat je weet wat je leest. Toen ik daar veertig jaar geleden achter kwam, was dat een keerpunt in mijn leven. Ik had er nooit bij stil gestaan dat mijn bijbel een vertaling was. Jij wel? Nou ik niet. Theoretisch wist ik dat wel. Maar ik stond er niet bij stil. Ik dacht dat mijn bijbelvertaling onfeilbaar was. Dat er geen fouten in stonden. Ik vertrouwde er blindelings op. Maar ik had het nooit gecontroleerd. Ik was niet gelovig geweest. Maar lichtgelovig. Ik herinner mij een bijeenkomst waar ik eens was. André had daar een magistrale toespraak gehouden over de aeonen. Na afloop van zijn toespraak konden de aanwezigen vragen stellen. Een oudere dame vroeg zich af: ‘of ze haar bijbel dan eigenlijk nog wel kon vertrouwen?’ Er ontstond een groot geroezemoes in de zaal. De vraag van die zuster viel helemaal weg. De meeste aanwezigen waren al bezig hun spullen in te pakken. Ik had innig medelijden met mijn oudere zuster. 267

Ik begreep haar ontreddering heel goed. Ook haar wanhoop. Zij was machteloos. Zij wilde haar bijbel vertrouwen. Maar ze had de kennis niet, om het te controleren. Ik wilde haar eigenlijk aanspreken. Ik wilde tegen haar zeggen: ‘Zuster, we hebben toch de Studiebijbel. Gebruik die.’ De Studiebijbel. Ken je die? Daar staat heel veel goede informatie in. De kennis van 500 jaar Reformatie in Nederland. 500 jaar Reformatie is het thema van deze dag. Als je aan mij vraagt: wat vind jij het belangrijkste van de Reformatie? Dan zeg ik: sola scriptura, alleen de Schrift. De Duitse bijbelvertaling van Luther. In 1521. De leek kreeg eindelijk Gods Woord in handen. Nederland kreeg in 1635 zijn Statenvertaling. Sindsdien zijn er in de loop van de tijd ook andere vertalingen in het Nederlands verschenen. Bij dit vertaalwerk in de afgelopen 400 jaar zijn er heel veel feiten boven tafel gekomen. Naast dat vertaalwerk zijn er ook talloze commentaren op die vertalingen geschreven. En die feiten en dat commentaar vind je in de Studiebijbel. De Studiebijbel bestaat uit zeventien delen. Forse boeken. Vol met feiten. Soms moet je goed zoeken voor die feiten. Soms moet je het struikgewas van de theologie opzij schuiven. Maar de feiten staan er. Feiten zijn feiten. 268 Deze Studiebijbel wordt door alle kerkgenootschappen in Nederland van harte ondersteund. En aanbevolen. Eigenlijk zou je die Studiebijbel moeten bestuderen. Ja, zeg je, maar daar heb ik geen zin in, hoor. Die Studiebijbel bestuderen. Zeventien delen. Kom op, zeg. Je hebt gelijk. Je laat je liever in een kerkdienst knollen voor citroenen verkopen. Toch? Je voorganger spreekt over ‘eeuwigheid’. Maar, lieve broeder, eeuwigheid bestaat niet. Kun je in de Studiebijbel vinden. Deel 11, bladzijde 94. Of je predikant spreekt over de ‘hel’. Maar, lieve zuster, de hel bestaat niet. Kun je in de Studiebijbel vinden. Deel 11, bladzijde 533. Of je hoort dat er eigenlijk niet staat dat ‘God een Redder is voor alle mensen’. Maar dat Hij een Redder is van alle mensen. Kun je in de Studiebijbel vinden. Deel 8, bladzijde 704. Of je hoort dat er eigenlijk niet staat dat ‘aan Petrus de prediking van het evangelie aan de besnijdenis is toevertrouwd’. Maar de prediking van het evangelie van de besnijdenis. De prediking dus van het besnijdenis-evangelie. Kun je in de Studiebijbel vinden. Deel 8, bladzijde 40 - 41. 269

Vraagje: waarom is deze informatie uit de Studiebijbel eigenlijk niet algemeen bekend? Tja... En dan lees je in de Studiebijbel dat een ‘diaken’ eigenlijk een bediende is. En een ‘discipel’ eigenlijk een leerling. En een ‘gevangene’ eigenlijk een krijgsgevangene. En het ‘Lam’ in het boek Openbaring is eigenlijk een lammetje. En het boek ‘Openbaring’ zelf zou eigenijk onthulling moeten heten. En dat een ‘adelaar’ eigenlijk een gier is. En dat de ‘duivel’ eigenlijk een verdachtmaker is. En een ‘dienstknecht’ een slaaf is. En een ‘apostel’ een afgevaardigde. En het ‘evangelie’ een goed bericht. En als er in onze bijbel het woord ‘tempel’ staat, dat dat in het meeste gevallen de tempel zelf niet is, maar de gewijde plaats, waar ook de tempel staat. En dat de ‘wijzen uit het Oosten’ eigenlijk magiërs zijn. En dat ‘berouw hebben’ (iets met je gevoel) eigenlijk betekent je bezinnen (iets met je verstand). Dat de ‘ballingschap naar Babel’ eigenlijk de verhuizing naar Babel was. En dat de ‘tabernakel’ eigenlijk gewoon tent betekent. En dat de ‘rechterstoel’ van Christus eigenlijk het podium is. Kun je ook in de Studiebijbel vinden. Deel 11, bladzijde 496. En als je dan een klein beetje verder zoekt, dan vind je dat het podium in de Grieks-Romeinse tijd de plaats is waar ook de prijzen uitgereikt worden. En dat de Heer op die dag je bij zijn podium roept. En dat Hij je dan geen ‘kroon’ geeft, zoals onze vertaling zegt, maar een lauwerkrans. Een lauwerkrans is het teken dat je een overwinnaar bent. Kun je ook in de Studiebijbel vinden. Deel 15, bladzijde 103. 270 Eigenlijk zouden we, met behulp van de Studiebijbel, een goede vertaling moeten maken. Waarbij we al die feiten erin verwerken. De bijbelvertaling aanpassen. Zodat je ook je denken aanpast. Dat zouden we eigenlijk moeten doen. Ja, eigenlijk wel … Maar goed, ik ga nog even met u terug naar die vierde augustus. Toen André, Gerard en ik bij elkaar zaten om deze dag voor te bereiden. Ik vond het een gedenkwaardige middag. Vooral omdat al mijn ideeën als niet ter zake doende werden beschouwd. Ongewenst, zelfs. Daar had ik al die weken aan lopen zwoegen … Na die buitengewoon inspirerende middag gingen de broeders weer naar huis. En ik ging naar mijn computer. Ik keek naar mijn voorbereide toespraken. Ongewenst. Niet meer nodig. Weg ermee. Het werd half zes. Tijd voor een glaasje wijn. Ook een glaasje voor mijn zoon, die in de keuken bezig was. Ter inspiratie voor zijn kookkunsten, zullen we maar zeggen. Ik vond eigenlijk wel, gezien de afgelopen uren, dat het een bijzonder glaasje wijn moest zijn. Dat was tegelijkertijd ook een verrassing voor mijn zoon, die op een huiswijntje rekende. Ik kwam met twee gevulde glazen de keuken binnen. Mijn zoon was druk bezig met in de pannen te roeren. Hij had de afgelopen middag even een paar keer zijn hoofd om de deur gestoken. 271

En hij had de concordante mannen aan de huiskamertafel bezig gezien. Mijn zoon zei: ‘Ha, pap … zijn ze weg?’ Ik zei: ‘Ja.’ Mijn zoon was nieuwsgierig. Hij vroeg: ‘En, hoe was het?’ Ik zei: ‘Goed, jongen, maar al mijn ideeën werden terzijde geschoven.’ Er kwam een scheef lachje op zijn gezicht. Hij zei: ‘Heel goed, pap.’ Ik zei: ‘Hoezo?’ Hij zei: ‘Nou, ik vond al dat jouw ideeën voor die presentatie niet echt positief waren.’ Ik moest er wel om lachen. Mijn zoon is altijd recht voor zijn raap. Net als mijn vrouw. Daar ben ik dus wel aan gewend. Het houdt je ook nederig. Ik gaf mijn zoon het gevulde wijnglas. Hij proefde waarderend. Hij zei: ‘Lekker wijntje.’ Hij zette het glas neer en deed wat verse peper op het hoofdgerecht. De aankomende maaltijd stond heerlijk te pruttelen. Toen vroeg mijn zoon: ‘En, wat ga je nu doen?’ Ik zei: ‘Een goeie vraag.’ En toen ontstond er een gesprek over de brieven van Paulus. Dat die brieven een unieke boodschap hebben. En dat je die boodschap niet in de andere gedeelten van het Nieuwe Testament kunt vinden. Ik keek onderhand naar het gerecht wat mijn zoon aan het klaar maken was. Het rook verrukkelijk. Iets Aziatisch. 272 Mijn zoon zei bedachtzaam: ‘Hmm …’ Hij roerde nog eens in de pan. En deed er een beetje gember bij. En een snuifje van iets wat ik niet zo snel kon thuisbrengen. Mijn zoon draaide het gas laag. Hij zei: ‘Bijna klaar.’ We namen nog een slokje wijn. Toen zei mijn zoon: ‘Wat je daarnet zei, hè, over Paulus, dat moeten de mensen dus wel kunnen controleren.’ Ik zei: ‘Inderdaad.’ Hij zei: ‘En, hoe moeten ze dat dan doen?’ Ik zei: ‘Ze hebben toch mijn Grieks-Nederlandse interlineair op het internet.’ Hij zei: ‘Ja, maar daar kijkt geen hond naar.’ Ik zei: ‘O, waarom niet?’ Hij zei: ‘Nou, dat is veel te ingewikkeld.’ Ik zei: ‘O.’ We namen nog een slokje wijn. En mijn zoon deed iets onduidelijks met het eten. En toen zei hij: ‘Pap, je moet die mensen in Garderen wel wat geven, hoor, niet alleen maar zeggen, dat het allemaal niet klopt.’ Ik zei: ‘Wat bedoel je?’ Hij zei: ‘Nou, je moet een Nederlandse vertaling maken, die past bij je interlineair. Dan kunnen de mensen het zelf controleren.’ Ik protesteerde. Ik zei, dat anderen dat maar moesten doen. Trouwens, er waren al mensen mee bezig. Daar zou je alleen maar gezeur mee krijgen. Nee, daar begon ik niet aan … Hé, weet je wel hoe moeilijk dat is, om zo’n vertaling maken? Ik zag op het gezicht van mijn zoon weer die scheve lach komen. Hij zei: ‘Als jij zo’n vertaling maakt, dan maak ik er een website voor.’ Nou, die website laat ik nu aan u zien. 273

Het heet: geschriften.nl U ziet hier een nieuwe Nederlandse vertaling. Een letterlijke vertaling. Of, laten we het maar een feitelijke vertaling noemen. Omdat al het feitenmateriaal van de Studiebijbel erin is verwerkt. Ik wil voor u de kennis van 500 jaar Reformatie in Nederland toegankelijk maken. Het is een makkelijk leesbare vertaling Natuurlijk is dit ook een heel nauwkeurige vertaling. Maar wel één, die u in de trein kunt lezen, of ’s avonds in bed, of aan tafel. Als u wilt weten of die vertaling wel goed gemaakt is, dan kunt dat controleren. Met behulp van de Grieks-Nederlandse interlineair, die ook op de website staat. Mijn zoon heeft de website zo gemaakt, dat u dit programma op alle manieren kunt gebruiken. Op uw smartphone, op uw computer, op uw e-reader, noem maar op. U kunt het gratis downloaden en printen. Nou, wat let u nu, om de waarheid die u in de christelijke wereld hoort, te controleren? Wees een Bereeër. Sola scriptura. God helpe ons. Amen. 274 16. Loslaten Op 16 februari 1974 riep de Heer mij. Dat was een heftige ervaring. Mijn leven werd met kracht op de rails gezet. Ik begon onmiddellijk de bijbel te lezen. En ik kocht alle christelijke literatuur, die ik maar krijgen kon. Zo kwam ik in contact met het werk van Watchman Nee. En deze broeder schreef over de eerste beginselen van het christelijk geloof. Volgens Watchman Nee zijn de eerste stappen na je bekering: (1) je laten dopen (2) alles verkopen wat je hebt en de opbrengst daarvan aan de armen geven. Alles verkopen? ‘Ja’, zei Watchman Nee, ‘want in Matteüs 19, Marcus 10 en Lucas 18 – drie getuigen dus – zegt de Heer tegen de rijke jongeling: “Verkoop alles wat je bezit, en verdeel het onder de armen, en je zult een schat in de hemelen hebben, en kom hier, volg Mij.”’ Volgens Watchman Nee is dat een duidelijke zaak. Als je niet alles verkoopt wat je hebt, dan ben je nog niet eens begónnen met de Heer te volgen. Want de Heer zegt: ‘Verkoop alles wat je hebt, en kom hier, volg Mij.’ Begrijpt u? Mijn vrouw en ik hadden voor ons trouwen ons al laten dopen. Dat was dus oké. Nu nog alles verkopen. In januari 1978 namen mijn vrouw en ik een drastische beslissing. Wij verkochten alles wat wij bezaten en verdeelden het onder de armen. De volgende maanden wachtten mijn vrouw en ik op aanwijzingen van de Heer. 275

Wat wij moesten doen. De aanwijzingen kwamen niet. Er gebeurde wel van alles. Daar kan ik u uren over vertellen. Maar geen aanwijzingen … Na bijna vijf maanden kwamen we in het huis van mijn zwager terecht. Mijn schoonzusje was net bevallen van haar tweede kind. Mijn vrouw deed daar het huishouden. En ik werkte in een ziekenhuis om in de kosten bij te dragen. Na twee weken kwam ik op een dag thuis van mijn werk. Mijn zwager nam mij apart. Hij zei: ‘Ik moet je wat zeggen. Tijdens mijn stille tijd heeft de Heer mij een boodschap voor jou gegeven.’ Ik dacht: ‘Eindelijk, daar komt de aanwijzing.’ Het gezicht van mijn zwager werd zorgelijk. Hij zei: ‘Het spijt me voor je, maar de boodschap van de Heer is niet zo positief voor jou.’ Ik zei: ‘O.’ En ik dacht: ‘Niet zo positief, oké, oké, als er maar een aanwijzing is, wat we moeten doen.’ Mijn zwager zei: ‘Je begrijpt, dat ik er uren over gebeden heb, want ik wilde er zeker van zijn dat die boodschap echt van de Heer afkomstig is.’ Ik wist dat het waar was, dat van het uren bidden. Ik kende mijn zwager. Hij was een toegewijd christen. Ik achtte hem heel hoog in de Heer. Ik zei dus: ‘Oké, vertel het maar.’ Ik merkte dat mijn zwager zenuwachtig werd. Hij haalde een briefje tevoorschijn. Hij zei: ‘Je mag het pas openmaken als ik weg ben, oké?’ Ik zei: ‘Oké.’ Mijn zwager gaf mij het briefje en hij maakte dat hij wegkwam. Ik deed het briefje open. Er stond één klein zinnetje op: ‘Romeinen 10:2’. 276 Ik zocht het direct op in mijn bijbel. Ik las: “Want ik getuig van hen, dat zij ijver voor God bezitten, bezitten, maar zonder verstand.” Het was alsof ik een klap in mijn gezicht kreeg. Ik wist onmiddellijk waar het over ging. Het ging over dat wij alles verkocht hadden … IJver voor God, maar zonder verstand? Maar dat kon helemaal niet. Wij hadden Gods Woord geloofd. En wij hadden naar Gods Woord gehandeld. Hoezo, ijver zonder verstand? Nee, deze boodschap kon niet van God afkomstig zijn. Absoluut niet. Pas veel later durfde ik het briefje aan mijn vrouw te laten zien. Ook zij was geschokt. Hoe moesten wij nu verder? Gelukkig laat de Heer, als het moeilijk wordt, zijn kinderen niet al te lang wachten. Drie maanden na dit briefje kreeg ik de Companion Bible in handen. En in de Companion Bible wordt, naar aanleiding van Galaten 2:7, uitvoerig uitgelegd, dat er twee evangeliën zijn. Het evangelie van de besnijdenis – voor Israël. En het evangelie van Paulus – voor de natiën. Toen werd alles duidelijk. Mijn vrouw en ik hadden de bijbel volledig verkeerd begrepen. Wij hadden inderdaad ijver voor God gehad. Maar zonder verstand … O, ja? Wat hadden wij dan gedaan? Nou, wij hadden alles verkocht op basis van Matteüs 19, Marcus 10 en Lucas 18. Maar Matteüs, Marcus en Lucas is het evangelie van de besnijdenis. 277

Zoals de Heer dat zelf zegt in Matteüs 15: ‘Ik ben slechts gezonden tot de verloren schapen van het huis Israëls.’ Alles wat de Heer in Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes zegt, zegt Hij tegen de verloren schapen van het huis Israëls. Het mosterdzaadje, de zaligsprekingen op de berg, het ingaan door de enge poort, het wederom geboren worden, het dopen in geest en in vuur, het nieuwe verbond, de dwaze maagden die geen olie in hun lamp hebben, de rijke man en de arme Lazarus, het vuur van Gehenna en het verkopen van alles wat je bezit en de opbrengst daarvan onder de armen verdelen, het is allemaal van en voor Israël. Het boek Handelingen beschrijft de lotgevallen van het evangelie van de besnijdenis. De brief aan de Hebreeën – de naam zegt het al – is aan de besnijdenis geschreven. Ook de geschriften van Jakobus, Petrus, Johannes en Judas zijn nadrukkelijk en officieel aan de besnijdenis gericht. Als je het eenmaal weet, is het heel eenvoudig. Er zijn twee evangeliën, één van de besnijdenis, en één van Paulus. Deze twee evangeliën zijn heel verschillend. En deze twee evangeliën hebben twee verschillende doelgroepen. Het besnijdenis-evangelie is aan Israël gericht. En het evangelie van Paulus is aan de natiën gericht. Als je dat eenmaal doorhebt, dan begint de grote bevrijding. Want alles wat niet op jou van toepassing is, kun je gewoon loslaten. Gewoon naast je neerleggen. Dat is heel bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan kom ik in een grote, reformatorische kerk. En daar wordt gezamenlijk het Onze Vader gebeden. 278 En dan legt de predikant in zijn predicatie uit, wat er bedoeld wordt met: ‘Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren.’ Want onze Heer voegt er enkele verzen later aan toe: ‘Want indien gij de mensen hun overtredingen vergeeft, zal uw hemelse Vader ook u vergeven; maar indien gij de mensen niet vergeeft, zal ook uw Vader uw overtredingen niet vergeven.’ En dan valt er een grote vrees over de kerkgangers. Want iedereen weet voor zichzelf wel mensen te bedenken, die zij niet kunnen vergeven. Maar dan kan de Heer jou ook niet vergeven … Lieve broeders en zusters, waar staat dit? Dat staat in Matteüs 6. Maar lieve broeders en zusters, dat is het besnijdenis-evangelie. Deze boodschap is aan Israël gericht. Niet aan mij, dus. Ik kan daarom die boodschap uit Matteüs 6 gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan kom ik in een andere, streng-christelijke, gemeenschap. En daar wordt er tegen de kerkgangers gezegd, dat zij moeten strijden tegen de zonde … Lieve broeders en zusters, waar staat dit? Dat staat in Hebreeën 12. Maar lieve broeders en zusters, dat is het besnijdenis-evangelie. Die boodschap is aan Israël gericht. Niet aan mij, dus. Ik kan daarom die boodschap uit Hebreeën 12 gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan ben ik in een rouwdienst. En daar wordt er tegen de aanwezigen gezegd dat zij moeten volharden tot het einde. 279

Want dan zullen zij behouden worden … Lieve broeders en zusters, waar staat dit? Dat staat in Marcus 13. Maar lieve broeders en zusters, dat is het besnijdenis-evangelie. Die boodschap is aan Israël gericht. Niet aan mij, dus. Ik kan daarom die boodschap uit Marcus gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan kom ik in een evangelische gemeenschap. En daar wordt er tegen de aanwezigen gezegd, dat als je lauw bent in je geloof, dat de Heer je dan uit zijn mond zal spuwen. Lieve broeders en zusters, waar staat dit? Dat staat in Openbaring 3. Maar lieve broeders en zusters, Openbaring 3 is het besnijdenisevangelie. Die boodschap is aan Israël gericht. Niet aan mij, dus. Ik kan daarom die boodschap uit Openbaring 3 gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan kom ik een broeder tegen. En die zegt tegen mij: ‘Naar welke kerk ga jij?’ En dan zeg ik, naar waarheid: ‘Ik ga nooit naar een kerk.’ En dan zegt hij: ‘Maar je mag de onderlinge bijeenkomst niet verzuimen.’ En dan zeg ik: ‘Dat weet ik, broeder, dat staat in de brief aan de Hebreeën.’ En dan zegt hij: ‘Ja, dus …?’ En dan zeg ik: ‘De brief aan de Hebreeën is een onderdeel van het besnijdenis-evangelie. Dat evangelie is niet voor mij. Dat evangelie is voor Israël.’ En dan kijkt die broeder mij aan alsof hij water ziet branden … 280 Deze broeder heeft geen idee waar hij over praat. Hij gelooft in iets wat niet voor hem bestemd is. Ik kan daarom zijn opmerking gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … En dan kom ik een andere broeder tegen. En die zegt tegen mij: ‘Zou je niet eens gaan evangeliseren?’ En dan zeg ik: ‘Pardon?’ En dan zegt hij: ‘Ja, je weet wel, toon mij uw werken.’ En dan zeg ik: ‘Wat bedoel je, broeder?’ En dan zegt hij: ‘Dat weet je toch, geloof zonder werken is dood.’ En dan zeg ik: ‘Dat weet ik, broeder, dat staat in de brief van Jacobus.’ En dan zegt hij: ‘Ja, dus …?’ En dan zeg ik: ‘De brief van Jacobus is een onderdeel van het besnijdenis-evangelie. Dat is niet voor mij. Dat is voor Israël.’ En dan kijkt ook díe broeder mij aan alsof hij water ziet branden … Ook deze broeder heeft geen idee waar hij over praat. Ook deze broeder gelooft in iets wat niet voor hem bestemd is. Ik kan daarom zijn opmerking gewoon loslaten. Gewoon naast mij neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … Ik had eens – op bezoek in Amerika – een gesprek met een zeer vooraanstaande broeder. Voorgangers uit heel Amerika kwamen naar deze broeder toe voor advies. Deze broeder riep mij ter verantwoording over een theologische kwestie. Ik kon zijn opmerkingen eenvoudig pareren met de Schriften. Deze zeer vooraanstaande broeder was omringd door zijn trouwe broederraad. Ik stond voor een soort Sanhedrin, zal ik maar zeggen. 281

Je hoorde, bij wijze van spreken, de ingehouden adem van deze broederraad, vanwege de ‘heiligheidschennis’, dat ik deze autoriteit durfde tegen te spreken. De betreffende pastor werd steeds bozer. Dat zo’n blaaskaak uit Nederland hem niet serieus nam. Op het laatst zei hij tegen mij dat ik zijn bediening smaadde. En die bediening, zo zei hij, had hij van de Heilige Geest gekregen. Ik zondigde dus tegen de Heilige Geest. Wat ik, trouwens, helemaal niet deed. Ik haalde alleen de Schriften aan. Maar deze pastor was gewoon woedend omdat ik zijn leergezag niet accepteerde. En toen sprak deze zeer vooraanstaande broeder een vervloeking uit. Hij zei: ‘Als jij je niet bekeert, is er geen vergeving voor jou in eeuwigheid.’ Die slag onder de gordel zag ik niet aankomen. Ik ging dan ook knock-out. Toen ik weer bijkwam, keek ik in mijn Griekse Bijbel. En daarin stond dat ik “geen vergeving had tot in de aeon”. Ik haalde opgelucht adem. Gelukkig maar. Niet eeuwig. Maar tot in de aeon. Dus tijdelijk. Er kwam een einde aan … Nu kan ik er om lachen. Waarom? Nou, omdat deze vervloeking in Marcus 3:29 staat. En Marcus is het evangelie van de besnijdenis. En het evangelie van de besnijdenis is voor Israël. Niet voor mij bestemd, dus. Deze broeder had geen idee wat hij tegen mij zei. Deze broeder geloofde in iets wat niet voor hem bestemd was. 282 Ik heb oprecht medelijden met deze broeder. Wat hij gelooft, heb ik zelf ook geloofd. Maar ik ben ervan bevrijd. En daarom kan ik die uitspraak uit het besnijdenis-evangelie gewoon loslaten. Gewoon naast me neerleggen. Bevrijdend, hoor. Heerlijk … ‘Ja’, zegt u, ‘dat wil ik ook wel, dat loslaten.’ En dan zeg ik: ‘Heel goed.’ ‘Ja’, zegt u, ‘maar ik weet niet hoe dat moet.’ Tuurlijk wel. Hoe dan? Nou, heel eenvoudig … als een broeder iets tegen u zegt, dan vraagt u eerst aan hem: ‘Waar staat dat, broeder?’ En als die broeder dat niet weet, dan hoeft u ook niet naar hem te luisteren. Waarom zou u naar een onwetende luisteren? Maar als hij bijvoorbeeld tegen u zegt: ‘Dat staat in de brief van Johannes’ … Of: ‘Dat staat in Ezechiël.’ Dan zegt u: ‘Dank u, broeder, maar dat is het besnijdenisevangelie. Dat is niet voor mij bestemd.’ En dan laat u het los … Is het zó eenvoudig? Ja, zo eenvoudig is het. Alles, wat niet van het evangelie van Paulus is, gewoon loslaten? Ja, gewoon loslaten. O, dat is bevrijdend … Ja, dat is zeker bevrijdend. O, dat is heerlijk … Ja, dat is ècht heerlijk. 283

17. Wie weet, weet beter Mijn dochter ging naar een exit-gesprek van haar werk. Ergens in een bedrijfspand op een afgelegen industrieterrein. In een uithoek van Rotterdam. Vlak bij dat industrieterrein stond een cafeetje. Mijn dochter zei: ‘Pap, wil jij op mij wachten in dat cafeetje?’ Ik zei: ‘Oké.’ Uiteraard. Ik was meegegaan voor morele ondersteuning. Voor het ventileren van emoties na het exit-gesprek. In dat cafeetje wachtte ik dus op mijn dochter. En ik nam onderhand een bescheiden biertje. Het was warm die middag. En ik hoefde niet te rijden. Vandaar. Op een van de tafels in dat cafeetje lag een Rotterdams magazine. Ik bladerde erin. En daarin stond een interview met Jules Deelder. De bekende Nederlandse dichter, voordrachtskunstenaar en schrijver. De verslaggeefster was duidelijk gecharmeerd van Deelder. Hij werd levendig door haar beschreven. En bij het afscheid nemen zei Jules Deelder op een achteloze manier: ‘Je weet het, meisje, wie weet, weet beter, wie niet, niet.’ Een magistrale uitspraak. Van Jules Deelder, de woordkunstenaar … Een week na dat exit-gesprek van mijn dochter, hield ik een toespraak in Garderen. Over de onjuiste bijbelvertalingen. Die toespraak zal voor altijd in mijn gedachten verbonden blijven met die uitspraak van Jules Deelder in dat magazine op 285 die warme middag in het cafeetje bij het industrieterrein in Rotterdam. Die uitspraak van Jules Deelder geeft namelijk de situatie in kerkelijk Nederland treffend weer. In die toespraak in Garderen sprak ik dus over de onjuiste bijbelvertalingen. Dat was trouwens niet de eerste keer dat ik over dit onderwerp sprak. Ik roep al jaren: ‘Weet je wel, wat je leest?’ Heel veel broeders nemen daar aanstoot aan. Dat ik dát durf te zeggen. Dat de gangbare bijbelvertalingen ‘onjuist’ zijn. Deze broeders hebben geen idee hoe ernstig deze situatie is. Waarom is deze situatie zo ernstig? Omdat er iedere week duizenden toespraken (‘preken’) en bijbelstudies gehouden worden in de diverse kerken. Deze toespraken en bijbelstudies zijn gebaseerd op de gangbare bijbelvertalingen. En dat is een hachelijke onderneming. Want die gangbare bijbelvertalingen zijn onjuist. En aangezien die toespraken en bijbelstudies op die onjuiste bijbelvertalingen zijn gebaseerd, krijg je dan ook onjuiste toespraken en bijbelstudies. Eigenlijk zijn die toespraken en bijbelstudies dan ook allemaal ‘blowing in the wind’. Het gaat helemaal nergens over … Dat vinden broeders niet zo prettig als ik dit zo zeg. Maar het is natuurlijk wel waar. Natuurlijk is het allemaal ‘blowing in the wind’. En denk niet, dat ik het leuk vind om dit tegen u te zeggen. Integendeel, ik heb er heel veel hartzeer over. O, ja? Ja, omdat honderdduizenden kerkgangers in de kerken volstrekt onjuiste informatie krijgen. Zij zitten in hun kerken argeloos te luisteren. 286

Zonder te beseffen dat zij christelijke prietpraat te horen krijgen. Nou, nou, broeder, overdrijven is ook een kunst. O, dacht u dat? Ja, zo erg is het nou ook weer niet … Oké, als u denkt dat ik overdrijf, dan neem ik u mee naar een willekeurig voorbeeld. We gaan naar Jesaja 40:7 (in de NBG-vertaling). “Het gras verdort, de bloem valt af, als de adem des HEREN daarover waait.” Mooi hè? Ja, maar dat staat er niet. Er staat iets anders. O, ja? Ja. Het gaat mij vooral om de woorden: ‘als de adem des HEREN daarover waait.’ In het Hebreeuws: “ki ruch ieue nshbe bu”. Letterlijk vertaald: “dat geest-van Jahwe zij-keert-terug inhem”. Het moge duidelijk zijn dat het hier om twee volstrekt van elkaar afwijkende vertalingen gaat. De NBG heeft: ‘als de adem des HEREN daarover waait.’ De concordante vertaling heeft: ‘want de geest van Jahwe keert terug in hem.’ Voor de betekenis van dit vers is de weergave door de NBG van ‘Jahwe’ met ‘Heer’ niet zo belangrijk. Dat is een kwestie van cultuurgeschiedenis. Laten we naar de èchte verschillen gaan. Eerst het verschil tussen ‘adem’ en ‘geest’. 287 In Genesis 7:22 treffen we in het NBG de uitdrukking aan: ‘de adem van de levensgeest’. In het Hebreeuws: “nshmth ruch chiim”. Letterlijk: “adem-van geest (van)-leven(s)”. De beide woorden ‘adem’ en ‘geest’ staan naast elkaar. “nshme” is ‘adem’ en “ruch” is ‘geest’. We gaan nu weer terug naar Jesaja 40:7. Daar wordt gesproken over “ruch ieue”. De “geest” van Jahwe. In Jesaja 40:7 staat dus niet ‘adem’, maar “geest”. Vervolgens staat er niet ‘waait’, maar “keert terug”. Het woord ‘nshbe’ is een vervoeging van het werkwoord ‘shb’, ‘terugkeren’. Waarom hebben de vertalers van het NBG dan gekozen voor ‘waaien’? Laten we ons even verplaatsen in de vergadering van de broeders-vertalers. We luisteren naar hun dialogen. Voorzitter, wij hebben hier het woord ‘ruch’. Ja, geachte collega, dat kun je vertalen met ‘wind’ of met ‘geest’. Zeker, voorzitter, we moeten dus naar de context kijken, welk woord hier van toepassing is. Nou, collega, er wordt hier gesproken over een bloem, die afvalt, dan moet het hier wel ‘wind’ zijn … En dan kijken de vertalers-afgevaardigden elkaar aan. En dan zeggen ze: ‘Tja … de wind van de Heer, die terugkeert … Een beetje vreemd … Nou, dan vertalen we met ‘de wind van de Heer waait’. Oké … En dan is het even stil. En dan zeggen ze: ‘Ja, maar eigenlijk vinden we “de adem van de Heer waait” mooier, poëtischer …’ Doen we dat … 288

Ja, geachte vertalers, dat kun je wel doen. Maar dat staat er natuurlijk niet. Er staat wat anders. Maar wie controleert dat? Nou, wij vandaag, dus. De Statenvertaling is wat minder poëtisch. Die heeft: ‘de Geest blaast’. ‘Geest’ is goed, maar ‘blaast’ is interpretatie. De Nieuwe Bijbelvertaling heeft een middenweg gekozen: ‘de adem van de HEER blaast’. ‘Adem’ komt van de NBG-vertaling, en ‘blaast’ van de Statenvertaling. Maar zowel ‘adem’ als ‘blazen’ zijn een onjuiste weergave van de Hebreeuwse woorden. Dat de Statenvertaling en de Nieuwe Bijbelvertaling niet voor ‘waaien’ (NBG) kiezen, is duidelijk. Het werkwoord ‘waaien’ is de vertaling van een ander Hebreeuws woord. Van het Hebreeuwse woord ‘phuch’. Hooglied 2:17 ‘tot de avondwind waait’ (NBG) In het Hebreeuws: “od shiphuch eium” Het NBG vertaalt dus zowel het werkwoord ‘shb’ als het werkwoord ‘phuch’ met ‘waaien’. ‘shb en ‘phuch’ zijn twee totaal verschillende Hebreeuwse woorden. Die in de verste verte niet op elkaar lijken. Als je dan die twee woorden met een zelfde woord vertaalt, dan krijg je verwarring. Dan heeft taal geen betekenis meer. Dit werkwoord ‘phuch’, ‘waaien’, wordt door het NBG ook vertaald met ‘blazen’. In Ezechiël 21:31 ‘Ik zal tegen jou blazen’. In het Hebreeuws: “aphich olik”. 289 De ‘i’ in ‘aphich’ is de causale vorm. Dus eigenlijk: ‘ik zal doen blazen’. Maar goed. Laat ik niet op alle slakken zout leggen. Daar is geen beginnen aan in onze bijbelvertalingen. Uit dit voorbeeld blijkt dat de vertaling van de Statenvertaling en de NBV ‘blazen’ van Jesaja 40:7 onjuist is. Want ‘blazen’ is ‘phuch’. En niet ‘nshbe’. ‘nshbe’ is: ‘zij keert terug’. We gaan weer terug naar Jesaja 40:7. Daar staat: “dat geest-van Jahwe zij-keert-terug in-hem”. Dus niet: ‘als de adem des Heren daarover waait’. Maar: “want de geest van Jahwe keert terug in hem”. Of: “want de geest van Jahwe in hem keert terug”. Beide laatste vertalingen geven dezelfde gedachte weer. De geest van Jahwe in iemand, of in iets, geeft die iemand, of dat iets, leven. Als de geest van Jahwe in iemand, of in iets, terugkeert, dan sterft die iemand of dat iets. ‘In hem’ is in het Hebreeuws: ‘bu’. Het woord ‘in’ in het Hebreeuws, de letter ‘b’, heeft de derde naamval. Het geeft geen beweging aan, maar het is in rust. Dit grammaticale gegeven stelt ons in staat deze tekst juist weer te geven. Het is niet dat de geest van Jahwe in Hem (dat is: in Jahwe) terugkeert (beweging, richting naartoe: vierde naamval). Maar de geest van Jahwe in hem (dat is: in de bloem) (derde naamval, geen beweging, in rust) keert terug. De geest van Jahwe in de bloem verlaat de bloem. Daarom gaat het leven uit de bloem. En daarom verwelkt de bloem … 290

En valt af … Dat is de betekenis van Jesaja 40:7. God openbaart in dit vers aan ons het mysterie van leven en sterven. Het is Zijn geest in zijn schepselen, die doet leven. En als Zijn geest zijn schepselen verlaat, dan sterven die schepselen. Waarom moeten we het Grieks en het Hebreeuws vanuit de grondtekst concordant vertalen? Waarom moeten we zo’n drukte maken over grammatica? Nou, omdat we anders Gods Woord niet begrijpen. En als we Gods Woord niet begrijpen, dan begrijpen we niet wie God is. Want God openbaart zich in zijn Woord. Heel veel christenen beseffen niet dat zij in hun kerken volstrekt onvolledige en onjuiste informatie voorgeschoteld krijgen. In de vertaling van het NBG, of van de Statenvertaling, of van de NBV, van Jesaja 40:7, hebt u echt geen idee waar het over gaat. U dénkt dat u weet waar het over gaat. Maar ik kan u verzekeren dat u vanuit die vertalingen absoluut geen idee heeft waar het over gaat. Ja, zegt u, dat is het Oude Testament. Maar het Nieuwe Testament is toch wel goed vertaald. O, dacht u dat? In Judas 6, in het NBG, staat: “… en dat Hij engelen, die aan hun oorsprong ontrouw werden en hun eigen woning verlieten, voor het oordeel van de grote dag met eeuwige banden onder donkerheid heeft bewaard gehouden …” Dan rijst de vraag: wat zijn die ‘eeuwige banden’ in het NBG? De Griekse grondtekst heeft: “desmois aidiois”. De concordante, Nederlandse, vertaling vertaalt met: ‘onwaarneembare banden’. 291 Het moge duidelijk zijn, dat dit twee totaal verschillende vertalingen zijn. ‘Eeuwige banden’ is wat anders dan ‘onwaarneembare banden’. Het gaat dus om het woord ‘aidios’ Je kijkt naar de elementen van het woord ‘aidios’ in de woordopbouw. Er is het kernelement –id- , met de betekenis: ‘waarnemen’. Nu wordt het woord ‘aidios’ verder opgebouwd uit –a-, dat betekent: ‘niet’, ‘zonder’, of ‘on’. En – ios- is het kenmerk van een bijvoeglijk naamwoord. Dus, om het even te herhalen: het voorvoegsel –a- betekent: ‘on’, bijvoorbeeld: ‘pistos’- ‘gelovig’ - ‘apistos’, ‘ongelovig’. De stam –id- is ‘waarnemen’. En het achtervoegsel -ios– is het beschrijvende kenmerk van een bijvoeglijk naamwoord. ‘Aidios’ betekent dus: ‘on-waarneem-baar’. “desmois aidiois” zijn dus banden, die je niet kunt waarnemen. Dus: banden die je niet met je zintuigen kunt waarnemen. Wat wil dat zeggen? Dat die engelen (boodschappers) met onwaarneembare banden bewaard worden. Dat staat er in het Grieks. Niet met ‘eeuwige’ banden. Maar met ‘onwaarneembare banden’. Dat is ook logisch. Want er staat natuurlijke grote onzin in de NBG-vertaling. ‘Eeuwige banden’, kan niet. Want ‘eeuwig’ heeft, volgens Koenens’ woordenboek, geen begin en geen einde. Nou, op een gegeven moment worden die boodschappers gebonden. Toch? Dat is het begin van hun banden. Maar ‘eeuwig’ heeft geen begin. ‘Eeuwige’ banden bestaan dus niet. ‘Eeuwige banden’ is onzin. 292

Dan heb je theologen, die zeggen: ‘Ja, die engelen hebben eeuwige banden, want als het oordeel is geweest, gaan ze gewoon weer naar die banden terug, voor eeuwig …’ Dat is geen uitleg, dat is inlegkunde. Sterker nog: dat is oudewijven-praat. Ja, maar, zegt iemand, wat zijn dat dan: ‘onwaarneembare banden’? Daar heb ik wel zo mijn gedachten over. Maar die ga ik u niet vertellen. Want dan ga ik redeneren. En dat is volgens de Schriften een negatieve bezigheid. Ik moet de Schriften naspreken. En als de Schriften zeggen ‘onwaarneembaar’, dan is het ‘onwaarneembaar’. Punt. Dat is genoeg informatie voor mij. Ja, zeg je, heel mooi, van dat ‘onwaarneembare’, maar kan je dat ook bewijzen? Jazeker. Volgens de concordante methode zoek je dan op, waar dit woord ‘aidios’ nog meer voorkomt. En dat is in Romeinen 1:20. In de NBG-vertaling lezen we daar: “Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid, wordt sedert de schepping der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien …” Er staat in het Grieks: “ē te aidios autou dunamis kai theiotēs” – ‘zijn onwaarneembare kracht en goddelijkheid’. Gods kracht en goddelijkheid zijn niet ‘eeuwig’, maar ‘onwaarneembaar’. Daar gaat de hele zin ook over. Want de inleidende zin luidt: “Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden …” Wat kan van Hem niet gezien worden? Nou, dat is wel duidelijk: zijn ‘onwaarneembare’ kracht en ‘onwaarneembare’ goddelijkheid. 293 Maar het wordt wel uit de werken van de schepping doorzien. Je ziet de kracht van God zèlf niet. Maar zijn kracht in de schepping wel. En als je dat ziet, dan moet je erkennen, zelfs als je de grootste onbenul bent: ‘O, ja, er moet wel een God wezen.’ Of zoals de dwazen dat zeggen: ‘Er is wel iets meer tussen hemel en aarde, hoor’. Nou, dommer kun je het niet zeggen. Als je verstandig bent, dan buig je je hoofd en erken je: ‘U, Heer, hebt alles gemaakt.’ Maar goed, Paulus zegt: ‘en zijn goddelijkheid zie je ook niet’. En dan zegt hij: ‘Maar je ziet wel het resultaat van die goddelijkheid’. En dat is bedoeling van dit vers. Het woord ‘aidios’ van Judas 6, dat door theologen gebruikt wordt om een ‘eeuwige’ verlorenheid te bewijzen, wordt uit de andere context, van Romeinen 1:20, naar zijn werkelijke betekenis gebracht, namelijk: ‘onwaarneembaar’. Nog even over dat ‘eeuwige’ voor het woord ‘aidios’. De NBV heeft voor ‘aidios’ in Judas 6 het woord ‘onverbreekbare’, ‘onverbreekbare boeien’. En in Romeinen 1:20 ‘eeuwige kracht en goddelijkheid’. Even een vraagje voor de vertalers van de NBV. Moet het in Romeinen 1:20 niet ‘onverbreekbare kracht en goddelijkheid’ zijn? Zoals de ‘onverbreekbare’ boeien in Judas 6 … Deze twee voorbeelden, één uit het Oude Testament, en één uit het Nieuwe Testament, zijn illustratief hoe de vertalers in volstrekte onwetendheid vertalen. En als je dan woordverkondiging en bijbelstudies in de kerken hebt, over Jesaja 40 en Judas 6, op basis van de gangbare bijbelvertalingen, dan is dat natuurlijk allemaal ‘blowing in the wind’. Het gaat helemaal nergens over. 294

Het is kerkelijke prietpraat. Waar je misschien wel warme religieuze gevoelens over kunt hebben. Maar het blijft ‘blowing in the wind’. Stel, dat een predikant, een pastoor, of een voorganger, wil spreken over Romeinen 3:19-26. Hij wil over deze verzen iets zinnigs zeggen. En hij gebruikt zijn NBG-vertaling. Dan is het goed om te weten dat er in die acht verzen in de NBGvertaling ten opzichte van de Griekse grondtekst zevenenvijftig (!) onjuistheden staan. Wanneer een predikant, een pastoor, of een voorganger, deze passage in Romeinen 3 vanuit de NBG-vertaling gaat uitleggen, dan praat hij natuurlijk als een onwetende. Zeker weten. Nu kan een predikant, een pastoor, of een voorganger, als hij Romeinen 3:19-26 wil begrijpen, natuurlijk hulpmiddelen gebruiken. Door naar andere predikers te luisteren. Of door commentaren te lezen. Maar als die hulpmiddelen gebaseerd zijn op de NBG-bijbelvertaling, dan komt hij geen stap verder. Dan is het nog steeds ‘blowing in the wind’. Die predikant, pastoor, of voorganger, spreekt dan nog steeds de taal van een onwetende. Als je echt wil weten wat er in Romeinen 3:19-26 staat, dan consulteer je de Griekse grondtekst. En als ik zeg: ‘de Griekse grondtekst’ dan vinden heel veel broeders dat niet zo prettig. Ze zijn bang dat het dan te ingewikkeld wordt. Dat Grieks … moet dat nou? Ja, broeders, dat moet. Omdat er in de gangbare bijbelvertalingen iets anders staat dan in het origineel. Weet u, eigenlijk is dit té beschamend voor woorden. 295 Dat er geen regel in de gangbare bijbelvertalingen een nauwkeurige weergave is van de grondtekst. Heel veel broeders halen daar hun schouders over op. Dan zeggen ze tegen mij: ‘Jòh, maak je niet zo druk, wat maakt het uit …’’ Wat maakt het uit? Dat zal je gedacht wezen! Als we niet goed opletten, dan verdwalen we. En dan gaan we de verkeerde kant op. Ja, we komen wel aan. Maar niet waar we wezen moeten. En dat is pijnlijk, kan ik u verzekeren. Echt héél pijnlijk ... Vorig jaar, eind augustus, belde André Piet mij op. Hij vroeg: ‘Zou jij in oktober in Garderen willen spreken?’ Ik zei: ‘Waar denk jij dan aan? Waarover moet ik spreken?’ Hij zei: ‘Ik wil graag, dat jij een taalkundige analyse presenteert over een bepaald bijbelgedeelte.’ Ik zei langzaam: ‘Oké …’ André zei: ‘Ja, je weet wel, zoals in ‘The happy man’. Dat ken je toch?’ Ik zei: ‘Ja.’ Hij zei: ‘Nou, zoiets …’ Ik zei: ‘Mag ik er een nachtje over slapen? Ik geef je morgen antwoord.’ We zeiden nog wat vriendelijke dingen tegen elkaar en toen hingen we op. Ik dacht over het voorstel na. Natuurlijk wist ik wat ‘The happy man’ is. ‘The happy man’ is een brochure waarin de Concordant Version vergeleken wordt met de King James Version. Aan de hand van een taalkundige analyse van de tekst van Romeinen 3:19-26. Waarom nou juist dat bijbelgedeelte? Omdat Romeinen 3:19-26, volgens de schrijver van de brochure, het fundament van ons geloof is. 296

Nu zou het dus zomaar kunnen, dat als je Romeinen 3:19-26 verkeerd begrijpt, dat je dan het fundament van je geloof verkeerd begrijpt. Snap je? Heel veel broeders willen niet over deze dingen nadenken. Ze zeggen: ‘Ik houd mij vast aan mijn bijbelvertaling.’ Ja, broeders, maar in uw bijbelvertaling staan niet Gods gedachten. Maar menselijke gedachten. U krijgt niet alleen halve informatie. Maar ook onjuiste informatie. Kijk, al die christelijke toespraken en bijbelstudies op basis van de gangbare bijbelvertalingen is niet alleen ‘blowing in the wind’. Het is de taal van verdwaalde mensen. En als je daar naar luistert, dan verdwaal je ook. Pijnlijk. Echt héél pijnlijk … Hoe treffend is die uitspraak van Jules Deelder. Voor de situatie in kerkelijk Nederland. Wie weet, weet beter, wie niet, niet … 297 18. Roze olifantjes Ik was een presentatie aan het voorbereiden. En toen had ik een gesprek met mijn vrouw over hoe ik het onderwerp zou gaan behandelen. Ze zei: ‘Je gaat toch niet al die fouten in de bijbelvertalingen benoemen?’ Ik zei: ‘Natuurlijk wel, waarom niet?’ Ze zei: ‘Moet je niet doen.’ Ik zei: ‘O, waarom niet?’ ‘Nou,’ zei ze, ‘daar raak ik erg van in de war.’ Ik zei: ‘O.’ Ze zei: ‘Ja. Eerst zeg je wat er in de vertaling staat, en daarna zeg je dat er eigenlijk heel iets anders staat. Dat vind ik erg vervelend. Want ik onthoud alleen maar wat er eigenlijk níet staat.’ Ik zei: ‘O.’ Ze zei: ‘Ja, weet je, ik wil eigenlijk alleen maar Gods woorden horen. Niet wat de mensen er van gemaakt hebben.’ Ik zei: ‘Oké.’ Want ik heb in meer dan vijfenveertig jaar huwelijk wel geleerd, dat het heel erg verstandig is om goed naar je vrouw te luisteren. Dit was een heel juiste en buitengewoon verstandige opmerking van mijn vrouw. Ze zei iets, waar ik al die jaren nog niet bij stil had gestaan. Want als ik tegen u zeg: ‘U mag niet aan roze olifantjes denken’, waar denkt u dan aan? Juist, aan roze olifantjes. Terwijl als ik de term ‘roze olifantjes’ niet gebruikt had, zou u nooit op die gedachte gekomen zijn. Waarom niet? Nou, roze olifantjes bestaan niet. Alleen in de sprookjeswereld van Disney. En die sprookjeswereld is voor kleine kinderen. 299

Daarom moet ik zelfs niet tegen u zeggen: ‘De hel bestaat niet.’ Waarom niet? Nou, door het woord ‘hel’ te gebruiken, breng ik u op de gedachte van een hel. Maar u moet niet eens op de gedáchte komen van een hel. Want de term ‘hel’ is hetzelfde als ‘roze olifantjes’. Want de hel bestaat niet. Alleen in de boosaardige sprookjeswereld van de demonen. En die sprookjeswereld is voor kleine kinderen in het geloof. Laten we dit even praktisch toepassen. U bent met iemand in gesprek. En dan begint hij over de hel. Dan moet u uw gesprekspartner niet-begrijpend aankijken. Dan moet u tegen hem zeggen: ‘Broeder, ik weet niet waar je het over hebt. Ik weet niet wat je bedoelt met het woord hel.’ En dan zegt hij tegen u: ‘Maar de hel staat toch in de bijbel.’ En dan zegt u: ‘O, ja?’ En dan zegt hij: ‘Ja, bijvoorbeeld in Matteüs 5, het vuur van de hel.’ Dan gaat u hartelijk lachen. En dan zegt u: ‘O, je bedoelt het vuur in het dal van Hinnom.’ Als dan blijkt dat uw gesprekspartner hardnekkig vast wil houden aan zijn middeleeuwse opvatting, dan laat u het onderwerp rusten. U gaat toch ook niet debatteren met een klein kind. Een klein kind moet je afleiden. Je zegt tegen zo'n klein kind: ‘Zeg, jij wil vast wel een ijsje.’ Deze handelswijze pas je dan toe bij je gesprekspartner. Als hij maar over de hel blijft praten. Dan zeg je gewoon tegen je gesprekspartner: ‘Zeg, wat ik zeggen wou, wat heb jij een mooie auto. Pas gekocht?’ Misschien gaat u nu steigeren. Vanwege deze – in uw ogen – ongepaste benadering. Want misschien gelooft u ook in de hel. En dan zegt u tegen mij: ‘Je beledigt mij, je behandelt mij als een klein kind …’ 300 Ik heb een kleindochter. Een engeltje met lang, blond haar. En grote, ernstige ogen. En als mijn kleindochter aarzelend lacht, dan breekt de zon door … Af en toe komt zij met haar ouders op bezoek. En bij een van die gelegenheden moesten alle aanwezigen plotseling dringend weg. De ouders riepen naar mij: ‘Jij let wel op haar, hè?’ Wat kon ik doen? Mijn kleindochter was een Lego-toren aan het bouwen. Van grote Duplo-stenen. Het leek nergens op … Ik strekte mij uit op de grond. En ik nam deel aan het Lego-bouwen. Dat wil zeggen: als mijn kleindochter even niet keek, dan maakte ik de stenen goed vast. En als de toren instortte, dan maakte ik ongemerkt voor haar weer een beginnetje. Zo begon een schijnbaar eindeloze middag. Mijn kleindochter praatte ondertussen honderduit. Allemaal losse woorden, onsamenhangende zinnen. Ik liet het als de golven van de zee over mij heenkomen. En toen kwamen de ouders weer terug. En met een zucht van verlichting droeg ik mijn kleindochter weer aan hen over … En dan word ik wel eens uitgenodigd voor een kerkdienst. Een rouwdienst, een doopdienst, een huwelijk … En dan strek ik mij in die bijeenkomst uit op de grond. In gedachten, natuurlijk … En dan neem ik deel aan die bijeenkomst. 301

Dat wil zeggen: tijdens het uitspreken van de geloofsbelijdenis zet ik in gedachten de verkeerd geplaatste uitspraken weer juist op elkaar. En als tijdens het zingen de onjuiste teksten van de liederen instorten, maak ik in gedachten weer een nieuw beginnetje. En als de voorganger, de pastoor, of de dominee, begint te praten, dan laat ik zijn onsamenhangende zinnen als de golven van de zee over mij heen komen. En als de dienst afgelopen is, dan slaak ik een zucht van verlichting. En draag ik die christelijke gemeenschap weer aan God over … Misschien vindt u mijn beschrijving van een kerkdienst stuitend. Weet u wat stuitend is? Dat de kerkgenootschappen een vorm van godsvrucht hebben, maar de kracht ervan verloochend hebben. Dat de kerkgenootschappen dwaalgeesten volgen. Die dwaalgeesten spreken over ‘de eeuwige straf’, ‘de onsterfelijke ziel’, ‘de vrije wil’ … Dat de kerkgenootschappen leringen van demonen volgen. Die demonen spreken over de ‘hel’ en de ‘Drie-eenheid’ … Dat is pas ècht stuitend. Ik heb jarenlang in de kerken gezeten met een toegeeflijk gevoel voor de taal van kleine kinderen. Maar de laatste tijd voel ik een innerlijke verontwaardiging in mij opkomen. Die taal van kleine kinderen is namelijk godslasterlijk. God wordt in de kerken volstrekt verkeerd voorgesteld. Eigenlijk wordt God in de kerken voortdurend gesmaad. Het wordt hoog tijd dat daar een einde aan komt. Maar als je wilt dat daar een einde aan komt, dan moet je het wel in het openbaar uitspreken. Je toehoorders vertellen dat in de kerken God gesmaad wordt. En dan bestaat de kans dat de aanwezigen zich ‘gekwetst’ voelen. 302 Broeder, we leven wel in het genade-tijdperk, hè? Absoluut. Nou, dan moet je genadig met je broeders omgaan, toch? Absoluut, ik zal mijn uiterste best doen om het zo genadig mogelijk te zeggen … Maar broeder, wees voorzichtig, hè? Natuurlijk zal ik voorzichtig zijn. Denk eraan dat die boodschap pijnlijk is, hè? Ja, natuurlijk is die boodschap pijnlijk. Maar weet u wat nog pijnlijker is dan die boodschap? Denken dat je gelooft. En dan verdwalen. Dat is pas écht pijnlijk. Heel pijnlijk … Ik was eens op een conferentie, waar André Piet toespraken hield. Een klein kinderkoortje had een lied ingestudeerd. Zij zongen dit na één van die toespraken. Tussen de kleine kinderen stond een stralende oudere zuster. Ze zongen: ‘Er is één Middelaar …’ En bij de woorden ‘de Zoon van God’ spreidden ze allen hun armen uit. Het symbool van het kruis. Ik kon mijn tranen niet meer bedwingen … Later hoorde ik dat mijn tranen opgemerkt waren. De aanwezigen vonden die tranen van mij merkwaardig. Zo niet passend bij mij. Ik was toch die broeder van die concordante interlineairs. Van dat Grieks … Ik was toch een wat gereserveerde man van de theorie en van de studeerkamer … En dan tranen? Twee weken later sprak ik met een jonge, intelligente broeder. Hij zei tegen mij dat geloof niets met je gevoel te maken heeft. Ik begreep hem wel. 303

Maar het is niet waar. Geloof heeft àlles met je gevoel te maken. Onze Heer heeft geloof. Wat zeg ik, niemand heeft meer geloof dan Hij. In de geschiedenis van de opwekking van Lazarus spreekt onze Heer voortdurend over geloof. En dan demonstreert Hij zijn geloof. En juist in die geschiedenis van dat geloof kan onze Heer zijn tranen niet bedwingen. Hoezo, geloof zonder gevoel? Ik sprak eens over Filippenzen 2. Er zat een oudere zuster achter in de zaal. Toen ik sprak over de heerlijkheid van onze Heer, straalde zij. En toen ik sprak over de vernedering van onze Heer, kon ze haar tranen niet meer bedwingen. Na afloop van de toespraak kwam ze naar mij toe. Ze zei: ‘Het spijt me dat ik zo moest huilen.’ Ik omarmde haar. Ik zei: ‘Juist helemaal goed, zuster.’ Hoezo, geloof zonder gevoel? Ik was eens op een bijbelconferentie. Op uitnodiging van één van mijn broeders. Deze conferentie werd met krachtige hand geleid door een wat harde, onbuigzame man. Tussen de toespraken door verzorgde deze broeder de huishoudelijke mededingen. En gaf hij de liederen op, die gezongen zouden worden. Op een gegeven moment sprak deze broeder over het volk Israël. Ik weet niet meer wat de aanleiding was. Hoe dan ook, hij vertelde hoe dit volk in de toekomst nog moet lijden. En toen hij dat zei, kon hij zijn tranen niet meer bedwingen. Hij kon niet meer spreken. Een andere broeder nam zijn taak over. En die harde, onbuigzame broeder heeft minutenlang stil in een hoekje staan huilen. 304 Hoezo, geloof zonder gevoel? Ik had eens een gesprek met een lieve broeder. Deze broeder veroordeelde de levenswijze van een andere broeder. Hij was hierover heilig verontwaardigd. Maar ik miste iets. Ik miste de bewogenheid voor die andere broeder. Ik miste de tranen … Hoe kun je iemand terechtwijzen, als je er geen tranen over hebt? In mijn toespraken spreek ik over kerkgangers. Ik heb sterke gevoelens voor die kerkgangers. Hartzeer ook. En dan moet ik aan die kerkgangers vertellen, dat zij God smaden. En dan kan ik mijn tranen niet meer bedwingen. Begrijpt u? 305

19. Wat is een gelovige? Ik lees met u 1 Timoteüs 4:10. Ik lees u voor vanuit de NBV, de Nieuwe Bijbelvertaling. Dat is de vertaling, die op dit moment in de Nederlandse kerken algemeen gebruikt wordt. Waarom lees ik juist vanuit deze vertaling? Nou, omdat mijn toespraak van vanmiddag niet alleen aan u gericht is. Maar ook aan alle christenen in de Nederlandse kerken. Ik lees dus met u: 1 Timoteüs 4:10. “Hiervoor zwoegen en strijden wij, omdat wij onze hoop gevestigd hebben op de levende God, die de Redder is van alle mensen, bovenal van de gelovigen.” In de voorbereiding op deze studiedag verdeelden de sprekers van vandaag de taken. Twee broeders zouden spreken over dat God de Redder is van alle mensen. Ook zouden zij uitleggen wat “bovenal van de gelovigen” is. Nu zegt u misschien: ‘Maar wat ga jij dan doen?’ Nou, ik ga u vertellen wat een ‘gelovige’ is … ‘Nou, dan heb jij het vanmiddag gemakkelijk …’ ‘Hoe bedoelt u?’ ‘Nou, jouw onderwerp is een makkie …’ ‘O, dacht u dat?’ ‘Ja.’ ‘Oké … en waarom denkt u dat, dat mijn onderwerp een makkie is?’ ‘Nou, jouw onderwerp is toch het ABC …?’ ‘O, oké … Maar wat is dan dat ABC, wat is dan volgens u een gelovige?’ ‘Nou, eh … laat me even denken … mmm, ja … een gelovige is iemand, die gelooft in wat God zegt.’ 307 ‘Oké … ja, dat vind ik wel een mooie definitie, eigenlijk … ja, oké … Een gelovige is dus iemand, die gelooft in wat God zegt … Heel mooi … dank u … En wat is dan, volgens u, een ongelovige?’ ‘Nou, eh … mmm … ja … een ongelovige is iemand die niet gelooft in wat God zegt.’ ‘Mmm … mmm … oké … oké …’ God is de Redder van alle mensen. Dat is een geweldig evangelie. Je zou denken, dat mensen daar blij van worden. Dat had je gedacht. Zeg maar eens tegen een kerkganger, dat God de Redder is van alle mensen. Dan reageert hij alsof hij door een wesp gestoken wordt. Hij wordt boos. Hij wil er niets van horen … Dat is vreemd. Je zou verwachten, dat deze kerkganger blij zou worden en zou zeggen: Zie je wel, dat heb ik altijd diep van binnen geweten, dat God de Redder is van alle mensen. Nee, deze kerkganger wordt boos. Hij wil er niets van horen. Hij gelooft niet in wat God zegt. Hé … En dan bezoek ik een lieve broeder. Hij is aangesloten bij een orthodox-reformatorische kerk. We omarmen elkaar. Hij zegt tegen mij: ‘Ik ben zo blij dat ik je zie.’ Ik zeg: ‘Mooi.’ ‘Ja,’ zegt hij. ‘Want ik voel mij heel erg eenzaam.’ Ik zeg: ‘O.’ ‘Ja,’ zegt hij. ‘Want ik kan met niemand praten over dat God de Redder is van alle mensen. Als ik daarover praat, dan verlies ik mijn baan, en mijn familie, en word ik uit de kerk gezet.’ Ik knik begrijpend. Ik zeg: ‘Ik weet het.’ 308

Natuurlijk is mijn broeder eenzaam. Hij wordt omringd door mensen die hem niet begrijpen. Zijn kerk en zijn familie geloven niet dat God de Redder is van alle mensen. Zij willen er niets van horen. Zijn kerk en zijn familie geloven niet in wat God zegt. Hé … En dan kom ik een andere broeder tegen. Ook hij is lid van een orthodox-reformatorische kerk. Hij zegt tegen mij: ‘Ik heb een probleem.’ Ik zeg: ‘O.’ ‘Ja,’ zegt hij, ‘ik ben niet meer welkom in mijn kerk.’ Ik zeg: ‘O.’ ‘Ja,’ zegt hij, ‘want ik had iemand in mijn kerk verteld, dat God de Redder is van alle mensen.’ Ik knik begrijpend. Ik zeg: ‘Ik weet het.’ En dan vertelt hij mij dat die kerk, waar hij niet meer welkom is, nogal groot is. 1500 man bij elke kerkdienst. Die 1500 man geloven niet dat God de Redder is van alle mensen. Zij willen er niets van horen. Die 1500 man geloven niet in wat God zegt. Hé … En dan ben ik bij een goede vriend. Hij is een trouw kerklid van een evangelische gemeente. Al meer dan veertig jaar. En dan krijg ik de kans hem te vertellen dat God de Redder is van alle mensen. Onmiddellijk klapt mijn vriend dicht. Hij wordt boos. Hij is beledigd. Hij vindt God onrechtvaardig. Hij kan deze boodschap niet accepteren. Hij wil er niets van horen. Mijn goede vriend gelooft niet in wat God zegt. 309 Hé … ‘Mmm … tja … dat is lastig hoor … dat is lastig …’ ‘Wat bedoelt u?’ ‘Nou, ik vind dat èrg lastig …’ ‘Wat vindt u lastig?’ ‘Nou, eh … die christenen, waar jij van vertelt, hè, die geloven niet dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘Nee … ze geloven dat niet …’ ‘Zij willen er niets van horen.’ ‘Nee … ze willen er niets van horen …’ ‘Zij geloven dus niet in wat God zegt.’ ‘Nee … ze geloven niet in wat God zegt …’ ‘Lastig hoor … èrg lastig …’ ‘Wat vindt u dan lastig?’ ‘Nou, onze definitie van een gelovige is dat hij gelooft in wat God zegt.’ ‘Ja …’ ‘Maar die christenen geloven niet in wat God zegt.’ ‘Nee …’ ‘Dus dan zijn die christenen eigenlijk ongelovigen?’ ‘Weet u, dat zou zo maar kunnen …’ ‘Ja, maar ik zou die christenen geen “ongelovigen” willen noemen.’ ‘Mmm … oké …’ ‘Ja, die christenen zijn gewoon onwetend. Daar moet je niet te zwaar aan tillen.’ ‘Mmm … oké …’ ‘Die christenen geloven toch in God?’ ‘Absoluut …’ ‘Zij gaan toch trouw naar de kerk?’ ‘Absoluut …’ ‘Nou, hoe kun je dan zeggen, dat het zo maar zou kunnen, dat zij ongelovigen zijn? En al die grote Godsmannen dan, al die grote evangelisten, al die grote bijbelleraren? Die geloven ook niet dat God de Redder is van alle mensen. Zou het dan ook zo maar kunnen, dat zij dan ook ongelovigen zouden zijn?’ 310

‘Wacht even … wacht even … u gaat veel te snel … veel te snel …’ ‘O, ja?’ ‘Ja, u stelt de verkeerde vragen …’ ‘O, ja?’ ‘Ja, laten we even een andere vraag stellen …’ ‘Oké, welke vraag dan?’ ‘Nou, waarom worden heel veel kerkgangers zo boos, als je hen vertelt dat God de Redder is van alle mensen? Waarom willen zij er niets over horen? Het antwoord is heel eenvoudig: Heel veel kerkgangers willen er niets over horen, omdat het botst met hun kerkelijke traditie.’ ‘Wat is dan hun kerkelijke traditie?’ ‘Nou, hun kerkelijke traditie is: Als je een christen bent, dan ga je naar de hemel. En als je geen christen bent, dan ga je naar de hel …’ ‘Ja, dat is mij bekend. Maar ga door … ga door …’ ‘Oké … laten we voor de duidelijkheid de essentie van de kerkleer van de hel even weergeven. Laten we dan even alle vrome praatjes vergeten en laten we de dingen eerlijk benoemen. Oké?’ ‘Ja, oké …’ ‘Nou, in de kerkleer van de hel wordt allereerst God voorgesteld als een wreed en onbarmhartig iemand, die miljarden mensen tot in de eindeloze eeuwigheid kwelt met een brandend vuur. Vervolgens wordt Christus voorgesteld als iemand, die gefaald heeft. Christus moest met zijn kruisdood de hele mensheid redden, maar dat is jammerlijk mislukt. Miljarden mensen, de overgrote meerderheid van de mensheid, gaan voor eeuwig naar de brandende hel.’ ‘Nou, broeder, je zegt het wel héél plastisch …’ ‘Ja, dat is nodig. Want deze boodschap van ‘de eeuwig brandende hel’ wordt in alle kerken verkondigd. Soms openlijk, soms minder openlijk. Maar het is altijd aanwezig. Bijna alle christenen, wereldwijd, geloven dan ook dat er een hel is. Waar de niet-christenen voor eeuwig zullen branden. Dat is één van 311 de fundamenten van hun geloof … Nou, en als er een “eeuwige hel” is, dan is God dus niet de Redder van alle mensen. Begrijpt u?’ ‘Mmm … mmm … dat klinkt logisch … maar ga door …’ ‘Nou, weet u, heel veel kerkgangers kunnen niet geloven dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘O, nee, waarom niet?’ ‘Nou, omdat zij in “de eeuwige hel” geloven. Je kunt niet èn in de eeuwige hel geloven èn geloven dat God de Redder is van alle mensen. Dat is onmogelijk. Het een sluit het ander uit. Het is óf het een, óf het ander. Of je gelooft dat er een “eeuwige hel” is. Of je gelooft dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘Ja, dat begrijp ik, dus …’ ‘Nou, dus heeft de kerkleer van de “hel” vooral in de kerken zèlf onnoemelijk veel schade aangericht.’ Allereerst in de moederkerk – de Rooms-Katholieke kerk. Het volgende dialoogje ontstaat dan: “Hé, hallo, jij bent een christen, hè?” “Ja, ik ben katholiek.” “Oké, waarom ben je eigenlijk katholiek?” “Nou, ik voel mij veilig in de moederkerk.” “Hoe bedoel je, veilig?” “Nou, je wilt toch niet naar de hel gaan?” “Nee, natuurlijk niet.” “Nou, dan moet je je aansluiten bij de moederkerk.” “Oké, maar dan moet ik mij ook aan jullie gebruiken houden, toch? Ik bedoel, naar de mis gaan, biechten, je weet wel …” “Ja, natuurlijk, want anders ga je alsnog naar de hel, begrijp je?” De moederkerk leert dat je God tevreden moet stellen met kerkgang, bidden en het onderhouden van de geboden en de gebruiken. Daar moet je serieus mee bezig zijn. Want God kiest er namelijk voor om de meerderheid van de mensheid voor eeuwig te laten branden in de hel. En God wil jou wel naar de hemel laten gaan. 312

Als je tenminste trouw naar de moederkerk gaat … Maar God kan natuurlijk van gedachten veranderen. En je alsnog naar de hel sturen. Eigenlijk kun je God niet helemaal vertrouwen of het allemaal wel goed afloopt. Daarom heb je de moederkerk. De moederkerk zal je beschermen met haar sacramenten. Daarom is het verstandig om je bij de moederkerk aan te sluiten. De moederkerk is je levensverzekering. Tegen een wrede, onbarmhartige, onbetrouwbare en wispelturige God. ‘Pardon, broeder, daar stoor ik mij aan …’ ‘Waaraan?’ ‘Nou, aan wat je daarnet zei.’ ‘Wat zei ik dan?’ ‘Nou, je zei dat christenen in de Rooms-Katholieke kerk geloven in een wrede, onbarmhartige, onbetrouwbare en wispelturige God.’ ‘Weet u, als je goed naar de Rooms-Katholieke kerk luistert, dan lijkt dat er wel op. Je zou haast gaan denken, dat God zo is …’ ‘Maar zo is God toch helemaal niet?’ ‘Nee, natuurlijk niet.’ ‘God is toch de Redder van alle mensen?’ ‘Absoluut …’ ‘Maar de Rooms-Katholieke kerk leert de hel.’ ‘Ja …’ ‘De Rooms-Katholieke kerk gelooft dus niet dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘Nee …’ ‘De Rooms-Katholieke kerk gelooft dus niet in wat God zegt.’ ‘Nee …’ ‘Dus dan bestaat de Rooms-Katholieke kerk eigenlijk uit ongelovigen?’ ‘Weet u, dat zou zo maar kunnen …’ 313 De kerkleer van de “hel” heeft ook heel veel schade aangericht in de orthodox-protestante kerken. Het volgende dialoogje ontstaat dan: “Hé, hallo, jij bent een christen, hè?” “Ja.” “Jij gelooft in de hel, hè?” “Ja.” “Is jouw buurman ook christen?” “Nee.” “Dus jouw buurman gaat naar de hel?” “Ja.” “Wat vind je daarvan?” “Nou, weet je, God heeft dat zo voorbestemd. Hij heeft mij voorbestemd om naar de hemel te gaan en Hij heeft mijn buurman voorbestemd om naar de hel te gaan.” “Maar dat is toch verschrikkelijk voor jouw buurman?” “Ja, maar daar kan ik ook niets aan doen. Het is voorbestemd, hè?” De orthodox-protestante kerken volgen de visie van Calvijn. De visie van Calvijn leert dat God almachtig is. God zou iedereen kunnen redden. Maar dat wil Hij niet. Hij kiest ervoor om de meerderheid van de mensheid voor eeuwig in de hel te laten branden. Kortweg gezegd: God kan wel redden, maar Hij wil het niet. De ongelovigen wacht een eeuwige hel. Maar ja, dat heeft God zo voorbeschikt. Daar kun je verder niets aan doen. Orthodox-protestante christenen halen dan ook hun schouders op. En zij zeggen: “Tja …” Orthodox-protestante christenen geloven in een wrede, onbarmhartige en onverschillige God. ‘Pardon, broeder, daar stoor ik mij aan …’ ‘Waaraan?’ ‘Nou, wat je daarnet zei.’ ‘Wat zei ik dan?’ 314

‘Nou, je zei dat christenen in de orthodox-protestante kerken geloven in een wrede, onbarmhartige en onverschillige God.’ ‘Weet u, als je goed naar de orthodox-protestante kerken luistert, dan lijkt dat er wel op. Je zou haast gaan denken, dat God zo is …’ ‘Maar zo is God toch helemaal niet?’ ‘Nee, natuurlijk niet …’ ‘God is toch de Redder van alle mensen?’ ‘Absoluut …’ ‘Maar de orthodox-protestante kerken leren de hel.’ ‘Ja …’ ‘De orthodox-protestante kerken geloven dus niet dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘Nee …’ ‘De orthodox-protestante kerk gelooft dus niet in wat God zegt.’ ‘Nee …’ ‘Dus dan bestaan de orthodox-protestante kerken eigenlijk uit ongelovigen?’ ‘Weet u, dat zou zo maar kunnen …’ De kerkleer van de ‘hel’ heeft ook heel veel schade aangericht in de evangelische gemeenten. Met evangelisch bedoel ik natuurlijk ook de baptisten en de Pinksterbroeders. Het volgende dialoogje ontstaat dan: “Hé, hallo, jij bent een christen, hè?” “Ja, prijs God.” “Jij gelooft in de hel, hè?” “Ja, maar prijs God, ik ben gered.” “Is jouw buurman ook een christen?” “Nee.” “Dus jouw buurman gaat naar de hel?” “Ja.” “Maar dat is toch verschrikkelijk voor jouw buurman?” “Ja, echt …” “Maar, vertel eens, waarom gaat jouw buurman naar de hel en jij niet?” “Nou, ik heb voor Jezus gekozen en hij niet.” 315 “Oké, je moet dus voor Jezus kiezen?” “Ja, en dat heeft mijn buurman niet gedaan.” “O …” “Nee, stom, hè? Eigen schuld, hè?” De evangelische gemeenten volgen de visie van Arminius. De visie van Arminius leert dat God niet wil dat de mens naar de hel gaat. Maar God is aan handen en voeten gebonden. Want de mens moet zelf kiezen voor de hemel of voor de hel. God kan niets doen. Want ja, de mens heeft een vrije wil, hè? God is afhankelijk van de keuze van de mens. Kortweg gezegd: God wil wel redden, maar Hij kan het niet. Christenen in de evangelische gemeenten geloven in een wrede, onbarmhartige en machteloze God. ‘Pardon, broeder, daar stoor ik mij aan …’ ‘Waaraan?’ ‘Nou, aan wat je daarnet zei.’ ‘Wat zei ik dan?’ ‘Nou, je zei dat christenen in de evangelische gemeenten geloven in een wrede, onbarmhartige en machteloze God.’ ‘Weet u, als je goed naar de evangelische gemeenten luistert, dan lijkt dat er wel op. Je zou haast gaan denken, dat God zo is …’ ‘Maar zo is God toch helemaal niet?’ ‘Nee, natuurlijk niet …’ ‘God is toch de Redder van alle mensen?’ ‘Absoluut …’ ‘Maar de evangelische gemeenten leren de hel.’ ‘Ja …’ ‘De evangelische gemeenten geloven dus niet dat God de Redder is van alle mensen.’ ‘Nee …’ ‘De evangelische gemeenten geloven dus niet in wat God zegt.’ ‘Nee …’ ‘Dus dan bestaan de evangelische gemeenten eigenlijk uit ongelovigen?’ 316

‘Weet u, dat zou zo maar kunnen …’ Niet alleen heeft de kerkleer van de hel onnoemelijk veel schade aangebracht in de kerken zelf. Maar ook de wereld is vergiftigd met deze leer. Daarom keert de wereld zich ook van God af. Vanwege de christenen wordt Gods naam gesmaad. Luister maar … “Hé, jij bent een christen, hè?” “Ja …” “Dan geloof je zeker in de hel, hè?” “Ja …” “Ha, ha, ha … God is liefde, hè … ha, ha, ha …” De kerkleer van de hel is niet alleen smaad, het is ook gewoon niet waar. De hel bestaat niet. ‘O, nee … bestaat de hel niet?’ Nee, de hel bestaat niet. ‘Jawel … jawel … wacht even … de “hel” staat toch in de bijbel?’ En dan kijken we samen in de bijbel. En ja, hoor, daar staat het. De hel … In de Statenvertaling. En in de NBG-vertaling. En in de Willebrord-vertaling. En in de Telos-vertaling. En in de Groot Nieuws Bijbel. Al die vertalingen spreken over de ‘hel’. Oké, er is dus toch een ‘hel’ … Hallo … God heeft zijn Woord niet in het Nederlands gegeven. Maar in het Hebreeuws en in het Grieks. In bijbelcommentaren, en zelfs op Wikipedia, kunt u vinden, dat in het Nieuwe Testament het woord ‘hel’ de vertaling is van het Griekse woord ‘gehenna’. 317 Gehenna is een plaatsnaam. Zoals Jeruzalem, of Nazareth. Dat weten de theologen al eeuwen, maar zij hebben dat voor de leken verborgen gehouden. Maar in de twintigste eeuw dreigde de emancipatie van de leken zich tegen de kerken te keren. Daarom hebben de vertalers van de Nieuwe Bijbelvertaling op de plaatsen waar eerst het woord ‘hel’ stond, het vervangen door het woord ‘gehenna’. Zij konden het woord ‘hel’ niet langer vasthouden. Dat lijkt heel goed. Maar het venijn zit in de staart. Want als je achterin de NBV de woordenlijst bekijkt, dan staat er als verklaring bij ‘gehenna’: “Plaats in het dodenrijk waar zondaars hun straf ondergaan.” Met die verklaring zijn we weer terug bij de hel. Het woord ‘hel’ is verdwenen. Maar het begrip ‘hel’ is er nog steeds. Weet u, dit is volstrekt onjuiste informatie. Gehenna is het ‘Dal van Hinnom’ bij Jeruzalem. Het is een geografische locatie. Deze verklaring kun je ook in bijbelcommentaren en op Wikipedia vinden. Als je in Israël je TomTom instelt op ‘dal van Hinnom’ dan rijd je zo naar het Gehenna. En als je dan om je heen kijkt, dan ben je bepaald niet in het dodenrijk. Het is een liefelijk dal, met veel groen. Ik heb een broeder, die regelmatig in Israël komt. Ik sprak hem eens, toen hij er net geweest was. Hij zei: ‘Moet je ook doen, man … naar Israël gaan … mooi land, lekker weer, goed eten.’ Ik zei: ‘Mmm … mmm …’ Hij zei: ‘Ja, en als ik in Israël ben, dan ga ik altijd even naar de hel. Dat vind ik wel geinig.’ Ik zei: ‘O.’ 318

Hij zei: ‘Ja … maar de laatste keer dat ik in de hel was, regende het. Niet normaal, man, het was koud in de hel …’ Kijk, deze broeder weet waar hij het over heeft. Gelukkig kunnen we er even om lachen … Toen ik deze toespraak geschreven had, twijfelde ik of ik de kerken niet te hard beoordeeld had. Ik heb een broeder, die dat vaak tegen mij zegt. Hij zegt dan: ‘Jij vindt dat kerkmensen, die in de hel geloven, eigenlijk ongelovigen zijn.’ En dan zeg ik: ‘Ja …’ En dan zegt hij: ‘Jòh, die mensen in de kerk zijn daar helemaal niet mee bezig, met de hel …’ Ik zeg dan altijd: ‘Oké …’ Want ik wil niet eigenwijs zijn. Een maand geleden had ik deze toespraak al klaar. Ik had dus tijd over. Daarom zat ik op een dag in de bibliotheek de krant te lezen. Ik las het dagblad Trouw. Een vaste columnist had een artikel geschreven naar aanleiding van het overlijden van Billy Graham. Deze vaste columnist is een kerkverlater. En hij keek met enige weemoed terug op de tijd dat hij het allemaal nog zo goed wist. En toen schreef hij dat twee van zijn puberkinderen op schoolstage waren geweest. Op een highschool, in Amerika. Zijn kinderen werden ondergebracht bij een familie uit de evangelische hoek. Trouwe kerkgangers. Daar had onze columnist wel wat bedenkingen bij, maar oké … het moest maar … Later hoorde hij van zijn kinderen hoe dat geweest was. Zij waren tijdens hun verblijf bij die familie met hen naar een christelijk pretpark geweest. Een van de attracties daar was een virtueel ritje in een snelle auto. 319 Zijn kinderen namen plaats in die virtuele auto. Deze auto reed virtueel heel hard. Veel te hard. Zij kregen virtueel een enorme crash. En virtueel zagen zij hoe zij stierven. En hoe zij in de hel terecht kwamen. Zij zagen zichzelf en anderen virtueel pijn lijden in de eeuwige vlammen. En zij hoorden een stem, die zei: ‘Dit kun je allemaal ontgaan, als je een beslissing voor Jezus neemt.’ Bij het uitstappen uit die attractie werd de uitgangs-deur extra langzaam opengedaan, zodat de bezoekers, als zij dat wilden, opgevangen konden worden door klaarstaande vrijwilligers, die met hen het zondaarsgebed wilden bidden … Nee, joh, die mensen in de kerken zijn helemaal niet bezig met de hel … Schei toch uit … Tuurlijk wel … Nee, jòh, dat is Amerika. Daar doen ze van die rare dingen … Dat weet je toch … Maar in Nederland is dat allemaal niet aan de orde … Toch? Nou, ik sprak afgelopen maandag met een zuster. En die vertelde mij dat haar oudste dochter nu op de middelbare school zit. In het brugjaar - havo/vwo. Op een reformatorische scholengemeenschap. En in dit eerste jaar werd de ‘hel’ uitvoerig in de klas besproken. Misschien waren de docenten bang dat de ‘hel’ op de zondagschool of op de basisschool overgeslagen was. Of dat de kinderen dit in de kerk niet goed begrepen hadden. Zij vonden in ieder geval dat deze eventueel ontbrekende kennis over de ‘hel’ op de middelbare school even grondig gerepareerd moest worden. 320

Zodat de kinderen het nooit meer zullen vergeten … Nee, jòh, die mensen in de kerken zijn helemaal niet bezig met de hel … Schei toch uit … Tuurlijk wel … Weet u, wat zo verdrietig is? Nou … Als u in de hel gelooft, dan kent u God niet. O, nee? Nee, u zegt wel met uw mond dat God liefde is. Maar diep in uw hart denkt u dat God wreed, onbarmhartig, onbetrouwbaar, wispelturig, onverschillig en machteloos is, die miljarden mensen in de eindeloze eeuwigheid met vuur zal kwellen … Maar zo is God helemaal niet. U hebt een volstrekt verkeerde voorstelling van God. U gelooft niet in de levende God. U gelooft in een denkbeeldige God … Daarom hebt u ook geen vertrouwen in God. Diep in uw hart wantrouwt u Hem. U bent bang voor God. Dat Hij ook u naar de hel zal sturen … Want u kent uzelf. U weet dat u geen haar beter bent dan andere mensen. Christus is voor onze zonden gestorven. Dat hebt u in uw kerk gehoord. Maar met God kun je het natuurlijk nooit helemaal zeker weten. Want Hij stuurt miljarden mensen naar de hel … Daarom doet u ook wanhopige pogingen om God te behagen. U probeert zo goed mogelijk te leven … Maar diep in uw hart bent u bang dat het allemaal niet goed genoeg is. En dat u alsnog naar de hel gaat … U probeert die angstige gedachten te overstemmen. Door naar de kerk te gaan. 321 Door belijdenissen uit te spreken. Door naar preken te luisteren. Door te bidden. Door liederen te zingen. Door naar aanbiddingsdiensten te gaan. Door geld aan de kerk te geven … En als iemand u dan vertelt dat God de Redder is van alle mensen, dan wilt u er niets van horen. Waarom niet? Nou, de bodem van uw geloof wordt onder uw voeten weggeslagen. Het hele motief van uw geloof wordt weggenomen. Welk motief? Nou, u gelooft wanhopig in God om aan de hel te ontkomen … Maar als er geen hel is, waarom zou u dan nog in God geloven? Waarom zou u dan nog proberen goed te leven? Trouwens, dat kan toch niet … Wat niet? Nou, dat u zo lang in iets geloofd hebt, wat niet waar is. Dat kan toch gewoon niet … U bent toch niet gek … U wordt ook boos. Waarom? Nou, omdat u eigenlijk vindt dat ú terecht ontkomt aan de hel. Want u was zo verstandig om voor God te kiezen. En daarna hebt u een voorbeeldig leven geleid. Dat was niet altijd even makkelijk, maar oké … Mensen die niet voor God kiezen, zijn eigenlijk domoren. Zij hadden een kans. Maar zij hebben die kans niet gegrepen. En kijk maar eens naar het leven van die mensen zonder God. Zij gaan niet naar de kerk. Zij leven maar raak. Zij trekken zich nergens wat van aan. Ja, het is wel duidelijk, dat zij naar de hel gaan. 322

Volkomen terecht, ook … En nu hoort u dat God de Redder is van alle mensen. Nou ja, zeg. Dat zou buitengewoon onrechtvaardig zijn van God, als dát zo zou zijn. Alle mensen redden. Ook Hitler. En al die verschrikkelijke terroristen. En uw vervelende buurman. Nee, dat kan gewoon niet waar zijn … U verzet zich tegen de boodschap dat God de Redder is van alle mensen. U wilt er niet naar luisteren. U luistert liever naar uw pastoor, uw predikant, of uw voorganger. Die zeggen tenminste waar het op staat. Dat als je niet naar de kerk gaat en geen goed leven leidt, dat je dan naar de hel gaat … Je zal dan in de hel voor eeuwig in vuur gekweld worden. Volkomen terecht, toch? Ja, maar er staat toch in 1 Timoteüs 4:10 … God is de Redder van alle mensen … Ja, dat staat er … Nou, dan? Nee, jòh, laat mij nou maar met rust … laat mij nou maar lekker in de hel geloven, oké? De kerkleer van de hel is een grove leugen. En als u in de hel gelooft, dan gelooft u in de leugen. U gelooft in de on-waarheid. Maar bent u dan een gelovige? Want een gelovige gelooft in de waarheid. Een gelovige gelooft in wat God zegt. Geloven in wat God zegt is een gave van God. Dat geloof heb je niet uit jezelf. 323 God opent je ogen. En dan zie je de waarheid in Gods Woord. Dan zie je dat God de Redder is van alle mensen. En dan kun je niets anders zeggen dan: ‘Amen, ja, Heer, zo is het.’ Je komt dan tot de erkentenis van de waarheid. Dan geloof je dus God. En dat is de definitie van een gelovige. Want een gelovige gelooft in wat God zegt. God is de Redder van alle mensen. Dat is niet zomaar een boodschap. Paulus zegt: ‘Hiervoor strijden en zwoegen wij.’ En hij zegt ook: ‘Beveel en leer dit.’ Dat hebben André, Gerard en ik vandaag dus gedaan. In de kerken hoort u niet het evangelie. U hoort daar de leugen. Dat is geen veroordeling. Dat is gewoon het constateren van een feit. En hoe vaker u in de kerken de leugen hoort, hoe meer u er in verstrikt raakt. Eigenlijk zou u met een grote boog om die leugen heen moeten lopen. Oké … oké … maar hoe doe ik dat dan? Laten we proberen het heel eenvoudig te houden. Stel, u gaat naar een christelijke bijeenkomst. En u luistert naar wat er daar gezegd wordt. Is die boodschap daar dat God de Redder is van alle mensen, dan zegt u: ‘Dank u, Heer.’ Is die boodschap daar dat God niet de Redder is van alle mensen, dan verlaat u stilletjes die bijeenkomst. U heeft daar niets te zoeken. Voortaan gaat u met een grote boog om die bijeenkomsten heen. Ja, broeder, misschien heb je wel gelijk. Oké … Ja, maar dan heb ik nu wel een probleem. 324

O, ja? Ja, want in mijn geloofsgemeenschap wordt verkondigd dat God niet de Redder is van alle mensen. Hm, dat is niet zo best … Nee, en bedoel je dan dat ik mijn geloofsgemeenschap moet mijden, dat ik er met een grote boog omheen moet lopen? Ja, dat bedoel ik, dat zou heel verstandig van u zijn … Maar dat kan toch niet? O, nee … waarom niet? Nou, daar zit mijn hele familie en mijn kennissenkring. Tja, dat is erg vervelend, heel erg vervelend … Ik leef met u mee … Maar u blijft liever in uw geloofsgemeenschap. En u krijgt in die geloofsgemeenschap voortdurend onjuiste informatie. En dan zit u in die geloofsgemeenschap op hete kolen. U denkt dan de hele tijd: ‘Niet aan de hel denken … niet aan de hel denken …’ Waar denkt u dan aan? Juist, aan de hel … In uw geloofsgemeenschap wordt het evangelie niet verteld. U hoort daar de taal van ongelovigen. Nou, daar wordt u blij van … Ik zou er toch nog maar eens goed over nadenken. Misschien is het toch verstandiger om mensen op te zoeken, die ook geloven dat God de Redder is van alle mensen. Ja, zegt u, maar dat vind ik moeilijk hoor, wat je daar zegt. Je roept mij eigenlijk op om mijn kerk te verlaten. Ja, eigenlijk wel … Gewoon weggaan. Echt waar. Gewoon weggaan … Ja, maar als ik dan ‘s zondags de kerkklokken hoor luiden, dan voel ik mij zo schuldig. Want die klokken roepen mij: ‘Kom hier … kom hier …’ 325 Nou, dan luistert u niet goed. Want die klokken roepen: ‘Kom niet hier … kom niet hier …’ Dit was even een grapje. Maar ook weer niet. Want mijn vrouw en ik hebben daar jaren last van gehad. Van dat schuldgevoel. Wij moesten op zondag toch naar de kerk … Daar hoorden wij toch thuis … Nou, ècht niet … Want de boodschap, die daar verkondigd werd, was niet het evangelie. Wij roepen u vandaag op: wees niet ongelovig, maar gelovig. Geloof niet in de leer van de kerk. Geloof in wat God zegt … De boodschap dat God de Redder is van alle mensen is balsem voor ons hart. Het is balsem voor ons hartzeer over onze geliefden, die misschien geen gelovigen zijn. Want wij weten dat God ook hun Redder is. God heeft een perfect plan met ieder mens. Want God houdt van ieder mens. Wie die mens ook is. En wat die mens ook gedaan heeft. God houdt van die mens. Omdat ieder mens zijn schepsel is. Ieder mens is kostbaar in zijn ogen. Daarom is God ook de Redder van alle mensen. God is de Redder van alle mensen. Dat is een heerlijke boodschap. Daarom wil ik graag, tot slot, een nieuw antwoord formuleren op de vraag van zondag 1 van de Heidelbergse catechismus. Vraag: Wat is uw enige troost in leven en in sterven? Antwoord: Dat God de Redder is van alle mensen. 326

20. Een juridisch document In de aankondiging staat dat ik ‘The happy man’ ga bespreken. ‘The happy man’ is een concordante brochure uit de dertiger jaren van de vorige eeuw. Een taalkundige analyse van Romeinen 3:19-26. Die taalkundige analyse ga ik vanmiddag niet maken. Wat ga ik vanmiddag dan wel doen? Ik bespreek met u het belang van Romeinen 3:19-26. Hoezo, het belang van Romeinen 3:19-26 ? Wat is er zo belangrijk aan Romeinen 3:19-26 ? Antwoord: Romeinen 3:19-26 is een juridisch document. Romeinen 3:19-26 is een onderdeel van de processtukken van een strafzaak. Alle processtukken zijn in ordelijke volgorde weergegeven. De akte van beschuldiging staat in Romeinen hoofdstuk 1:18-32, 2, en 3:1-18. Het is een uiteenzetting van de strafbare feiten die aan de beschuldigden ten laste zijn gelegd. In vers 19 van Romeinen 3 staat de dagvaarding. In vers 20 volgt het requisitoir, de strafeis van de aanklager. In vers 21-25 komt de verdediging aan het woord, met nieuw feitenmateriaal. En in vers 26 komt de bindende uitspraak van de rechter. Iedereen, de hele wereld, krijgt met de inhoud van Romeinen 3:19-26 te maken. Daarom moet je goed weten wat er in dit juridische document staat. Daarom gaan we vanmiddag dit document bespreken. Goed, laten we beginnen. Met Romeinen 3:19 en 20 . Ik ga u voorlezen uit een eigen vertaling. Ik heb de NBG-vertaling wat aangescherpt. 327 “Nu weten wij, dat de wet, bij al wat zij zegt, tot hén spreekt, die onder de wet zijn, opdat alle mond gestopt en de gehele wereld onder de rechtspraak voor God wordt, daarom, dat uit werken van een wet niemand voor Hem gerechtvaardigd zal worden, want een wet doet zonde kennen …” Zoals u uit de schuingedrukte woorden kunt zien, gaan deze verzen over juridische zaken. Er wordt gesproken over ‘een wet’, ‘de wet’, ‘werken van een wet’, ‘rechtspraak’, etc. Laten we beginnen met de juridische termen in deze zinnen te definiëren. Eerst het woord ‘wet’. Wat is een ‘wet’? Een ‘wet’ is volgens het woordenboek: een erkende bindende regel, of een geheel van regels waarnaar men zich richt, of te richten heeft, in zijn gedragingen. U ziet in de tekst een verschil tussen ‘de wet’ en ‘een wet’. ‘De wet’ is een bepaalde wet, namelijk de wet van Mozes. ‘Een wet’ is een wet in het algemeen. Bijvoorbeeld de wet van je geweten. Of de wetten van een land. Of de wetten van religieuze voorschriften. Wat zijn dan ‘werken van een wet’? ‘Werken van een wet’ zijn gedragingen op basis van een wet. Dan het woord ‘zonde’. ‘Zonde’ is het Nederlandse vertaalwoord voor het Griekse woord ‘hamartia’. ‘Hamartia’ betekent: ‘het doel niet raken’, ‘een misslag maken’, kortom: ‘falen’. Dan de woorden: ‘onder de rechtspraak’. ‘Onder de rechtspraak’ is de Nederlandse vertaling voor het Griekse woord ‘hupodikos’. ‘hupodikos’ is de juridische term voor hen, die onderworpen worden aan een gerechtelijke uitspraak. 328

Het heeft betrekking op mensen die beschuldigd worden dat zij de wet overtreden hebben, maar die daarvoor nog niet door een rechter geoordeeld zijn. Dan de woorden: ‘alle mond gestopt’, dat aangeeft dat er geen tegenspraak meer mogelijk is. Dan de woorden: ‘gerechtvaardigd worden’. ‘Rechtvaardigen’ is volgens het woordenboek: de rechtvaardigheid of juistheid aantonen van wat iemand gedaan heeft, iemand van schuld vrijspreken, iemand zuiveren van een blaam, iemand in het gelijk stellen. Nu we deze woorden gedefinieerd hebben, gaan we naar de inhoud van de tekst kijken. Wat wordt er hier gezegd? Wel, de gehele wereld is onder de rechtspraak voor God. Waarom? Er worden tegen de hele wereld beschuldigingen ingebracht van wetsovertredingen. De aangeklaagden krijgen de gelegenheid zichzelf te verdedigen. Zij proberen zichzelf te rechtvaardigen. Zij zeggen dat zij hun hele leven hun uiterste best hebben gedaan om zich aan een wet te houden. Maar de aangeklaagden worden in hun zelfverdediging tot zwijgen gebracht, omdat zij tot het inzicht komen, dat een wet zonde doet kennen. In gewoon Nederlands betekent dat: een wet laat je zien, dat je faalt om je aan die wet te houden. Dus wat is de situatie? De gehele wereld is onder de rechtspraak voor God. God gaat een oordeel uitspreken over de gehele wereld. Met de woorden van dit juridische document: God bepaalt of Hij de aangeklaagden gaat rechtvaardigen, of niet. Met andere woorden: God bepaalt of die aangeklaagden vrijuit gaan, of niet. Er zijn heel veel misvattingen over Romeinen 3:19-26. 329 Ook over deze verzen 19 en 20. Men begrijpt niet dat deze zinnen een juridische aangelegenheid zijn. En dat de zaken dus uiterst scherp geformuleerd worden. Mensen lezen of horen Romeinen 3:19-20. En dan is hun conclusie: ’de hele wereld is schuldig voor God’. Absoluut niet. De schuld van de aangeklaagden is door God nog niet vastgesteld. De beschuldigingen zijn ingebracht. Zeker. Maar God moet zijn oordeel nog uitspreken. De hele wereld is onder de rechtspraak voor God. Absoluut. Maar niet schuldig voor God. Want als iemand schuldig verklaard is, dan kan hij niet gerechtvaardigd worden. Rechtvaardiging is niet de schuldige vrijspreken. Rechtvaardiging is iemand van schuld vrijspreken. Iemand die gerechtvaardigd wordt, heeft dus geen schuld. Want als hij schuld zou hebben, dan zou hij niet gerechtvaardigd kunnen worden. Begrijpt u? Met het begrip ‘schuld’ loop je op de procesgang in de rechtszaal vooruit. Ziet u, dat deze tekst een juridisch document is? Een andere misvatting, die je vaak hoort, is: ‘Dit staat er nou wel in Romeinen 3, maar het loopt zo’n vaart niet met die veroordeling door God.’ O, niet? ‘Nee, want God is liefde.’ Ja, dus? ‘Nou, God wordt even boos en dan schenkt Hij de schuldigen vergeving.’ Absoluut niet. God is de rechter van de wereld. En een rechter kan niet vergeven. 330

Anders wordt hij medeschuldig aan de wetsovertredingen van de aangeklaagden. Een rechter moet recht spreken. Als iemand onschuldig is, dan wordt hij door de rechter vrijgesproken. En als iemand schuldig is, dan wordt hij door de rechter veroordeeld tot een gerechtvaardigde straf. In de setting van de rechtbank in Romeinen 3:19-26 is er geen ruimte voor vergeving. Er is alleen ruimte voor rechtvaardiging of veroordeling. Ik vat deze verzen nog even samen. In vers 19 is de hele wereld gedagvaard. Zij zijn onder de rechtspraak voor God. De akte van beschuldiging is voorgelezen. De aangeklaagden krijgen de gelegenheid zichzelf te verdedigen. Tijdens hun verdediging zagen zij in dat de aanklachten gegrond waren. En dan spreekt de aanklager zijn requisitoir. Hij zegt dat de strafbare feiten in de akte van beschuldiging tot de volgende strafeis komen. God kan op basis van de beschuldigingen de aangeklaagden niet rechtvaardigen, niet vrijspreken. Want vanuit werken van een wet zal niemand voor God gerechtvaardigd worden … En dan komt de advocaat van de verdediging naar voren, om nieuw feitenmateriaal te presenteren. We gaan nu dat feitenmateriaal nauwkeurig bestuderen. Romeinen 3:21 (aangescherpte vertaling): “echter, nú, is, los van een wet, rechtvaardigheid van God openbaar geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen …” U ziet het eerste woord in deze zin, het woordje ‘echter’. Volgens het woordenboek is het woordje ‘echter’ een voegwoord ter verbinding van twee zinnen, waarbij de tweede zin opkomt 331 tegen een gevolgtrekking die men uit de eerste zin zou kunnen afleiden. Wat is die gevolgtrekking, die we uit de vorige zin zouden kunnen afleiden? De vorige zin zei, dat er vanuit werken van een wet niemand voor God gerechtvaardigd zal worden, omdat een wet zonde doet kennen. De gevolgtrekking die je uit die zin zou kunnen afleiden is dus, dat er dan niemand voor God gerechtvaardigd zal worden. Toch? Maar met het woordje ‘echter’ komt dit nieuwe vers op tegen die gevolgtrekking die men uit het vorige vers zou kunnen afleiden. Want nú, echter, is los van een wet, rechtvaardigheid van God openbaar geworden. Er wordt nu een nieuwe stelling in dit juridische document naar voren gebracht. Laten we die nieuwe stelling eens analyseren. Als er, nú, rechtvaardigheid van God, los van een wet, openbaar is geworden, dan is er dus ook een rechtvaardigheid van God, die niet-los van een wet is. De rechtvaardigheid van God, die niet-los van een wet is, was het onderwerp van de vorige zin. Dit werpt een heel nieuw licht op de zaak. Het probleem van de rechtvaardiging van de gehele wereld voor God heeft dus te maken met de rechtvaardigheid van God, die niet-los van een wet is. Dat was het uitgangspunt van de vorige zin. Maar nú is er een rechtvaardigheid van God openbaar geworden, die wèl-los van een wet is. Deze nieuwe stelling roept ook vragen op. Vanwege de eerste stelling in de vorige zin, dat Gods rechtvaardigheid niet-los van een wet is, is de gehele wereld onder de rechtspraak voor God om beoordeeld te worden. Maar nu krijgen we de nieuwe stelling in deze zin, waar Gods rechtvaardigheid wèl-los van een wet openbaar is geworden. Is er nu een tegenstrijdigheid in dit juridische document? 332

Nee, want die rechtvaardigheid van God, los van een wet, was er altijd al. Want, zegt dit juridische document, deze rechtvaardigheid van God, los van een wet, stond al opgetekend in de wet en de profeten. De wet en de profeten is de technische term voor de Hebreeuwse geschriften. Die geschriften staan bekend onder de naam ‘het Oude Testament’. Dat die rechtvaardigheid van God, los van een wet, in de wet en de profeten opgetekend staat, is het bewijsmateriaal, dat die rechtvaardigheid van God, los van een wet, gelegitimeerd is. De advocaat van de verdediging doet een beroep op dit bewijsmateriaal, om aan te geven, dat God rechtvaardig handelt, wanneer Hij zijn rechtvaardigheid, los van een wet, gaat gebruiken in zijn oordeel over de gehele wereld. Ziet u dat Romeinen 3:19-26 een juridisch document is? Alles wordt gedocumenteerd. Alles wordt haarscherp geformuleerd … Die rechtvaardigheid van God, los van een wet, waarvan de wet en de profeten getuigen, was verborgen. Dat wel. Maar het is nú openbaar geworden. Romeinen 3:22 (aangescherpte vertaling): “echter, rechtvaardigheid van God, door het geloof van Jezus Christus, voor allen, die geloven, want er is geen onderscheid …” Ook in deze zin is er het woordje ‘echter’. Het woordje ‘echter’ is, zoals u weet, een voegwoord ter verbinding van twee zinnen, waarbij de tweede zin opkomt tegen een gevolgtrekking die men uit de eerste zin zou kunnen afleiden. Welke gevolgtrekking zou men uit de vorige zin kunnen afleiden? De vorige zin zei, dat er nú rechtvaardigheid van God is, los van een wet. 333 Daar zou je uit kunnen afleiden, dat de gehele wereld nu onder de rechtspraak van God vandaan gaat en vrijgesproken wordt. Tegen die gevolgtrekking, die je uit de vorige zin zou kunnen afleiden, komt deze zin op. Deze zin zegt: ‘echter, rechtvaardigheid van God, door het geloof van Jezus Christus, voor allen, die gelóven.’ Deze rechtvaardigheid van God, los van een wet, is dus niet voor de gehele wereld. Deze rechtvaardigheid van God door het geloof van Jezus Christus is voor allen, die gelóven. De eerste vraag die we moeten beantwoorden is: ‘Wat is dan het geloof van Jezus Christus?’ Het antwoord op deze vraag is in dit vers niet duidelijk. Veel mensen gaan het antwoord op deze vraag op grond van hun bijbelkennis alvast invullen. Ik wijs er nogmaals op, dat wat wij hier bespreken, een juridisch document is. En in een juridisch document moet je geen dingen in een zin lezen, die er niet in staan. Het antwoord op die vraag moeten we ergens anders in de tekst zèlf kunnen vinden. Hier in Romeinen 3:19-26. Nog even wachten, dus. Er is nog een vraag. En dat is: ‘Wat geloven die allen, die geloven?’ Ook het antwoord op die vraag is in dit vers niet duidelijk. Ook hier gaan mensen, op grond van hun bijbelkennis, het antwoord op die vraag invullen. Zij lezen dan dingen in de zin, die er niet in staan. Dat is niet verstandig. Want in een juridisch document moet je niet je eigen mening invoegen. Dan zou je tot voorbarige conclusies kunnen komen. Ook het antwoord op de vraag wat die allen geloven, moet uit een andere zin in deze tekst komen. En niet buiten deze tekst. Het antwoord moet uit Romeinen 3:19-26 zèlf komen. 334

Ook hier nog even wachten, dus. De rechtvaardigheid van God, los van een wet, is dus niet voor de gehele wereld. Het is een rechtvaardigheid van God, door het geloof van Jezus Christus, voor allen die gelóven. De woorden: ‘want er is geen onderscheid’ bevestigen deze conclusie, want deze woorden hebben betrekking op allen, die gelóven. We zien nog iets bijzonders. En dat is dat de woorden ‘rechtvaardigheid van God’ vooraan in de zin staan. De nadruk in deze zin valt dus op ‘rechtvaardigheid van God’. Er wordt algemeen gedacht, dat Romeinen 3:19-26 over ónze rechtvaardigheid gaat. Dat is niet het geval. Romeinen 3:19-26 beschrijft in de eerste plaats Gods rechtvaardigheid. God moet, voor het oog van het universum, als rechter absoluut rechtvaardig handelen. Daarom wordt Gods rechtvaardigheid in dit juridische document met nadruk vastgesteld. Gods rechtvaardigheid in de verzen 19 en 20 is verankerd in een wet. Gods rechtvaardigheid in de verzen 19 en 20 is niet-los van een wet. Dat is noodzakelijk. Anders kan God de wereld niet oordelen. Maar er is nú een andere rechtvaardigheid van God, wel-los van een wet, openbaar gemaakt. Ook die rechtvaardigheid van God moet verankerd worden. Die rechtvaardigheid van God is verankerd door het geloof van Jezus Christus. Die rechtvaardigheid van God is mede verankerd dat het voor allen is, die gelóven. Romeinen 3:23 (aangescherpte vertaling): “want allen zondigden en derven de heerlijkheid van God.” 335 Deze stelling heeft niet zoveel toelichting nodig. Want het is duidelijk, dat die ‘allen’, die zondigden en de heerlijkheid van God derven, verwijst naar de allen, die gelóven. Romeinen 3:24 (aangescherpte vertaling): “en worden gerechtvaardigd, om niet, in zijn genade, door de verlossing, die in Christus Jezus is.” ‘En worden gerechtvaardigd’ heeft betrekking op ‘allen, die geloven’. Allen, die geloven, worden dus gerechtvaardigd door de verlossing, die in Christus Jezus is. Let even op: rechtvaardiging vindt plaats door verlossing. Verlossing is niet iets wat men zèlf doet, maar wat door een ander gedaan wordt. Ook is de waardigheid van de verloste niet aan de orde. Want het is ‘om niet’ – als een geschenk. En ‘in zijn genade’ – volstrekt onverdiend. ‘Verlossing’ is de Nederlandse vertaling van het Griekse woord ‘apolutrōsis’. ‘apolutrōsis’ is afkomstig van ‘lutron’, dat ‘losgeld’ betekent. ‘lutrōsis’ zonder het voorvoegsel ‘apo-’ is ‘loskoping’, de transactie van het loskopen. Wat is dan ‘apolutrōsis’? Het voorvoegsel ‘apo’ betekent ‘vanaf’. ‘apolutrōsis’, letterlijk: ‘vanaf-loskoping’, is ‘loskoping plus vrijlating’. Dit woord ‘apolutrōsis’ is een term met een juridische betekenis. Dit loskopen en vrijlaten is op basis van losgeld. Het is een wettige transactie, die gedocumenteerd wordt. Er wordt wettig vastgesteld wie er betaald heeft en hoeveel het losgeld bedraagt. En er wordt wettig vastgesteld wie er op die basis losgekocht en vrijgelaten worden. Dit alles heeft betekenis voor de context van Romeinen 3. De gehele wereld is onder de rechtspraak van God. 336

Allen zijn gebonden aan een wet. De aangeklaagden hebben de wet overtreden. Het oordeel van de rechter zal uitgesproken worden. Dat is de rechtvaardigheid van God, niet-los van een wet. Maar dan wordt rechtvaardigheid van God, los van een wet openbaar gemaakt. Rechtvaardigheid van God door het geloof van Jezus Christus. Die rechtvaardigheid van God, door het geloof van Jezus Christus, is voor allen die geloven. Allen, die geloven, worden om niet, in zijn genade, door de verlossing, die in Christus Jezus is, gerechtvaardigd. Dat wil zeggen: zij worden wettig vrijgesproken van de beschuldigingen, waarvoor zij onder de rechtspraak voor God waren. Die allen, die geloven, bevinden zich, na die wettige vrijspraak en vrijlating, niet langer onder de rechtspraak voor God. Deze verlossing is een juridische aangelegenheid. Wettelijk hier vastgelegd. Dan krijgen we de vraag: wat is dan die verlossing, die in Christus Jezus is? Let op: die verlossing is niet door Christus Jezus. Maar die verlossing is in Christus Jezus. Waarom in Christus Jezus? Die verlossing is in de persoon Christus Jezus. In wie Hij is en wat Hij is. Wat die verlossing in Christus Jezus is, wordt in dit vers nog niet uitgelegd. Ook hier bestaat het gevaar, dat we op grond van onze bijbelkennis alvast gaan invullen wat die verlossing in Christus Jezus is. Maar we moeten niet iets in dit juridische document lezen, wat er niet in staat. Het moet uit de tekst zèlf komen. Daarom gaan we naar de volgende zin. Romeinen 3:25a (aangescherpte vertaling): “Die God zich voornam een beschutplaats (te zijn), door het geloof, in zijn bloed …” 337 ‘Die’ is het betrekkelijk voornaamwoord, dat betrekking heeft op Christus Jezus in de vorige zin. Waarom wordt in dit vers 24 de naam ‘Christus Jezus’ gebruikt? In vers 22 wordt er gesproken over het geloof van ‘Jezus Christus’. Waarom dit verschil tussen Jezus Christus en Christus Jezus? Het woord ‘Jezus’ is een eigennaam en het woord ‘Christus’ is een titel. ‘Christus’ betekent letterlijk: ‘gezalfde’. ‘Gezalfde’ is een aanduiding voor iemand, die voor een bepaalde officiële taak en functie gezalfd is, en daarmee voor die taak gewijd en aangesteld is. Als er in dit juridische document gesproken wordt over ‘Jezus Christus’, dan ligt de nadruk op de persoon, die een bepaalde taak en functie heeft. Het geloof van ‘Jezus Christus’ is dus het geloof wat de persoon Jezus Christus heeft. Zijn persoonlijke geloof. Bij ‘Christus Jezus’ ligt de nadruk op zijn taak en functie. Jezus is de ‘Christus’, de ‘gezalfde’, die in zijn officiële functie, waarvoor Hij officieel is aangesteld, een specifieke taak moet uitvoeren. Wat is die specifieke taak, die Hem opgedragen is? Hij moet een beschutplaats zijn. Waarom? Nou, God nam zich dat voor. Wat is dan ‘een beschutplaats’? ‘Beschutplaats’ is de letterlijke vertaling voor het Griekse woord ‘hilastērion’. Ik heb hier in Garderen al eerder een toespraak over de ‘beschutplaats’ gehouden. Voor degenen, die dit zich niet meer goed voor de geest kunnen halen, nog even een kleine toelichting. Het achtervoegsel ‘-tērion’ geeft de plaats aan, waar de handeling plaats vindt. 338

Voorbeelden: desmotērion kritērion akroatērion hilastērion – – – – BINDEN-plaats, gevangenis OORDELEN-plaats, rechtbank LUISTEREN-plaats, audiëntiezaal BESCHUTTEN-plaats, beschutplaats Wat is die ‘hilastērion’, die ‘beschutplaats’? Die ‘beschutplaats’ die bekend staat als het ‘verzoendeksel’, was een onderdeel van de ark. De ark, een gouden kist, stond in de tabernakel, en later in de tempel in Jeruzalem. Deze ark stond in de allerheiligste plaats, het ‘heilige der heiligen’. Eenmaal per jaar, op ‘Jom Kippoer’, de ‘Grote Verzoendag’, beter gezegd: ‘de Grote Beschutdag’, mocht de hogepriester het heilige der heiligen binnentreden. Met in zijn handen een schaal met het bloed van offerdieren. En dan moest de hogepriester dat bloed sprenkelen op de ‘hilastērion’, het ‘verzoendeksel’, de ‘beschutplaats’. De hogepriester sprenkelde dat bloed ten behoeve van zichzelf en van het gehele volk. En dan werden de zonden ‘verzoend’, beter gezegd: ‘beschut’. Dat wil zeggen: het volk Israël werd op die dag beschut tegen de zonden, die het afgelopen jaar gepleegd waren. Nog een keer Romeinen 3:25a (aangescherpte vertaling): “Die God zich voornam een beschutplaats (te zijn), door het geloof, in zijn bloed …” De vraag was: ‘Wat is de verlossing, die in Christus Jezus is’? Ik wil ten overvloede nog een keer zeggen, dat wij hier te maken hebben met een juridisch document. In dit vers wordt haarscherp een juridische transactie vastgesteld. De wettige verlossing wordt tot stand gebracht in een persoon, Christus Jezus. God nam zich voor dat Christus Jezus een beschutplaats zou zijn. De vraag is nu: Hoe kan Christus Jezus een beschutplaats worden? 339 Het antwoord is: door het geloof, in zijn bloed. Hier hebben we een moeilijkheid, als we het Grieks niet begrijpen. We kunnen namelijk niet vertalen met: ‘door het geloof in zijn bloed’. De Nederlandse constructie ‘geloof in’ kan niet een vertaling zijn met het Griekse voorzetsel ‘en’. ‘Geloof in’ kan alleen met het Griekse voorzetsel ‘eis’. Dus ‘geloof in zijn bloed’ kan in deze zin grammaticaal niet. Dat laat de vertaling ook zien. Er is een komma gezet tussen ‘geloof’ en ‘in’. ‘In zijn bloed‘ is het antwoord op de vraag: ‘waar is Christus Jezus een beschutplaats?’ Antwoord: ‘in zijn bloed’. In het Grieks staat ‘van hem’ voor ‘bloed’. Door die plaatsing krijgt ‘van hem’ de nadruk. Dit betekent: ‘zijn bloed’. Niet het bloed van offerdieren, zoals bij de beschutplaats in de tempel. Het is zijn bloed. Het bloed van Christus Jezus zelf. Christus Jezus is een beschutplaats. En zijn bloed is de plaats waar die beschutplaats zich bevindt. ‘door het geloof’ is het middel, het kanaal, waardoor deze beschutplaats tot stand komt. Laten we Romeinen 3:25a even schematisch weergeven. God nam zich voor (1) Christus Jezus (4) in zijn bloed (3) door het geloof (2) beschutplaats (te zijn) (4) 340

De getallen zijn de naamvallen in het Grieks, waarmee de betekenis van de zin aangegeven wordt. De naamvallen in het Grieks geven de richting aan in de zin. De 1nv (de eerste naamval) is het beginpunt. De 2nv (de tweede naamval) gaat van het beginpunt uit en is in beweging. De 3nv (de derde naamval) is in rust en geeft de plaats, het domein, aan. De 4nv (de vierde naamval) gaat naar het eindpunt toe en is in beweging. God nam zich voor (1 nv – onderwerp, het beginpunt). Christus Jezus een beschutplaats te zijn (4 nv – lijdend voorwerp, het te bereiken eindpunt) Door het geloof (2 nv – kanaal, door middel waarvan) In zijn bloed (3nv – plaats, het domein) Door het geloof (2) [van Jezus Christus], dat Hij in zijn bloed (3) een beschutplaats zou zijn (4), werd Hij als Christus Jezus (4) in zijn bloed (3) een beschutplaats (4). Dit alles is volgens Gods plan: God nam zich dat voor (1). Met dit schema wordt het antwoord gegeven op de vraag wat het geloof van Jezus Christus is. Het is het geloof dat Jezus Christus had, dat Hij, als Christus Jezus, in zijn bloed een beschutplaats zou zijn. 341 Het is het geloof dat Jezus Christus had in dát voornemen van God. Dat voornemen van God was in de wet en de profeten (het Oude Testament) vastgelegd. Wat betekent dat, dat Christus Jezus in zijn bloed een ‘beschutplaats’ is? Daarvoor gaan we naar het tweede deel van dit vers. Romeinen 3:25b (aangescherpte vertaling): “tot aantoning van zijn rechtvaardigheid vanwege het – onder de verdraagzaamheid Gods – terzijde laten van de consequenties van de zonden, die tevoren geworden waren …” Laten we eerst naar de woorden ‘consequenties van de zonden’ kijken. Het is de vertaling van het Griekse woord ‘hamartēmatōn’. ‘hamartēmatōn’ is de 2e naamval meervoud van het woord ‘hamartēma’. ‘hamartēma’ is een speciaal woord, dat afgeleid is van ‘hamartia’, ‘zonde’. Het achtervoegsel ‘-ma’ betekent: ‘gevolg, effect’. Het woord ‘hamartēma’ betekent dus: ‘het gevolg, het effect, de consequentie’ van de zonde. ‘hamartēmatōn’ zijn dus de gevolgen, de consequenties van de zonden. De vraag was: ‘Wat is de verlossing in Christus Jezus?’ Het antwoord is: dat Christus Jezus, in zijn bloed, een beschutplaats is. Omdat Christus Jezus, in zijn bloed, een beschutplaats is, worden de zonden beschut. De zonden worden daarmee onschadelijk gemaakt. En daarmee worden ook de consequenties van die zonden onschadelijk gemaakt. Dat is de verlossing in Christus Jezus. Allen, die geloven dat Christus Jezus in zijn bloed een beschutplaats is, worden gerechtvaardigd. 342

Want de zonden, waarvoor zij onder de rechtspraak voor God waren, worden door Christus Jezus, de beschutplaats, onschadelijk gemaakt en kunnen niet meer voor de consequenties zorgen. God bewijst zijn rechtvaardigheid, wanneer Hij rechtvaardigt, los van een wet. Want Hij rechtvaardigt zijn rechtvaardigheid door het geloof van Jezus Christus. Dat is het onderwerp van Romeinen 3:19-26. Deze rechtvaardigheid van God is zojuist juridisch vastgelegd. God laat ook zien, dat Hij, door het geloof van Jezus Christus, altijd rechtvaardig is. God toont eerst aan dat Hij in het verleden rechtvaardig was, toen Hij de consequenties van de zonden, in zijn verdraagzaamheid, terzijde heeft gelaten. Was dat rechtvaardig? Jazeker, want het bloed van de offerdieren werd op de beschutplaats gesprenkeld, vooruitlopend op de ware beschutplaats, Christus Jezus. Hierdoor werden de consequenties van de zonden in het verleden in Gods verdraagzaamheid terzijde gelaten. Romeinen 3:26 (aangescherpte vertaling): “tot aantoning van zijn rechtvaardigheid, in de huidige periode, zodat Hij zelf rechtvaardig is, ook wanneer Hij hem rechtvaardigt, die uit het geloof van Jezus is.” Dit vers is de gerechtelijke uitspraak van God. Dit is het slot-communiqué van de processtukken in de strafzaak tegen de wereld. Dit slot-communiqué spreekt over wie er gerechtvaardigd worden, wie er vrijgesproken worden. Deze zin gaat over de ‘huidige periode’, nú dus. In de huidige periode, nú dus, is God zèlf rechtvaardig, ook wanneer Hij degene rechtvaardigt, die vanuit het geloof van Jezus is. Wat betekent dat: ‘vanuit het geloof van Jezus’? 343 Waarom ‘van Jezus’, en niet ‘van Jezus Christus’ of ‘van Christus Jezus’ ? Hier wordt Jezus als persoon beschreven. Nog voordat Hij officieel tot ‘Christus’ benoemd werd. Jezus had de wet en de profeten intens bestudeerd. Daar las Hij dat er rechtvaardigheid van God is, los van een wet. Rechtvaardigheid van God, door het geloof. Die rechtvaardigheid van God zou zijn door het geloof van Hem, Jezus, dat Hij als ‘Christus Jezus’ in zijn bloed een beschutplaats zou zijn. Allen, die dit geloven, zijn, zonder onderscheid, vanuit dat geloof van Jezus … Wat is dan: ‘geloven’? Geloven is, dat, wanneer je hoort wat Jezus geloofde, namelijk dat Hij in zijn bloed een Beschutplaats is, dat je dan in je hart weet dat het waar is. En dat je dan zegt: ‘Ja, Heer, zo is het.’ En God ziet jouw geloof. En dan rechtvaardigt Hij jou. En jouw rechtvaardiging is volkomen rechtvaardig. Want het is een wettelijke overeenkomst. Die hier in dit juridische document vastgelegd is. Samenvattend: Romeinen 3:19-26 is een juridisch document. Dit document laat zien dat God rechtvaardig is in alles wat Hij doet. Dit document laat ook zien wie Christus Jezus is en wat Hij gedaan heeft. Dit document laat tenslotte zien dat onze rechtvaardiging een wettelijke transactie is. Degenen die deze wettelijke transactie tot stand brengen zijn God en Christus Jezus. Daarom gaat Romeinen 3:19-26 in feite over God en over Christus Jezus. Wij zijn de begunstigden, die ademloos toekijken, hoe God en Christus Jezus werkzaam zijn. 344

Het gaat in de rechtvaardiging dus om God en Christus Jezus. Zodat God en Christus Jezus alle eer krijgen. Wanneer het tot je doordringt, dat het in Romeinen 3:19-26 eigenlijk niet om jou gaat, maar om God en om Christus Jezus, dan word je een happy man. Of een happy woman, natuurlijk. NB Een broeder meende, na afloop van deze toespraak, een tegenstelling te zien tussen mijn toespraak ‘het verzoendeksel’ en deze toespraak ‘een juridisch document’ (‘The happy man’). Deze schijnbare tegenstelling is een kwestie van benadrukking van twee verschillende aspecten van de rechtvaardiging. In ‘het verzoendeksel’ spreek ik over de rechtvaardiging van ‘allen’. Hier, in het ‘juridisch document’, spreek ik over de rechtvaardiging van ‘allen, die geloven’. Dit verschillende aspect komt, omdat in vers 26 God zegt, dat Hij in ‘de huidige periode’ (= het tijdperk van het evangelie van Paulus) hem rechtvaardigt, die uit het geloof van Jezus is. In de volgende perioden zal God de niet-gelovigen rechtvaardigen. Zoals het in 1 Timoteüs 4:10 staat: “de levende God, die een Redder is van alle mensen, vooral van gelovigen.” Het woord ‘vooral’ heeft als basis-betekenis: ‘EERDER-meest’. Gelovigen worden ‘eerder’ gerechtvaardigd, het meest-eerder. Alle mensen worden in hun eigen rangorde gerechtvaardigd, zoals God dat bepaalt. Uiteindelijk (aan het einde van de aeonen) worden alle mensen gerechtvaardigd. Omdat Christus Jezus in zijn bloed de beschutplaats is voor allen. 345 Deze opmerking van die broeder, dat hij een tegenstelling meende te zien, ondersteunde hij met de Concordant Greek Text, die in vers 22 heeft: “dikaiosunē de theou dia pisteōs iēsou christou eis pantas kai epi pantas tous pisteuontas”. De toevoeging ‘kai epi pantas’ [‘en op allen’] heeft een groot aantal getuigen in de oud-Griekse manuscripten. Nestle Aland heeft als hoofdlezing zonder ‘kai epi pantas’, maar geeft deze zinsnede een B-lezing. Een B-lezing wordt omschreven als: ‘de gekozen tekst heeft een zekere graad van twijfel’. Je zou dus kunnen zeggen dat de toevoeging ’kai epi pantas’ mogelijk in het ‘origineel’ aanwezig was. Dat zou de vermeende tegenstelling tussen de twee toespraken meteen wegnemen. De rechtvaardigheid van God door het geloof van Jezus Christus is ‘eis pantas’, ‘voor allen’ (de toespraak: ‘het verzoendeksel’). En die rechtvaardigheid van God door het geloof van Jezus Christus is ‘kai epi pantas tous pisteuontas’, ‘en op allen, die geloven’ , waarin de ‘eerdere’ rechtvaardiging beschreven wordt (toespraak: ‘het juridische document’). Nogmaals dank voor de kritische opmerking, destijds, broeder. Het heeft geleid tot dit voortschrijdend inzicht, na bestudering van alle feiten, drie jaar na dato. 346

21. Hoger de berg op In Gods Woord is er geen ‘eeuwigheid’, maar ‘aeonen’. Nu zegt u misschien tegen mij: ‘Prima, broeder, maar wat is dan een ‘aeon’?’ ‘Aeon’ is het concordante Nederlandse vertaalwoord voor het Griekse woord ‘aiōn’. Het Griekse woord ‘aiōn’ komt 122 keer voor in het Nieuwe Testament. En als u al die 122 contexten van het woord ‘aiōn’ met behulp van een concordantie opzoekt en bestudeert, dan begrijpt u wat een ‘aiōn’ is. ‘Ja’, zegt u, ‘helemaal goed, wat je daar zegt, broeder, maar hoe doe ik dat dan? Hoe zoek ik dat woord “aiōn” op?’ Ik wil u een eenvoudige weg wijzen. Door de Studiebijbel van het Nieuwe Testament te gebruiken. U gebruikt dan deel 11 – een woordstudiedeel. U kunt zo'n studiedeel bij uw plaatselijke christelijke boekhandel kopen. Of via het internet. U gaat dan in deel 11 naar bladzijde 94 en bladzijde 95. U kunt het commentaar overslaan. Want u gebruikt dit woordstudiedeel als concordantie. U kijkt alleen naar de contexten. En u vult dan bij het vetgedrukte woord het woord ‘aeon’ in. U ziet bij de nummers achter de contexten of het Griekse woord ‘aiōn’ in de context enkelvoud of meervoud is. Bij het enkelvoud vult u ‘aeon’ in. En bij het meervoud ‘aeonen’. Als u de moeite neemt om dit onderzoek te doen, dan zult u versteld staan. U zult merken dat concordant zoeken helemaal niet zo moeilijk is. Gewoon doen … 347 En dan zult u ontdekken wat het woord ‘aeon’ betekent. En ik zal u dit zeggen: als u begrijpt wat een ‘aeon’ is, dan gaat Gods Woord pas ècht voor u open. Ik zeg in mijn enthousiasme deze onschuldige opmerking. ‘Als u begrijpt wat een “aeon” is, dan gaat Gods Woord pas ècht voor u open’. Dat is natuurlijk gewoon waar. Daar kan iedere concordante broeder over meepraten. Maar het omgekeerde is dan ook waar. Namelijk: ‘Als u niet begrijpt wat een “aeon” is, dan is Gods Woord nog niet ècht voor u opengegaan.’ Dat klinkt opeens heel anders. Dat klinkt alsof u dan onwetend zou zijn, als u niet weet wat een ‘aeon’ is. Dat u dan Gods Woord niet echt begrepen heeft. En als u mij daarover aanspreekt, als u tegen mij zegt: ‘Meen je dat nou?’ Dan moet ik toegeven: ‘Ja, dat meen ik, als u niet weet wat een “aeon” is, dan heeft u geen idee waar Gods Woord over gaat.’ Nou, dan heb je de poppen aan het dansen, hoor. Want dan ga ik weer veel te scherp door de bocht. Drie weken geleden schreef André Piet op zijn website goedbericht.nl dat hij door een groep mensen midden in het land uitgenodigd was om iets te vertellen over dat God de Redder is van alle mensen. Die mensen daar in het midden van het land waren verbaasd. Zij konden niet begrijpen hoe het mogelijk was dat deze waarheid zo onbekend is in de christelijke wereld. Dat zij er tot voor kort ook nog nooit van gehoord hadden. André legde uit dat, door één Grieks woord niet goed in de bijbelvertaling weer te geven – namelijk door het woord ‘aiōn’ met ‘eeuwigheid’ te vertalen – , het evangelie op die manier door de bijbelvertalers verduisterd is. André vertelde ook aan deze mensen dat de bijbellezer door deze verkeerde vertaling verblind wordt. 348

Het wordt de bijbellezer onmogelijk gemaakt het evangelie nog te kunnen zien. Begrijpen we dat goed? Wanneer we een verkeerde vertaling van het woord ‘aiōn’ horen of lezen, dan worden we hierdoor verblind en het wordt voor ons dan onmogelijk om het evangelie te kunnen zien. Het evangelie is voor ons dan verduisterd. Hoe kunnen we die verblinding wegnemen? Hoe kunnen we het evangelie zien? Antwoord: Door het Griekse woord ‘aiōn’ concordant met het Nederlandse woord ‘aeon’ te vertalen. Dan zien we dat God een “voornemen van de aeonen” heeft. En dat Hij, als “de Koning van de aeonen”, dit voornemen ordelijk uitvoert. In deze, boosaardige, aeon. En in de komende aeonen. Dat ieder mens gered wordt, levendgemaakt wordt. Ieder in zijn eigen rangorde. En dat God, aan het einde van de aeonen, alles in allen wordt. Deze dingen bedenk ik niet. Dit evangelie staat in de brieven van Paulus. Als je de grondtekst concordant vertaalt, dan vervult het woord ‘aeon’ een sleutelrol in het begrijpen van het evangelie. Dat is het belang van een concordante vertaling. Bij een concordante vertaling krijgen wij informatie. Bij een niet-concordante vertaling missen wij die informatie. Bij een niet-concordante vertaling zijn wij volstrekt onwetend. Waarom moeten we concordant vertalen? Nou, omdat we anders Gods Woord niet begrijpen. En als we Gods Woord niet begrijpen, dan begrijpen we niet wie God is. Want God openbaart zich in zijn Woord. 349 Concordant vertalen is geen luxe. Concordant vertalen is een absolute noodzaak. Concordant vertalen is geen ‘uit de hand gelopen hobby’. Concordant vertalen is op zoek gaan naar de waarheid. Hoe gaan we dan op zoek naar de waarheid? Wel, wij horen een boodschap vanuit de christelijke wereld. In onze christelijke gemeenschap, op de televisie, in een krant, in een tijdschrift, of op het internet. Dan kijken we dit na in onze bijbelvertaling. En voor de zekerheid controleren wij die bijbelvertaling. Aan de hand van een concordante Grieks-Nederlandse interlineair. We kunnen zo’n interlineair vinden op de website van NCVBijbelstudie, of op de website van geschriften.nl. We bestuderen de woordkeus. Ook bestuderen wij de Griekse grammatica aan de hand van de Studiebijbel en de websites NCV-Bijbelstudie en geschriften.nl. We krijgen hiermee onmiddellijk vaste grond onder onze voeten. Dit stelt ons in staat om iedere boodschap vanuit de christelijke wereld op diens waarheid te onderzoeken. Het is belangrijk om te weten dat deze concordante studie ook tegenstand oproept. We kunnen in conflict komen met de kerkelijke traditie en de gevestigde orde van de kerkgenootschappen. We zijn ons dan ook voortdurend bewust van onze volledige afhankelijkheid van God. We kunnen ook eenzaam worden. Dat moet ook gezegd worden. Want de mensen om ons heen begrijpen niet waar wij ons zo druk over maken. Soms willen we er mee ophouden. Met die concordante studie … 350

Maar dan roept de Heer ons tot de orde. En dan weten we dat we verder moeten op de concordante weg … Hoger de berg op … In 1975 kreeg ik een bandje opgestuurd met een toespraak van een broeder in Amerika. In die toespraak beschreef deze broeder een droom die hij had gehad. Ik weet alle details van die droom niet meer. Het is te lang geleden. Ik geef u daarom mijn eigen versie. In zijn droom bevond deze broeder uit Amerika zich aan de voet van een berg. Hij zat ontspannen op het terras een kopje koffie te drinken. Het verkeer raasde om hem heen. Mijn broeder zag allemaal mensen die druk aan het winkelen waren. En toen hoorde hij een stem, die zei: ‘Ga de berg op.’ Deze broeder wandelde al heel lang met God. En hij begreep dat het de stem van de Heer was. In zijn droom stond hij op. En hij begon de berg te beklimmen. Het was moeilijk en zwaar. De weg was steil. En hij ging rakelings langs diepe ravijnen … Halverwege nam die broeder een rustpauze op een prachtige plek. Het uitzicht was overweldigend mooi. Mijn broeder besloot in zijn droom om op die plek te blijven. Die plek was buitengewoon aangenaam. Er was ook voldoende voedsel en drank aanwezig. Het was echt een paradijs … Mijn broeder was blij dat hij die bergtocht ondernomen had. Het was de moeite waard geweest. 351 Zonder die tocht zou hij nooit op zo'n heerlijke plek terechtgekomen zijn. Mijn broeder besloot gewoon op die plek te blijven. De Heer had hem er zelf naar toe gestuurd. Of niet, soms … Nou, hij bleef op die plek. Tot de Heer terug zou komen. Zeker weten … Na een tijdje hoorde hij weer die stem, die hij aan de voet van de berg had gehoord. De stem zei: ‘Ga hoger de berg op.’ En in zijn droom protesteerde mijn broeder: ‘Maar, Heer, ik zit hier prima. Ik hoef niet hoger.’ Maar de stem zei: ‘Ga hoger de berg op.’ Mijn broeder zei: ‘Maar, Heer, zo mooi als het hier is, zal ik het nooit meer krijgen.’ Maar de stem zei kalm: ‘Ga hoger de berg op.’ Zoals ik al zei, mijn broeder kende de Heer lang genoeg om te weten dat hij niet verder moest tegenstribbelen. Zuchtend stond hij op en hij begon de moeilijke weg omhoog. Hoger de berg op. Hij moest door woest stromende bergbeken waden. En over grote rotsblokken klauteren. Hij beleefde angstige momenten. Hij gleed een paar keer uit. Het scheelde maar weinig of hij was in een ravijn gevallen … Ook de inspanning viel hem zwaar. Hij dacht aan opgeven. Teruggaan naar het dal. Want hij kon niet meer … Het pad was te steil … Maar hij moest door. Gehoorzaam zijn … En zo strompelde hij verder … En toen viel hij. 352

Hij bleef liggen … Hij had overal pijn. Hij proefde ook bloed. Toen zei de Heer tegen hem: ‘Sta op, ga door, hou vol, je bent er bijna.’ In zijn droom stond mijn broeder moeizaam op. Hij was doodop. Maar hij wankelde verder. Langs steile afgronden … En toen kwam mijn broeder in zijn droom plotseling op een schitterende rustplaats. Het uitzicht was nog mooier dan op zijn eerste rustplaats. Het was werkelijk buitengewoon. Mijn broeder keek zijn ogen uit. Ja, dat was al die moeite wel waard geweest. Mijn broeder besloot in zijn droom om op die plek te blijven. Mooier dan dit kon het niet worden. Het eten en de drank was nog beter dan op de vorige plek. Dit was geen paradijs. Dit was een super-paradijs … Mijn broeder zei in zijn droom: ‘Dank u, Heer, voor deze plaats.’ Mijn broeder was er zeker van dat deze plaats de bedoeling van de Heer was geweest. Een knappe jongen, die hem hier wegkreeg … Na een tijdje hoorde mijn broeder in zijn droom weer dezelfde stem. De stem zei: ‘Ga hoger de berg op.’ Mijn broeder protesteerde. Hij zei: ‘Heer, u hebt mij hier zelf heengebracht. Het is hier fantastisch. Ik wil hier niet weg.’ Maar de stem zei kalm: ‘Ga hoger de berg op.’ Mijn broeder begreep dat protesteren geen zin had. Hij kwam diep zuchtend overeind. Hij ging het steile pad weer op … Na een paar honderd meter werd hij omhuld door wolken. Hij zag niets meer. 353 Mijn broeder werd wanhopig. Waarom was hij niet in die rustplaats gebleven … Het was daar fantastisch … Mijn broeder begon te twijfelen. Had hij die stem wel goed gehoord? Hij voelde dat hij begon te huilen … Toen hoorde hij weer die stem. De stem zei: ‘Ga door, wees niet bang …’ Mijn broeder ging weer verder. Het was moeilijk. Maar hij hield vol … Gelukkig gingen na een poosje de wolken weg. Maar er kwam nu sneeuw en ijs. En het pad werd steeds smaller. En steiler. Mijn broeder werd steeds angstiger. Hij had geen idee hoe ver het nog was. De stem zei: ‘Hou vol, je bent er bijna.’ En toen kwam er nog een heel steil stuk. Met een bevend hart ging mijn broeder erover heen. En toen was daar de top. En daar stond de Heer … En de Heer kwam naar hem toe en de Heer omhelsde hem. En de Heer zei: ‘Dit was de bedoeling … dat je bij Mij zou zijn.’ Mijn broeder kon alleen maar huilen. Van geluk èn van opluchting. Hij klemde zich aan de Heer vast. En toen zei de Heer tegen hem: ‘Goed gedaan, jochie.’ 354

22. Concordante overpeinzingen Wat is concordant vertalen? Concordant vertalen is proberen het Woord van God, tot in de kleinste details, zo juist mogelijk weer te geven. Bij concordant vertalen kom je steeds weer onvoorziene dingen tegen. Daar moet je dan heel goed over nadenken. Lange wandelingen maken. Om te overpeinzen wat God in zijn Woord zegt. Waarom God in zijn Woord nu juist op díe manier iets formuleert. En niet anders … Ik ga vanmiddag met u concordant vertalen. Ik geef u vanmiddag iets om te overpeinzen. Gelukkig is de mens, die in Gods Woord zijn vreugde vindt. En diens Woord overpeinst bij dag en bij nacht … Ons onderwerp van vanmiddag is: het verschil tussen de aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd. Wat is dat: een aorist? Een aorist is allereerst een feit. Een feit is iets waarvan de werkelijkheid vaststaat. Iets wat je niet kunt ontkennen. De wereld, waarin wij leven, bestaat uit feiten. De zon gaat elke dag op. Dat is een feit. En hij gaat elke avond onder. Dat is ook een feit. Een rechte lijn is de kortste afstand tussen twee punten. Eén plus één is twee. Water is nat. En ijs is koud. Allemaal feiten. 355 Daarom handelen wij ook op basis van die feiten. En onze handelingen zèlf zijn ook feiten. Daarom spreken wij ook over onze handelingen als feiten. Luister maar: Ik ga naar mijn werk. Ik neem de auto. Ik sta in de file. Ik kom thuis. Ik zet de computer aan. Ik bid. Ik vertaal Gods Woord. Allemaal feiten. Allemaal aoristen. Een aorist is niet alleen een feit. Het is ook een feit in de onbepaalde tijd. Wat is dat: een feit in de onbepaalde tijd? Dat is, wanneer ik een feit noem, dat ik dan geen bepaalde tijd in mijn gedachten heb. Onze handelingen zijn niet alleen feiten. Maar onze handelingen vinden ook plaats binnen een bepaald tijdskader. Die bepaalde tijdskaders zijn: de verleden tijd, de tegenwoordige tijd en de toekomende tijd. Als wij de aorist gebruiken, dan zien wij onze handeling als een feit. Zonder dat wij die handeling in een bepaald tijdskader plaatsen. Een aorist presenteert dus een handeling als een feit in de onbepaalde tijd. Wat is dan een onvoltooid tegenwoordige tijd? In mijn woning heb ik een studeerkamer. Mijn vrouw zegt altijd: ‘Menno zit in zijn hok’. 356

Er hangt sinds kort een bordje met ‘kantoor’ op de studeerkamerdeur. Daarom moet je ook kloppen, voordat je binnen mag komen. Maar het blijft mijn hok. En in mijn hok vertaal ik Gods Woord. En dan is mijn vrouw even naar het dorp. En dan komt ze thuis. Ze ziet mij niet. En dan roept ze: ‘Waar ben je?’ En dan roep ik terug: ‘Ik ben in mijn hok.’ En dan roept ze: ‘Wat ben je aan het doen?’ En dan roep ik: ‘Ik ben Gods Woord aan het vertalen.’ Deze uitspraak: ‘Ik ben Gods Woord aan het vertalen’, dat is een onvoltooid tegenwoordige tijd. Ik plaats met het gebruik van de onvoltooid tegenwoordige tijd mijn handeling in een tijdskader. Mijn handeling is niet in de verleden tijd. Mijn handeling is ook niet in de toekomende tijd. Maar mijn handeling is nú, op het moment dat ik spreek. De onvoltooid tegenwoordige tijd benadrukt dus dat de handeling nú, op het spreekmoment, plaatsvindt en dat de handeling op het spreekmoment nog niet voltooid is. Ik ben dus nu, op mijn spreekmoment, in mijn hok Gods Woord aan het vertalen. En dan komt mijn vrouw in mijn hok. Ze heeft een mobiele telefoon in haar hand. Ze zegt: ‘Telefoon voor je.’ En dan stop ik met vertalen. Ik ga telefoneren. Er is nu een nieuwe situatie ontstaan. De onvoltooid tegenwoordige tijd van de handeling van het vertalen van Gods Woord is voltooid. Ik ben nu, op dit moment, niet meer Gods Woord aan het vertalen. 357 Ik ben nu, op dit moment, aan het telefoneren. Ik heb de ene handeling vervangen door een andere handeling. Het is zelfs de vraag of ik de oorspronkelijke handeling, het vertalen van Gods Woord, weer op zal pakken. Want wij weten niet hoe de toekomst zal zijn. En dan roept mijn vrouw vanuit de huiskamer: ‘Kom je? We gaan eten.’ En dan roep ik terug: ‘Ik kom zo, ik ben nog even aan het telefoneren.’ Met die woorden geef ik aan mijn vrouw aan, dat op dit spreekmoment, telefoneren mijn handeling is, en niet het vertalen van Gods Woord. Even later zitten mijn vrouw en ik aan tafel. Ik ben nu niet meer aan het telefoneren. Ik ben nu aan het eten. Ik heb, op dit moment, de handeling van het telefoneren vervangen door de handeling van het eten. Dit geeft aan hoe vluchtig de handeling in de onvoltooid tegenwoordige tijd kan zijn. Een handeling kan, zomaar, plotseling, afgebroken worden. En vervangen worden door een andere handeling. Die andere handeling kan ook zo maar afgebroken worden. En vervangen worden door weer een àndere handeling. Misschien wordt een bepaalde handeling nooit meer opgepakt. Want wij weten niet hoe de toekomst zal zijn. Wij verrichten handelingen dus niet alleen als feiten. Wij verrichten die handelingen ook in momenten van de tijd. Wij gaan van moment tot moment. Het heden is ingeklemd tussen het verleden en de toekomst. Het verleden is net geweest. En de toekomst komt er zo aan. Het heden is iets vluchtigs. Daarom zijn ook onze handelingen in het heden iets vluchtigs. 358

Dit benadrukken wij door in de onvoltooid tegenwoordige tijd onze handeling op het spreekmoment te benoemen. Wij benoemen in de onvoltooid tegenwoordige tijd onze handeling niet als een feit. Maar als een handeling, die op dit moment gaande is, een momentopname. Eigenlijk zou je bij een werkwoordsvorm in de onvoltooid tegenwoordige tijd in gedachten een toevoeging moeten maken: ‘nu, op dit moment’. Dit onderscheid tussen de aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd, wordt in het Nieuwe Testament, in het oudGrieks, heel scherp aangegeven. Bijvoorbeeld: als God liefheeft, dan is dat bijna altijd in de aorist. Zijn liefde is niet aan tijd gebonden. Zijn liefde is een feit. Zijn liefde is geen momentopname. Zijn liefde is niet van voorbijgaande aard. Ik geef u even een bekend voorbeeld. Johannes 3:16. “houtōs gar ēgapēsen ho theos ton kosmon” Dus niet: ‘Want alzo lief heeft God de wereld gehad’, zoals de NBG zegt (voltooide tijd). Maar: “want zó lief heeft God de wereld, dat …” (aorist – een feit) of: “want God heeft de wereld zó lief, dat …” (aorist – een feit) In Johannes 3:16 wordt een feit genoemd. Gods liefde voor de wereld is een feit. De mens, daarentegen, kan niet zo goed liefhebben. In het Nieuwe Testament, in het oud-Grieks, wordt bij de mens, als hij liefheeft, bijna altijd de onvoltooid tegenwoordige tijd gebruikt. Een handeling, die op dit spreekmoment plaats vindt, een momentopname, die van voorbijgaande aard is. 359 Efeziërs 5:28. “ho agapōn tēn heautou gunaika heauton agapa” Letterlijke vertaling: “Degene die zijn eigen vrouw aan het liefhebben is, is zichzelf aan het liefhebben.” De liefde van een man voor zijn vrouw is geen feit onbepaalde tijd (aorist). Daarom wordt er hier, in Efeze 5:28, een onvoltooid tegenwoordige tijd gebruikt, om aan te geven, dat die liefde van de man van tijdelijke aard is. Hij is op dit spreekmoment bézig met lief te hebben. Maar er kunnen honderden redenen zijn, zowel van fysieke als van psychische aard, die de liefde van een man voor zijn vrouw kan doen verdampen. Het is iets vluchtigs. Die liefde van een man voor zijn vrouw, in de tegenwoordige tijd, kan zomaar voorbij zijn. 1 Johannes 4:19 “hēmeis agapōmen auton hoti autos prōtos ēgapēsen hēmas” “wij zijn Hem (God) aan het liefhebben (onvoltooid tegenwoordige tijd), omdat Hij ons eerst liefheeft (aorist)” In 1 Johannes 4:19 ziet u het verschil in de liefde van God en van de mens. De liefde van de mens (‘wij’) is een onvoltooid tegenwoordige tijd. De liefde van God is een aorist, een feit. Het verschil tussen Gods liefde en onze liefde wordt dus weergegeven door verschillende werkwoordsvormen. Wij hebben God lief in de onvoltooid tegenwoordige tijd. Onze liefde voor God is vluchtig. Onze liefde voor God kan op elk moment afgebroken worden. En vervangen worden door iets anders. Om wat voor reden dan ook. Dit is Gods oordeel over onze liefde voor Hem. Deze gedachte vinden wij niet zo prettig. 360

Het is slecht voor ons ego. Wij vinden dat wij best wel goed bezig zijn. Maar het zou verstandig van ons zijn, wanneer wij tegen God zouden zeggen: ‘Heer, U heeft helemaal gelijk, mijn liefde voor U is iets vluchtigs.’ Maar dat doen wij niet. Wij draaien het om. Wij doen net of Gods liefde vluchtig is. Maar Gods liefde is niet vluchtig. Onze liefde is vluchtig. Daarom zijn veel mensen ook bang voor God. Zij denken dat God net zo is, zoals wij mensen zijn. Dat Gods liefde voor ons iets vluchtigs is. Nou, echt niet. Gods liefde voor ons is een aorist, hoor … Als de liefde van God bijna altijd in de aorist staat, dan moet je dus goed opletten als die liefde van God in de onvoltooid tegenwoordige tijd staat. Dan is er iets bijzonders aan de hand. Laten we die bijzondere passage eens bekijken. We gaan naar 2 Korintiërs 9:7. “hilaron gar dotēn agapa ho theos” Hier zou je ‘ēgapēsen’, de aorist, verwachten, omdat het over het liefhebben van God gaat, maar er staat hier ‘agapa’, de onvoltooid tegenwoordige tijd. De vertaling is dus: “… want God is een blijmoedige gever aan het liefhebben”. Waarom wordt in deze passage de onvoltooid tegenwoordige tijd voor Gods liefde gebruikt? Omdat in dit hoofdstuk de nadruk ligt op het tijdelijke aspect van een inzameling. Deze inzameling is een bijzondere inzameling voor de verarmde heiligen in Jeruzalem. 361 Paulus had uitdrukkelijk aan de andere afgevaardigden, Jacobus, Petrus en Johannes, beloofd om zich voor zo’n inzameling in te zetten. Daar is Paulus in dit hoofdstuk dus mee bezig. Wie in déze inzameling blijmoedig geeft, zegt Paulus, krijgt Gods goedkeuring. God is, op dat moment van spreken, zo iemand aan het liefhebben. Deze tegenwoordige tijdsvorm past in de context van deze tijdelijke, specifieke, inzameling. Dit geldt dus niet, bijvoorbeeld, als iemand in déze tijd blijmoedig zijn tienden aan zijn geloofsgemeenschap geeft. Dan kàn God hem daarom liefhebben. Maar dat hoeft niet. Want dat God een blijmoedige gever zou liefhebben, gebaseerd op 2 Korintiërs 9:7, is een onjuiste interpretatie. Als in 2 Korintiërs 9:7 het woord ‘liefhebben’ in de aorist had gestaan, dan kan die blijmoedige gelovige daar aanspraak op maken. Maar nu niet. Ziet u, hoe gemakkelijk je iets verkeerd kunt begrijpen? Als er in een tekst een onvoltooid tegenwoordige tijd staat, dan moet je dus altijd goed opletten. Er is dan geen sprake van een feit. Maar er wordt dan benadrukt dat een handeling in de onvoltooid tegenwoordige tijd plaatsvindt. Dat die handeling een momentopname is. En dat die handeling van voorbijgaande aard is. In het verleden heb ik in mijn toespraken uitgebreid over de aorist gesproken. Ook in mijn lessen Grieks, die ik in Rotterdam heb gegeven, is de aorist uitvoerig besproken. Omdat het onderscheid tussen de aorist enerzijds en de onvoltooid tegenwoordige tijd anderzijds van essentieel belang is voor het begrijpen van de tekst van het Nieuwe Testament, wil ik hier nog één keer het belang daarvan onderstrepen. 362

De Nederlandse weergave van de Griekse aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd is in de wetenschappelijke handboeken en in de bijbelvertalingen onvolledig en onjuist. Dit komt omdat de klassieke Nederlandse grammatica inconsistent is. Er is een duidelijke verklaring voor dit merkwaardige fenomeen. Want wij, Nederlanders, zijn het besef van de onvoltooid tegenwoordige tijd kwijt. Alleen in onze spreektaal komt het nog naar voren. ‘Hé, wat ben je aan het doen?’ ‘Ik ben de wc aan het schoonmaken.’ Dát zijn onvoltooide handelingen in de tegenwoordige tijd. Wij gebruiken deze manier van spreken intuïtief, maar omdat het een nogal omslachtige manier is om iets te zeggen en de onvoltooid tegenwoordige tijd-vorm: ‘ik ben aan het …’ in heel veel gevallen krom Nederlands oplevert, gebruiken grammatici en bijbelvertalers deze uitdrukkingsvorm liever niet in hun beschouwingen en vertalingen. Dit vermijden van de onvoltooid tegenwoordige tijd-vormen in de bijbelvertalingen leidt er toe dat veel bijbelteksten onjuist weergegeven worden. Er wordt de lezer belangrijke informatie onthouden. De onvoltooid tegenwoordige tijd wordt gebruikt als de spreker of schrijver aan wil geven op welk moment de inhoud van zijn mededeling zich in zijn voorstelling afspeelt. De onvoltooid tegenwoordige tijd geeft aan dat de inhoud van de mededeling tijdens het moment van het spreken of schrijven plaatsvindt. Alleen is de vraag: tot wanneer duurt die handeling? Wanneer houdt die handeling op? Volgens de definitie van de onvoltooid tegenwoordige tijd is dit binnen de begrenzing van de tijd van het spreken of het schrijven van degene die deze mededeling doet. Heel veel uitspraken in de nieuwtestamentische Griekse tekst zijn onvoltooid tegenwoordige tijd, dat wil zeggen, geldig op het moment van het schrijven van de schrijver. 363 Het zou dus zo maar kunnen dat honderden teksten in het Nieuwe Testament geen geldigheid meer hebben vanwege hun onvoltooid tegenwoordige tijd-vorm. Maar dat zie je niet terug in de bijbelvertalingen. Daar worden vrijwel alle onvoltooid tegenwoordige tijd-vormen met een aorist vertaald. Een door de tijd begrensde handeling wordt als een feit gepresenteerd. Een groot aantal leerstellingen (geloofsopvattingen) zouden, op basis van een foutieve vertaling van het Grieks, hierdoor in een heel ander daglicht kunnen komen te staan. Als je in het Griekse Nieuwe Testament de werkwoordsvormen naar tijdsvormen rangschikt, dan zie je: verleden tijd 9%, tegenwoordige tijd 36%, toekomende tijd 8%, de voltooide tijd 4% en de onbepaalde tijd (aorist) 43%. Omdat de aorist de meest gangbare werkwoordsvorm is in het Nieuwe Testament, zullen we in de Griekse tekst dan ook veel ‘feiten’ aantreffen. In de bestaande bijbelvertalingen ontgaat dit de lezer volkomen. Want ‘aoristen’ worden in de gangbare bijbelvertalingen met een onvoltooid verleden tijd-vorm weergegeven, of met een voltooid tegenwoordige tijd-vorm. Wanneer de aorist (de onbepaalde tijd) gebruikt wordt, is dat een indicatie dat de handeling van het werkwoord niet aan tijd gerelateerd is en dat de tijd van de handeling dus niet belangrijk is. De andere tijden geven aan dat de tijd juist wèl belangrijk is, en dat de handelingen aan deze tijden gerelateerd zijn en daarom speciale aandacht vragen. Het lijkt dus precies andersom te zijn als wij altijd gedacht hebben: niet de aorist is speciaal, maar de andere tijden zijn speciaal. Een verleden tijd wordt dan gebruikt om aan te geven dat de verleden tijd op de een of andere manier belangrijk is, bijvoorbeeld dat het inhoudt dat de handeling niet langer plaatsvindt, dat de handeling beperkt is tot het verleden. 364

Op dezelfde manier houdt het gebruik en de betekenis van de tegenwoordige tijd in dat de handeling beperkt is tot het heden. De betekenis van de toekomende en de voltooide tijd wordt op dezelfde manier ook belangrijk. Omdat met name het onderscheid tussen de aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd zo prominent in de Griekse tekst aanwezig is, zijn in de concordante vertaling op mijn website geschriften.nl de onvoltooid tegenwoordige tijd-vormen uitgeschreven, zodat ze duidelijk in de tekst te zien zijn. Laten we ook even kijken naar de medialis. De medialis heeft te maken met de onderwerpsrelatie in de zin. De actieve onderwerpsrelatie houdt in dat het onderwerp de handeling van het werkwoord uitvoert. De passieve onderwerpsrelatie houdt in dat het onderwerp de handeling van het werkwoord ondergaat. Naast de actieve vorm en de passieve vorm is er nog een derde onderwerpsrelatie in het oud-Grieks: de medialis. De mediale onderwerpsrelatie kennen we in het Nederlands niet als aparte werkwoordsvorm. De vraag wat er met een medialis bedoelt wordt, is een kwestie die door wetenschappers niet goed beantwoord kan worden. Meestal wordt door Nederlandse wetenschappers de medialis omschreven als: ‘Het medium geeft – meer dan het activum – aan dat een persoon op zeer bijzondere wijze bij de handeling is betrokken.’ Ook voor internationale wetenschappers is deze mediale onderwerpsrelatie in de Griekse tekst een raadsel, waarvan gezegd wordt, dat het ‘een van de moeilijkste problemen voor een vertaler is’. Alle bestaande bijbelvertalingen in de wereld negeren deze werkwoordsvorm dan ook. Er zijn in het Koiné-Grieks 45 verschillende verbuigingen van het werkwoord. 365 Van die 45 verschillende verbuigingen van het werkwoord is de medialis met circa 40% van die specifieke werkwoordsvormen de grootste groep. Dit betekent, wanneer men in de bijbelvertaling de medialis negeert, dat men dan 40% van de specifieke verbuiging van de werkwoordsvormen niet goed weergeeft. En dat daarmee de betekenis van die werkwoordsvormen ons ontgaat. Hoe kunnen we dan proberen in de bijbelvertaling dichter bij de betekenis van de medialis te komen? Wanneer men alle aanwijzingen van de bestaande literatuur samenvat, dan kunnen we zeggen, dat de mediale verhouding wijst op de verbinding, die het onderwerp aangaat met de handeling. De sterke verbinding, die het onderwerp in de mediale verhouding met de handeling aangaat, laat zien, dat in de mediale verhouding het onderwerp niet alleen handelt, of een handeling ondergaat, maar dat het onderwerp, bovendien, als betrokkene, intensief aan de handeling deelneemt. De medialis kan, afhankelijk van de context, zowel actief als passief weergegeven worden. De ‘intense betrokkenheid’ van de medialis wordt in de consistente (concordante) vertaling op mijn website geschriften.nl aangegeven met de toevoeging [met-heel-dienswezen]. Deze bevindingen over de medialis en over de aorist versus de onvoltooid tegenwoordige tijd gaan wij nu concreet toepassen. Wij gaan kijken naar het verschil tussen de aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd in de medialis. 1 Korintiërs 6:11 “apelousasthe” (een aorist medialis) NBG: ‘jullie worden schoongebaad’ 1 Korintiërs 15:2 “sōzesthe” (een onvoltooid tegenwoordige tijd medialis) NBG: ‘jullie worden gered’ 366

Allereerst zien we dat de NBG de medialis buiten beschouwing laat. Eigenlijk zou er moeten staan: “Jullie worden [met heel jullie wezen] schoongebaad” (1 Korintiërs 6:11) “Jullie worden [met heel jullie wezen] gered” (1 Korintiërs 15:2) Voorts zien we dat in de NBG-vertaling de aorist medialis hetzelfde weergegeven wordt als de onvoltooid tegenwoordige tijd medialis. Namelijk: ‘jullie worden schoongebaad’ en ‘jullie worden gered’. Nu is ‘jullie worden [met heel jullie wezen] schoongebaad’ inderdaad een aorist medialis. Dit ‘[met heel jullie wezen] schoongebaad worden’ is een feit. Maar de NBG vertaling ‘jullie worden gered’ voor het Griekse ‘sōzesthe’ is onjuist. Want ‘sōzesthe’ is een onvoltooid tegenwoordige tijd medialis, een onvoltooide handeling in de tegenwoordige tijd medialis. Het is dus een vorm met: ‘aan-het’. De correcte (concordante) Nederlandse vertaling is dus: “jullie zijn [met heel jullie wezen] gered aan het worden”. We concentreren ons nu even op het verschil tussen de aorist en de onvoltooid tegenwoordige tijd. ‘sōzesthe’, is een onvoltooid tegenwoordige tijd. Dat wil zeggen, dat de redding van de Korintiërs, door het evangelie, dat Paulus in Korintiërs gebracht heeft, in dit vers een onvoltooide handeling is, een handeling die nú plaats vindt, tijdens het schrijfmoment van de schrijver, een momentopname, een handeling die van voorbijgaande aard is. Waarom die onvoltooid tegenwoordige tijd bij ‘gered worden’? Omdat de voorwaarde van het ‘gered worden’ ook in de onvoltooid tegenwoordige tijd staat. 1 Korintiërs 15:2 “ei katechete”. In de NBG vertaling: ‘als gij het vasthoudt’. Deze NBG-vertaling maakt van dat ‘vasthouden’ een aorist. 367 Maar ‘katechete’ is een onvoltooid tegenwoordige tijd. Dus: “indien jullie aan het vasthouden zijn”. Dus ook dat ‘vasthouden’ is een handeling op het spreekmoment. Een momentopname. Paulus zegt dus, dat “indien jullie, nu, op dit moment, bezig zijn met het evangelie aan het vasthouden zijn, dat jullie dan nu, op dit moment, gered aan het worden zijn”. Het omgekeerde geldt dus ook. Als jullie dus niet nu, op dit moment, bezig zijn met het evangelie aan het vasthouden zijn, dan zijn jullie nu, op dit moment, dus ook niet gered aan het worden zijn. Nu zegt iemand misschien: ‘En 2 Timoteüs 1:9 dan?’ 2 Timoteüs 1:9. “(theou) tou sōsantos hēmas” “(van-God) de(gene) reddende ons” Dit ‘reddende’ is een aorist: een feit. Hier staat dat God ons redt. In de aorist. Een feit. Zonder tijdsbeperking. Dat God ons redt, staat vast. Want het staat in de aorist. Een feit, dus. Maar 1 Korintiërs 15:2 spreekt over onze redding als iets wat nog niet voltooid is, iets wat nu, op dit moment, bezig is, een momentopname. En zoals wij gezien hebben, kan een momentopname vervangen worden door een andere momentopname. Onze redding is, vanuit dat standpunt gezien, relatief. Als wij het evangelie, volgens Paulus’ woorden, niet aan het vasthouden zijn, dan is onze redding ook niet door aan het gaan. Misschien bent u het oneens met deze conclusie. 368

Dat kan, maar dat is wat de tekst hier zegt. Deze tekst is een goed voorbeeld van concordant vertalen. Dat je telkens weer onvoorziene dingen tegenkomt. Wat is het nou? Is onze redding nou een feit? Of is onze redding een momentopname, wat weer voorbij kan gaan? Nu begint de overpeinzing. Ik geef u iets ter overweging. De oplossing van dit probleem is de middenvorm van het woord ‘jullie zijn [met heel jullie wezen] gered aan het worden’ in 1 Korintiërs 15:2. Laten we proberen dit gegeven zo goed mogelijk te benaderen. De middenvorm geeft aan dat het onderwerp intens betrokken is bij de handeling. In 2 Timoteüs 1:9 wordt onze redding vanuit Gods standpunt bekeken. Het absolute standpunt. Daar is onze redding een aorist, een feit. De onvoltooide handeling tegenwoordige tijd en de middenvorm sámen in 1 Korintiërs 15:2 geeft de redding aan vanuit het menselijk standpunt. Het relatieve standpunt. De middenvorm geeft een intense betrokkenheid aan, oftewel de beleving van het onderwerp bij de handeling. Hoewel dus onze redding een feit is, volgens 2 Timoteüs 1:9, beleven we dat niet zo, volgens 1 Korintiërs 15:2. Wij beleven onze redding niet als een feit, maar als een proces van momenten, waarin wij gered aan het worden zijn. Als in een wedloop. Waarin je op het ene moment een gevoel van gelukzaligheid hebt. Omdat het lopen probleemloos gaat. 369 En waarin je op het andere moment wilt afhaken. Omdat het lichtje uitgaat. Wanneer je benen of je longen niet meer willen. De onvoltooide handeling tegenwoordige tijd in 1 Korintiërs 15:2 geeft dus aan dat onze redding een momentopname is. En dat die redding ook afgebroken kan worden. Zoals bij alle handelingen in de onvoltooid tegenwoordige tijd. Maar de middenvorm geeft aan, dat wij dit als zodanig beleven. En dat het daarom verstandig is om dicht bij de Heer te blijven. Begrijpt u? NB Toen ik de bovenstaande conclusie uit mijn toespraak van 2019 nog eens herlas, werd ik bepaald bij het feit dat ‘sōzesthe’ in 1 Korintiërs 15:2 juist niet een aorist is. Dit is buitengewoon belangrijk. Want als ‘sōzesthe’ in 1 Korintiërs 15:2 een aorist zou zijn, een feit, dan zou deze tekst het woord ‘sōsantos’ in 2 Timoteüs 1:9, dat ook een feit is, tegenspreken. ‘sōzesthe’ in 1 Korintiërs 15:2 moet een onvoltooid tegenwoordige tijd in de medialis zijn. Dan spreken 2 Timoteüs 1:9 en 1 Korintiërs 15:2 elkaar niet tegen. Met de juiste weergave van de werkwoordsvormen zijn beide teksten waar. Natuurlijk redt God ons. Een aorist activum – God handelt in de aorist. Zijn redding van ons is een feit. En natuurlijk beleven wij onze redding als een ‘ongoing proces’. Een onvoltooid tegenwoordige tijd in de medialis. Beide gegevens geven rust aan je hart. Dat God ons redt – een feit. En dat je in je beleving je redding als een wedloop ervaart. 370

Dus hoef je je niet schuldig te voelen als je wel eens wilt opgeven. Dat je het soms moeilijk vindt om vol te houden. En dan zegt Paulus: ‘wees bezig met je vast te houden aan mijn evangelie.’ Ook dit ‘vasthouden’ is volgens 1 Korintiërs 15:2 een ongoing proces. Hoe belangrijk zijn de werkwoordsvormen! Hoe nauw luistert Gods Woord! Het was na een toespraak. Tijdens het forum. Ik weet niet meer precies wat er tegen mij gezegd werd. Maar sommige aanwezigen vonden dat ik een beetje overdreef. Want het luistert allemaal niet zo nauw met Gods Woord. Toch? En toen vertelde ik aan de aanwezigen een gebeurtenis. Zeven jaar geleden had mijn buurjongen een probleem. Hij studeerde op de hogeschool, maar hij wilde overstappen naar de universiteit. Hij kon niet goed overweg met het systeem op de hogeschool. Hij liep er op stuk. Op al die groepsprocessen. En in dat jaar kon hij probleemloos overstappen naar de universiteit. Mijn buurjongen had al diverse pogingen gedaan om dit te regelen met het administratiekantoor van de universiteit. Maar hij liep steeds vast op de bureaucratie. Mijn buurjongen werd er wanhopig van. In zijn wanhoop overwoog hij om maar helemaal te stoppen met zijn schoolopleiding … Ten einde raad riep mijn buurjongen mijn hulp in. En zo stonden wij op de laatste dag van de inschrijving, vlak voor sluitingstijd, samen voor de balie. 371 Ik gebruikte al mijn overredingskracht om de onwillige dame achter de balie ervan te overtuigen, dat mijn buurjongen op de universiteit ingeschreven moest worden. Want hij voldeed aan alle voorwaarden. Het meisje zag er overwerkt uit. Ze zei vermoeid: ‘Meneer, het spijt me, maar deze hogeschoolstudent heeft zich niet van tevoren aangemeld. Die aanmelding is verplicht, anders kan ik hem niet helpen.’ Mijn buurjongen, normaliter een heel rustige jongen, werd nu boos. Hij zei: ‘Ik heb mij wèl van tevoren aangemeld. Al drie weken geleden. Er moet door jullie een fout zijn gemaakt.’ Het meisje zuchtte. Ze vroeg mijn buurjongen nogmaals naar zijn naam. Hij zei: ‘Aissaoui.’ Hij spelde het voor haar. Het meisje typte zijn naam nogmaals in. Ze wachtte even, keek naar het scherm en zei toen tegen mijn buurjongen: ‘De computer herkent jouw naam niet. Het spijt me. Ik kan je niet inschrijven. Kom volgend jaar maar terug.’ Mijn buurjongen was wanhopig. Hij wist dat het volgend jaar anders kon zijn. Hij kon de universiteit wel vergeten … Ik kreeg een ingeving. Ik zei tegen mijn buurjongen: ‘Geef me je paspoort.’ Hij deed het. En daar stond het. Het was inderdaad Aissaoui. Maar het was geschreven met een trema. Niet met één puntje, maar met twee puntjes op de i. Mijn buurjongen heette niet ‘Aissaoui’. Maar ‘Aïssaoui’. Ik zei tegen het meisje: ‘Het is Aïssaoui, met een trema op de i.’ Het meisje typte de naam, nu correct, in. 372

Even later glimlachte ze naar mij. Ze zei: ‘Meneer, hij heeft zich inderdaad 3 weken geleden aangemeld. We kunnen hem nu op de universiteit inschrijven.’ Drie jaar geleden heeft mijn buurjongen zijn Masters in Economie aan de universiteit behaald. Hij werkt nu bij een van de grote, internationale accountantskantoren. Zijn toekomst werd bepaald doordat er niet één, maar twee puntjes op de i stonden. Wat wil ik hiermee zeggen? Het computertijdperk geeft aan hoe uiterst nauwkeurig informatie moet zijn. Anders ontstaat er grote verwarring. En gaat er van alles mis. Gods Woord is niet zomaar een boek. Gods Woord is uiterst zorgvuldig geformuleerd. Het zou zo maar kunnen, als je Gods Woord niet diepgaand onderzoekt, dat dan de werkelijke betekenis van het Nieuwe Testament volledig aan je voorbij gaat. Eigenlijk kun je alleen maar ‘met heel je wezen’ omgaan met Gods Woord. En in het – met heel je wezen – omgaan met Gods Woord ga je vaak scherp door de bocht. Gelukkig verzorgt God zèlf voor jou de veiligheidsriemen. Want wanneer je dan, met heel je wezen, scherp door de bocht gaat, weet je één ding zeker. Dat je volkomen in Zijn hand bent. 373

Schepping van de mens: Gods waagstuk? Ludwig Wolf Stichting Da-ath Colofon Oorspronkelijke titel: War die Erschaffung des Menschen für Gott ein Wagnis? Ludwig Wolf Konkordante Schriftenreihe nr.221 © Konkordanter Verlag, Birkenfeld, konkordanterverlag.de Vertaling: Rita Buurveld-Jansen Redactie: Date Gorter Uitgave: Stichting Da-ath, Capelle aan den IJssel, da-ath.nl Met schriftelijke toestemming Konkordanter Verlag Omslag: Evangelie Om Niet Foto cover © Peshkov via Canva ISSN: 2772-8811 NUR 707

INHOUD Blz. Schepping van de mens: Gods waagstuk? Inleiding ................................................................ 6-8 God, en niemand naast Hem! ................................ 8-12 Het vermeende waagstuk van God ........................ 12-18 Het fiasco van de mens .......................................... 19-23 God en fiasco? ....................................................... 23-28 Brochures allerlei onderwerpen, te bestellen ......... 30-35 Bijbelteksten: concordante weergave 5 Schepping van de mens: Gods waagstuk? Inleiding Christenen erkennen meestal openlijk en vrijuit, dat God is en dat Hij boven het wereldgebeuren staat. Maar slechts weinig zijn er, zelfs onder ware gelovigen, die de Godheid van God, Die hemel en de aarde bezit Gen.14:19, helder begrijpen én belijden. En dankbaar aan de Allerhoogste het absolute oppergezag toekennen. De ervaring laat steeds zien, dat juist degenen die twijfelen aan de soevereiniteit van God, het heerlijke evangelie van God afwijzen. Iets, waarvan de heilige Schrift duidelijk getuigt. Niets minder dan wederzijdse verzoening van het al, in Christus Kol.1:20, dát is Gods goede nieuws. Zij voeren verschillende bezwaren aan. Zoals dit: ‘Als God bij de schepping van de mens een wezen tegenover Zich stelde, dat Hij een ‘vrije wil’ en macht schonk, dan nam Hij een risico. Want uit het kind kon een mededinger, uit het schepsel een aan grootheidswaan lijdende concurrent van de Schepper voortkomen’. (Helmut Thielicke1). Zo moet het voor onze God, van Wie de ‘goddelijkheid’ ter discussie gesteld wordt, volkomen onmogelijk zijn te garanderen, dat Hij Zijn wil verwezenlijken kan. Zijn wil is in overeenstemming met Zijn vóór de eonen genomen raadsbesluit. Hij zal alles in al Zijn schepselen zijn1Kor.15:28. In het Grieks betekent riskeren (paraboleuomai) Fil.2:30 heel letterlijk ‘langsbij-werpen’. Men gelooft vaak, dat God met de schepping van de mens iets ‘geriskeerd’ (ernaast1 Helmut Thielicke (1908-1977), professor systematische theologie in o.a. Tübingen, Hamburg. Bestreed de ontmythologisering van de bijbel (Bultmann). 6

geworpen) heeft. Hij heeft dan over het hoofd gezien, dat Zijn geschapen mensen het universele plan van redding zouden kunnen doorkruisen en verijdelen. Dan wordt God echter van Zijn absolute goddelijkheid beroofd! Een andere tegenwerping: het basisprincipe van de wereld is dualistisch2, tweeledig. In die gedachte is het boze (of: het kwaad) in de wereld niet terug te voeren tot God. Maar men wijst op het zogenaamde niet herleidbare principe van het boze naast God. Het is niet onze opdracht - én wij hebben niet het recht - om te vechten op het gebied van de (ook vaak onderling) tegenstrijdige wereldbeschouwingen. Op dit terrein willen wij geen aanvallers zijn: want het is voor ons geen worsteling met bloed en vlees, maar standhouden tegen de soevereiniteiten, tegen de gevolmachtigden, tegen de wereldmachten van deze duisternis, tegen de geestelijke machten van de boosheid te midden van de ophemelsen Ef.6:12 In de volgende verzen vermaant de apostel Paulus ons heel de wapenrusting van God te gebruiken om de machten, die ons geloof bedreigen, te weerstaan. En staat degene die in Christus geroepen en gerechtvaardigd is, niet nu al in de geest in Christus? De bevestiging van deze positie is ook het doel van ons schrijven. Dit ligt op ons hart. Want het het loochenen van de goddelijkheid van God is ernstig. Wij willen bij mede-gelovigen het geloof omtrent Gods 2 Dualisme: twee-heid. Men denkt dat twee gelijkwaardige machten met elkaar strijden, uitkomst onzeker. 7 soevereiniteit versterken. We willen laten zien hoe Hij is en hoe Hij door Zijn woord Zijn goddelijkheid in genade openbaart. Wij willen graag proberen, consequent, de leer van de onvoorwaardelijke goddelijkheid van God uiteen te zetten. Dit met dankbare aanvaarding van de resultaten van het onderzoek en bestudering van de Schrift. En die komen van de uiterst nauwgezette, exacte, concordante vertaler van de Schrift, A.E. Knoch (1874-1965). Hij mocht deze Schriftuurlijke leer als geen ander op de kandelaar zetten. Paulus bad voor alle heiligen: moge de God van onze Heer Jezus Christus, de Vader van de heerlijkheid, ons een geest van wijsheid en onthulling geven in erkenning van Hem Ef.1:17 Wij hebben dan geen reden om gebrekkige, menselijke verklaringen over God en Zijn vermeende mislukking te moeten zoeken. Wij staan op de vaste rotsbodem van de heilige Schrift. Die confronteert ons met feiten: God, en niemand naast Hem! De Bijbel kent geen dualistische (innerlijk verdeelde) God. Zij zegt ook niets over een “eeuwig” of eonisch dualisme. Dualisme (van het Latijnse duo: twee) is de uit het oude, heidense Perzië overgenomen wereldbeschouwing3 over twee, zogenaamd onafhankelijk van elkaar bestaande, 3 Zoroastrisme, leer van de profeet Zarathustra (of: Zoroaster). Kent 2 kosmische principes: waarheid en leugen, dat zich vertaalt in licht en duisternis, goed en kwaad. De goede schepper (Ahura Mazda) versus de kwade geest Angra Mainyu. Bron: Wikipedia 8

eeuwige wezens of goden. Van hen komt al het goede en kwade in het universum. In christendom de opvatting dat het universum gevormd is door twee tegengestelde wezens (God en satan), die niet tot elkaar kunnen worden herleid. Deze twee domineren ‘voor eeuwig’ de geschiedenis. Wij vertrouwen geen menselijke wijsheid, en nog minder een heidense filosofie. Ook niet, als die in het christelijke gedachtegoed is binnengeslopen. Het zou buiten het kader van ons thema vallen, als wij nader ingaan op het in de grondtekst van de Bijbel onbekende begrip ‘eeuwigheid’. Zie literatuur4 bij Konkordanter Verlag5 verkrijgbaar. Dat al het goede van God komt, daar twijfelt een gelovige nauwelijks aan. Maar hoe zit het met het kwaad Job 2:10? God Zelf komt er openlijk voor uit ook het kwaad in het leven geroepen te hebben. Zijn woord zegt het duidelijk: Ík ben Jahweh 7Elohim0, en niemand anders, Vormer van licht en Schepper van duisternis; Maker van Qgoed1 en Schepper van kwaad. Ík, Jahweh 7Elohim0, doe dit alles 6 Jes.45:7 4 Wie sich die Ewigkeit einschlich, Pfarrer P. Petry, Konkordanter Schriftenreihe, nr.227 © Konkordanter Verlag 5 Konkordanter Verlag, Leipziger Straße 11, 75217 Birkenfeld, Württemberg, BRD, konkordanterverlag.de 6 Tekst concordante weergave. Jahweh = JHWH, Ik ben/zal zijn/was. Elohim = Onderschikkers; de geest van EL én Eloah komt steeds naar voren in deze titel. In bestaande vertalingen worden EL, Eloah en Elohim met ‘God’ vertaald. Invoeging uit de Septuaginta (LXX), met 7 0 aangeduid. Verder is Q 1 aanduiding dat het ontleend is aan de Qumran teksten, de Dode Zee rollen. Lezing is: vrede. 9 Hoe zou God Zijn liefde voor de mensen begrijpelijk moeten maken als het niet door het kruis was, waaraan Hij Zijn Zoon gaf? Hoe zou God Zijn schepselen moeten laten weten, wat leven is, zonder de dood? – Daarom was het noodzakelijk, dat God een tegenspeler op het toneel riep om aan hem Zijn macht en heerlijkheid te tonen. En zo was er niet een satan, die uit zichzelf satan (tegensterker van God) werd, maar zoals geschreven staat: Ik heb de verwoester geschapen om te gronde te richten Jes.54:16 Dat kunnen filosoferende theologen helaas niet erkennen, ook niet, dat goed en kwaad in dienst van God staan. Het oud-Israëlitisch geloof weet niets van dualisme. Het kenmerkt zich -integendeel- door het geloof in de ene God. Maar wie is deze ene God? In woorden van de Heer: Want Ik ben EL7 en geen mens Hos.11:9 Eloah8 is groter dan een sterveling Job33:12 Deze Bijbelse uitspraken en vele andere laten ons niet toe, de godheid in menselijke vorm of met menselijke emoties voor te stellen. Zowel vermenselijking van de godheid als ook de vergoddelijking van een mens zijn beiden de Heer een gruwel Rom.1:23; Hand.12:22; Ezech.28:2. God is geest, voor ons mensen onzichtbaar en onhoorbaar. 7 EL = God, de Vader, de Allerhoogste Godheid, Onderschikker. 8 Eloah = God-waarts, of Onderschikker-waarts; naar-God-toe, wijst op de activiteiten van Christus tijdens Gods plan. 10

God is geest en wie Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en in waarheid Joh.4:24 Zijn Hebreeuwse titel is EL en betekent Onderschikker. Is het niet wonderlijk, dat de titel EL met Gods doel overeenstemt, dat Hij aan het einde van de eonen bereikt, overeenstemt 1Kor.15:28? De Griekse titel is Theos, dat is Plaats-er. Deze God is geen zwakkeling, geen halfgod, zoals bijna alle religies Hem presenteren. De profeet Jeremia zei, overtuigend: Ach Heer Jahweh, zie, U hebt de hemelen en de aarde gemaakt door Uw grote kracht en Uw uitgestrekte arm; niets is voor U te wonderlijk Jer.32:17 Wij hebben niet met een God van doen, Die Zijn beloften niet kan vervullen, die mislukkingen moet laten zien. Niets en niemand kan Hem verhinderen het einddoel van Zijn wegen volgens plan te bereiken. Hij is de God, over Wie Paulus schreef: Want uit Hem en door Hem en tot Hem is het al Rom.11:36 Hij is de God van liefde, Die Zich in Zijn woord, de Bijbel, en door Zijn Zoon Jezus Christus, openbaart. Deze God en geen ander is niet alleen de Schepper en Onderhouder van het universum, maar ook de enige Bewerker van al het wereldgebeuren. Paulus schrijft: want wat van Hem onzichtbaar is, wordt sinds de schepping van de wereld uit zijn werken gekend en 11 doorzien, Zijn eeuwige9 kracht en goddelijkheid, zodat zij niet te verontschuldigen zijn. Want zij hebben, hoewel zij God kennen, Hem niet als God verheerlijkt of gedankt, maar zijn verdwaasd in hun overwegingen en hun onverstandig hart is verduisterd. Zich uitgevend voor wijzen, zijn zij dwaas geworden Rom.1:20-22 Met voldoening vernemen wij uit Zijn woord, dat alleen Hij de suprematie10 heeft. Waar menselijke woorden de sluier durven op te lichten, die Gods hemelse heiligdom voor sterfelijke ogen verbergt, daar spreken zij over een wonderbaarlijke heerlijkheid, die bij Jahweh nergens alleen maar pracht en praal is, maar geheel en al het waardige beeld van Zijn wezenlijke macht en grootheid Ps.93:1;96:3;104:1. Vergelijk ook de beschrijvingen van de visioenen in Jesaja 6, Daniël 7 en Openbaring 4. Daarom komt alleen Hem alle majesteit toe 1Kron.29:11; Judas vs.25. Het vermeende waagstuk van God Zoals al aan het begin benadrukt, moet, naar de opvatting van bijna alle gelovigen de schepping van de mens – vooral als deze een ‘vrije wil’ heeft – voor onze grote God een zeer groot risico zijn geweest. De absurde bewering, dat mensen Gods plan en Zijn heilswegen, namelijk om het door Hem geschapen heelal tot volmaaktheid te brengen, zouden kunnen doorkruisen en verijdelen, wordt door vele kinderen van God maar zelden als dwaling gezien. Dat goddelozen van zulk ongeloof getuigen, verwondert ons 9 Grieks: aidios = onwaarneembaar 10 Suprematie: opperheerschappij 12

niet; maar dat christenen dat verkondigen, is meer dan bedenkelijk. Als zij zich niet voor de Schepper buigen en toegeven, dat zij niets dan maaksel van Zijn hand zijn Rom.9:20, zal de grootheid van God en Zijn wijsheid voor hen verborgen blijven. Geschokt staan christenen voor het probleem: God en mislukking? Weliswaar ‘wenst’ God, zo denken bijna alle evangelisten, dat niemand van de schepselen, die naar (lett.: in) Gods beeld geschapen zijn, voor eeuwig verloren gaat. Maar, als de mens – misleid door de tegenstander – zich niet bekeert en niet gered wil worden, dan moet hij nu eenmaal een prooi van satan blijven. En dus moet hij voor eeuwig naar de hel gaan. ‘Een dier’, zo zegt een professor in systematische theologie, ‘kan zijn bestemming niet ontlopen; maar de mens, jij en ik, kunnen dat wel. Wij kunnen een verkeerde rol spelen. Dan kan in de kantlijn van ons leven in het jongste gericht met rode inkt geschreven worden: onderwerp fout afgelopen!’ (Thielicke11). Men meent dus, dat God geheel machteloos is als de mens iets anders wil, een wil die Hij dus moet respecteren. Gods handelwijze wordt vergeleken met hoe een mens zich gedraagt, die zich slechts in de nauwe cirkel van omstandigheden beweegt, zoals die nu eenmaal gegeven zijn. Gods werk moet dus beperkt zijn, omdat aan Hem geen absoluutheid toegeschreven wordt. Ook een geniale staatsman kan geen wereld op de been brengen en maken, zoals die in zijn dromen leeft, maar hij moet de kunst van ‘wat mogelijk is’ bedrijven (Thielicke). 11 Zie voetnoot 1 13 Is deze voorstelling, op God toegepast, niet al te menselijk gevormd? Ook de theologie van de belangrijkste kerkhervormer na Luther, Johannes Calvijn (1509-1564), door wie de leer van de majesteit en soevereiniteit van God bevestigd werd, is zeer inconsequent. Ondanks de stellingen van Calvijn ontkennen moderne geleerden, dat God als Enige alles bewerkt, en de causale12 gebondenheid van alle processen in Zijn universum. Calvijn leerde, zeer inconsequent, de menselijke medewerking als een onmisbaarheid. Maar de Geneefse reformator was juist iemand, die geloofde, dat behalve het werken van God ook het meewerken van de mens (bijvoorbeeld bij het zogeheten ‘bekeringsproces’) absoluut vereist wordt. Dat God Zelf het gelovig werken van de mensen aanstuurt, schijnt niemand te willen inzien. De apostel Paulus zegt echter: want God is het, Die in jullie zowel het willen als het werken voor Zijn welbehagen bewerkt Fil.2:13 Voorts zegt men, dat de christen zich door godsdienstige prestaties van de verlossing moet verzekeren. Wij moeten niet alleen koralen zingen, zei een vermaarde geestelijke, maar ook op de cultuur passen … wij kunnen daar niet over waken wanneer wij christelijke ‘cultuurbarbaren en stupide, kortzichtige burgermannetjes’ zijn. Calvijn eiste verder van de mens de omvorming van de wereld tot eer van God. Paulus schrijft echter: 12 Causaal = oorzakelijk 14

weest bedacht op wat boven is, niet op wat op de aarde is! Want jullie stierven, en jullie leven is verborgen met de Christus in God Kol.3:2,3 Satan heeft zijn burgerrechten in het rijk van de cultuur allang verkregen, maar: ons domein behoort aan de hemelen toe Fil.3:20 Hoe zouden zij, die met Christus gestorven zijn, de ondergang van de hele cultuur willen tegenhouden? Kijk maar eens naar de resultaten van de christelijke cultuurpredikers! Er is niets christelijks aan het koninkrijk van de wereld als zodanig, dat kan worden opgelapt of verfraaid. Dit koninkrijk heeft geen geestelijke belangen of algemene priesterlijke zorg nodig. Het is allang rijp voor het gericht. – Maar dat terzijde. Wij komen nog een keer kort op Calvijn terug. Hij was geen universalist, zoals bijvoorbeeld de apostel Paulus, die het alomvattende van de goddelijke wil tot redding verkondigde. Daarom kon de Geneefse reformator aan onze God, de Allerhoogste, niet als enige Oorzaak van alle gebeurtenissen toeschrijven, ook al leert de Bijbel dit wel. Wel stond voor hem vast, dat in het hele universum een voorbestemming heerst, het raadsbesluit van God, waardoor Hij bij Zichzelf heeft bepaald, wat er van ieder mens worden zal. Voor hem is God echter niet de Redder van alle mensen 1Tim.4:10. Hij verkondigde als dualist de leer van het tweevoudige einde van de mensheid in het heilsplan van God. Dat is de voorbestemming tot eindeloze zaligheid en tot eindeloze verdoeming. Hiertoe werd hij, door overname van het heidense onsterfelijkheidsgeloof 15 gedrongen, in zijn religieuze, dualistische wereldbeeld. Ach, hoeveel valse leer is er toch onder de christenen! Wat zijn zij toch aan de stelselmatigheid van de dwaling vervallen Ef.4:14, toen zij de filosofie van Plato van de onsterfelijkheid van de menselijke ziel hebben verheven tot dogma. Hoewel de heilige Schrift op veel plaatsen onomwonden zegt, dat de ziel sterft en de mens dan dood is tot aan de opstanding. Een onderscheidend kenmerk van de twee voornaamste christelijke stromingen is waar te nemen. Waarin? In het feit, dat het katholicisme dualistisch naar de wereld kijkt: een rijk van God, dat nu al aanwezig is (het Messiaanse millennium13 wordt domweg genegeerd), en een rijk van deze wereld. Het protestantisme echter, heeft (ondanks het ‘duivelsgeloof’ van Luther) de antichrist al onttroond en vindt in alles de sporen van God. Toch wordt ook hier aan een eeuwige verdeeldheid (dualisme) tussen God en satan gedacht, dit is praktisch hetzelfde als geloof in twee goden. Welk standpunt nemen wij in? Wij willen allereerst niet over het hoofd zien, dat de leer van tweeheid tegenover de leer van eenheid staat. Eenheid is het wereldbeeld, dat de totaliteit van de wereld wil terugvoeren op één enkel principe. Wij bevelen deze visie net zo min aan als de dualistische. Maar wij worden verkwikt door wat de Bijbel over de totale werkzaamheid van God zegt. Wij weten, dat alleen God Zelf de duisternis schept door het terugtrekken van licht. In Jesaja 45:7 lezen wij: 13 Millennium = de nog toekomstige, letterlijke 1000 jaren uit Openbaring 20:4-7 16

Ík ben Jahweh 7Elohim0, en niemand anders, Vormer van licht en Schepper van duisternis; Maker van Qgoed1 en Schepper van kwaad. Ík, Jahweh 7Elohim0, doe dit alles 14 Hier wordt de enige oorzaak van goede en kwade krachten teruggevoerd op één Grondvester, alleen op God, de Pantokrator (Almachtige), en uitgelegd als ontplooiing van Hem. Dit is in tegenstelling tot de filosofische, meestal God loochenende, leer van eenheid. Wij loochenen niet, dat twee krachten het al in stand houden. Het is Gods eigen kracht, die deze (door Hem geschapen) twee krachten in beweging zet en hen door conflict in het spoor houdt, dat tot volmaaktheid leidt. Het is niet onze bedoeling de wijsheid en gerechtigheid van God vanwege het in de wereld aanwezige kwaad te rechtvaardigen. Wij willen slechts proberen te laten zien, dat het voor onze almachtige en wijze God geen risico was geweest, ook niet als Hij Zijn schepselen zelfstandige keuzemogelijkheden had gegeven. Zodat de opvatting over Gods onvermogen om alles wat Hij geschapen heeft tot volmaaktheid te brengen, hoe dan ook onzinnig is. Want een zogenaamd onafhankelijke wil is uiteindelijk toch een aan God gebonden wil. Zou Zijn liefdeswil om eenmaal alles in allen te worden anders niet alleen maar een liefdeswens blijven? Zou die Almachtige dan een zwakkeling zijn, en machteloos moeten capituleren en de definitieve overwinning aan Zijn aartsvijand overlaten? Maar Zijn woorden, Tenach en de Griekse Schrift (‘Oude 14 Voor toelichting zie voetnoot 6. 17 en Nieuwe Testament’), pareren dit idee met de vraag: zou voor Mij iets te wonderlijk zijn? vgl.Jer.32:17 Paulus was geen dualist, maar iemand, die ervan overtuigd was, dat God slechts de enige absolute werkelijkheid is, in Wie en door Wie en tot Wie alles is. Hij zei: want uit Hem en door Hem en tot Hem is het al Rom.11:36 want in Hem leven wij en bewegen wij ons, en zijn wij Han.17:28. Alles tezamen, daartoe behoren óók de twee tegengesteld werkende krachten, vormen het al15. Wij zeiden al, dat het calvinisme zich vergist. Het ergst vergist het zich, wanneer het van een ‘dubbele’ eeuwige voorbestemming (predestinatie) spreekt. En, veruit het gruwelijkst, als het ijskoud over ‘eeuwige pijn’ in de hel spreekt. Alleen een wereld, die in tweeën verdeeld blijft, zou passen bij een dualistische God. Deze (on-)menselijke voorstelling over God is onhoudbaar. De Bijbel kent onze God zo niet. En de tegenstander van God wordt evenmin daarin als onafhankelijke god of als ‘eeuwige’ soeverein erkend. Voor de Bijbelgelovige is een onafhankelijk en ‘eeuwig’ feitelijk wezen (naast God) een achterhaalde filosofie. Romeinen 11:36 ruimt deze gedachte op. 15 Grieks: ta panta = absoluut alomvattend, al wat bestaat en gebeurt. 18

Het fiasco van de mens Ons bestaan hebben wij aan God te danken. Voor Hem werden wij geschapen. Ons leven is naar Zijn voornemen tevoren bepaald. Want God is de enige Veroorzaker van alle processen in Zijn hele schepping. Alles verloopt vol wijsheid volgens Zijn vóór-eonisch raadsbesluit Ef.1:11b. Dat is het Bijbelse onderwijs. Het onzalige huwelijk van onze theologie met de filosofie heeft merkwaardige kinderen van wijsheid voortgebracht. Dat zijn mensen, die zich bijna nooit verwaardigen satan te noemen. En zij achten zich zelfs bevoegd God en Zijn Woord te corrigeren! Naar hun mening moeten de mensen een vrije wil hebben en zélf schuld en verantwoording dragen. En kunnen dan, wanneer zij niet gered konden worden, vervallen aan de eindeloze verdoemenis met nooit eindigende pijn. Gods woord laat ons echter niet in het onzekere. Het schepsel heeft wel een eigen, maar geen volledig vrije wil. De leer van de vrije wil is een dwaling. Wij verwijzen naar de uitstekende brochure van W. Schaffhauser, Kann der Wille Gottes von Seinen Geschöpfen met Erfolg behindert werden? (Konkordanter Verlag).16 In wezen bestaat de vermeende vrije wil slechts daarin, dat de mens denkt naar eigen goeddunken te handelen; die wordt zich niet bewust van een of andere wil boven zichzelf. Maar onze wil is niet de onafhankelijke godheid waarvoor wij die houden. Zij is het resultaat van allerlei belangrijke voorwaarden en invloeden, zoals bij al het andere dat in de natuur gebeurt. 16 Vertaald door Hans van der Kleij, zie www.biblischelehre.de 19 Zij wordt door in- en uitwendige krachten gevormd, en niets van wat geschapen is zich kan daaraan onttrekken. ‘Vrije wil is een fantasieproduct van onze onwetendheid en kortzichtigheid’, zegt A.E. Knoch. Ja, ook Luther was overtuigd van de onvrijheid van de menselijke wil, zodat hij kon zeggen: ‘de mens is niet alleen een zondaar, … hij is onvrij, als een blok, een steen, een klomp leem of een zoutpilaar…zodat volgens het getuigenis van ons verstand in een mens noch in een engel of een ander geschapen wezen een vrije wil kan zijn’. Ook Jeremia beleed de onvrijheid van de wil. Wij lezen: Ik weet, Jahweh, dat het niet aan de mens is zijn weg, dat het niet aan een man is zijn gang te bepalen en zijn voetstappen te richten Jer.10:23 Salomo zei: Het hart van een mens overdenkt zijn weg, maar Jahweh bestuurt zijn voetstappen Spr.16:9 Het hart van een koning is in de hand van Jahweh als waterbeken, Hij neigt het tot alles wat Hem behaagt Spr.21:1 In het hart van de mens zijn veel plannen, maar de raad van Jahweh, die houdt stand Spr.19:21 Als wij afzien van alles, wat wij door Gods onverdiende genade ontvangen hebben, dan moeten wij bekennen, dat wij arme, zwakke en vergankelijke schepselen zijn, die bovendien alle heerlijkheid van God missen Rom.3:23 20

En zulke nietsnutten stellen in hoge mate de goddelijkheid van God ter discussie? Intussen blijft de absoluutheid van God onbeperkt en zonder compromis. Er is in het hele universum toch maar één wil, waar iedere andere wil aan moet onderschikken: de wil van die Ene Allerhoogste, van de Pantokrator17 en enige Soeverein18. Hij heeft het morele recht om te doen wat Hem behaagt. Alles hangt van Hem af: vergeving en verwerping, genade en uitkiezing. Over Zijn handelen is Hij bovendien aan niemand rekenschap verschuldigd. Hij is de koninklijke Wil, waarvan we de enige beslissende geldigheid altijd moeten erkennen. Ja, hoog boven al het menselijk willen staat Zijn absolute, onfeilbare wil. Omdat in God absoluut geen duisternis is, niets dat onbewust of afhankelijk is, gaat alle werking uit van Zijn wil. Toch is al wat gebeurt (altijd en overal) door toereikende oorzaken nauwkeurig bepaald. Vooral van de van de mens is het vormen van de wil nooit volkomen vrij, maar afhankelijk van door God bewerkte oorzaken. Ons bestaan danken wij aan Hem. Door Hem zijn wij geschapen Op.4:11. Wij zijn nauw met Hem verbonden en zouden ervaren, hoe Hij is. En wij zullen het ook ervaren! Ons leven is overeenkomstig Zijn voornemen tevoren vastgelegd, dat Hij zowel alleen- als gezamenlijk werkend, tot zijn doel brengt, zoals al Zijn werken. Alles verloopt volgens Zijn raad Ef.1:11. De mens staat niet vrijwillig in positie van zondaar, zoals ook de schepping niet vrijwillig aan de ijdelheid van de 17 Pantokrator, Grieks voor Almachtige; komt voor in 2Kor.8:18; Openb.1:8, 4:8, 11:17, 15:3, 16:7,14; 19:9,15; 21:22. 18 De hoogste in rang, krijgt geen instructies van ‘een hogere’. 21 wereld en aan de slavernij van het verderf onderworpen werd Rom.8:20-22. Hij staat daarnaast ook onder invloed van de tegenstander van God. Weerspannig tegen God is hij toch al. want God sluit allen tezamen in weerspannigheid in, opdat Hij allen barmhartig zou zijn Rom.11:32 Men kan geneigd zijn te vragen: Was de schepping van satan dan toch niet een te groot waagstuk, en die van de mens een mislukking? Maar God, Die Zijn tegenstander Zelf op het toneel riep, riskeert niets, hoewel Hij ook de mensheid vergaand toestaat tijdelijk haar eigen wil uit te oefenen. Ja, het is zelfs Zijn bedoeling dat zij dit doet, opdat zij haar nederlaag lijdt en haar onmacht zonder God erkent. God en fiasco? Wij delen niet de opvatting, zoals bijvoorbeeld het Calwer Bijbellexicon van 1924, blz. 309, die bij gebrek aan een concordante definiëring te kennen geeft: ‘Voor de hoop, dat de almacht van de liefde van God toch nog middelen zal vinden om de verdoemden op de weg tot het leven te leiden, zijn geen ondubbelzinnig heldere Schriftwoorden te vinden’. Wij betreuren een dergelijke foutieve lexicon-informatie zeer; dat lijkt ons eerder: ongeloof. Veel mensen die de waarheid zoeken, zijn bij zo’n onderricht geheel onbevredigd en verliezen misschien zelfs het geloof, dat God liefde is en soeverein handelt. Dat er nog zo veel gelovige gemeenschappen bestaan, komt beslist doordat 22

de liefde van God en Zijn barmhartigheid hen ondanks alle dwalingen draagt. Met recht veroordeelt Professor E.F. Ströter (1846-1922)19 de theologisch beweerde, eeuwige verdoemenis met de woorden: ‘Want Christus heeft òf door Zijn dood aan het kruis alles volbracht wat tot redding dient, òf Zijn werk behoeft aanvulling door werken, die wij zouden moeten doen. In dat geval zou Zijn werk onvoldoende zijn. Dus eenieder, die met werken bezig is, veroordeelt daarmee Christus’ werk als onvoldoende voor een volledige verlossing’. De apostel Paulus leert: God wil [niet: wenst], dat alle mensen gered worden worden en tot erkenning van de waarheid komen 1Tim2:4 Door de profeet Jesaja laat God zeggen: want Ik heb, bij Mijzelf zweer Ik, uit Mijn mond in gerechtigheid een woord uit laten gaan en het zal niet terugkeren, dat voor Mij elke knie zich zal buigen, elke tong bij Mij zal zweren Jes.45:23 Vergelijk ook Romeinen 14:11; Filippenzen 2:10-11. Let ook op Lucas 1:37: … want geen ding zal bij God onmogelijk zijn Zijn dat geen duidelijke, Schriftuurlijke woorden voor de wederzijdse verzoening van het al? Wij hebben heldere 19 Boeken van professor Ströter in het Nederlands vertaald: Israëls toekomst (over Romeinen 11), Het Evangelie Gods. In het Duits: Frei vom Gesetz, commentaar op Galaten. 23 Schriftwoorden aangehaald. En wij hopen wij iets oprecht. Er zijn er, die weigeren Gods duidelijke uitspraken over de zegeningen voor al Zijn vijanden te geloven. Wij hopen dat zij niet zullen loochenen, dat Hij het buigen van iedere knie en de aanbidding van elke tong zal ontvangen, omdat Zijn eed er achter staat. De toekomst bestaat niet uit de zelfhandhaving en onafhankelijkheid van de schepselen van God, maar uit hun onderschikking onder God 1Kor.15:28. Vanuit deze bestemming en het einddoel van God gezien, was het voor Hem nooit een probleem of waagstuk om mensen in het leven te roepen, aan wie Hij eens Zijn welgevallen zal hebben. Wij kunnen weigeren te geloven, dat satan zonder eigen keuze als zondaar geschapen werd. Maar wij kunnen onszelf niet wijsmaken, dat wij zelf ervoor gekozen hebben, als zondaar op de wereld te komen. Dan wordt gevraagd: Aangezien de mens, zonder het te willen, als zondaar geboren wordt, hoe kan God hem dan ervoor veroordelen, dat hij zondaar is? En verder, het vermogen en de mogelijkheid om te zondigen, aan wie heeft hij dat eigenlijk te danken? God is God, en wij zijn het werk van Zijn handen Ef.2:10. Serieuze christenen zijn bang voor de opvatting, dat het vermogen, de mogelijkheid om weerspannig te zijn, uiteindelijk ook uit God is Rom.11:32. En dat moet wel voor gelovigen in traagheid, achteloosheid en zonden eindigen. Zulke tegenwerpingen komen meestal van vrome mensen, die niet de absolute goddelijkheid van God erkennen. Net zoals al vaak beweerd werd, dat de leer van de genade de mensen wel in de zonde moet sterken Rom.6:1. Of, zoals gelasterd werd: 24

laten wij het kwade doen, opdat het goede daaruit voortkomt Rom.3:8 Zo wordt er ook aan verbonden, dat men dan vrij van morele verantwoordelijkheid is, wat tot goddeloos leven kan leiden. Maar wij verwerpen de genade niet, omdat sommigen haar misbruiken. Net zomin zouden wij deze leer moeten beoordelen naar de uitwerking, die ze heeft op diegenen, die alleen de vorm, maar niet de kracht ervan kennen. Genade verleidt niet tot zonde, en net zomin bevordert de erkenning van de onbeperkte goddelijkheid van God de wetteloosheid. Gelovigen, die proberen hun zonde als een blind noodlot te verontschuldigen, zouden moeten bedenken, wat de apostel Paulus zei: want wij moeten allen voor het erepodium20 van Christus openbaar worden, opdat ieder vergelding ontvangt voor wat hij door het lichaam gedaan heeft, hetzij goed, hetzij slecht 2Kor.5:10 Hij zegt weliswaar niet, dat de heiligen misschien wel een groot verlies kunnen lijden, omdat zij bijvoorbeeld medemensen pijn gedaan hebben. Maar het zou voor allen duidelijk moeten zijn, dat wij mogelijk een mate van beloning te verliezen hebben. Waarom? Omdat wij hier achteloos waren in onze wandel, God niet verheerlijkten. 20 Grieks: bèma, podium, plek in Paulus’ dagen voor rechtspraak en officiële toespraken. Vaak als ‘rechterstoel’ vertaald. De gelovige kan bij de bèma van Christus niet veroordeeld worden. 25 Paulus spreekt ons daarom steeds aan de Heer welgevallig te wandelen. Er bestaat niet de minste reden voor nalatige wandel. Ons verlangen om God vreugde te geven, wordt juist versterkt in plaats van verzwakt. Want wij beseffen, dat Hij niets aan toeval overliet. Zodat zelfs onze misstappen, hoezeer wij daar persoonlijk ook berouw over hebben, in Zijn grote liefdesplan mee besloten waren. Niet de mens zoekt God – God zoekt, ja ieder! Niet de mens, maar God beslist. En omdat wij onszelf niet kunnen verlossen uit ons zondaar-zijn, heeft God in Zijn grote, vaderlijke barmhartigheid voorzien in ingrijpen. En Hij greep in, Hij heeft ons lief. Zijn Zoon, in overeenstemming met de Vader, is gekomen en werd de Middelaar. Hij bewerkte verzoening voor ons. De hele schepping wacht op de vrijkoping uit de slavernij van het verderf Rom.8:20,21. Want God heeft definitief de wereld – alle mensen – met Zich verzoend 2Kor.5:19. Geloof dat en dank Hem daarvoor! De huiveringwekkende leer van Calvijn van de eeuwige pijn in ‘de hel’ van onboetvaardige zondaren vergoddelijkt satan en maakt van God Zelf een onbegrijpelijk monster. Wij zouden inzien, dat zonde en dood deel van de goddelijke wegen zijn. En dus niet het einddoel. En dat alles nodig is voor de volledige openbaring van Zijn hart. En om die reden noodzakelijk voor de grootste zegen voor de schepping. Als wij dat inzien, hebben wij een einde voor ogen, dat niet direct aan het begin de onttroning van God eist. Wij hoeven niet een tweede God te fabriceren op wie we de schuld kunnen afwentelen. Kort gezegd: wij hebben een werkelijk waarachtige God! 26

‘De enige logische consequentie van het geloof aan satans overwinning aan het einde is zijn vergoddelijking aan het begin. Want het verstand vereist, dat iemand, die Gods plan kan doorkruisen en verijdelen, en de grote massa van Zijn schepselen uit Zijn hand kan trekken, op zijn minst aan Hem gelijk, zo niet sterker dan Hij moet zijn’ (A.E. Knoch). Zo komen wij tot het schokkende resultaat, dat slechts weinigen, zelfs onder de Zijnen, geloven aan de daadwerkelijke goddelijkheid van God. De onder hen meest welwillenden zien Gods voornemen als waagstuk. Waarom? Omdat zij er niet van overtuigd zijn, dat Hij de vermeende vrije wil van de mens in harmonie met Zichzelf kan brengen. De aanname dat de mens Gods voornemen teniet kan doen, ontspringt aan menselijke, bedrieglijke overleggingen. Al dat ‘indien en maar’ is nu eenmaal geen geloof! Niemand kan echter in de ketens van een tweevoudige mensleer zitten en daarbij de absolute goddelijkheid aanvaarden van God, Die het al draagt (het al in stand houdt) Hebr.1:3 in overeenstemming met de raad van Zijn eigen, liefdevolle en onbuigzame wil. Het geloof van Christus echter, erkent de absoluutheid van de goddelijkheid van God. Laten wij dit geloof, dat in genade wordt aangeboden, aannemen! Denk na en houd het geloof hoog, dat de omvang van Zijn verzoening óók het ‘naar-het-einddoel-leiden’ bewerkt. Door Zijn geliefde Zoon zal de mensheid, vrijgekocht, tot volmaaktheid komen. Zo’n Redder-God hebben wij! Ludwig Wolf 27

BELOFTEN AAN ISMAËL Fred de Bruin Evangelie Om Niet Colofon Titel: Beloften aan Ismaël © 2023 Fred de Bruin, Zevenhuizen Alle rechten voorbehouden Eerste druk: oktober 2023 Uitgever: Stichting Evangelie Om Niet, Papendrecht Vormgeving & technische realisatie: EON, evangelieomniet.nl In samenwerking met Mathilde Garretsen Foto cover © Traveler1116 via Canva ISBN 9789083100463

INHOUD INLEIDING 7 1. DE GOD DIE ZIET 9 2. DE GOD DIE HOORT 25 5 Bijbelteksten: SchriftWoord [SW] (bron: schriftwoord.nl) NBG-vertaling © 1951 Nederlands Bijbelgenootschap Statenvertaling © 1977 Nederlands Bijbelgenootschap 6

INLEIDING Maar weinig mensen realiseren zich dat God ook beloofd heeft om mee te gaan met Ismaël, de oudste zoon van Abraham. Uit Ismaël zijn de Arabische volkeren ontstaan. Wat zijn Gods beloften aan hen? Heeft God een plan met de Arabische wereld? Jesaja 19 23 In die dag zal er een hoofdweg zijn van Egypte naar Assur, en Assur komt in Egypte en Egypte in Assur, en Egypte dient met Assur. 24 In die dag zal Israël een derde worden met Egypte en met Assur, een zegen in het midden van de aarde, 25 want JAHWEH van legermachten zegent hen, zeggend: Wees gezegend, Mijn volk Egypte en Assur, de daad van Mijn handen, en Mijn lotbezit Israël. Deze profetie in Jesaja 19 is duidelijk nog steeds niet in vervulling gegaan en is daarom nog toekomst. Egypte, Assyrië en Israël die in onderlinge verbondenheid JAHWEH zullen dienen. Vrede tussen Izaäk en Ismaël. Egypte en Assyrië vertegenwoordigen hier de huidige Arabische wereld. Maar voordat we naar de inhoud en de vervulling gaan kijken zullen we eerst eens de geschiedenis van Ismaël zelf bestuderen. Het hoofdthema “Beloften aan Ismaël” is in twee subthema’s uitgewerkt. “De God die ziet” en “De God die hoort”. We gaan een God zien die omziet naar wat niet gezien wordt en wat bij de mensen ‘niet in tel’ is. En we gaan van een God horen die hoort naar onmondigen en stemmelozen. 7 1. DE GOD DIE ZIET Genesis 16 1 En Sarai, de vrouw van Abram, baarde niet voor hem. ... Onder de heidenen, de Gojim, is vruchtbaarheid blijkbaar geen enkel probleem. Maar de onvruchtbaarheid van de moeders van Israël, Sarai, Rebekka en Rachel, is kenmerkend. Zij staan hiermee model voor Israël als bruid van JAHWEH. Bovenmate mooi, (zeer) schoon van aangezicht, maar onvruchtbaar. Goed beschouwd blijkt hun uiteindelijke vermogen om toch kinderen te baren een teken van de genade en gunst van God te zijn. Een gave van geloof. … En zij had een Egyptische dienares, en haar naam is Hagar. Sarai, Abram en Hagar. De drie hoofdpersonen in deze geschiedenis worden in het eerste vers geïntroduceerd: Sarai als eerste en Hagar als laatste. De meeste nadruk valt aan het einde van het vers. Abram bevindt zich tussen deze beide vrouwen. ‘sjifchah’ – betekenis: dienstmeisje: Met dit woord wordt een meisje aangeduid dat behoort tot het familieverband; zo’n meisje was als het ware deel van de familie geworden, maar er was geen bloedband. Zij was een persoonlijk dienares, in dit geval van Sarai. (Vgl. Genesis 29:29; 30:4,9; Bilha en Zilpa). Het tegenovergestelde is bij Abram en Lot het geval. De familieband was verbroken, maar oom en neef blijven door de bloedband verbonden. Hagar betekent in het Arabisch ‘reizende’ of ‘vluchtende’. De naam Hagar is niet Egyptisch, maar klinkt Semitisch. 9

Hagar wordt hier voor het eerst in de Bijbel genoemd als de Egyptische slavin van Sarai die haar inzet als draagmoeder. Hoe kwam Hagar in het huisgezin van Abram? In Genesis 12:16 lezen we dat Farao Abram goed deed om Sarah. Als een vorm van bruidsschat. Abram was vanwege de honger in Kanaän naar Egypte getrokken. Daarbij had hij Sarai verzocht te zeggen dat ze zijn zuster was. En zo had Farao Sarai bij zich in huis genomen. Genesis 12 10 En er is hongersnood in het land en Abram daalt af naar Egypte, om daar tijdelijk te verblijven. Want de hongersnood in het land was zwaar. 11 En het gebeurde toen hij naderde bij het binnenkomen van Egypte, dat hij tot Sarai, zijn vrouw, zei: “Aanschouw! Alstublieft! Ik weet dat jij een vrouw, heel mooi van verschijning bent. 12 En als het gebeurt dat de Egyptenaren jou zien en zij zeggen: ‘Deze is zijn vrouw’, dan doden ze mij en jou behouden zij in het leven. 13 Zeg, alstublieft, dat jij mijn zuster bent, opdat het met mij goed gaat, vanwege jou, en mijn ziel dankzij jou leeft.” Volgens Genesis 20:12 is Sarai de halfzuster van Abram, maar inmiddels is ze ook zijn vrouw. Abram is bang gedood te worden door de Egyptenaren indien zij zijn vrouw roven en stelt daarom vroegtijdig voor een list te gebruiken: laat Sarai zeggen dat ze de zuster van Abram is. Als we Genesis 20:13 lezen zullen we zien dat Abram en Sarai deze list vaker inzetten. 10 Een gangbare uitleg is dat Abram als haar broer bereid is om Sarai uit te huwelijken, zodat hij dan zelf kan overleven. De uitdrukking “opdat het met mij goed gaat, vanwege jou, en mijn ziel dankzij jou leeft” (Gen. 12:13), geeft echter aan dat ook Sarai er voordeel van zal hebben. Want Abram zal als broer van de bruid het recht hebben de onderhandelingen te voeren (zoals Laban, de broer van Rebekka in Gen. 24, en de broers van Dina in Gen. 34). Hij kan er dan voor zorgen dat de onderhandelingen voortduren totdat de hongersnood in Kanaän over is. De verwachting is dan dat ze tijdig weg kunnen trekken. In dit plan is echter niet voorzien dat de Farao haar voor zichzelf wil hebben. 14 En het gebeurt wanneer Abram in de buurt van Egypte komt, dat de Egyptenaren zien dat de vrouw heel mooi is, uitermate. 15 En de oversten van Farao zien haar en zij prijzen haar bij Farao aan. En de vrouw wordt meegenomen naar het huis van Farao. 16 En met Abram gaat het goed vanwege haar en er zijn voor hem kleinvee en grootvee en ezels en dienaren en dienaressen en ezelinnen en kamelen. 17 En JAHWEH raakt Farao en zijn huis aan met grote aanrakingen vanwege de zaak met Sarai, de vrouw van Abram. 18 En Farao roept Abram en hij zegt: “Wat is dit dat je mij aandeed? Waarom vertelde jij mij niet dat zij jouw vrouw is? 19 Waarom zei jij: ‘Zij is mijn zuster!’ En ik nam haar bij mij tot vrouw! En nu, aanschouw, neem jouw vrouw en ga!” 20 En Farao geeft mannen instructie over hem, en zij zenden hem en zijn vrouw, en alles wat van hem is, weg. 11

In Egypte valt de schoonheid van Sarai op (vs.14). De oversten van de Farao bevelen Sarai aan bij de Farao (vs.15). En deze voert helemaal geen uitgebreide onderhandelingen, maar neemt haar bij Abram weg. Nu was Farao de beroerdste ook weer niet, want hij overlaadt Abram overvloedig met geschenken (vs.16). Maar terstond wordt Farao en zijn gehele hofhouding getroffen door een plaag van JAHWEH. Joodse verklaarders hebben hier veel tussen de regels doorgelezen. Zo geeft het Boek des Oprechten (Jasher) een verklaring voor het feit waarom Farao begreep dat de plaag ter wille van Saraï kwam en dat zij Abrams vrouw moest zijn. Farao had Sara in zijn huis genomen, maar: ”telkens als de koning Saraï naderde sloeg de engel hem neer, zo deed hij met hem de hele nacht, en de koning was hevig geschrokken”. Farao verweet Abram dat hij Saraï zijn zuster genoemd had en daardoor die plaag op hem en zijn huis had doen neerkomen. Daarop kreeg Abram zijn vrouw weer terug, alsmede opnieuw een geschenk aan vee, slaven en slavinnen, zilver en goud. ”En de koning nam een maagd, die hij bij zijn bijvrouw verwekt had en gaf haar aan Saraï tot dienstmaagd. En de koning zei tegen zijn dochter: Het is beter voor u mijn dochter om een dienstmaagd te zijn in het huis van deze man, dan een meesteres in mijn huis, nadat wij het kwaad gezien hebben dat ons trof terwille van deze vrouw.” Het boek Jasher spreekt hier de Torah niet tegen, maar wordt als aanvulling beschouwd. Gezien de historische context van het gebeuren zou het onwaarschijnlijk zijn dat de Farao zijn dochter 12 als slavin aan Saraï schonk. Waarschijnlijker is dat hij zijn dochter als vrouw aanbood aan Abram. Voor een woestijnvorst als Abram was het heel ongebruikelijk dat hij slechts één vrouw had. Uit lijfsbehoud heeft Abram een machtige vorst als de Farao niet willen beledigen. Abram kon het aanbod van de Farao daarom niet afslaan. Gezichtsverlies is ongeveer het ergste wat je een oosterling kunt aandoen. Abram zal al zijn diplomatieke talenten gebruikt hebben en tot een compromis komen. Voor de buitenwacht gold de dochter van Farao als Abrams tweede vrouw; in de huishouding van Abram was zij de slavin van Saraï. Volgens de christen-Arabier Louis Hamada wordt de visie dat Hagar een dochter van Farao was, vermeld in diverse Joodse commentaren op de Tenach (Understanding the Arbab World, blz 73). Of bovenstaande uitleg historie is blijft ongewis. Gods Woord is uitermate summier over de afkomst van Hagar. Maar het zou goed kunnen dat het bij deze gelegenheid zal zijn geweest, dat Hagar als dienstmeisje in het huisgezin van Abram is terechtgekomen. Genesis 16 2 En Sarai zegt tot Abram: “Aanschouw! Alstublieft! JAHWEH beteugelt mij om te baren. Kom, alstublieft, tot mijn dienares. Misschien word ik uit haar gebouwd.” En Abram luistert naar de stem van Sarai. Dit voorstel van Sarai is helemaal niet zo vreemd of onethisch als wij het in de juiste context weten te plaatsen. En laten we vooral niet menen dat onze westerse moraal wat betreft huwelijk, relaties en seksualiteit de afgelopen 4000 jaar zich naar een hoger en verhevener niveau heeft ontwikkeld. Zeker niet in het licht van Gods woord. 13

Het hebben van nageslacht, een zoon, een erfgenaam was van levensbelang. Het voorstel van Sarai past helemaal in die tijd. Wetboek van Hammurabi ”De Codex Hammurabi, samengesteld in ca. 1780 v. Chr., ook bekend als ‘de code van Hammurabi’ is een van de oudste tot dusver gevonden wetboeken, en een van de best bewaarde voorbeelden van dit type document uit het antieke Mesopotamië. De tekst is casuïstisch, dat wil zeggen dat deze individuele gevallen of casussen behandelt volgens een patroon ‘als …, dan …’. De codex van Hammurabi, koning van Babylonië (1792–1750 v.Chr.), is van groot belang geweest om tot een meer systematische studie te komen van het Babylonisch recht.”1 Tenslotte kwamen Abram en Sarai uit Ur der Chaldeeën, dat is Babel. Volgens Hammurabi was het een man toegestaan een bijvrouw nemen als bij de eerste vrouw geen kinderen werden verwekt. Rashi De Joodse Torah-commentator Rashi leefde van 1040-1105. Rashi wordt beschouwd als ‘de leraar der leraren’. Door traditionele Joden wordt Rashi als autoriteit op het gebied van de Torah en de Talmoed beschouwd. Nu is de Talmoed voor het jodendom ongeveer wat de belijdenisgeschriften en bijbelcommentaren zijn voor de christelijke orthodoxie. Buiten Gods woord en menselijke wijsheid derhalve. __________________________________ 1 Bron: Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Codex_Hammurabi 14 Maar het commentaar van Rashi op de Torah is de moeite waard om na te lezen. Volgens Rashi was het de geest van God Zelf die Sarai heeft ingegeven om Abraham dat voorstel te doen. Dit omdat God ook een plan had met Hagar en haar kind. Genesis 16 3 En Sarai, de vrouw van Abram, neemt Hagar, haar Egyptische dienares, aan het einde van tien jaren van Abram’s zonen in het land van Kanaän en zij geeft haar aan Abram, haar man, hem tot vrouw. Dit betreft een in die tijd wettige rechtshandeling. Hagar wordt in de Thora niet pilegesh (Hebr.) ‘concubine’ of ‘bijvrouw’ genoemd. Hagar is net als Sarai Isha2 ofwel vrouw. Hagar wordt vrouw/echtgenote van Abram, maar blijft de slavin van Sarai. Hagar is NIET de slavin van Abram. Het tart de logica en het kan ook niet dat een echtgenote tevens van dezelfde man slavin zou zijn. Hagar, dochter van Farao, Egyptische prinses, slavin van Sarai, echtgenote van Abram de bedoeïenenvorst. Wat Hagar zelf van dit alles vindt, vermeldt het Woord van God niet. Maar als Saraï en Abram het over Hagar hebben, noemen ze haar consequent “de slavin”. Ze wordt niet bij naam genoemd en lijkt hier niet meer dan slechts een draagmoeder. Uitsluitend bestemd om voor Abram en Saraï een kind te baren. __________________________________ 2 Isha, het Hebreeuwse woord voor ‘vrouw’, is de vrouwelijke vorm van Ish, het Hebreeuwse woord voor ‘man’. Isha (ook overgeschreven als Iesja), is door de Statenvertalers in de 17e eeuw heel treffend met een nieuw Nederlands woord ‘Manninne’, vertaald. Bron: Christipedia, https://www.christipedia.nl/wiki/Mannin 15

Genesis 16 4 En hij komt tot Hagar en zij wordt zwanger. En zij ziet dat zij zwanger is en haar meesteres wordt in haar ogen gering geschat. Hij: In dit vers is Abram anoniem. Hij is de verwekker, maar Hagar, daar draait het om. Hij kwam tot Hagar: is Hagars positie die van tweede officiële echtgenote, of van bijvrouw? Gering zijn: met dit woord wordt aangegeven dat iemand niet meetelt, van geringe betekenis is. In haar ogen: in vers 6 is sprake van Sarai’s ogen en in vers 13 nogmaals van het zien van Hagar. Maar in vers 12 en 13 is driemaal sprake van het zien van JAHWEH. 5 En Sarai zegt tot Abram: “Mijn onrecht is op jou. Ik, ik gaf mijn dienares in jouw boezem. En zij ziet dat zij zwanger is en in haar ogen word ik gering geschat. JAHWEH spreke recht tussen mij en tussen jou.” Sarai beklaagt zich bij Abram. Ze heeft het over krenking en onrecht. Een aantasting van de rechtsorde. Abram, als Patriarch, laat dit passeren maar Sarai eist in feite (mijn onrecht is op jou) dat er recht gedaan wordt: wanneer Abram geen recht verschaft, laat God het dan doen. Sarai geeft aan dat zij vrijwillig haar slavin gegeven heeft en daarom de weldoenster is. “Ik heb jou zelf mijn slavin in je schoot gegeven”. 6 En Abram zegt tot Sarai: “Aanschouw, jouw dienares is in jouw hand. Doe met haar het goede in jouw ogen.” … 16 Abram geeft aan Sarai volmacht in de uitoefening van haar gezag over Hagar als haar slavin. Dit ondanks dat Hagar tevens echtgenote is van Abram. Sarai herstelt de rechtsorde en hiërarchie. Genesis 16 6... En Sarai vernedert haar en zij rent weg van haar aangezicht. De vlucht van een slaaf is tegen alle oude rechtsregels. Oude verdragen tussen soevereine staten bevatten soms speciale paragrafen over de uitlevering van weggelopen slaven (1 Koningen 2:39-40). Deuteronomium 23:15-16 daarentegen, met de bepaling dat een weggelopen slaaf niet uitgeleverd behoeft te worden, is uniek in de oud-oosterse wetgeving. Dat de vlucht van Hagar levensgevaarlijk was, blijkt ook uit haar volgende tocht in Genesis 21:14-19. In plaats van zich te onderwerpen aan haar meesteres, vlucht Hagar de wildernis in. Ze trekt de woestijn in. Dit is háár exodus. In zekere zin verkiest zij de dood boven het leven, want als vrouw, zwanger, vlucht zij de woestijn in. Verderop in de Bijbel lezen we van Israëls ballingschap in Egypte. Hoe het volk door de krachtige hand van God uit de slavernij van Egypte, de woestijn in trekt. Hagars geschiedenis is hier een vooruitblik van. Zij is iemand die vlucht uit slavernij, de woestijn in, en daar God ontmoet. Want, zoals God Zich straks Israëls lot aantrekt, zo trekt Hij Zich nu het lot van Hagar aan. God verliest Hagar niet uit het oog. 7 En een boodschapper van JAHWEH vindt haar bij een waterbron in de wildernis, bij de bron op de weg naar Sur. 17

Dit is de eerste keer dat de ‘boodschapper van JAHWEH’ genoemd wordt in de Torah. Boodschapper van JAHWEH: voor het woord ‘engel’ wordt in het Hebreeuws steeds hetzelfde woord gebruikt (mal’ach), waarvan de betekenis ‘bode’ of ‘boodschapper’ is. ... Bij de bron ... : voor ‘bron’ en ‘oog’ is er in het Hebreeuws maar één woord (ayin). In het vorige vers was sprake van de beide ogen van Sarai; hier is tweemaal sprake van een bron. Het goede in Sarai’s ogen was vernedering voor Hagar; het goede in Gods ogen is dat Hij haar ziet en haar verheft (zie vers 13). Gods ogen laten water stromen. (Sur) Sjoer: de betekenis van Sjoer is ‘muur’. Waarschijnlijk was dit een reeks verdedigingswerken vlak bij de Egyptische grens. En dan gaat de boodschapper haar ondervragen. Hij stelt twee vragen. De twee ‘oervragen’ van het leven die ten diepste elk mens aangaan: Genesis 16 8 En hij zegt: “Hagar, dienares van Sarai, van waar kom je en waar ga je heen?” ... De boodschapper geeft in zijn aanspraak te kennen dat hij haar kent. Hij noemt haar bij haar naam maar benoemt ook haar positie: slavin. Belangstelling voor de lotgevallen en gemoedsgesteldheid van een slavin, is in de oud-oosterse literatuur buiten de Bijbel niet aan de orde. 18 Waar kom je vandaan? Waar ga je naar toe? Hagar heeft het antwoord: 8... En zij zegt: “Ik ren weg van het aangezicht van Sarai, mijn meesteres.” 9 En de boodschapper van JAHWEH zegt tot haar: “Keer terug naar jouw meesteres en verneder jezelf onder haar handen.” Keer terug naar je meesteres: De bode zegt niet dat Hagar naar Abram terug moet keren. Laat je vernederen: de bode gebruikt hetzelfde woord ‘buigen’ dat in vers 6 gebruikt wordt. Hagar moet zich dus weer in die situatie begeven die ze ontvlucht is. Later heeft Paulus blijkbaar hetzelfde bevolen aan Onesimus, een weggelopen slaaf: Filemon 10 Ik roep jou op aangaande mijn kind dat ik verwek in mijn boeien, Onesimus, 11 die eens voor jou onbruikbaar was, maar nu ook voor jou én voor mij zeer bruikbaar is, 12 die ik terugzend aan jou. Neem hem, dat wil zeggen mijn innerlijke gevoelens, bij je, 13 die ik van plan was vast te houden bij mijzelf, opdat, ten behoeve van jou, hij mij zal bedienen in de boeien van het evangelie. 14 Maar los van jouw mening wil ik niets doen, opdat het goede van jou niet als overeenkomstig dwang zal zijn, maar overeenkomstig ongedwongen. 19

15 Want misschien wordt hij vanwege dit gescheiden voor een uur, opdat jij hem aeonisch3 zal inzamelen, 16 niet meer als slaaf, maar boven een slaaf, een geliefde broeder, vooral voor mij; hoeveel meer voor jou, én in het vlees én in de Heer. Genesis 16 10 En de boodschapper van JAHWEH zegt tot haar: “Zeker! Ik zal jouw zaad vermeerderen en het zal niet genummerd worden vanwege de veelheid.” Deze zin begint hetzelfde als de vorige. Dit betekent dat er na het vorige vers een stilte valt. Dan herneemt de bode het woord. Hij vervolgt zijn boodschap met een belofte, en wat voor één! Maar eerst gaan we, voor een vergelijking, nog eens kijken naar de beloften aan Abram in Genesis 13: 15 want al het land dat jij ziet geef Ik aan jou en aan jouw zaad, tot aan de aeon4. 16 En Ik plaats jouw zaad als losse aarde van het land. Indien een man de losse aarde van het land kan tellen, zal ook jouw zaad geteld worden. Aan Hagar dus niet de belofte van land. En ook geen zegen voor andere volkeren, zoals later aan Abraham beloofd in Genesis 17:5. __________________________________ 3 Aeonisch: Aiōnion betekent in de Bijbel niet ‘eeuwig’ of ‘eeuwigheid’ in de zin van eindeloosheid, maar wijst te allen tijde op een zekere tijdsperiode die (ooit) eindigt. 4 Aeon, Grieks: aiōn. Net zoals een uur of een dag een bepaalde periode van tijd is, zo is in de Bijbel ook een ‘aeon’ een periode van tijd. Bij ‘aeonen’ gaat het dan om de langste tijdsperiodes die bekend zijn. 20 Genesis 16 11 En de boodschapper van JAHWEH zegt tot haar: “Aanschouw, jij bent zwanger en jij zal een zoon baren en jij noemt zijn naam Ismaël, want JAHWEH hoort naar jouw vernedering. … Weer neemt de bode het woord; blijkbaar zwijgt Hagar nog steeds. Ze heeft niet gereageerd toen de bode zei dat ze zich moest vernederen. En nu ze hoort dat JAHWEH haar zal verheffen reageert ze ook niet. Ismaël betekent ‘God hoort’. Bij het volgende hoofdstuk ga ik daar uitgebreider op in. 12 En hij, hij wordt een wilde ezel van een mens; zijn hand is tegen allen en de hand van allen is tegen hem. En hij zal verblijven tegen het aangezicht van al zijn broeders.” Driemaal achtereen staat er “de boodschapper van JAHWEH zei tot haar”, waarmee drie mededelingen aan Hagar gedaan worden: - onderschikken (vs.9); - belofte voor de verre toekomst (vs.10); - belofte voor het heden en de nabije toekomst: Ismaël zal een talrijk nageslacht ontvangen en als een wilde ezel zijn (vs.11-12). 13 En zij roept de naam van JAHWEH, Die tot haar sprak: “U bent El, Die ziet!” Want zij zei ook: “Hier zie ik, navolgend Die mij ziet.” Hagar ervaart dat God haar hoort (vs.11) en haar ziet (vs.13). In de Bijbel komt vaak terug dat Hij omziet naar mensen in zorgen en nood, zonder dat er altijd op dezelfde manier redding komt. 21

Zo vol ontferming hebben we God zelfs nog niet met betrekking tot Abram gezien. God van het zien De bode zei in vers 11 dat God hoort; Hagar heeft het over een God die ziet. Zien: dit is blijkbaar erg belangrijk voor Hagar. God is voor haar een God die (om)ziet naar een mens. God van het zien: het Hebreeuwse woord ‘roï ’ = ‘van het zien’, komt zelden voor. Mogelijk dat Hagar deze God die werkelijk omziet vergelijkt met haar vertrouwde Egyptische goden, die niet horen, niet zien en niet voelen. Genesis 16 14 Daarom noemt men de put Bar-Lechi-Rai. Aanschouw, het is tussen Kadesh en tussen Bered. Put: in vers 7 was tweemaal sprake van een bron. Een bron geeft stromend water. Een put kan stilstaand water bevatten. Bij Hagar welde het water spontaan omhoog, later moest men er blijkbaar moeite voor doen om het water omhoog te krijgen. Kadesj betekent ‘heilig’, ‘gewijd’. Bered betekent ‘hagel’. 15 En Hagar baart voor Abram een zoon, en Abram noemt de naam van zijn zoon, die Hagar baarde, Ismaël. De terugkeer van Hagar wordt niet vermeld. 22 En Abram noemt De naamgeving van kinderen gebeurt in het boek Genesis vaak door de moeder. Opvallend is dat Abram zijn zoon de naam geeft die Hagar van de bode van JAHWEH gehoord heeft. Abram accepteert blijkbaar dat God ook via een slavin kan spreken. Aan Driemaal wordt ons door de schrijver meegedeeld dat Ismaël de zoon van Abram is. Genesis 16 16 En Abram is een zoon van zes en tachtig jaren bij het baren van Hagar van Ismaël voor Abram. Dit vers begint en eindigt met de naam Abram. Zowel het eerste als het laatste vers van dit hoofdstuk bevat de naam van Abram. De nadruk valt dus op hem. Maar het verschil tussen beide verzen is opmerkelijk. In vers 1 lijkt Abram klem te zitten tussen twee vrouwen. Hier staat hij als het ware beschermend om Hagar en hun kind. Abram: vers 1 van dit hoofdstuk begon met de naam Sarai, de onvruchtbare vrouw. Vers 16 eindigt met de naam Abram, de vader. 23

2. DE GOD DIE HOORT Genesis 16 11 ... en jij noemt zijn naam Ismaël, want JAHWEH hoort naar jouw vernedering. Ismaël: betekent ‘God, JAHWEH hoort’. Horen: men zou eerder verwachten dat de schrijver het woord ‘zien’ gebruikt had. Hagar deed tot nu toe alsof ze niets hoorde, maar God laat haar voor de rest van haar leven weten dat Híj wél hoort. Het gaat hier van het menselijk aanschouwen naar het horen van JAHWEH. Vernedering: dit woord wordt ook gebruikt in andere geschiedenissen waarin sprake is van dergelijke situaties: Lea tegenover Rachel (Genesis 29:32), Jakob tegenover Laban (Genesis 31:42), Josef in Egypte (Genesis 41:52), Israël in Egypte (Exodus 3:7, 17 en Exodus 4:31), Hanna tegenover Peninna (1 Samuel 1:11). In al deze situaties is JAHWEH bij de verdrukte en trekt Hij Zich hun lot aan. 12 En hij wordt een wilde ezel van een mens; ... Wilde ezel: een dier dat niet getemd kan worden. Job 39 5 Wie zond de wilde ezel heen, vrij? En wie maakt de banden van de steppe-ezel los, 6 wiens huis Ik plaatste op de steppe en de zoute woestenij als zijn verblijfplaats? 7 Hij vermaakt Zich met het rumoer van de ommuurde stad, het kabaal van de taakeiser hoort Hij niet. 25 8 Hij verkent de bergen als Zijn weide en Hij doet navraag naar elk groen ding. Het zou heel goed kunnen dat met de wilde ezel het paard-achtige dier wordt bedoeld dat wij kennen als de zebra. Dit zijn dieren die zich niet door de mens laten domesticeren, ofwel, tot huisdier maken in wederzijdse afhankelijkheid. Genesis 16 12 … zijn hand is tegen allen en de hand van allen is tegen hem. En hij zal wonen voor het aangezicht van al zijn broeders”. Hand: dit betekent ook ‘macht’. Een Arabische spreuk: “Ik tegen mijn broers, ik en mijn broer tegen onze neven, ik en mijn broers en onze neven tegen het dorp, ik en mijn broers en onze neven en het dorp tegen de wereld.” Genesis 17 1 En Abram is een zoon van negen en negentig jaren. En JAHWEH verschijnt aan Abram en Hij zegt tot hem: “Ik ben El, Die toereikend verschaft! Wandel voor Mijn aangezicht en wees onberispelijk. 2 En Ik geef Mijn verbond tussen Mij en tussen jou en Ik vermeerder jou uitermate.” 3 En Abram valt op zijn gezicht. En Elohim spreekt met hem, zeggend: 4 “Ik! Aanschouw!, Mijn verbond is met jou en jij bent tot vader van een schare van naties. 5 En jouw naam zal niet langer Abram genoemd worden. 26

Jouw naam is Abraham, want Ik geef jou tot vader van een schare van naties. 6 En Ik maak jou uitermate vruchtbaar en Ik geef jou tot naties. En koningen gaan van jou uit. 7 En Ik richt Mijn verbond op tussen Mij en tussen jou en tussen jouw zaad na jou, doorheen hun generaties, tot een aeonisch verbond, om voor jou tot Elohim te zijn en voor jouw zaad na jou. 8 En Ik geef aan jou, en aan jouw zaad na jou, het land van jouw tijdelijk verblijf, heel het land Kanaän, tot een aeonisch grondbezit. En Ik ben voor hen tot Elohim.” 9 En Elohim zegt tot Abraham: “En jij neemt Mijn verbond in acht, jij en jouw zaad na jou, doorheen hun generaties. 10 Dit is Mijn verbond met jou, dat jullie in acht nemen tussen Mij en tussen jullie en tussen jouw zaad na jou: jullie worden besneden, elke mannelijke. 11 En jullie worden besneden, het vlees van jullie voorhuid, en het is tot teken van het verbond tussen Mij en tussen jullie. 12 En een zoon van acht dagen wordt door jullie besneden, elke mannelijke, doorheen jullie generaties, die geboren is van jullie huis, of elke zoon van een uitheemse, de verwerving van zilver. 13 Om besneden te worden zal hij besneden worden die geboren is van jouw huis of een verwerving van jouw zilver. En het is Mijn verbond in jullie vlees, tot een aeonisch verbond. 14 En de onbesneden mannelijke, van wie niet het vlees van zijn voorhuid wordt besneden, deze ziel wordt afgesneden van zijn volksgenoten. Hij annuleert Mijn verbond.” 27 15 En Elohim zegt tot Abraham: “Sarai, jouw vrouw, jij noemt haar niet Sarai, want Sarah is haar naam. 16 En Ik zegen haar en ook geef Ik jou van haar een zoon. En Ik zegen haar en zij wordt tot naties. Koningen van volken zullen vanuit haar zijn.” 17 En Abraham valt op zijn gezicht en hij lacht. En hij zegt in zijn hart: “Zal aan een zoon van honderd jaren nog geboren worden? En als Sarah negentig jaren oud is, baart zij nog?” 18 En Abraham zegt tot de Elohim: “Och, dat Ismaël voor Uw gezicht leeft!” 19 En Elohim zegt: “Waarlijk, Sarah, jouw vrouw, baart voor jou een zoon, en jij noemt zijn naam Izaäk. En Ik richt Mijn verbond met hem op, tot een aeonisch verbond, voor zijn zaad na hem. 20 En wat betreft Ismaël. Aanschouw, Ik hoor jou. Ik zegen hem en maak hem vruchtbaar en Ik vermeerder hem uitermate, uitermate. Twaalf vorsten verwekt hij en Ik maak hem tot een grote natie. 21 En Mijn verbond richt Ik op met Izaäk, die Sarah voor jou zal baren op deze, de afgesproken tijd in het andere jaar.” 22 En Hij beëindigt met hem te spreken. En Elohim gaat op van Abraham. 23 En Abraham neemt Ismaël, zijn zoon, en alle geborenen van zijn huis, en elke verwerving van zijn zilver, elke mannelijke onder de mannen in het huis van Abraham, en hij besnijdt het vlees van hun voorhuid in deze dag waarop Elohim met hem sprak. 24 En Abraham is een zoon van negen en negentig jaren als het vlees van zijn voorhuid wordt besneden. 28

25 En Ismaël, zijn zoon, was een zoon van dertien jaren toen het vlees van zijn voorhuid werd besneden. 26 Op diezelfde dag worden Abraham en Ismaël, zijn zoon, besneden. 27 En alle mannen van zijn huis, de geborene in zijn huis en de zoon van de uitheemse, een verwerving van zilver, werden met hem besneden. Samengevat: • Elohim verschijnt aan Abram, en vernieuwt Zijn beloften en het verbond (vs.1). • Naamsverandering van Abram in Abraham (vs.5). • De besnijdenis tot een teken van het verbond (vs.9). • Naamsverandering van Sarai in Sarah, met beloften van een zoon en groot zaad uit haar (vs.15). Op de hiervoor genoemde aanhalingen wil ik nu niet al te zeer ingaan, omdat het buiten het thema valt. Maar op het navolgende des te meer: • Abraham bidt voor Ismaël en Ismaël verkrijgt een zegen en de belofte van een groot nageslacht (vs.18). Zoon uit Sarah: De belofte van een zoon uit Sarah? Dat hoefde echt niet meer voor Abram. Hij was oud, had alles gekregen wat zijn hart begeerde, zelfs een zoon en erfgenaam. En dan nóg een zoon? Een zoon die het erfrecht van Ismaël zou overnemen? Nee hoor, dat hoefde niet voor Abram. Zijn zoon Ismaël had hij innig lief en hij pleitte voor 29 hem bij God: “Och, dat Ismaël voor Uw gezicht leeft!” Verhoorde God dit hartstochtelijke gebed? Genesis 17 19 En Elohim zegt: “Waarlijk, Sarah, jouw vrouw, baart voor jou een zoon, en jij noemt zijn naam Izaäk. En Ik richt Mijn verbond met hem op, tot een aeonisch verbond, voor zijn zaad na hem.” Dat “Waarlijk” mag men opvatten als een bevestiging van wat God zojuist reeds had beloofd en aangekondigd, namelijk “Sarah zal een zoon baren”. Want terstond herhaalt God Zijn Woord nog eens. Maar er wordt nog iets groots aan toegevoegd. Dus dat “Waarlijk” wordt hierbij ook nog eens een bevestiging van, en instemming met, Abrahams verzoek. Abrahams verzoek wordt niet ingewilligd zoals hij het voor ogen had: ‘Mag Ismaël de erfgenaam zijn van het eeuwig verbond dat Gij met mij gesloten hebt?’ Maar wel zoals hij het verwoord had. Ismaël zou wel degelijk leven voor het aangezicht van God. Voor hem had God bijzondere beloften en zegeningen. • Abraham en Ismaël, en alles wat mannelijk was in zijn huis, wordt besneden (Gen. 17:23-27) Ook Ismaël wordt besneden. Op de leeftijd van dertien jaar. Opmerkelijk, want dat is de leeftijd waarop een Joodse jongen Bar Mitswa wordt, zoon der wet. Dus eigenlijk de tijd waarop een Joodse jongen geestelijk meerderjarig wordt. Isaäk is de drager van de belofte en toch wordt Ismaël niet vergeten. Ook Ismaël krijgt het teken van de besnijdenis. Als eerste! En als je dan bedenkt dat hij de besnijdenis krijgt op de leeftijd waarop hij ‘zoon der wet’ wordt, dan zit daar toch een prachtige symboliek in. Op die manier valt ook Ismaël niet buiten het verbond. Ismaël 30

wordt niet op de achtste dag besneden, omdat hij al 13 jaar was toen Genesis 17 begon. Dus op de dag dat God de besnijdenis instelt, is Ismaël al dertien jaar. De afstammelingen van Ismaël, de Arabieren, hebben altijd de besnijdenis gehad. Hoewel de Koran de besnijdenis nergens vermeldt is het binnen de Islam wel gebruikelijk, omdat de profeten na Ibrahim besneden zouden zijn; Mohammed is volgens de overleveringen besneden geboren. De leeftijd waarop een jongen besneden wordt, is sterk afhankelijk van lokale gewoonten. Vaak gebeurt dit kort na de geboorte, maar in ieder geval voor de puberteit. Besnijdenis is dus gecontesteerd (strijdig) binnen de Islam. De Koran zegt dat de wereld, en de mens zoals hij is, perfect geschapen is door God. Het wijzigen van Gods schepping, het menselijk lichaam, is te beschouwen als niet toegestaan. Voor Abraham was de besnijdenis een overgang; je zou haast zeggen de overgang van het eigen werk in Genesis 16, de geboorte van Ismaël, naar het werk Gods in Genesis 17. Dan zegt God: “Nu ga Ik het doen, Ik zal Mijn verbond maken. Ik zal de zoon der belofte geven.” De besnijdenis is daarmee ook een overgang, een ritueel dat een overgang markeert van eigen kracht naar Gods kracht, van eigen leven naar Gods leven. En die lijn doortrekkend symboliseert het: van het eigen leven naar het leven in Christus. De besnijdenis is het symbool van de ontdekking en bevrijding. God ‘ont-dekt’, openbaart Zichzelf aan Abraham als De God van beloften. Met de garantie op het waarmaken en inlossen van die beloften. En bevrijding. Want immers, enkele jaren later wordt Hagar met haar zoon Ismaël uit het huisgezin van Abraham weggestuurd (Gen. 21:10-14). Dat mag dan nogal bruut lijken, maar Hagar verkrijgt daarmee wel haar vrijheid. Zij is niet langer 31 de slavin van Sarah. Tevens had God, toen zij nog als slavin ‘onder de wet van Sarai’ was en zwanger van een zoon, al Persoonlijk beloofd dat haar zoon Ismaël ‘een wilde ezel’ zou zijn. Een vrije ezel. Niet onder tucht van enige wet gesteld. De hoofdstukken 18, 19 en 20 vormen een intermezzo in de aankondiging van de geboorte van de zoon van de belofte, uit Sarah en de daadwerkelijke geboorte van Isaäk. Genesis 18 • Eloim bezoekt Abraham bij Mamre. • Aankondiging van de verwoesting van Sodom en Gomorra. Abraham pleit voor het behoud van deze steden omwille van de rechtvaardige. Genesis 19 • Sodom en Gomorra verwoest. • De incestgeschiedenis van de dochters van Lot met hun vader. Genesis 20 • Abraham vertrekt naar Gerar en zegt dat Sarah zijn zuster is (vs.1). • De koning Abimelech laat Sarah halen, om haar als vrouw te hebben (vs.2). • God belet hem door plagen en aanspraak in een droom (vs.3). • Met bijzondere beleefdheid en geschenken geeft Abimelech Sarah terug aan Abraham (vs.9). • Abimelech en de zijnen worden door Abrahams voorbede genezen (vs.17). 32

Genesis 21 Het chiasme* is als volgt: A (vs.1-3) JAHWEH bezocht Sarah en zo baarde zij Abraham een zoon, Isaäk, op de door JAHWEH bepaalde tijd. B (vs.4-7) Isaäk werd besneden op de achtste dag; er was grote vreugde. C (vs.8-9) Abraham vierde het moment dat Isaäk van de borst af ging, maar Ismaël bespotte hem. D (vs.10-14) JAHWEH gebood Abraham Hagar en Ismaël weg te sturen met voorraden. E (vs.15-17) Hagar liet in groot verdriet Ismaël voor dood achter, maar JAHWEH stelde Hagar gerust. Centrale as (vs.18) JAHWEH beloofde Hagar dat Hij Ismaël tot een groot volk zou maken. E (vs.19) JAHWEH opende de ogen van Hagar en ze vond water. Leven voor Ismaël. D (vs.20-21) JAHWEH was met Ismaël en hij groeide op. C (vs.22-24) De Filistijnse koning drong bij de gezegende Abraham aan om een verbond te sluiten. B (vs.25-32) Abraham sloot een verbond met de Filistijnen over “de put van zeven”: Be’er-Sheva. A (vs.33-34) Abraham vestigde zich te Be’er-Sheva en riep de Naam van JAHWEH aan. 33 * Een chiasme, chiasma of kruisstelling is een stijlfiguur die bestaat uit een herhaling met een omkering. Bij deze stijlfiguur worden de overeenkomstige termen van twee formuleringen in omgekeerde volgorde geplaatst. Het chiasme wordt ook wel als een bijzonder geval van parallellisme gezien, waarbij volgorde-inversie wordt toegepast in de herhaling van een eenheid. In de poëzie wordt een chiasme gebruikt bestaande uit twee bij elkaar horende zinnen die elkaars tegengestelde zijn. (Bron: Wikipedia) Niveau A: • “JAHWEH bezocht Sarah”. Op een bepaalde manier werd Sarah’s onvruchtbaarheid opgeheven door “een bezoek” van JAHWEH. De komst van Abrahams lang verwachte erfgenaam markeerde het fysieke begin van de uitwerking van de belofte aan Abraham. • Hij plantte een tamarisk te Be’er-Sheva die het begin markeerde van de claim op het land en de vestiging van zijn familie daar. Niveau B: • Het bewijs van Isaäks’ verbondsrelatie met JAHWEH was de besnijdenis. • Het bewijs van het verbond met de Filistijnse koning waren zeven ooilammeren. De gezworen eden tussen Abraham en de Filistijnen hielden nog geen generatie stand aangezien ze Abrahams waterputten dichtgooiden na zijn dood en Isaäk onenigheid met hen had over het herstel van de putten. JAHWEH is echter een betrouwbare verbonds God. 34

Niveau C: • Het spenen van Isaäk werd gevierd als een bewijs van overleven en groei in zelfstandigheid; een teken dat JAHWEH met hem was. Ismaëls’ reactie was de zoon van het verbond te bespotten. Daarmee maakte hij zich tot een vijand van het verbondsvolk. • Abimelech wilde graag “meeliften” op de zegen van Abraham. Hij kreeg Abraham zover een verbond met hem aan te gaan. Hierdoor werden Abraham en zijn nakomelingen echter in hun bewegingsvrijheid beperkt. Het was een concurrerend verbond ten opzichte van het verbond van JAHWEH met Abraham, dat er juist op gericht was onafhankelijk te zijn van de volken rondom. Niveau D: • Weggezonden verkregen Hagar en haar zoon Ismaël vrijheid en waren niet meer onder de wet van slavernij. • JAHWEH had beloofd om ook Ismaël te zegenen als nazaat van Abraham en betoonde Zich terstond reeds al in het leven van Ismaël trouw aan Zijn verbond. Niveau E: • Een zekere dood werd gemaakt tot leven voor Hagar en Ismaël omdat JAHWEH Zich over hen ontfermde en krachtdadig betoonde dat Ismaël overleefde. 35 Centrale as: Hoewel het verbond met Abraham via Isaäk werd bevestigd, eerde JAHWEH Ismaël ter wille van Abraham en beloofde ook hem tot een groot volk te maken. Zijn naam bevestigt dit: God hoort! (Ish = man, sma ~ s’hema = horen, El = God). Ismaël kreeg 12 zonen en dat zijn dus allemaal broedervolken van Isaäk. Genesis 21 1 En JAHWEH merkte Sarah op, zoals Hij zei. En JAHWEH doet voor Sarah zoals Hij sprak. 2 En Sarah wordt zwanger en zij baart voor Abraham een zoon in zijn ouderdom, op de afgesproken tijd, die Elohim tot hem had gesproken. 3 En Abraham noemt de naam van zijn zoon die aan hem geboren werd, die Sarah voor hem baarde, Isaäk. 4 En Abraham besnijdt Isaäk, zijn zoon, als zoon van acht dagen, zoals Elohim hem instructie gaf. 5 En Abraham is een zoon van honderd jaren als Isaäk, zijn zoon, aan hem geboren wordt. 6 En Sarah zegt: “Elohim doet met mij lachen. Een ieder die het hoort lacht met mij.” 7 En zij zegt: “Wie spreekt tot Abraham: ‘Sarah zoogt zonen’? Want ik baarde een zoon in zijn ouderdom.” 8 En de jongen wordt groot en hij wordt gespeend. En Abraham maakt een groot feestmaal op de dag dat Isaäk gespeend werd. 9 En Sarah ziet de zoon van Hagar, de Egyptische, belachelijk maken die zij baarde voor Abraham. 36

Belachelijk maken: Het Hebreeuws heeft hier ‘mtzchq’ (uitspraak: mitsache). Elders (Gen. 26:8) wordt dit woord in de NBG vertaald met ‘minnekozen’ (Isaäk met Rebekka). Volgens de Joodse traditie richtte Ismaël spelenderwijs zijn pijl en boog op Isaäk (Book of Jasher). En Paulus zegt dat Ismaël Isaäk vervolgde (Gal.4:29). Om haar zoon te beschermen drong Sarah er bij haar man op aan dat hij Hagar met haar zoon Ismaël zou wegsturen. Genesis 21 10 En zij zegt tot Abraham: “Drijf dit dienstmeisje en haar zoon uit, zodat de zoon van dit dienstmeisje niet overneemt van mijn zoon, van Isaäk.” Galaten 4 21 Zegt mij, die onder wet willen zijn, horen jullie de wet niet? 22 Want het is geschreven dat Abraham twee zonen had, één vanuit het dienstmeisje en één vanuit de vrije vrouw. 23 Maar, inderdaad, die vanuit het dienstmeisje is verwekt overeenkomstig het vlees, maar die vanuit de vrije vrouw door de belofte, 24 wat in beeldspraak spreekt, want deze vrouwen zijn twee verbonden: één, inderdaad, vanaf de berg Sinaï, tot in slavernij barend; die is Hagar. 25 En Hagar is de berg Sinaï in Arabië, maar het staat op één lijn met het huidige Jeruzalem, want zij is met haar kinderen in slavernij. 26 Maar het Jeruzalem van boven is vrij; deze is moeder van ons allen. 27 Want het is geschreven: “Wees blij, steriele! Die niet voorbrengt, barst uit! En roep om hulp, die geen barensweeën heeft, opdat de kinderen van de eenzame vele 37 zijn, veel meer dan van die de man heeft.” 28 Maar jullie, broeders, zijn, overeenkomstig Izaäk, kinderen van de belofte. 29 Maar net zoals toen de overeenkomstig het vlees verwekt wordende de overeenkomstig de Geest verwekte vervolgde, zo ook nu! 30 Maar wat zegt het Geschrift? “Werp dit dienstmeisje en haar zoon uit, want de zoon van het dienstmeisje zal geen lotbezit ontvangen met de zoon van de vrije vrouw.” 31 Daarom, broeders, zijn wij niet kinderen van het dienstmeisje, maar van de vrije vrouw. De verhouding Ismaël versus Isaäk symboliseert de tegenstelling tussen het vlees en de Geest (Gal. 4:29), tussen wet en genade. Hagar is een beeld van het oude verbond, en komt overeen met het tegenwoordige Jeruzalem, dat met zijn kinderen in slavernij is, zoals Paulus zegt in Galaten 4:25. De zoon van de dienstmaagd mocht niet in het huis van Abraham blijven. Hij had geen deel aan de beloften van God, met betrekking tot het beloofde land en het Zaad5. Die erfenis was niet voor hem. Zoals Ismaël uitgedreven werd, zo zouden wij het vlees voor geoordeeld houden. Genesis 21 11 En het woord in verband met zijn zoon is uitermate kwaad in de ogen van Abraham. 12 En Elohim zegt tot Abraham: “Het moet niet zo zijn dat het kwaad is in jouw ogen vanwege de knaap en vanwege jouw dienstmeisje. Al wat Sarah tot jou zei, luister naar haar stem, want in Isaäk zal jouw zaad genoemd worden.” … __________________________________ 5 Christus is het Zaad (Gal. 3:16-19). 38

Hebreeën 11 18 … tot wie gesproken werd dat: “In Isaäk zal voor jou zaad geroepen worden” … Romeinen 9 7 … en ook niet omdat zij zaad van Abraham zijn, zijn zij allen kinderen, maar: “in Isaäk zal voor jou zaad geroepen worden.” NBG-vertaling: … en zij zijn ook niet allen kinderen, omdat zij nageslacht van Abraham zijn. Let erop dat, hoewel er selecties worden gemaakt uit de nakomelingen van Abraham en Isaäk, er geen selectie is uit de zonen van Jacob. Ieder van zijn zonen is het hoofd van één van de twaalf stammen van Israël en ieder van deze stammen zal tot in de verste toekomst bestaan. Paulus krijgt zijn illustraties voor selectie uit de tijd voordat er Israëlieten waren. Maar het verbond van de besnijdenis werd met Abraham gemaakt en de kinderen van Israël waren er trots op dat ze Abrahams zaad waren, wat waar is. Zij waren wel Abrahams nageslacht, maar zonder het geloof van Abraham. Door Isaäk zal men van nageslacht van u spreken [NBG51], is een woord dat Gods keuze aangeeft. Ismaël was Abrahams zaad, met net zoveel recht op die eer als de Joden. Wanneer zij zijn eis afwijzen, dan stemmen ze in met het ontkennen van het principe van een overerfbaar recht op alle zegeningen van het Abrahamisch verbond. De belofte werd gedaan aan een goddelijk zaad en beperkt tot een verkozen zoon, Isaäk. Ismaël is een goed voorbeeld van het ongelovig Israël. Zij en hij waren ongetwijfeld het besneden zaad van Abraham en om 39 die reden zijn ze geliefd en gezegend. “Maar ook de zoon der slavin zal Ik tot een volk stellen, omdat hij uw nakomeling is”. Gen.21:13 [NBG51] Ismaël kreeg alles waartoe hij in staat was te ontvangen: een nationale zegen voor Abrahams fysieke zaad. Fysieke afstamming maakte Israël niet méér tot de bezitters van de beloofde geestelijke zegeningen dan dat het deze veilig stelde voor Ismaël. Het maakte hen tot een natie. Genesis 21 13 … “En ook de zoon van het dienstmeisje plaats Ik tot een natie, omdat hij jouw zaad is.” Drie groepen mensen kunnen zichzelf ‘Abrahams zaad’ noemen, want God noemt ze bij die naam: 1. Ismaël werd besneden en vormde een natie, omdat hij een zoon van Abraham was. 2. Dan volgt Isaäk, die niet alleen zaad van Abraham was naar het vlees, maar ook naar de belofte. Zijn geboorte hield een wonder in: hij vertegenwoordigt de Israëlieten die naar Abrahams vlees werden geboren én ook naar de Geest. Onze Heer Zelf was het Zaad (Gal. 3:16-19). 3. Een derde groep, die geen fysieke relatie heeft met Abraham, zijn zijn zonen en zijn zaad omdat zij Abrahams geloof hebben en verenigd zijn met Christus, het Zaad van Abraham (Gal. 3:7,29). De Heer zei tot het ongelovig Israël: “Ik weet, dat gij Abrahams zaad zijt” (Joh. 8:37, SV1977). Maar Hij vertelde hen ook dat als zij de kinderen van Abraham zouden zijn, zij ook de werken van 40

Abraham zouden doen. En Hij zei dat hun werken bewezen dat hun vader de duivel6 was. Fysiek Israël is zeker het zaad van Abraham, maar dat is slechts ten dele. Slechts wat het vlees betreft. Het ware, volle zaad van Abraham heeft ook het geloof van Abraham. Genesis 21 14 En Abraham staat vroeg in de ochtend op en hij neemt brood en een veldfles met water en geeft het aan Hagar en plaatst het op haar schouderblad, met de jongen. ... Johannes 6 51 “Ik ben het levende Brood, dat vanuit de hemel neerdaalt. In het geval iemand van dit Brood zal eten, zal hij tot in de aeon leven. Maar het brood dat Ik zal geven ten behoeve van het leven van de wereld is Mijn Vlees.” Johannes 7 37 In de laatste dag nu, de grote van het feest, stond Jezus en roept, zeggend: “In het geval dat iemand dorst zal hebben, laat hem naar Mij toe komen en laat hem drinken. 38 Die in Mij gelooft, vanuit zijn buikholte zullen, zoals het Geschrift zei, rivieren van levend water stromen.” 39 Dit nu zei Hij aangaande de Geest, die degenen die in Hem geloven op het punt stonden in ontvangst te nemen. Want heilige Geest was nog niet gegeven, omdat Jezus nog niet wordt verheerlijkt. __________________________________ 6 Ons woord ‘duivel’ komt via-via uit het Grieks. Het is opgebouwd uit twee elementen: ‘dia’ is door en ‘bolos’ komt van werpen (denk maar aan ons woord ‘bal’). De diabolos is de dooréénwerper. In het Grieks heeft dat de betekenis van tegenwerker. 41 Genesis 21 14 ... En hij zendt haar weg, en zij gaat. En zij dwaalt af in de wildernis van Ber-Seba. Sarah eist dat de slavin met haar zoon wordt uitgedreven. Maar Abraham stelt Hagar en haar zoon in vrijheid. Met een zeer bezwaard gemoed. Want pas nadat ook God hem hiertoe opdracht had gegeven, bracht Abraham dat ten uitvoer. Dit is belangrijk om te overdenken, want dit heeft voor een diepe wrok gezorgd bij de nakomelingen van Ismaël. Die wrok is in vierduizend jaar niet overgegaan. Dat Sarah haar slavin Hagar wegzond was geheel volgens de zeden en gebruiken. Zij hoefde slechts te zeggen: Je bent mijn zuster niet. (Het woord ‘zuster’ werd overdrachtelijk gebruikt omdat zij in hetzelfde huis bij dezelfde man woonden.) Dat zij Ismaël onterfde was wél tegen de wet (die van de plaatselijke goden). Dat zinnetje in de Bijbel, waar staat dat God tegen Abraham zegt dat hij moet doen wat Sarah van hem wil, is daarom erg belangrijk. Het was van Godswege dat Ismaël werd onterfd en weggestuurd. Ismaël kreeg dus niet het land en ook niet de belofte, met andere woorden: het verbond. Maar God gebruikt alles ten goede, in dit geval Sarahs’ woede en jaloezie, in het belang van Zijn plan. God heeft niets tegen Ismaël. Dat blijkt wel uit de zegen die Hij aan Ismaël geeft. Het ligt ook in zijn naam besloten (God hoort). Vers 20: “En God was met de jongen”. [NBG51] Maar “door Isaäk zal men van uw nageslacht spreken.” Dat was Gods raadsbesluit en daarvan liet Hij Zich niet afbrengen door eigenmachtig optreden van Abraham of Sarah. God had gezegd dat Hij Zijn verbond zou sluiten met Abrahams lijfelijke zoon. Hier 42

blijkt opnieuw ondubbelzinnig dat God daarmee Isaäk bedoelde. Het verbond wordt geërfd door Isaäk en niet door Ismaël. Met een bezwaard gemoed stuurt Abram zijn vrouw Hagar met hun zoon Ismaël de woestijn in. Slechts met een brood en een zak water. Abraham deed op bevel van God afstand van zijn zoon Ismaël en beleed hiermee zijn zonde van ongeduld en klein-geloof. Dit is met recht een offer voor hem geweest. Ismaël droeg de gevolgen van zijn vaders zonde met zich mee de woestijn in. Leviticus 16 7 En hij neemt twee van de harige geiten en hij doet ze staan voor het aangezicht van JAHWEH bij de opening van de tent van de afspraak. 8 En Aäron werpt loten over de twee harige geiten, één lot voor JAHWEH en één lot voor de Azazel (betekenis: weggaande bok). 9 En Aäron brengt de harige geit op wie het lot voor JAHWEH viel naderbij en hij maakt hem tot zondeoffer. 10 En de harige geit op wie het lot voor de Azazel valt, doet hij levend staan voor het aangezicht van JAHWEH om over hem een beschutting te maken, de Azazel wegzendend naar de wildernis. 20 En hij beëindigt het maken van een beschutting voor de heilige plaats en de tent van de afspraak en het altaar, en hij doet de levende harige geit naderen. 21 En Aäron steunt zijn twee handen op het hoofd van de levende harige geit en hij belijdt over hem alle verdorvenheden van de zonen van Israël en al hun overtredingen in al hun zonden, en hij doet ze op het hoofd 43 van de harige geit. En hij zendt hem weg door de hand van een gereedstaande man, de wildernis in. 22 En de harige geit draagt al hun verdorvenheden op zich naar een land van ontoegankelijkheid. En hij zendt de harige geit weg in de wildernis. Maar Ismaël droeg meer met zich mee: Gods zegen en belofte. Genesis 17 20 Wat Ismaël betreft, Ik heb u verhoord; zie Ik zal hem zegenen, hem vruchtbaar doen zijn en uitermate talrijk maken; twaalf vorsten zal hij verwekken, en Ik zal hem tot een groot volk stellen. Abraham had in zijn lange leven zoveel ervaren van Gods trouw en voorzienigheid, dat hij het aandurfde om zijn vrouw met zijn geliefde zoon de woestijn in te sturen, met slechts een weinig eten en drinken. Waar kon Hagar anders heen gaan dan naar Egypte? Een verstoten vrouw ging altijd naar het ouderlijk huis. Wanneer dat huis dan in Egypte is, dan is de keus niet moeilijk. De weg voerde door het Sinaï-schiereiland. Zij raken de weg kwijt in de woestijn van Ber-Seba. Genesis 21 15 En het water in de veldfles komt ten einde en zij legt de jongen onder één van de struiken. 16 En zij gaat en zij zet zich neer op een afstand, zo ver als de boog geschoten wordt. Want zij zei: “Het moet niet zo zijn dat ik de dood van de jongen zie.” En zij zit op een afstand en zij heft haar stem op. En zij huilt. 44

Het brood en het water zijn snel opgebruikt en de twee woestijnreizigers raken uitgeput. Ten einde raad legt Hagar haar stervende zoon onder een struik waar hij nog een beetje beschutting tegen de zon heeft. Zelf gaat ze op een boogschot afstand zitten om het einde af te wachten, want zegt ze: Ik kan het sterven van het kind niet aanzien. En zij huilt. Was zij Gods beloften vergeten, dat Ismaël de stamvader van een volk zou worden? Want hoe kon ze anders wanhopen? 17 En Elohim hoort de stem van de knaap. En een boodschapper van Elohim roept tot Hagar vanaf de hemelen en hij zegt tot haar: “Wat is er met jou, Hagar? Het moet niet zo zijn dat jij vreest, want Elohim luistert naar de stem van de jongen waar hij is.” … Weer heeft Hagar een ontmoeting met de boodschapper van JAHWEH. Typisch, Hagar verhief haar stem en weende, maar Elohim hoort de stem van de jongen, van wie niet gezegd wordt dat hij huilde. Maar de jongen heet dan ook Ismaël: Elohim hoort. 18 … “Sta op! Neem de knaap op en houd hem met jouw hand vast, want Ik zal hem plaatsen tot een grote natie.” 19 En Elohim ontsluit haar ogen en zij ziet een put van water. En zij gaat en zij vult de veldfles met water. En zij geeft de knaap te drinken. 20 En Elohim is met de knaap en hij wordt groot, en hij woont in de wildernis. En hij wordt iemand die goed is met de boog. 21 En hij woont in de wildernis van Paran. En zijn moeder neemt voor hem een vrouw uit het land Egypte. 45 De woestijn Paran ligt op het Sinaï-schiereiland. In deze streek heeft Hagar zich aanvankelijk gevestigd. Nog in Paulus’ tijd was Sinaï identiek met Hagar (Gal.4:25). Genesis 25 5 En Abraham geeft al wat van hem is aan Isaäk. 6 En aan de zonen van de bijvrouwen van Abraham, gaf Abraham geschenken. En hij zendt hen weg van Isaäk, zijn zoon, terwijl hij nog leefde, in de richting van het oosten, naar het land van het oosten. 7 En deze zijn de dagen van de jaren van de levensdagen van Abraham die hij leefde - honderd vijf en zeventig jaren. 8 En Abraham overlijdt en hij sterft met grijze haren, in goede ouderdom en verzadigd. En hij wordt verzameld bij zijn volksgenoten. 9 En Isaäk en Ismaël, zijn zonen, begraven hem in de grot van de Makpela, op het veld van Efron, de zoon van Sochar, de Hethiet, dat uitziet op Mamre, Wonderlijk hoe de dood van Abraham de broers (hier beide als zonen van Abraham aangeduid) weer bijeenbrengt. Volgens de Joodse uitleg zou Ismaël zijn wegzending hebben begrepen en zich hebben verzoend met Isaäk. Daarmee is Ismaël naar Joodse overtuiging een tsadik, een rechvaardige. Misschien dat hierin een heenwijzing ligt naar de dood van de Zoon van Abraham (Mat.1:1), Die de basis is voor de toekomstige verzoening tussen deze broedervolken en de volle vervulling van Gods beloften aan hen. Bedenk dat de sluier een opvallend kenmerk van het Islamitische straatbeeld is en het is dan niet moeilijk meer om in de profetie het volgende te lezen: 46

Jesaja 25 6 En JAHWEH van legermachten maakt voor alle volken op deze berg een feestmaal van rijk voedsel, een feestmaal van droesems, merg hebbend, gefilterde droesems. 7 Hij zal op deze berg de verhulling die alle volken verhult verzwelgen en de deken die als een deken over alle naties is. 8 En Hij verzwelgt de dood tot bestendigheid en mijn Heer JAHWEH wist de traan weg van alle gezichten en Hij zal de smaad van Zijn volk wegnemen vanaf heel de aarde, want JAHWEH sprak het. Wat een dag zal dat zijn! Psalm 133 1 Een lied van de opgangen. Van David. Aanschouw! Hoe goed en hoe aangenaam is het dat broeders ook tezamen wonen! 2 Het is als de goede olie op het hoofd, neerdalend op de baard, Aärons baard, die neerdaalt op de split van zijn jas. 3 Het is als de dauw van de Hermon, die neerdaalt op de bergketens van Sion, want daar bepaalt JAHWEH de zegen, leven tot aan de aeon. 47 Fred de Bruin In samenwerking met: Stichting Evangelie Om Niet Het Evangelie spreekt van de ene God, Die OM NIET alle mensen redt, verzoent, levend maakt en rechtvaardigt! Gratis online boeken lezen, delen en downloaden (publicaties zijn tevens OM NIET als fysieke uitgave verkrijgbaar) evangelieomniet.nl 49

“VAN DE GENADE VERVALLEN” Over genade en genade alléén André Piet Stichting GoedBericht Colofon Titel: “Van de genade vervallen” Over genade en genade alléén © 2023 André Piet, goedbericht.nl Eerste druk: oktober 2023 Uitgever: Stichting GoedBericht, Rijnsburg Alle rechten voorbehouden Samenstelling, vormgeving en technische realisatie: Evangelie Om Niet, evangelieomniet.nl In samenwerking met Germa en Cees van Stralen Foto cover © Bryngelzon via Canva ISSN 2772 7939 NUR 707 4

INHOUD INLEIDING 7 Tot vrijheid maakt Christus ons vrij 9-11 Geen last op een mens 11-12 Beamen wat God belooft 12-14 Ingepalmd 14-15 God is óns van dienst 16-17 Los van Christus 17-18 Van de genade vervallen jullie 19-21 ‘Verdienen’ staat haaks op genade 22-23 Alles hangt af van Hem 23-25 Wie hindert jullie? 25-27 Een weinig zuurdeeg 28-29 Bijlage 1 – Galaten 5:4, vervallen uit de genade 30-31 Bijlage 2 – Nog eens: Wat is ‘judaïseren’? 32-35 5 Bijbelteksten: NBG-vertaling © 1951 Nederlands Bijbelgenootschap Werkvertaling op basis van Interlinear Scripture Analyzer (scripture4all.org). 6

INLEIDING Als titel is meegegeven: “Van de genade vervallen”. Een titel die niet helemaal terug te herleiden is tot de NBGvertaling, want daar staat het net iets anders weergegeven. Ik zal het later nog nader toelichten. In elk geval is dit wel de uitdrukking die Paulus daar in dat hoofdstuk bezigt. Kan dat: “van de genade vervallen”? Wat betekent dat? Moeten we daarbij denken dat iemand die Zijn eigendom is, uit Zijn hand gerukt zou kunnen worden? De gedachte opperen en de vraag stellen, is haar tevens beantwoorden, lijkt mij. Uiteraard is dat ónmogelijk, maar daarbij blijft uiteraard de vraag: wat is “van de genade vervallen” dan wél? In deze uitgave wordt op die vraag ingegaan, aan de hand van wat Paulus daarover schrijft in Galaten 5:1-9. 7 Tot vrijheid maakt Christus ons vrij Het lijkt mij een goed idee om, voordat we bij Galaten 5:4 aankomen dat ik in de picture ga plaatsen, even bij het begin te beginnen. Het is niet direct een bijbelstudie, maar toch wil ik u graag bij het Woord bepalen, want het gaat níet om hetgeen ik zeg, want wat heeft een mens daaraan? Je kunt een presentatie maken, je kunt het opsmuk geven, maar het enige wat wérkelijk soelaas biedt – het enige wat antwoord geeft, wat leven is, wat kracht is, wat vreugde is en wat vreugde kan geven – dat is de Schrift. De Schrift is lévend. Het Woord van God is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend scherp zwaard. Kortom, wat zouden we anders doen dan dat Woord gewoon te laten spreken? Dat heeft kracht en dat wil ik zo zuiver mogelijk doen. Laten we naar dat eerste vers van hoofdstuk 5 gaan. Galaten 5 1 Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen. Dit staat in een tijdloze vorm: tot vrijheid maakt Christus ons vrij, ongeacht wanneer, het feit wordt gesteld. Hier moet ik even iets bij aangeven, want we zijn in Galaten 5 en dat betekent dat er 4 hoofdstukken aan voorafgegaan zijn. Ik zal even kort de situatie schetsen die hier aan de hand was. Paulus had daar ooit, in de landstreek van Galatië, het Evangelie van Christus (het Evangelie van Gods genade) gepredikt en met succes. Met andere woorden: er waren mensen tot inzicht 9

gekomen, harten waren geopend voor die machtige Boodschap en daaraan wordt gerefereerd in deze brief. Daar was een enorme vreugde en vrede, en Gods Geest werkte daar. Zij stonden in dát Evangelie. Maar toen kwamen er predikers, uit Jeruzalem wellicht, maar in ieder geval Judaïsten (zo worden ze ook genoemd in Galaten 2:14). U moet weten: het was in Galatië, in het huidige Turkije. Voor het grootste gedeelte waren dat heidense gelovigen, dat wil zeggen: niet-joods. Nu waren zij gelovig geworden en kwamen daar predikers die hen wilden judaïseren. Judaïseren betekent ‘verjoodsen’; men moest zich als Joden gaan gedragen. Dat is niet nieuw. Sterker nog, het is een heel oud idee, een dwaling waar we in het Nieuwe Testament dikwijls op stuiten. Paulus kwam daar telkens weer mee in aanraking, in allerlei varianten. En, tot op de dag van vandaag, is dat altijd in de christenheid een hot item geweest. Het Evangelie was gepredikt, het Evangelie van vrijheid: Hij is Degene, Die ons roept … Hij is Degene, Die ons rechtvaardigt, puur om niet … Hij is Degene, Die ons vormt … Hij is het, Die ons leven leidt … en daar staan we op, dat is leven uit genade. We danken Hem voor wat Hij geeft, voor wat Hij doet en wat Hij zal doen. Wat is daar van een mens bij …? Niets! Nu waren daar dus, zoals aangegeven, predikers gekomen, en ze wilden hen feitelijk joods laten leven. Het idee was: als je écht rechtvaardig wilt leven, dan zou je je, als man zijnde, laten besnijden. En ze konden zich daarbij beroepen op het gegeven dat 10 Abraham dat toch ook ooit had gedaan? Dat ritueel was toch niet voor niets gegeven? Gelovigen zouden tevens de hoogtijden vieren; de sabbat en de andere hoogtijden die de Heer ooit aan Zijn volk Israël had gegeven. Wellicht (daarvan vinden we niet zozeer een hint in de Galaten-brief, maar het is allemaal van hetzelfde soort overwegingen) dat men dan zegt: ‘Ook aan de kosjer wetgeving die we in Leviticus aantreffen (wat je wel en wat je niet mag eten), zou men zich moeten houden.’ Kortom: zoals Joden leven, in welke variant dan ook. Dan ben je écht rechtvaardig en dat was een leer die daar met nadruk werd gepromoot. Geen last op een mens Paulus reageert in de Galaten-brief buitengewoon ontsteld, verbijsterd. Hij zegt in Galaten 3:1: “Onverstandige Galaten, wie heeft u betoverd, dat jullie hiertoe zijn overgegaan?” En hij zegt ook: “Dat is geen Evangelie.” In Galaten 1:6 laat hij zich meteen buitengewoon scherp uit. Wij zijn geroepen in genade, puur “om niet”, en dat betekent dat er geen last op een mens gelegd zou worden. Dat is wat hier speelde en Paulus geeft vervolgens aan waarom dat zo gevaarlijk is. Waarom de Boodschap van genade en van vrijheid die hij bracht, zo elementair is. Hij heeft dat uitgelegd en aan de hand van Abraham laten zien dat een mens gerechtvaardigd wordt door geloof, niet door werken. Paulus laat eveneens zien dat de wet ooit aan één volk was gegeven. En dat niet meteen bij de schepping, maar pas duizenden 11

jaren na de schepping van de mens. Het idee is vaak dat men zegt: ‘Mensen zouden de wet moeten houden, want dat zijn universele leefregels en instructies. Dat is de gebruiksaanwijzing voor hoe mensen behoren te functioneren.’ Maar dat is helemaal niet zo. Als dat zo was dan had God de wet wel aan Adam gegeven, maar dat deed Hij niet. Hij gaf hem pas 2500 jaar later aan Israël, op de berg Sinaï. En dan laat Paulus ook nog zien: tot op een bepaalde tijd. Beamen wat God belooft Een man als Abraham leefde niet onder de wet, maar hij had Gods belofte. De aartsvaders Abraham, Isaak en Jakob leefden allemaal met Gods belofte en niet anders. Abraham leefde honderden jaren voor de wet, om precies te zijn 430 jaar. Dat is het getal dat ook in de Galaten-brief wordt genoemd, voordat de wet op de berg Horeb aan Mozes gegeven werd en, via Mozes, aan het volk Israël. Van Abraham lees je dat hij gerechtvaardigd werd (Genesis 15:6). Dat zegt Paulus ook in Galaten 3:6. Hij beroept zich hierop en hij legt het uit aan de hand van de Schriften (de toenmalige Schriften, de Tenach). Hij schrijft dan: “Aan Abraham werd ooit de belofte gedaan”. Hij werd op een nacht naar buiten geleid en gewezen op de sterrenhemel. Dan krijgt hij dit woord te horen: zo zal jouw zaad – jouw nageslacht – zijn, als het getal van de sterren des hemels”. Dus we treffen hier een heidense Abraham (destijds was zijn naam nog: Abram) – iemand die uit Ur der Chaldeeën ‘geplukt’ was, om zo te zeggen – in een heidense omgeving. 12 Abram kreeg een belofte, onvoorwaardelijk, dus niet van: als jij nu ‘zus of zo’ … nee. Hij kijkt naar de sterrenhemel en hoort: zó zal jouw nageslacht zijn. Zonder kleine lettertjes, zonder voorwaarden. Dat was de belofte, dat was het Evangelie (zo wordt het in Galaten 3:8 genoemd). Het Evangelie werd aan Abraham verteld. Het Evangelie van “het Zaad van Abraham”. Wat ook erg dubbelzinnig is, want dat gaat uiteindelijk over Christus, dat Evangelie kreeg hij te horen. En wat lees je dan van Abraham? “Abraham geloofde God.” Letterlijk staat er in het Hebreeuws: hij beaamde God. Ons woord ‘amen’ komt uit het Hebreeuws, maar dat betekent gewoon geloven: wat God spreekt is waar, het is vast, het is betrouwbaar. Hij beaamde God en dan staat er: “en God rekende het hem toe tot gerechtigheid”. Met andere woorden: Abraham was voor God een rechtvaardige, gerechtvaardigd dus. Abraham was een rechtvaardige. Waarom? Had hij iets gedaan? Hij had helemaal niets gedaan. Hij had een belofte gekregen. Hij kon niet werken. Als je een opdracht krijgt die zegt: ‘Je moet zus of zo’, dan word je aan het werk gezet. Dat is werken. Dan wordt er een eis gesteld en jij kunt aan die eis voldoen of niet. Dat is natuurlijk altijd het grote punt als er iets van je verwacht wordt, het kan dan ook weer tot frustratie leiden. Maar dat speelde allemaal niet bij Abraham. Abraham kreeg een belofte en hij heeft God betrouwbaar geacht. Hij zei: “U zegt het”. 13

Abraham was inmiddels een oude man. Zijn vrouw was onvruchtbaar. Kortom, naar de mens gesproken was het complete onzin, het kón helemaal niet, maar: Als God – mijn Schepper, de Almachtige – zegt: “Zo zal jouw nageslacht zijn”, waarom zou ik dan gaan redeneren dat dit helemaal niet kan? Als GOD het zegt, dan moet dat toch meer dan genoeg zijn. Abrahams geloofslogica heeft het gewoon beaamd: zo ís het. En Abraham was een rechtvaardige. Dat is geloven. Niet iets doen, maar gewoon beamen wat God belooft. Ingepalmd De boodschap van genade is gratis en het is een boodschap die ons vrijstelt. Dan wordt er dus niet meer iets verwacht van: ‘je moet zus of zo leven’, ‘je moet dat gaan doen’ of ‘je mag dat vooral niet doen’. Dat was wat er in Galatië speelde; men wilde de mensen een last opleggen en dan is er géén genade en dus ook géén vrijheid meer. Galaten 5 1 Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen. Houdt dus stand … blijf dan staande daarop. 14 De gelovigen in Galatië stonden ooit op deze Boodschap. Het was de grond onder hun voeten; dat Evangelie wat men beaamd had. Maar waarom had men zich daarvan laten afleiden? Het was zo’n geweldig groot goed! Hetzelfde gaat op voor de gelovigen van nu: de vrijheid waarin we mogen leven, zonder lasten van: ‘dit moet’ en ‘dat mag niet’. Houd dus stand, blijf daarop staan en laat je er niet vanaf brengen! Het is een boodschap die we dikwijls in de brieven van Paulus tegenkomen: houdt dus stand. Weest standvastig, onwankelbaar. Het wordt, onder andere, tegen de Korintiërs gezegd. Tegen hen wordt er trouwens nog iets bij gezegd (1Kor.15:58): “wordt standvastig, onwankelbaar, steeds overvloedig in het werk …”. Niet: het werk voor de Heer, maar – letterlijk – “… het werk van de Heer” (NBG: het werk des Heren). Dat wil zeggen: het is Zíjn werk. Daar heb je hetzelfde weer: standvastig in die Boodschap en laat je niet weder een slavenjuk opleggen, letterlijk: “wordt niet weer met een juk van slavernij ingepalmd”. Ingepalmd, dat is het woord. In feite was dat wat ermee gebeurd was: de Galaten waren betoverd. ‘Ze waren er gewoon ingeluisd’, zeggen wij dan. Ze waren betoverd door een boodschap die haaks stond op wat Paulus enkele jaren tevoren daar in Galatië gepredikt had. Een boodschap van vreugde. Waarom van vreugde? Wel, alles is volbracht. En Hij is Degene Die alles doet, Hij is Degene Die alles geeft. Hoe zou een mens dat terneer kunnen drukken? 15

God is óns van dienst Wat drukt een mens terneer? Wanneer er iets van je verwacht wordt waartoe je niet in staat bent, iets waarmee je belast wordt, dan drukt dat terneer. Maar als er naar Boven gewezen wordt, naar een God Die voorziet, Die geeft, Die om niet belooft, zonder enige voorwaarde en zonder prijskaartje, dan maakt dat blij – het geeft vreugde. Dat is wat genade betekent. Het betekent: “vreugde om niet”. Dat wil zeggen: gratis. Laat u niet weder een slavenjuk opleggen … Laat je niet weer met een juk van slavernij inpalmen, word niet weer daarmee ingepalmd. Ik gaf al aan dat de Galaten voor een groot gedeelte (zo worden ze ook aangesproken) mensen waren met een achtergrond vanuit de natiën, niet Joods. In Galaten 4 lees je dat ze ooit afgoden dienden. Die afgodendienst had zo zijn rituelen, zijn wetten en zijn geboden. Dat was wel van een andere orde dan de wet van Mozes, maar weet je wat Paulus zegt? “Nu jullie je laten inpalmen door je onder de wet te stellen, komen jullie weder, of weer, onder een slavenjuk te staan.” Het idee is: dan krijg je weer hetzelfde leven als wat je ooit had. Niet omdat zij vroeger Joods waren – ze waren heidens en dienden afgoden –, maar toen hadden ze ook hun religie. Nu gingen ze weer naar een religie, een ándere religie, maar het is in wezen weer ‘van hetzelfde laken een pak’. Oké, het etiket verandert, maar het is weer een religie, binding. Een last. Dat ‘wat een mens moet doen’, want dat is wat godsdienst is: een mens moet God dienen. Het Evangelie is niet dat een méns God dient. Het Evangelie is de Boodschap dat God de mens dient. 16 God is ons van dienst en verwacht niets. Dát is het Evangelie. Als u dus in die zin over ‘godsdienst’ wilt spreken, dan is dat prima, maar dan wel inderdaad: Hij dient ons. God is óns van dienst. Hij gééft. Los van Christus Galaten 5 1 … en laat u niet weder een slavenjuk opleggen. 2 Zie, ik, Paulus, zeg u: indien gij u laat besnijden, zal Christus u geen nut doen. Paulus heeft helemaal niets tegen de besnijdenis. Sterker nog, elders lees je dat hij zegt (Rom.3:1-2): “Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis?” En dan zegt hij: “Velerlei in elk opzicht.” Maar het gaat hier om Galaten, heidense mensen, die zich lieten belasten en die dachten dat je ‘rechtvaardiger’ werd doordat je je liet besnijden. Paulus zegt: “Als je dat denkt, zal Christus je geen nut doen. Hij zal je geen enkel voordeel opleveren. Dan ben je zelfs voor niets een gelovige geworden” – in de praktijk dan. Dat de Heer mensen vasthoudt, staat buiten kijf, laat dat duidelijk zijn. Maar in de praktijk heb je er helemaal niets aan als je denkt dat je rechtvaardiger kunt worden door je eigen toedoen. Galaten 5 3 Nogmaals betuig ik aan een ieder, die zich laat besnijden, dat hij verplicht is de gehele wet na te komen. 17

Met andere woorden: je kunt geen deel uit de wet pakken alsof het een snoepjestrommel is. Want dat betekent dat je óók al die andere dingen, die de wet voorschrijft, moet gaan doen. Kennelijk was men daar in Galatië nogal selectief in, althans, dat is wat in deze hoofdstukken doorklinkt. Dat zie je trouwens altijd. Als mensen onder de wet leven, dan pakken ze niet de hele wet. Nee, dan pakken ze bepaalde onderdelen: zoals bijvoorbeeld het houden van de sabbat of de kosjer wetgeving. In Galatië was de besnijdenis populair, er was een voorkeur voor bepaalde dingen. Maar dat gaat niet: degenen die zich laten besnijden, zijn verplicht de gehele wet na te komen. Galaten 5 2 … indien gij u laat besnijden, zal Christus u geen nut doen. Letterlijk staat er: “jullie werden los van Christus”, zo spreekt Paulus ze al aan. Hoe werden de Galaten ‘los van Christus’? Waren ze zo zondig gaan leven? We lezen in Galaten 5: 4 Gij zijt los van Christus, als gij door de wet gerechtigheid verwacht; buiten de genade staat gij. 18 Van de genade vervallen jullie Galaten 5 4 Gij zijt los van Christus, als gij door de wet gerechtigheid verwacht; buiten de genade staat gij. En nu komen we bij het punt: “buiten de genade staat gij”, of meer letterlijk: “van de genade vervallen jullie”. Dat kan dus. Dat is wat er bij de Galaten speelde. We lazen eerder in Galaten 5:1: “Opdat wij waarlijk vrij zouden zijn, heeft Christus ons vrijgemaakt. Houdt dus stand en laat u niet weder een slavenjuk opleggen”. Houdt dus stand … sta in de genade! De Galaten stonden niet meer in de genade. Ze kenden de Boodschap, maar ze waren er niet in staande gebleven. Nu waren ze van de genade waar ze op stonden, vervallen. Wat is “van de genade vervallen”? Is dat het overtreden van de wet? Nee, het antwoord staat erbij: “als gij door de wet gerechtigheid verwacht”. Het was dus niet dat zij de wet overtraden, maar ze dachten: als ik nu probeer voor God te leven op ‘die en die manier’ … (let op dat woord ‘probeer’). Als je dat denkt, dan ben je van de genade vervallen. Ik zal een paar voorbeelden geven uit de bijbelse geschiedenis. Van Israël lezen we dat ze uitgetrokken zijn uit Egypte. Het kwam al eerder aan de orde dat de wet ooit werd gegeven op de berg Sinaï. Kort tevoren waren ze, onder leiding van Mozes, op een wonderbaarlijke wijze uit Egypte verlost. God had hen geleid door de Schelfzee. Hij had hen op het droge gebracht aan de andere kant van de zee. 19

Je leest in de hele reis die Israël onderneemt, vanaf de verlossing uit Egypte tot aan de berg Sinaï, niet één keer dat er mensen omkwamen. Dat gebeurde pas daarna. Al die tijd gaf God puur om niet. • Het volk was verlost uit Egypte onder leiding van Mozes. • Vervolgens komen ze aan de andere kant van de zee en dan is het al gauw klagen (Statenvertaling: murmureren) omdat er geen brood is. Wat doet God? Hij geeft brood uit de hemel. • Dan is het even later en krijgt het volk dorst. Wat doet God? Hij geeft ze water. • Daarna komen ze bij een oase. Dan gaan ze weer klagen, vanwege het bittere water, wat niet te drinken is. Wat doet God? Hij geneest dat water. Iedere keer weer opnieuw lees je dat God gewoon puur om niet geeft. Waren het zulke goede mensen? Nee, niets menselijks was hen vreemd. Wat ze voortdurend deden, was klagen en toch zegende God hen. Men leefde gewoon uit dat wat God gaf, niet op basis van prestaties. Dan komen ze op een gegeven ogenblik bij de voet van de berg Sinaï en wat staat er dan? Dat Israël zegt (en het wordt heel vaak opgevat als een prachtige intentieverklaring van het volk Israël): “Al wat de HEERE gesproken heeft, zullen wij doen!” [SV1977] Geweldige mensen, dat ze dat zeggen. Wat een gelovige mensen! Maar weet u wat het was …? Hoogmoed. Men deed die uitspraak al voordat God Zijn Woord had gesproken, men wist dus helemaal 20 niet eens waar men ‘amen’ op zei. En weet u wat er toen gebeurde? Toen verviel men van de genade. Want wat je dan doet, is niet meer leven uit dat wat Hij om niet geeft, omdat Hij trouw is. Maar dan zeg je: ‘Ik ga het zelf doen.’ Je belóóft het zelfs. Ze zeiden niet eens: ‘We gaan het proberen.’ Nee: ‘We zullen dat doen.’ Zo begon de ellende, want toen verviel men van de genade. Daarna hebben ze nog een gouden kalf gemaakt, op dezelfde plaats waar men nog geroepen had: “Al wat de HEERE gesproken heeft, zullen wij doen!” Maar al maakten ze zich schuldig aan afgoderij, dit was geen ‘vervallen van de genade’. Het maken van dat gouden kalf was alleen maar een resultaat, een vrucht daarvan. Ik zal nog een voorbeeld geven. Petrus, die zijn Heer driemaal verloochende en zei: “Ik ken hem niet” en die zelfs gevloekt en getierd heeft. Was dat een ‘vervallen van de genade’ omdat hij zo de mist inging? Nee, helemaal niet. Door de zonde verval je niet van de genade. Paulus zegt in Romeinen 5 (vs. 20b): “… waar evenwel de zonde toenam, is de genade meer dan overvloedig geworden.” Weet je wanneer Petrus verviel van de genade? Toen hij zei (in het bijzijn van zijn collega-discipelen, Mat.26:33): “Al zouden allen aanstoot aan U nemen …” – je ziet hem de anderen zo aanwijzen – “… ik nooit!” Op dat moment verwachtte hij het van zichzelf en dacht hij het te gaan maken. En hij dacht dat hij beter was dan anderen. Toen verviel hij van de genade. 21

‘Verdienen’ staat haaks op genade Op het moment dat een mens zegt: ‘Ik ga proberen voor God te leven’, vervalt hij van de genade. Ik weet niet of u zich realiseert wat ik nu aangeef. Op het moment dat je zegt: ‘Heer, ik ga vandaag voor U leven’, ben je vervallen van de genade, want je verwacht het van jezelf. Leven op basis van werken wil zeggen: dat jij dingen gaat doen die God ‘van jou zou verwachten’. Leven uit genade wil zeggen: God geeft en je dankt Hem voor wat Híj doet. Galaten 5:1: Houdt dus stand … Sta vast in de genade, weet je wat dat betekent? Je staat ’s morgens op en je staat in de genade: Heer, dit is Uw dag, U bent degene die mij zegent, puur om niet. En U bent degene die mijn leven leidt. U wijst me de weg, U geeft me de kracht, U geeft me alles wat ik nodig heb. Dat is leven uit genade. Je dankt Hém voor wat Hij geeft en ook zal geven. Niets van jezelf verwachten, want juist dat is frustratie; je zult altijd onderuitgaan. Bekend is het 1 januari-fenomeen, dat mensen zich allerlei dingen voornemen: dat ga ik doen. Aan inzet ontbreekt het dikwijls niet. IJver hebben ze wel, maar het is precies wat in het boek Spreuken al staat: zonder verstand deugt zelfs ijver niet. Van Israël lees je in Romeinen 10:2-3 (Paulus sprak als Jood, dus hij kon het weten): “ik getuig van hen” – hij heeft het over zijn joodse volksgenoten, de orthodoxie – “dat 22 zij ijver voor God bezitten, maar zonder verstand”. En hij vervolgt: “want onbekend met Gods gerechtigheid en trachtende hun eigen gerechtigheid te doen gelden, hebben zij zich aan de gerechtigheid Gods niet onderworpen”. Dus: zonder verstand, zonder een idee van wie ze zelf zijn. Hoe denkt u dat u een gezegend leven heeft? Is dat omdat u zo goed leeft en dat u het verdient? Er staat in Spreuken 10:22: “De zegen des HEREN, die maakt rijk, zwoegen voegt er niets aan toe.” Hoe vaak hebben we niet het idee: we hebben het goed, maar we werken er hard voor. Met andere woorden: we hebben het ook wel verdiend. Het hele idee van ‘verdienen’ staat haaks op genade. Genade wil zeggen: je krijgt het puur om niet en blijf daar nou in staan. Alles hangt af van Hem Je krijgt het puur om niet en blijf daar nou in staan … Sommige mensen denken: maar zo makkelijk kan het toch niet wezen? Ze vinden het een gevaarlijke boodschap. Want als het allemaal maar zo makkelijk gaat, dan zouden mensen daar misbruik van kunnen maken. Toch is dat nu juist wat Paulus aangeeft: het is zó makkelijk. Wij máken het moeilijk. Je kunt wel zeggen: ‘We zouden God alle eer geven.’ Maar hoe kun je Hem alle eer geven als je zelf het werk doet? Als Hij alle eer krijgt, laat Hem dan ook al het werk doen. Hij gééft, dat is de waarheid en blijf daarin staan. Dat is juist wat zegen is: dat je Hem dankt in alles. Laten we wél wezen, dit is zo essentieel in je leven; dat je stáát in de genade en daarin blijft staan. Daarin is vreugde. 23

We lezen verder: Galaten 5 5 Wij immers verwachten door de Geest uit het geloof de gerechtigheid, waarop wij hopen. ‘Hopen’ klinkt weer zo onzeker. ‘Ik hoop dat het morgen mooi weer is, maar ik weet het niet.’ Nee, verwáchten is het, door de Geest uit het geloof. 6 Want in Christus Jezus vermag noch besnijdenis iets, noch onbesneden zijn, maar geloof, door liefde werkende. In Christus Jezus maakt besneden of onbesneden zijn geen enkel verschil. Ook niet of je nu de sabbat houdt of niet, of kosjer eet of niet. Al dat soort dingen, het vieren van speciale dagen … in wezen is het hele christendom, als religie, gebaseerd op het idee van ‘verdienen’. Het heil kun je verdienen. Ook van geloof kun je weer een verdienste maken en zeggen: ‘Ik geloof.’ Dat leeft vooral heel sterk in de evangelische tak van het christendom. Dan heeft men er een verdienste van gemaakt en zegt men: ‘Ik heb voor Jezus gekozen.’ Ook daar zijn weer allerlei varianten van binnen de christenheid, afhankelijk van uit welke groep je afkomstig bent. Weet je dat je dan weer van de genade vervallen bent? Jij hebt helemaal niet voor Jezus gekozen. Mocht je dat menen, dan is het nog maar de vraag of je Hem überhaupt kent. God is Degene Die ogen opent. Hij is Degene Die harten verlicht. Niemand kan zeggen: “Jezus is Heer”, dan door Zijn geest. 24 Het is puur genade als je Hem mag kennen. Waarom ik wel en een ander niet? Mijn buurman heeft er totaal geen oren naar, die wil het niet weten. Ben ik nu beter, omdat ik ‘voor Jezus heb gekozen’? Als je dat denkt dan heb je de genade nooit gekend, of je bent er van vervallen. Gods zegen is onvoorwaardelijk, daar hangt geen prijskaartje aan. Dat is de Boodschap van genade. Sta daarin. En als je het mag kennen, als je het mag leven, dank Hem daarvoor. … maar geloof, door liefde werkende. Geloof spreekt van het vertrouwen dat God vervult wat Hij onvoorwaardelijk belooft. De agapé-liefde hier spreekt daar eveneens van. Liefde is immers de vrucht van de Geest (5:22). God heeft onvoorwaardelijk lief en die liefde werkt Hij ook uit in degenen die Hem vertrouwen. Wie hindert jullie? Galaten 5 7 Gij liept goed. Wie is u in de weg gekomen, dat gij aan de waarheid niet meer gehoorzaamt? Gij liept goed … Dat vind ik altijd een leuke formulering, want zo zeggen we dat niet meer. Er staat trouwens letterlijk: “jullie renden goed”. Jullie maakten goede, snelle voortgang. Waarom die verleden tijd? Waarom maakten ze zo’n snelle progressie? Waarom leefden ze in genade en vreugde en ging er zoveel van hen uit? Waarom nu niet meer? 25

Dat zijn goede vragen. “Wie is u in de weg gekomen?” Wie hindert jullie daar nu in? Die vraag is niet zo moeilijk. Dat is omdat ze hun oren hadden laten hangen naar een boodschap die niet gebaseerd is op waarheid. Zo lees je het ook vanuit de NBG-vertaling: “… dat gij aan de waarheid niet meer gehoorzaamt?” Letterlijk staat er: “dat gij aangaande de waarheid niet (meer) overtuigd zijt?”. Met andere woorden: zij gaven geen gehoor meer aan de waarheid. Als de waarheid inderdaad genade en geen verdienste, waarom geloven jullie dat dan nu niet meer? Jullie maakten voortgang daarin, jullie renden de renbaan van het geloof. Wat is er veranderd? Waarom worden jullie daarin gehinderd dat jullie nu niet meer aan die waarheid van genade gehoor geven? Nu werden de Galaten geblokkeerd en weet je wat het resultaat daarvan was? Je leest dat in hetzelfde Galaten 5. Dan krijg je de werken van het vlees. Men ging het weer verwachten van werken, maar weet u: een mens wordt niet ‘beter’ door werken. Ik zal het u nog sterker vertellen: een mens wordt er alleen maar slechter van. Paulus zegt in 1 Korinthe 15 dat de wet “de kracht der zonde” is. Waarom, denkt u? Een bijbels voorbeeld. Waarom denkt u dat Eva verleid werd door de slang? Waar begon die slang over? Zei de slang tegen Eva: ‘Je moet je man vermoorden?’ Waarom begon de slang over een vrucht te spreken? Wat was daar mis mee? De hele hof hing toch vol met vruchten? De lekkerste en de mooiste vruchten waren er allemaal voor het uitkiezen. De slang begon te praten over een vrucht die verboden was en dat was juist het aantrekkelijke. Dat is altijd zo. Op het moment dat de 26 wet gepredikt wordt, wordt zonde aantrekkelijk, weet u dat? Dat is echt waar. Als je kleine kinderen hebt, weet je dat het zo werkt. Laat ik u dit vertellen: volwassen mensen zijn gewoon grote kinderen. Het is niet anders. Op het moment dat je, van de genade vervallen, weer onder de wet leeft, wordt zonde aantrekkelijk. Dat is wat we bij de Galaten lezen, men was religieus geworden. Je zou kunnen zeggen: ‘Die gemeenschap was godsdienstig, dus het waren betere mensen.’ Wat er in werkelijkheid gebeurde (dat lees je eveneens in Galaten 5:15): “Indien gij echter elkander bijt en vereet, ziet dan toe, dat gij niet door elkander verslonden wordt.” Een ander woord dat daarmee te maken heeft, is ‘verteren’. Men vrat elkaar op, in figuurlijke zin. Er was geen liefde, maar allemaal werken van het vlees. Weet u wat daartegenover staat? De vrucht van de Geest. Dat is niet het resultaat van het activeren van het vlees: die moet je doe en dat mag je niet doen. Nee, de vrucht van de Geest groeit waar je gelooft in dat wat Hij geeft. Wat Hij geeft, is Zijn Geest, Zijn Woord, een Woord van leven … en daaruit mag je leven. Weet u wat de vrucht daarvan is? Paulus zegt: “De vrucht van die Geest is liefde.” Dat is (Gal.5:22, Statenvertaling): blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof (NBG: trouw), zachtmoedigheid, matigheid … een gewéldige lijst. Zijn dat prestaties? Als het al prestaties zijn, dan zijn het Zíjn prestaties. Het is de vrucht van de Geest. Hoe werkt dat? Door geloof. Wat is geloof? Dat is amen zeggen op wat Híj doet. Dat is de waarheid. 27

Een weinig zuurdeeg Paulus geeft dan nog aan: Galaten 5 8 Die overreding kwam niet van Hem, die u roept. Letterlijk staat daar: “die overtuiging kwam niet van Hem”. De Galaten waren het spoor bijster geraakt. Zij waren een ander spoor gegaan, het spoor van wet, van werken. Paulus zegt dat die overtuiging, niet kwam van Hem, Die hen geroepen had. Want Die hen geroepen had, was Degene Die roept in genade. Dit stond al in Galaten 1, waar Paulus zegt: 6 Het verbaast mij, dat gij u zo schielijk van degene, die u door (letterlijk: in) de genade van Christus geroepen heeft, laat afbrengen tot een ander evangelie, en dat is geen evangelie. Dan tenslotte een wat ‘zure opmerking’, maar u weet waar het in dit verband om gaat: Galaten 5 9 Een weinig zuurdeeg maakt het gehele deeg zuur. Een weinig zuurdeeg maakt het gehele deeg zuur … Dat is een opmerking die je nogal eens een keer in het Nieuwe Testament aantreft. Paulus haalt dat diverse keren aan in zijn brieven. Het is een bekend beeld. 28 Zelfs het kleinste beetje zuurdeeg maakt het hele deeg zuur. Hier bij de Galaten is dat ook zo. Als je ook maar één element van werken, van wet, van voorwaarden aan de genade toevoegt, heb je geen genade meer. Dan wordt het geheel verzuurd. Want genade betekent: het is gratis, het is om niet. Op het moment dat je daar een prijskaartje aan hangt van: ‘slechts voor …’. Het maakt niet uit welke prijs je erop zet, of je nu strenge of milde eisen aan stelt, dan heb je weer een voorwaarde. ‘Het Evangelie is geweldig, je hoeft maar één dingetje doen: je hand opsteken. Of: je geeft je hart aan Hem. Weinig zuurdeeg maakt het hele deeg zuur. Het is namelijk genade en genade betekent gratis. Het is om niet. Hij geeft het. ‘Een beetje gratis’ bestaat niet; het is gratis of het is niet gratis. Het is een kwestie van leven of dood, waarheid of leugen. En daarom: sta op de genade! Ik hoop dat ik in ieder geval die boodschap duidelijk heb kunnen aanreiken. Het is niet alleen enorm belangrijk, maar het is ook zo héérlijk om werkelijk te leven uit de genade. Daarop te mogen staan en de vreugde daarvan te ondervinden die Hij geeft. Dat is ongelimiteerd en er hangen geen voorwaarden aan. Prijs Zijn naam! 29

Bijlage 1 – Gal.5:4, vervallen uit de genade Het onderwijs van de Judaïseerders was zó fataal dat Christus in de praktijk voor hen onmogelijk nog iets kon betekenen. De leer om rechtvaardig te worden in de sfeer van wetswerken, sluit namelijk uit om te accepteren dat een mens in Christus rechtvaardig is. Alles wat verder dan nog over Christus gezegd wordt, hoe positief ook, is per definitie nietszeggend geworden en effectief krachteloos gemaakt. Te zeggen dat “Christus buiten werking werd gesteld” (letterlijke vertaling), is niet anders dan te zeggen dat men is “vervallen uit de genade”. We moeten deze uitdrukking goed begrijpen. “Vervallen uit de genade” vindt niet plaats door de wet te breken, maar juist door het van de wet te verwachten. Niet door goddeloos te leven vervalt men uit de genade, maar door de wet na te volgen met het idee daardoor rechtvaardig te wórden. En ja, dat is letterlijk een val: een neergang vanuit een hoge(re) positie. Op de basis van genade staan we wanneer we alles van God en van Zijn belofte verwachten. Want Hij geeft “om niet”. Hoe groot is de val als men die grond verlaat en het van eigen prestaties verwacht. We zagen dat de frase “vervallen uit de genade” niet verwijst naar goddeloosheid, maar naar vrome pogingen om een rechtvaardige te worden. Zo iemand verwacht het niet langer van de genade van God, maar van eigen prestaties. Nu zou men bezorgd kunnen opperen dat, als de Galaten ooit waren gerechtvaardigd uit Gods genade, het dan toch kennelijk mogelijk is daarna uit deze genade te vallen. Suggereert dit dan niet dat, als men eenmaal gerechtvaardigd is, men deze positie 30 toch weer kan verspelen? Het antwoord op deze laatste vraag is een resoluut: nee. Paulus maakt in Romeinen 8:30 heel duidelijk dat degenen, die God heeft voorbestemd tot gelijkvormigheid aan het beeld van Zijn Zoon, ook door Hem worden geroepen en vervolgens ook door Hem worden gerechtvaardigd en daarna ook door Hem worden verheerlijkt. Deze ketting bestaat uit louter gouden schakels: er is niets van de mens bij – het is alles Gods werk en daarom ook onomkeerbaar. Wie gerechtvaardigd is uit genade, maar daarna alsnog meent een rechtvaardige te moeten worden door werken, is uiteraard nog steeds een rechtvaardige. Maar zo iemand heeft wel de grond waarop hij is gerechtvaardigd verlaten. 31

Bijlage 2 – Nog eens: Wat is ‘judaïseren’? Na een lezing die ik gaf over ‘judaïseren’ (naar aanleiding van Galaten 2:14), vernam ik via Facebook een reactie van iemand op wie de predikatie ‘diep kwetsend’ was overgekomen. Laat me de punten van zijn kritiek eens nader bezien. “De wet van Mozes houden is NIET judaïseren. Dat is wat niet wordt begrepen. Paulus hield zelf die wet, vierde de feesten. Hij wil nota bene op tijd terug zijn in Jeruzalem om Shavuot te vieren.” Ik zou hebben beweerd dat het onderhouden van de wet van Mozes hetzelfde zou zijn als judaïseren. Dat is pertinent niet waar. Judaïseren betekent ‘verjoodsen’, dat wil zeggen: van niet-Joden Joden proberen te maken. Dat is dus iets heel anders dan als Jood joods te leven. Inderdaad, Paulus zelf was een Jood en wandelde naar de gebruiken van Mozes. Mijn opponent vervolgt: “André begrijpt niet waar het in Galaten over gaat. Hij zit er enorm naast. De wet is nooit bedoeld om rechtvaardig door te worden, ook niet bij de Joden.” Wat ik betoogde was dat in Galatië de gelovigen werd voorgehouden dat wie rechtvaardig wil leven, is aangewezen op de wet van Mozes. Daarover was Paulus verbijsterd omdat hij de Galaten juist had geleerd dat de mens rechtvaardig ís enkel door geloof. Zoals ooit Abraham, honderden jaren voordat de wet op Sinaï werd gegeven (Gal.3:8). De Judaïseerders die na Paulus’ vertrek waren binnengedrongen leerden daarentegen dat je geen rechtvaardige kunt zijn zonder de wet van Mozes te onderhouden 32 (Gal.2:21; 3:11,12;5:4). Het is deze bewering waartegen Paulus van leer trekt in de Galaten-brief. “Judaïseren is juist alles promoten wat BUITEN de wet valt in het Jodendom.” Mijn Facebook-opponent meent dat Paulus in de Galaten-brief zich niet zou verzetten tegen het promoten van de wet van Mozes, maar tegen overleveringen zoals we die in de talmoed aantreffen. Paulus zou ageren tegen zelfbedachte regels, waarover bijvoorbeeld ook Jezus dikwijls in de clinch lag met de godsdienstige leiders. Maar het geschil tussen Jezus en de schriftgeleerden was van een totaal andere orde. Nergens in de Galaten-brief is Paulus’ kritiek, dat de valse predikers regels introduceren die buiten de wet van Mozes om gaan. Hij bestrijdt geen talmoedische toevoegingen. Nergens in deze brief is dat zijn punt. Integendeel, Paulus’ onderwijs is er juist op gericht dat de wet van Mozes geen universele norm is, maar pas eeuwen na de belofte aan Abraham werd gegeven op de berg Sinaï (3:17). Hij schrijft aan de Galaten: Galaten 4 21 Zegt mij, gij, die onder de wet wilt staan, luistert gij niet naar de wet? 22 Er staat immers geschreven, dat Abraham twee zonen had … Paulus verwijt de Galaten dat ze onder de wet willen staan maar niet naar de wet luisteren, om vervolgens te verwijzen naar de Torah (Genesis). Paulus maakt hier overduidelijk dat het om de wet van Mozes gaat en niet om de talmoed of iets dergelijks. 33

Paulus verwijt in Galaten 2:14 dat Petrus de gelovigen uit de natiën judaïseert. Eerst at Petrus namelijk samen met de natiën maar toen lieden “uit de kring van Jakobus” kwamen, trok Petrus zich terug “uit vrees voor hen die uit de besnijdenis waren” (2:12). Moeten we hieruit opmaken dat Jezus’ leerlingen in Jeruzalem talmoedische overleveringen hooghielden? Is dat reëel na al het onderwijs dat ze van Jezus hadden genoten? Trouwens, als dát Paulus’ kritiek zou zijn geweest, dan had Paulus gewoon de wet kunnen voorhouden aan Petrus. Dan had hij kunnen volstaan met aan te tonen dat wat Petrus deed, een gebod van mensen is en geen grond vindt in de Torah. Het loutere feit dat Paulus dit niet doet, impliceert dat zijn kritiek een heel andere is. “De sabbat vieren heeft hoegenaamd niets te maken met judaïseren. (Sterker nog: de eerste eeuwen hielden ALLE christenen de sabbat.)” Hier opnieuw het eerder gesignaleerde misverstand dat een joodse leefwijze hetzelfde zou zijn als judaïseren. Maar niet wie de sabbat viert, judaïseert, maar wie de gelovigen uit de natiën de sabbatsviering wil opdringen, die judaïseert. Dat opdringen deed men in Galatië, door te beweren dat alleen door de wet van Mozes te onderhouden, men rechtvaardig wandelt. Overigens is in de kerkgeschiedenis een nog veel kwalijker vorm van judaïseren geïntroduceerd, namelijk door de gebruiken van de wet van Mozes eigenmachtig te veranderen en deze vervolgens op te leggen aan de natiën. Denk aan de leer dat de sabbat zou zijn vervangen door de zondag. Of dat in plaats van de besnijdenis de doop zou zijn gekomen. Enzovoort. Het zijn allemaal vormen van judaïseren. 34 “De bewering: ‘je kunt niet behouden worden als je niet besneden bent’, DAT is judaïseren.” Inderdaad, de bewering dat je niet behouden kunt worden zonder besneden te zijn, was de aanleiding tot de apostelvergadering in Handelingen 15 (:1). Maar die kwestie was reeds vóór het schrijven van de Galaten-brief unaniem beslist en ook doorgegeven in Galatië (Hand.16:4). Paulus refereert in de Galaten-brief uitgebreid aan deze vergadering (2:1-10), maar niet aan de beslissing die daar was genomen. Waarom niet? Omdat in Galatië niet geleerd werd dat je niet behouden kunt worden zonder besneden te zijn. Het woord ‘behoudenis’ of ‘redding’ komt in deze hele brief niet eens één keer voor! Heel de Galaten-brief is een bestrijding van de leer dat een mens door werken der wet rechtvaardig wordt. Men leerde in Galatië: je wordt behouden door geloof maar vervolgens wandel je slechts rechtvaardig door de wet (3:3). Het is tegen deze leer dat Paulus zich zo uiterst krachtig verzet. Paulus noemt de Galaten die hierin meegingen “dwaas” (3:1) en de predikers en hun boodschap vervloekt hij met een anathema (1:8,9). Wellicht dat zij zich door Paulus’ uitlatingen diep gekwetst hebben gevoeld. Maar “de waarheid van het Evangelie” (2:5,14) verdraagt geen compromissen. Het is genade of geen genade. Een beetje gratis bestaat niet. 35

Goed Bericht GoedBericht.nl wijst op de ene GOD, Die alles beschikt en bij Wie nooit iets misgaat. Zij wijst op Jezus Christus als Redder der wereld. Jazeker, van alle mensen! Omdat GOD nooit laat varen de werken van Zijn handen. Uitgangspunt is de Bijbelse boodschap zoals Paulus dit als “apostel en leermeester van de natiën” heeft mogen bekendmaken. Goed Bericht wil uitsluitend wijzen op wat “er staat geschreven”. Want “de Schrift” bewijst én verklaart zichzelf. Bron: Piet, A. (2013). Van de genade vervallen. Goed Bericht, https://goedbericht.nl/lezingen/van-de-genade-vervallen/ In samenwerking met: Stichting Evangelie Om Niet Het Evangelie spreekt van de ene God, Die OM NIET alle mensen redt, verzoent, levend maakt en rechtvaardigt! Gratis online boeken lezen, delen en downloaden (publicaties zijn tevens OM NIET als fysieke uitgave verkrijgbaar) evangelieomniet.nl 37

Psalm 139 Vertaling en commentaar Alfred. E. Dekker Stichting Da-ath Colofon Titel: Psalm 139 Vertaling tekst & commentaar: © Alfred E. Dekker, Rotterdam, 2001; herziening, 2023 Uitgave: Stichting Da-ath In samenwerking met: Evangelie Om Niet Foto cover © Tsahiv via Canva ISSN 2772-8811 NUR 707 4

INHOUDSOPGAVE Onderwerp blz Psalm 139 tekst ......................................................... 6-7 Vertaling, toelichting ................................................ 8 Structuur ................................................................... 8 Wel of niet voor ons? ................................................ 9-10 God kent .................................................................... 10 God is overal ............................................................. 10 Gods gedachten ......................................................... 11 Samen met God ......................................................... 11 Overgave aan God ..................................................... 11-12 Gods plan ................................................................... 12 God kent mijn pad ..................................................... 13-18 God is overal ............................................................. 18-20 Duisternis .................................................................. 20-21 God kent mijn ziel ..................................................... 21-24 Samen met God ......................................................... 24-27 Duisternis .................................................................. 27-31 God kent mijn hart .................................................... 32-34 5 PSALM 139 Een onthullende Psalm over de relatie tussen God en Zijn schepsel, de mens 1 Van David, een psalm. Jahweh, U hebt mij onderzocht en U kent mij; 2 U, U kent mijn zitten en mijn opstaan; U onderscheidt mijn gedachte van ver. 3 Mijn pad en mijn route hebt U uitgemeten en voor al mijn wegen hebt U voorzieningen getroffen; 4 want geen uiting ligt op mijn tong - zie, Jahweh, U kent ze geheel. 5 Van achter en van voren hebt U mij stevig omvat en U legt Uw handpalm op mij. 6 Wonderbaarlijk is die kennis voor mij; mij te boven gaande; ik kan er niet bij! 7 Waarheen zou ik gaan, weg van Uw geest, en waarheen zou ik weg van Uw aangezicht vluchten? 8 Indien ik naar de hemelen zou opklimmen - daar bent U, en zou ik mijn bed spreiden in het onwaarneembare - U bent daar. 9 Zou ik de vleugels van het morgenrood uitslaan, zou ik mijn tent opslaan aan het achterste van de zee - 10 ook daar zou Uw hand mij geleiden en zou Uw rechterhand mij vasthouden. 11 Zou ik zeggen: “Zeker, duisternis omgeeft mij en nacht omgordt mij” - 12 ook de duisternis maakt het niet duister voor U en de nacht is licht als de dag: duisternis is als licht voor U. 6

13 Want U, U verschafte mij mijn nieren, U beschutte mij in de buik van mijn moeder. 14 Ik zal U prijzen, omdat U ontzagwekkend uitzonderlijk bent; wonderbaarlijk zijn Uw daden en mijn ziel hebt U grondig gekend. 15 Mijn gebeente was voor U niet verholen; toen ik in het verborgene gemaakt werd, werd ik kleurig geweven als in het onderste van de aarde. 16 Uw ogen zagen mijn embryo; en op Uw boekrol waren zij alle geschreven: al die dagen waren gevormd, toen nog niet één daarvan er was. 17 Hoe kostbaar zijn Uw gedachten voor mij, El, hoe geweldig is hun som: 18 zou ik ze tellen, zijn zij talrijker dan zandkorrels. Ik ontwaak en nog ben ik samen met U. 19 Dat U toch de slechte doodt, Eloah, en mannen van bloed zouden zich van mij afwenden. 20 Zij, die Uw Naam zeggen met een boos plan, zij gebruiken loze woorden tegen U. 21 Die U haten, haat ik die niet, Jahweh, en die tegen U opstaan, heb ik geen afkeer van hen? 22 Met volkomen haat haat ik hen, tot vijanden zijn zij voor mij geworden. 23 Onderzoek mij, El, en ken mijn hart; test mij en ken mijn zorgelijke gedachten! 24 En zie of er een weg van droefheid is in mij en voer mij op de weg van de eon. Tot het einde. 7 VERTALING De psalm is volgens de concordante methode uit het Hebreeuws vertaald. • Gecursiveerde woorden, hoofdletters, leestekens en versindeling komen niet in de Hebreeuwse grondtekst voor. • Met Jahweh zijn de vier letters van Gods Naam, הוהי, weergegeven. In de Griekse Schrift is deze Naam met kurios (Heer) vertaald. • Met El, Eloah en Elohim Zijn titels לא, הולא en םיהולא, die resp. “Plaatser”, “Plaatsend” en “Plaatsenden” betekenen. In de Griekse Schrift zijn deze met theos (God) vertaald. STRUCTUUR God kent mijn pad1-6 God is overal 7-10 duisternis 11-12 God kent mijn ziel13-16 samen met God 17-18 duisternis 19-22 God kent mijn hart23-24 8

WEL OF NIET VOOR ONS? Paulus, Hebreeër uit de Hebreeën, naar de wet Farizeeër (Filippenzen 3:5), geroepen apostel van Christus Jezus tot verkondiging van het evangelie van God (Romeinen 1:1), schreef in 2 Timotheüs 3:16-17: “Heel de Schrift is Godgeademd en nuttig tot onderwijzing, tot aantoning, tot terechtwijzing, tot opvoeding in gerechtigheid, opdat de mens van God toebereid is, tot ieder goed werk toegerust”. Niemand kan het beter weten dan deze bijzondere apostel. In die tweede brief aan Timotheüs (1:13) schreef hij echter ook: “Houd een patroon van gezonde woorden aan!”. In dezelfde brief (2:15) drukte hij Timotheüs op het hart een werker te zijn “die het woord van de waarheid recht snijdt”. Dat betekent dat wij bij het lezen van de Schrift, met de kennis die Paulus ons in zijn brieven heeft bijgebracht, bedacht moeten zijn op wat God voor alle mensen bedoeld heeft of alleen voor wetsgetrouwe Joden of alleen voor hen die in Christus zijn. Voor de laatste categorie gelovigen geldt niet de wet die God aan Zijn volk heeft opgelegd, zoals onder meer de plicht zich aan de spijswetten of de sabbat te houden. In Paulus’ brief aan de Galaten staat glashelder uitgelegd waarom verwarring of, erger, vermenging van de boodschap voor deze twee doelgroepen door God verfoeid wordt. De meeste Psalmen zien op Gods wet. Zij zijn bijvoorbeeld profetisch over de eon, waarin de Messias als de Koning der koningen op aarde heersen zal. Als wij die lezen, is het omdat zij zoveel van God onthullen. Zij bevatten echter ook waarheden die niet alleen voor Israël, Zijn oogappel, van belang zijn te weten, maar ook voor de gehele wereld. Zij bemoedigen ons in geloof, in onvoorwaardelijk vertrouwen op Hem, vooral ook bij onze worstelingen in tijden van 9 ellende, ziekte en verdrukking. Daarvan is Psalm 139 er één van. Het is een onovertroffen getuigenis van de liefde zoals alleen God die voor ieder mens koestert. De meeste woorden die David hier biddend uitspreekt, kunnen ook wij, leden van het lichaam van Christus, van harte beamen en naspreken, God, de Vader, in alles dankend! GOD KENT In Psalm 139 komen wij opvallend veel het Hebreeuwse woord voor “kennen” tegen (verzen 1, 2, 4, 6, 14 en 23; Strongnr. 03045).1 Het bepaalt de structuur van de psalm. God kent ieder mens door en door: - - - het pad dat hij door zijn gedachten, woorden en daden gaat (verzen 1-6); zijn ziel, zelfs nog vóór het moment waarop hij op de wereld kwam (verzen 13-16); zijn hart, waarvoor de bede klinkt: “Onderzoek mij, AL, en ken mijn hart” (verzen 23-24). GOD IS OVERAL Psalm 139 leert ons ook dat God alomtegenwoordig is. Er is in het heelal geen plek denkbaar waar een mens zich aan Zijn geest en Zijn tegenwoordigheid zou kunnen onttrekken, ook niet als hij in de duisternis zou onderduiken (verzen 7-12). Het is zoals Paulus later tegen de stoïcijnse wijsgeren zou zeggen: “want in Hem leven en bewegen en zijn wij” (Handelingen 17:28). 1 In de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Schrift, de Septuaginta, meestal vertaald met ginôskô (Strongnr. 1097). Strongnummers verwijzen naar de concordantie van Strong. 10

GODS GEDACHTEN Wie dit tot zich door laat dringen, kan niet anders beamen dat El, de God Die alles en allen in de kosmos volgens plan op zijn juiste plaats brengt, over een onvoorstelbare menigte gedachten moet beschikken, “talrijker dan zandkorrels” (verzen 17-18). David, bewoner van het Midden-Oosten en vertrouwd met de geweldige zandmassa’s van zee en woestijnen, had geen betere vergelijking kunnen maken. God heeft het in Zijn liefde behaagd ons heel wat van Zijn gedachten bekend te maken in de onnaspeurlijke rijkdom van Zijn Woord. Daarmee schonk Hij ons gedachten die er voor ons toe doen en van levensbelang zijn. SAMEN MET GOD Wanneer wij beseffen hoeveel God ons schenkt en voor ons betekent, ontstaat het verlangen om met Hem samen te zijn. Gods onvoorwaardelijke liefde en genade (Romeinen 8:39) wekt in ons beantwoordende liefde, ook al zijn daarin nóg zo onvolkomen. Verbondenheid met God heeft altijd gevolgen voor onze wandel. Daarin kan geen enkel raakvlak zijn met de wandel van mensen die Zijn Naam misbruiken en tegen Hem rebelleren. Gods vijanden zijn in die zin ook onze vijanden (verzen 19-22). OVERGAVE AAN GOD De psalm eindigt met een kort gebed van volkomen overgave aan God, El, de Plaatser van alles in het heelal, op aarde en in ieders leven. Profetisch, door Gods geest ingegeven, is de verzuchting “voer mij op de weg van de eon”. David verlangt naar de weg die hem in de toekomende eon het aardse Koninkrijk van de Messias zal binnenleiden. David heeft immers een andere verwachting dan wie in Christus zijn. 11 God heeft voor dezen nu al een plaats te midden van de hemelingen weggelegd (Efeziërs 2:6; 1 Thessalonicenzen 4:13-18). GODS PLAN Psalm 139 bestrijkt het gehele bestaan van de mens: geboorte, leven en dood. Er staat ook veel in dat bij Gods plan past zoals dat eerst door de apostel Paulus volledig uit de doeken is gedaan. Want God: - - - - - - - heeft ons dagelijks pad uitgemeten (vers 3); houdt ons geheel in Zijn beschermende controle (vers 5); leidt ons met Zijn grote macht voort (vers 10); kent onze ziel, wat wij als individu voorstellen (vers 14); kent ál onze dagen, zelfs nog voordat wij verwekt werden (vers 16); zal ons doen ontwaken, opwekken (vers 18); voert de rechtvaardige Jood op de weg van de eon van het aardse Koninkrijk (vers 24). 12

TOELICHTING BIJ DE VERZEN God kent mijn pad1-6 1 Jahweh, U hebt mij onderzocht en U kent mij; In de grondtekst staat: “U kent” zonder “mij” (vandaar dat “mij” hier cursief afgedrukt staat). Dit onderstreept juist hoe grondig God ieder mens kent. Hij bezit deze kennis doordat Hij bij ieder mens voortdurend nagaat hoe deze zich in zijn doen en laten uit en welke innerlijke overleggingen daarbij meespelen. De Schrift getuigt ook hier van het feit dat Gods interesse voor de mens onbegrijpelijk diep gaat - in schrille tegenstelling tot de koude, hautaine en vaak zelfs vijandige attitude van de afgoden, de “nietsen”, een welhaast onafzienbare reeks die door de mens zelf tot voorwerp van aanbidding gemaakt zijn (zoals afgod Auto, afgod Inkomen, afgod Economie, afgod Huis, afgod ICT, afgod Sex enzovoort). 2 U, U kent mijn zitten en mijn opstaan; U onderscheidt mijn gedachte van ver. De zinsnede “mijn zitten en mijn opstaan” slaat op alle activiteiten die het leven voor de mens met zich brengt. In het eerste gedeelte van dit vers gaat het om de kennis die God heeft door de dagelijkse wandel van de mens gade te slaan, in het tweede gedeelte om de kennis als uitvloeisel van het menselijk denkvermogen. Het woordje “gedachte” (ook in vers 17) duidt op een basaal kennen en weten, om een gedachte als de vrucht van wat een mens van mening of van plan is, van wat hij meent te weten. Al die gedachten hebben voor God geen 13 geheimen, ook al woont Hij op een voor de mens ontoegankelijke plaats in de hemelen. In dat opzicht onderscheidt Hij een en ander “van ver”. Niettemin is Hij in de kosmos alomtegenwoordig. 3 Mijn pad en mijn route hebt U uitgemeten en voor al mijn wegen hebt U voorzieningen getroffen; Hier komt een Hebreeuws woord voor dat “in lengte uitstrekken” betekent en meestal met “neerliggen” vertaald is. De lengte van een pad kan men uitmeten, maar wat moet men zich voorstellen bij “neerliggen”? De stamletters van het woord wijzen echter op iets van beperkte afmetingen. In de Griekse vertaling van de Hebreeuwse Schrift is op deze plaats een woord gebruikt dat ook slaat op iets dat uitgemeten kan worden: een touw.2 Wat past er dan beter bij “pad” en “wegen” dan een bepaalde “route”? God heeft onze levensroute van begin tot einde uitgestippeld! Vanaf het moment dat de mens “s morgens met zitten en opstaan de dag begint volgt hij het pad en de route zoals zij reeds door God “uitgemeten” zijn. In dat licht bezien wordt ook helderder wat Paulus ons onder meer in Efeziërs 1:3-6 voorhield over hetgeen God heeft “uitgemeten”: • Gezegend te zijn met iedere geestelijke zegen te midden van de hemelingen; • In Hem uitgekozen te zijn vóór de nederwerping van de wereld; 2 Het gaat hier om de woorden עבר (Strongnr. 07252) en σχοιν(ι)ον (Strongnr. 4979). 14

• In liefde tevoren bestemd te zijn tot zoonschap door Christus Jezus voor Zichzelf; • Alles tot lofprijs van de heerlijkheid van Zijn genade die ons begenadigt in de Geliefde! En in Efeziërs 2:10: • Want Zijn maaksel zijn wij, die geschapen worden in Christus Jezus voor goede werken die God tevoren heeft gereedgemaakt, opdat wij daarin zullen wandelen. God kent exact de weg die de mens iedere dag gaat en heeft daarvoor reeds de noodzakelijke voorzieningen getroffen. Niet voor niets zei het vleesgeworden Woord: “want God, onze Vader, weet waaraan jullie behoefte hebben vóór jullie het Hem vragen.” (Mattheüs 6:8) Vrije wil of niet? Dat is wat mensen, gelovig of niet, maar niet kunnen begrijpen: God heeft alles in ons leven zelfs nog vóór onze geboorte gekend en uitgestippeld en toch lijken wij het te zijn die de vrijheid hebben te doen en te laten wat wijzelf willen. Het een sluit echter het ander niet uit. Een eenvoudig voorbeeld: Jantje is dol op pruimen en loopt aan vaders hand naar een boom die vol van deze sappige vruchten hangt. Vader, die als geen ander Jantjes passie voor pruimen kent, laat zijn zoontje even alleen Bij zijn terugkomst ziet hij Jantjes bolle wangen. Heeft Jantje nu uit vrije wil gehandeld of heeft hij precies gedaan wat zijn vader van hem verwachtte? Zou God de Vader, Die ons door en door kent, alles in ons leven niet zó voorbereid hebben dat wij doen wat Hij al voorzien had? 15 Wij mogen dat nu al weten, maar straks zullen allen het weten en voor Hem in (h)erkenning hun knie buigen (Jesaja 45, Romeinen 14:11 en Filippenzen 2:10). De oude theologische discussie over een vrije of geknechte wil is derhalve vruchteloos en maakt in de kern van de zaak Gods alvermogen alleen maar kleiner! 4 want geen uiting ligt op mijn tong - zie, Jahweh, U kent ze geheel. Hier raakt David een tere snaar: zowel de harmonie als de discrepantie die kan bestaan tussen de woorden die wij overwegen - nog op onze tong liggen - en de woorden die uiteindelijk onze mond verlaten. God weet de ware bedoeling van wat wij zeggen, ook al zouden wij onze gedachten daarin nog zo goed gemaskeerd hebben, juist omdat Hij onze diepste gedachten al kent. In dit verband zegt Hij door de mond van de profeet: “Ik, Jahweh, onderzoek het hart” (Jeremia 17:10). God heeft daardoor ook andere gedachten over degenen die in de ogen van mensen vaak voor wijs en bekwaam doorgaan: “de Heer kent de doorredeneringen van de wijzen, dat zij ijdel zijn” (1 Corinthiërs 3:20). Er ligt slechts één weg open als ons iets beroert: de weg van het gebed naar God, onze Vader, Hem in alles dankende dat niets voor Hem verborgen is! 5 Van achter en van voren hebt U mij stevig omvat en U legt Uw handpalm op mij. Het Hebreeuwse woord dat hier met “hebt U mij stevig omvat” is vertaald, betekent letterlijk “(plat)drukken”. In verder van de grondbetekenis afstaande vertalingen staat daarvoor onder meer “belegeren” en “omsluiten”. 16

De boodschap hier is: God houdt ons stevig in Zijn beschermende greep, zowel van achteren - tegen wat ons achtervolgt - als van voren - tegen al wat op ons afkomt en leidt ons over de weg die Hij voor ons gepland heeft. Iemand kan in de “handpalm”, in de greep zijn van zijn vijanden, van een booswicht, van zijn naaste (Psalm 18:1, 71:4 en Spreuken 6:3). Hier stelt David echter duidelijk dat hij in Gods greep is. “U legt Uw handpalm op mij” betekent dan ook dat God ons geheel onder Zijn beschermende controle heeft. Over het woord “handpalm” is nog veel meer te zeggen. Het roept bijvoorbeeld herinneringen op aan Mozes, in wiens handpalm de slang weer in een staf veranderde, en die Jahweh’s hand op zijn gelaat heeft gevoeld toen Diens heerlijkheid aan hem voorbijtrok (Exodus 3:4 en 33:22)! 6 Wonderbaarlijk is die kennis voor mij; mij te boven gaande; ik kan er niet bij! De kennis die God van ons heeft, waardoor niets van ons doen en laten, noch iets van wat ons innerlijk beweegt voor Hem geheimen heeft, gaat ons menselijk bevattingsvermogen te boven. Wij moeten het voor kennis niet alleen hebben van onze hersens, maar ook van onze zintuiglijke vermogens. En die zijn niet al te groot. Want onze zintuigen kunnen maar een beperkt deel van het licht- en geluidsspectrum waarnemen evenals een beperkt aantal dimensies zoals hoogte, lengte en breedte. Uit bewegingen die wij waarnemen, hebben wij begrepen dat er zoiets als tijd bestaat en spreken dan bijvoorbeeld over meters per seconde. De gigantische afstanden in het heelal proberen 17 wij in onze zintuiglijke armoe maar in lichtjaren uit te drukken. En daarmee houdt het voor ons wel op. In de Schrift zijn diverse voorbeelden te vinden van het feit dat er veel meer bestaat dan wij kunnen waarnemen (zie bijvoorbeeld Genesis 31:1-2, 2 Koningen 6:15-17, Handelingen 3:9-7, Colossenzen 1:16). Wat David in de vorige regels geconstateerd heeft, is reden voor zijn enorme verwondering: “wonderbaarlijk is die kennis”. Die verwondering zal voor ons niet minder zijn en ons bewust maken van onze nederige staat ten opzichte van die onbevattelijk grote God. Jesaja zei niet voor niets dat het verstand van Jahweh, de eonische Elohim, niet te onderzoeken is” Jes.40:28. Want dat is voor de mens te hoog gegrepen; hij kan er niet bij. God is overal7-10 7 Waarheen zou ik gaan, weg van Uw geest, en waarheen zou ik weg van Uw aangezicht vluchten? Gods geest en Zijn aangezicht vormen de duidelijkste tekenen van Zijn aanwezigheid en werkzaamheid in de ganse kosmos, ook al zouden wij op de maan of Mars gaan wonen. 8 Indien ik naar de hemelen zou opklimmen - daar bent U, en zou ik mijn bed spreiden in het onwaarneembare - U bent daar. David noemt de hemelse regionen als hoogste punt en als laagste punt het oord van de absolute en tijdloze 18

stilte, het “onwaarneembare”, de sheól.3 Daarmee schetst hij de onmetelijke verticale dimensie van Gods alomtegenwoordigheid. Om de hemelen te bereiken zou de mens het onmogelijke moeten volbrengen: daarheen opklimmen. Wanneer bij het sterven van de mens zijn geest naar God teruggekeerd is en zijn lichaam naar het stof van de aardbodem, heeft zijn ziel als het ware haar bed gespreid in de sheól, waar zij rust in afwachting van het moment dat zij opgewekt zal worden. Wij hebben geen ziel, maar zijn ziel (Genesis 2:7).4 De sheól is als het ware Gods harde schijf waarop onze ziel - onze persoonlijkheid met alles wat daaraan vast zit - is opgeslagen. Uiteindelijk is God Degene Die van ons bestaan weet, ook al zou niemand op aarde ons meer kunnen herinneren. 9 Zou ik de vleugels van het morgenrood uitslaan, zou ik mijn tent opslaan aan het achterste van de zee - 10 ook daar zou Uw hand mij geleiden en zou Uw rechterhand mij vasthouden. Bij het aanbreken van een nieuwe morgen ontvouwen zich aan de oostelijke einder de rozenrode stralen van de rijzende zonneschijf alsof het enorme vleugels zijn. Aan het einde van de dag gaat de zon onder aan de westelijke einder, net als in Nederland, “aan het achterste van de zee”. Vanuit Israël gezien gaat het hier om de 3 Strongnr. 07585. Zie Prediker 9:10. In NBG1951 en NBV21 “dodenrijk”; in de (Herziene) Statenvertaling: “graf”. In de Griekse Schrift “hadês” (Strongnr. 86). 4 NBG1951 vertaalde daar het Hebreeuwse woord (Strongnr. 05315) voor “ziel” helaas met “wezen”; zo ook de Herziene Statenvertaling en de NBV21. 19 Middellandse Zee, de “achterste zee” (vaak: “westelijke zee”) die genoemd wordt in Deuteronomium 11:24 en 34:2, Joël 2:20 en Zacharia 14:8. David schetst in dit vers de horizontale dimensie van Gods alomtegenwoordigheid. Ongeacht op welke hoogte of in welke diepte wij zouden verkeren - God is daar! Ongeacht de plaats waar wij ons op het aardoppervlak zouden bevinden - Hij leidt ons voort. Met Zijn rechter(hand), de uitdrukking van Zijn macht, zal Hij ons vasthouden. God zou later door de apostel Paulus onthullen, hoe Hij planmatig met ieder mens te werk gaat om Zijn einddoel te bereiken: geen mens verloren, God alles in allen (1 Corinthiërs 15:2028)! Gods planmatig handelen loopt als een rode draad door geheel Psalm 139. duisternis11-12 11 Zou ik zeggen: “Zeker, duisternis omgeeft mij en nacht omgordt mij”-5 12 ook de duisternis maakt het niet duister voor U en de nacht is licht als de dag: duisternis is als licht voor U. Het is mogelijk dat een mens zich in het rijk van de duisternis veilig waant: “Zeker, duisternis omgeeft mij en nacht omgordt mij”. De duisternis herbergt echter sinistere “vijanden van licht” en de nacht bedekt hun 5 In dit vers zijn twee tekstvarianten op grond van Qumrantekst en Septuaginta als correct geaccepteerd. De NBG-vertaling 1951 verschilt daardoor van de concordante vertaling als volgt: “Zeide ik: Duisternis moge mij overvallen [concordante versie: “omgeeft mij”], dan is de nacht een licht om mij heen [concordante versie: “omgordt mij”]”. 20

slechtheden: moord, roof, overspel. Overdag sluiten zij zich op; zij kennen geen licht. De treffende beschrijving is opgetekend uit de mond van Job (24:13-17). God is de Schepper van zowel licht als duisternis (Jesaja 45:7). Voor Hem hebben zij geen geheim. Wanneer wij ons aan de duisternis zouden overleveren, staat God daar niet machteloos buiten. Duisternis is voor God alleen een grens waar Zijn zegen ophoudt, maar beslist niet Zijn macht. Want “Hij legt de diepten uit de duisternis bloot en trekt schaduwen naar het licht” (Job 12:22). God kent mijn ziel13-16 13 Want U, U verschafte mij mijn nieren, U beschutte mij in de buik van mijn moeder. Hoe kan het toch dat God mijn doen en laten, mijn woorden en gedachten zo verbluffend goed kent? Waarom kan ik nergens en op geen enkele wijze ontsnappen aan Zijn blik, aandacht, zorg en bescherming, zelfs toen ik nog in de buik van mijn moeder verborgen was? Het antwoord hierop geven de verzen 13-16, ingeleid met de woorden: “want Ù”. Omdat Hij ons met weergaloze liefde geformeerd heeft! Omdat wij Zijn schepselen zijn! Terwijl in de Schrift het hart geldt als zetel van ons intellect, staan nieren symbool voor ons gecompliceerde innerlijk. Ze worden vaak samen genoemd, bijvoorbeeld in Psalm 7:10 en 26:2, waaruit blijkt dat God ze test en loutert. De nieren worden ook afzonderlijk genoemd en vertegenwoordigen dan het gevoel dat in ons heerst: van intense vreugde (Spreuken 23:16; NBG1951: “binnenste” 21 in plaats van “nieren”) tot stekende pijn (Psalm 73:21; NBG1951: “geprikkeld”). Nieren kunnen ook als geweten dienstdoen: zij kunnen iemand bijsturen (Psalm 16:7; NBG1951: “onderwijzen” in plaats van “disciplineren”). “Want Ù, U verschafte mij mijn nieren” betekent dat ook onze innerlijke beleving door God gegeven is. Wat iemand ook moge ondervinden – ook de gevoelens die zij teweegbrengen zijn in Gods hand. Hij heeft er een bedoeling mee waarvoor wij niet weg kunnen lopen. De wijze waarop een mens de dingen in zijn leven innerlijk verwerkt, verdient daarom respect. 14 Ik zal U prijzen, omdat U ontzagwekkend uitzonderlijk bent; wonderbaarlijk zijn Uw daden en mijn ziel hebt U grondig gekend.6 David uit hier zijn grenzeloze verwondering over Gods daden en kan niet anders concluderen dan dat Hij “ontzagwekkend uitzonderlijk” is. Hem boezemt Gods uitzonderlijkheid enorm ontzag in. God kent elk mens in al zijn facetten, in heel zijn wezen: “mijn ziel hebt U grondig gekend”. 15 Mijn gebeente was voor U niet verholen; toen ik in het verborgene gemaakt werd, werd ik kleurig geweven als in het onderste van de aarde. God kende al ieder botje en ieder vezeltje van ons 6 Ook hier zijn twee tekstcorrecties verwerkt op basis van wat Qumrantekst en Septuaginta vermelden. Hierdoor verschilt de NBG-vertaling 1951 van de concordante vertaling als volgt: “Ik loof U, omdat ik gans wonderbaar ben toebereid [concordant: “U ontzagwekkend uitzonderlijk bent”], wonderbaar zijn uw werken; mijn ziel weet dat zeer wel [concordant: “mijn ziel hebt U grondig gekend”]”. 22

lichaam, toen wij nog in de baarmoeder naar het unieke moment van onze geboorte toegroeiden. Beenderen vormen als het ware de kapstok voor onze overige weefsels: een bont netwerk van spieren, bloedvaten, zenuwbanen etc. (Job 10:11). Dit gebeurt allemaal onder de bedekking van de weefsellagen van de moederschoot, net zo verborgen als de dingen “in het onderste van de aarde”. Er zijn echter schitterende foto- en filmopnamen gemaakt waarop wij het wonder van de ontwikkeling van een kind in de moederschoot kunnen volgen. Hoe treffend blijken dan de woorden “kleurig geweven” te zijn (vgl. Exodus 35:35). De woorden kunnen dan ook alleen door God Zelf geademd zijn. 16 Uw ogen zagen mijn embryo; en op Uw boekrol waren zij alle geschreven: al die dagen waren gevormd, toen nog niet één daarvan er was. Gods kennis van de mens reikt in de tijd veel verder terug dan tot nu toe in de Psalm belicht is. Voor God bestaat een mens al zodra de bevruchte eicel zich tot een embryo ontwikkelt, want “Uw ogen zagen mijn embryo”. Vanaf de bevruchting waaraan wij ons bestaan te danken hebben, is er geen sprake van zoiets als een “vormeloos begin” zoals de NBG-vertaling 1951 dat hier uitdrukt. Van meet afkomt de vrucht tot een planmatig geordende ontwikkeling. Ouders kunnen geen grotere bemoediging of troost putten dan uit deze zekerheid: zodra in de moederschoot de ontwikkeling van de vrucht begint, bevindt zich daar in Gods ogen een volwaardige ziel. God kent dat mensje al en telt het mee, hoe klein het ook is en hoe weinig dagen het ook leeft. Het is verschrikkelijk dat dit 23 gegeven in medische en parlementaire discussies door waanwijze mensen domweg ontkend wordt en tot kille moord van een ongeborene leidt. God heeft zelfs onze dagen “gevormd, toen nog niet één daarvan was”. Ook dat past in Gods plan zoals getekend in 1 Corinthiërs 15:20-28. Wanneer God iets “vormt” (Strongnr. 03335), groeit dat uit tot een compleet product, net zo compleet als de eerste mens (Genesis 2:7), het volk Israël (Jesaja 43:1), het licht (Jesaja 45:7), de bergen (Amos 4:13) enzovoort. Dit psalmwoord gaat vooral op voor de Zoon van Zijn liefde, de Eerstgeborene van de gehele schepping, in Wie alles geschapen is (Colossenzen 1:13-16). Door Hem heeft God ook de eonen en in Hem het voornemen van de eonen gemaakt (Hebreeën 1:2; NBG1951: “de wereld”, resp., Efeziërs 3:11; NBG1951: “het eeuwige voornemen). God vormde bij Hem als Eerste de dagen, toen nog niet één daarvan er was. God, onze Vader, heeft ook ons al vóór de nederwerping van de wereld uitgekozen (Efeziërs 1:4; NBG1951: “de grondlegging der wereld”) en onze dagen bepaald, toen nog niet één daarvan er was (zie ook Romeinen 8:28-30). Wekt dat alles bij ons geen diepe verwondering en voortdurende dankzegging of zijn wij al zover in ons geloof afgestompt dat wij het niet meer bijzonder vinden? samen met God17-18 17 Hoe kostbaar zijn Uw gedachten voor mij, El, hoe geweldig is hun som: Met de woorden “Hoe kostbaar zijn Uw gedachten voor 24

mij” sluit David in een soort conclusie het voorafgaande kort en bondig af. Hier verschijnt de eerste maal de titel El, “Plaatser”. Deze psalm is immers geschreven op de lijnen van het plan der eonen, waarlangs God Zijn titel waar zal maken: El, Hij zet alles op Zijn juiste plaats. Gods gedachten zijn niet te tellen: “hoe geweldig is hun som”. Voor “hun som” zegt het Hebreeuws hier letterlijk “hun-hoofden”. De meervoudsvorm drukt het enorme aantal uit. 18 zou ik ze tellen, zijn zij talrijker dan zandkorrels. Ik ontwaak en nog ben ik samen met U. Het heeft geen zin om Gods gedachten, die feilloos tot de voltooiing van Zijn plan zullen leiden, te tellen. Het is voldoende te beseffen dat het kleinste detail Hem niet ontgaat. Voor een bewoner van het Midden-Oosten, die als geen ander de massaliteit van het zand in de woestijnen en langs de zeeën kent, is het heel wat om te zeggen dat Gods gedachten “talrijker dan zandkorrels” zijn. Eigenlijk schiet deze vergelijking voor de God die het heelal bestuurt zelfs nog te kort. Maar wie weet een sprekender vergelijking? De woorden “Ik ontwaak” getuigen van het geloof van David dat hij uit de dood zal worden opgewekt om het Duizendjarig rijk in te gaan. Voor hem is dit een voldongen feit. David gebruikt hier een Hebreeuws woord (Strongnr. 06974) in een vorm die op andere vindplaatsen onmiskenbaar dezelfde betekenis heeft: Jesaja 26:19, Jeremia 51:39 en 57, Habakuk 2:19 en vooral Daniël 12:2. In de oude Griekse vertaling van de Hebreeuwse grondtekst, de Septuaginta, is dit 25 werkwoord hier vertaald met een woord dat wij ook in Romeinen 9:17 en 1 Corinthiërs 6:14 tegenkomen: exegeirô, letterlijk “vanuit-wekken” (Strongnr. 1825), een opwekking als demonstratie van Gods kracht. De overmaat aan Godsvertrouwen die wij uit deze psalm kunnen putten, strekt zich verder uit dan de periode van ons aardse bestaan. God dacht al aan ons vóór wij bestonden en zal ons in Zijn gedachten bewaren wanneer wij slapen in de sjeól, het onwaarneembare. Gods gedachten zien zelfs verder onze dood: Hij denkt aan onze opwekking! Hij zal ons nimmer verlaten: “Ik ontwaak en nog ben ik samen met U”! Spreekt hieruit niet dezelfde blijdschap als uit de woorden in 1 Thessalonicenzen 4:17, nadat Paulus de opname van de gemeente aangekondigd heeft: “en zo zullen wij altijd samen met de Kurios zijn”? Holocaust Bij deze verzen over samen met God zijn, moest schrijver dezes onwillekeurig denken aan de verschrikkingen van de Holocaust onder het goddeloze nazi-regime. Onder de overlevenden zijn er velen die, ondanks de gruwelen die zij beleefden, hun God niet loslieten, maar zich aan Hem vastklampten in de overtuiging dat Hij alles kende en hen kende. Voor hen was Hij de “Aanwezige”. Zij getuigden van een wijze van onderschikken aan Hem die stil maakt. Wie kan zonder tranen de aangrijpende getuigenissen horen en lezen van hen die destijds uit de afgrijselijke concentratiekampen bevrijd zijn? Rabbijn Ies Vorst sprak erover in een uitzending van de Stichting Oorlogsverhalen. Hij vatte zijn houding 26

tegenover God als volgt samen: “Uitgaande van Uw bestaan, God, rest ons niets anders dan Uw Naam te heiligen. Uw Naam, dat wil zeggen dat wat U van Uw aanwezig zijn openbaar hebt gemaakt.” Hij verwees naar Gods Naam, הוהי ofwel JHWH, Jahweh. Joden spreken deze Naam uit eerbied niet uit, maar gebruiken dan het woord adonai, heer. In het Grieks, in de Septuaginta, hebben Joodse geleerden de Naam dan ook vertaald met kurios, Heer. Door de brieven van de apostel Paulus weten wij dat met kurios, Heer, de Naam boven alle naam aangeduid wordt, want alle tong zal belijden: “Kurios is Jezus Christus”! In Zijn Naam zal alle knie buigen, van de hemelingen, van hen die op de aarde zijn en die onder de aarde zijn. En het zal zijn tot verheerlijking van God, de Vader! Dat staat in Filippenzen 2:5-11 en zegt wat God inderdaad van Zijn aanwezig zijn openbaar heeft gemaakt! Zo zal het ook op Zijn tijd, volgens Zijn voornemen der eonen, realiteit worden! duisternis19-22 19 Dat U toch de slechte doodt, Eloah, en mannen van bloed zouden zich van mij afwenden. Na al het licht in de voorafgaande psalmregels, worden wij hier geconfronteerd met de duisternis die tot dekmantel dient van de “slechte” (NBG1951 meestal: “goddeloze”) en de “mannen van bloed”. Over de “slechte” (Strongnr. 07563) geeft David in andere psalmen een duidelijk signalement: hij terroriseert de nederige met een tomeloze arrogantie, 27 volgt de driften van zijn ziel, bedenkt plannen om de rechtvaardige onderuit te halen en te doden, leent wel maar betaalt niet terug, lastert God en hanteert in alles het uitgangspunt “geen Elohim”, geen God Die alles op z’n plaats zet (Psalm 10:2-4 en 13; 11:5; 37:12, 21 en 32). Over de “mannen van bloed” is David in zijn psalmen even duidelijk: zij complotteren en frauderen en zijn op het leven van de rechtvaardige uit (Psalm 26:9; 55:24; 59:3). In beide gevallen gaat het om vogels van dezelfde pluimage: de goddeloze, de wetteloze, de notoire zondaar. David vraagt Eloah, de Plaatsende, hen aan één maatregel te onderwerpen: opsluiting in de dood. 20 Zij, die Uw Naam zeggen met een boos plan, zij gebruiken loze woorden tegen U. Hier breidt David het signalement van de slechte mens uit: zij gebruiken wel Gods Naam - er staat letterlijk: “zij zeggen U” - maar alleen “met een boos plan”, met de bedoeling anderen voor hun karretje te spannen en van God weg te voeren. Zij verheerlijken niet maar verwereldlijken Gods Naam. Wie Gods Woord niet kent, trapt er met open ogen in. Wat zij zeggen, wordt door vele onnozele halzen als plausibel en aangenaam geslikt. Maar David waarschuwt: “zij gebruiken loze woorden tegen U” – woorden die niet door God geademd zijn. Het zijn juist die “loze” dingen waarmee zij Gods Naam misbruiken en door het slijk halen, daarmee hun wetteloosheid onderstrepend. 28

Denk nu niet dat dit alleen op criminelen slaat, want ook andere categorieën mensen kunnen er wat van, zoals wetenschappers, kunstenaars, bloggers, cabaretiers, theologen en vele anderen. Alleen diegenen zijn uitgezonderd die voor God diep ontzag hebben – Hem vrezen – en Zijn Woord ter harte nemen. 21 Die U haten, haat ik die niet, Jahweh, en die tegen U opstaan, heb ik geen afkeer van hen? In onze boze dagen telt de menselijke samenleving angstwekkend veel lieden die aan het signalement beantwoorden dat de Schrift van de slechte mens geeft. De zogenoemde media zetten er iedere dag de schijnwerpers op. Door al die woorden en beelden dreigen wij aan hen gewoon te raken en daardoor zelfs te vergeten wie zij in Gods ogen zijn: mensen die Jahweh en Zijn Woord schofferen, op schaamteloze wijze tegen de Kurios rebelleren en als Zijn vijanden opereren. Zij zouden ons met afkeer, met walging moeten vervullen en door ons gemeden moeten worden. Dat is wat David met “haten” bedoelt! 22 Met volkomen haat haat ik hen, tot vijanden zijn zij voor mij geworden. Wanneer de Schrift de woorden “haten” (Strongnr. 08130) en “haat” (Strongnr. 08135) gebruikt, moeten wij dat verstaan met de bagage die de Schrift eraan geeft. De haat die de Schrift bedoelt, is een geheel andere dan de haat waaraan mensen kunnen lijden. Een treffende omschrijving die schrijver dezes ooit hoorde was: wie een ander haat, is als iemand die gif inneemt en wacht 29 tot die ander eraan doodgaat.7 Als God haat, houdt dat een resoluut mijden en verafschuwen in. Gods haat is correctief, menselijke haat is destructief. Omdat het Hem persoonlijk raakt, spreekt Hij Zich als Jahweh hierover uit. Jahweh haat het houden van feestdagen en het brengen van offers wanneer dat slechts voor de vorm gebeurt en bovendien door mensen met bloed aan hun handen (Jesaja 1:13-15). Hij haat het wanneer de een kwaad beraamt tegen de ander en de valse eed liefheeft (Zacharia 8:17). Een opsomming van zevental dingen die Jahweh hartgrondig haat, heeft Salomo gegeven (Spreuken 6:16-19): “Zie, zes haat Jahweh en zeven zijn een gruwel voor Zijn ziel: trots verheven ogen, een leugenachtige tong en handen die onschuldig bloed vergieten, een hart dat slinkse plannen beraamt, voeten die zich spoeden om naar kwaad te rennen, een leugenachtige getuige die leugens aanblaast en wie tot geschillen aanzet tussen broeders”. Helaas hebben vele mensen daar geen boodschap aan. Enthousiast propageren zij al wat Jahweh haat langs alle mogelijke kanalen. Langs de weg van beeld en muziek wordt het al bij jonge, onwetende mensen met de paplepel ingegoten. In de verzen 21 en 22 gaat het om haat die de slechte tegen Jahweh koestert, zich niets van Hem aantrekt en het lef heeft de levende God als dood af te schrijven. Gelet op Davids getuigenis in de voorafgaande psalmregels blijkt het echter onmogelijk dat iets buiten 7 Hatred is like taking poison and waiting for the other person to die. Het is gissen wie de auteur van deze frequent aangehaalde uitspraak is. Sommigen wijzen Augustinus aan. 30

Hem om gedaan kan worden. Maar dat is nu precies de blinde vlek van “de slechte”! Hij buigt zich onbekommerd neer voor andere goden (Exodus 20:5). Ook de satan wil aanbeden worden en presenteert zich daartoe in alle mogelijke gedaanten. Uitermate brutaal heeft hij zelfs van Gods Zoon geëist dat Hij hem zou aanbidden (Mattheüs 4:8-10). Wie Jahweh haten, behoren automatisch tot onze vijanden. Daarmee kan en mag geen compromis gesloten worden zoals bijvoorbeeld de koning van Juda, Josafat, dat ooit gedaan had met de verdorven koning van Israël, Achab. De ziener Jehu stelde aan Josafat een eenvoudige gewetensvraag, een vraag die wij onszelf ook regelmatig zouden moeten stellen: “Zou jij de slechte helpen en hen die Jahweh haten liefhebben?” (2 Kronieken 19:2). Daarom zei Jahweh ook bij monde van de profeet Amos: “Haat het kwaad en hebt het goede lief” (Amos 5:15). David getuigde al in Psalm 26:5 van zijn afkeer van degenen die Jahweh haten: “Ik heb de vergadering van kwaaddoeners gehaat en samen met slechten zal ik niet zitten”. In de tijd waarin wij nu leven zou je er haast voor moeten thuisblijven. Wie het kwaad doet, haat het licht, omdat dit hem anders zou ontmaskeren (Johannes 3:20). De apostel Johannes schrijft opvallend veel over haat, de apostel Paulus opvallend weinig. Dat laatste heeft vooral te maken met het feit dat Paulus niet over Jezus Christus in Zijn aardse bediening schrijft, waar Hij “om niet” gehaat werd (Johannes 15:25 - NBG1951: “zonder reden”; Psalm 35:19 en 69:5 - NBG1951: “zonder oorzaak”). Paulus heeft echter een andere missie dan Johannes: een die de 31 leden van het Lichaam van Christus aangaat. Hij schrijft over de verheerlijkte Christus Die aan de rechter(zijde) van de Vader gezeten is! Niettemin behoren ook wij het boze te verafschuwen en te hechten aan het goede (Romeinen 12:9), maar niet als slaven van de wet! Wij hebben door Gods genade de duisternis mogen verlaten om licht te zijn in de Kurios en dat heeft consequenties voor onze wandel in de wereld (Efeziërs 5:8-16). God kent mijn hart23-24 23 Onderzoek mij, El, en ken mijn hart; test mij en ken mijn zorgelijke gedachten! Geen groter troost dan weet te hebben van een God Die een zeer ver reikende, persoonlijke belangstelling voor ons heeft en ons daarom tot op iedere vezel onderzoekt en kent. Hij weet alles van onze momenten van vreugde en van lijden. Niemands bestaan passeert Hem onopgemerkt, ongeacht of men Hem kent of niet. Hoe Hij daartoe in staat is, begrijpen wij niet. Wij kunnen ons er alleen hooglijk over verwonderen. De psalmist verlangt naar Gods intense aandacht en spreekt dat uit in de vorm van een gebed: “Onderzoek mij, El, en ken mijn hart” ... opdat iedere onvolkomenheid aan het licht komt en gecorrigeerd kan worden (zie ook Psalm 26:2). Wij kunnen dit gebed overnemen, omdat wij God “vrezen”, dat wil zeggen: diep ontzag voor Hem hebben en Zijn liefde kennen en ervaren. God heeft in Zijn Zoon, onze Heer Jezus Christus, bewezen de wereld lief te hebben (Johannes 3:16, Romeinen 5:8), Niets kan ons scheiden van Zijn liefde die is in Christus Jezus, onze Heer (Romeinen 8:39). Waarom zouden wij voor God, 32

de Vader van onze Heer, angst hebben? Voor ons is er geen veroordeling, juist omdat wij in Christus Jezus zijn (Romeinen 8:1). Die enorme genade dringt ons waardig te wandelen geheel tot Zijn eer, in alle goed werk vruchtdragend en groeiend in de erkenning van God (Colossenzen 1:10). Let er wel op dat Paulus met “goed werk” alles bedoelt wat God voor ons tevoren gereed heeft gemaakt om daarin te wandelen (Efeziërs 2:10). Dat verschilt hemelsbreed van wat mensen “goede werken” noemen. Het zijn de goede werken die het initiatief van God zijn en beslist niet aan ons initiatief overgelaten zijn om bij Hem een wit voetje te halen. Wanneer ons “zorgelijke” gedachten overvallen, is de troost van Hem Die alles op z’n plaats zet, nabij (Psalm 94:19). Dankzij de apostel Paulus en het unieke perspectief dat wij via hem mochten leren kennen, is voor ons nog minder reden om zorgelijke gedachten te hebben. Wij behoeven immers in geen ding bezorgd te zijn. Ons rest pure dankbaarheid. 24 En zie of er een weg van droefheid is in mij en voer mij op de weg van de eon. In Psalm 1:6 staat geschreven: “Want Jahweh kent de weg van de rechtvaardigen en de weg van de slechten zal vergaan”. De “weg van de eon” moet dus de weg zijn die niet zal vergaan, de weg die de rechtvaardigen bewandelen. Daarbij kan het niet gaan om de eon waarin David en talloze rechtvaardigen leefden en waarin ook wij nog leven: de derde van de vijf eonen. Deze eon mondt uit in gerichten en niet in de opwekking van zijn ziel die vers 18 aanstipt. Daarom moet hier de weg 33 bedoeld zijn die naar de aanstaande eon van het Messiaanse rijk voert, de weg naar het eonische leven. Daarover gaan andere Schriftstudies. 34

Eén doop Aren van Waarde www.bijbelsdenken.eu Colofon Titel: Eén doop © 2010 (herzien in 2023) Aren van Waarde, bijbelsdenken.eu Alle rechten voorbehouden Eerste druk: september 2023 Uitgever: Stichting Evangelie Om Niet, Papendrecht Vormgeving: EON, evangelieomniet.nl Foto cover © Gaiamoments via Canva Technische realisatie: Cora Sanders, Schrijverspunt ISBN 978-94-6266-665-8 NUR 707

De bijbelcitaten in dit boek zijn ontleend aan de vertaling van het Nederlands Bijbel Genootschap (NBG 1951) of de Telosvertaling, tenzij anders is aangegeven. 5 INHOUD Inleiding ....................................................................................... 9 Hij zal u dopen... .......................................................................... 11 Water en Geest ............................................................................ 17 Geboren uit water en Geest ........................................................ 23 Van bekering tot vergeving van zonden ................................... 29 Gerechtigheid vervullen ............................................................. 35 Jezus doopte niet ......................................................................... 41 Dopen voor het eten .................................................................. 45 Ik moet gedoopt worden... ........................................................ 49 Gaat dan heen... .......................................................................... 55 Dopen – waarin en door wie? ..................................................... 61 De gave Gods .............................................................................. 67 De belofte van de Vader ............................................................. 71 Dopen… maar hoe? .....................................................................75 Dopen “in” en “tot”..................................................................... 79 Op niemand gevallen ................................................................. 85 Indien gij van ganser harte gelooft ............................................. 91 Geest of “doop met de Geest”? .................................................. 101 Gedoopt met zijn huis .............................................................. 105 Herdoop door Paulus? .............................................................. 109 Zonden afwassen ........................................................................ 113 Gedoopt in Christus Jezus ......................................................... 117 Niet dopen, maar verkondigen! ................................................ 123 Tot Mozes gedoopt ................................................................... 129 Tot één lichaam gedoopt ...........................................................133 Voor de doden gedoopt ............................................................ 137 In Christus gedoopt .................................................................. 143 7

Zegel en onderpand ...................................................................149 Eén doop .................................................................................... 153 Het waterbad met het woord .................................................... 157 De besnijdenis van Christus ...................................................... 161 Het bad der wedergeboorte ...................................................... 167 Een leer van dopen ..................................................................... 171 Bepalingen voor het vlees ......................................................... 179 Een reddend tegenbeeld ........................................................... 185 Nawoord .................................................................................... 193 Om verder te lezen .................................................................... 195 “Als gevangene in de Here vermaan ik u dan te wandelen waardig der roeping, waarmede gij geroepen zijt, met alle nederigheid en zachttmoedigheid, en elkander in liefde te verdragen, en u te beijveren de eenheid des Geestes te bewaren door de band des vredes: één lichaam en één Geest, gelijk gij ook geroepen zijt in de ene hoop uwer roeping, één Here, één geloof, één doop, één God en Vader van allen, die is boven allen en door allen en in allen” (Efeze 4:1-6) 8 Inleiding Het boek dat u in handen hebt is anders van opzet dan de meeste boeken over de doop. Christenen die over dit onderwerp schrijven gaan er meestal van uit dat de opvatting van hun eigen stroming de juiste is. Aan de hand van bijbelteksten proberen zij dat standpunt te verdedigen en alternatieve meningen te weerleggen. In dit boek is er voor een andere benadering gekozen. We beginnen waar het “goede nieuws aangaande de Messias” begint, en waar wordt verteld over het optreden van “Johannes de Doper”. We lezen de Bijbel van Mattheüs tot Openbaring, en we slaan alle passages op waarin de woorden “dopen”, “doop”, en “doper” voorkomen, of termen die daarmee verband houden. We laten de bijbelse gegevens voor zichzelf spreken, en plaatsen die binnen het kader van Israëls geschiedenis aan het begin van onze jaartelling, de cultuur van het Joodse volk en het onderwijs van de Hebreeuwse Schriften. Vanwege deze opzet vallen we soms in herhalingen. Maar we sluiten onze oren voor menselijke tradities en we proberen te luisteren naar wat God heeft gezegd. Dan blijken er lijnen te lopen tussen de Hebreeuwse en Griekse Schriften, en de Bijbel blijkt heldere antwoorden te geven op heikele kwesties waarover eeuwenlang is gestreden. Ik hoop dat u de Bijbel zelfstandig zult gaan onderzoeken, en zult nagaan of wat ik over de doop heb geschreven de waarheid is. 9

Hij zal u dopen... Aan het begin van het Nieuwe Testament wordt verteld over de profeet Johannes, die in onherbergzame streken van het land Judea als boeteprediker optrad 1. Hij riep zijn volksgenoten op, om naar God terug te keren en in overeenstemming met Gods wil te gaan leven omdat het Koninkrijk der hemelen waarvan de profeten hadden gesproken nabij was gekomen. De vuilheid van het oude bestaan moest worden weggewassen, wilde het volk Israël voor God – haar Koning – kunnen verschijnen 2. Johannes beeldde de noodzaak van reiniging uit door wie naar hem kwamen luisteren te dopen met water uit de Jordaan 3. Om gedoopt te kunnen worden moesten zij “hun zonden belijden”, dat wil zeggen: instemmen met Gods kijk op hun daden 4. Omdat Johannes dit reinigingsritueel voltrok, gaf men hem de bijnaam “de Doper” 5. De profeet beschouwde zich als de voorloper van een belangrijk man die hem zou opvolgen: de langverwachte Messias, die namens God zou gaan regeren. Volgens de evangelieschrijvers gaf hij de volgende samenvatting van zijn missie: “Ik heb u gedoopt met water, maar Hij zal u dopen met de heilige Geest” (Markus 1:8) 1 Mat 3:1,3; Mar.1:3-4; Luk.3:2,4; Joh.1:23,28. 2 Mat.3:2,8; Mar.1:4; Luk.3:3,8,10-14. 3 In Joh.3:25 wordt in verband met dopen het woord “reiniging” gebruikt. Zie Mat.3:6, Mar.1:5, Joh.3:23 voor de doop in de Jordaan. 4 Mat.3:6. 5 Mat.3:1. Israël was vertrouwd met dopen, de rituele reiniging van voorwerpen of van personen. Maar zulke wassingen werden meestal verricht door de eigenaar van het voorwerp of door de dopeling zelf. Dat Israëlieten zich door een profeet moesten laten dopen was iets volstrekt unieks. Men vond het zó bijzonder dat Johannes de bijnaam “de Doper” kreeg. Zie hoofdstuk 7. 11 “Ik doop u met water, doch Hij komt, die sterker is dan ik... die zal u dopen met de heilige Geest en met vuur” (Lukas 3:16) “Ik doop u met water tot bekering, maar Hij, die na mij komt, is sterker dan ik... die zal u dopen met de heilige Geest en met vuur” (Mattheüs 3:11) “Na mij komt een man... ik kende Hem niet, maar Hij, die mij gezonden had om te dopen met water, die had tot mij gezegd: Op wie gij de Geest ziet nederdalen en op Hem blijven, deze is het, die met de heilige Geest doopt” (Johannes 1:30,33) Johannes zei dat hij niet in de schaduw van zijn opvolger kon staan. Al was hij ook de grootste van Israëls profeten 6, de functie van de Komende was oneindig veel belangrijker. Over de Messias die komen zou riep de profeet uit: “Ik ben niet waard om de riem van zijn sandalen los te knopen of hem een paar sandalen te komen brengen” 7. De Komende was stérker dan hij 8. Johannes beschikte over aardse middelen, maar de Messias had hemelse middelen tot zijn beschikking die veel krachtiger waren. Water kan het vuil van iemands lichaam wegwassen, maar niet de onreinheid van iemands gevoelens en gedachten, of de schuld die iemand op zich heeft geladen. Het innerlijk van een mens kan alleen maar worden schoongewassen door Gods Geest. Toen Jezus op het toneel verscheen zei de Doper: “Zie, het lam Gods, dat de zonde der wereld wegneemt! Déze is het, van wie ik zeide: Na mij komt een man, die vóór mij geweest is, want Hij was eer dan ik. En zelf wist ik niet van Hem, maar opdat Hij aan Israël geopenbaard zou worden, daarom kwam ik dopen met water” (Johannes 1:29-31) 6 Mat.11:7-11 7 Mat.3:11, Mar.1:7, Luk.3:16, Joh.1:2. 8 Mat.3:11, Luk.3:16. 12

De doop met water, die Johannes voltrok, was blijkbaar bedoeld om Israël voor te bereiden op de komst van haar Messias en om dat volk op Gods tijd te laten zien, Wie de Messias was. In zijn latere onderricht over het komende rijk sloot Jezus zich bij de verkondiging van zijn voorloper aan. Na zijn opstanding en vlak voor zijn hemelvaart gaf Hij zijn discipelen opdracht dat ze in Jeruzalem moesten blijven en moesten uitzien naar wat de Vader hun had beloofd, want zo zei Hij: “Johannes doopte met water, maar gij zult met de heilige Geest gedoopt worden, niet vele dagen na deze” (Handelingen 1:5) Tien dagen later ging deze profetie in vervulling. Op de Pinksterdag (de vijftigste dag na het Paasfeest) werd de heilige Geest op de wachtende leerlingen uitgestort 9. Toen Petrus later aan zijn volksgenoten moest uitleggen waarom hij het huis van niet-Joden was binnengegaan en bij zulke onreine mensen de maaltijd had gebruikt, vertelde hij dat God hem door middel van een gezicht had bevolen erheen te gaan en dat zodra hij in het huis van de centurion Cornelius over Jezus begon te spreken “de heilige Geest op hen viel, evenals in het begin ook op ons. En ik herinnerde mij het woord des Heren, hoe Hij zeide: Johannes doopte wel met water, maar gij zult met de heilige Geest gedoopt worden” (Handelingen 11:16) Daaruit trokken de wetsgetrouwe Joden de conclusie, dat God “ook aan heidenen de bekering ten leven had geschonken” 10. We zouden deze Schriftgegevens op de volgende manier kunnen samenvatten: 9 Han.2:33. 10 Han.11:18. 13 1. Aan het begin van elk evangelie en op twee plaatsen in het boek Handelingen wordt gezegd: “Johannes doopte met water, maar Hij [=de Messias] zal u dopen met heilige Geest”. In zeven teksten wordt de doop van Johannes gesteld tegenover de doop van Christus 11. Een zevenvoudige herhaling is in de Bijbel zeldzaam. Blijkbaar zijn deze teksten van groot belang om het Schriftuurlijke onderwijs over de doop te kunnen verstaan. 2. De Bijbel zegt niet: “Johannes doopte met water, Degene die na hem kwam doopt bovendien met heilige Geest”. De Schrift plaatst water tegenover Geest, het oude tegenover het nieuwe, de schaduw tegenover de werkelijkheid, het type tegenover het antitype. Johannes gebruikte water, de Messias gebruikt Geest. 3. Uit het vermogen van de Messias om met heilige Geest te dopen leidde Johannes af dat zijn opvolger sterker was dan hij. De doop van Johannes kon het stof van iemands lichaam wegwassen, maar niet iemands innerlijk reinigen. Johannes’ doop was een symbool dat vooruitwees naar de vergeving van zonden. Door de doop van de Messias zou die vergeving werkelijk tot stand komen. 4. De waterdoop had volgens Johannes een tijdelijke en lokale functie: “Opdat Hij [de Messias, het Lam Gods dat de zonde der wereld wegneemt] aan Israël geopenbaard zou worden, daarom kwam ik dopen met water”. Voor gelovigen uit de volken en voor later tijd was Johannes’ doop niet bestemd. 11 Matth. 3:11, Mar. 1:8, Luk. 3:16, Joh. 1:29-31, Joh. 1:33-34, Hand. 1:5, Hand. 11:16. 14

5. De “christelijke doop” of “doop van Christus” is dus géén doop met water waarbij een nieuwe formule wordt uitgesproken, maar een doop met heilige Geest, de échte doop. Waterdoop en Geestesdoop verhouden zich tot elkaar als wet en evangelie, profetie en vervulling, schaduw en werkelijkheid. “De wet is door Mozes gegeven, de genade en de waarheid zijn door Jezus Christus gekomen” 12. Indien de macht van de Messias in één enkel zinnetje moet worden samengevat, dan kan men zeggen: “Hij is het, die met de heilige Geest doopt” (Johannes 1:33). Wat in het Nieuwe Testament over “dopen” wordt gezegd, moet worden bezien vanuit deze basiskennis 13. 12 Joh.1:17. Job Scott, een in Amerika en Europa rondreizende prediker die behoorde tot de Quakers, schreef al in 1793: De doop van Johannes is de waterdoop, de doop van Christus de doop met heilige Geest (in: The Baptism of Christ, Providence, RI). Voor een moderne verdediging van dezelfde opvatting kan men raadplegen: J.D.G.Dunn, Baptism in the Holy Spirit (London 1979). 13 De naam van de plaats waar Johannes doopte is veelbetekenend. Volgens de Statenvertaling doopte hij in Bethabara, wat “Huis van de Overgang” betekent (Johannes 1:28). Blijkbaar was daar een doorwaadbare plaats in de Jordaan. De verschijning van Jezus op die plek markeerde de overgang van water naar Geest, van wet naar evangelie, van de heraut naar de Koning. Volgens oudere handschriften heette de plaats Bethanië, “Huis van de armen”. Armen van geest lieten zich in water dopen omdat ze ernaar verlangden om met Gods Geest te worden gedoopt. 15 Water en Geest De doop van Johannes was een godsdienstige plechtigheid die Israël moest voorbereiden op de komst van de Messias 14. Profeten die vele eeuwen eerder tot het volk hadden gesproken, hadden de komst van Gods Geest aangekondigd. Van hen was de beeldspraak afkomstig, waarin water als symbool van de Geest werd gebruikt. Vóór de ballingschap had de HERE aan Israël beloofd: “Ik zal water gieten op het dorstige, en beken op het droge: Ik zal mijn Geest uitgieten op uw nakroost en mijn zegen op uw nakomelingen” (Jesaja 44:3) De profeet Jesaja had de komst van de Geest vergeleken met een regenbui in een dor land. Naar zo’n bui zien de bewoners van zo’n gebied verlangend uit. In een droog klimaat is regenval een grote zegen. Zonder regen komt er van de oogst niets terecht en ontstaat er hongersnood. Maar als het langverwachte water eindelijk komt, gaan de planten weer uitspruiten en beginnen de wadi’s weer te stromen! Tijdens de ballingschap had de HERE beloofd: “... Ik zal u weghalen uit de volken en u bijeenvergaderen uit alle landen; en Ik zal u brengen naar uw eigen land; Ik zal rein water over u sprengen, en gij zult rein worden; van al uw onreinheden en van al uw afgoden zal Ik u reinigen; een nieuw hart zal Ik u geven, en een nieuwe geest in uw binnenste; het hart van steen zal Ik uit uw lichaam verwijderen en Ik zal u een hart van vlees geven. Mijn Geest zal Ik in uw binnenste geven en maken, dat gij naar mijn inzettingen wandelt, en naarstig mijn verordeningen onderhoudt” (Ezechiël 36:24-27) 14 Joh. 1:31 17

Ook de profeet Ezechiël had dus over de komst van de Geest gesproken, en die met een besprenkeling vergeleken. Door water over het lichaam te gieten kan men vuil verwijderen. Gods Geest zal Israël verlossen van een probleem dat dieper zit en dat veel hardnekkiger is: hun onverschilligheid ten opzichte van hun Maker, en hun neiging om afgoden te willen dienen in plaats van de Ene. De HERE heeft die belofte herhaald door te zeggen: “Als Ik hen uit het gebied der volken terugbreng, en hen uit de landen van hun vijanden verzamel... dan zullen zij weten dat Ik de HERE hun God ben... Ik zal mijn aangezicht niet meer voor hen verbergen, wanneer Ik mijn Geest over het huis Israëls heb uitgestort, luidt het woord van de Here HERE” (Ezechiël 39:27-29) Een vierde tekst waarin de Geest met water wordt vergeleken is de volgende: “Ik zal over het huis van David en over de inwoners van Jeruzalem uitgieten de Geest der genade en der gebeden... te dien dage zal er een bron ontsloten zijn voor het huis van David en voor de inwoners van Jeruzalem ter ontzondiging en reiniging” (Zacharia 12:10, 13:1) Een bron was in het nabije Oosten een plaats om water te putten, niet alleen voor eigen gebruik en om zijn vee te laten drinken, maar ook om zich te kunnen wassen. Wanneer God zijn Geest uitstort op Israël zal er voor het huis van David en voor de inwoners van Jeruzalem een bron ontsloten zijn die hen van zonden reinigt. Toen de Here Jezus in Jeruzalem verscheen, gebruikte Hij dezelfde beeldspraak. Op de laatste, of “grote” dag van het Loofhuttenfeest riep Hij uit: 18 “Indien iemand dorst heeft, hij kome tot Mij en drinke! Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien” (Johannes 7:37). De evangelieschrijver plaatst bij deze woorden een verklarende voetnoot: “Dit zeide Hij van de Geest, welke zij, die tot geloof in Hem kwamen, ontvangen zouden; want de Geest was er nog niet, omdat Jezus nog niet verheerlijkt was” (Johannes 7:38-39) Toen de Here sprak over “levend” (=stromend) water, was dat beeldspraak. Hij vergeleek Gods Geest met snelstromend, zuiver, fris en gezondmakend water. Ook de apostel Paulus maakte deze vergelijking. Aan de gemeente van Korinthe schreef hij: “Wij allen zijn in één Geest tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden hetzij Grieken, hetzij slaven hetzij vrijen, en ons allen is van één Geest te drinken gegeven” (1 Korinthe 12:13, Telos) Paulus vergeleek de Geest met water dat de dorst van het menselijk hart kan lessen. Wie bij Christus horen, mogen dat water drinken. Over zulk “levend water” heeft de Heer bij de Jakobsbron in Samaria eens gezegd: “Indien gij wist van de gave Gods, en wie het is, die tot u zegt: Geef mij te drinken, gij zoudt het Hem gevraagd hebben, en Hij zou u levend water hebben gegeven... Wie gedronken heeft van het water, dat Ik hem zal geven, zal geen dorst krijgen in eeuwigheid, maar het water, dat Ik hem zal geven, zal in hem worden tot een fontein van water, dat springt ten eeuwigen leven” (Johannes 4:10,13-14). De “gave Gods” is het water van de Geest. Dat water lest onze diepste dorst, aangezien het ons contact met God herstelt. 19

Sommige christenen uit Korinthe waren hoerenlopers, afgodendienaars, overspelers, ontuchtigen, dieven, dronkaards, lasteraars en rovers geweest. Toch kon Paulus aan hen schrijven: “Maar gij zijt afgewassen, maar gij zijt geheiligd, maar gij zijt gerechtvaardigd, in de naam van de Here Jezus en door de Geest van onze God” (1 Korinthe 6:10-11, SV) Wat gewoon water onmogelijk kan bewerkstelligen had het levende water van de Geest tot stand gebracht. Boeven waren “heiligen” geworden. De opgestane Here had zijn gezag getoond over de zonde, die deze mensen in haar greep had gehouden. In zijn naam waren de Korinthiërs schoongewassen en voor de dienst van God apart gezet. We zouden de Schriftgegevens over “levend water” als volgt kunnen samenvatten: 1. In de Hebreeuwse Schriften wordt de Geest dikwijls met “rein water”, “beken” en een “bron” vergeleken. De profeten konden daarom spreken over het “uitgieten” of “uitstorten” van Gods Geest. De symboliek van water en Geest was in Israël bekend. 2. De mensen die naar Johannes kwamen luisteren, begrepen wat hij bedoelde toen hij zei: “Ik heb u gedoopt met water, maar Hij zal u dopen met de heilige Geest”. Ze beseften dat de doop die de profeet voltrok een symbolische handeling was, en dat de werkelijkheid nog moest komen. 3. Zoals bij alle bijbelse symbolen was er een duidelijke overeenkomst tussen schaduw en werkelijkheid. Water heft de onvruchtbaarheid van het land op en doet nieuw leven ontstaan. Zo maakt de Geest harde harten week, 20 ongehoorzamen gehoorzaam, onreinen rein, en afgodendienaars vereerders van de levende God. 4. De uitstorting van de Geest die de profeten hadden aangekondigd stond in rechtstreeks verband met het geestelijk en nationaal herstel van Israël in de voleinding van de eeuw. Toen Johannes de Doper predikte bevond een deel van het Joodse volk zich wel in het land, maar een groot deel woonde nog in de diaspora. Zo is het nu nog altijd. Maar wanneer God zijn Geest over het volk uitstort, zal Hij hen “weghalen uit de volken en bijeenvergaderen uit alle landen”15. De Here Jezus heeft over dat moment gezegd: “Hij zal zijn uitverkorenen verzamelen uit de vier windstreken, van het ene uiterste der hemelen tot het andere” 16. Wanneer heel het volk verzameld is en Gods Geest heeft ontvangen, zal het nooit meer afdwalen maar de HEERE van harte gehoorzaam zijn 17. 5. In sommige bijbelteksten gaat het op het eerste gezicht over letterlijk water en natuurlijke vruchtbaarheid. Maar uit het Hebreeuwse parallellisme 18 of uit het tekstverband blijkt, dat het levende water van Gods Geest is bedoeld. 15 Ezech. 36:24, 39:27 16 Matth. 24:31, Mar. 13:27. 17 Ezech. 36:27, 39:26-28. 18 Bij voorbeeld in Jes. 44:3, Ezech. 36:25. 21

Geboren uit water en Geest Met Nicodémus, een lid van het Sanhedrin, sprak Jezus over geboorte uit water en Geest. De evangelieschrijver Johannes heeft dit gesprek als volgt weergegeven: “Jezus antwoordde: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, tenzij iemand geboren wordt uit water en Geest, kan hij het Koninkrijk Gods niet binnen gaan. Wat uit het vlees geboren is, is vlees, en wat uit de Geest geboren is, is geest. Verwondert u niet, dat Ik u gezegd heb: Gijlieden moet wederom geboren worden. De wind blaast waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid, maar gij weet niet, vanwaar hij komt of waar hij heengaat; zó is een ieder, die uit de Geest geboren is” (Johannes 3:5-8) Menig christen heeft “geboren uit water” opgevat als een verwijzing naar de doop 19, en gemeend dat hij zich moest laten dopen om het Koninkrijk Gods te kunnen binnengaan. Roomskatholieke gelovigen hadden de gewoonte om zuigelingen na de geboorte zo snel mogelijk te besprenkelen. Wanneer die in ongedoopte toestand zouden overlijden, zouden zij immers niet gered zijn! Terwijl de moeder nog in het kraambed lag, werd haar kind door familieleden ijlings naar de kerk gedragen. In werkelijkheid is er in Joh.3:5 van de doop geen sprake. De zinsnede “uit water en Geest” is een hendiadys. Een hendiadys is een stijlfiguur waarbij één begrip wordt aangeduid door twee zelfstandige naamwoorden via het voegwoord “en” te koppelen. Wie een hendiadys gebruikt schrijft niet: “De maan verspreidt zilverkleurig licht”, maar “De maan verspreidt licht en zilver”. 19 De Anglicaan W.F.Flemington deed dit ook. Hij schreef over Joh.3:5: “Most commentators take the word ‘water’ as an obvious reference to Christian baptism... The rite of water-baptism united with the activity of the Spirit is regarded as the means whereby the Christian is ‘born from above’” (in: The New Testament Doctrine of Baptism, London 1964, p.86-87). 23 Een dichter die een bloeiend heideveld ziet kan uitroepen: “Bloem en purper!” Struikheide heeft immers purperen bloempjes. In het Grieks kan men een hendiadys herkennen aan het feit dat het voorzetsel niet wordt herhaald. Johannes schreef niet: “geboren uit water en uit geest”. Hij zei: “geboren uit water en Geest”. Het enkelvoudige voorzetsel geeft aan, dat water en Geest aanduidingen zijn van één enkele zaak. Dezelfde stijlfiguur treffen we aan in de volgende teksten: “En Hij heeft zowel apostelen als profeten gegeven, zowel evangelisten als herders en leraars” (Efe.4:11) In dit vers wordt met “herders en leraars” één enkele groep aangeduid. Er waren in de gemeente mensen die als herder optraden door hun geloofsgenoten onderricht te geven. Een ander voorbeeld is: “Gij weet trouwens, hoe wij... u... betuigden te blijven wandelen, Gode waardig, die u roept tot zijn eigen Koninkrijk en heerlijkheid” (1 Thess.2:12) “Heerlijkheid” is daar een bepaling bij “Koninkrijk”, de uitdrukking betekent: “tot zijn eigen heerlijk Koninkrijk”. In een andere brief riep Paulus de lezers op om waakzaam te zijn, “met aanhoudend bidden en smeken”. Dat betekent “met aanhoudend, smekend bidden” (Efe.6:14). De Here maakte in zijn verkondiging vaker gebruik van een hendiadys. Hij zei: “...De ure komt en is nu, dat de waarachtige aanbidders de Vader aanbidden zullen in geest en waarheid” (Johannes 4:23) 20 20 Hoewel de NBG vertaling dit niet laat zien, wordt in het Grieks het voorzetsel “in” niet herhaald. 24

“In geest en waarheid aanbidden” betekent: “in ware geest aanbidden”, op zuiver geestelijke manier, zonder dat men gebonden is aan een bepaalde plaats, een bepaald gebouw of zichtbare rituelen. Ook Johannes de Doper gebruikte soms een hendiadys. Hij zei: “Die zal u dopen met de heilige Geest en vuur” (Mat.3:11) 21 De Messias zal Israël dopen met vurige heilige Geest, Gods eigen Geest die hen zal louteren en afzonderen voor de dienst van de HEERE (zoals de profeet Jesaja door aanraking met vuur geschikt werd gemaakt voor het profetenambt). “Geboren uit water en geest” (Johannes 3:5) is eveneens een hendiadys. Omdat het voorzetsel “uit” staat voor het woord “water” maar niet voor het woord “geest”, is “geest” een nadere bepaling bij “water”. De uitdrukking betekent: “geboren uit geestelijk water” 22. Over zulk “geestelijk water” zou de Heer nog bij meerdere gelegenheden spreken: “Indien gij wist van de gave Gods en wie het is, die tot u zegt: Geef mij te drinken, gij zoudt het Hem gevraagd hebben en Hij zou u levend water hebben gegeven” (Johannes 4:10) 21 In de grondtekst wordt het voorzetsel “in” (Grieks: en) slechts éénmaal gebruikt. Het NBG heeft het woord “met” ten onrechte tweemaal in haar vertaling opgenomen. 22 Sir Robert Anderson schreef over dit bijbelgedeelte: “Now first it is essential to notice that this is not a twofold birth (of water, and of the Spirit), but emphatically one – a birth of water-and-spirit, in contrast with the birth which is of flesh. This is not obvious in a translation; but in the original it is unmistakable. It is a birth ‘ex hudatos kai pneumatos’ and the context emphasizes it, for in the very next sentence, and again in vers 8, the water is omitted altogether, and the new man is spoken of merely as ‘born of the Spirit’” (in The Bible and the Church, 1st ed. 1899, reprinted 1999 as The Buddha of Christendom, pag.148) 25 “Wie gedronken heeft van het water, dat Ik hem zal geven, zal geen dorst krijgen in eeuwigheid, maar het water, dat Ik hem zal geven, zal in hem worden tot een fontein van water, dat springt ten eeuwigen leven” (Johannes 4:14) “Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien. Dit zeide Hij van de Geest, welke zij, die tot geloof in Hem kwamen, ontvangen zouden, want de Geest was er nog niet, omdat Jezus nog niet verheerlijkt was” (Johannes 7:38-39) De Messias zal aan Israël het “geestelijk water” geven, dat de profeten hebben aangekondigd. Zó zal in vervulling gaan wat God eeuwen tevoren heeft beloofd: “Ik zal rein water over u sprengen, en gij zult rein worden; van al uw ongerechtigheden en van al uw afgoden zal Ik u reinigen; een nieuw hart zal Ik u geven en een nieuwe geest in uw binnenste; het hart van steen zal ik uit uw lichaam verwijderen en Ik zal u een hart van vlees geven. Mijn Geest zal Ik in uw binnenste geven en maken, dat gij naar mijn inzettingen wandelt en naarstig mijn verordeningen onderhoudt” (Ezechiël 36:25-27, vgl. Jeremia 24:7, Ezechiël 11:17-20, Ezechiël 37:13, 23 en 27) “Want Ik zal water gieten op het dorstige en beken op het droge; Ik zal mijn Geest uitgieten op uw nakroost en mijn zegen op uw nakomelingen” (Jesaja 44:3) Zonder het “reine water” van Gods Geest kan Israël onmogelijk rein worden, en zonder wedergeboorte (“een nieuw hart”, “een nieuwe geest in uw binnenste”) kan Jakobs zaad het Godsrijk niet binnengaan. Toen Nicodémus vroeg: “Hoe kan dit geschieden?”, antwoordde Jezus verbaasd: “U bent de leraar van Israël, en deze dingen verstaat u niet?” (Joh.3:9-11). Voor schriftgeleerden had “wedergeboorte” een bekend begrip moeten zijn. 26

De geboorte die de Messias beschreef vond voor de eerste maal plaats op de Pinksterdag. Jezus had tegen Nicodemus gezegd: “De wind 23 blaast waarheen hij wil, en gij hoort zijn geluid, maar gij weet niet, vanwaar hij komt of waar hij heengaat; zó is een ieder, die uit de Geest geboren is” (Johannes 3:8) De vervulling van deze woorden van de Heiland is als volgt beschreven: “Eensklaps kwam er uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag... en zij werden allen vervuld met de heilige Geest en begonnen met andere tongen te spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken” (Handelingen 2:2,4) De opgestane Here stortte zijn Geest uit (Hand.2:17,33). De Jeruzalemmers hoorden het geluid, maar wisten niet vanwaar het kwam of waar het heenging. Voor de honderdtwintig discipelen op wie de Geest viel, was de uitstorting van Gods Geest “het bad der wedergeboorte” (Titus 3:5) 24. We kunnen het onderwijs van Johannes 3:15 dus als volgt samenvatten: 1. “Uit water en geest” is een stijlfiguur en betekent “uit geestelijk water”. 2. De gedachte dat Johannes 3:5 betrekking heeft op aards water, heeft tot het kwalijke denkbeeld geleid dat de waterdoop de wedergeboorte bewerkt. Dit denkbeeld kwam de Roomse kerk goed van pas om haar aanzien en macht bij het bijgelovige volk te kunnen vergroten. Het 23 In de oorspronkelijke tekst staat hier: de Geest. 24 Op het verband tussen Joh.3, Hand.2, en Titus 3:5 is gewezen door Joh. Kroon (Wedergeboorte door Geestesdoop, ’s Gravenhage 1970). 27 Baptisme heeft op grond van Johannes 3:5 gemeend haar naam aan het doopritueel te moeten ontlenen, en de waterdoop tot de grondslag voor kerklidmaatschap te moeten maken. Maar de Here sprak over de reinigende en levenwekkende werking van Gods Geest – net als in Johannes 4 en Johannes 7. 3. Van besprenkeling of onderdompeling met gewoon water is er in Johannes 3 geen sprake. 28

Van bekering tot vergeving van zonden “Gelijk geschreven staat bij de profeet Jesaja... geschiedde het, dat Johannes doopte in de woestijn en de doop der bekering tot vergeving van zonden predikte” (Mar.1:2-4) “En hij kwam in de gehele Jordaanstreek en predikte de doop der bekering tot vergeving van zonden” (Lukas 3:3) Wanneer Markus en Lukas een samenvatting geven van het optreden van Johannes de Doper, dan schrijven ze dat hij “de doop der bekering tot vergeving van zonden” predikte 25. Mattheüs vat het nog beknopter samen, door te zeggen dat Johannes “doopte met water tot bekering” 26. Voor bekering staat in deze teksten het Griekse woord metanoia, een verandering van gezindheid of van denken. “Doop der bekering” of “doop met water tot bekering” wil zeggen, dat iemands bekering concreet gestalte kreeg doordat de betrokkene zich in water liet dopen. De doop beeldde uit, dat de dopeling wilde breken met zijn oude levensstijl, en niet langer in opstand tegen God maar in gehoorzaamheid aan God wilde leven. Toen de mensen aan Johannes vroegen, wat ze moesten doen, gaf de profeet hun het antwoord: “Wie een dubbel stel kleren heeft, dele mede aan wie er geen heeft, en wie spijzen heeft, doe evenzo” (Lukas 3:11) Tegen berouwvolle tollenaars zei Johannes: “Vordert niet meer dan u voorgeschreven is” (Lukas 3:13) 25 Mar.1:4, Luk.3:3. 26 Mat.3:11. 29 En tegen soldaten die hun militaire plichten moesten vervullen: “Plundert niemand uit en perst niets af en weest tevreden met uw soldij” (Lukas 3:14) Dat waren “vruchten die aan de bekering beantwoordden” (Mat.3:8). Waar die zichtbaar werden was iemands levenshouding radicaal veranderd. Door zich te laten dopen erkende men dat men geen rechtvaardige was maar een zondaar, die behoefte had aan reiniging. Men stemde in met Gods beoordeling van zichzelf en men “rechtvaardigde God”, door te erkennen dat wat de Almachtige had gezegd de waarheid was. Vandaar, dat in het Lukasevangelie wordt opgemerkt: “...Toen al het volk dit hoorde, en ook de tollenaars, hebben zij God gerechtvaardigd, daar zij met de doop van Johannes gedoopt waren. Maar de Farizeeën en de wetgeleerden verwierpen voor zichzelf de raad Gods, daar zij niet door hem gedoopt waren” (Lukas 7:29-30) Het Griekse voorzetsel eis (Nederlands: “tot”) geeft het doel of het eindresultaat van een handeling aan. Velen hebben daarom gemeend dat de waterdoop een “sacrament” is dat vergeving van zonden te weeg brengt. Door heidenen te dopen zouden die heidenen in christenen worden veranderd en van hun zonden worden bevrijd. Uit het optreden van de Doper blijkt echter, dat water de zonden niet wegwast. Mattheüs schrijft: “Toen hij nu zag, dat vele van de Farizeeën en de Sadduceeën tot de doop kwamen, zeide hij tot hen: Adderengebroed, wie heeft u een wenk gegeven om de komende toorn te ontgaan? Brengt dan vrucht voort, die aan de bekering beantwoordt; en beeldt u niet in, dat gij bij uzelf kunt zeggen: Wij hebben Abraham tot vader, want ik zeg u, dat God bij machte is uit deze stenen Abraham kinderen te verwekken” (Mat.3:7-9) 30

Net zoals het “onmogelijk is, dat het bloed van stieren of bokken zonden zou wegnemen” 27, zo is het ook onmogelijk dat water dit zou doen. Johannes wilde alléén mensen dopen die oprecht naar redding verlangden en zich voor honderd procent afhankelijk wisten van God. Zijn dopelingen moesten ervan overtuigd zijn dat ze vergeving van zonden nodig hadden om Gods rijk te kunnen binnengaan. Wie zich op grond van hun afstamming rechtvaardig waanden en onderwerping aan het doopritueel voldoende achtten voor een lotsdeel in Gods Koninkrijk, bedrogen zichzelf. Vergeving van zonden is geen automatisch gevolg van de waterdoop. In de uitdrukking “doop der bekering tot vergeving van zonden” hoort “tot vergeving van zonden” bij het woord “bekering”. Bekering leidt tot behoud 28, maar besprenkeling met water (of onderdompeling) doet dat beslist niet altijd 29. De opgestane Here zou later tegen zijn discipelen zeggen: “dat in zijn naam moest gepredikt worden bekering tot vergeving der zonden aan alle volken, te beginnen bij Jeruzalem” (Lukas 24:47) Hij zei: “bekering tot vergeving der zonden”, niet “doop tot vergeving van zonden”. Bekering en vergeving horen bij elkaar. Doop leidt alleen tot vergeving van zonden indien het een doop “van bekering” is. Op de Pinksterdag werden drieduizend Joden gedoopt met een doop die eveneens een doop “van bekering tot vergeving van zonden” was. We horen immers hoe Petrus tegen hen zei: 27 Heb.10:4. 28 Vgl. 2 Kor.7:10. 29 Vgl. Hand.8:13 met 8:20-23 31 “Bekeert u en een ieder van u late zich dopen op de naam van Jezus Christus, tot vergeving van uw zonden...” (Hand.2:38) “Late zich dopen” is geen goede weergave van de grondtekst. De Statenvertaling volgt het Griekse origineel wél nauwkeurig door te schrijven: “Bekeert u en een ieder van u worde gedoopt”. Wanneer deze mensen zich bekeerden, zouden ze gedoopt worden. Het bijbelboek Handelingen laat in het midden of die doop zou worden voltrokken door Petrus en de elven, of de opgestane Here Jezus. Bekering hield in dat de feestgangers hun gedachten over Hem zouden veranderen. Ze waren afkomstig uit de diaspora 30. Ze hadden van hun volksgenoten gehoord dat Jezus een valse profeet was die de doodstraf had verdiend 31. Maar vanwege zijn opstanding uit de doden en de heilige Geest die Hij op zichtbare wijze had uitgestort moesten ze tot het inzicht komen dat Hij de Messias was. “Op de naam van Jezus Messias” zouden ze worden gedoopt. Uit de evangeliën en uit het boek Handelingen blijkt, dat de Doper zijn bekeerlingen opdroeg om hun vertrouwen te stellen op de komende Messias. Paulus vatte het optreden van Johannes als volgt samen: “Johannes doopte een doop van bekering en zeide tot het volk, dat zij moesten geloven in Hem, die na hem kwam, dat is in Jezus.” (Handelingen 19:4-5) Voor vergeving van zonden waren de discipelen van Johannes afhankelijk van de komende Messias. 30 Hand.2:8-11 31 Hand.2:36 32

Samenvattend kunnen we zeggen: 1. De doop met water, die Johannes voltrok, was niet een “sacrament” dat automatisch vergeving van zonden te weeg bracht. Wie naar Johannes toekwam om zich te laten dopen, drukte daarmee uit dat hij een zondaar was die vergeving van zonden nodig had en voor zijn reiniging vertrouwde op de komende Messias 32. 2. Johannes weigerde om mensen te dopen die zichzelf rechtvaardig waanden en onder valse voorwendsels naar hem toe kwamen, zoals de Farizeeën en de Sadduceeën. 3. Er is een groot verschil tussen de “doop der bekering tot vergeving van zonden” die Johannes predikte en de waterdoop zoals die tegenwoordig wordt bediend. Katholieken en anglicanen, luthersen en gereformeerden dopen zuigelingen die “het onderscheid niet kennen tussen hun rechterhand en hun linkerhand” 33, dus nog niet tot handelen in staat zijn en zich nog nergens van kúnnen bekeren. Voorstanders van doop-op-belijdenis, zoals baptisten en pinkstergelovigen, dopen mensen die Christus al hebben aangenomen en al vergeving van zonden hebben ontvangen. Maar in Johannes’ tijd werd de bevolking van Judéa gedoopt in afwachting van de Messias die nog komen moest. Hij zou vergeving van zonden tot stand brengen. Hij zou hen “dopen in heilige Geest” en hun het nieuwe leven schenken. 32 Vgl, Mal. 3:1-4. 33 Jona 4:11 33 Gerechtigheid vervullen “Toen kwam Jezus uit Galilea naar de Jordaan tot Johannes, om zich door hem te laten dopen. Maar deze trachtte Hem daarvan terug te houden, en zeide: Ik heb nodig door U gedoopt te worden en komt Gij tot mij? Jezus echter antwoordde en zeide tot hem: Laat Mij thans geworden, want aldus betaamt het ons alle gerechtigheid te vervullen. Toen liet hij Hem geworden. Terstond nadat Jezus gedoopt was, steeg Hij op uit het water. En zie, de hemelen openden zich, en hij zag de Geest Gods nederdalen als een duif en op Hem komen. En zie, een stem uit de hemelen zeide: Deze is mijn Zoon, de Geliefde, in wie Ik mijn welbehagen heb” (Mattheüs 3:13-17) Alle evangelieschrijvers vertellen dat Jezus naar Johannes toe ging om zich door hem te laten dopen. Het verslag van Mattheüs begint met het woord toen: “Toen kwam Jezus uit Galilea naar de Jordaan...” Waarop heeft deze tijdsaanduiding betrekking? Wannéér ondernam Jezus die lange reis? Uit het voorafgaande blijkt, dat Hij dit deed nadat Johannes “Jeruzalem, Judea en de hele Jordaanstreek” had gedoopt in de rivier, onder belijdenis van hun zonden (Mat.3:6). Terwijl hij zijn volksgenoten doopte had Johannes gezegd: “Ik doop u met water tot bekering, maar Hij, die na mij komt, is sterker dan ik; ik ben niet waardig Hem zijn schoenen na te dragen; die zal u dopen met [de] heilige geest en [met] vuur” (Mattheüs 3:11) 34 34 In de grondtekst ontbreekt het lidwoord “de” voor “heilige geest” en het voorzetsel “met” voor vuur. Vandaar, dat deze woorden tussen vierkante haakjes zijn geplaatst. 35

Johannes had verkondigd dat de Messias zou verschijnen en gelovige Israëlieten zou dopen met heilige geest. Hij was als een heraut voor de komende Koning uitgezonden (Matth.3:3). Hij moest dopen met water, opdat de Messias aan Israël zou worden geopenbaard (Joh.1:31). De Doper besefte, dat hij een wegwijzer was. Zijn doop met water wees vooruit naar de doop van de Messias. Die zou door middel van zijn Geestesdoop de ware reiniging tot stand brengen. Toen Jezus kwam om zich te laten dopen, probeerde Johannes Hem daarvan terug te houden. De waterdoop was een symbool van de échte doop, de reiniging van het innerlijk. De doop van de Messias was de werkelijkheid waarnaar Johannes’ doop vooruitwees. Het is dus begrijpelijk dat de Doper zei: “Ik heb nodig door ú gedoopt te worden, en komt Gij tot mij?“ Jezus antwoordde: “Laat Mij thans geworden, want aldus betaamt het ons alle gerechtigheid te vervullen” Wat bedoelde Hij met “thans”? Wie waren de “ons” waarover Hij sprak? En wat betekent de uitdrukking: “alle gerechtigheid vervullen”? Voorstanders van de volwassenendoop geven de volgende uitleg: “Thans” is het tijdperk dat volgde op de komst van de Messias; “ons” zijn de gelovigen uit dat tijdperk; “alle gerechtigheid vervullen” betekent: doen wat God van je vraagt. Iedere gelovige behoort zich in water te laten dopen zoals Jezus zich liet dopen door Johannes. Hun redenering overtuigt niet, omdat de woorden van Jezus worden losgemaakt uit het verband, en er een eigenmachtige interpretatie wordt gegeven van de uitdrukking “alle 36 gerechtigheid vervullen”. Volgens Paulus is er geen gerechtigheid door een wet of door te gaan werken 35, maar volgens doperse christenen kunnen zondaren “alle gerechtigheid vervullen” door zich in water te laten dopen. Wat een zelfoverschatting en wat een verdraaiing van Gods woord! “Thans” is het tijdstip waarop Jezus bij de Jordaan kwam. De tijd was rijp. De Judeeërs waren voorbereid op de komst van de Messias die zou dopen met heilige geest 36. Nu moest Johannes Jezus laten begaan, want dit was voor Hem het juiste moment om zich te laten dopen. Met “ons” worden Johannes en Jezus bedoeld - niet de gelovigen uit de volken! De Messias en zijn voorloper vervulden op dit beslissende ogenblik een sleutelrol. Later zou Jezus over Johannes zeggen: “... Wat bent u gaan zien? Een profeet? Ja, zeg Ik u, zelfs meer dan een profeet! Voorwaar, Ik zeg u: onder hen die uit vrouwen geboren zijn, is geen grotere opgestaan dan Johannes de Doper... Want alle profeten en de wet hebben tot op Johannes geprofeteerd” (Mattheüs 11:7,11,13). Johannes was de bode die voor God uitging om de weg voor Hem te bereiden (Mat.11:11). Hij was de Elia die zou komen (Mat.11:14). Met het optreden van de Doper werd het tijdvak van Mozes en de profeten afgesloten (vgl. Luk.16:16). Nu zou Hij verschijnen die zij hadden aangekondigd: de Messias. Nú was het Koninkrijk der hemelen nabij gekomen, want de Koning had zich gevoegd bij zijn onderdanen. 35 Gal. 2:15-21 36 Lukas vertelt dat Jezus zich liet dopen “terwijl al het volk gedoopt werd”, of nadat het hele volk zich had laten dopen (Luk.3:21). 37

Wanneer gelovigen menen dat zij “alle gerechtigheid moeten vervullen” door zich in water te laten dopen, dan is er sprake van een misverstand. Mattheüs gebruikt het woord “vervullen” (Gr. pleroo) zestien maal. Twaalf maal heeft het betrekking op gebeurtenissen die plaatsvonden “opdat vervuld werd wat door de Heer is gesproken” 37. Dezelfde betekenis heeft het ook in Mattheüs 5:17: “Meent niet dat Ik ben gekomen om de wet of de profeten op te heffen. Ik ben niet gekomen om op te heffen, maar om te vervullen” (Telos) In andere gevallen betekent het “vol maken”. Het Nieuwe Testament spreekt bijvoorbeeld over het “vullen” van een net 38 of van een maat 39. “Alle gerechtigheid vervullen” gaat de capaciteiten van zondige mensen verre te boven. Het is alsof de Here Jezus zei: “De Judeeërs hebben zich laten dopen omdat hun gerechtigheid niet vol is: ze hebben hun zonden beleden en hebben beaamd dat ze reiniging nodig hebben. Nu moet jij Mij dopen om hun de beloofde reiniging te laten zien. Ik word niet voor Mijn eigen zonden gedoopt maar voor die van hen 40. De doop van Johannes, die ten doel had om de Messias aan Israël te openbaren (Joh. 1:31), bereikte dat doel toen Jezus zich liet dopen. Want toen de Messias uit het water klom, werden de hemelen geopend en daalde de Geest van God als een duif op Hem neer, terwijl een stem uit de hemel zei: 37 Mat. 1:22, 2:15, 2:17, 2:23, 4:14, 8:17, 12:17, 13:35, 21:4, 26:54, 26:56, 27:9. 38 Mat. 13:48. 39 Mat.23:32. 40 Deze uitleg is ontleend aan Oscar Cullmann (Die Tauflehre des Neuen Testaments, Zürich 1948, p.12-14) en Harry Bultema (The Bible and Baptism, Grand Rapids 1955, p.45-49). Zie ook Romeinen 5:12-21. 38 “Deze is mijn geliefde Zoon, in Wie Ik mijn welbehagen heb gevonden” (Mattheüs 3:17, vgl. Markus 1:10, Lukas 3:21-22, Johannes 1:32-34) Zó werd Jezus openlijk aangewezen als de door God Gezalfde Knecht, Johannes’ grote Opvolger die met heilige geest zou dopen. Bij monde van de profeet Jesaja had God immers gezegd: “Zie, mijn knecht, die Ik ondersteun; mijn uitverkorene, in wie Ik een welbehagen heb, Ik heb mijn Geest op hem gelegd” (Jesaja 42:1) Kort samengevat: 1. Jezus ging pas naar Johannes toe, toen deze Jeruzalem, Judea en de hele Jordaanstreek had gedoopt in de Jordaan. 2. Op dat ogenblik móest Hij wel naar Johannes toegaan om zich door hem te laten dopen, want via die doop zou Hij aan Israël worden geopenbaard. De Geest daalde op Hem neer en de Vader wees Hem aan als zijn geliefde Zoon, de messiaanse Koning. 3. Wie op grond van Mat.3:15 stelt dat gelovigen alle gerechtigheid behoren te vervullen door zich in water te laten dopen, berooft Christus van zijn eer. Hij heeft alle gerechtigheid vervuld in samenwerking met zijn voorganger, Johannes de Doper. Door zich te onderwerpen aan de ceremonie die Johannes voltrok, werd onze Heer aan Israël geopenbaard als de Rechtvaardige, Gods Gezalfde die doopt met heilige Geest. Door Hem bewijst God al zijn trouw, in Hem zijn al Gods beloften “ja en amen” 41. 41 2 Korinthe 1:20 39

Jezus doopte niet Volgens de Heidelberger Catechismus heeft Christus in het “Nieuwe Verbond of Testament twee sacramenten ingezet, namelijk de Heilige Doop en het Heilig Avondmaal” 42. Met de “heilige doop” wordt in dit verband bedoeld: de besprenkeling (of onderdompeling) met water. De opvatting van de Catechismus wekt de indruk dat onze Heer met dopen is begonnen en ieder die zijn boodschap wilde aanvaarden heeft gedoopt. Dat laatste lijkt op het eerste gezicht inderdaad het geval te zijn. We lezen in Johannes 3 namelijk het volgende: “Na dezen 43 kwam Jezus en zijn discipelen in het land van Judéa, en onthield zich aldaar met hen, en doopte. En Johannes doopte ook in Enon bij Salim, dewijl aldaar vele wateren waren; en zij kwamen daar, en werden gedoopt. Want Johannes was nog niet in de gevangenis geworpen” (Johannes 3:22-24, SV) In vers 22 staat het zwart-op-wit, zal een reformatorisch christen opmerken: “Jezus kwam in Judéa en doopte”. Maar heeft Jezus de doop op dat moment ingesteld? Beslist niet, want de doop waarover het in dit gedeelte gaat is de doop van Johannes 44. En Jezus begon pas te prediken, wonderen te doen en leerlingen te verzamelen nadat Hij zich door Johannes had laten dopen 45. Johannes doopte éérder dan Christus. De doop waarover in 42 Heidelberger Catechismus, Zondag 25, vraag en antwoord 68; zie ook Nederlandse Geloofs Belijdenis, artikel 33. 43 Dat wil zeggen: na de tempelreiniging en het gesprek van Jezus met Nicodemus. 44 De dopen die Johannes en de discipelen van Jezus bedienden waren identiek. In vers 23 staat immers: “En Johannes doopte ook...” 45 Zie Joh.1:19-52. 41 Johannes 3:22 wordt gesproken was er al voordat Jezus zijn openbaar optreden begon en is dus niet door Christus ingesteld. Dat Jezus zich met dopen bezig hield, komt in het Johannesevangelie nogmaals ter sprake. Na een twistgesprek tussen de Farizeeën en de discipelen van Johannes gingen de laatsten naar hun leermeester toe en zeiden: “Rabbi, die met u was over de Jordaan, welken gij getuigenis geeft, zie, Die doopt, en zij komen allen tot Hem!” (Johannes 3:26, SV) Weer lijkt het, alsof Jezus doopte, net zoals Johannes dat had gedaan. De mededeling dat de mensen naar Jezus toegingen en niet meer naar hèm toekwamen stemde Johannes niet verdrietig maar juist blij. Hij moest krimpen en de Messias groeien (vs.2736). Het was immers zijn taak om Israël op de verschijning van Gods Gezalfde voor te bereiden, en die taak was nu bijna voltooid. Het twistgesprek met de Farizeeën had een onverwacht gevolg. Want de evangelieschrijver vertelt: “Als dan de Heere verstond, dat de Farizeeën gehoord hadden dat Jezus méér discipelen maakte en doopte dan Johannes... zo verliet hij Judéa, en ging wederom naar Galilea” (Johannes 4:1-3, SV) Jezus besefte dat het verzamelen van een groot aantal volgelingen het wantrouwen van de Joodse leiders zou opwekken 46. Omdat zijn uur – in tegenstelling tot het uur van Johannes - nog niet was gekomen 47 besloot Hij confrontaties te vermijden en ging Hij terug naar de streek waar Hij was opgegroeid. 46 Vgl. Joh.11:48. 47 Joh.7:30. 42

De evangelieschrijver plaatst bij vs.1 een verrassende kanttekening: “... hoewel Jezus zelf niet doopte, maar zijn discipelen” (Johannes 4:2) Hieruit blijkt dat er in de discipelkring werd gedoopt, maar dat de Heer zélf niet doopte. Op het eerste gezicht is dat een vreemde mededeling. Wat wil Johannes ons hiermee duidelijk maken? Als de doop van groot belang is om ons geloof te onderhouden, om ons de belofte van het evangelie te doen verstaan en die aan ons te verzegelen 48, waarom liet Jezus het dopen dan aan zijn discipelen over? Hij ging toch rond, “goed doende en allen genezende die van de duivel overweldigd waren?” 49. Als de doop een genademiddel is om het geloof van bekeerlingen te versterken, dan is het heilzaam om niet alleen te prediken maar om ook te dopen. Waarom doopte Jezus dan niet? Het antwoord op die vraag is erg eenvoudig: “Jezus doopte niet zelf... omdat Hij het onderscheid tussen zich en zijn voorloper niet wilde uitwissen: Hij... behield voor zichzelf het dopen met de Geest” 50 De Messias was gekomen om Gods beloften te bevestigen 51. Hij kwam om de wet en de profeten te vervullen 52 en de werkelijkheid te schenken waarnaar de schaduwen vooruit wezen 53. Hij kon onmogelijk zelf een schaduwachtig ritueel voltrekken, want dan zou Hij zijn roeping ontrouw worden en 48 Aldus de gereformeerde belijdenisgeschriften. 49 Hand.10:38. 50 J. van Andel, Johannes’ Evangelie aan de Gemeente toegelicht, Leiden 1900, p.85. 51 2 Kor.1:20, Rom.15:8. 52 Mat.5:17. 53 Kol.2:17. 43 weigeren om de voor Hem bestemde plaats in Gods heilsplan in te nemen. Hij is Degene die doopt met de Geest 54. Waarom liet Jezus toe dat zijn discipelen wél met water doopten? Aangezien dit plaatsvond in Judéa moet de reden zijn geweest dat Joden uit “heel Judea, Jeruzalem en de Jordaanstreek” zich door Johannes hadden laten dopen, maar niet het héle volk. “De traagheid van het volk noopte Hem... om het werk van de Doper over te nemen. Hij werd zijn eigen Voorloper, want Hij liet door zijn discipelen de doop der bekering toedienen. Het getuigde tegen het volk, dat de Vorst zijn heraut helpen moest om zich een weg naar zijn volk te banen. Elk had gereed moeten staan om Hem te begroeten” 55 De Here was lankmoedig jegens Israël. Hij wilde het hele volk tot het inzicht brengen dat het reiniging van zonden nodig had. Kort samengevat: 1. Jezus heeft de “heilige doop” niet ingesteld want de waterdoop bestond al voordat Hij begon te prediken. Zijn neef Johannes doopte eerder dan Hij. 2. In plaats van de “heilige doop” in te stellen, beschouwde Christus die juist als iets dat slechts van tijdelijk belang was. Jezus doopte zelf niet. Alleen zijn discipelen hebben maar gedoopt (Johannes 4:2). 3. Jezus doopte niet met water, omdat dat de doop was van zijn voorloper. Hij zou gaan dopen na zijn opstanding uit de doden en zijn hemelvaart. Vanaf dat ogenblik doopt Hij met heilige Geest 56. 54 Joh.1:33. 55 Van Andel, a.w., p.75. 56 Joh. 7:39, 16:7. 44

Dopen voor het eten “En toen zij zagen, dat sommige van zijn discipelen met onreine, dat is ongewassen, handen hun brood aten – want de Farizeeën en al de Joden eten niet zonder eerst een handwassing verricht te hebben, daarmee vasthoudende aan de overlevering der ouden, en van de markt komende eten zij niet dan na zich gereinigd 57 te hebben; en vele andere dingen zijn er, waaraan ze zich volgens overlevering houden, bijvoorbeeld het onderdompelen 58 van bekers en kannen en koperwerk – toen vroegen de Farizeeën en de schriftgeleerden Hem: Waarom wandelen uw discipelen niet naar de overlevering der ouden, maar eten zij met onreine handen hun brood?” (Markus 7:2-5) “Terwijl Hij sprak, nodigde een Farizeeër Hem om bij hem te komen eten. En Hij kwam binnen en ging aanliggen. De Farizeeër verwonderde zich, toen hij zag, dat Hij zich vóór het eten niet eerst wies 59” (Lukas 11:37-38) In bovenstaande tekstgedeelten komt het werkwoord baptizoo (“dopen”) twee maal, en het zelfstandig naamwoord baptisma (“doop”) één maal voor. Het werkwoord is door het NBG éénmaal weergegeven als “reinigen” 60 en een andere keer als “wassen” 61. Het zelfstandig naamwoord is als “onderdompelen” vertaald 62. De vertaling “onderdompelen” is beslist onjuist. Want de Farizeeën dompelden zich niet onder wanneer ze van de markt 57 Gr. baptisoontai 58 Gr. baptismous 59 Gr. ebaptisthè 60 Mar.7:4 61 Luk.11:38 62 Mar.7:4 45 kwamen. Op zo’n plein waar jan en alleman kwam om te kopen en te verkopen kwamen ze in contact met niet-Joden en met volksgenoten die zich niet aan de wet van Mozes hielden. Vanwege zulke contacten werden zij ritueel onrein en volgens de Farizeeën moest men zich daarom wassen alvorens men aan tafel kon gaan. De ceremoniemeester van de bruiloft in Kana had met dit gebruik rekening gehouden en voor de bruiloftsgasten voorzieningen getroffen. De evangelieschrijver vertelt: “Nu waren daar stenen watervaten neergezet volgens het reinigingsgebruik der Joden, elk met een inhoud van twee of drie metreten” (Johannes 2:6) Het water in deze kruiken (zeventig tot honderd liter) was niet bedoeld om er de gasten in onder te dompelen - daarvoor zou een zwembad nodig zijn geweest – maar om de handen en de voeten van de gasten te reinigen. Van de priesters die in het heiligdom dienst deden werd hetzelfde verwacht. In de voorhof was een groot wasvat geplaatst – tussen de tabernakel en het altaar – en over de functie van dat vat staat in Gods wet geschreven: “Aäron en zijn zonen zullen daarin hun handen en voeten wassen” (Exodus 30:19) In de evangeliën blijkt hoe dit wassen in zijn werk ging: “Daarna deed Hij water in het bekken en begon de voeten der discipelen te wassen, en af te drogen met de doek, waarmede Hij omgord was” (Joh.13:5) “En zie, een vrouw, die in de stad als zondares bekend stond, bemerkte, dat Hij aan tafel was in het huis van de Farizeeën. En zij bracht een albasten kruik met mirre, en zij ging wenende achter 46

Hem staan, bij zijn voeten, en begon met haar tranen zijn voeten nat te maken en droogde ze af met haar hoofdhaar, en kuste zijn voeten en zalfde ze met de mirre... En zich naar de vrouw wendende, zeide Hij tot Simon: Ziet gij deze vrouw? Ik ben in uw huis gekomen; water voor Mijn voeten hebt gij Mij niet gegeven, maar zij heeft met tranen Mijn voeten nat gemaakt en ze met haar haren afgedroogd” (Luk.7:37,38,44) Blijkbaar werden de voeten met water overgoten, waarna ze werden afgedroogd. Voor het wassen van de handen werd dezelfde methode gebruikt. We lezen immers dat: “Elisa, de zoon van Safat... water op Elia’s handen goot” (2 Koningen 3:11) “En ieder, welke hij die een vloeiing heeft aanraakt zonder de handen met water te hebben afgespoeld zal... onrein zijn tot de avond” (Leviticus 15:11) Volgens de bijbelschrijvers heeft iemand die zijn handen of zijn voeten heeft gewassen, zich “gedoopt” 63. Hieruit blijkt, dat de Bijbel onder doop geen onderdompeling van het hele lichaam verstaat maar reiniging op de manier die God daarvoor in de wet heeft voorgeschreven. “Reiniging” is in het bijbels spraakgebruik een synoniem van “doop” 64. Kort samengevat: 1. In onze taal heeft het woord “dopen” een kerkelijke klank. Met het Engelse woord “baptize” is dat in nóg sterkere mate het geval. Daarmee vergeleken is de Bijbel heerlijk nuchter. Het werkwoord baptizoo wordt in de grondtekst van het Nieuwe Testament gebruikt voor het 63 Mar.7:4 64 Joh.3:25 47 wassen van menselijke handen en voeten en ook voor het reinigen van voorwerpen waaruit men heeft gegeten of gedronken. 2. Wanneer Joden van de markt kwamen, aten zij niet dan na zich “gedoopt” te hebben. De Farizeeër waar Jezus te gast was verbaasde zich erover dat Hij zich voor het eten niet eerst “doopte”. Dat betekent: “zich reinigde” en daarmee wordt bedoeld: “zijn handen waste”. Wanneer een gezin aan tafel gaat, kunnen ouders aan hun kinderen vragen of die zich wel “gedoopt” hebben. 3. Wie zijn handen had gewassen, had zich “gedoopt” (Markus 7:2-5). Daaruit blijkt dat met dit “dopen” geen onderdompeling van het hele lichaam is bedoeld. Op de betekenis van het werkwoord dopen zullen we in een later hoofdstuk nog terugkomen. 48

Ik moet gedoopt worden... “Ik moet gedoopt worden met een doop, en hoe beklemt het Mij, totdat het volbracht is” (Lukas 12:50) “Kunt gij de beker drinken, die Ik drink, of met de doop gedoopt worden, waarmede Ik gedoopt word? Zij zeiden tot Hem: Wij kunnen het. Jezus zeide tot hen: De beker, die Ik drink, zult gij drinken en met de doop, waarmede Ik gedoopt word, zult gij gedoopt worden” (Markus 10:38-39) Ondanks de tekenen die Hij deed 65 kreeg onze Heer te maken met groeiende oppositie, met name van de Joodse leiders. Sommige Farizeeën beweerden openlijk dat Hij demonen uitdreef omdat Hij een handlanger was van Beëlzebub 66. In antwoord op zulke aantijgingen begon de Meester zijn leerlingen te waarschuwen dat het volk Israël zich niet unaniem achter Hem zou scharen. Zijn komst zou geen vrede brengen maar verdeeldheid. Er zou een kloof ontstaan binnen families en gezinnen. De ene helft zou Hem volgen en de andere helft zou fel tegen Hem zijn gekant 67. Voor de discipelen moet dit een schokkende mededeling zijn geweest. Zou de Messias falen in zijn missie? 68 Zou Hij geen koning worden over Israël? Zou Hij niet het rijk van vrede brengen waarvan de profeten en de psalmdichters hadden gesproken? 69 65 Luk. 4:38-44, 5:12-26, 7:1-17, 8:26-56, 9:37-43 66 Luk. 11:15, Mat.9:34 67 Luk. 12:49-53 68 Petrus had – als woordvoerder van de discipelkring – al geconcludeerd dat Jezus de Messias is. Ook had de verheerlijking op de berg al plaatsgevonden (zie Luk. 9:20, 28-36). 69 zie b.v. Jes.2:4, Psalm 72:7 49 Zeker wel! Maar vóór er tijden van verademing konden aanbreken moest er iets belangrijks gebeuren. “Ik moet gedoopt worden met een doop” zei Jezus, “en hoe beklemt het Mij, totdat het volbracht is” 70. Wat bedoelde Hij daarmee? Waarom moest Hij opnieuw gedoopt worden? Hij hád zich toch al laten dopen, door zijn neef Johannes? 71. Wie het uit de prediking van de Doper nog niet had geconcludeerd, kon het nu vernemen van zijn Opvolger: de doop van Johannes was iets voorlopigs, een voorbijgaande schaduw. Wie zich in water hadden laten dopen hadden daarmee te kennen gegeven dat ze vergeving van zonden nodig hadden. Het water dat Johannes voor zijn doop gebruikte was echter niet bij machte om nieuw leven te schenken en mensen van hun zonde te bevrijden. Om de beloofde reiniging en levensvernieuwing tot stand te brengen moest de Messias opnieuw een doop ondergaan. Die doop “beklemde Hem, totdat het was volbracht 72”. Uit het woord “volbracht” blijkt, dat Jezus doelde op zijn sterven aan het kruis. Het laatste dat de Messias op de heuvel Golgotha zei, was: “Het is volbracht!” 73. Nadat Hij dit gezegd had, gaf Hij de geest. Het sterven van Gods Zoon was een doop omdat de “oude mens”, de sterfelijke bestaanswijze die Hij bij zijn geboorte in Bethlehem had ontvangen, daarbij definitief werd afgelegd 74. Bij gewone mensen leidt het sterfelijk bestaan dat zij van Adam 70 Luk. 12:50 71 Luk. 3:21-22 72 Grieks telesthei 73 Joh.19:30, Grieks Tetelestai! 74 Rom.6:6. 50

hebben geërfd ertoe dat ze zondigen, dus hun doel missen 75. Bij de Messias gebeurde dat niet: Hij werd in alle dingen verzocht als wij, doch zonder te zondigen 76. Hij nam onze zonden op zich en droeg ze tot in het graf, zodat ze voorgoed werden weggedaan 77. Door zijn sterven deed Hij de dood te niet 78 Toen Hij opstond uit de doden, bracht Hij onvergankelijk leven aan het licht 79. In sommige commentaren wordt beweerd dat Jezus zijn dood met een doop vergeleek omdat lijden in de Schrift wordt aangeduid als “golven en baren” die over het slachtoffer heenslaan. Volgens de Bijbel is dat echter niet de reden van de vergelijking. Een “doop” is een godsdienstige handeling die de reiniging van het doopobject op het oog heeft 80. Jezus noemde zijn dood een doop omdat die de ware reiniging, het “afleggen van de oude mens” of de “reiniging van zonden”, zou teweeg brengen. In de brief aan de Hebreeën wordt over Gods Zoon gezegd: “Deze, die de uitstraling is van zijn heerlijkheid en de afdruk van zijn wezen en die alle dingen draagt door het woord van zijn kracht, is, nadat Hij reiniging van de zonden tot stand heeft gebracht, gaan zitten aan de rechterhand van de Majesteit in [de] hoge” (Hebreeën 1:3) 75 In de Griekse tekst van Rom.5:12 staat letterlijk, dat nadat door Adams zonde de dood in de wereld was gekomen, “de dood aan alle mensen werd doorgegeven, waarop [=als gevolg waarvan] allen zondigden”. De Statenvertaling geeft de grondtekst nauwkeurig weer, in tegenstelling tot de meeste moderne vertalingen. 76 Heb.4:15 77 1 Pet.2:24 78 Heb.2:14, 2 Tim.1:10 79 2Tim.1:10 80 Joh.3:25, Heb.6:2 en 9:10 (grondtekst). 51 “En evenzeer als het de mensen beschikt is éénmaal te sterven en daarna het oordeel, zo zal ook Christus, éénmaal geofferd om de zonden van velen te dragen, de tweede keer zonder zonde verschijnen tot behoudenis aan hen die Hem verwachten (Hebreeën 9:27-28) “Iedere priester staat wel dagelijks dienst te doen en dezelfde slachtoffers dikwijls te offeren, die nooit zonden kunnen wegnemen. Maar Hij, nadat Hij één slachtoffer voor zonden geofferd heeft, is voor altijd gaan zitten aan Gods rechterhand… Want door één offerande heeft Hij voor altijd hen volmaakt die geheiligd worden” (Hebreeën 10:12-14). Uit deze teksten blijkt dat Jezus door zijn sterven en opstanding reiniging van de zonden tot stand heeft gebracht en dat zijn offer – in tegenstelling tot het sterven van offerdieren – volmaakt effectief zal zijn. In enkele bijbelcommentaren wordt gezegd, dat de zonen van Zebedeüs, die met Jezus in gesprek waren (Markus 10:38-39), gedoopt werden met dezelfde doop als de Messias omdat zij als martelaar zouden sterven. Dat laatste is echter onjuist. Van Jakobus is bekend dat Herodes hem heeft laten onthoofden 81, maar Johannes heeft volgens de overlevering de hoogste leeftijd bereikt van alle apostelen en is een natuurlijke dood gestorven. In werkelijkheid werden Jakobus en Johannes met dezelfde doop gedoopt als hun Meester, omdat de Geest van Christus op hen werd uitgestort. Wie de Geest van Christus hebben ontvangen en daardoor bij de Messias zijn ingelijfd 82, zijn met dezelfde doop gedoopt als Hij. Want “allen die in Christus Jezus gedoopt zijn, zijn in zijn dood gedoopt” en “met Hem begraven door de doop-in-de-dood” 83. 81 Hand.12:2 82 1 Kor.12:13 83 Rom.6:3-4 52

Bij wijze van samenvatting kunnen we het volgende opmerken: 1. Ondanks het feit dat Jezus zich door zijn neef Johannes al (in water) had laten dopen, zei Hij tegen zijn discipelen dat Hij nog moest worden gedoopt. 2. We moeten dus niet altijd aan water denken wanneer er in de Bijbel over dopen wordt gesproken. Naast de doop in water bestaat er een doop in Geest en vuur 84. De belangrijkste doop van allemaal is de doop die de Messias nog moest ondergaan. Uit het gebruik van het woord “volbracht” blijkt dat Jezus met deze doop doelde op zijn sterven aan het kruis. 3. Dat sterven was een “doop” omdat het échte reiniging tot stand zou brengen: het afleggen van de oude mens en het wegnemen van de zonden. Aan deze doop van Christus krijgen andere mensen deel wanneer ze zijn Geest ontvangen. 84 Luk.3:16 53 Gaat dan heen... “En Jezus kwam naar hen toe en sprak tot hen de woorden: Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde. Gaat dan heen, maakt alle volken tot discipelen, hen dopend tot de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en hen lerend te bewaren alles wat Ik u heb geboden. En zie, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding van de eeuw” (Mat.28:18-20, Telos) Nadat Jezus was opgestaan uit de doden en vóórdat Hij ten hemel voer sprak Hij met zijn discipelen op een berg in Galilea 85 Er waren elf leerlingen overgebleven omdat Judas zelfmoord had gepleegd 86. Deze volgelingen uit het Jodendom kregen opdracht om van volken (= niet-Joden) leerlingen van Israëls Messias te maken. Ondanks dit specifieke kader zijn Jezus’ woorden in brede kring opgevat als de “Grote Opdracht” voor de christenheid, een bevel dat alle gelovigen (of alle “geestelijken” 87) gezamenlijk moeten uitvoeren. Die gedachte is ingegeven door de belofte van Christus, dat Hij met zijn apostelen zal zijn “alle dagen, tot aan de voleiding van de eeuw”. Met die “voleinding” wordt bedoeld: het tijdstip van de oogst, het moment waarop het Koninkrijk der hemelen openbaar wordt, en er aan verleidingen en wetteloosheid een einde komt. Na een fase van verborgen groei – zowel van het goed als van het kwaad – zal het goede uiteindelijk zegevieren. Daarop loopt het huidige tijdperk uit 88. 85 Mat.28:16. 86 Zo staat het geschreven in Mat.28:16-17, hoewel veel uitleggers aannemen dat de “vijfhonderd broeders” die in 1 Korinthe 15:6 worden genoemd, er ook bij aanwezig waren (zie Sir Robert Anderson, a.w., p.156). 87 Want in de kerken zijn priesters en predikanten de enigen die buitenstaanders mogen dopen (behalve in noodgevallen). 88 Mat.13:39-42, 13:49-50, 24:3 en 30. 55

De woorden van Jezus worden doorgaans uitgelegd alsof Hij zijn apostelen drie verschillende opdrachten heeft gegeven: (1) Haal de volken over (met argumenten en desnoods met geweld) om zich bij Mij aan te sluiten; (2) Doop hen in water, zoals Johannes de Doper dat met Israël heeft gedaan, en (3) Geef ze onderwijs in Mijn wet. Uit de oorspronkelijke tekst (en de Telosvertaling) blijkt echter, dat de Here slechts één opdracht gaf: “Discipelt de volken door hen te dopen en te leren”. Vanwege de doop waarover Jezus sprak worden mensen zijn discipelen en leren ze Hem te gehoorzamen. Moeten ambassadeurs van de Messias de volken dopen met water? En dat terwijl Johannes van Hem had gezegd: “Ik doop u wel met water... maar Hij zal u dopen met de heilige Geest en met vuur”? Johannes had over de Messias opgemerkt: “Hij is het, die met de heilige Geest doopt”... “Hij moet wassen [=groeien], maar ik [de Doper] moet minder worden” 89. Als de opgestane Messias de lang verwachte Persoon is die met de Geest doopt, zouden zijn afgezanten dan van water gebruik moeten maken? Uit het verslag dat Lukas geeft van het optreden van de apostelen blijkt dat die zich niet verantwoordelijk voelden voor de onderdompeling (of besprenkeling) van hun bekeerlingen, maar erop toezagen dat die de heilige Geest ontvingen. In het achtste hoofdstuk van het boek Handelingen wordt verteld dat de Samaritanen geloofden wat de “diaken” Filippus zei over het Koninkrijk van God en Jezus, de Messias. Ze werden meteen gedoopt (gezien het vervolg van het verhaal in water). 89 Matth.3:11; Joh.1:33, 3:30 56 Verlamden, kreupelen en bezetenen werden genezen. Maar de apostelen in Jeruzalem waren met dit prachtige resultaat niet tevreden. De heilige Geest was namelijk nog op geen enkele Samaritaan gevallen, “maar zij waren alleen gedoopt tot de naam van de Heer Jezus” 90. Petrus en Johannes werden vanuit Jeruzalem naar Samaria gezonden. Nadat die voor de Samaritanen hadden gebeden en hun de handen hadden opgelegd ontvingen zij de heilige Geest 91. Op dát moment werden zij gedoopt “tot de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest”, zoals was voorzegd in Mattheüs 28:19. Blijkbaar betekent “gedoopt tot iemands naam” dat men de betrokkene heeft leren kennen in de hoedanigheid die door de naam wordt uitgedrukt. De Samaritanen hadden Jezus leren kennen als de door God gezalfde Koning van het komende rijk, die hun genezing schonk 92. Maar ze hadden God nog niet leren kennen als hun Vader en de Messias als hun broeder. Pas wanneer men Gods Geest ontvangt, wordt men “van boven geboren” en begint men te roepen: Abba! 93. Met “dopen tot de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest” is niet bedoeld: “dopen in water en daarbij een trinitarische formule uitspreken”. Bij de doop waarover de opgestane Heer sprak ontvangen mensen de Geest en leren zij God kennen als hun Vader. Zulke mensen worden medeerfgenamen van de Zoon – aangezien Hij de “eerstgeborene is onder vele broeders” 94. Wie op deze manier is gedoopt, is een kind van God geworden en wordt door Gods Geest onderwezen 90 Hand.8:16 91 Hand.8:15-17 92 Hand.8:7-8,16 93 Rom.8:14-17 94 Rom.8:17,29 57

95. Wie door de Geest wandelt, zal de woorden van de Heer “bewaren” 96, maar wie de Geest niet heeft ontvangen, behoort Christus (nog) niet toe 97. Uit het Johannesevangelie blijkt dat de opgestane Here de apostelen al eerder een “zendingsbevel” had gegeven. De Messias kwam bij die gelegenheid door gesloten deuren binnen en zei tegen hen: “Vrede zij u! Zoals de Vader Mij heeft gezonden, zend ook ik u! En toen Hij dit had gezegd, blies Hij in hen en zei tegen hen: Ontvangt de heilige Geest” (Johannes 20:21-22) Blijkbaar werden de discipelen de wereld ingezonden met dezelfde opdracht als Christus van zijn Vader had gekregen, en hadden zij net als Hij de Geest nodig om hun taak te kunnen uitvoeren. De opdracht die Christus van zijn Vader had ontvangen was door de Doper eens kernachtig samengevat: “Hij is het, die met de heilige Geest doopt” (Johannes 1:36) Jezus doopt (in tegenstelling tot zijn voorloper) niemand met water 98. Omdat Hij met Gods Geest is gezalfd kan Hij heilige geest schenken aan allen die Hem toebehoren 99. De Messias doopt met heilige Geest. 95 1 Kor.2:9-16 96 Matth.28:19 97 Rom.8:9 98 Joh.4:2 99 Joh.1:33, vgl. Hand.2:32-36 58 Kort samengevat: 1. Het zendingsbevel van Mattheüs 28:19 omvat niet drie afzonderlijke opdrachten, maar slechts één. Volken moeten tot discipelen van de Messias worden gemaakt door hen te dopen en hun te leren om zijn geboden te bewaren. 2. Aangezien de discipelen werden uitgezonden zoals de Vader zijn Zoon had gezonden (Joh.20:21), moesten zij hun medemensen dopen met heilige geest – net zoals de Vader de Geest op zijn Zoon had doen neerdalen voordat Hij zijn dienst begon (Matth.3:16-17) en zoals Jezus hen had gedoopt met zijn Geest (Hand.2:33). Jezus doopte niemand met water (Joh.4:2). Hij doopt met heilige Geest (Joh.1:36). 3. Wanneer de apostelen aan niet-Joden vertelden wat Jezus heeft gedaan en sinds zijn hemelvaart doet – hoe Hij mensen genas en hen bevrijdde uit de macht van de duivel, hoe Hij werd gekruisigd maar op de derde dag door God werd opgewekt, zodat wie nú zijn vertrouwen op Hem vestigt vergeving van zonden ontvangt, dan viel de Geest op alle hoorders die dit goede bericht geloofden (Hand.10:37-45). Zo werd het zendingsbevel in praktijk gebracht. 59

Dopen – waarin en door wie? Bekende bijbelgedeelten lezen we met een gekleurde bril. We kennen de verhalen al sinds onze vroegste jeugd – uit de kinderbijbel, het onderwijs op de basisschool, en de zondagse preken. We gaan ervan uit dat we weten wat er staat en dat onze opvattingen overeenstemmen met “wat de Bijbel leert”. Lukas 2 wordt op elk Kerstfeest voorgelezen en Handelingen 2 op elke Pinksterdag. Wanneer Petrus aan het eind van zijn toespraak zegt: “Bekeert u en een ieder van u late zich dopen op de naam van Jezus Christus, tot vergeving van uw zonden, en gij zult de gave des heiligen Geestes ontvangen” (Handelingen 2:38, NBG), dan stellen we het ons levendig voor. Een mensenmassa die naar voren komt en zich laat dopen. Zodat er op één dag drieduizend nieuwe leden tot de “kerk” toetreden. Een buitengewoon succesvolle evangelisatiedienst! Het is schokkend om te moeten leren dat dit beeld niet klopt. “Een ieder van u late zich dopen” is niet wat er in de oorspronkelijke tekst staat. En de Joden die Petrus toesprak moesten niet drie dingen doen (“zich bekeren – zich laten dopen – uitzien naar de komst van de Geest”), maar slechts één ding. Ze moesten van gedachten veranderen over de rabbi uit Nazareth. De Statenvertaling en de Telosvertaling hebben Petrus’ woorden nauwkeuriger weergegeven. Er staat in het Grieks: “Bekeert u en wordt gedoopt, ieder van u, op de naam van Jezus Christus tot vergeving van zonden en ontvangt de gave van de heilige Geest” 61 Enkele weken geleden had het volk geroepen: “Weg met Hem! Kruisig Hem!” 100. Men had Jezus gegrepen en door de handen van wetteloze mensen (niet-Joden, Romeinse soldaten) laten terechtstellen 101. Maar Hij was door God opgewekt en had Gods Geest op een zichtbare en hoorbare manier op zijn wachtende leerlingen uitgestort 102. Dus moest men van gedachten veranderen over Hem. Heel Israël moest ervan overtuigd zijn dat Jezus geen misdadiger was maar de Messias 103. Wie zijn mening over Hem herzag en Jezus aanriep als de Messias, zou “op de naam van Jezus Christus” worden gedoopt tot vergeving van zonden. Zo iemand zou uit pure genade, gratis en voor niets, de heilige Geest ontvangen 104. De gedachte dat de discipelen op de Pinksterdag drieduizend mensen ondergedompeld hebben (of een evengroot aantal mensen met water hebben begoten) is volstrekt ongerijmd. Waar moest men zo’n grote hoeveelheid water vandaan halen? Als de twaalf apostelen deze doop hebben voltrokken 105, dan heeft elke apostel tweehonderdvijftig mensen voor zijn rekening moeten nemen. Zelfs indien men één persoon per minuut doopte, zou zo’n karwei nóg meer dan vier uur hebben geduurd. Lieten de tempelwachters dat toe? Lieten vrouwen zich in het openbaar door een man onderdompelen? Veel uitleggers hebben gemeend zulke moeilijkheden te kunnen omzeilen door aan te nemen dat Petrus en de elven hebben gedoopt door middel van besprenkeling. Met een takje hysop en een emmer water kun je 100 Luk.23:18, 21 101 Hand.2:23 102 Hand.2:32-33 103 Hand.2:36 104 Het Griekse woordje kai, dat door het NBG met “en” is weergegeven, heeft in het NT dikwijls de betekenis van “namelijk”. 105 Volgens Hand.2:14 richtten “Petrus met de elven” zich op straat tot het volk, waarbij Matthias de plaats van Judas had ingenomen (vgl. Hand.1:26) 62

in korte tijd een heleboel mensen nat maken. Zoals een pastoor kan doen met zijn wijwaterkwast. Het probleem is ontstaan omdat wij de bijbeltekst lezen door de bril van de traditie. In de Griekse tekst van Handelingen 2:38 wordt er niet gesproken over “zich laten dopen” of over “water”. Wie zich bekeerde zou “op de naam van Jezus Christus worden gedoopt tot vergeving van zonden”, dat wil zeggen: zo iemand zou “de heilige Geest ontvangen”. Ook in vers 41 zetten bijbelvertalingen ons op een verkeerd spoor. “Zij dan, die zijn woord aanvaardden, lieten zich dopen” is niet wat er in de grondtekst staat. De Statenvertaling is veel nauwkeuriger: “Die dan zijn woord gaarne aannamen, werden gedoopt” (Handelingen 2:41) Er staat niet, dat ze door de apostelen gedoopt werden. In het tekstverband wordt er maar over één doop gesproken: de doop met heilige Geest 106, de uitstorting van Gods Geest op alle vlees die was aangekondigd door de profeet Joël 107, de zichtbare en hoorbare uitgieting van de beloofde Geest door de verhoogde Messias 108. Wie bij het woord “dopen” aan water denkt, gaat terug naar de schaduw en schept allerlei problemen die er in de eerste eeuw niet waren. 106 Hand.1:5 107 Hand.2:17-18 108 Hand.2:33 63 Petrus had gezegd: “Bekeert u en u… ontvangt gratis de heilige Geest” 109, “Voor u is de belofte en voor uw kinderen en voor allen die veraf zijn” 110. Wanneer Lukas zijn verslag afsluit door te schrijven: “Die dan zijn woord gaarne aannamen, werden gedoopt en daar werden op die dag toegedaan omtrent drie duizend zielen”, dan kan het maar om één doop gaan. De doop waardoor men aan Christus wordt verbonden 111. De doop van de Messias. De doop met heilige Geest. Samenvattend: 1. In Handelingen 2:38 en 41 wordt er gesproken over dopen, maar er wordt niet gezegd waarin men werd gedoopt en wie die doop voltrok. 2. Christenen gaan er vrijwel unaniem van uit dat de twaalf apostelen hebben gedoopt en dat zij hun bekeerlingen doopten in water. 3. Uit het tekstverband blijkt echter, dat de opgestane Heer drieduizend mensen heeft gedoopt in heilige Geest, toen zij hun mening over Hem herzagen en tot het inzicht kwamen dat Hij de Messias is. 109 Het woord doorea (gave) betekent: iets dat volkomen gratis is. “U zult de gave des heiligen Geestes ontvangen” (Hand.2:38) klinkt ons oubollig in de oren. Wat Petrus tegen zijn volksgenoten zei was echter helemaal niet oubollig. “U ontvangt vergeving van zonden, Gods eigen Geest, wedergeboorte en nieuw leven, volkomen gratis en helemaal voor niets, wanneer u Jezus aanroept als de Messias”. 110 Hand.2:39 111 1 Kor.6:17, 12:12-13 64

4. Bij de gangbare opvatting van Hand.2:38 en 41 is het verslag van Lukas onvolledig. De schrijver zou ons verteld hebben dat drieduizend mensen zich in water lieten dopen en zich bij de discipelkring voegden, maar we blijven met de vraag zitten wanneer die mensen de beloofde Geest hebben ontvangen. 5. In werkelijkheid ontbreekt er in het verslag van Lukas helemaal niets. Wie het woord van Petrus van harte aannamen, en dus tot het inzicht kwamen dat Jezus de Messias is, werden door de opgestane Heer gedoopt in heilige Geest en gevoegd bij de groep van honderdtwintig personen die Hij al eerder had gedoopt. 65 De gave Gods In het Nieuwe Testament worden er allerlei uitdrukkingen gebruikt die betrekking hebben op de doop met de Geest. De eerste daarvan vinden we in het Johannes-evangelie: “Jezus antwoordde en zei tot haar: Als u de gave van God kende en wie Hij is die tot u zegt: Geef mij te drinken, dan zou u aan Hem hebben gevraagd en Hij zou u levend water hebben gegeven… Ieder die van dit water 112 drinkt, zal weer dorst hebben, maar ieder die drinkt van het water dat Ik hem zal geven, zal in eeuwigheid geen dorst hebben, maar het water dat Ik hem zal geven, zal in hem worden een bron van water dat springt tot in het eeuwige leven” (Johannes 4:10,13-14) Wanneer we in Johannes’ evangelie verder lezen, dan blijkt wat onder de “gave van God”, het geschenk van het “levende water”, moet worden verstaan. In het zevende hoofdstuk krijgen we te horen: “En op de laatste, de grote dag van het feest, stond Jezus op en riep, zeggende: Indien iemand dorst heeft, hij kome tot Mij en drinke! Wie in Mij gelooft, gelijk de Schrift zegt, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien. Dit zeide Hij van de Geest, welke zij, die tot geloof in Hem kwamen, ontvangen zouden” (Johannes 7:37-39) De uitdrukkingen “gave van God” en “levend water” hebben dus betrekking op de heilige Geest 113. Op de Pinksterdag gebruikte Petrus dezelfde uitdrukking toen hij zijn volksgenoten toesprak: 112 Dat wil zeggen: water uit de put van Jakob. 113 Bij het schrijven van dit hoofdstuk heb ik me laten inspireren door J.D.G.Dunn, A Note on Doreaa, Expository Times 81:349-351,1970. Een beknopt, maar prachtig artikel dat veel stof tot nadenken biedt. 67

“En Petrus zei tot hen: Bekeert u, en ieder van u worde gedoopt in de naam van Jezus Christus tot vergeving van zonden, en u zult de gave van de heilige Geest ontvangen” (Handelingen 2:38) In een gesprek met Simon, de tovenaar uit Samaria, gebruikte de apostel de uitdrukking opnieuw: “Toen nu Simon zag dat door de oplegging van de handen van de apostelen de Geest gegeven werd, bood hij hun geld aan en zei: Geef ook mij deze macht, opdat ieder, die ik de handen opleg, de heilige Geest ontvangt. Petrus echter zei tot hem: Moge uw geld met u naar het verderf gaan, omdat u hebt gemeend de gave van God door geld te kunnen verkrijgen” (Handelingen 8:18-20) Het Griekse woord doorea betekent: iets dat volkomen gratis is. Op vele plaatsen wordt het vertaald met “voor niets” of “om niet” 114. De verontwaardiging van Petrus over het gedrag van de tovenaar is in de Griekse tekst van het Nieuwe Testament duidelijker dan in onze eigen taal: “Meent u voor geld te kunnen kopen wat God gratis wil schenken? Meent u te kunnen betalen voor Gods genade?” (Hand.8:20) Ook tijdens zijn bezoek aan het huis van de Romein Cornelius gebruikte Petrus de term “gave” als aanduiding van de heilige Geest: “Terwijl Petrus deze woorden nog sprak, viel de heilige Geest op allen die het woord hoorden. En de gelovigen uit de besnijdenis, allen die met Petrus waren meegekomen, waren buiten zichzelf dat ook op de volken de gave van de heilige Geest werd uitgestort, want zij hoorden hen spreken in talen en God grootmaken” (Handelingen 10:44-46) 114 Zie b.v. Mat.10:8, Rom.3:24, 2 Kor.11:7, 2 Thess.3:8, Openb.21:6 en 22:17. Wanneer Jezus opmerkt, dat de Joodse leiders Hem “zonder oorzaak” hebben gehaat, dan gebruikt Hij hetzelfde woord. Er was voor hun haat geen enkele aanleiding, ze haatten Hem “om niet” (Joh.15:25). 68 “Toen ik nu begon te spreken, viel de heilige Geest op hen, evenals ook op ons in het begin. En ik herinnerde mij het woord van de Heer, hoe Hij zei: Johannes doopte wel met water, maar u zult met de heilige Geest worden gedoopt. Als dan God dezelfde gave aan hen heeft gegeven als ook aan ons, toen wij tot geloof in de Heer Jezus Christus kwamen, wie was ik dat ik God kon weren?” (Handelingen 11:15-17) Het is opvallend, dat de heilige Geest hier wordt aangeduid als “de gave” zonder nadere aanduiding. In het Grieks heeft het bepaald lidwoord een nadrukkelijke klank: de welbekende gave, het geschenk waarover iedereen spreekt. Door Israëls profeten was de uitstorting van de Geest aangekondigd als hét kenmerk van de “laatste dagen”, en Johannes de Doper had in zijn prediking gewezen op de Messias die zou dopen met heilige Geest. Het is veelbetekenend, dat de Geest de gave wordt genoemd, een gratis geschenk, een gift “om niet”. De bewering dat gelovigen een bepaald niveau van toewijding moeten hebben bereikt om Gods Geest te kunnen ontvangen is volgens de Schrift een leugen. Wie zoiets zegt, is een volgeling van Simon de tovenaar. Wat gratis is kan men niet verdienen door er hard voor te gaan werken. Men kan er hooguit om vragen. In dit verband heeft Jezus tegen zijn leerlingen gezegd: “Bidt, en u zal gegeven worden; zoekt, en gij zult vinden; klopt, en u zal opengedaan worden. Want een ieder die bidt, ontvangt; en wie zoekt, vindt; en wie klopt, hem zal opengedaan worden. Is er soms een vader onder u, die, als zijn zoon hem om een vis vraagt, hem voor een vis een slang zal geven? Of als hij om een ei vraagt, hem een schorpioen zal geven? Indien dan gij, hoewel gij slecht zijt, goede gaven weet te geven aan uw kinderen, hoeveel te meer zal uw Vader uit de hemel de heilige Geest geven aan hen, die Hem daarom bidden?” (Lukas 11:9-13) 69

God geeft zijn Geest aan slechte mensen. Heiliging is een vrucht van de inwonende Geest, geen voorwaarde om Gods gave te kunnen ontvangen! Wie de Geest mist, is in geestelijk opzicht een dode. Pas wanneer men de Geest ontvangt, wordt men tot leven gewekt. Toen de messiasbelijdende Joden in Jeruzalem hoorden dat God zijn Geest op het gezin van Cornelius had uitgestort, “verheerlijkten zij God en zeiden: Dus ook aan de volken heeft God de bekering tot het leven gegeven!” 115. Volgens Jezus zou de Geest worden tot een “bron van water dat springt tot in het eeuwige leven” 116. De apostelen beschouwden de uitstorting van de Geest als het begin van hun nieuwe bestaan 117. Vanaf die dag waren ze gaan optreden als woordvoerders van de verheerlijkte Messias. Kort samengevat: 1. “De gave” is in het Nieuwe Testament een standaard uitdrukking voor de heilige Geest. Dit blijkt onder andere in Hebreeën 6:4, waar “de hemelse gave geproefd hebben” een synoniem is van “deelgenoten van de heilige Geest geworden zijn”. 2. Het woord “gave” geeft aan, dat God zijn Geest geeft “om niet”, geheel gratis. 3. Jezus spoorde zijn hoorders aan om te bidden om heilige Geest. Zo’n verzoek zal door de hemelse Vader nooit worden afgewezen. 115 Hand.11:18 116 Joh.4:14 117 Hand.11:15 70 De belofte van de Vader In het Nieuwe Testament wordt de Geest niet alleen “gave” genoemd, maar ook: “belofte”. “En zie, Ik doe de belofte mijns Vaders op u komen. Maar gij moet in de stad blijven, totdat gij bekleed wordt met kracht uit den hoge” (Lukas 24:49) “En terwijl Hij met hen aanzat, gebood Hij hun Jeruzalem niet te verlaten, maar te blijven wachten op de belofte van de Vader, die gij (zeide Hij) van Mij gehoord hebt. Want Johannes doopte met water, maar gij zult met de heilige Geest gedoopt worden, niet vele dagen na dezen” (Handelingen 1:4-5) Wanneer de opgestane Messias tegen zijn discipelen zegt “Ik doe de belofte mijns Vaders op u komen”, dan klinkt ons dat vreemd in de oren. De tweede naamvalsvorm is overgenomen uit het Grieks. “Belofte mijns Vaders” betekent: het door mijn Vader beloofde, en “belofte des heiligen Geestes”: de beloofde heilige Geest. De aankondiging van Jezus kan in het Nederlands als volgt worden weergeven: “Ik zal ervoor zorgen dat de zegen die de Vader heeft beloofd op je neerdaalt. Blijf in Jeruzalem totdat het zover is”. Lukas heeft vastgelegd wat die belofte inhield. De discipelen zouden worden “bekleed met kracht uit den hoge” 118 doordat zij werden “gedoopt in heilige Geest” 119. Binnen enkele dagen zou de Messias vanuit de hemel de Geest op hen uitgieten 120. De vervulling van Jezus’ woorden is door Petrus als volgt beschreven: 118 Dat is: met hemelse, of Goddelijke kracht, Luk. 24:49 119 Han.1:4-5 120 Han. 2:33 71

“Nu Hij dan door de rechterhand Gods verhoogd is en de belofte des heiligen Geestes van de Vader ontvangen heeft, heeft Hij dit uitgestort, wat gij en ziet en hoort” (Handelingen 2:33) Tegen zijn volksgenoten zei de apostel later: “Bekeert u en een ieder van u late zich dopen op de naam van Jezus Christus, tot vergeving van uw zonden, en gij zult de gave des heiligen Geestes ontvangen. Want voor u is de belofte en voor uw kinderen en voor allen, die verre zijn, zovelen als de Here, onze God, ertoe roepen zal” (Handelingen 2:38-39) Ook in de nieuwtestamentische brieven wordt het woord “belofte” gebruikt als aanduiding van de heilige Geest. Aan de Galaten schreef Paulus: “Zo is de zegen van Abraham tot de heidenen gekomen in Jezus Christus, opdat wij de belofte des Geestes ontvangen zouden door het geloof” (Galaten 3:14) En de Efeziërs kregen te horen: “In Hem zijt ook gij, nadat gij het woord der waarheid, het evangelie uwer behoudenis, hebt gehoord; in Hem zijt gij, toen gij gelovig werd, ook verzegeld met de heilige Geest der belofte” (Efeze 1:13) Eeuwen tevoren had God tegen het volk Israël gezegd: “En het zal gebeuren in de laatste dagen… dat Ik van mijn Geest zal uitstorten op alle vlees, en uw zonen en uw dochters zullen profeteren, uw jongemannen zullen gezichten zien en uw ouden zullen dromen dromen. Ja, op mijn slaven en op mijn slavinnen zal Ik in die dagen van mijn Geest uitstorten en zij zullen profeteren” (Joël 2:28-32, Handelingen 2:16-18) 72 Op grond van deze profetie van Joël kon de apostel Petrus op de Pinksterdag tegen zijn volksgenoten zeggen: “Voor u is de belofte en voor uw kinderen en voor allen, die verre zijn, zovelen als de Here, onze God, ertoe roepen zal” (Handelingen 2:39) Met “uw zonen en uw dochters, uw jongemannen en uw ouden” was het Joodse volk bedoeld. Voor hén was de belofte. Hun zonen en dochters zouden profeteren. Met ”allen, die verre zijn” doelde Petrus op Joden in de diaspora, die niet naar Jeruzalem waren gekomen. Hij had géén “heidenen” (niet-Joden) op het oog, want later zou Paulus aan niet-Joden schrijven: “Bedenkt daarom dat gij, die vroeger heidenen waart naar het vlees… dat gij te dien tijde zonder Christus waart… vreemd aan de verbonden der belofte, zonder hoop en zonder God in de wereld” (Efeze 2:11-12) Volken waren niet opgenomen in de verbonden der belofte. Aan hen was de belofte niet gegeven. Pas later mochten gelovigen uit de volken delen in de belofte die voor Israël was bestemd, om Israël tot jaloersheid te wekken 121. Gelovige heidenen worden sindsdien, evenzeer als gelovige Joden, “verzegeld met de beloofde heilige Geest” 122 “Ik doe de belofte mijns Vaders op u komen” klinkt misschien vreemd, maar het is een letterlijke weergave van de woorden van de opgestane Heer. Hij benadrukte het woord “belofte” sterk. De heilige Geest is “de belofte”, Gods belofte bij uitstek. God wordt onze Vader door aan ons zijn Geest te schenken 123. De uitdrukking “belofte van de Vader” die Lukas gebruikt in 121 Vergelijk Han. 10:45, 11:15-18; definitief werd dit pas in Han. 28:28. Zie ook Rom. 11:13-14. 122 Efe. 1:13, Gal. 3:14. 123 Vergelijk Joh. 1:12-13 met Joh. 3:8 en Rom. 8:15-16. 73

Handelingen 1:4 kan zelfs betekenen: “de beloofde Vader”! Zodra mensen de Geest ontvangen, gaan ze beseffen dat God hun Vader is. We vatten weer samen: 1. In het Nieuwe Testament wordt de komst van de heilige Geest “de belofte” genoemd, Gods belofte bij uitstek, het kenmerk van de messiaanse tijd dat door de profeten was aangekondigd. 2. De bijbelschrijvers gebruiken uitdrukkingen als “belofte des heiligen Geestes”, “belofte des Geestes”, en “de heilige Geest der belofte”. Zulke uitdrukkingen betekenen: de beloofde heilige Geest. 3. De Geest wordt ook “de belofte des Vaders” genoemd. Dat betekent: het geschenk dat de Vader jullie heeft beloofd, maar het kan ook betekenen: de beloofde Vader. Wie de Geest ontvangt, wordt een kind van God. Vanaf dat ogenblik kent zo iemand God als zijn Vader. 74 Dopen… maar hoe? Volgens velen staat het zo vast als een huis: dopen betekent onderdompelen! Zij verwijten hun medechristenen dat die dopen door middel van besprenkeling. In het licht van de Bijbel is “onderdompelen of besprenkelen” echter een vreemde tegenstelling. Als u aan het eind van een warme zomerdag een stortbui over u heen krijgt, zegt u dan dat u wordt “ondergedompeld”? Of dat u wordt “besprenkeld”? Waarom houden we ons niet aan de taal van de Bijbel? We lezen daar: “... totdat over ons uitgestort wordt de Geest uit den hoge” (Jesaja 32:15, NBG) “... want Ik zal water gieten op het dorstige, en beken op het droge; Ik zal mijn Geest uitgieten op uw nakroost” (Jesaja 44:3, NBG) “... Ik zal mijn aangezicht niet meer voor hen verbergen, wanneer Ik mijn Geest over het huis Israëls heb uitgestort, luidt het woord van de Here HERE” (Ezechiël 39:29, NBG) “Daarna zal het geschieden, dat Ik mijn Geest zal uitstorten op al wat leeft... ook op de dienstknechten en op de dienstmaagden zal Ik in die dagen mijn Geest uitstorten” (Joël 2:28-29, NBG) “Ik zal over het huis van David en over de inwoners van Jeruzalem uitgieten de Geest der genade en der gebeden...” (Zacharia 12:10, NBG) 75

“Nu Hij dan door de rechterhand Gods verhoogd is en de belofte des heiligen Geestes 124 van de Vader ontvangen heeft, heeft Hij dit uitgestort, wat gij en ziet en hoort” (Handelingen 2:33, NBG) “En al de gelovigen uit de besnijdenis, die met Petrus waren medegekomen, stonden verbaasd, dat de gave van de heilige Geest ook over de heidenen was uitgestort” (Handelingen 10:45, NBG) Toen de honderdtwintig discipelen met de heilige Geest werden gedoopt 125, gebeurde dit doordat de Geest op hen werd uitgestort 126. Vanuit hemels standpunt bezien wordt de Geest op mensen “uitgestort” of “uitgegoten”, maar vanuit aards standpunt “valt” de Geest op hen en “komt over” hen: “Terwijl Petrus deze woorden nog sprak, viel de heilige Geest op allen, die het woord hoorden” (Handelingen 10:44, NBG) “En toen ik begonnen was te spreken, viel de heilige Geest op hen, evenals in het begin ook op ons” (Handelingen 11:15, NBG) “En toen Paulus hun de handen oplegde, kwam de heilige Geest over hen” (Handelingen 19:6, NBG) Op de Pinksterdag werd vervuld wat Jezus zijn leerlingen tien dagen tevoren had beloofd: “...gij zult kracht ontvangen, wanneer de heilige Geest over u komt” (Handelingen 1:8, NBG) 124 Dit is een Griekse stijlvorm, in het Nederlands zouden wij zeggen: “de beloofde heilige Geest”. 125 Han.1:5. 126 Han.2:33. 76 We zouden deze Schriftgegevens als volgt kunnen samenvatten: 1. De “doop in heilige Geest” wordt in het Nieuwe Testament op twee manieren beschreven: vanuit het standpunt van God en vanuit het standpunt van de mens. 2. Vanuit Goddelijk (of hemels) standpunt wordt er gesproken over het “uitgieten” of “uitstorten” van de Geest. God geeft zijn Geest niet mondjesmaat, maar in de vorm van een stortbui. 3. Vanuit menselijk (of aards) standpunt kan er worden gezegd dat de Geest “op mensen valt”, of dat Hij “over hen komt”. Ook hier berust de beeldspraak op een vergelijking met de regen. 4. In het Oude Testament wordt in verband met de Geest het beeld van uitgieten of uitstorten gebruikt, in een enkel geval ook het beeld van besprenkelen 127, maar nóóit het beeld van onderdompelen. Blijvende 128 onderdompeling is voor een mens immers niet levenbrengend, maar levensbeëindigend! Overstroming van het land is evenmin een zegen, maar een ramp! Een fikse regenbui is daarentegen een groot goed. 5. Indien de doop van Christus de ware doop is, en indien die doop inhoudt dat Christus het levende water van de Geest overvloedig uitstort, dan kan “dopen” niet betekenen: “onderdompelen”, maar dan moet het betekenen: “begieten”. 127 Ezech. 36:25. 128 Volgens de Bijbel worden mensen met de Geest gedoopt om die Geest nooit meer te verliezen (zie Joh.14:17, 1 Joh.3:24 en 4:13). 77

Dopen “in” en “tot” In het Nieuwe Testament is het werkwoord dopen (Gr. baptizoo) met verschillende voorzetsels gecombineerd, om de bedoelingen van de schrijvers nauwkeurig te kunnen weergeven 129. Allereerst is er het Griekse voorzetsel “en”, dat “in” betekent. In sommige gevallen wordt hiermee aangegeven, waar de doophandeling plaatsvond. In andere gevallen geeft “en” aan, welke vloeistof er voor het dopen werd gebruikt. In het Nederlands kunnen wij het voorzetsel “in” op dezelfde twee manieren gebruiken. In een lezing over de kerstening van Groningen kunnen we zeggen: “Liudger doopte in Helwerd”, maar ook: “Liudger doopte Bernlef in water”. “In” als plaatsaanduiding vinden we in de volgende bijbelteksten: “Johannes doopte in de woestijn” (Markus 1:4, NBG) “En Johannes doopte ook, in Enon bij Salim” (Johannes 3:23, SV) “Zij lieten zich door hem dopen in de rivier de Jordaan” (Markus 1:5, vgl. Mattheüs 3:6, NBG) “Want ik stel er prijs op, broeders, dat gij weet dat onze vaderen allen... zich lieten dopen in de wolk en in de zee” (1 Kor.10:2, NBG) 130. 129 Voor een goede uiteenzetting over dit onderwerp kan men raadplegen: A.E.K., On Baptism, or from Infancy to Maturity in Christ. Los Angeles z.j. (A.E.K. waren de initialen van Adolph Ernst Knoch). 130 Paulus geeft van deze uitspraak een verklaring door te schrijven, dat de vaderen “onder de wolk waren en door de zee heengingen” (1 Kor.10:1). 79 Maar in de volgende zinnen heeft het Griekse voorzetsel “en” betrekking op het doopmiddel: “Ik doop in water” (Johannes 1:26, Mattheüs 3:11). “Daarom ben ik gekomen, dopend in water” (Johannes 1:31) “Die mij gestuurd heeft om te dopen in water, Hij heeft tot mij gezegd...” (Johannes 1:33). Behalve over dopen “in water” spreekt de Bijbel ook over dopen “met water”. In het laatste geval wordt de derde naamval van het woord water gebruikt (hudati), zonder enig voorzetsel 131. In de volgende teksten is baptizoo weer met het Griekse voorzetsel “en” gecombineerd, hoewel de vertalers dit voorzetsel nu niet als “in” maar als “met” hebben weergegeven: “die zal u dopen met de heilige Geest en met vuur” (Mattheüs 3:11, Lukas 3:16, NBG) “Hij zal u dopen met de heilige Geest” (Markus 1:8, NBG) “Deze is het, die met de heilige Geest doopt” (Johannes 1:33, NBG) “Gij zult met de heilige Geest gedoopt worden” (Handelingen 11:16, NBG) “Wij allen zijn met één Geest... gedoopt” (1 Korinthe 12:13, Telos) 132 131 Mar.1:8, Luk.3:16, Hand.1:5, 11:16. 132 In de grondtekst van deze bijbelteksten staat letterlijk: “in de Heilige Geest” en “in één Geest” (zie de voetnoten in de Telos-vertaling). 80

Dopen met de heilige Geest betekent, dat God, of de verheerlijkte Messias, zijn Geest over mensen uitstort waardoor de betrokkenen worden gereinigd en vernieuwd. De Geest is in zulke gevallen (met eerbied gesproken) het “doopmiddel”. Soms maakt het Griekse voorzetsel en deel uit van een langere uitdrukking, “in de naam van”. “Hij beval hen te dopen in de naam van Jezus Christus” (Handelingen 10:48, NBG) Hier wijst het voorzetsel “en” op het gezag van Jezus Christus. De opgestane Messias had de Geest op Cornelius en zijn huisgenoten uitgegoten 133. Toen meende Petrus dat hij niet kon nalaten om hen ook in water te dopen. Hij handelde niet naar eigen inzicht, maar op gezag van de opgestane Heer. Behalve het woord “en” is er het Griekse voorzetsel “eis”, dat een richting of een doel aangeeft. Om die reden wordt het dikwijls vertaald als “tot”. Eis geeft het doopresultaat aan, de toestand die door de doop ontstaat. “doop tot bekering” (Mattheüs 3:11, Telos) 134 “...tot vergeving van [uw] zonden” (Markus 1:4, Handelingen 2:38, Telos) “Gedoopt “tot de naam van de Here Jezus” 135 betekent: tot de groep die zijn naam draagt, die zich aan zijn leiding heeft toevertrouwd en die zijn gezag erkent. Dat blijkt wanneer we deze uitdrukking met de volgende vergelijken: 133 Hand. 10:44-46. 134 Het Griekse woord metanoia betekent letterlijk: een verandering van denken. 135 Hand. 8:16, 19:5, Telos. 81 “Is Paulus soms voor u gekruisigd, of bent u tot de naam van Paulus gedoopt? Ik dank <God>, dat ik niemand van u gedoopt heb dan Crispus en Gajus, opdat niemand kan zeggen, dat u tot mijn naam gedoopt bent” (1 Korinthe 1:13-15, Telos) Wie “tot de naam van de Here Jezus” is gedoopt, is een volgeling van Hem geworden. Een laatste voorbeeld van baptizoo gecombineerd met eis is de bekende uitspraak van Paulus in zijn brief aan de Korinthiërs: “Immers, wij allen zijn in één Geest tot één lichaam gedoopt” (1 Korinthe 12:13, Telos) Door de doop in de Geest wordt men gevoegd bij het éne lichaam, de gemeente die Christus toebehoort. De Geest verbindt ons blijvend aan Hem. Immers, “Wie de Heer aanhangt, is één geest met Hem” (1 Korinthe 6:17) Kort samengevat: 1. In het Nieuwe Testament kan de uitdrukking “dopen in” worden gevolgd door een plaatsaanduiding, of een aanduiding van het doopmiddel (water, of heilige Geest). Het Grieks gebruikt in zulke gevallen het voorzetsel en. 2. Dopen “in de naam van Jezus Christus” wil zeggen: op het gezag van Christus (Hand.10:48). Op eigen gezag zou Petrus het nooit aangedurfd hebben om Cornelius en zijn huisgenoten te dopen, maar hij voelde zich verplicht om dat te doen toen Christus zijn Geest op hen had uitgestort. 82

3. “Dopen tot” is een andere bijbelse standaarduitdrukking. Hiermee wordt het doopresultaat aangegeven (bekering, vergeving van zonden, of de vorming van één lichaam). Het Grieks gebruikt dan het voorzetsel eis. 4. Zich laten dopen tot de naam van iemand (Jezus Christus, of Paulus) betekent: zich stellen onder het gezag van die persoon, zich voegen bij de groep van volgelingen die zijn naam draagt. 5. De uitdrukking “dopen met” komt in de Bijbel ook voor, en wordt altijd gevolgd door een aanduiding van het doopmiddel (water). In zulke gevallen wordt er geen enkel voorzetsel gebruikt en staat het woord “water” in de derde naamval. 83 Op niemand gevallen In het achtste hoofdstuk van het boek Handelingen wordt verteld hoe er na de dood van Stefanus vervolging uitbrak tegen de gemeente in Jeruzalem. De gelovigen waren genoodzaakt om de stad te verlaten en zij werden verspreid over heel Judea en Samaria. Ondanks het gevaar dat hen bedreigde, zwegen ze niet over de Messias. Filippus, één van de zeven “diakenen” uit Jeruzalem, die door de apostelen waren aangesteld om toezicht te houden op de financiële ondersteuning en de voedselvoorziening van de armen, met name van Griekssprekende weduwen 136, reisde van Jeruzalem naar Samaria en begon “Christus te prediken” 137. Het goede bericht dat hij vertelde had ongetwijfeld veel overeenkomst met wat Petrus eerder aan zijn volksgenoten had doorgegeven: dat de Messias was verschenen, door Israël was verworpen en gedood, maar door God was opgewekt uit de doden, en dat God liet zien dat zijn rijk nabij was door zieken te genezen op het geloof in Jezus’ naam (vgl. Handelingen 3). Ogenschijnlijk was de prediking van Filippus een geweldig succes. Lukas vertelt: “Toen de scharen Filippus hoorden en de tekenen zagen, die hij deed, hielden zij zich eenparig aan hetgeen door hem gezegd werd. Want van velen, die onreine geesten hadden, gingen deze onder luid geroep uit en vele verlamden en kreupelen werden genezen; en er kwam grote blijdschap in die stad” (Handelingen 8:6-8) Wij zouden zeggen: Dat is toch fantastisch, een opwekking die gepaard gaat met genezingswonderen! 136 Hand.6:1-7 137 Hand.8:5 85

De Samaritanen lieten zich massaal dopen, gezien het vervolg met de doop van Johannes, dat wil zeggen: in water. “Toen zij…. geloof schonken aan Filippus, die het evangelie van het Koninkrijk Gods en van de naam van Jezus Christus predikte, lieten zij zich dopen 138, zowel mannen als vrouwen” (Handelingen 8:12) Toch waren de apostelen, die in Jeruzalem waren achtergebleven, niet tevreden: “Toen nu de apostelen te Jeruzalem hoorden, dat Samaria het woord Gods had aanvaard, zonden zij tot hen Petrus en Johannes, die, daar aangekomen, voor hen baden, dat zij de heilige Geest mochten ontvangen. Want deze was nog over niemand van hen gekomen, maar zij waren alleen gedoopt in de naam van de Here Jezus” (Handelingen 8:16) Wie zijn vertrouwen op Christus vestigt, ontvangt normaliter meteen de Geest. Petrus had tegen zijn volksgenoten immers gezegd: “Bekeert u [verander van mening over Jezus de Nazoreeër] en ieder van u worde gedoopt in de naam van Jezus Christus tot vergeving van zonden en u zult de gave van de heilige Geest ontvangen” (Handelingen 2:38) Het is dus geen wonder, dat de apostelen zich over de situatie in Samaria zorgen maakten. Hoe was het mogelijk, dat de Geest niet op de Samaritanen werd uitgestort? De sleutel tot oplossing van dit raadsel ligt vermoedelijk in vers 12 van Handelingen 8: “Toen zij echter geloof schonken aan Filippus…” 138 “Lieten zij zich dopen” is geen goede weergave van de grondtekst. Daar staat “Toen zij geloofden…. werden zij gedoopt” 86 Lukas gebruikt hier een unieke zinsnede, episteusan tooi Philippooi. De Samaritanen geloofden niet in God, of in de Here Jezus, maar in Filippus. Blijkbaar is “de spreker geloven” iets anders dan: “God geloven”. Geloof in de spreker leidt niet vanzelfsprekend tot redding. De manier waarop Lukas zijn betoog opbouwt is veelzeggend: “… toen de scharen Filippus hoorden en de tekenen zagen, die hij deed, hielden zij zich eenparig aan hetgeen door hem gezegd werd….. En een man, met name Simon, was reeds vóór die tijd in de stad bezig met toverij… en allen, van klein tot groot, hielden zich aan hem…. Zij hielden zich aan hem, omdat hij reeds lange tijd hen door toverijen verbijsterd had…. Toen zij echter geloof schonken aan Filippus… lieten zij zich dopen…. En ook Simon zelf kwam tot geloof, en na gedoopt te zijn, bleef hij voortdurend bij Filippus, verbijsterd door de tekenen en grote krachten, die hij zag geschieden” (Handelingen 8:6,9-13) De Samaritanen beschouwden de tekenen van Filippus als een nieuwe vorm van toverij, spectaculairder dan de oude. Elke zieke die onder zijn ziekte lijdt wil daar natuurlijk graag van worden verlost. En elke ouder hoopt dat zijn gehandicapte kind zal worden genezen. De inwoners van Samaria “hielden zich eenparig aan wat Filippus zei”, maar het is de vraag of we dat positief moeten duiden. Want Lukas vertelt: “Vóór die tijd was er een stadgenoot bezig geweest met toverij, en de Samaritanen hadden zich gehouden aan hém. Maar nu Filippus op het toneel was verschenen en alle verlamden en kreupelen had genezen, nu hielden ze zich eenparig aan de nieuwe wonderdoener. Zelfs 87

Simon was daartoe bereid, want hij rook kansen om zijn arsenaal van toverkunsten te kunnen uitbreiden” 139. Met oprechte toewijding had dit alles niets te maken. Over de Samaritanen kon hetzelfde worden gezegd als wat Johannes opmerkte over de Joden in Jeruzalem: “En terwijl Hij te Jeruzalem was, op het Paasfeest, geloofden velen in zijn naam, doordat zij zijn tekenen zagen, die Hij deed, maar Jezus zelf vertrouwde zichzelf hun niet toe, omdat Hij hen allen kende, en omdat het voor Hem niet nodig was, dat iemand van de mens getuigde, want Hij wist zelf, wat in de mens was” (Johannes 2:23-25) Mensen kunnen geïmponeerd zijn door de kracht van God, maar niet begrijpen dat tekenen verwijzen naar het toekomstige Koninkrijk der hemelen en oproepen tot gehoorzaamheid aan de Heer van dat rijk. En oprechte gelovigen kunnen ernaar verlangen om hun naasten genezing te brengen, maar niet inzien dat lichamelijk herstel volgens de Bijbel een teken is van de ware genezing: de vergeving der zonden. Over een latere gelegenheid waarbij hetzelfde misverstand zich voordeed merkte Lukas op: “En ook enige van de rondreizende Joodse geestenbezweerders waagden het over hen, die zulke boze geesten hadden, de naam van de Here Jezus te noemen met de woorden: Ik bezweer u bij de Jezus, die Paulus predikt…. Maar de boze geest antwoordde en zeide tot hen: Jezus ken ik en van Paulus weet ik, maar wie zijt gij? En de mens, in wie de boze geest was, sprong op hen af, overweldigde hen tezamen en bleek zoveel sterker dan zij, dat zij zonder kleren en gewond uit dat huis moesten vluchten” (Handelingen 19:13-16) 139 Hand.8:13,19,23 88 Voor de Samaritanen is het misverstand gelukkig beter afgelopen. Want de apostelen “betuigden het woord van de Heer en spraken tot hen” 140, en nadat zij hun de handen hadden opgelegd, ontvingen zij de heilige Geest 141. Met Simon liep het minder goed af. Want zelfs nadat Petrus hem had bevolen om zich met berouw tot God te wenden en om vergeving te vragen, riep hij niet zelf de Heer aan, maar vroeg of de apostel voor hem wilde bidden zodat hem niets kwaads zou overkomen 142. We vatten samen: 1. Uit de geschiedenis van de Samaritanen blijkt dat de waterdoop door de apostelen werd beschouwd als een ritueel dat op zichzelf genomen onvolkomen was en dat vooruitwees naar iets anders. Niet door de waterdoop wordt een mens een christen maar door de doop in heilige Geest. 2. Geloof in een prediker of het voor-waar-houden van bepaalde leerstellingen is niet voldoende om te worden behouden. Niet wie met een bepaalde belijdenis instemt of wie geïmponeerd is door wondertekenen, maar wie op Christus vertrouwt ontvangt de heilige Geest. 3. Bij toverij tracht men de werkelijkheid naar zijn hand te zetten, en die in gunstige of ongunstige zin te beïnvloeden. Maar bij een bijbels wonder gaat het om een proclamatie van Gods toekomstige heerschappij. Schriftuurlijke wonderen zijn “tekenen” en “krachten van de toekomstige eeuw” 143. 140 Hand.8:25 141 Hand.8:17 142 Hand.8:20-24 143 Heb.6:5 89

Indien gij van ganser harte gelooft “En een engel des Heren sprak tot Filippus en zeide: ‘Sta op en ga tegen de middag de weg op, die van Jeruzalem afdaalt naar Gaza’. Deze is eenzaam. En hij stond op en ging. En zie, een Ethiopiër, een kamerling, een rijksgrote van Kandake, de koningin der Ethiopiërs, haar opperschatbewaarder, was naar Jeruzalem gegaan om te aanbidden; en hij was op de terugweg en las, in zijn wagen gezeten, de profeet Jesaja. En de Geest zeide tot Filippus: ‘Treed toe en voeg u bij deze wagen’. En Filippus liep snel erheen en hoorde hem de profeet Jesaja lezen en zeide: ‘Verstaat gij wat gij leest?’ En hij zeide: ‘Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst?’ En hij verzocht Filippus in te stappen en naast hem te komen zitten. En het gedeelte van de Schrift, dat hij las, was dit: ‘Gelijk een schaap werd Hij ter slachting geleid; en gelijk een lam stemmeloos is tegenover de scheerder, zo doet Hij zijn mond niet open. In de vernedering werd zijn oordeel weggenomen: wie zal zijn afkomst verhalen? Want zijn leven wordt van de aarde weggenomen’. En de kamerling antwoordde, en zeide tot Filippus: ‘Ik vraag u, van wie zegt de profeet dit? Van zichzelf of van iemand anders?’ En Filippus opende zijn mond, en uitgaande van dat schriftwoord, predikte hij hem Jezus. En terwijl zij onderweg waren, kwamen zij bij een water, en de kamerling zeide: ‘Zie, daar is water; wat is ertegen, dat ik gedoopt word?’ [En hij zeide: ‘Indien gij van ganser harte gelooft, is het geoorloofd’. En hij antwoordde en zeide: ‘Ik geloof, dat Jezus Christus de Zoon van God is.’] En hij liet de wagen stilhouden en beiden daalden af in het water, zowel Filippus als de kamerling, en hij doopte hem. En toen zij uit het water gekomen waren, nam de Geest des Heren Filippus weg en de kamerling zag hem niet meer, want hij ging zijn weg met blijdschap. Maar Filippus bleek te Asdod te zijn; en hij trok rond om het evangelie te prediken aan alle steden, totdat hij te Caesarea kwam”. (Hand.8:26-40) In het achtste hoofdstuk van het boek Handelingen wordt verteld dat de evangelist Filippus na zijn succesvolle missie in het gebied van de Samaritanen (Hand.8:5-25) een bijzonder vreemde opdracht kreeg. Een engel (=boodschapper) van de Here kwam naar hem toe en zei tegen hem, dat hij op het heetst van de dag naar een eenzame weg in een verlaten streek moest gaan. Niet naar een plek waar een prediker veel mensen kon 91 bereiken, maar naar een plek waarvan hij kon verwachten dat hij er geen sterveling zou ontmoeten. Toch stribbelde Filippus niet tegen. Vers 27 zegt: “En hij stond op en hij ging”. Hij gehoorzaamde de boodschap van de engel in blind vertrouwen. Toen hij zich bij de eenzame weg had opgesteld, bleek er ondanks de hitte tóch iemand langs te komen: geen wandelaar maar een man in een “wagen”. Het Griekse woord harma dat in vs.28 wordt gebruikt betekent: een strijdwagen, een door paarden getrokken en vermoedelijk rijk versierd voertuig waarmee men zich snel kon voortbewegen. Hetzelfde woord komt binnen het Nieuwe Testament verder alleen nog maar voor in Openbaring 9:9. In die laatste tekst blijkt wat de betekenis is. Van de persoon die in de wagen zat geeft Lukas een zevenvoudige beschrijving: 1. Het was een “Ethiopiër”. Het Griekse woord aithiops geeft niet alleen aan, dat hij uit een Afrikaans land afkomstig was, maar ook dat hij een erg donkere huidskleur had. Het Griekse woord betekent letterlijk: “iemand met een geschroeid gelaat” 144. 2. Het was een “kamerling”. De Griekse tekst gebruikt hier het woord eunouchos, dat “eunuch” betekent. De reiziger was ontmand en daarom onvruchtbaar. Ambtenaren in een oosterse hofhouding werden gecastreerd voordat ze hun taak konden gaan vervullen. Een oosters vorst wilde er zeker van zijn dat hij de vader was van de kinderen die zijn vrouwen ter wereld brachten. 3. Het was een “rijksgrote” (Gr. dunastes). Een machtig man, die in zijn eigen land veel invloed had, een potentaat. 144 In de eerste eeuw werd met Ethiopië niet het moderne Ethiopië (Abessynië) bedoeld, maar een koninkrijk in het noorden van het huidige Soedan, dat later Nubië werd genoemd. 92

4. Hij was werkzaam aan het hof van “Kandake, de koningin van de Ethiopiërs”. Blijkbaar was er in het toenmalige Ethiopië geen koning, maar een koningin. Het woord Kandake kan een eigennaam zijn geweest, maar ook een titel, zoals het Egyptische woord ‘farao’ de titel was van de heersende koning 145. 5. Hij was Kandake’s “opperschatbewaarder”. De Griekse tekst van Handelingen 8:27 zegt letterlijk dat hij “over haar hele schat” of “over iedere schat van haar” was. Hij had zeggenschap over alle inkomsten en uitgaven van het hof, en was een soort minister van financiën. 6. Blijkbaar was deze man een “vereerder van God”. Hij had ontzag voor de God van Israël en verlangde ernaar om Hem te kennen en te dienen. Want hij was volgens Lukas niet naar Jeruzalem gereisd vanwege een handelsmissie of een politiek overleg, maar “om te aanbidden”. Nu ging hij weer naar huis. Vanuit Jeruzalem was hij op weg naar de Gazastrook om via de kustweg langs de Middellandse Zee naar het zuiden te gaan en via Egypte naar Ethiopië te reizen. 7. Hij “las, in zijn wagen gezeten, de profeet Jesaja”. Uit het vervolg van het verhaal blijkt, dat hij hardop las, want Filippus kon horen bij welke passage hij was aangekomen. Blijkbaar had hij zich in Jeruzalem een boekrol aangeschaft. Zo’n rol was kostbaar, maar een rijksgrote kon zich zo’n uitgave natuurlijk wel veroorloven. De rol was vemoedelijk in het Grieks geschreven en niet in het Hebreeuws, want de man las Jesaja 53 in de versie van de Septuagint. 145 Volgens geschiedschrijvers uit de Oudheid werd de koning van Ethiopië beschouwd als een zoon van de zon. Hij was zó hoog verheven, dat hij zich onmogelijk met aardse zaken kon bezighouden. Het praktische bestuur over het koninkrijk werd uitgeoefend door de koningin-moeder, die Kandake werd genoemd (F.F.Bruce, Commentary on the Book of Acts, Grand Rapids 1980, p.186). 93 Op dat moment kreeg Filippus een tweede opdracht, ditmaal niet van een engel, maar van de in hem wonende heilige Geest: “Treed toe”, dat wil zeggen: “Ga erheen” en “voeg je bij deze wagen”. Ook dát was een vreemde opdracht. Een schatrijk iemand zou beslist niet bereid zijn om een wildvreemde schooier die langs de weg stond dichtbij te laten komen. Hij zou zo’n vreemdeling door zijn dienaren op afstand laten houden. Filippus aarzelde toch geen moment, maar rende naar de wagen toe. Toen hij dichtbij kwam, kon hij horen wat de “rijksgrote” aan het lezen was. Het was de passage uit Jesaja 53 over de “lijdende Knecht”. “Begrijpt u wat u leest?” vroeg Filippus, en de lezer gaf op die vraag direct antwoord. “Hoe zou ik dit kunnen, als niet iemand mij de weg wijst”? Het werkwoord hodegeoo betekent: “de weg wijzen”, maar kan in figuurlijke zin ook “onderwijzen” betekenen. Gezien het tekstverband is dit antwoord dubbelzinnig, want “de weg” (Gr. hodos) was een scheldnaam die de Joodse leiders gebruikten voor het messiasbelijdende Jodendom dat zij beschouwden als een secte (Hand.24:14). Voor wie ontkent dat Jezus de lijdende Knecht is, blijft de bijbelse profetie een gesloten en verzegeld boek (vgl. Jes.29:10-14). Uit een oprecht verlangen om Jesaja’s boodschap te mogen verstaan zei de schatrijke reiziger: “Stap in en kom naast me zitten”. Wat hij had gelezen, was Jesaja 53:7-8. “Ik begrijp dit gedeelte niet”, zei de eunuch. “Spreekt de profeet hier over zichzelf, of heeft hij het over iemand anders?” Dat gaf Filippus de gelegenheid om uit te leggen dat Jesaja in zijn boekrol spreekt over de Messias, over het lijden dat over Hem zou komen en over de heerlijkheid daarna (vgl. 1 Petr.1:11). Filippus deed ongetwijfeld verslag van wat er in de afgelopen tijd in Judéa was gebeurd. Hoe Johannes de doper had gepredikt in de woestijn en Jesaja 40:3 had vervuld, hoe hij Israël had gewezen op de Messias en wie ernaar verlangden om van hun zonden te 94

worden bevrijd had gedoopt in de Jordaan. Filippus zei natuurlijk ook, dat de beloofde Messias was verschenen, dat Hij had geleden, was gestorven aan een kruis en was begraven, maar door God was opgewekt tot onvergankelijkheid en dat Hij op Gods tijd het rijk van God op aarde zou vestigen. Op grond van Jesaja 53:2-12 lag deze boodschap voor de hand. Terwijl Filippus nog sprak, kwam de wagen in de buurt van water, en de reiziger zei plotseling: “Kijk eens, daar is water! Wat is ertegen, dat ik gedoopt wordt?”. Het antwoord dat Filippus op die vraag gaf en de belijdenis van de vraagsteller staan niet in alle handschriften, maar zijn vermoedelijk pas later aan de oorspronkelijke tekst toegevoegd 146. Uit de vraag van de eunuch blijkt, dat hij ernaar verlangde om door de Messias van zonden te worden bevrijd en dat hij geloofde dat de “Zoon van God” uit de tweede Psalm Jezus was, dat God Hem tot Koning had gezalfd 147. Zoals Johannes de Judeeërs had gedoopt in water, zo wilde de eunuch nu ook gedoopt worden om uit te drukken dat hij zich tot God wilde wenden en zijn vertrouwen wilde vestigen op de opgestane Heer. Omdat Filippus zag dat het verlangen van de man oprecht was, stemde hij toe. De eunuch liet zijn wagen halt houden, en daalde met Filippus af in het water. De oorspronkelijke Griekse tekst zegt, dat zij “beiden afdaalden naar (Gr. eis) het water”. Het 146 Het gedeelte tussen vierkante haken ontbreekt in de Byzantijnse tekst, maar is wel opgenomen in de edities van het Nieuwe Testament die Erasmus heeft gemaakt. 147 De belijdenis van de eunuch is in de vertaling van het NBG niet letterlijk weergegeven. Volgens Erasmus’ versie van de Griekse tekst zei de man niet: “Ik geloof dat Jezus Christus de Zoon van God is”, maar: “Ik geloof dat de Zoon van God Jezus Christus is”. Met andere woorden: Ik geloof dat de Zoon van God, waarover David eeuwen geleden in Psalm 2 heeft gesproken, Jezus is die God onlangs tot Messsias heeft gemaakt door Hem te zalven met zijn Geest en Hem uit de doden op te wekken. 95 water bevond zich vermoedelijk in de bedding van een wadi of een beek, en om erbij te komen moesten ze vanaf de weg een eindje naar beneden lopen. “En hij doopte hem” merkt Lukas vervolgens op. Hoe Filippus dit deed (door middel van besprenkeling, begieting of onderdompeling), wordt niet verteld, maar uit het verhaal blijkt dat beide mannen in het water stonden, want ze klommen samen “uit het water op” (anebeesan ek tou hudati). Vanuit het water op de kant en vanuit de bedding verder omhoog, terug naar de weg. Uit vers 39 kan niet worden geconcludeerd dat de “kamerling” werd ondergedompeld, want niet alleen de eunuch, maar ook Filippus, klom op uit het water. Omdat de waterdoop die door Johannes werd bediend vooruitwees naar de doop van de Geest en omdat die doop in de Bijbel dikwijls met een regenbui wordt vergeleken, ligt het voor de hand om te veronderstellen dat de kamerling door Filippus met water werd overgoten. Omdat de kamerling de boodschap van Filippus geloofde, werd hij niet alleen in water gedoopt, maar door de opgestane Heer ook gedoopt met heilige Geest. Er bestaat een tekstvariant van vers 39 die zegt: “De Geest van de Heer viel op de eunuch, en de engel van de Heer nam Filippus weg”148. En alle handschriften vermelden, dat de eunuch zijn (verre) reis naar zijn Afrikaanse bestemming “ging met blijdschap”. De blijdschap die een vrucht is van de Geest werd in zijn leven zichtbaar. Voorstanders van doop-op-belijdenis gebruiken Handelingen 8:39 als bewijstekst om de volgende conclusies te rechtvaardigen: 1. Alleen wie bewust gelooft – dus de baby- en peuterleeftijd achter zich heeft gelaten en in staat is om een bewuste geloofskeuze te maken – kan worden gedoopt in water. Filippus 148 De tekstvarianten van vers 36-37 en vers 39 worden besproken in: F.F.Bruce, Commentary on the Book of Acts, Grand Rapids 1980, p.185. 96

zei immers tegen de eunuch: “Indien gij van ganser harte gelooft, is het geoorloofd” (Hand.8:37). 2. Nadat zo’n gelovige een openbare geloofsbelijdenis heeft afgelegd, moet hij of zij worden gedoopt door onderdompeling. De eunuch zei immers tegen Filippus: “Ik geloof dat Jezus Christus de Zoon van God is” (Hand.8:37), waarna hij werd gedoopt en Lukas vertelt dat hij na zijn doop “uit het water opkwam” (Hand.8:39). De man bevond zich op het moment van zijn doop dus in het water, en was blijkbaar geheel ondergedompeld. Maar deze conclusies zijn om een aantal redenen gezocht en weinig overtuigend: 1. De woorden: “En hij zeide: Indien gij van ganser harte gelooft, is het geoorloofd. En hij antwoordde en zeide: Ik geloof, dat Jezus Christus de Zoon van God is” ontbreken in de meest betrouwbare handschriften van het Nieuwe Testament en zijn daarom in de vertaling van het NBG tussen vierkante haken geplaatst. 2. De zinsnede “En toen zij uit het water gekomen waren” (vs.39) bewijst niet dat de eunuch werd ondergedompeld, want niet alleen hij, maar ook Filippus, kwam uit het water omhoog. Filippus had zichzelf beslist niet totaal ondergedompeld. 3. Het is per definitie onjuist, om een kerkelijke praktijk te baseren op een gebeurtenis die plaatsvond in een specifieke historische context. We hoeven maar aan het volgende te denken: 4. Johannes de doper had zijn prediking gericht tot Israël, en het evangelie van de uit de doden opgestane Messias was op de Pinksterdag en in de jaren daarna alléén nog maar verkondigd aan Joden uit Israël en Joden uit de diaspora. In Handelingen 6 97 wordt er nog steeds gesproken over “Grieks sprekende” en “Hebreeuws sprekende” Jodinnen, die door de gemeente van Jeruzalem moesten worden onderhouden – niet over gelovigen uit de volken. Na de steniging van Stefanus brak er in Jeruzalem en Judea een hevige vervolging uit, waarna de discipelen van Jezus werden verstrooid. 5. Door de gebeurtenissen die op de dood van Stefanus volgden liet de Here aan de (oorspronkelijk puur Joodse) gemeente zien, dat de heilsboodschap van de opgestane Messias aan niet-Joden zou worden verkondigd en dat God “een volk voor zijn naam uit de heidenen zou vergaderen”, nog vóórdat het Davidische koningschap werd hersteld (vgl. Hand.15:13-18). Eerst ging de boodschap naar de Samaritanen, een mengvolk in het noorden van het beloofde land (Hand.8:1-25), daarna naar een vereerder van God uit Ethiopië (Hand.8:26-40) en uiteindelijk naar zo’n vereerder in het leger van de vijand, een Romein (Hand.10). Pas daarna begon men het woord te spreken tot niet-Joden, allereerst in het Syrische Antiochië (Hand.11:19-26). De geschiedenis van de “kamerling” maakt deel uit van dit overgangsproces. Aan deze gebeurtenis kunnen geen richtlijnen worden ontleend voor de latere gemeente uit de volken, want de roeping en aard van die gemeente zouden pas aan Paulus worden geopenbaard (Efe.3:1-12). 6. Door de boodschap van de lijdende, opgestane en verheerlijkte Messias op wonderlijke en bovennatuurlijke wijze te laten verkondigen aan een Ethiopische eunuch liet de Heer zien dat het gebod in de wet van Mozes, dat zegt dat “iemand die door kneuzing aan het geslachtsdeel gewond is of van wie het geslachtsdeel is afgesneden, niet in de gemeente van de HEERE mag komen” (Deut.23:1, HSV) in Christus is opgeheven. Na de kruisdood en opstanding van de Messias is Jesaja 56:3-5 van kracht: “Laat de vreemdeling die zich bij de HEERE gevoegd heeft, niet zeggen: De HEERE heeft mij geheel en al van Zijn volk gescheiden; laat de ontmande niet zeggen: Zie, ik ben maar een 98

dorre boom. Want zo zegt de HEERE over de ontmanden die Mijn sabbatten in acht nemen, verkiezen wat Mij behaagt, en vasthouden aan Mijn verbond: Ik zal hun in Mijn huis en binnen Mijn muren een plaats en een naam geven, beter dan die van zonen en dan die van dochters; een eeuwige naam zal Ik ieder van hen geven, een naam die niet uitgewist zal worden”. 7. Er is in Handelingen 8:26-40 geen sprake van een opdracht aan de eunuch om zich te laten dopen. De man vroeg, of hij kon worden gedoopt, net als de gelovigen uit Israël die zich hadden laten dopen door Johannes. Het initiatief om zich te laten dopen ging van hemzelf uit. Een doopplicht voor gelovigen uit de volken kan aan dit gedeelte dus niet worden ontleend. 99 Geest of “doop met de Geest”? Christenen die tot een Pinkstergemeente behoren stellen hun medegelovigen de vraag, of die “de doop met de Geest hebben ontvangen”. Ze willen weten of die in antwoord op gebed het vermogen hebben gekregen om in “tongen”, dat wil zeggen: in onbekende talen, te spreken. Op basis van de tongentaal wordt de christenheid door hen in twee groepen verdeeld. Volgens hen kunnen mensen een “beginwerk” van de Geest hebben (geloof in Christus), maar ook het “volle werk” (de Geestesdoop). Sommige christenen zouden een druppel van de Geest hebben ontvangen, anderen een stortvloed. In de Bijbel wordt de vraag, of iemand “de doop met de Geest heeft ontvangen” echter nooit gesteld. De bijbelse vraag luidt niet, of iemand de doop met de Geest heeft ontvangen, maar of hij de Geest heeft ontvangen. Paulus stelde die vraag meerdere malen: “En... het geschiedde... dat Paulus... te Efeze kwam; en daar enige discipelen vond. En hij zeide tot hen: Hebt gij de heilige Geest ontvangen, toen gij tot het geloof kwaamt?” (Handelingen 19:12, NBG) “Dit alleen zou ik van u willen weten: Hebt gij de Geest ontvangen ten gevolge van werken der wet, of van de prediking van het geloof?” (Galaten 3:2, NBG) De Here Jezus hield zijn discipelen niet voor dat zij de doop met de Geest moesten ontvangen, maar de Geest: “En na dit gezegd te hebben, blies Hij op hen, en zeide tot hen: Ontvangt de heilige Geest” (Johannes 20:22, NBG) Wie de prediking van de apostelen aanvaardden, ontvingen de heilige Geest. 101

“Toen nu de apostelen te Jeruzalem hoorden, dat Samaria het woord Gods had aanvaard, zonden zij tot hen Petrus en Johannes, die daar aangekomen, voor hen baden, dat zij de heilige Geest mochten ontvangen. Want deze was nog over niemand van hen gekomen... Toen legden zij hun de handen op en zij ontvingen de heilige Geest” (Handelingen 8:14-17, NBG) “Geeft ook mij deze macht, opdat, als ik iemand de handen opleg, hij de heilige Geest ontvange” (Handelingen 8:19, NBG) “Zou iemand het water kunnen weren, om dezen te dopen, die evenals wij de heilige Geest hebben ontvangen?” (Handelingen 10:47, NBG) De zinsnede “de Geest ontvangen” komt in het Nieuwe Testament dikwijls voor. Mensen ontvangen de Geest, wanneer God hun die Geest geeft (of schenkt of verleent). We vinden die laatste uitdrukking o.a. in de volgende teksten: “... de heilige Geest, die God hun gegeven heeft, die Hem gehoorzaam zijn” (Handelingen 5:32, NBG) “... toen Simon zag, dat door de handoplegging van de apostelen de Geest werd gegeven...” (Handelingen 8:18, NBG) “... En God, die de harten kent, heeft getuigd door hun de heilige Geest te geven, evenals ook aan ons” (Handelingen 15:8, NBG) “... de heilige Geest, die ons gegeven is” (Rom.5:5, NBG) “... Die u de Geest schenkt, en krachten onder u werkt...” (Gal.3:5, NBG) “... God, die u immers ook zijn heilige Geest geeft” (1 Thess.4:8, NBG) 102 “... Want God heeft ons niet gegeven een geest van lafhartigheid, maar van kracht...” (2 Tim.1:7, NBG) “... den Geest, Dien Hij ons gegeven heeft” (1 Joh.3:24, NBG) “... dat Hij ons van zijn Geest gegeven heeft” (1 Joh.4:13, NBG) Omdat gelovigen de Geest hebben ontvangen, is God hun Vader: “Want gij hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar gij hebt ontvangen de Geest van het zoonschap, door welke wij roepen: Abba, Vader!” (Romeinen 8:15, NBG) Gods Geest maakt scheiding tussen “heiligen” en “wereld”. “Wij nu hebben niet de geest der wereld ontvangen, maar de Geest uit God, opdat wij zouden weten, wat ons door God in genade geschonken is” (1 Korinthe 2:12, NBG) Kort samengevat: 1. Volgens de Bijbel ontvangen mensen niet de “doop met de Geest”, maar de Geest. De verheerlijkte Messias verleent die door hem uit te storten. 2. “Hebt u de doop met de Geest ontvangen”? is een onbijbelse vraag. Wie die vraag stelt wekt de indruk, dat God zijn Geest verleent in twee opeenvolgende fasen. In Christus geloven zou iets gewoons zijn en een eerste stap, maar met de Geest gedoopt worden iets heel bijzonders, een tweede zegening. 103

3. In werkelijkheid is er maar één manier om de Geest te ontvangen: door erin te worden gedoopt 149. Een mens heeft Gods Geest ontvangen, of hij bezit Hem niet. Wie de Geest van Christus niet heeft, die hoort (nog) niet bij Hem 150. 4. De gave van de Geest kan met wondertekenen gepaard gaan. Bij het volk Israël was dat dikwijls het geval. Zulke wondertekenen waren “krachten van de toekomstige eeuw” (Hebr.6:5); ze deden zich voor toen de apostelen tegenover Israël getuigden van heil door de gekruisigde en opgestane Messias. De Hebreeënschrijver spreekt erover in de verleden tijd (Hebr.2:3-4). Gods Geest wordt in de Bijbel niet aangeduid als “de Geest van de wonderen” maar van het zoonschap (Romeinen 8:15). Hét kenmerk waaraan men de Geest herkent is het feit dat mensen God beginnen aan te roepen als hun Vader. 149 Zie Hand. 8 en 10. 150 Rom.8:9. 104 Gedoopt met zijn huis “En een zekere vrouw, met name Lydia, een purperverkoopster uit de stad Thyatira, die God vereerde, hoorde toe, en de Here opende haar hart, zodat zij aandacht schonk aan hetgeen door Paulus gezegd werd. En toen zij gedoopt was en haar huis, nodigde zij ons, zeggende: Indien gij van oordeel zijt, dat ik de Here getrouw ben, neemt dan uw intrek in mijn huis. En zij drong ons ertoe” (Handelingen 16:14-15) “En hij [=de gevangenbewaarder van Filippi] leidde hen naar buiten en zeide: Heren, wat moet ik doen om behouden te worden? En zij zeiden: Stel uw vertrouwen op de Here Jezus en gij zult behouden worden, gij en uw huis. En zij spraken het woord Gods tot hem in tegenwoordigheid van allen, die in zijn huis waren. En in datzelfde uur van de nacht nam hij hen mede om hun striemen af te wassen, en hij liet zichzelf en al de zijnen terstond dopen; en hij bracht hen naar boven in zijn huis en richtte een tafel aan, en hij verheugde zich, dat hij met zijn gehele huis tot het geloof in God gekomen was” (Handelingen 16:30-34) “En Crispus, de overste der synagoge, kwam tot geloof in de Here met zijn gehele huis, en vele van de Korinthiërs, die hem hoorden, geloofden en lieten zich dopen” (Handelingen 18:8) In het boek Handelingen wordt drie maal verteld, dat iemand gedoopt werd met zijn (of haar) hele huis, dat wil zeggen: gezinsleden, bedienden en slaven. Het betreft Lydia, een purperverkoopster die afkomstig was uit de Kleinaziatische stad Thyatira, de gevangenbewaarder van Filippi, en Crispus, de leider van de synagoge in Korinthe. Deze geschiedenissen worden dikwijls beschouwd als bewijs voor de rechtmatigheid van de kinderdoop. Het is echter niet vanzelfsprekend dat de betrokkenen werden gedoopt in water. En de vertaling “zich laten dopen” is geen getrouwe weergave van de oorspronkelijke tekst. Daarin staat: 105

“En toen zij gedoopt was, en het huis van haar….” (Handelingen 16:15) “En werd zelf gedoopt en die van hem waren, allen, onmiddellijk” (Handelingen 19:33) “Vele van de Korinthiërs, horende, geloofden en werden gedoopt” (Handelingen 18:8) Lukas laat in het midden of de betrokkenen door Paulus en Silas werden gedoopt in water, of door de opgestane Messias in heilige Geest. Voor de opvatting dat de betrokkenen in water werden gedoopt brengen verdedigers van de kinderdoop de volgende argumenten naar voren: 1. Lydia schonk aandacht aan Gods woord op de gebedsplaats bij de rivier (Hand.16:13). Er was dus water voor handen om haar te kunnen dopen. 2. Uit het feit dat Lydia op de sabbat naar de gebedsplaats ging en uit wat Lukas over haar vertelt, namelijk dat zij “God vereerde” blijkt dat de purperverkoopster een proseliet was (Hand.16:14, vgl. Hand.10:2). Haar doop betekende dat zij definitief tot de Joodse godsdienst overging, en zich voegde bij het gelovige Israël dat zich in opdracht van God door Johannes had laten dopen. 3. De gevangenbewaarder bracht Paulus en Silas naar de watervoorraad in zijn huis, hij nam hen immers mee “om hun striemen af te wassen”. Daarna werden de man en zijn huis gedoopt (Hand.16:33). Het ligt voor de hand dat de betrokkenen werden gedoopt met hetzelfde water als waarmee Paulus en Silas waren gewassen. Dat water was waarschijnlijk opgeslagen in een kruik (vgl. Joh.2:6) of in een put. 106 4. De gevangenbewaarder was kennelijk een Romein, vermoedelijk een soldaat of een legionair die zich uit actieve krijgsdienst had teruggetrokken. Paulus en Silas verkondigden aan hem de boodschap van de Messias en Diens komend rijk. Blijkbaar was de man een proseliet, want hij smeekte om redding en hij begreep wat de apostelen hem vertelden. Als proseliet van het Jodendom liet de man zich in water dopen om helemaal bij het volk van God te kunnen horen. 5. In 1 Korinthe 1:14 e.v. blijkt, dat Crispus en enkele andere inwoners van Korinthe door Paulus waren gedoopt, in water. Aangezien Crispus de archisunagogos (overste van de synagoge) was (Hand.18:8) was hij een Jood. Blijkbaar was Crispus niet in Judea geweest toen Johannes daar als profeet optrad en had hij de doop van Johannes niet ondergaan. Daarom doopten Paulus en Silas hem alsnog, hoewel het niet hun gewoonte was om bekeerlingen te dopen (1 Korinthe 1:17). Voor de opvatting dat Lydia, de gevangenbewaarder en Crispus door de opgestane Heer werden gedoopt in heilige geest pleit het volgende: 1. De vraag: “Wat moet ik doen om behouden te worden?” (Hand.16:30) had niet betrekking op het eeuwig behoud van de gevangenbewaarder. Uit die vraag kan niet worden afgeleid, dat de cipier een proseliet was. De man dacht aan het stadsbestuur, dat hem op het hart had gebonden om de gevangenen zorgvuldig te bewaken. Als hij ze liet ontsnappen, zou hem dit zijn leven kosten. De cipier wilde zelfmoord plegen omdat hij meende dat de gevangenen tijdens de aardbeving ontsnapt waren (Hand.16:27). Hij was doodsbenauwd voor de mogelijke gevolgen van het natuurgeweld. Daarom vroeg hij: “Wat moet ik doen om mijn leven te redden?” 107

2. Uit het tekstverband blijkt, dat met het “huis” van de cipier het huis van bewaring is bedoeld. “Allen die in zijn huis waren” zijn: alle gevangenen. Die hadden de apostelen Gods lof horen zingen, en dat had diepe indruk op hen gemaakt. Ze hadden de lofzang ter harte genomen (Hand.16:25). Hun ontzag voor de apostelen was zó groot dat ze niet de wijk namen toen de gevangenisdeuren opengingen maar bij Paulus en Silas bleven (Hand.16:27-28). Toen de apostelen “het woord Gods spraken”, luisterden zij aandachtig. 3. Paulus en Silas zeiden dat de cipier (en de gevangenen) gered konden worden door hun vertrouwen te stellen op de Here Jezus. Die had gezegd dat Johannes in water doopte maar dat Hij zou dopen in heilige Geest (Hand.1:5, vergl.11:16). Omdat de apostelen in het gevangenhuis Joël 2:32 citeerden, dachten zij bij het woord “doop” beslist aan de geestesdoop (vgl. Joël 2:28 en Hand.19:2,3). 4. Uit het woord “terstond” blijkt dat alle huisgenoten op hetzelfde ogenblik werden gedoopt. Bij een doop door mensenhanden is dat onmogelijk, maar wanneer de doop in de Geest ergens plaatsvond werden alle aanwezigen (wachtende discipelen, gelovige huisgenoten) tegelijkertijd gedoopt (vgl. Hand.2:4, 10:44). 5. Uit het slot van het verhaal (“Hij jubelde met heel zijn huis, omdat hij God geloofde”, Hand.16:34) blijkt dat de cipier en alle gedetineerden Gods Geest hadden ontvangen. Blijdschap is immers een vrucht van de Geest (Hand.13:52). 108 Herdoop door Paulus? “En terwijl Apóllos te Corinthe was, geschiedde het, dat Paulus, na door de bovenlanden gereisd te zijn, te Efeze kwam, en daar enige discipelen vond. En hij zeide tot hen: Hebt gij de heilige Geest ontvangen, toen gij tot het geloof kwaamt? Doch zij zeiden tot hem: Wij hebben zelfs niet gehoord, dat er een heilige Geest is. En hij zeide tot hen: Waarin zijt gij dan gedoopt? En zij zeiden: in de doop van Johannes. Maar Paulus zeide: Johannes doopte een doop van bekering en zeide tot het volk, dat zij moesten geloven in Hem, die na hem kwam, dat is in Jezus. En toen zij dit hoorden, lieten zij zich dopen in de naam van de Here Jezus. En toen Paulus hun de handen oplegde, kwam de heilige Geest over hen, en zij spraken in tongen en profeteerden. En het waren in het geheel ongeveer twaalf mannen.” (Handelingen 19:1-7) Bovenstaande geschiedenis is volgens velen hét voorbeeld van herdoop in de Bijbel. Zulke bijbellezers geven van Handelingen 19:1-7 de volgende interpretatie: “De leerlingen die Paulus in Efeze aantrof waren in water gedoopt. Maar ze wisten nog niet, dat de Messias was verheerlijkt en de heilige Geest was uitgestort. Omdat ze niet op de juiste wijze waren gedoopt, werden ze opnieuw ondergedompeld, ditmaal in de naam van de Here Jezus. Vervolgens legde Paulus hun de handen op en zij ontvingen de Geest. Aangezien Paulus het nodig vond om deze discipelen opnieuw te dopen, behoren mensen die als kind zijn besprenkeld maar pas op latere leeftijd tot bewust geloof in Christus komen, zich alsnog te laten onderdompelen”. Aldus de voorstanders van de volwassenendoop. Wanneer een mens die van God is vervreemd naar Hem terugkeert en zich op gevorderde leeftijd laat dopen, dan is dat beslist iets geweldigs. Maar Hand.19:1-7 kan niet worden gebruikt als pressiemiddel om mensen tot herdoop te dwingen, want er is in dit bijbelgedeelte van herdoop geen sprake! Uit de 109

oorspronkelijke Griekse tekst blijkt, dat er in Efeze het volgende heeft plaatsgevonden 151. Voor de duidelijkheid geven we vraag en antwoord in het onderstaande met kleine lettertjes weer, terwijl we de opmerkingen van Lukas met een normaal lettertype afdrukken: >> Het gebeurde nu, terwijl Apollos in Korinthe was, dat Paulus, na de hoger gelegen streken doorreisd te hebben, in Efeze kwam en er enige discipelen vond; en hij zei tot hen: “Hebt u wel de heilige Geest ontvangen toen u tot geloof kwam?” Zij echter zeiden tot hem: “Wij hebben zelfs niet gehoord, of de heilige Geest er is”. En hij zei: “Waartoe bent u dan gedoopt?” En zij zeiden: “Tot de doop van Johannes”. Paulus echter zei: “Johannes doopte met een doop van bekering, terwijl hij tot het volk zei dat zij moesten geloven in Hem die na hem kwam, dat is in Jezus. Toen zij nu dit hoorden, werden zij gedoopt tot de naam van de Heer Jezus” En toen Paulus hun handen oplegde, kwam de heilige Geest op hen, en zij spraken in talen en profeteerden. Het waren nu in het 151 De woorden voor “dopen”, “horen” en “zich laten dopen” (vs.4 en vs.5) staan in de aoristus, maar het woord “opleggen” (vs.6) staat in de tegenwoordige tijd. Wat in de verzen 4 en 5 wordt beschreven, had op een onbepaald tijdstip in het verleden plaatsgevonden. Wat er in vers 6 staat werd door Paulus in Efeze gedaan. 110 geheel ongeveer twaalf mannen << (Handelingen 19:1-7, Telos). “Toen zij nu dit hoorden, werden zij gedoopt tot de naam van de Heer Jezus” heeft niet betrekking op de twaalf leerlingen in Efeze, maar op het volk in Judéa, dat naar Johannes was komen luisteren. Dit zinnetje werd door Paulus uitgesproken. Judeeërs die hun vertrouwen stelden op de komende Messias en die uitzagen naar de gerechtigheid van zijn toekomstig rijk, hadden zich door Johannes laten dopen 152. Ook de twaalf mannen uit Efeze waren ooit in water gedoopt, in antwoord op de prediking van Johannes. Maar ze hadden nog niet gehoord, dat de Messias was gekomen en de beloofde Geest op de Pinksterdag had uitgestort. Ze hadden de Geest nog niet ontvangen. Daarom legde Paulus hun de handen op, en zij ontvingen de Geest. Uit het feit dat ze in onbekende talen gingen spreken en begonnen te profeteren bleek dat de Geest over hen kwam. De komst van de Geest manifesteerde zich op dezelfde wijze als bij de honderdtwintig discipelen op de Pinksterdag. Kort samengevat: 1. Paulus heeft de “discipelen” in Efeze niet opnieuw in water gedoopt, maar hun alleen de handen opgelegd. Hij zegende hen als apostel van Christus. Toen kwam de heilige Geest op hen. 152 Vers 5 luidt in de Statenvertaling: “En die hem hoorden werden gedoopt in den naam des Heeren Jezus”. In de kanttekeningen wordt over het woord “hem” gezegd: “Namelijk Johannes de Doper. Want dit zijn de woorden van Paulus, verhalend hoe Johannes zijn discipelen doopte”. De Statenvertalers hebben de bedoeling van Lukas begrepen. Zij schonken aandacht aan de werkwoordsvormen in de oorspronkelijke tekst, terwijl voorstanders van de volwassenendoop deze tekstinformatie negeren. 111

2. Wat Johannes de Doper had voorzegd, ging hier in vervulling. Leerlingen die waren gedoopt in water, werden door de Messias gedoopt in heilige Geest 153. 3. Uit de werkwoordsvormen in de oorspronkelijke tekst blijkt, dat de gebeurtenissen die in vers 4 en 5 worden beschreven, hadden plaatsgevonden in het verre verleden. Wat in vers 6 wordt genoemd, vond echter plaats toen Paulus in Efeze was aangekomen. 153 Vgl. Mat.3:11, Luk.3:16. 112 Zonden afwassen “En nu, waarom aarzelt u? Sta op, laat u dopen en uw zonden afwassen onder aanroeping van zijn naam” (Handelingen 22:16) Christenen die geloof hechten aan de magische werking van het doopwater, beroepen zich steevast op Handelingen 22:16: “Wilt u van uw zonden worden bevrijd? Laat u dan dopen door een priester. Er staat immers geschreven: Waarom aarzelt u nog? Sta op, laat u dopen en uw zonden afwassen!” Op grond van wat Ananias tegen Paulus zei beweren velen dat mensen hun zonden kunnen laten afwassen door zich in water te laten dopen. Door een tekst maar half te citeren kun je de Schrift misbruiken. Volgens Lukas, de schrijver van het boek Handelingen, heeft Ananias namelijk gezegd: “Sta op, laat u dopen en uw zonden afwassen onder aanroeping van zijn naam”. Met “zijn naam” bedoelde de spreker: de naam van de Rechtvaardige - de opgestane Heer die in het voorafgaande was genoemd (vs.14 en 15). In de evangeliën 154 en de brief aan de Hebreeën 155 wordt de waterdoop een “inzetting van het vlees” genoemd en een “schaduw” van de reiniging van zonden, die de Messias door middel van zijn Geest zou teweegbrengen. Zoals water het vuil van iemands lichaam wegspoelt, zo vernieuwt Christus het binnenste van een mens door zijn Geest. 154 Joh. 3:25. 155 Hebr. 9:9-10. 113

Niet wie zich in water laat dopen, maar wie de naam van de Heer aanroept wordt behouden. De profeet Joël heeft een tijd aangekondigd, waarin “ieder die de naam des Heren aanroept, wordt gered” 156. Bij de opstanding van Christus is dit werkelijkheid geworden. Wie de levende Heer aanroept wordt behouden. Volgens Paulus geldt dit zowel voor de Jood als voor de Griek, er is in dit opzicht geen onderscheid tussen Israël en de volken 157. Uit het verslag dat Lukas geeft van de “kerstening” van Samaria blijkt dat wie zich in water laat dopen niet per definitie is gered. Simon, die als tovenaar optrad, had zich naar aanleiding van de prediking van Filippus in water laten dopen 158. Maar uit zijn optreden bleek dat hij niet van zijn zonden was gereinigd. Petrus zei tegen hem: “Moge uw geld met u naar het verderf gaan, omdat u hebt gemeend de gave van God door geld te kunnen verkrijgen. U hebt part noch deel in deze zaak, want uw hart is niet recht voor God.” (Handelingen 8:20-23) Simons waterdoop had hem niet van zijn zonden bevrijd. Ook door niet de oorspronkelijke bijbeltekst maar een onnauwkeurige vertaling te citeren kan men de Bijbel laten buikspreken. “Laat u dopen” wekt de indruk dat Ananias klaarstond om Saulus, zodra deze toestemming gaf, met water te begieten 159. Maar dat is niet wat er in de grondtekst staat. Lukas schreef: 156 Joël 2:28-32, vgl. Hand.2:16-21. 157 Rom. 10:12-13. 158 Hand. 8:12-13. 159 Uit het voorafgaande bevel (“Sta op”) blijkt, dat er geen sprake was van “afdalen in het water” of van “onderdompeling”, zoals sommige christenen beweren. 114 “Sta op, word gedoopt en gewassen van uw zonden, aanroepende de naam van de Heer” 160 Toen Ananias deze opdracht gaf, dacht hij geen moment aan water, maar aan Gods Geest. Want Lukas heeft zijn woorden op een andere plaats als volgt weergegeven: “Saul, broeder, de Heer heeft mij gezonden… opdat u weer kunt zien en met de heilige Geest vervuld wordt” (Handelingen 9:17) Wat in 22:16 wordt aangeduid als “zonden afwassen” wordt in 9:17 omschreven als “vervulling met de heilige Geest”. We vatten samen: 1. Handelingen 22:16 levert geen bewijs voor het dogma dat de waterdoop de zonden afwast, want afwassing van zonden wordt in dit vers verbonden aan “het aanroepen van de naam”. 2. In Handelingen 22:16 laat Lukas in het midden of Saulus door Ananias is gedoopt in water, of door de opgestane Heer in heilige geest. Het laatste is het meest waarschijnlijk. Want “gedoopt worden” (Handelingen 22:16) is een parallel van “vervuld worden met de heilige Geest” (Handelingen 9:17). 3. Wanneer we alle woorden van Ananias ter harte nemen, dan blijkt dat men niet van zijn zonden wordt verlost door zich in water te laten dopen, maar door de naam van Christus aan te roepen. 160 Zelfs de Statenvertalers wijken in Hand.22:16 af van de grondtekst, hoewel ze Hand.2:38 juist hebben weergegeven. 115

Gedoopt in Christus Jezus “Of weet gij niet, dat wij allen die in Christus Jezus gedoopt zijn, in zijn dood gedoopt zijn? Wij zijn dan met Hem begraven door de doop in de dood” (Rom.6:3-4) Wannéér en hóe werden wij “in Christus Jezus 161 gedoopt”? Vele christenen menen op die vraag een pasklaar antwoord te kunnen geven, maar het is de vraag of het antwoord dat zij geven juist is. Met “in Christus Jezus gedoopt” doelt de apostel niet op het moment waarop de gelovigen uit Rome zich in water lieten dopen. Water bezit niet het vermogen om een mens aan Christus te verbinden. Velen die zich in water hebben laten dopen, keren zich op latere leeftijd immers van Christus af. Hoe de “allen” waarover de tekst spreekt, wél aan Christus werden verbonden, vertelt Paulus in zijn eerste brief aan de Korinthiërs: “Want zoals het lichaam één is en vele leden heeft, en alle leden van het lichaam, hoewel vele, één lichaam zijn, zo ook Christus. Immers, wij allen zijn in één Geest tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden hetzij Grieken, hetzij slaven hetzij vrijen, en ons allen is van één Geest te drinken gegeven” (1 Korinthe 12:12-13, Telos) Niet de doop in water, maar de doop in de Geest verbindt mensen aan de opgestane Heer 162. Wie “in Christus Jezus zijn gedoopt”, zijn “tot in zijn dood gedoopt” en “met Hem begraven door de doop-tot-in-de-dood” 161 Grieks: eis Christon Ièsoun, “tot in Christus Jezus”. 162 Merrill Unger schreef terecht: “Zes passages uit de brieven hebben betrekking op de doop met de Geest: 1 Korinthe 12:12-13, Romeinen 6:3-4, Galaten 3:27, Kolossenzen 2:10-12, Efeze 4:5 en 1 Petrus 3:21... In Romeinen 6 wordt... uiteengezet, dat die doop de gelovige plaatst in Christus zelf” (The Baptism and Gifts of the Holy Spirit, Chicago 1974, pag.95 en 104) 117 163. Wil dat zeggen, dat er behalve een doop-in-Christus-Jezus nog een andere doop is, de doop-tot-in-de-dood? Gaat het om een mystieke ervaring die bepaalde gelovigen hebben gehad, een overweldigend zondebesef, een “sterven aan zichzelf ”? Beslist niet. De apostel spreekt over “wij allen”. Het gaat in Rom.6 om een heilsfeit waaraan alle gelovigen deel hebben. Als Paulus had gesproken over een kerkelijk ritueel of een bijzondere geestelijke ervaring, dan had hij niet namens alle christenen kunnen spreken. Maar de apostel zegt dat allen met Chrístus zijn begraven. Dat betekent dat ze in hetzelfde graf werden gelegd als Jezus: geen “watergraf” maar een rotsgraf, de spelonk van Jozef van Arimathéa. Wie “met Christus begraven” op onderdompeling in een “watergraf” wil betrekken, doet de geschiedenis geweld aan. Want de Messias is nóóit in een watergraf gelegd. De doop in water wordt in de Bijbel geen “begrafenis” maar een “reiniging” genoemd. Wie “in Christus Jezus gedoopt zijn” (doordat zij de Geest van Christus hebben ontvangen) hebben deel aan alles dat er met de Messias heeft plaatsgevonden. De “doop-in-de-dood” uit Rom.6:4 is de doop waarvan Jezus tegen Jakobus en Johannes zei: “Kunt gij... met de doop gedoopt worden, waarmee Ik gedoopt word?” (Markus 10:38) Bij een andere gelegenheid verzuchtte Hij: “Ik moet gedoopt worden met een doop, en hoe beklemt het Mij, totdat het volbracht is” (Lukas 12:50) 163 In Rom.6:3-4 staat tweemaal eis ton thanaton, “tot in de dood”. Het Grieks kent twee verschillende woorden voor in (en en eis). En betekent “in” of “met”, eis “in” of “tot in”. In Rom.6 spreekt Paulus niet over het doopmiddel (water of geest), maar over het doopresultaat (eenwording met Christus, zowel in zijn dood als in zijn opstanding). 118

De doop-in-de-dood is de doop van het lijden, van de vergankelijkheid en de sterfelijkheid 164. Gods Zoon werd door zijn volksgenoten verworpen en door de Romeinen gekruisigd. Het lijden dat over Hem werd uitgestort liep uit op zijn dood. Vreemd genoeg zei Jezus tegen discipelen, die aan zijn rechteren linkerhand wilden zitten wanneer Hij verheerlijkt zou zijn: “De beker, die Ik drink, zult gij drinken en met de doop waarmede Ik gedoopt wordt, zult gij gedoopt worden” (Markus 10:39) Omdat Jakobus en Johannes de Geest van Christus ontvingen, kregen zij deel aan de doop die de Messias moest ondergaan 165. Wie in Christus Jezus is gedoopt, is “met Hem gekruisigd”, “gestorven”, en “begraven” 166. In Rom.6:4-5 vertelt Paulus ook, waaróm alle gelovigen met Christus zijn begraven. We werden met Hem in het graf gelegd om met Hem te kunnen opstaan. “opdat, gelijk Christus uit de doden opgewekt is door de majesteit des Vaders, zo ook wij in nieuwheid des levens zouden wandelen. Want indien wij samengegroeid zijn met hetgeen gelijk is aan zijn dood, zullen wij het ook zijn aan zijn opstanding”. Wie door Gods Geest aan de Messias is verbonden 167, is “tot zijn dood gedoopt” en “met Hem begraven”. Met een overledene is het naar de mens gesproken definitief afgelopen. Zo iemand weet niets meer en is nergens toe in staat. Wie in het graf ligt, is volstrekt hulpeloos en totaal machteloos. Alléén de Schepper kan een dode nog te hulp schieten. 164 Hebr. 2:9. 165 Ook dit is - terecht - opgemerkt door Merrill Unger (a.w., p.105-106). 166 Gal. 2:20, 2 Tim. 2:11, Kol. 2:12. 167 Zie 1 Kor.6:17. 119 De Vader heeft zijn goddelijke majesteit bewezen door de Messias, die zich in het graf bevond, uit de doden op te wekken. 168 Christus’ dood aan het kruis was een sterven-voor-de-zonde 169. Door zijn dood nam Hij de “oude mens”, de oorspronkelijke, sterfelijke mensensoort, weg. Hij stond op om ons nieuw leven te kunnen geven. Wie met Hem is verenigd heeft niet alleen deel aan zijn dood, maar ook aan zijn opstanding. Zoals Christus “door de majesteit des Vaders” is opgewekt uit de doden, zo mogen gelovigen ook “in nieuwheid des levens wandelen”. Als gestorvenen zijn ze nergens toe in staat, maar God kan hen doen leven. En het goede bericht is dat Hij dat ook zál doen. Volkomen werkelijkheid zal dit pas worden wanneer de lichamen van de gelovigen zijn verlost, dat wil zeggen dat deze mensen zijn opgestaan uit de doden 170. Maar in de tegenwoordige tijd kan er al iets van zichtbaar worden. Door Gods Geest openbaart het opstandingsleven van Christus zich in allen die aan Hem zijn verbonden 171. Kort samengevat: 1. In Romeinen 6 spreekt Paulus over een “doop tot in Christus” die tevens een “doop-tot-in-zijn-dood” is. 168 In de grondtekst van Rom.6:4 staat ek nekroon. Niet: “uit de dood”, maar “uit de doden”. Christus werd opgewekt “van tussen de doden uit”. Hij kwam tot onvergankelijk leven, terwijl dat met de overige doden (nog) niet gebeurde. 169 Rom.6:2. 170 Vgl. Rom.8:11 en 23. 171 Volgens Rom. 6:7-14 (met name de verzen 12 tot 14) kunnen gelovigen die nog in hun sterfelijk lichaam verkeren zich door God ten dienste van de gerechtigheid (=voor rechtvaardige doeleinden) laten gebruiken. Zie ook Efe. 2:10. 120

2. Hiermee doelt de apostel niet op de waterdoop, want in 1 Korinthe 12:13 zegt hij dat de doop in de Geest ons aan Christus verbindt. 3. De doop-in-de-dood is geen mystieke ervaring van gevorderde christenen, want Paulus schrijft dat “allen” in Christus zijn gedoopt. 4. Wie door de Geest aan Christus zijn verbonden, hebben deel aan wat met de Messias heeft plaatsgevonden: niet alleen aan zijn dood, maar ook aan zijn opstanding. 5. De Geest is het onderpand van onze toekomstige erfenis, de garantie dat wij op Gods tijd zullen worden opgewekt, nadat we zijn gestorven (2 Korinthe 1:22, 5:5; Efeze 1:14). 6. Tijdens ons huidige bestaan kan het nieuwe leven al zichtbaar worden. Gelovigen mogen hun “leden voor God stellen tot werktuigen van de gerechtigheid”, dat wil zeggen: zich door God in zijn dienst laten gebruiken. Dat is mogelijk omdat ze niet alleen met Christus samengegroeid zijn in zijn dood, maar ook in zijn opstanding (Romeinen 6:5-14). 7. Het nieuwe is er “door de majesteit des Vaders”, niet door onze eigen inspanningen. 121 Niet dopen, maar verkondigen! “Doch ik vermaan u. broeders, bij de naam van onze Here Jezus Christus: weest allen eenstemmig en laten er geen scheuringen onder u zijn; weest vast aaneengesloten, één van zin en één van gevoelen. Mij is namelijk omtrent u, mijn broeders, medegedeeld door de huisgenoten van Chloë, dat er twisten onder u zijn. Ik bedoel dit, dat ieder uwer zijn leus heeft: Ik ben van Paulus! En ik van Apóllos! En ik van Céfas! En ik van Christus! Is Paulus dan voor u gekruisigd, of zijt gij in de naam van Paulus gedoopt? Ik ben dankbaar, dat ik niemand uwer gedoopt heb dan Crispus en Gajus; zodat niemand kan zeggen, dat gij in mijn naam gedoopt zijt. Ook heb ik nog het gezin van Stéfanas gedoopt; verder weet ik niet, dat ik nog iemand gedoopt heb. Want Christus heeft mij niet gezonden om te dopen, maar om het evangelie te verkondigen, en dat niet met wijsheid van woorden, om niet het kruis van Christus tot een holle klank te maken” (1 Korinthe 1:10-17) Binnen de gemeente van Korinthe deed zich een probleem voor, waarmee we nog steeds te maken hebben. Er waren groepen ontstaan die zich naar beroemde voorgangers noemden: Paulus, Apóllos, en Céfas 172. Zo kennen wij: Calvinisten, Lutheranen en Mennonieten. Ook wij hebben de neiging om ons naar menselijke voorgangers te noemen. Waarom doen we dat eigenlijk. Is niet Eén onze Meester, en zijn wij niet allen broeders? Is Calvijn of Luther of Menno Simons dan voor ons gekruisigd? 173 Paulus verzette zich fel tegen zulke groepsvorming, en sloot zich aan bij het onderwijs van de Here Jezus. Christenen mogen zich niet naar aardse leiders noemen, maar alléén naar Christus. Zendingswerkers kunnen planten of begieten, maar het is God 172 Dat is Petrus. 173 Matth. 23:1-12 123

die de groei geeft 174. Wie een godsdienstige partij vormt, bouwt met materialen die niet bestand zijn tegen het vuur van de komende test 175. Gelovigen behoren het ene lichaam te dienen en zich verre te houden van partijgeest. De apostel gaf een opmerkelijk antwoord op de Korinthische “richtingenstrijd”. Hij schreef: “Ik ben dankbaar dat ik niemand uwer gedoopt heb… want Christus heeft mij niet gezonden om te dopen, maar om het evangelie te verkondigen”. Paulus stelde “dopen” en “verkondigen” tegenover elkaar. Moderne evangelisten zouden dat nóóit doen. Die menen dat de verkondiging van het evangelie per definitie de opdracht inhoudt om te dopen. “Woord en sacrament” horen volgens protestanten bij elkaar. Volgens Paulus horen de evangelieprediking en de waterdoop echter niet bij elkaar, integendeel, ze staan tegenover elkaar! Christus had Paulus opdracht gegeven om het evangelie te prediken, maar niet om te dopen. Het dopen kon hij beter achterwege laten. Volgens moderne christenen drukte de apostel zich in 1 Korinthe 1:17 wat slordig uit. Maar Paulus was doorkneed in de Hebreeuwse Schriften en zijn uitspraak moet tegen de achtergrond van deze Schriften worden bezien. Alle “dopen” uit de wet, alle godsdienstige reinigingsrituelen, zijn “inzettingen voor het vlees, opgelegd tot de tijd van het herstel” 176. De Messias is gestorven voor de zonde, is opgestaan uit de doden en verleent zijn Geest aan ieder die in Hem gelooft. Waarom zou men dan nog schaduwachtige rituelen willen voltrekken? De werkelijkheid is gekomen! Wat voor zin heeft het om gelovigen 174 1 Kor. 3:4-9 175 1 Kor. 3:10-15 176 Heb.9:10 124 uit de volken inzettingen op te leggen die voor Israël waren bestemd, terwijl er een levende Heer is die door hen wil werken? De gedachte dat gelovigen uit de volken zich aan een godsdienstige kalender of aan spijswetten behoren te houden, is volgens Paulus menselijke filosofie, “ijdel bedrog volgens de overlevering der mensen, volgens de grondbeginselen der wereld”, en niet in overeenstemming met (de opgestane) Christus 177. Aangezien zulke gelovigen met de Messias zijn opgewekt, zijn ze in Hem volmaakt (= tot volkomenheid gebracht) 178. Geen enkel godsdienstig ritueel kan daaraan iets toevoegen. Wie al volmaakt is, kan niet groeien door koosjer te gaan eten. Wie de perfectie heeft bereikt, wordt niet heiliger door de sabbat te gaan vieren of Israëls hoogtijden in acht te nemen. Zulke gebruiken zijn schaduwen. Het lichaam van Christus is de werkelijkheid 179. In zijn brief aan de Galaten is de apostel even scherp. Over zijn Joodse volksgenoten schrijft hij dat die “voordat het geloof kwam, als gevangenen onder de wet waren, in verzekerde bewaring tot op het geloof dat geopenbaard zou worden” 180. Israël was vóór de komst van het geloof “onmondig, in slavernij onder de elementen van de wereld” [de aardse inzettingen die God hun had opgelegd] 181. De heidense Galaten kenden de God van Israël oorspronkelijk helemaal niet. Toen zij nog heidenen waren dienden zij “hen die van nature geen goden zijn” 182. 177 Kol.2:8 (zie vs.6-23 voor het tekstverband) 178 Kol.2:10-13 179 Kol.2:17 180 Gal.3:23 181 Gal.4:3 182 Gal.4:8 125

Toen de door God bepaalde tijd vervuld was, heeft Hij zijn Zoon gezonden “geboren uit een vrouw, geboren onder de wet”, om hen die onder de wet waren [de Joden] vrij te kopen, zodat die het zoonschap zouden ontvangen. Ook alle gelovigen uit de volken, zoals de Galaten, werden door Hem tot zonen gesteld. De Vader heeft “de Geest van zijn Zoon in hun harten uitgezonden”. Vanaf dat moment waren ze geen slaaf meer, maar zoon 183. Wanneer gelovigen uit de volken, die volwassen zonen van God zijn geworden, het juk van de wet op zich willen nemen, het loodzware juk waarvan de Messias het gelovige Israël juist heeft bevrijd, dan is dat iets onbegrijpelijks en iets volstrekt ongerijmds. De apostel schrijft hierover: “Thans nu u God kent, ja nog meer, nu u door God gekent bent, hoe wendt u zich weer tot de zwakke en arme elementen, die u weer opnieuw wilt dienen? U onderhoudt dagen en maanden, tijden en jaren! Ik ben bang voor u, dat ik misschien tevergeefs aan u heb gearbeid” (Galaten 4:9-11) Met bittere ironie merkt hij op: “O onverstandige Galaten, wie heeft u betoverd, u wie Jezus Christus als gekruisigd voor ogen werd geschilderd? Dit alleen wil ik van u vernemen: hebt u de Geest ontvangen op grond van werken van de wet of op grond van de prediking van het geloof? Bent u zó onverstandig? U bent in de Geest begonnen, wilt u nu in het vlees volmaakt worden?” (Galaten 3:1-3) In Paulus’ tijd wilde men gelovigen uit de volken dwingen om zich te laten besnijden 184. De apostel reageerde daarop door te zeggen: 183 Gal.4:6-7 184 Gal.5:1-12, 6:11-15. 126 “Noch besnijdenis is iets, noch onbesneden zijn, maar [of men] een nieuwe schepping [is]” (Galaten 6:15) Vandaag willen christenen hun naasten dwingen om zich te laten dopen, of om zich op een bepaalde manier te laten dopen. Aangezien de waterdoop “een inzetting voor het vlees” is, is dit even kwalijk als het dwingen van een medemens om zich te laten besnijden. Of iemand besprenkeld of ondergedompeld is, doet niet ter zake. Waar het om gaat, is of men een nieuwe schepping is geworden. De “zogenaamde doop, waarbij het vlees door mensenhanden wordt gewassen”, is niet de ware 185. Om de Gemeente met een hoofdletter, het lichaam van Christus, te kunnen vormen, heeft God Jood en heiden één gemaakt, de scheidsmuur van de omheining weggebroken en de wet van de geboden die in inzettingen bestaat, te niet gedaan. In Christus zijn Jood en heiden tot één nieuwe mens herschapen 186. Hoe dwaas is het dan wanneer christenen scheidsmuren bouwen door elkaar inzettingen op te leggen, zoals de verplichting om zich op een bepaalde manier te laten dopen, om op een bepaalde dag te rusten, jaarlijks bepaalde feesten te vieren, jaarcycli in acht te nemen en bepaalde dingen niet te eten of te drinken. Zulke christenen gedragen zich alsof er nooit brieven aan de Galaten, de Efeziërs en de Kolossenzen zijn geschreven. We vatten samen: 1. Paulus verbond “woord en sacrament” niet, maar plaatste evangelieprediking en doop tegenover elkaar. Christus had hem niet gezonden om te dopen, maar om het evangelie te verkondigen (1 Korinthe 1:17). 185 Vgl. Efe.2:11-12 en Fil.3:2-3. 186 Efe.2:13-16. 127

2. Paulus sprak laconiek over de waterdoop, omdat de geestesdoop deze schaduw heeft vervangen. God verleent zijn Geest aan wie het goede nieuws van Christus’ opstanding aanvaarden (Efe.1:13-14). 3. Wie ijvert voor een inzetting – of dat nu de besnijdenis is, de waterdoop, de spijswetten of een godsdienstige kalender – is een mens die “in het vlees volmaakt wil worden” (Galaten 3:3). 4. Zulk ijveren leidt nooit tot grotere eenheid, maar altijd tot verwijdering en toenemende versplintering. Er worden nieuwe muren opgericht terwijl God zijn eigen muur juist heeft afgebroken (Efeze 2:14-16). 5. Wie zich naar een godsdienstig ritueel of een menselijke voorganger noemt, doet wat Christus zijn leerlingen heeft verboden (Mattheüs 23:1-12) en gedraagt zich even onvolwassen als de gelovigen in Korinthe. 128 Tot Mozes gedoopt “Want ik wil niet, broeders, dat u onbekend is, dat onze vaderen allen onder de wolk waren, allen door de zee zijn heengegaan, allen tot Mozes gedoopt zijn in de wolk en in de zee, allen hetzelfde geestelijk voedsel aten en allen dezelfde geestelijke drank dronken” (1 Korinthe 10:1-4) In de doop waarover Paulus spreekt in 1 Korinthe 10 – de doortocht van de Israëlieten door de Schelfzee – kwam het volk helemaal niet met water in contact! De wolk daalde niet op hen neer, maar plaatste zich tussen hen en de Egyptenaren. In het boek Exodus lezen we: “Toen verliet de Engel Gods, die vóór het leger van Israël uitging, zijn plaats en ging achter hen aan; ook verliet de wolkkolom haar plaats aan hun spits en ging achter hen staan. Zo kwam zij tussen het leger van de Egyptenaren en dat van de Israëlieten in – en de wolk was duisternis, maar tegelijk verlichtte zij de nacht – zodat de een de ander niet kon naderen, de gehele nacht” (Exodus 14:1920) Het volk werd niet ondergedompeld in de zee. Want Mozes schrijft: “... de HERE deed de zee de gehele nacht door een sterke oostenwind wegvloeien, maakte haar droog, en de wateren werden gespleten. Zo gingen de Israëlieten in het midden der zee op het droge, terwijl rechts en links de wateren voor hen waren als een muur” (Exodus 14:21-22) “Maar de Israëlieten gingen op het droge midden door de zee en de wateren waren hun rechts en links als een muur” (Exodus 14:29) In andere bijbelboeken wordt ook benadrukt, dat Israël “droogvoets” door de zee ging. 129

“Want wij hebben gehoord, dat de HERE de wateren van de Schelfzee voor uw ogen heeft doen opdrogen, toen gij uittoogt uit Egypte...” (Jozua 2:10) “Op het droge is Israël hier door de Jordaan getrokken, omdat de HERE, uw God, de wateren van de Jordaan voor u heeft doen opdrogen, totdat gij erdoor getrokken waart, zoals de HERE, uw God, gedaan heeft met de Schelfzee, die Hij voor ons heeft doen opdrogen, totdat wij erdoor getrokken waren, opdat alle volken der aarde zouden weten, dat de hand des HEREN sterk is, en zij de HERE, uw God, al de dagen zouden vrezen” (Jozua 4:22-24) “Door het geloof zijn zij door de Rode Zee gegaan als over droog land, terwijl de Egyptenaars, toen zij het ook beproefden, verzwolgen werden” (Hebreeën 11:29) Acht maal wordt in de Bijbel verteld, dat de Israëlieten droog bleven. Niet zij, maar de Egyptenaren werden ondergedompeld! Als Paulus dus schrijft, dat de Israëlieten werden gedoopt “in de wolk en in de zee”, dan is dit beeldspraak. 1 Korinthe 10:2 is een voorbeeld van de stijlfiguur die bekend staat als metonymia of “naamsverwisseling”. Wie van deze stijlfiguur gebruik maakt noemt in plaats van de oorzaak het gevolg, of in plaats van het gevolg de oorzaak. In het Nederlands kunnen we zeggen: “Ik heb in het Rijksmuseum een prachtige Rembrandt gezien”. We bedoelen dan: een schilderij van Rembrandt. In plaats van het kunstwerk vermelden we de maker. Ook kunnen we zeggen: “Jan is een liefhebber van de fles”. We noemen de verpakking, terwijl het gaat om de inhoud. In werkelijkheid houdt Jan beslist niet van flessen. Met een lege fles kun je hem niet blij maken! De vrouw van Jan zal opmerken: “Ik heb er grijze haren van gekregen”. In plaats van de oorzaak (veroudering) noemt ze het gevolg (vergrijzing). De drankzucht van haar echtgenoot heeft haar vroegtijdig oud gemaakt. 130 In 1 Korinthe 10:2 hebben we met iets dergelijks te maken. De Israëlieten werden “tot Mozes gedoopt” 187. Vanwege de doortocht door de Schelfzee werd hun band met Mozes onafscheidelijk. Het woord “dopen” is niet letterlijk bedoeld, maar de “doop” die Paulus beschrijft had wél letterlijke gevolgen. “Israël werd ingewijd in Mozes’ leiderschap en aan hem verbonden door de doortocht. Toen viel zijn vroegere vorst Farao geheel weg, daar was het einde van diens heerschappij” 188 Aan het begin van zijn brief gebruikt Paulus het woord “dopen” op dezelfde manier (1 Kor.1:10-17). Wie “tot iemand” wordt gedoopt, is aan iemand verbonden, iemands volgeling geworden. Als Paulus zich had ingespannen om zoveel mogelijk mensen te dopen, zou hij een partij hebben gevormd. Er zou dan een groep zijn ontstaan die bij hem hoorde en die zich naar hem kon noemen. Omdat Mozes het volk door de zee had geleid werd hij geaccepteerd als Gods knecht die over Israël mocht regeren. Toen de Hebreeën werden ingesloten door het leger van de Farao, waren ze wanhopig geweest, maar vanwege het wonder van de wolk en de zee hadden ze vertrouwen gekregen in de door God aangestelde middelaar. “Toen zag Israël, welk een machtige daad de HERE tegen Egypte gedaan had, en het volk vreesde de HERE en zij geloofden in de HERE en in Mozes, zijn knecht” (Exodus 14:31) 187 Paulus gebruikt hier het Griekse voorzetsel eis, “tot in” Mozes. Ten gevolge van de doop in de wolk en de zee werd Israël aan Mozes verbonden. 188 G.J.Pauptit, Wat is de ene doop ?, Amsterdam z.j., pag.34. 131

Kort samengevat: 1. Israël werd “tot” (Gr. eis) Mozes gedoopt “in” (Gr. en) de wolk en “in” (Gr. en) de zee. De band met Mozes was het doopresultaat, wolk en zee waren het doopmiddel. 2. Het werkwoord “dopen” is beeldspraak, want men ging droogvoets door de zee en men kwam niet met water in contact. 3. Toen het volk “onder” de wolk was geweest (dit wil zeggen dat men had ervaren hoe de wolk hen beschermde) en “door de zee was heengegaan” (zonder te verdrinken of door Farao’s leger te worden aangevallen), kreeg men vertrouwen in de door God aangestelde leider. 132 Tot één lichaam gedoopt “Want zoals het lichaam één is en vele leden heeft, en alle leden van het lichaam, hoewel vele, één lichaam zijn, zo ook Christus. Immers, wij allen zijn door één Geest tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden hetzij Grieken, hetzij slaven hetzij vrijen, en ons allen is van één Geest te drinken gegeven” (1 Kor.12:12-13, Telos) Over het twaalfde hoofdstuk van Paulus’ brief worden dingen gezegd die de toets van de Schrift niet kunnen doorstaan. De verwarring rond dit hoofdstuk klinkt door in de vertalingen. Zo lezen we: In de Telos-vertaling: “wij allen zijn door één Geest tot één lichaam gedoopt” In de vertaling van het NBG: “door één Geest zijn wij allen tot één lichaam gedoopt” En in de Statenvertaling: “want ook wij allen zijn door één Geest tot één lichaam gedoopt” Door zulke vertalingen wordt de indruk gewekt dat Gods Geest mensen doopt, of hen ertoe aanzet om zich te láten dopen, waardoor zij aan het lichaam van Christus (= de gemeente) worden toegevoegd. In werkelijkheid is de Geest niet de Persoon die de doophandeling verricht. “Door één Geest” is geen getrouwe weergave van de grondtekst. Er staat in het Grieks namelijk: En eni pneumati heemeis pantes…. ebaptistheemen 133

Paulus gebruikt hetzelfde voorzetsel (en) als in de volgende bijbelteksten: “Ik doop u wel met water [Gr. en hudati] tot bekering, maar Hij die na mij komt… zal u dopen met heilige Geest [Gr. en pneumati hagioo] en vuur” (Mattheüs 3:11) “Ik doop u wel met water, maar Hij… zal u dopen met heilige Geest [Gr. en pneumati hagioo] en vuur” (Lukas 3:16) “Hij die mij heeft gezonden om te dopen met water [Gr. en hudati], die zei mij: Op wie u de Geest zult zien neerdalen en op Hem blijven, Die is het die met heilige Geest [Gr. en pneumati hagioo] doopt” (Johannes 1:33) “Want Johannes doopte met water, maar gij zult met heilige Geest [Gr. en pneumati… hagioo] gedoopt worden, niet vele dagen na deze” (Handelingen 1:5) “Johannes doopte wel met water, maar gij zult met heilige Geest [Gr. en pneumati hagioo] gedoopt worden” (Handelingen 11:16) Een concordante vertaling zou in al deze teksten moeten schrijven: dopen in heilige Geest. Johannes doopte in water, zijn Opvolger doopt in heilige Geest. Niet de Géést doopt mensen, maar de verheerlijkte Messías doopt mensen in zijn Geest 189. Paulus sluit zich aan bij dit woordgebruik uit de evangeliën en het boek Handelingen. Volgens de oorspronkelijke Griekse tekst schreef de apostel, dat “wij allen [dus alle gelovigen] in één Geest tot één lichaam zijn gedoopt”. De Geest is (met eerbied gesproken) het doopmiddel, het lichaam van Christus het doopresultaat. 189 Behalve in de genoemde 5 teksten uit de evangeliën en het boek Handelingen wordt dit ook nog gezegd in Markus 1:8. De laatste (en zevende) tekst waar van een “doop in de Geest” sprake is, is 1 Kor. 12:12. 134 We vatten samen: 1. Niet de doop in water, maar de doop in de Geest verbindt mensen aan Christus. Niet door de waterdoop maar door de doop in geest wordt men een lid van de Gemeente met een hoofdletter: het lichaam van de Messias (1 Korinthe 12:13). 2. Geen enkele godsdienstige plechtigheid is bij machte om een mens aan de opgestane Here te verbinden. Het maakt niet uit of er bij zo’n plechtigheid veel of weinig water is gebruikt, of het water éénmaal of driemaal is toegepast, en of het door middel van besprenkeling, begieting of onderdompeling is aangebracht. Water is een schaduw van een toekomstige goede zaak, niet de goede zaak zelf 190. 3. Niet ménsen kunnen leden aan de gemeente toevoegen door buitenstaanders met water te dopen, maar “de Heer voegt bijeen die behouden worden” 191. Hij is het die zijn gemeente bouwt 192. 190 Vergelijk Hebr. 10:1. 191 Hand. 2:47. 192 Matth. 16:18. 135

Voor de doden gedoopt “Wat zullen anders zij doen, die zich voor de doden laten dopen? Indien er in het geheel geen doden opgewekt worden, waarom laten zij zich nog voor hen dopen? Waarom zijn ook wijzelf van uur tot uur in gevaar? Zowaar als ik, broeders, op u roem draag in Christus Jezus, onze Here, ik sterf elke dag. Indien ik te Efeze, naar de mens, met wilde dieren gevochten heb, wat baat het mij? Indien er geen doden worden opgewekt, laten wij eten en drinken, want morgen sterven wij. Misleidt uzelf niet; slechte omgang bederft goede zeden. Komt tot de rechte nuchterheid en zondigt niet langer, want sommigen hebben geen besef van God. Tot uw beschaming moet ik dit zeggen” (1 Korinthe 15:29-34). Over de tekst die boven dit hoofdstuk is afgedrukt worden er merkwaardige dingen beweerd. In een uitgave van Nieuwtestamentische Apocriefen las ik de volgende “verklaring” van Paulus’ woorden: “Men liet zelfs zijne geliefden, die heidensch waren gestorven nog nà hun dood doopen; als remplacant nam men dan… zichzelven; gij zelf (hoewel natuurlijk reeds gedoopt en christen) liet u nóg eens doopen, maar nu ten behoeve van uwe lieve moeder, of grootvader die er indertijd niet toe gekomen was of die stierf vóór de doop in uw stad als absoluut-noodzakelijk-middel-ter-zaligheid gepredikt werd” 193 Herman Bakels, een vrijzinnige doopsgezinde schrijver, hield er over de “doop voor de doden” dezelfde opvatting op na als de mormonen. Volgens de “Leer van de Profeet Joseph Smith” zou 1 Kor.15:29 het volgende betekenen: 193 H.Bakels, Nieuwtestamentische Apocriefen, Amsterdam 1923. 137 “Levenden werden voor hun overleden vrienden of verwanten gedoopt, waardoor voldaan werd aan de vereiste van God, die luidt: Zo iemand niet geboren wordt uit water en uit Geest, hij kan het Koninkrijk Gods niet ingaan” 194 Mormonen beschouwen de “doop voor de doden” (die natuurlijk alleen in een mormonentempel kan worden voltrokken!) als “het heerlijkste van alle onderwerpen, die tot het eeuwig evangelie behoren” 195. Jammer genoeg bieden christelijke commentaren voor zulke denkbeelden dikwijls geen redelijk alternatief. Volgens Robert H.Stein is: “in de eeuwen die achter ons liggen van 1 Kor.15:29 nog nooit een bevredigende verklaring gegeven… we moeten eerlijk toegeven, dat we niet begrijpen, wat Paulus met dit vers heeft bedoeld en hoe het bij de rest van zijn onderwijs past” 196 Ook Herman Ridderbos schreef dat de passage onduidelijk is gebleven ondanks alle onderzoek dat ernaar is gedaan 197. Is de betekenis van de tekst écht zo moeilijk te vinden? Of zijn de ogen van uitleggers verblind omdat ze bij het woord “dopen” direct denken aan water en aan een “sacrament”? Uit het tekstverband blijkt, dat Paulus gebruik maakte van beeldspraak. Toen de apostel schreef: “ik sterf elke dag” bedoelde hij dat niet letterlijk. Sterven doe je immers maar één keer. In Paulus’ betoog is: “ik sterf elke dag” een parallel van: “wij zijn van uur tot uur in gevaar”. Wie zijn werk onder levensgevaarlijke omstandigheden moet verrichten en zich telkens opnieuw moet 194 Leer van de Profeet Joseph Smith, p.235. 195 Leer en Verbonden, p.128, r.17. 196 R.H.Stein, Difficult Passages in the Epistles, Leicester 1989, p.154-156. 197 H.Ridderbos, Paul: An Outline of his Theology, Grand Rapids 1979, p.540. 138

afvragen of hij het er wel levend van zal afbrengen, die “sterft elke dag”. “Dagelijks sterven” is beeldspraak, “van uur tot uur in gevaar zijn” de werkelijkheid waarop die beeldspraak betrekking heeft. Uit het tekstverband blijkt bovendien, dat Paulus zichzelf en zijn medewerkers rekende tot de mensen die zich “voor de doden lieten dopen”. De apostel schrijft immers “Indien er in het geheel geen doden opgewekt worden, waarom laten zij zich nog voor hen dopen? Waarom zijn ook wijzelf van uur tot uur in gevaar?” Blijkbaar is “zich voor de doden laten dopen” ook beeldspraak, net als “elke dag sterven”. Zich aan levensgevaar blootstellen is de werkelijkheid waarom het gaat. Paulus schrijft, dat hij “te Efeze, naar de mens, met wilde dieren had gevochten”. Daarmee duidt de apostel op fel verzet tegen zijn prediking, het soort verzet waarvan in Handelingen 19 een beschrijving is gegeven. “Zij die zich voor de doden lieten dopen” waren de getuigen van Christus’ opstanding die Paulus eerder had genoemd (vs.5-11). Christus was aan hen verschenen en had hun opdracht gegeven om het goede nieuws van zijn opstanding bekend te maken. Paulus was de geringste en de laatste van die apostelen, hoewel hij door Gods genade méér had gearbeid dan al zijn voorgangers 198. Het voorzetsel “huper”, dat door het NBG met “voor” is vertaald, betekent “ten behoeve van” of “ten gunste van”. “Zich voor de doden laten dopen” hoeft niet te betekenen, dat men zich in plaats van overledenen laat dopen. Het kan betekenen dat men bereid is om een doop te ondergaan vanwege het feit dat “doden” daarmee zijn gebaat. 198 1 Korinthe 15:1-11 139 Aangezien Paulus van beeldspraak gebruik maakt, moet het werkwoord “dopen” een figuurlijke betekenis hebben, en niet worden betrokken op dopen met water. Zo’n figuurlijke betekenis van het woord “doop” vinden we ook in de evangeliën. Met het oog op zijn kruisdood zei Jezus: “Ik moet gedoopt worden met een doop, en hoe beklemt het mij, totdat het volbracht is” 199. Jakobus en Johannes vroegen Hem of ze aan zijn rechter- en linkerzijde mochten zitten in zijn heerlijkheid. Waarop de Messias antwoordde: “Gij weet niet, wat gij vraagt. Kunt gij de beker drinken, die ik drink, of met de doop gedoopt worden, waarmee ik gedoopt wordt? 200. Jezus sprak over de verwerping, gevangenneming en kruisiging die zouden uitlopen op zijn dood. Hij noemde dat lijden een doop. Met “doden” kunnen gestorvenen worden aangeduid, maar ook mensen die hun vertrouwen nog niet op Christus hebben gesteld. In Mattheüs 8:22 en Lukas 9:60 worden beide betekenissen gecombineerd (“Laten de doden hun doden begraven”). Ongelovigen kunnen “dood zijn in hun overtredingen”, omdat hun misstappen hen verhinderen om naar de levende God te luisteren en zijn spreken te beantwoorden (Efeze 2:1-5, Kolossenzen 2:13). In 1 Korinthe 15:29 is “zich laten dopen” een parallel van “in gevaar zijn” en “elke dag sterven”. Wie zich “voor de doden laat dopen” stelt zich moedwillig bloot aan gevaar om “doden” te 199 Lukas 12:50 200 Markus 10:38 140

kunnen redden. Als hij daarin slaagt, mag hij zulke doden voortaan “broeders” noemen en “roem op hen dragen in Christus Jezus” 201 Bovenstaande interpretatie van de “doop voor de doden” werd al gegeven in de kanttekeningen van de Statenvertaling. Indien de opvatting van de Statenvertalers juist is, zouden we Paulus’ woorden als volgt kunnen parafraseren: “Wat zullen anders zij doen [apostelen, zendelingen, evangelisten] die zich voor de [geestelijk] doden laten dopen? Indien er geen doden opgewekt worden [noch in geestelijke noch in letterlijke zin], waarom laten zij zich dan nog voor hen dopen? [door zich bloot te stellen aan vijandschap, haat en gewelddadigheden – dus aan lijden]. Waarom zijn ook wijzelf elk uur in gevaar? Zoals u door mijn arbeid aan Christus bent verbonden, onder zware omstandigheden, zo verkeer ik nog altijd in levensgevaar. In Efeze heb ik – naar de mens gesproken – met wilde beesten moeten vechten. Waarvoor dient dat, als er geen opstanding is? Als er geen doden worden opgewekt, dan kan men maar beter proberen om zoveel mogelijk van het leven te genieten. Maar denk aan het woord van Menander: ‘Slechte omgang bederft goede zeden’. Epicurus die zijn leerlingen voorhield: ‘Laten we eten en drinken, want morgen sterven we’, sloeg de plank totaal mis. Ware nuchterheid vereist dat men rekening houdt met Gods vermogen om doden te doen herleven” 201 Vgl. 1 Korinthe 15:31 141 In Christus gedoopt “Want gij zijt allen zonen van God, door het geloof in Christus Jezus. Want gij allen, die in Christus gedoopt zijt, hebt u met Christus bekleed. Hierbij is geen sprake van Jood of Griek, van slaaf of vrije, van mannelijk en vrouwelijk: gij allen zijt immers één in Christus Jezus” (Galaten 3:26-28) De bijbeltekst die boven dit hoofdstuk is afgedrukt wordt dikwijls met de waterdoop verbonden. Een Anglicaans geestelijke schreef: “Paulus herinnert deze groep christenen aan de betekenis van hun doop. Er was een moment in het leven van hen allen, waarbij zij zich hadden ontdaan van hun gewaden en waren afgedaald in het water. Ze waren gedoopt ‘in Christus’: opdat zij voortaan bij Christus zouden behoren. Ze kwamen omhoog uit het water en trokken hun gewaden weer aan. Net zoals ze zich weer aankleedden, zo bekleedden ze zich op datzelfde ogenblik met Christus” 202 Volgens deze Engelsman dacht Paulus aan water toen hij schreef dat de Galaten “in Christus waren gedoopt” en zich “met Christus hadden bekleed”. Deze uitleg is echter in strijd met het tekstverband en met het onderwijs over de doop dat de apostel elders geeft. “Dopen” (reinigingsrituelen) zijn “inzettingen voor het vlees” uit de wet van Mozes 203. Wie zich in water laat dopen verricht een “werk der wet”, dat wil zeggen: een menselijke daad van gehoorzaamheid. 202 W.F.Flemington, a.w., p.57. 203 Hebreeën 9:9-10 (grondtekst) 143

Nu keert de Galatenbrief zich juist tégen mensen die rechtvaardiging (of geestelijke groei) van hun eigen gehoorzaamheid verwachten. “Wij, geboren Joden en geen zondaars uit de heidenen, wetende dat de mens niet gerechtvaardigd wordt uit werken der wet, maar door het geloof VAN Christus Jezus, zijn ook zelf tot geloof IN Christus Jezus gekomen, om gerechtvaardigd te worden uit het geloof VAN Christus en niet uit werken der wet. Want uit werken der wet zal geen vlees gerechtvaardigd worden” (Galaten 2:15-16) 204 De lezers in Galatië waaraan Paulus schreef waren “tot (Gr. eis) Christus Jezus gedoopt”. Het voorzetsel eis laat zien dat zij door middel van een doop aan de opgestane en verheerlijkte Messias waren verbonden zodat zij sindsdien een éénheid met Hem vormden. Die eenheid was niet door water tot stand gebracht, want Paulus schrijft elders: “IN (Gr. en) één Geest zijn wij allen TOT (Gr. eis) één lichaam gedoopt” (1 Korinthe 12:13) Gelovigen worden aan Christus verbonden door de doop in de Geest. Voor wie de evangeliën kent is dit iets vanzelfsprekends. Johannes zei niet: “Ik doop u met water tot bekering, die na mij komt zal u dopen met water tot zijn lichaam”. Hij zei: “Ik doop u met water tot bekering, maar Hij die na mij komt… zal u dopen met heilige Geest” (Mattheüs 3:11). 204 In de grondtekst van Galaten 2:15-16 is het woord “geloof” één maal met het voorzetsel “in” verbonden, in de beide overige gevallen wordt het gevolgd door een tweede naamval. “Geloof in Christus” is ons geloof in Hem. “Geloof van Christus” is Christus’ eigen geloof, zijn vertrouwen in Gods beloften. Uit dat láátste geloof zijn wij behouden. Niet op grond van ons eigen, onstandvastige, Godsvertrouwen, maar op grond van de trouw van de Messias. 144 De “christelijke doop” is geen waterdoop, maar een geestesdoop. Aan de Korinthiërs schreef Paulus, dat “wie de Heer aanhangt” (wie met Hem is verbonden), “één Geest met Hem is” 205. Onze band met de Here is geestelijk van aard, niet stoffelijk. Aan de Efeziërs schreef de apostel, dat zij zich moesten inspannen om “de eenheid des Geestes te bewaren in de band des vredes”, er is immers “één lichaam en één Geest” 206. Zo’n geestelijke eenheid ontstaat doordat volgelingen van de Messias dezelfde Geest ontvangen als Hij. Leven door de Geest is het centrale thema van Paulus’ brief, zoals uit de volgende citaten blijkt: “Dit alleen wil ik van u vernemen: hebt u de Geest ontvangen op grond van werken van de wet of op grond van prediking van het geloof ?” (Galaten 3:2) “Hij dan, die u de Geest verleent en krachten onder u werkt, doet Hij dat op grond van werken van de wet of op grond van prediking van het geloof ?” (Galaten 3:5) “Christus heeft ons vrijgekocht van de vloek… opdat wij de belofte van de Geest zouden ontvangen door het geloof ” (Galaten 3:13-14) “… omdat u zonen bent, heeft God de Geest van zijn Zoon in onze harten uitgezonden, die roept: Abba, Vader!” (Galaten 4:6) “zoals destijds hij die naar het vlees geboren was, hem vervolgde die naar de Geest was, zo ook nu” (Galaten 4:30) “Wij verwachten door de Geest op grond van geloof de hoop van de gerechtigheid” (Galaten 5:5) 205 1 Korinthe 6:17. 206 Efeze 4:3-4. 145

“Wandelt door de Geest, en u zult de begeerte van het vlees geenszins volbrengen” (Galaten 5:16) “Want het vlees begeert tegen de Geest, en de Geest tegen het vlees, want deze staan tegenover elkaar” (Galaten 5:17) “Als u door de Geest geleid wordt, dan bent u niet onder de wet” (Galaten 5:18) “Maar de vrucht van de Geest is: liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing. Tegen zulke dingen is geen wet” (Galaten 5:22-23) “Als wij door de Geest leven, laten wij ook door de Geest wandelen” (Galaten 5:25) “Wie voor de Geest zaait, zal uit de Geest eeuwig leven oogsten” (Galaten 6:9) Galaten 3:27 heeft daarom betrekking op de doop met de Geest. We vatten samen: 1. Sommige christenen zeggen: “U bent een kind van God en u behoort tot zijn gemeente, omdat u zich hebt laten dopen”. Wie zoiets beweren, geloven in de magische werking van “sacramenten” of zij verwachten heil van “werken der wet”. Door zich in water te laten dopen zou men zich met Christus bekleden en zich aan Hem verbinden. 2. Uitspraken als deze tonen aan dat het protestantisme nooit werkelijk met Rome heeft gebroken. Ook de evangelische beweging is niet vrij van roomse smetten. 146 3. Paulus schreef, dat God ons door de prediking van het geloof zijn Geest verleent (Galaten 3:2,5), waardoor wij zonen van Hem worden en Hem als Vader mogen aanroepen (Galaten 4:6). 4. Als de apostel in dat verband opmerkt dat gelovigen “tot in Christus zijn gedoopt” en zich “met Christus hebben bekleed” (Galaten 3:27) dan spreekt hij over de doop met de Geest. Uit de evangeliën hadden we dat al kunnen weten. 5. De “doop tot in Christus” hebben alle gelovigen gemeenschappelijk (“Gij zijt allen…. Want gij allen…”, Galaten 3:27). Daaruit blijkt, dat de waterdoop niet is bedoeld. Het Leger des Heils en het Genootschap der Vrienden kennen immers geen “sacramenten”. Christenen die tot deze denominaties behoren zijn niet gedoopt in water. Maar alle gelovigen, ook gelovige Quakers en heilsoldaten, hebben Gods Geest ontvangen. 6. Wie van een godsdienstig ritueel (zoals de waterdoop) of van het gehoorzaam naleven van bepaalde regels gerechtigheid verwacht, gedraagt zich even “onverstandig” als de Galaten die het slavenjuk van de wet op zich wilden nemen en zich wilden laten besnijden (Galaten 3:1, 5:1, 6:13-16). 7. Het is van groot belang dat we van het begrip “dopen” geen eigenmachtige interpretatie geven. Het gaat in de Schrift altijd om de doop in de Geest, tenzij er in het tekstverband water wordt vermeld. 147

Zegel en onderpand “In Hem zijt gij, nadat gij het woord der waarheid, het evangelie uwer behoudenis, hebt gehoord; in Hem zijt gij, toen gij gelovig werdt, ook verzegeld met de heilige Geest der belofte, die een onderpand is van onze erfenis, tot verlossing van het volk, dat Hij zich verworven heeft, tot lof zijner heerlijkheid” (Efe.1:13-14) “En bedroeft de heilige Geest Gods niet, door wie gij verzegeld zijt tegen de dag der verlossing” (Efe.4:30) “Hij nu, die ons met u bevestigt in Christus en ons heeft gezalfd, is God, die ons ook verzegeld en het onderpand van de Geest in onze harten gegeven heeft” (2 Kor.1:22) “Immers, wij die in deze tent zijn, zuchten bezwaard, omdat wij niet ontkleed maar overkleed willen worden, opdat het sterfelijke door het leven verslonden wordt. Hij nu die ons hiertoe heeft bereid, is God, die ons het onderpand van de Geest gegeven heeft” (2 Kor.5:5) In de brief aan de Efeziërs schrijft Paulus dat de lezers “in Christus” waren, dat wil zeggen: met Hem waren verbonden, vanaf het moment waarop ze het “woord der waarheid”, het goede nieuws van hun redding hadden gehoord. Omdat ze dat bericht hadden aanvaard en de Vader op zijn woord hadden geloofd, waren zij “verzegeld met de heilige Geest der belofte”. “Geest der belofte” is een letterlijke weergave van de Griekse grondtekst. Het woord “belofte” is een bijstelling bij het woord “Geest”. In hedendaags Nederlands zouden wij zeggen: met de beloofde heilige Geest. Het “woord der waarheid” dat de Efeziërs hadden gehoord, had hun verteld over de verheerlijkte en opgestane Messias die tegen zijn volgelingen had gezegd: 149 “Johannes doopte met water, maar gij zult met de heilige Geest gedoopt worden” (Hand.1:5) Nadat de Messias was opgewekt en door de rechterhand Gods was verhoogd, had Hij de Geest die de profeet Joël had aangekondigd, van de Vader ontvangen en die op zijn wachtende leerlingen uitgestort (Hand.2:33). Van die beloofde heilige Geest zegt Paulus, dat Hij “een onderpand is van onze erfenis” (2 Kor.1:22, 2 Kor.5:5 en Efe.1:14). Het Griekse woord arraboon, dat met “onderpand” is weergegeven, betekent een aanbetaling, een garantie dat de totale som zal worden uitgekeerd en de rest te zijner tijd zal volgen. Een aanbetaling is van dezelfde aard als het totaalbedrag. De Geest verzekert ons er niet alleen van dat onze redding zal worden voltooid, maar is zelf ook het begin van die redding. Zodra iemand de Geest ontvangt, is die mens een verloste en een erfgenaam*. Vanaf dat ogenblik is er een begin gemaakt met de verlossing. Door Gods Geest is het hart geopend voor het “woord der waarheid” en door diezelfde Geest is het contact met de Schepper hersteld. Van de heilige Geest zegt Paulus ook, dat God ons met Hem heeft “verzegeld” (2 Kor.1:22, Efe.1:13, Efe.4:30). Het werkwoord sphragizoo betekent: merken door het aanbrengen van een zegel. Een zegel symboliseerde het gezag van wie het had aangebracht. Het kon bijvoorbeeld een afdruk zijn van de *) In de meeste Nederlandse bijbelvertalingen zijn de Griekse begrippen kleeros, kleeronomia en kleeronomos als erfdeel, erfenis en erfgenaam weergegeven. Daardoor wordt de indruk gewekt dat het zou gaan om het verkrijgen van het bezit van een erflater nadat die persoon is overleden. De letterlijke betekenis van deze Griekse woorden is echter: lotsdeel, door het lot toegewezen bezit en lotsdeelbezitter – zoals de Israëlieten door het lot een familiebezit toegewezen kregen in het beloofde land. Zie Han.7:5, 20:32, 26:18; Rom.4:13,14; 8:17; Gal.3:18,29; 4:1,7; Efe.1:11,14,18; Kol.3:24; Tit.3:7, Heb.1:2, 6:17, 11:7-8; Jak.2:5; 1 Pet.1:4, 3:7, 5:3 150

zegelring van de keizer, of van diens stadhouder. Een zegel verhinderde dat onbevoegden een brief of een boekrol inzagen (Openb.10:4,22:10), een toegangsdeur openden (Mat.27:66, Openb.20:3) of zich aan de inhoud van een pakket vergrepen (Rom.15:28, grondtekst). Zegels fungeerden als eigendomsmerk waardoor het gemerkte voor onbevoegden onaantastbaar werd (Openb.7:3-5, 8). Ook konden zij fungeren als waarmerk. Uit een zegel bleek dat een brief werkelijk van een bepaalde afzender afkomstig was (Joh.6:27), of werkelijk door de geadresseerde was ontvangen (Joh.3:33). We vatten samen: 1. Mensen ontvangen de heilige Geest zodra ze “Amen” zeggen op het goede nieuws van hun behoudenis, dus God op zijn woord geloven. 2. Door de heilige Geest te geven, laat God zien dat bepaalde mensen hem toebehoren. Hij merkt hen voor de dag van de vrijkoping (apolutrosis, Efe.4:30). Het zegel garandeert dat zij veilig worden bewaard en uiteindelijk in vrijheid worden gesteld. 3. Wie de Geest bezitten, zullen als eersten worden bevrijd van de slavernij aan de vergankelijkheid (Rom.8:18-30). 151 Eén doop “Als gevangene in de Here vermaan ik u dan te wandelen waardig der roeping, waarmede gij geroepen zijt, met alle nederigheid en zachtmoedigheid, en elkander in liefde te verdragen, en u te beijveren de eenheid des Geestes te bewaren door de band des vredes: één lichaam en één Geest, gelijk gij ook geroepen zijt in de ene hoop uwer roeping, één Here, één geloof, één doop, één God en Vader van allen, die is boven allen en door allen en in allen” (Efeze 4:1-6) In de brief aan de Efeziërs beschrijft Paulus de “eenheid des geestes”: de geestelijke eenheid die God binnen het lichaam van Christus heeft geschapen en die christenen behoren te bewaren. Deze eenheid is zevenvoudig van aard. Als zesde aspect van eenheid noemt de apostel “één doop”. Velen hebben daarbij gedacht aan de doop die Johannes predikte, de “doop der bekering tot vergeving van zonden” die ook door de discipelen van Jezus werd bediend 207. De geloofsbelijdenis van Nicea zegt: “Ik belijd één doop tot vergeving der zonden” Volgens velen is die éne doop de waterdoop. Uit het tekstverband in Efeze 4 blijkt echter, dat Paulus niet sprak over iets dat de gelovige moet dóen of aan zich moet láten doen, maar over iets dat God heeft gedáán. “Eén Here” is de kern van zijn betoog. “Eén hoop” staat tegenover “één geloof”, “één Geest” tegenover “één doop”, en “één lichaam” tegenover “één God en Vader van allen”. Het betoog van de apostel in Efeze 4:4-6 heeft de vorm van een chiasma of kruisstelling (zie het volgende schema). 207 Zie b.v. Hand.8:26-40. 153

1. één lichaam 2. één Geest 3. één hoop van uw roeping 4. één Here 5. één geloof 6. één doop 7. één God en Vader van allen De éne doop (punt 6) houdt verband met de éne Geest (punt 2) en maakt deel uit van de “eenheid des geestes”. Het gaat om de doop die ons bij het éne lichaam heeft gevoegd (punt 1), de doop die ons aan de opgestane Here heeft verbonden (punt 4) en die ons “hoop geeft” (punt 3), dus ons ervan verzekert dat wij in de toekomst met Hem zullen worden geopenbaard in heerlijkheid 208. Door die doop zijn wij kinderen van God geworden en hebben Hem als onze Vader leren kennen (punt 7) en vertrouwen (punt 5). Het is de doop waarover de apostel elders schrijft: “In209 één Geest zijn wij allen tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen zijn wij met één Geest gedrenkt” (1 Korinthe 12:12-13) “Maar gij hebt u laten afwassen, maar gij zijt geheiligd, maar gij zijt gerechtvaardigd door de naam van de Here Jezus Christus en door de Geest van onze God” (1 Korinthe 6:11) “Gij hebt ontvangen de geest van het zoonschap, door welke wij roepen: Abba, Vader. Die Geest getuigt met onze geest, dat wij kinderen Gods zijn” (Romeinen 8:15-16) “Want gij zijt allen zonen van God, door het geloof in Christus Jezus. Want gij allen, die in Christus gedoopt zijt, hebt u met 208 Kol.3:4 209 De vertaling van het NBG schrijft “door” maar het Grieks heeft “in”. 154 Christus bekleed. Hierbij is geen sprake van Jood of Griek, van slaaf of vrije, van mannelijk of vrouwelijk; gij allen zijt immers één in Christus” (Galaten 3:26-28) In al deze teksten spreekt de apostel over de doop in geest, niet over een doop in water. Kort samengevat: 1. Wie in Efeze 4:5 aan de waterdoop denkt, een kerkelijke handeling die door mensen wordt verricht, die “vertrouwt op vlees” (vgl. Fil.3:2-7). Terwijl Paulus vertelt Wie God is en wat Hij voor ons heeft gedaan, spreken kerken over wat gelovigen moeten doen om hun behoudenis (zogenaamd) veilig te stellen. 2. IJveraars voor de waterdoop gedragen zich als Paulus’ tegenstanders, die gelovigen uit de volken de besnijdenis wilden opleggen 210. Ze menen heilszekerheid te kunnen ontlenen aan een godsdienstig ritueel, een schaduw, in plaats van aan de werkelijkheid. 3. Of men besprenkeld of ondergedompeld is heeft niets te betekenen. Ook de vraag of men besneden of onbesneden is, is volgens de Bijbel van geen enkel belang. Van belang is het antwoord op de vraag, of men een nieuwe schepping is geworden 211. 210 Vgl. Fil.3:2-4. 211 Gal.6:15 155

Het waterbad met het woord “Mannen, hebt uw vrouw lief, evenals Christus zijn gemeente heeft liefgehad en zich voor haar overgegeven heeft, om haar te heiligen, haar reinigende door het waterbad met het woord” (Efe.5:25-26) Aan de Efeziërs schreef Paulus, dat Christus zijn gemeente reinigt door “het waterbad met het woord”. Volgens velen heeft deze uitdrukking betrekking op de waterdoop. De kanttekeningen van de Statenvertaling merken bij het woord “waterbad” op: “dat is, door Zijn bloed en Geest, waarvan het bad des waters in den doop een teken en zegel is”. Daarmee maakten de Statenvertalers het wel érg bont. Sprak Paulus nu over het bloed van Christus, over de Geest van Christus of over het water van de doop? Voor een eenvoudige bijbellezer is er geen touw aan vast te knopen! Anglicanen en Roomskatholieken zijn in hun uitleg consequenter en beschouwen Efe.5:26 als een verwijzing naar de waterdoop. W.F.Flemington, die lector was in Cambridge, schreef: “’Haar reinigende door het waterbad met het woord’ moet volgens elke natuurlijke interpretatie verwijzen naar de doop”212. Het is merkwaardig dat de meeste uitleggers in Efe.5:26 aan een letterlijk waterbad denken. Voordat de Here zich overgaf in de handen van zijn vijanden, heeft Hij immers tegen zijn discipelen gezegd: 212 W.F.Flemington, The New Testament Doctrine of Baptism, London 1964, p.65. 157 “Gij nu zijt rein om het woord, dat Ik tot u gesproken heb” (Johannes 15:3) Het woord van God dat Jezus heeft doorgegeven bezit het vermogen om mensen te reinigen, te snoeien en vrucht te doen dragen (vgl. Johannes 15:2). In het gebed dat de Messias daarna uitsprak vroeg Hij aan zijn Vader: “Heilig hen in Uw waarheid; Uw woord is de waarheid” (Johannes 17:17) Jezus’ discipelen werden niet door de waterdoop “geheiligd” (=van de wereld afgezonderd en aan God toegewijd), maar doordat zij het woord van God mochten bewaren. Ook in Efeze 5:26 spreekt Paulus over de reinigende werking van Gods woord. De vertaling “waterbad met het woord” is misleidend. Daardoor wordt de indruk gewekt, dat Christus van twee middelen gebruik maakt om zijn gemeente te reinigen: een waterbad en een woord. Bijbellezers denken dan aan de combinatie van “woord en sacrament”: een doopvont waarbij een preek wordt gehouden. Volgens de grondtekst gebruikt de Messias voor de reiniging echter slechts één middel; er staat dat Hij zijn gemeente reinigt “door het bad in het woord” 213. In het Grieks ontbreekt het woord “water”. “Bad” (Gr. loutron) is beeldspraak: het bad waarover Paulus het heeft is namelijk niet gevuld met water, maar met het woord! De vergelijking van Gods woord met een “bad” of een “wasvat” is ontleend aan de reinigingsrituelen van het volk Israël 214. 213 Grieks: “en”. 214 Vergelijk Lev. 14:9, 15:5-8,10,11,13,16,18,21,22,27; 16:4,24,26,28; 17:15, 22:6; Num. 19:19, Deut. 23:11. 158

Wanneer Paulus het werk van de Messias beschrijft, dan onderscheidt hij daarin vier fasen: 1. Christus heeft zijn gemeente liefgehad (5:25a). De onveranderlijke en blijvende liefde van de Messias was er het eerst (Hebreeën 13:8) 2. Christus heeft zich voor de gemeente overgegeven (5:25b). Vanwege zijn grote liefde was de Messias bereid om zijn heerlijkheid af te leggen, de gestalte van een slaaf aan te nemen, zich te vernederen en te sterven aan een kruis (vgl. Filippenzen 2:5-8) 3. Christus deed dit om de gemeente te kunnen heiligen en haar te reinigen “door het bad in het woord” (5:26). Hij roept mensen door middel van Gods woord, en met dat woord reinigt Hij hen. 4. Uiteindelijk zal Hij de voltooide gemeente vóór zich plaatsen, stralend, zonder vlek of rimpel of iets dergelijks, heilig en onbesmet (5:27). Dat einddoel zal beslist worden bereikt (vgl. Romeinen 8:19-23, Filippenzen 3:20-21). We zouden deze bijbelse gegevens als volgt kunnen samenvatten: 1. Het woord loutron (“bad”) is beeldspraak voor een reiniging in ceremonieel opzicht. 2. Zo’n bad stelt mensen die aanvankelijk onrein waren in staat om tot God te naderen. 3. Ware reiniging vindt volgens Paulus niet plaats door water, maar door Gods woord. Van een verwijzing naar de waterdoop is in Efe.5:26 geen sprake. 159 De besnijdenis van Christus “...gij hebt de volheid verkregen in Hem, die het hoofd is van alle overheid en macht. In Hem zijt gij ook met een besnijdenis, die geen werk van mensenhanden is, besneden door het afleggen van het lichaam des vlezes, in de besnijdenis van Christus, daar gij met Hem begraven zijt in de doop” (Kolossenzen 2:10-11) In de brief aan de Kolossenzen spreekt Paulus over de Messias, die “het Hoofd is van alle overheid en macht”. Wie Christus toebehoren zijn “met Hem begraven in de doop”. Welke doop heeft de apostel daarbij op het oog? Volgens de calvinistische theologie moet onder deze doop het “sacrament” worden verstaan dat in de christelijke gemeente wordt bediend. In de gereformeerde belijdenisgeschriften wordt op grond van Kol.2:11 geconcludeerd dat de (water)doop “de besnijdenis van Christus” is en dat die doop in de plaats van de besnijdenis is gekomen 215. Maar heeft Paulus dit werkelijk bedoeld? De apostel spreekt over “de besnijdenis van Christus”. Dat is iets anders dan de besnijdenis van Mozes. De messiaanse besnijdenis is géén lichamelijke operatie die door een medemens wordt verricht want Paulus zegt dat deze besnijdenis “géén werk van mensenhanden is”. De uitdrukking “besnijdenis van Christus” is evenmin een aanduiding van de doop. Doop (Heb.9:10, grondtekst) en besnijdenis (Efe.2:11) worden in het Nieuwe Testament “werken van mensenhanden aan het vlees” genoemd (vgl.Gal.6:13, Fil.3:2-5). Wie zich laat dopen wordt door een medemens besprenkeld of ondergedompeld. Aangezien de besnijdenis van Christus géén werk van mensenhanden is, kan 215 Nederlandse Geloofs Belijdenis, artikel 34; Heidelberger Catechismus, Zondag 27, Vraag en Antwoord 74. 161

het niet gaan om de waterdoop en ook niet om een letterlijke besnijdenis. Volgens Paulus bestaat de messiaanse besnijdenis uit “het afleggen van het lichaam van het vlees” (Kol.2:11). De besnijdenis van Christus is een volledige besnijdenis. In die besnijdenis werd geen stukje van het lichaam weggesneden, zoals bij Joodse jongetjes op de achtste dag, maar de oude mens werd helemáál weggenomen. Het “lichaam des vlezes” verdween totaal! De Messias werd tweemaal besneden. Op de achtste dag is zijn voorhuid verwijderd, en door zijn kruisdood werd héél het “lichaam des vlezes” weggedaan. Jezus werd ook tweemaal gedoopt. Door Johannes in de Jordaan (Mat.3:13-17), en door zijn Vader in de doop-van-de-dood (Mar.10:38, Luk.12:50, Rom.6:4). De tweede besnijdenis en doop werden verricht “zonder mensenhanden”: ze waren het werk van God. De Vader heeft zijn gestorven Zoon vervolgens uit de doden opgewekt en Hem bekleed met onsterfelijkheid. De Kolossenzen waren gelovigen uit de volken (Kol.1:27) en volgens de wet dus onbesneden. Toch hadden ze in Christus “de volheid verkregen”, de werkelijkheid die door de besnijdenis wordt uitgebeeld. Het besnijdenisritueel wijst naar de dood en de opstanding van de Messias, waarbij het “lichaam des vlezes” totaal verdween en er een volmaakt, onverderfelijk, geestelijk lichaam tevoorschijn kwam (1 Kor.15:42-46). Alle gelovigen bezitten in de Gekruisigde de ware besnijdenis, die geen werk van mensenhanden is. Voor gelovigen uit de volken die de échte besnijdenis bezitten is de lichamelijke besnijdenis een versnijdenis, een verminking (Fil.3:2). Zo’n schaduwachtig ritueel voegt aan het behoud door Christus niets toe. Verminking van het lichaam is het enige dat het teweegbrengt. Aangezien de messiaanse besnijdenis heeft plaatsgevonden, mag het voor gelovigen vaststaan dat zij “dood zijn voor de zonde” (Rom.6:11). 162 “Met Hem begraven in de doop” (Kol.2:12) betekent niet: in een zwembad of een rivier, maar: in zijn dood. Zo staat het ook in Rom.6:4: “Wij zijn met Hem begraven door de doop-in-dedood”. Uit de grondtekst blijkt, dat de doop en de besnijdenis van de Messias identiek zijn, want daar staat letterlijk: “in de besnijdenis van Christus, daar gij met Hem begraven zijt in de doop, waarin u ook mede bent opgewekt”. Niets dat door mensenhanden wordt verricht, zelfs de meest indrukwekkende godsdienstige plechtigheid niet, kan het “lichaam van het vlees” bij ons wegnemen. Maar de doop waarover Paulus spreekt, doet dit wél. Wie Christus toebehoren bezitten niet alleen de ware besnijdenis, maar ook de ware doop: de realiteit die door de reinigingsrituelen in de wet werd uitgebeeld. Als het doopwater “het lichaam des vlezes” zou wegwassen, dan was de waterdoop een inzetting van levensbelang. De “wet der geboden, in inzettingen bestaande” zou dan door Christus niet buiten werking zijn gesteld (vgl. Efe.2:15). Een nieuw “bewijsstuk” zou “door zijn inzetting tegen ons getuigen en ons bedreigen” (vgl. Kol.2:14): het doopbevel. Wee degene, die zich niet op de juiste manier heeft laten dopen! Volgens Gods woord is er van zo’n bedreiging echter geen sprake. Kol.2:12 heeft betrekking op de begrafenis en de opstanding van de Messias. Gelovigen zijn “in Christus gedoopt”, en daardoor één geworden met Hem in zijn dood en opstanding. “Of weet gij niet, dat wij allen, die in Christus Jezus gedoopt zijn, in zijn dood gedoopt zijn? Wij zijn dan met Hem begraven door de doop-in-de-dood, opdat, gelijk Christus uit de doden opgewekt is door de majesteit des Vaders, zo ook wij in nieuwheid des levens zouden wandelen” (Rom.6:3-4). “Want gij allen, die in Christus gedoopt zijt, hebt u met Christus bekleed” (Gal.3:27). 163

In deze teksten wordt er niet over een doop met water in de naam van Christus gesproken, maar over een doop in Christus zélf. Een doop, waardoor gelovigen bij Hem werden ingelijfd, zodat zijn dood de hunne, en zijn opstanding de hunne is geworden. Over het geestelijk karakter van die doop laat Paulus geen enkele twijfel bestaan: “Want door één Geest zijn wij allen tot één lichaam gedoopt, hetzij Joden, hetzij Grieken, hetzij slaven, hetzij vrijen, en allen zijn wij met één Geest gedrenkt” (1 Kor.12:13). “Eén lichaam en één Geest, gelijk gij ook geroepen zijt in de éne hoop uwer roeping, één Here, één geloof, één doop” (Efe.4:4-5). Wat in de brief aan de Kolossenzen en in vele andere brieven van het Nieuwe Testament wordt onderwezen zouden we als volgt kunnen samenvatten: 1. De christenheid kent allerlei “dopen”: door onderdompeling, besprenkeling of begieting, éénmaal of driemaal herhaald, in de naam van Christus of van Vader, Zoon en heilige Geest, van zuigelingen of van volwassenen. Over zulke dopen schrijft Paulus niet. Hij heeft het over DE doop (Kol.2:11): de éne doop die ons verenigt met Christus in diens dood en opstanding. Een doop die alle gelovigen gemeenschappelijk hebben. 2. De apostel spreekt niet over een inzetting, waaraan christenen zich behoren te onderwerpen, maar over een voldongen feit waarvoor zij de Here mogen danken. Een volbracht werk, dat helemaal áf is (“Gij hebt de volheid verkregen in Hem…” Kol.2:10). 164 3. Paulus spreekt niet over een godsdienstig ritueel. Hij heeft het niet over de bloedige besnijdenis uit de wet van Mozes en ook niet over de doop in water, die door Johannes werd bediend. De apostel spreekt over een gebeurtenis die “geen werk van mensenhanden” is (Kol.2:11). Voor honderd procent het werk van God! 165

Het bad der wedergeboorte “Want vroeger waren ook wij verdwaasd, ongehoorzaam, dwalende, verslaafd aan velerlei begeerten en zingenot, levende in boosheid en nijd, hatelijk en elkander hatende. Maar toen de goedertierenheid en mensenliefde van onze Heiland God verscheen, heeft Hij, niet om werken der gerechtigheid, die wij zouden gedaan hebben, doch naar zijn ontferming ons gered door het bad der wedergeboorte en der vernieuwing door de heilige Geest, die Hij rijkelijk over ons heeft uitgestort door Jezus Christus, onze Heiland, opdat wij, gerechtvaardigd door zijn genade, erfgenamen zouden worden overeenkomstig de hope des eeuwigen levens” (Titus 3:3-7) In de grondtekst van Titus 3:5 staat het voorzetsel “door” voor het woord “bad”, maar niet voor “vernieuwing”. De apostel schrijft, dat God ons gered heeft “door het bad van de wedergeboorte en de vernieuwing van de heilige Geest” 216. De woorden “wedergeboorte” en “vernieuwing” worden beiden bepaald door het éne voorzetsel “door” (Gr. dia). “Vernieuwing door de heilige Geest” is een verklarende voetnoot bij het begrip “wedergeboorte”. Wedergeboorte is de vernieuwing van iemands bestaan door de heilige Geest. De stijlfiguur “bad der wedergeboorte en der vernieuwing door de heilige Geest” is een hendiadys 217. Over die Geest schrijft Paulus, dat God hem rijkelijk over ons heeft uitgestort. De uitstorting van (of: doop in) de Geest bewerkt de wedergeboorte en de vernieuwing die de kern is van de redding. De Vader – die dwalende mensen wil redden en tot zijn erfgenamen wil maken – bereikt zijn doel door die mensen te dopen met heilige geest. 216 “dia loutrou palingenesias kai anakainooseoos pneumatos hagiou” 217 Zie boven, in het hoofdstuk getiteld: “Geboren uit water en Geest”. 167 “Wedergeboorte” en “vernieuwing door de heilige Geest” zijn niet twee verschillende ervaringen – waarbij “bad der wedergeboorte” iemands doop in water zou aanduiden en “vernieuwing door de heilige Geest” de gave van de Geest. Uit de zinsbouw blijkt dat Paulus sprak over één enkele gebeurtenis. Ook uit het tekstverband blijkt dat vers 5 niet spreekt over de waterdoop. Onderdompeling of besprenkeling is immers een plechtige handeling waaraan mensen zich vrijwillig onderwerpen. Wie zich op volwassen leeftijd laat dopen verricht een “werk van gerechtigheid”, en geeft te kennen dat hij Christus wil volgen. Daarom is de volwassenendoop niet het “bad der wedergeboorte” waarover de apostel spreekt. Van dat “bad” zegt Paulus immers, dat Gód (géén priester of predikant) het over ons heeft uitgestort en dat het géén werk van gerechtigheid is dat wij hebben gedaan, maar een uiting van Gods ontferming. Toen God via Christus 218 zijn Geest over ons uitgoot, was dát het “bad van de wedergeboorte en de vernieuwing door de heilige Geest”. Dat Gods Geest de wedergeboorte bewerkt, blijkt uit de volgende teksten: “onze bekwaamheid is Gods werk, die ons ook bekwaam gemaakt heeft om dienaren te zijn van een nieuw verbond, niet der letter, maar des Geestes, want de letter doodt, maar de Geest maakt levend” (2 Kor.3:5-6) Het geweldige van het nieuwe verbond is dat de Schepper zijn Geest aan mensen geeft waardoor die mensen léven ontvangen, dus opnieuw worden geboren. “Maar zoals destijds hij, die naar het vlees verwekt was, hem, die naar de geest verwekt was, vervolgde, zo ook nu” (Gal.4:29) 218 Mat.3:11, Mar.1:8, Luk.3:6, Joh.1:32-33, Hand.1:5, 11:16, 19:1-7. 168

Paulus maakte onderscheid tussen een natuurlijke afstammeling van Abraham (hij die “naar het vlees verwekt is”), en een geestelijke afstammeling (“hem die naar de geest verwekt is”). In Paulus’ tijd vervolgden de natuurlijke afstammelingen (Joden die niet in Jezus geloofden) hun volksgenoten die “naar de geest verwekt waren” (Joden waarover God zijn Geest had uitgestort). Dat de Geest ons tot kinderen en erfgenamen stelt, wordt op vele plaatsen in het Nieuwe Testament gezegd: “En dat gij zonen zijt – God heeft de Geest zijns Zoons uitgezonden in onze harten, die roept: Abba, Vader. Gij zijt dus niet meer slaaf, doch zoon; indien gij zoon zijt, dan zijt gij ook erfgenaam door God” (Gal.4:6-7) “Want gij zijt allen zonen van God, door het geloof in Christus Jezus. Want gij allen die in Christus gedoopt zijt, hebt u met Christus bekleed” (Gal.3:26-27) “Zo is er dan nu geen veroordeling voor hen, die in Christus Jezus zijn. Want de wet van de Geest des levens heeft u in Christus Jezus vrijgemaakt van de wet der zonde en des doods… Want allen die door de Geest Gods geleid worden zijn zonen Gods. Want gij hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar gij hebt ontvangen de Geest van het zoonschap, door welke wij roepen: Abba, Vader. Die Geest getuigt met onze geest, dat wij kinderen Gods zijn. Zijn wij nu kinderen, dan zijn wij ook erfgenamen: erfgenamen van God, en medeërfgenamen van Christus; immers, indien wij delen in zijn lijden, is dat om ook te delen in zijn verheerlijking” (Rom.8:1-2, 15-17) “In Hem zijt ook gij, nadat gij het woord der waarheid, het evangelie uwer behoudenis, hebt gehoord; in Hem zijt gij, toen gij gelovig werd, ook verzegeld met de heilige Geest der belofte, die een onderpand is van onze erfenis, tot verlossing van het volk, dat Hij zich verworven heeft, tot lof zijner heerlijkheid” (Efe.1:13-14) 169 We vatten samen: 1. Zondaars worden gered doordat God “de heilige Geest over hen uitstort” (Titus 3:6). Dat bad brengt wedergeboorte en levensvernieuwing teweeg. Vanwege die doop is men Gods erfgenaam (Galaten 4:7, Titus 3:7). 2. Mensen worden “zonen”, dat wil zeggen: volwassen kinderen, van God doordat God “de Geest van zijn Zoon uitzendt in hun harten” (Galaten 4:6). Zonen van God zijn “tot Christus gedoopt” en “met Christus bekleed”, aangezien God de Geest van zijn Zoon over hen heeft uitgestort (Galaten 3:26-27). 3. Dat gelovigen kinderen van God zijn, weten zij doordat de Geest die in hen woont ervan getuigt. Zij roepen God aan als “Vader” (Romeinen 8:15-16). Wie door Gods Geest geleid worden zijn Gods volwassen kinderen (Romeinen 8:14), maar wie de Geest van Christus niet hebben, behoren niet tot Gods gezin (Romeinen 8:9). 4. Toen de “zonen” het goede bericht van hun redding hoorden en op Christus gingen vertrouwen werden zij meteen verzegeld met de heilige Geest (Efeze 1:13). 5. Niet het antwoord op de vraag of iemand zich in water heeft laten dopen bepaalt of iemand christen is, maar het antwoord op de vraag of men de Geest heeft ontvangen. 170

Een leer van dopen “Laten wij daarom het eerste onderwijs aangaande Christus laten rusten en ons richten op het volkomene, zonder opnieuw het fundament te leggen van bekering van dode werken en van geloof in God, van een leer van dopen en van oplegging der handen, van opstanding der doden en van een eeuwig oordeel; en dat zullen wij doen, indien God het vergunt” (Heb.6:1-3) In de brief aan de Hebreeën vermeldt de schrijver het “eerste onderwijs aangaande Christus”. In de Griekse grondtekst staat: “het begin van het woord van Christus” 219. Met die uitdrukking wordt bedoeld: het basisonderwijs aangaande de Messias in de Hebreeuwse Schriften. In het voorafgaande had de briefschrijver gesproken over Melchizédek, de priester-koning uit Gen.14:17-20 wiens “ordening”, of aanstelling in het priesterambt, volgens Psalm 110:4 vooruitwijst naar het priesterschap van de Messias. In de Hebreeuwse Schriften worden allerlei “schaduwen” vermeld die wijzen op Gods Gezalfde en zijn verhouding tot het volk Israël. De Hebreeënschrijver somt zes dingen op die paarsgewijs bijeen horen en die uiteenvallen in een groep van twee en een groep van vier: • Het fundament: (1) bekering van dode werken en (2) geloof in God 220 • Een leer van: (3) dopen en (4) handoplegging, van (5) opstanding der doden en (6) een eeuwig oordeel 221 219 Tès archès tou Christou logon, Heb.6:1 220 De woorden metanoia (bekering, verandering van denken) en pistis (geloof) staan in de 2e naamval en worden door die naamval verbonden aan het woord “fundament”, letterlijk staat er: “geloof op (gr. epi) God”. 221 De woorden “dopen”, “oplegging”, “opstanding” en “oordeel” staan alle in de 171 Uit de Hebreeuwse Bijbel blijkt, dat Israël niet haar vertrouwen moet stellen op “dode werken”, dat wil zeggen: op eigen inspanningen 222, maar op God. De geschiedenis van de aartsvaders geeft daarvan talrijke voorbeelden: Abraham wilde Eliëzer tot zijn erfgenaam benoemen of via Hagar nageslacht krijgen, maar hij moest leren vertrouwen op Gods belofte. Jakob meende door eigen sluwheid het eerstgeboorterecht te kunnen verwerven, maar ondervond “aan den lijve” dat alleen Gód hem de zegen kon schenken. Toen het volk Israël na een veertigjarige woestijnreis eindelijk in Kanaän was aangekomen moest het zich eerst weerloos maken door alle strijdbare mannen te gaan besnijden. Niet door eigen kracht of door geweld, maar door Góds macht zouden zij het land beërven. “Bekering van dode werken en geloof in God” is een hoofdlijn in het Oude Testament. Het is basisonderwijs aangaande de Messias. De Hebreeuwse Schriften spreken ook over “opstanding der doden en een eeuwig oordeel”. De beloften die aan de vaderen zijn gegeven kunnen alleen maar in vervulling gaan doordat die vaderen eens zullen opstaan en zullen verrijzen wanneer de toekomstige eeuw aanbreekt. In verband met die eeuw zal er een “oordeel” plaatsvinden. Er zal scheiding 223 worden gemaakt tussen “rechtvaardigen” en “onrechtvaardigen”. Wie op God vertrouwen (en daardoor rechtvaardigen zijn) zullen het leven van de toekomende eeuw ontvangen, wie het van hun eigen werken verwachten ontvangen dat leven niet 224. 2e naamval en houden gezien de zinsbouw verband met het woord “leer”. 222 Vgl. Heb.9:14 en 13:9, zie ook Rom.9:30-10:4. Menselijke werken zijn “dood” omdat ze tekort schieten en niets opleveren dat blijvende waarde heeft. 223 Gr. krima. 224 Dan.12:2, vgl. Joh.6:28-29. 172

Als schakel tussen het fundament (bekering van dode werken en geloof in God) en het eindresultaat (opstanding der doden en een eeuwig oordeel) vermeldt de Hebreeënschrijver “dopen en oplegging der handen”. Het woord “dopen” is in de oorspronkelijke tekst geen werkwoord maar de meervoudsvorm van een zelfstandig naamwoord. Israël kende meerdere “dopen”, dat wil zeggen: reinigingsrituelen, en deze “dopen” wezen evenals de ceremonie van de handoplegging vooruit naar de Messias. De eerste doop die in de Bijbel wordt vermeld is de zondvloed. Het water dat het ganse land bedekte is volgens 1 Pet.3:21 een “tegenbeeld van de doop die ons nu redt”. De volgende doop vond plaats tijdens de doortocht van het volk Israël door de Schelfzee. Bij die gelegenheid werden de “vaderen” (de voorouders van het Joodse volk) “allen tot Mozes gedoopt in de wolk en in de zee” (1 Kor.10:1-2). Door de ervaring dat de wolkkolom hen beschermde en de zee hen liet passeren, werden de Israëlieten aan Mozes verbonden. Vanaf dat ogenblik was hij hun leidsman, de middelaar die God hun had gegeven en die hun verlossing schonk. Bij de berg Sinaï werd het volk opnieuw gedoopt. Aan de voet van die berg bouwde Mozes een altaar van twaalf stenen – namens de twaalf stammen van Israël – om brandoffers en vredeoffers te kunnen brengen. “Daarop nam Mozes de helft van het bloed en deed het in bekkens, en de andere helft van het bloed sprengde hij op het altaar. Hij nam het boek des verbonds en las het voor de oren van het volk en zij zeiden: Alles wat de Here gesproken heeft, zullen wij doen en daarnaar zullen wij horen. Toen nam Mozes het bloed en sprengde het op het volk en hij zeide: Zie, het bloed van het verbond dat de Here met u sluit, op grond van al deze woorden” (Exodus 24:6-8) 173 Volgens de Hebreeënschrijver vermengde Mozes het bloed van de offerdieren met water, en gebruikte hij hysop en scharlaken wol om het volk te kunnen besprenkelen (Heb.9:19-20). Later werden er aan Israël wetten gegeven betreffende het “reinigingswater” 225, een “middel tot ontzondiging”. Om dat water te kunnen bereiden moest er buiten de legerplaats een gave, rode koe worden geslacht. Het dier werd verbrand met cederhout, hysop en scharlaken (Numeri 19:1-10). De as werd in een vat gedaan en men goot er “levend water” op (Numeri 19:17). Dat water moest door een rein iemand op voorwerpen of personen worden gesprenkeld die reiniging nodig hadden. Dit sprenkelen vond plaats met takjes van de hysop-plant (Num.19:18). Reinigingswater moest bij meerdere gelegenheden worden toegepast: (a) bij een mens wanneer deze het lijk van een medemens had aangeraakt (Numeri 19:11-13); (b) bij een mens die een graf of menselijke botten had aangeraakt (Numeri 19:16); (c) bij een tent waarin iemand was overleden en bij alle voorwerpen die zich in die tent bevonden (Numeri 19:18). De reiniging die plaatsvond op de derde en de zevende dag na het contact met een overledene had tot gevolg dat de betrokken personen en gebruiksvoorwerpen op de zevende dag weer rein waren (Num.19:19). 225 Letterlijk: “water van nidda”, dat is: water van de scheiding (tussen het reine en het onreine, of tussen de levenden en de doden). 174

In de wet waren er ook voorschriften gegeven voor het wassen van zichzelf. (a) Wie het bed had aangeraakt of op een voorwerp had gezeten van iemand die een vloeiing had moest zijn kleren wassen en zich in water baden (Leviticus 15:5-6). Hetzelfde voorschrift was van toepassing wanneer men de vloeiende persoon had aangeraakt of wanneer men was bespuwd door een persoon die een vloeiing had (Leviticus 15:7-8) (b) Wie van een vloeiing was genezen moest zich in water baden (Leviticus 15:13) (c) Een man die een zaaduitstorting had gehad moest zijn hele lichaam in water baden (Leviticus 15:16). Een vrouw die bij zo’n man had gelegen moest hetzelfde doen (Leviticus 15:18) (d) Wie het bed of de zitplaats aanraakte van een vrouw die menstrueerde of die een blijvende vloeiing had moest zijn kleren wassen en zich in water baden (Leviticus 15:21-22,27). (e) De Israëliet die op de Grote Verzoendag de bok voor Azazel naar de woestijn had gebracht moest zijn kleren wassen en zich in water baden (Leviticus 16:26). Wie de stier en de bok van het zondoffer buiten de legerplaats had gebracht moest hetzelfde doen (Leviticus 16:28) (f) Wie vlees had gegeten van een gestorven of door een roofdier gedood dier, moest zijn kleren wassen en zich in water baden (Leviticus 17:15-16) 175 (g) De priester die de rode koe voor het reinigingswater had geslacht en de man die het kadaver had verbrand moesten hun kleren wassen en hun lichaam in water baden (Numeri 19:7-8) (h) De reine man die een onreine met reinigingswater had besprenkeld moest ook zijn kleren wassen en zich in water baden (Numeri 19:19) Wanneer een melaatse was genezen, moesten er allerlei wassingen worden verricht. Er werden dan twee reine vogels naar de priester gebracht. Het éne dier werd geslacht boven een pot met levend water. De andere vogel werd met cederhout, scharlaken en hysop gedoopt in het bloed van het geslachte dier dat zich met het water had vermengd. De genezen patiënt werd met het mengsel van bloed en water zevenmaal besprenkeld 226, waarna de priester de levende vogel in het open veld liet wegvliegen. De genezen melaatse moest zijn kleren wassen, zijn haar afscheren en zich in water baden, op de dag van de besprenkeling en zeven dagen daarna (Leviticus 14:1-9). Behalve deze wassingen waren er op de achtste dag offers voorgeschreven om de reiniging te voltooien (Leviticus 14:10-32). Voorwerpen die door melaatsheid waren aangetast moesten worden gewassen (Leviticus 13:47-59). Israël kende dus allerlei “dopen”. Deze rituelen hadden “reiniging” ten doel: verwijdering van de smetten van dood, ziekte en zonde. Wie zich gereinigd hadden konden tot God naderen. Bij de door de Hebreeënschrijver genoemde “dopen” gaat het om de ceremoniële reiniging van personen door middel 226 Dit wetsvoorschrift was aanleiding voor de opdracht van de profeet Elisa aan Naäman de Syriër: dat hij zich zeven maal moest baden in de Jordaan (2 Koningen 5:10). Gezien de parallel met Leviticus 14:7 moeten we bij deze wassing eerder aan begieting denken dan aan onderdompeling. De ceremonie met de twee vogels beeldde de dood, de opstanding en de hemelvaart van de Messias uit, de verschijning van het onvergankelijke leven. 176

van begieting of besprenkeling, en bij “handoplegging” om het opleggen van de handen aan een medemens. De schrijver spreekt immers over bekering van dode werken, geloof in God, opstanding en het oordeel van de toekomende eeuw. Die zaken hebben betrekking op personen, niet op voorwerpen of op offerdieren. Handoplegging beeldt uit dat mensen Gods Geest ontvangen. Op vijf plaatsen in de Griekse Schriften wordt er over handoplegging gesproken: tweemaal in het boek Handelingen, tweemaal in de pastorale brieven en éénmaal in de brief aan de Hebreeën. In het boek Handelingen staat: “Toen nu de apostelen te Jeruzalem hoorden, dat Samaria het woord Gods had aanvaard, zonden zij tot hen Petrus en Johannes, die daar aangekomen, voor hen baden, dat zij de heilige Geest mochten ontvangen. Want deze was nog over niemand van hen gekomen, maar zij waren alleen gedoopt in de naam van de Here Jezus. Toen legden zij hun de handen op en zij ontvingen de heilige Geest. En toen Simon zag, dat door de handoplegging der apostelen de Geest werd gegeven, bood hij hun geld aan…” (Handelingen 8:14-18) Beeld en werkelijkheid vielen in deze geschiedenis samen. Door de handoplegging van de apostelen werd de Geest gegeven. In Paulus’ eerste brief aan Timotheüs vinden we hetzelfde. De apostel spoort zijn leerling aan: “Veronachtzaam de gave in u niet, die u krachtens een profetenwoord geschonken is onder handoplegging van de gezamenlijke oudsten” (1 Timotheüs 4:14) Bij die oudsten was Paulus inbegrepen, want in een latere brief schreef hij: 177 “Om die reden… [het ongeveinsd geloof dat in u woont] herinner ik u eraan de gave Gods aan te wakkeren die door mijn handoplegging in u is” (2 Timotheüs 1:6) “De gave” of “de gave Gods” is een aanduiding van de heilige Geest (vergelijk Handelingen 11:17 met Handelingen 10:45-46). Ook hier legt Paulus verband tussen het symbool (de handoplegging) en de werkelijkheid (het ontvangen van de Geest). De Pentateuch legt dit verband ook. In het boek Numeri staat: “Toen zeide de HERE tot Mozes: Neem u Jozua, de zoon van Nun… en leg hem uw hand op… En Mozes deed, zoals de HERE hem geboden had… hij legde hem zijn handen op en gaf hem zijn bevelen” (Numeri 29:18, 22-23) Het gevolg van deze handoplegging wordt in Deuteronomium beschreven: “Jozua nu, de zoon van Nun, was vol van de geest der wijsheid, want Mozes had zijn handen op hem gelegd” (Deuteronomium 34:9) Samenvattend kunnen we concluderen: 1. Dopen beelden de reiniging uit die zondige mensen nodig hebben om tot God te kunnen naderen; 2. Handoplegging beeldt het ontvangen van de Geest uit die de ware reiniging tot stand brengt. 3. Zowel de dopen als de handopleggingen wezen vooruit naar de Messias. Hij is het die met de Geest doopt en voor zich een volk reinigt. 178

Bepalingen voor het vlees “Dit was een zinnebeeld voor de tegenwoordige tijd, in zoverre gaven en offers gebracht werden, die niet bij machte waren hem, die (God daarmede) dient, voor zijn besef te volmaken, daar zij met hun spijzen en dranken en onderscheiden wassingen slechts bepalingen voor het vlees zijn, opgelegd tot de tijd van het herstel” (Hebreeën 9:9-10) In het negende hoofdstuk van de Hebreeënbrief bespreekt de schrijver de voorschriften voor de eredienst onder het “eerste” of “oude” verbond. Vanwege de opstanding en hemelvaart van de Messias, die het hemelse heiligdom is binnengegaan en daar als de ware en blijvende Hogepriester optreedt (8:1-2) is dat verbond “verouderd” en “dicht bij de verdwijning” (8:13). In het aardse heiligdom worden voortdurend offers en slachtoffers gebracht, hoewel die het innerlijk van de offeraars niet kunnen veranderen of vernieuwen 227. De voorschriften van Israël betreffende ceremoniële reinheid hebben betrekking op “spijzen, dranken en verscheidene dopen” 228, het zijn “inzettingen van het vlees, opgelegd tot de tijd van het herstel” 229. De “dopen” waarover de schrijver spreekt zijn de rituele wassingen die het volk Israël moest verrichten om in ceremonieel opzicht rein te kunnen zijn. In Jezus’ tijd hielden de 227 Over de tempeldienst wordt in de tegenwoordige tijd gesproken, aangezien de brief dateert van vóór de val van Jeruzalem in het jaar 70. Op het moment van schrijven werden er nog steeds offers gebracht. 228 De grondtekst gebruikt het woord baptismois, dus “dopen”. De Statenvertaling en ook de vertaling van het NBG heeft dit met “wassingen” weergegeven, de Telosvertaling spreekt over “reinigingen”. 229 Het woordje “en” dat de Statenvertaling in Hebreeën 9:10 voor “rechtvaardigmakingen des vlezes” heeft geplaatst, ontbreekt in de grondtekst. Alle voorschriften uit de wet betreffende reinheid en onreinheid waren “inzettingen van het vlees”. 179 Farizeeën zich strikt aan zulke gebruiken: “En de Farizeeën verzamelden zich bij Hem [d.i. bij Jezus] met sommige van de schriftgeleerden, die van Jeruzalem gekomen waren. En toen zij zagen, dat sommige van zijn discipelen met onreine, dat is ongewassen, handen hun brood aten – want de Farizeeën en al de Joden eten niet zonder eerst een handwassing verricht te hebben, daarmede vasthoudende aan de overlevering der ouden, en van de markt komende eten zij niet dan na zich gereinigd te hebben, en vele andere dingen zijn er, waaraan zij zich volgens overlevering houden, bijvoorbeeld het onderdompelen van bekers en kannen en koperwerk – toen vroegen de Farizeeën en de schriftgeleerden Hem: Waarom wandelen uw discipelen niet naar de overlevering der ouden, maar eten zij met onreine handen hun brood?” (Marcus 7:1-5) Het NBG heeft de uitleg die Marcus aan zijn lezers geeft niet letterlijk weergegeven. In de grondtekst staat voor: “zich gereinigd te hebben” het werkwoord baptisoontai, terwijl voor “onderdompelen” het meervoud van een zelfstandig naamwoord wordt gebruikt, baptismous. De evangelieschrijver schreef “en van de markt komende, eten zij niet dan na te hebben gedoopt, en vele andere dingen zijn er, waaraan zij zich volgens overlevering houden, bijvoorbeeld de dopen van bekers en kannen en koperwerk”. Uit de grondtekst blijkt dat “dopen” een synoniem is van “wassen” en dat dit werkwoord niet betekent dat men zich volledig heeft ondergedompeld. De Joden die niet aten zonder te hebben “gedoopt” (vs.4) hadden alleen maar hun handen gewassen (vs.3). De overlevering betreffende het reinigen van bekers, kannen en koperwerk was waarschijnlijk gebaseerd op het boek Leviticus (zie Lev. 11:32). Over de priesterwijding wordt in het boek Exodus gezegd: “Dit nu is wat gij hun doen zult, om hen te heiligen om voor Mij het priesterambt te bekleden: Neemt één jonge stier, en twee gave 180

rammen, ongezuurd brood en ongezuurde koeken, met olie aangemaakt, en ongezuurde, dunne koeken, met olie bestreken; van fijn tarwemeel zult gij ze maken. Leg ze in een korf en draag ze in de korf naderbij, met de stier en de beide rammen. Ook zult gij Aäron en zijn zonen doen naderen tot de ingang van de tent der samenkomst en gij zult hen met water wassen” (Exodus 29:1-4) Hier vinden we een tweede voorbeeld van de door de Hebreeënschrijver genoemde “dopen”. Om tot God te kunnen naderen moesten kandidaat-priesters met water worden gewassen. Een derde voorbeeld is te vinden in de beschrijving van de wijding van de Levieten: “Aldus zult gij met hen handelen om hen te reinigen: sprenkel op hen ontzondigingswater, daarna moeten zij een scheermes over hun gehele lichaam laten gaan en hun klederen wassen, opdat zij gereinigd worden. Daarna zullen zij een jonge stier nemen met het bijbehorend spijsoffer, fijn meel aangemaakt met olie, en een tweede jonge stier zult gij nemen tot een zondoffer. Vervolgens zult gij de Levieten doen naderen vóór de tent der samenkomst” (Numeri 8:7-9) Levieten werden “besprenkeld met ontzondigingswater”, het water van nidda dat was bereid met de as van de rode koe. Een Israëliet die een vloeiing of een zaaduitstorting had werd onrein. Om weer tot God te kunnen naderen moest zo iemand zich wassen en offers brengen (Leviticus 15). Voor de maaltijd waren er allerlei voorschriften gegeven. Om rein te kunnen zijn moest men zich van het eten van bepaald voedsel en het drinken van bepaalde dranken onthouden (zie Leviticus 10:9, Leviticus 11). Over dergelijke voorschriften merkt de schrijver van de Hebreeën op dat het “bepalingen voor het vlees” waren (eigenlijk 181 staat er: “rechtmakingen van het vlees”). Het Griekse woord monos, dat hij in dit verband gebruikt, betekent “alleen”. Israëls reinheidsvoorschriften betroffen “alleen” het lichaam van een mens. Men kan zich aan zulke regels houden en in ceremonieel opzicht volstrekt rein zijn, terwijl men toch in zijn hart wantrouwig en vijandig ten opzichte van God blijft staan. In zijn onderwijs maakte de Messias onderscheid tussen uiterlijke en innerlijke reinheid. Hij zei: “Zalig de reinen van hart, want zij zullen God zien” (Mattheüs 5:8, vergelijk Psalm 24:4) “Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, gij huichelaars, want gij reinigt de buitenzijde van de beker en van de schotel, maar van binnen zijt gij vol roof en onmatigheid” (Mattheüs 23:25) “En toen Hij de schare wederom tot zich geroepen had, zeide Hij tot hen: Hoort allen naar Mij en verstaat wel: Niets, dat van buiten de mens in hem komt, kan hem onrein maken, maar hetgeen uit de mens naar buiten komt, dat is het wat hem onrein maakt. En toen Hij van de schare thuis kwam, vroegen zijn discipelen Hem naar de gelijkenis. En Hij zeide tot hen: Zijt ook gij zo onbevattelijk? Begrijpt gij niet, dat al wat van buiten de mens komt, hem niet onrein kan maken, omdat het niet in zijn hart komt, maar in de buik, en er te zijner plaatse uitgaat? En zo verklaarde Hij alle spijzen rein. En Hij zeide: Hetgeen uit de mens naar buiten komt, dat maakt de mens onrein. Want van binnenuit, uit het hart der mensen, komen de kwade overleggingen: hoererij, diefstal, moord, echtbreuk, hebzucht, boosheid, list, onmatigheid, een boos oog, godslastering, overmoed, onverstand. Al die slechte dingen komen van binnen uit naar buiten en maken de mens onrein” (Marcus 7:15-23). Jezus hield zijn volksgenoten hetzelfde voor als de schrijver van de brief aan de Hebreeën. De ware reinheid, de reinheid die God 182

het allerbelangrijkst vindt, is de reinheid van het hart. Nauwgezette naleving van de Mozaïsche wetsvoorschriften is waardeloos indien deze niet met innerlijke reinheid gepaard gaat. De Hebreeënschrijver voegde eraan toe, dat de voorschriften uit de wet aangaande ceremoniële reinheid van tijdelijke aard waren. Ze waren Israël “opgelegd tot de tijd van het herstel”, dus niet voor altijd. Dat de wet een “juk” was dat aan Israël was opgelegd maar dat Israël niet kon dragen, had ook de apostel Petrus eens opgemerkt, in een toespraak in Jeruzalem. Petrus verzette zich tegen de denkbeelden van volksgenoten die gelovigen uit de heidenen het ritueel van de besnijdenis wilden opleggen: “Nu dan, wat stelt gij God op de proef door een juk op de hals der discipelen [de gelovigen uit de heidenvolken] te leggen, dat noch onze vaderen, noch wij hebben kunnen dragen? Maar door de genade van de Here Jezus geloven wij [Joden] behouden te worden op dezelfde wijze als zij [gelovigen uit de volken]” (Handelingen 15:10-11). Met de “tijd van het herstel” (letterlijk: de tijd van de verbetering, of de “rechtzetting” 230) bedoelde de schrijver: de tijd die was aangebroken toen de Messias in de hemel werd opgenomen en als blijvende Hogepriester de ware tempel binnenging. De “voorschriften zonder kracht en nut” stonden vanaf dat moment op het punt om te verdwijnen (Heb. 7:18-19a, 8:13). Er is “een betere hoop gewekt” (Heb. 7:19b). De Messias is van “een beter verbond borg geworden” (Heb. 7:22). Hij is de “middelaar van een beter verbond, waarvan de rechtskracht op betere beloften 230 Zie Handelingen 24:2 waar hetzelfde woord diorthosis voorkomt. Door het beleid van stadhouder Felix waren er “verbeteringen” voor het Joodse volk tot stand gekomen. Een verwante uitdrukking, anorthoo, wordt in Hebreeën 12:12 gebruikt voor het “recht zetten” of “strekken” van uit de kom geschoten ledematen. 183 berust” (Heb. 8:6). Een zondoffer is er niet meer, want de Messias heeft zijn discipelen door het offer van zijn lichaam 231 “eens voor altijd geheiligd” (Heb. 10:10,18). Vandaar, dat de schrijver spreekt van de “tijd van de verbetering”, het tijdperk dat volgde op de verandering van het priesterschap en de daarmee gepaard gaande verandering van wet (Heb. 9:10, vgl. 7:11-12 en Galaten 3:21-26). De “doop der bekering tot vergeving van zonden” die Johannes predikte behoorde tot de “verscheidene dopen” die Israël waren opgelegd. Ook díe doop was een “bepaling van het vlees”, een symbolische handeling die de weg bereidde voor de Messias, maar die geen wedergeboorte of levensvernieuwing tot stand bracht. De werkelijkheid waarnaar het water vooruitwees, de doop met de Geest, kon Johannes nog niet aan zijn discipelen geven. Daarvoor moest men wachten tot “de tijd van het herstel”. We vatten samen: 1. Net zoals het “onmogelijk is, dat het bloed van stieren of bokken zonden zou wegnemen” (Hebreeën 10:4), zo is het ook onmogelijk dat het doopwater iemand nieuw leven zou schenken. 2. In de tegenwoordige tijd is elke doop met water, elk reinigingsritueel dat niet verder komt dan het lichaam van een mens, een verouderd voorschrift. Er is één doop voor in de plaats gekomen, een wassing die werkelijk effectief is (Efeze 4:5). 3. God heeft ons niet gezonden om (met water) te dopen, maar om het goede nieuws van het evangelie te verkondigen (1 Korinthe 1:17). 231 Dat betekent: zijn hemelvaart, waarbij Hij als een “liefelijke reuk” opsteeg naar God nadat Hij was geslacht aan het kruis. 184

Een reddend tegenbeeld “Want het is beter te lijden, indien de wil van God dit eist, goed doende dan kwaad doende. Want ook Christus is eenmaal om de zonden gestorven als rechtvaardige voor onrechtvaardigen, opdat Hij u tot God zou brengen; Hij, die gedood is naar het vlees, maar levend gemaakt naar de geest, in welke Hij ook heengegaan is en gepredikt heeft aan de geesten in de gevangenis, die eertijds ongehoorzaam geweest waren, toen de lankmoedigheid Gods bleef afwachten, in de dagen van Noach, terwijl de ark in gereedheid werd gebracht, waarin weinigen, dat is acht zielen, door het water heen gered werden. Als tegenbeeld daarvan redt u thans de doop, die niet is een afleggen van lichamelijke onreinheid, maar een bede van een goed geweten tot God, door de opstanding van Jezus Christus, die aan de rechterhand Gods is, naar de hemel gegaan, terwijl engelen en machten en krachten Hem onderworpen zijn” (1 Pet.3:17-22) In zijn eerste brief, die is gericht aan messiasbelijdende Joden in het huidige Turkije, spreekt Petrus over een doop 232. De meeste uitleggers veronderstellen, dat de apostel daarmee de waterdoop bedoelt. Gelovigen worden via de doop gered, net zoals het gezin van Noach werd gered “door water heen”. Het water redt alleen indien de doop een uiting is van geloof, een bede tot God, aangezien de doopkandidaat zijn vertrouwen stelt op de opgestane Messias. Gewijd water heeft geen enkele magische kracht, het doopritueel redt alleen wanneer het met geloof gepaard gaat. Hoewel deze opvatting in brede kring wordt aanvaard, is het om een aantal redenen erg onwaarschijnlijk dat met de doop van 1 Petrus 3:21 de waterdoop is bedoeld. 232 1 Pet.1:1-2. In 1 Pet.3:21 ontbreekt het bepaald lidwoord. 185 1. Uit de oorspronkelijke Griekse tekst blijkt, dat de doop waarover Petrus het heeft een “tegenbeeld” is van het water van de zondvloed. Het begin van 1 Pet.3:21 luidt letterlijk: “welks tegenbeeld ook u thans redt: doop”. Het voegwoord “welks” (hoo) is in het Grieks onzijdig en moet daarom terugslaan op het woord “water” (Gr. hudoor) waarmee de vorige zin was geëindigd. Het kan onmogelijk betrekking hebben op de ark, want het woord voor “ark” (kibootos) is in het Grieks vrouwelijk. Uit het feit dat “de doop die ons nu redt” een tegenbeeld (Gr. antitupos) is van het water van de zondvloed blijkt dat de apostel niet aan een doop met water heeft gedacht. Volgens de regels van de typologie kan het tegenbeeld van water niet opnieuw water zijn. In de brief aan de Hebreeën staat: “Want Christus is niet binnengegaan in een heiligdom met handen gemaakt, een afbeelding van het ware 233, maar in de hemel zelf, om thans, ons ten goede, voor het aangezicht Gods te verschijnen” (Heb.9:24) Het “tegenbeeld” (Gr. antitupos) van de tempel in Jeruzalem is niet een ander door mensen gemaakt gebouw, maar “de hemel zelf”. Het “tegenbeeld” van de zondvloed is dus ook niet het water in een zwembad of een doopvont, maar het “levende water” van Gods Geest dat wordt uitgestort vanuit de hemel. De doop waarover Petrus spreekt is de doop met de Geest. 2. Deze conclusie is met de Schrift in overeenstemming. Paulus schreef niet: “Wie weigert om zich in water te laten dopen, behoort Christus niet toe”. Hij schreef: “Als iemand de Geest van Christus niet heeft, die behoort Hem niet toe” (Rom.8:9). De Here Jezus zei dat een mens “uit Geest moet worden geboren”, om Gods rijk te kunnen binnengaan (Joh.3:3-9). Volgens een 233 De grondtekst schrijft letterlijk: “niet binnengegaan in met handen gemaakte heilige [dingen], tegenbeelden van de ware [Gr. antitupa toon alèthinoon], maar in de hemel zelf” 186

toespraak die Petrus ooit in Jeruzalem heeft gehouden is niet de doop in water het bewijs van iemands redding, maar de doop in Geest. Toen de apostel zich moest verdedigen tegen de beschuldiging dat hij bij onbesnedenen was binnengegaan en zelfs met hen had gegeten 234, merkte hij op: “[Cornelius] heeft ons medegedeeld, hoe hij een engel in zijn huis had zien staan, die tot hem zeide: Zend iemand naar Joppe en nodig Simon uit, die bijgenaamd wordt Petrus; deze zal woorden tot u spreken, waardoor gij en uw gehele huis behouden zult worden. En toen ik begonnen was te spreken, viel de heilige Geest op hen, evenals in het begin ook op ons. En ik herinnerde mij het woord des Heren, hoe Hij zeide: Johannes doopte wel met water, maar gij zult met de heilige Geest gedoopt worden. Indien nu God hun op volkomen gelijke wijze als ons de gave heeft gegeven op het geloof in de Here Jezus Christus, hoe zou ik dan bij machte geweest zijn God tegen te houden? En toen zij dit gehoord hadden, kwamen zij tot rust en verheerlijkten God, zeggende: Zo heeft dan God ook de heidenen de bekering ten leven geschonken” (Hand.11:12-18) Niet de doop met water maar de doop met de Geest, de door God beloofde gave, was voor de Joden in Jeruzalem het bewijs dat God ook aan de volken bekering ten leven had geschonken en hen wilde redden. 3. Petrus legt uit dat onder het begrip “doop” niet moet worden verstaan: “een afleggen van vlees, van onreinheid” 235. Het is alsof de schrijver opmerkt: “De doop die ik bedoel is geen afleggen van het vlees, geen letterlijk sterven (zoals de doop die Noachs tijdgenoten trof). Het is evenmin een afleggen van onreinheid, 234 Hand.11:2-3. 235 In het Grieks staat er ou sarkos apothesis rhupou, “niet van vlees aflegging van onreinheid”. Deze bijzin kan op uiteenlopende manieren worden opgevat. 187 een reinigingsritueel zoals de ‘dopen’ uit de wet. Het gaat om iets anders, om een geestelijke werkelijkheid”. 4. In het voorafgaande was de Geest meerdere malen genoemd. Christus is “levend gemaakt in de geest”, dat wil zeggen: verheerlijkt en met een onsterfelijke bestaanswijze uit de doden opgewekt (vs.18, vgl. Rom.1:4 en 1 Kor.15:42-50). In de geest heeft Hij ook gepredikt tot de “geesten in de gevangenis”, de ongehoorzame engelen in de Tartaros (vergelijk vs.19 met 2 Pet.2:4, Judas:6 en Gen.6:1-7). Vers 21 komt overeen met vers 18. Zoals Christus “in de Geest“ of “door de Geest” werd levendgemaakt (vs.18),.zo worden wij gered doordat wij de Geest ontvangen. 5. Nadat Petrus heeft verteld wat de doop die ons redt niet is, vertelt hij wat die doop wel is. Het is een “bede van een goed geweten tot God, door de opstanding van Jezus Christus”. Het Griekse woord eperooteema, dat met “bede” is vertaald, is afgeleid van de werkwoorden epeerootaoo en erootaoo. Epeerootaoo komt in de evangeliën tien maal voor en betekent “ondervragen” 236. Erootaoo betekent “vragen” en komt 63 maal voor. Meestal gaat het om een “verzoek”: de discipelen vroegen aan Jezus of Hij iets wilde doen, uitleg wilde geven of informatie wilde verschaffen. Het is opmerkelijk, dat de bijbelschrijvers in verband met voorbede verschillende werkwoorden gebruikten. Wanneer mensen een verzoek tot God richtten, dan gebruikten zij het werkwoord aiteoo, dat “smeken” betekent. Maar wanneer 236 Jezus ondervroeg de demonen in de bezetene (Mar.5:9). Hij ondervroeg een blinde aangaande diens gezichtsvermogen (Mar.8:23). Hij ondervroeg zijn discipelen naar hun opvattingen over Hem (Mar.8:27,29)., en de gesprekken die zij hadden gevoerd op de weg naar Kapernaüm (Mar.9:33). De rijke man ondervroeg Jezus aangaande het beërven van het eeuwige leven (Mar. 10:17). Petrus, Jakobus, Johannes en Andreas ondervroegen hun Meester aangaande de verwoesting van Jeruzalem (Mar.13:3). Kajafas, Pilatus en Herodes ondervroegen Jezus toen Hij als gevangene vóór hen werd geleid (Mar.14:61, Mar.15:4, Luk.23:9). 188

Gods Zoon zich richtte tot zijn Vader, dan gebruikten zij erootaoo 237. Ze drukten daarmee uit, dat de Zoon op vertrouwelijke voet met zijn Vader kon omgaan, terwijl gelovigen zich richtten tot de Eeuwige die ver boven hen was verheven. In hun verklaring van 1 Pet.3:21 veronderstellen de meeste uitleggers, dat de doop waarover Petrus spreekt een verzoek is van de dopeling aan God. Een moeilijkheid van deze uitleg is, dat het “goede geweten” van een mens dan moet voorafgaan aan de doop die hem redt, terwijl de doop volgens de brief aan de Hebreeën juist een goed geweten tot gevolg heeft (zie b.v. Heb.10:22). Naar mijn mening is het uitgangspunt van zulke bijbelverklaarders daarom onjuist. De doop die ons redt is geen vraag die wij aan God stellen, maar een verzoek van de opgestane Messias aan zijn Vader. Kort vóór de kruisiging heeft Jezus immers aan zijn discipelen beloofd: “Ik zal de Vader vragen [Gr. erootaoo] en Hij zal u een andere Trooster geven, opdat Die met u zal zijn tot in eeuwigheid: de Geest van de waarheid, die de wereld niet kan ontvangen” (Johannes 14:16) De gave van de Trooster is de doop die ons redt. Voor “vragen” gebruikte de Here in Joh.14:16 hetzelfde werkwoord, waarvan het zelfstandig naamwoord “bede” in 1 Pet.3:21 is afgeleid. 6. In Noachs tijd opende God de sluizen van de hemel en stortte water op de aarde uit. Door die doop werd de hele mensheid – op acht uitzonderingen na – verzwolgen. De aarde werd van zondaars gereinigd door het zondige “vlees” te verdelgen. Na de opstanding en de hemelvaart van Christus heeft God de hemel opnieuw geopend en zijn Geest op aarde uitgestort. Door die doop worden 237 Zie Johannes 14:16, 16:26, 17:9, 17:15, 17:20. 189 zondige mensen gered. Het type is een duistere schaduw, het antitype een heerlijke werkelijkheid. 7. Gelovige Israëlieten verwachtten op grond van de Tenach dat de heilige Geest op hen zou worden uitgestort en dat zij zouden worden verlost van hun onreinheden 238. Werkelijkheid werd dit zodra de Messias was opgestaan uit de doden, had plaatsgenomen aan Gods rechterhand en de naam boven alle naam had ontvangen 239. De Geest was de gave waarnaar elke vrome Jood uitzag. Door die doop worden Joden en niet-Joden behouden. Paulus schreef aan zijn leerling Titus: “... vroeger waren ook wij verdwaasd, ongehoorzaam, dwalende, verslaafd aan velerlei begeerten en zingenot, levende in boosheid en nijd, hatelijk en elkander hatende. Maar toen de goedertierenheid en mensenliefde van onze Heiland, God, verscheen, heeft Hij, niet om werken der gerechtigheid, die wij zonden gedaan hebben, doch naar zijn ontferming ons gered door het bad der wedergeboorte en der vernieuwing door de heilige Geest, die Hij rijkelijk over ons heeft uitgestort door Jezus Christus, onze Heiland...” (Titus 3:3-6) De doop die redt, het bad der wedergeboorte, is de uitstorting van de heilige Geest. Petrus’ betoog komt op het volgende neer: “Wanneer jullie moeten lijden omdat God dat heeft bepaald dan is het beter om te lijden vanwege goede daden dan vanwege verkeerde (vs.17). Klaag niet dat je lijden onverdiend is. De Messias had immers ook niets verkeerds gedaan en moest tóch lijden. Hij, de Rechtvaardige, stierf voor onrechtvaardigen, om hun band met God te herstellen. Omdat jullie op Hem vertrouwen, word je door lijden getroffen, maar verlies de moed 238 Ezech.36:24-29. 239 Vgl. Joh.7:39 en Hand.2:33. 190

niet. Hij is jullie voorgegaan en zal je opwekken, even zeker als Hijzelf uit de doden is opgestaan. De Messias werd als een onschuldige ter dood gebracht 240, een lot dat jullie ook kan treffen. Aan zijn vergankelijke bestaan kwam een einde, maar Hij werd door God opgewekt in de onvergankelijke, hemelse sfeer 241. Dat zal met jullie ook gebeuren. Wees niet bang voor mensen, want die kunnen wel een vroegtijdig einde maken aan je aardse bestaan, maar je niet je heerlijke toekomst afnemen (vs.18). Toen de Messias met een geestelijk lichaam was opgestaan uit de doden, is hij naar de ergste boosdoeners in de geestelijke wereld toegegaan – engelen die in Noachs tijd ‘ongehoorzaam waren, hun oorsprong ontrouw werden en hun eigen woning verlieten, en door God voor het oordeel van de grote dag met eeuwige banden onder donkerheid bewaard worden gehouden’ 242. Zelfs die ‘geesten in de gevangenis’ hebben het gezag van de Messias moeten erkennen. Wat voor machten jullie nú ook nog mogen bedreigen, de Messias is beslist hun meerdere (vs.19). In Noachs tijd zijn die wezens uit de geestelijke wereld tegen God in opstand gekomen en hebben de mensheid tot groot kwaad aangezet 243, hoewel de Schepper het oordeel van de zondvloed nog geruime tijd heeft uitgesteld 244. In dat tijdperk werd de ark in gereedheid gebracht, waarin uiteindelijk slechts acht mensen de vloed overleefden. Verbaas je er dus niet over, dat er ook nu maar een klein deel van Israël tot geloof is gekomen. Net zoals God in zijn lankmoedigheid de zondvloed nog geruime tijd heeft uitgesteld, zo heeft Hij ook nu nog geduld met de volksgenoten die jullie vervolgen (vs.20). 240 “Hij werd gedood naar het vlees”, 1 Pet.3:18. 241 Dit is wat “maar levend gemaakt naar de geest” betekent, 1 Pet.3:18. 242 Vergelijk 1 Pet.3:19 met Judas:6. 243 Gen.6:1-5. 244 Gen.6:3. 191 Noach en zijn gezin werden gered in de ark, door water heen. Nu redt jullie een tegenbeeld van dat water, een doop – niet een wassing van het lichaam of een afleggen daarvan, maar een doop met de Geest die God op verzoek van de opgestane Messias aan gelovigen schenkt (vs.21). Door die doop worden jullie aan de Opgestane verbonden en ontvangen jullie kracht om Hem trouw te blijven. De Messias is naar de hemel gegaan en zit daar aan Gods rechterhand. Alle hemelwezens uit de onzichtbare wereld – engelen en machten en krachten – zijn Hem onderworpen. Laat je door hen dus geen angst inboezemen. De levendmaking die Gods Gezalfde ten deel is gevallen, zal uiteindelijk ook jullie deel zijn”. 192

Nawoord Volgens de Bijbel doopte Johannes met water, maar doopt de Messias met heilige geest. De doop van Johannes was een symbolische handeling die vooruitwees naar de échte doop die de Heer vanuit de hemel zou voltrekken. De doop van Christus reinigt niet de buitenkant maar het innerlijk van de mens, en verbindt elke gedoopte aan de opgestane Heer. De Geest die de Messias schenkt is de “geest van de zoonsstelling” (Gr. huiothesia, Rom.8:15). Wie deze Geest ontvangen, worden door God als zijn volwassen kinderen aangenomen en gaan God aanroepen als Vader. Predikers die gelovigen oproepen om zich in water te laten dopen of zich te laten herdopen, ijveren voor een schaduwachtige inzetting en menen “in het vlees volmaakt te kunnen worden”. Zulke mensen leggen de gemeente van Christus opnieuw een wet op. 193 Om verder te lezen 1. Allen, S. Baptism. London: Berean Publishing Trust 1995 [reprint of the 1989 revised edition] Volgens Stuart Allen is er nu maar één doop, waarbij Gods Geest een eenheid smeedt tussen Hoofd (de opgestane Messias) en lichaam (de gemeente). Gelovigen zijn vanwege deze doop met Christus gestorven, begraven, opgewekt en geplaatst in de hemelse gewesten. De schaduw van de waterdoop heeft afgedaan. 2. Andel, J.van. Johannes’ Evangelie aan de Gemeente toegelicht. Leiden: D.Donner, 1900. Dominee Van Andel besefte dat Jezus – in tegenstelling tot zijn voorloper Johannes en zijn eigen discipelen - niet (met water) doopte omdat Hij als de Messias zou gaan dopen met heilige Geest. 3. Anderson, R. Christian Baptism and Baptismal Regeneration. Appendix I, in: “The Buddha of Christendom. A Book for the Present Crisis”. Decatur, MI: Invictus, 1999, p.147-157 [or.ed. 1899]. Sir Robert Anderson stelt in dit boek dat niet de kerk maar de Schrift gezag heeft. Voor de Schrift moet de traditie wijken. In een Appendix keert hij zich tegen de opvatting dat de waterdoop de wedergeboorte zou bewerkstelligen en tegen een magische opvatting van de “sacramenten”. 4. Armstrong, G.D. The Doctrine of Baptisms. Scriptural Examination of the Questions Respecting: 1) The Translation of Baptizo, II) The Mode of Baptism, III) The Subject of Baptism. New York: Charles Scribner, 1857. In de negentiende eeuw woedde er in Amerika een felle strijd rond de kwestie of het werkwoord “baptizoo” uit de grondtekst van het Nieuwe Testament moest worden getranscribeerd (dus 195

in het Engels moest worden weergegeven als “baptize”), of moest worden vertaald als “onderdompelen”. George Armstrong toont aan dat de vertaling “onderdompelen” niet consequent kan worden volgehouden. De Schrift spreekt veel vaker over besprenkeling of begieting dan over onderdompeling. 5. Baird, S.J. The Great Baptizer. A Bible History of Baptism. Philadelphia, James H.Baird, 1882. Samuel Baird laat zien dat Israël op grond van Gods wet vertrouwd was met verschillende vormen van “doop”, hoe de lijnen lopen tussen het “oude” en “nieuwe testament” en hoe de dopen uit de wet vooruitwezen naar Christus, de Doper met de heilige Geest. Helaas gebruikt hij ook onbijbelse uitdrukkingen zoals de term “verbond der genade”. Baird brengt terecht naar voren dat Petrus (in 1 Pet.3:21) niet spreekt over een doop met water maar over de doop met de Geest. 6. Baker, C.F. Real Baptism. Religious Ritual or Spiritual Reality? Grand Rapids, MI: Grace Publications, 1994 [3d edition] Charles Baker betoogt dat de waterdoop een schaduw is en de Geestesdoop de werkelijkheid waarnaar de schaduw verwijst. 7. Barclay, R. Concerning Baptism. Proposition XII, in: “An Apology for the True Christian Divinity, as the same is held forth and preached by the people called in scorn Quakers”. New York: Benjamin C.Stanton, 1831, p.409-445. Quakers menen dat de waterdoop een voorbereidend werk was van Christus’ voorloper Johannes, terwijl de Messias nu doopt met heilige Geest. Omdat de werkelijkheid is gekomen, is de schaduw niet langer vereist. 8. Barth, K. Die Taufe als Begründung des christlichen Lebens. [Kirchliche Dogmatik, vierter Teil, Fragment]. Zürich: EVZVerlag, 1967. 196 Karl Barth keerde zich tegen de kinderdoop en brak een lans voor de doop op belijdenis, omdat die volgens hem meer in overeenstemming was met de Bijbel. Jammer genoeg neemt de waterdoop in zijn boek een véél grotere plaats in dan de Geestesdoop. In de Bijbel is het omgekeerde het geval ! 9. Bates, E. Of Baptism. Chapter XI in: “The Doctrines of Friends, or the Principles of the Christian Religion as held by the Society of Friends, commonly called Quakers”. London: Edmund Fry and Son, 1835, pp.170-183. Een heldere samenvatting van het standpunt van de Quakers ten aanzien van de doop (zie ook literatuurverwijzing no.5). 10. Beckwith, J.H. Immersion not Baptism. Boston: John P. Jewett & Co., 1858. John Beckwith laat zien dat de Schriften in verband met de doop spreken over begieting en besprenkeling, maar niet over onderdompeling. 11. Beecham, R. One Baptism. Shadows and Substance. Document op GrowthInGod.org.uk London, 1994. Robert Beecham laat zien dat de verschillende dopen uit Gods wet (met water, met olie en met bloed) vooruitwezen naar de ene wáre doop: de doop met de Geest die de Messias zou voltrekken. 12. Beecher, E. Baptism, with Reference to Its Import and Modes. New York: John Wiley, 1849. Edward Beecher verzette zich tegen de opvatting dat baptizoo “onderdompelen” zou betekenen en noemdet bijbelvertalingen die het Griekse woord zó weergeven “sectarisch”. Beecher ijverde voor afschaffing van de slavernij, hij was een broer van Harriet Beecher Stowe, schrijfster van de “Negerhut van Oom Tom”. 13. Brouwer, A.M. De kerkorganisatie der eerste eeuw en wij. Baarn: Bosch en Keuning, z.j. [ca.1937] 197

Professor Brouwer keerde zich tegen de opvatting dat het water van de doop of brood en wijn van het avondmaal een heilzame invloed zouden uitoefenen op hen die aan deze kerkelijke plechtigheden deelnemen. Doop en avondmaal zijn geen “sacramenten”. Zonder geloof in de opgestane Here zijn ze krachteloos (pag.125-130). 14. Bultema, H. The Bible and Baptism. Grand Rapids, MI: Grace Publications, 2000 [1st edition 1955]. Volgens dominee Bultema moeten we de "leer der dopen" [van meerdere, onderling verschillende reinigingsrituelen, Heb.6:2] achter ons laten om te komen tot de "éne doop" (Efe.4:5, Kol.2:12, Rom.6:3-4) die ons verbindt aan Christus. Vrijwel alle bijbelteksten over de doop worden in dit boek aan de orde gesteld. 15. Bush, G.C. Bible Baptism Never Immersion. Philadelphia: J.B. Rothers Printing Co., 1888 George Bush betoogt dat de Schrift onder dopen begieten en besprenkelen verstaat. Hij weerlegt de gangbare argumenten voor onderdompeling, heeft oog voor de verschillende voorzetsels die in verband met “dopen” worden gebruikt, en beschouwt de ene doop uit Efe.4 als de Geestesdoop. 16. Carlson, P.N. One Baptism? Yes, only One! (Ephesians 4:5). Tucson, AZ: Berean Committee for an Open Bible, 1990. [Booklet with a later published Supplement] Norman Carlson betoogt in deze brochure dat de doop (liever gezegd: de dopen) met water Israël waren opgelegd en niet van toepassing zijn voor gelovigen uit de volken in de tegenwoordige bedeling. Voor de gelovigen van vandaag is er maar één doop: de doop in de Geest die hen voegt bij het lichaam van Christus. 17. Challen, J. Baptism in Spirit and in Fire. Philadelphia: James Challen & Son, 1859. 198 James Challen beweert (m.i. onterecht) dat het woord “dopen” onderdompelen betekent, en dat de uitdrukking “dopen met de heilige Geest en met vuur” betrekking heeft op het ontvangen van Gods Geest door het gelovige deel van Israël en de komst van het oordeel voor de overige Israëlieten. 18. Cullmann, O. Die Tauflehre des Neuen Testaments. Erwachsenen- und Kindertaufe. Zürich: Zwingli-Verlag, 1948. Oscar Cullmann was een voorstander van de kinderdoop. Hij keerde zich tegen Karl Barth die meende dat de volwassenendoop, of doop op belijdenis, bijbelser is dan de kinderdoop. Maar Cullmanns beschouwing over de doop van Christus door zijn voorganger Johannes is verhelderend. 19. Dale, J.W. Classic Baptism. An Inquiry into the Meaning of the Word Baptizo as Determined by the Usage of Classical Greek Writers. Boston: Draper & Halliday, 1867. Dr. Dale betoogt dat het Griekse woord baptizoo niet altijd “onderdompelen” betekent. Van iets dat de aard, de staat of de toestand van een persoon of een voorwerp grondig verandert kan worden gezegd dat het die persoon of dat voorwerp heeft gedoopt. 20. Dale, J.W. An Inquiry into the Usage of Baptism and the Nature of Johannic Baptism as Exhibited in the Holy Scriptures. Philadelphia: Presbyterian Board of Publications, 1871. Dr. Dale besefte dat de belangrijkste doop de verandering van het innerlijk van een mens is door Gods Geest. De waterdoop beeldt die verandering uit maar is daarvan slechts een schaduw. Volgens Dale bevat de échte doop “net zoveel water als de kraters op de maan”. 21. Dell, W. The Doctrine of Baptisms Reduced from Its Ancient and Modern Corruptions, and Restored to Its Primitive Soundness and Integrity. New York: Mahlon Day, 1837 [original edition: London, 1652] 199

William Dell, een zeventiende eeuwse Engelsman, maakt in deze brochure onderscheid tussen de doop van Johannes (in water) en de doop van de Messias (in Geest). Hoewel Dell geen Quaker was, is zijn brochure dikwijls herdrukt door de Society of Friends. 22. Dunn, J.D.G. Baptism in the Holy Spirit. A Re-examination of the New Testament Teaching on the Gift of the Spirit in relation to Pentecostalism Today. London: SCM Press, 1970 [5th impression 1979] James Dunn benadrukt dat een mens niet door zich in water te laten dopen maar door de Geest te ontvangen een christen wordt. Dunn is lector Nieuwe Testament aan de universiteit van Nottingham in Engeland. 23. Flemington, W.F. The New Testament Doctrine of Baptism. London: S.P.C.K., 1964. Flemington was lector aan de universiteit van Cambridge en behoorde tot de “high church”. Wat de Schrift verbindt aan het ontvangen van Gods Geest schreef hij toe aan het water van de doop. 24. Forster, J. People Called Quakers Defended and the Baptists Confuted. London: T.Sowle Raylton & Luke Hinde, 1740 Een weerwoord van de Quakers tegen brochures van de Baptisten waarin Quakers werden afgeschilderd als een onbijbelse secte. 25. France, R.T. Exegesis in Practice: Two Examples. In: I.Howard Marshall (editor), “New Testament Interpretation. Essays on Principles and Methods”, Exeter: Paternoster Press, 1979, pp.252-281. Dick France geeft een nauwgezette en verhelderende verklaring van 1 Pet.3:21. 200 26. Funck, H. Ein Spiegel der Taufe, mit Geist, mit Wasser und mit Blut. Lancaster, PA: Johann Bär’s Söhnen, 1861 Heinrich Funck geeft in dit tractaat een goed overzicht van de bijbelse gegevens betreffende de doop, maar hij meent dat water en Geest ook op de dag van vandaag nog steeds bijeen horen. 27. Hall, J.H. The Word Baptizo Defined and the Mode of Baptism Proved from the Scriptures. Albany: Weare C.Little, 1840. Hall betoogt dat baptizoo onmogelijk onderdompelen kan betekenen omdat de Hebreeuwse Bijbel in verband met ceremoniële en geestelijke reiniging spreekt over begieting en besprenkeling. Hij verdedigt de kinderdoop, maar stelt vast dat de doop met de Geest iemand tot een christen maakt. 28. Houston, M.H. How was Jesus Baptized? Richmond: Whittet & Shepperson, 1881. Op grond van het Oude Testament meent dominee Houston, dat Jezus niet in de Jordaan werd ondergedompeld, maar door Johannes met ” levend water” werd besprenkeld. 29. Keathley, H. One Baptism in Ephesians 4:5. Richardson, TX: Biblical Studies Press, 1997. Hampton Keathley weerlegt de opvatting, dat Paulus in Efeze 4:5 zou spreken over de waterdoop. Hij toont aan dat de apostel in dit vers spreekt over de doop met de Geest. 30. Knoch, A.E. On Baptism, or From Infancy to Maturity in Christ. Los Angeles, CA: Concordant Publishing Concern, z.j. [oorspronkelijk gepubliceerd in het tijdschrift Things to Come, jaargang 1907]. Adolph Ernst Knoch, de maker van de concordante vertaling, laat aan de hand van de oorspronkelijke Griekse tekst van het Nieuwe Testament zien wat de betekenis van de woorden doop en dopen is. Volgens hem is de waterdoop een schaduw uit het 201

tijdperk van de wet en de Geestesdoop de werkelijkheid in de tegenwoordige bedeling. 31. Kroon, J. Wedergeboorte door Geestesdoop. ’s Gravenhage: L.R.V.-Blommendaal, 1970. Johannes Kroon toont op grond van vele bijbelteksten aan dat een mens wordt wedergeboren wanneer hij (of zij) de heilige Geest ontvangt. In de charismatische theologie worden wedergeboorte en Geestesdoop ten onrechte van elkaar gescheiden. . 32. Lewis E. Essay on Baptism. Showing that the Baptism of the Spirit, and Not with Water, is the True Christian Baptism. Philadelphia: Uriah Hunt; 1839. De titel van dit boek is een goede samenvatting van de inhoud. Enoch Lewis behoorde tot de Society of Friends (Quakers). 33. Lewis E. Observations on Baptism, being a reply to a letter on that subject. Philadelphia: Joseph Rakestraw, 1842. Lewis geeft antwoord op een open brief die tegenstanders van de Quakers hadden gericht aan de Society of Friends, en waarin deze werden aangevallen vanwege hun doopopvatting. 34. Luginbill, R.D. “The Baptism which Now Saves You”: 1st Peter 3:21. University of Louisville, KY, Department of Classical and Modern Languages (2004, document posted at ichthys.com) Bob Luginbill stelt dat Petrus in zijn eerste brief niet spreekt over de waterdoop maar over de doop met de heilige Geest. 35. Lynn, John A: What is True Baptism? Truth or Tradition, Spirit & Truth Fellowship International, Indianapolis, IN, no date. John Lynn betoogt dat Gods grote doel, zowel in het Oude als het Nieuwe Testament, de innerlijke reiniging van het schepsel 202 betreft. De ware doop is de vernieuwing van iemands bestaan door Gods Geest. 36. Moon, J.H. Why Friends (Quakers) Do Not Baptize with Water. Philadelphia: The Leeds and Biddle Co., 1909. Een vlot en helder geschreven boekje waarin het standpunt van de Quakers ten aanzien van de doop aan de hand van een reeks bijbelteksten wordt uiteengezet (zie ook de literatuurverwijzingen 5 en 8). 37. Noordzij, C. De doop van Jezus. Eigen uitgave, Rozenlaan 7, Ermelo, 1995. Cees Noordzij heeft een reeks brochures geschreven die belangstellenden op verzoek gratis wordt toegezonden. De brochure over de doop van de Here Jezus is bijzonder lezenswaardig, mede vanwege de milde toon. 38. Noordzij, C. In Christus Jezus gedoopt. Eigen uitgave, Rozenlaan 7, Ermelo, 1997 [tweede herziene druk, 1e druk 1994] Ook deze brochure van dhr. Noordzij is lezenswaardig. Hij toont aan dat dopen in een persoon iets anders is dan dopen in water, en roept zijn lezers op om niet in het lagere te blijven steken, maar te groeien in de richting die God in zijn woord heeft aangegeven. 39. Patrick, W.S. The True Believer: Complete in Christ. Chicago: Berean Bible Society, 1963. Wie gelooft heeft “de volheid verkregen in Christus” (Kolossenzen 2:10). Geen enkel godsdienstig ritueel kan daaraan ook maar iets toevoegen. 40. Pauptit, G.J. Wat is de ene doop? Amsterdam: Uit de Schriften [ca. 1950] Pauptit toetst de doopopvatting van allerlei kerkgenootschappen aan de Schrift. Ook hij stelt zich op het standpunt dat God de waterdoop niet voor het huidige tijdperk 203

heeft ingesteld. Er is nu slechts één doop en die is geen “werk van mensenhanden aan het vlees”, maar een geestelijke werkelijkheid. 41. Schutz, V.A. Water Baptism: Its History, Importance and Cessation. Grand Rapids, MI: Grace Publications, 1978 Deze brochure is te beschouwen als een samenvatting van het boek van Bultema (no.14 in bovenstaande lijst). Schutz geeft de opvattingen van de “Grace Gospel Movement” aangaande de doop weer. 42. Scott, J. The Baptism of Christ. A Gospel Ordinance being altogether inward and spiritual: not, like John’s, into water; but, according to the real Nature of the Gospel, into the very Name, Life and Power of the Father, and of the Son, and of the Holy Ghost. Shewing that the Apostle’s Use of Water Baptism was by no means as an Ordinance of Christ, but as the Baptism of John; and that all who are baptized into Christ, have put on Christ, not only professionally, but substantially – that is, have put Him on as the whole Armour of Light, and walk in Him in Newness of Life. Providence, RI: J.Carter, 1793. De ondertitel van dit boek geeft een goede samenvatting van de inhoud. Een verfrissende verhandeling, hoewel de tekst meer dan tweehonderd jaar oud is! Job Scott was een rondreizend prediker die behoorde tot de Quakers en op jonge leeftijd is gestorven aan de pokken. 43. Sellers, O.Q. De Heerlijkheid van de ene Doop. [vertaald door G.J.Pauptit]. Amsterdam: Uit de Schriften [ca. 1938] Een beknopte beschouwing over de doop die in vele opzichten overeenkomt met het latere boek van G.J.Pauptit (no.40 in bovenstaande lijst). Pauptits boek is echter veel grondiger en uitgebreider. 44. Stam, C.A. Baptism and the Bible. Chicago: Berean Bible Society, 1981. 204 Cornelius Stam (President van de Berean Bible Society) geeft een overzicht van de opvattingen van dit genootschap over de doop. Er is veel overeenkomst met de boeken van Bultema en Schutz (zie boven). 45. Stedman, R.C. The True Baptism of the Spirit. Palo Alto, CA: Discovery Publishing, 1995 [1st ed. 1976] Een preek van een bekende voorganger uit Californië over Romeinen 6. Bemoedigend en vertroostend voor christenen die gebukt gaan onder het feit dat ze niet of moeilijk met een bepaalde zonde kunnen breken. 46. Ströter, E.F. Tauffreiheit oder Taufbefehl? Bremen: Verlag des Traktathauses, 1919 Volgens professor Ströter mogen christenen zich in de tegenwoordige tijd (in water) laten dopen, maar ze zijn daartoe niet verplicht, want het goede nieuws dat Paulus aan de volken moest verkondigen bevat geen doopbevel, in tegenstelling tot het goede nieuws van de twaalven, dat primair voor Israël en slechts in tweede instantie voor de volken is bestemd. 47. Thorn, W. Modern Immersion not Scripture Baptism. London: Holdsworth and Ball, 1831 William Thorn was de voorganger van een onafhankelijke gemeente in Engeland. Zijn boek is een bijzonder uitgebreid en gedegen onderzoek van alle bijbelteksten waarin over “doop” of “dopen” wordt gesproken, met name met betrekking tot de doopvorm. 48. Unger, M.F. The Baptism and Gifts of the Holy Spirit. Chicago: Moody Press, 1974. Merrill Unger zag in, dat de woorden “doop” en “dopen” in Paulus’ brieven meestal niet betrekking hebben op water maar op Geest. 205

49. Williams, W.G. Baptism. A Discussion of the Words “Buried with Christ in Baptism”. Cincinnati: Jennings & Pye 1901 William Williams, hoogleraar in de Griekse taal en letterkunde, laat in dit boekje zien dat de uitdrukking “met Hem begraven in de doop” niet wijst op onderdompeling in water. 50. Wilson, N. The Bible and Baptism. A Bible Study. Manhattan, KS: Christ the Redeemer Church. In dit document geeft Nathan Wilson een beknopt overzicht van de bijbelse gegevens aangaande “doop” en “dopen”. Volgens hem is niet de doopvorm belangrijk maar de hartsgezindheid van de dopeling. 206

Titel: Jozef – Profetische vergezichten © 2023 Gerard Oudijn, gezondewoorden.nl Alle rechten voorbehouden Eerste druk: augustus 2023 Uitgever: Stichting Evangelie Om Niet Samenstelling & vormgeving: EON, evangelieomniet.nl Foto cover © Flavijus via Canva In samenwerking met Ciska Drijver Technische realisatie: Cora Sanders, Schrijverspunt ISBN 978-94-6266-674-0 NUR 707

JOZEF – Profetische vergezichten INLEIDING ........................................................................................................... 9 Jozef: JAHWEH voegt toe ............................................................................ 11 Genesis 37:2 Jozef, de herder .................................................................... 14 Genesis 37:2 Jozef, de jongeling ............................................................... 16 Genesis 37:3 Jozef, de geliefde van de vader ...................................... 18 Genesis 37:3 Jozefs veelkleurig gewaad ............................................... 20 Genesis 37:4 De haat van zijn broeders ............................................... 23 Genesis 37:5-8 Jozefs dromen (1) ........................................................... 25 Genesis 37:9-11 Jozefs dromen (2) ........................................................ 27 Genesis 37:12-13 Jozef gezonden tot zijn broeders ........................ 30 Genesis 37:14-17 Niet bij Sichem ........................................................... 32 Genesis 37:18 En zij beraadslagen om hem te doden .................... 34 Genesis 37:19-20 Heer van dromen ...................................................... 36 Genesis 37:21-22 Het falen van Ruben ................................................. 39 Genesis 37:23-24 Jozef in de put ............................................................. 41 Genesis 37:25-27 Overgeleverd aan heidenen ................................... 43 Genesis 37:28 Verkocht voor twintig zilverstukken ....................... 45 Genesis 37:29-31 Een geslachte geitenbok .......................................... 47 Genesis 37:32-33 Jakob meent dat Jozef dood is .............................. 50 Genesis 37:34-36 Rouw en dood van het huis van Jakob .............. 52 Genesis 38:1 Juda’s misstap ...................................................................... 55 Genesis 38:2-5 Sela, de rots ....................................................................... 57 Genesis 38:6-7 Thamar ............................................................................... 60 Genesis 38:8-10 Verspild zaad .................................................................. 62 Genesis 38:11 Juda’s huichelarij .............................................................. 65 Genesis 38:12-13 Juda gaat naar zijn schaapscheerders .............. 67 Genesis 38:14-18 Juda’s hoererij ............................................................ 70 Genesis 38:19-24 Drie maanden verborgen ........................................ 73 Genesis 38:25-27 Juda’s inkeer ................................................................ 76 Genesis 38:27-30 De geboorte van Perez en Zerah .......................... 78 Genesis 39:1 Jozef naar Egypte ................................................................ 81 JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 39:2-4 Voorspoedig in het huis van Potifar ........................ 83 Genesis 39:5-6 Het huis gezegend vanwege Jozef ............................ 85 Genesis 39:7-9 De vrouw van Potifar .................................................... 87 Genesis 39:10-12 Jozefs beproeving ..................................................... 89 Genesis 39:13-16 Jozefs kleed achtergelaten .................................... 92 Genesis 39:17-20 Van het ene naar het andere huis ....................... 94 Genesis 39:21-23 Jozef in de gevangenis ............................................ 96 Genesis 40:1-3 God leidt koningen, zoals Hij verlangt .................. 98 Genesis 40:4-5 Dromen hebben betekenis ....................................... 100 Genesis 40:6-8 Uitleg van dromen ....................................................... 102 Genesis 40:9-13 De droom van de schenker .................................... 104 Genesis 40:14-15 Alles werkt mee ten goede.................................. 107 Genesis 40:16-19 De droom van de bakker ..................................... 109 Genesis 40:20-23 Jozefs uitleg vervuld ............................................. 112 Genesis 41:1 Twee jaren .......................................................................... 114 Genesis 41:1-8 Farao’s dromen ............................................................ 118 Genesis 41:9-13 Verduren en geduld .................................................. 121 Genesis 41:14-16 Jozef uit de kerker ................................................. 123 Genesis 41:17-28 De droom is één ...................................................... 125 Genesis 41:29-31 Een vergeten periode ............................................ 128 Genesis 41:32-36 Een vijfde deel .......................................................... 131 Genesis 41:37-41 Jozefs verhoging ...................................................... 135 Genesis 41:42-44 Jozef gesteld tot (onder)koning ....................... 138 Genesis 41:45 Redder van de wereld! ............................................... 140 Genesis 41:45 Jozefs huwelijk ............................................................... 143 Genesis 41:45 Jozef wordt deel van de priesterlijke familie .... 145 Genesis 41:45 Jozef in het zonnetje gezet ........................................ 147 Genesis 41:46 Jozef, zoon van dertig jaar......................................... 149 Genesis 41:47-53 Manasse en Efraïm ................................................ 152 Genesis 41:54-57 De zeven jaren van hongersnood ..................... 155 Genesis 42:1-5 Tien broers van Jozef .................................................. 157 Genesis 42:6-9 Jozefs dromen vervuld ............................................... 160 Genesis 42:9-16 De broers aan zichzelf bekendgemaakt ........... 162 Genesis 42:17-18 Na twee dagen, op de derde dag....................... 165 Genesis 42:19-22 De broers in benauwdheid ................................. 168 Genesis 42:23-24 Simeon, de horende ............................................... 170

JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 42:25-35 De broers vrezen Jozef ......................................... 173 Genesis 42:36-38 Het huis van Jakob onwillig ................................ 176 Genesis 43:1-6 Juda en Israël ................................................................. 178 Genesis 43:7-10 De tweede ontmoeting met Jozef ........................ 180 Genesis 43:11-15 Een ommekeer ......................................................... 183 Genesis 43:16-24 Jozef begunstigt zijn broers ................................ 186 Genesis 43:25-30 Jozef met ontferming bewogen ........................ 190 Genesis 43:31-34 En zij worden dronken met hem ...................... 193 Genesis 44:1-3 Jozefs beker (1) ............................................................. 196 Genesis 44:4-5 Jozefs beker (2) ............................................................. 199 Genesis 44:6-12 Benjamin ...................................................................... 202 Genesis 44:12-17 Juda’s ommekeer .................................................... 207 Genesis 44:18-34 Juda’s belijdenis ...................................................... 210 Genesis 45:1-5 Jozef maakt zich bekend ........................................... 214 Genesis 45:5-8 Na twee jaren ................................................................. 217 Genesis 45:9-15 Het huis van Jakob ontvangt een land ............... 220 Genesis 45:16-24 De zonen van Israël ................................................ 222 Genesis 45:25-28 Jakob wordt Israël .................................................. 225 Genesis 46:1-7 Israël, levend uit de beloften .................................. 227 Genesis 46:8-27 Naar het getal van de zonen van Israël ............. 230 Genesis 46:28-34 Israël, een apart gezet volk ................................ 234 Genesis 47:1-6 Vijf uit de broers .......................................................... 237 Genesis 47:7-12 Jakob zegent Farao ................................................... 240 Genesis 47:13-20 Jozef verwerft al het land .................................... 243 Genesis 47:21-26 Geen lotsdeel voor de priesters in het land 245 Genesis 47:27-31 Jakob ziet op de opstanding............................... 248 Genesis 48:1-6 Verwisseling van het eerstgeboorterecht .......... 250 Genesis 48:7 Zoon van Mijn rechterhand .......................................... 252 Genesis 48:8-14 Het geloof van Jakob ................................................. 254 Genesis 48:15-22 Een volheid van natiën ......................................... 257 Genesis 49:1 Jakob profeteert over de laatste dagen .................. 261 Genesis 49:2-4 Ruben niet tot eerstgeborene gesteld ................. 263 Genesis 49:5-7 Simeon en Levi ............................................................. 265 Genesis 49:8-12 Juda, de koningsstam .............................................. 268 Genesis 49:13-21 Zebulon, Issaschar, Dan, Gad, Aser en Nathali ... 272 Genesis 49:22-26 Jozef, de uitverkorene .......................................... 275 JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 49:27-28 Benjamin ................................................................... 278 Genesis 49:29-33 De dood van Jakob .................................................. 280 Genesis 50:1-14 De begrafenis van Jakob ......................................... 282 Genesis 50:15-21 Jozef kent God als GOD ........................................ 285 Genesis 50:22-26 Jozefs testament (slot)......................................... 287 Bijbelteksten: er werd gebruik gemaakt van Interlinear Scripture Analyzer (bron: scripture4all.org) en Geschriften (geschriften.nl), tenzij anders aangegeven.

JOZEF – Profetische vergezichten In dit boek bespreek ik de geschiedenissen van Jozef. Jozef is een geweldig type van “de ware Jozef ”: de Heer Jezus Christus. In het leven van Jozef zien we hoe hij, door verwerping en vernedering, uiteindelijk terechtkomt op een verhoogde positie. Net als Christus, Die Zichzelf ontledigd heeft, de gestalte van een slaaf heeft aangenomen, aan de mensen is gelijk geworden en door God uitermate verhoogd is. En zoals aan Jezus is geschonken de Naam boven alle naam (Fil.2:9-11), zo ontving ook Jozef een nieuwe naam (Gen.41:45). Jozef in Egypte Eerst bevindt Jozef zich in Egypte, buiten het zicht van het huis van Jakob, dat meent dat hij dood is. Dat is de positie van Christus nu: verworpen door Israël en onder de natiën. Kol.1:27 In de toekomst zal Israël alsnog haar Messias ontmoeten. Zij zullen zich afvragen wie Hij is Zach.13:6 en Jezus Christus zal Zich aan hen bekend maken, zoals ook Jozef zich ooit bekendmaakte aan zijn broers. Jozefs verhoging Jozef, die regeert in Egypte, is een schitterende illustratie van de Messias, Die Zijn koninkrijk zal vestigen. Eerst komt het huis van Jakob tot Jozef en krijgen zij hun eigen land, maar ook al het andere land wordt het bezit van Jozef. Zo zal Israël zich tot haar Messias bekeren en, vanuit het land, zal Christus de hele wereld en alle volkeren onderwerpen. JOZEF – Profetische vergezichten Illustratie van Christus Zoals je ziet is Jozef een geweldige voorafschaduwing van de Zoon van David, Jezus Christus, en zijn de grote lijnen hiervan in een aantal zinnen weer te geven. Maar in deze uitgave wil ik gedetailleerder op deze hoofdstukken ingaan, omdat ook alle details van het leven van Jozef verwijzen naar Hem, Die God zou toevoegen, want dat is de betekenis van de naam van Jozef: JAHWEH voegt toe.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef verschijnt ten tonele in Genesis 37. In de inleiding gaf ik aan, dat ik zijn geschiedenis vanaf dat punt wil behandelen. Echter, ik eindigde de inleiding met de betekenis van de naam van Jozef. Die naam kreeg hij bij zijn geboorte en dat wordt een paar hoofdstukken eerder vermeld. We vinden die geschiedenis in: Genesis 30 22 En God gedenkt Rachel, en God luistert naar haar; en Hij opent haar baarmoeder. 23 En zij wordt zwanger en zij baart een zoon. En zij zegt: God heeft mijn smaad ten einde gebracht. 24 En zij noemt zijn naam: Jozef, zeggend: dat JAHWEH aan mij nog een andere zoon toevoege. De geboorte van Jozef is een wonder en een beeld van leven dat sterker is dan de dood, want Rachel was onvruchtbaar. Gen.29:31 Rachel noemt haar zoon: Jozef. Dat betekent: JAHWEH voegt toe. Dit heeft meerdere toepassingen. In Genesis 30:24 staat dat zij dit deed opdat JAHWEH haar nog een andere zoon zou toevoegen. Die andere zoon heeft zij ook gekregen. JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 35 16 En zij reizen vanaf Bethel. En het is nog enige afstand van het land voordat zij bij Efratha komen, en Rachel baarde, en zij heeft het hard te verduren tijdens haar baren. 17 En het is terwijl zij het hard te verduren heeft tijdens haar baren, dat de vroedvrouw tot haar zegt: Vrees niet, want ook deze is een zoon voor jou. 18 En het is toen haar ziel uitging (want zij stierf), dat zij hem Ben-oni noemt, maar zijn vader noemde hem Benjamin. Locatie Als wij deze geschiedenis lezen, zal het ons niet ontgaan dat de plek waar dit zich afspeelt, ook de locatie is waar later de Messias geboren zou worden: de stad Bethlehem in de landstreek Efratha. Dit verslag is dan ook een illustratie van hoe het de Messias zou vergaan. De Man van smarten Het is Rachel, die haar zoon noemt: Ben-oni. Dat betekent zoon van mijn smart. In Jesaja 53, de profetie over de lijdende Knecht, wordt de Messias genoemd: de Man van smarten (:3). Hij kwam in vernedering en om te lijden, als de Man van smarten, maar om dáárna verhoogd te worden. Ben-oni spreekt van de Messias in vernedering. Zoon van Mijn rechterhand De naam ‘Benjamin’ is van toepassing op Zijn verhoging. Rachel, die sterft bij de geboorte van Benjamin, is een beeld van Israël, dat spoedig na de komst van de Messias terzijde werd gesteld.

JOZEF – Profetische vergezichten In de profetieën wordt gezegd dat Israël in het graf is. Ez.38:12 Rachel noemt haar kind zoon van mijn smart, zoals ook Israël, bij monde van Jesaja, dit doet over de Messias in Jesaja 53. Maar het is Jakob, die Ben-oni een andere naam geeft, namelijk: Benjamin = zoon van Mijn rechterhand. Opvallend is dat Jakob hier niet bij zijn naam wordt genoemd, maar als zijn vader wordt aangeduid. Hij is hier een uitbeelding van God de Vader. De verhoogde Christus Het is God de Vader, Die Zijn Zoon, de Man van smarten, verhoogde tot aan Zijn rechterhand. JAHWEH zou inderdaad toevoegen, zoals de naam van Jozef betekent. Namelijk Benjamin, de zoon van Mijn rechterhand. Hij is een schitterend plaatje van de verhoogde Christus. JOZEF – Profetische vergezichten De geschiedenissen van Jozef vinden we in het eerste bijbelboek: Genesis. Genesis betekent ‘wording’. Het verhaalt het begin van de schepping. In dit boek vinden we vele bijbelse waarheden uitgedrukt en uitgebeeld. In Genesis wordt dan ook de basis gelegd voor de rest van de Schrift. De hoofdlijn die gevolgd wordt, beschrijft de levens van een zevental mensen: Adam, Seth, Noach, Abraham, Izak, Jakob en Jozef. De geschiedenis van Jozef wordt het meest uitgebreid beschreven (zelfs nog iets uitgebreider dan die van Abraham) en beslaat dan ook een groot deel van het boek Genesis. Het zaad van de vrouw In Genesis vinden we in de kiem al Gods voornemen beschreven. Hoe Hij, door het zaad van de vrouw, verlossing en redding tot stand zou brengen. Gen.3:15 En middels de hoofdpersonen in het boek, vinden we dit geïllustreerd. Jozef is van deze figuren het belangrijkste type van Christus. Dat is dan waarschijnlijk ook de reden dat zijn geschiedenissen in Genesis zo’n prominente plek innemen.

JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 37 2 (…) Jozef, een zoon van zeventien jaar, weidde de kudde samen met zijn broers… 17 Nisan Hier wordt Jozef geïntroduceerd als een zoon van zeventien jaar. Jozef, die van Jakobs twaalf zonen aangesteld wordt tot eerstgeborene 1Kron.5:1-2 en een uitbeelding is van Jezus Christus, de Eerstgeborene uit de doden. Kol.1:18 Bijzonder ook in dit verband is dat Christus’ opstanding plaatsvond op 17 Nisan, de dag van de eerstelingsschoof. Lev.23 Herder Jozef weidde de kudde en wordt ons voorgesteld als herder. Hij is niet de enige in het Oude Testament die wij kennen met dit beroep. Zonder hierin volledig te zijn: Abel Gen.4:2, Abraham Gen.12:16, Izak Gen.26:14, Jakob Gen.30:31, Mozes Ex.3:1 en natuurlijk David. 1Sam.16:11 De goede Herder Al deze herders zijn voorafschaduwingen van de goede Herder: de Heer Jezus Christus. Joh.10:11,14 Hij stelt Zijn leven voor de schapen, voorziet hen van voedsel, beschermt hen en verlost hen uit de dood. Ps.23; Joh.10 Zo wordt Jozef hier voorgesteld, als type van Hem, Die gezonden werd tot de verloren schapen van het huis van Israël. Mat.15:24 JOZEF – Profetische vergezichten In deze eerste verzen van Jozefs ‘openbare optreden’ wordt hij nogal uitgebreid geïntroduceerd. De genoemde bijzonderheden zetten ons meteen op het goede spoor: Jozef als type van Christus. Sommige details zouden wij wellicht overbodig vinden, maar toch staan ze in Gods woord. Dat is natuurlijk vanwege de betekenis. Genesis 37 2 Jozef, (…) weidde de kudde samen met zijn broers, (en hij was een jongeling), met de zonen van Bilha en de zonen van Zilpa, de vrouwen van zijn vader. En Jozef brengt hun kwaad gerucht aan hun vader over. Jongeling Jozef was een jongeling, staat hier. Dat lijkt overbodige informatie, want we wisten immers al uit het begin van het vers dat hij nog maar zeventien jaar oud was. Maar ook het feit dat Jozef hier beschreven wordt als jongeling, is een verwijzing naar Christus. Een jongeling is een nieuwe generatie en spreekt van nieuw leven. Denk bijvoorbeeld ook aan de jongeling van Naïn, die wordt beschreven als de eniggeboren zoon en door Jezus wordt opgewekt uit de dood. Luk.7:11-14

JOZEF – Profetische vergezichten Slavernij Jozef weidde de kudde met zijn broers. Zij worden hier genoemd de zonen van Bilha en Zilpa. Dat waren de slavinnen van Jakob waar hij ook kinderen bij had gekregen. De moeder van Jozef was echter Rachel. Bijzonder in dit verband is dat de andere vrouw van Jakob, namelijk Lea, niet wordt genoemd. Er wordt slechts genoemd dat het de zonen van de slavinnen zijn. Toch weten we uit de rest van het verhaal dat ook Lea’s zonen (Ruben, Simeon, Levi en Juda) erbij waren. Jozef, die hier een type is van de Heer Die gezonden werd tot de verloren schapen van het huis van Israël, kwam tot een volk dat in slavernij was onder de wet. Gal.4:24, 5:1 Kwaad gerucht Het kan voor ons wat lastig zijn als we lezen: “en Jozef brengt hun kwaad gerucht aan hun vader over”. Je kunt je al snel afvragen of het handig was van Jozef om niet solidair te zijn met zijn broers. Men ziet in Jozef dan ook wel een verklikker. Maar bekijken we dit in het licht van dat Jozef een type is van Christus, dan is zijn houding veelzeggend. Jezus Christus was in de wereld gekomen om van de waarheid te getuigen. Joh.18:37 Zoals Jozef de waarheid liefhad en het kwaad haatte, wordt van de Christus, de Zoon van God gezegd: Hebreeën 1 9 U hebt rechtvaardigheid lief, en u haat onrechtvaardigheid (…) JOZEF – Profetische vergezichten In vers 2 zagen we al dat Jozef niet meeging in het kwaad van zijn broers, maar integendeel: hij brengt hun kwaad gerucht aan hun vader over. Jozef is hierin een voorbeeld van Christus, Die geen zonde gekend heeft 2Kor.5:21 en trouw is aan Zijn Vader. Genesis 37 3 En Israël had Jozef lief boven al zijn zonen… Jakob Het is bijzonder hoe het gebruik van twee namen voor één persoon in dit hoofdstuk wordt afgewisseld: Jakob en Israël. Het zijn in de bijbel namen voor dezelfde persoon, maar ook voor hetzelfde volk. Drie keer vinden we in dit hoofdstuk de naam ‘Jakob’, namelijk in vers 1, 2 en 34. De voorkomens in vers 1 en 2 zijn algemeen, maar de vermelding van de naam ‘Jakob’ in vers 34 is betekenisvol. Hielenlichter Jakob betekent hielenlichter. Deze Jakob, die – in plaats van ‘uit de beloften te leven’ die aan hem en zijn vaderen waren gegeven –, zelf allerlei list en bedrog uitwerkte om Gods beloften tot stand te brengen, is een beeld van het ongelovige Israël.

JOZEF – Profetische vergezichten In vers 34 is hij dan ook een uitbeelding van Israël dat meent dat haar Messias dood is. Israël Maar de naam ‘Israël’ is de naam die Jakob ontving toen hij de strijd opgaf en het niet meer van zichzelf verwachtte, maar van God, die hem zou zegenen. Gen.32:28 Jesaja is degene die dit verschil tussen de beide namen schitterend samenvat: “JAHWEH zond een woord in Jakob, en het viel in Israël”. Jes.9:7 In Genesis 37:3 wordt de naam van de gelovige vader van Jozef, Israël, gebruikt, omdat hij hier een uitbeelding is van God, de Vader, Die Zijn Zoon liefheeft boven alles. Matteüs 3 17 En neem waar, een stem vanuit de hemelen, zeggend: “Deze is Mijn Zoon, de Geliefde, in Wie Ik een welbehagen heb.” JOZEF – Profetische vergezichten In deze eerste verzen van de beschrijving van het leven van Jozef krijgen we zeer veel details. Bijzonderheden die allemaal dubbelzinnig zijn, dat wil zeggen: ze hebben een dubbele zin (= betekenis). Ze wijzen namelijk via Jozef, vooruit naar Jezus Christus, want de Hebreeuwse geschriften getuigen van Hem. Zoals Paulus zegt (letterlijk): “het doeleinde van de wet is Christus”. Rom.10:4 Genesis 37 3 (…) omdat hij de zoon van zijn ouderdom was. En hij liet voor hem een kenmerkend gewaad maken. De oude van dagen Jozef was een zoon van zijn vaders ouderdom, een ‘nakomertje’ zouden wij zeggen. In Daniël 7 vers 9 en 22 wordt over God gesproken als de Oude van dagen. God heeft immers geen begin en ís er dan ook al ‘van oude dagen’. 2Kon.19:25 En hoewel de Messias al aan het begin van de bijbel voorzegd wordt, zou het nog een aanzienlijke tijd duren voordat Hij zou komen. Van Christus wordt door Paulus in Galaten 4:4 gezegd: “Maar toen de volheid van de tijd gekomen was, zond God Zijn Zoon…”.

JOZEF – Profetische vergezichten Zo was ook het huis van Jakob nog niet compleet, want er zou nog een zoon komen. En die zoon zou worden aangesteld tot eerstgeborene: Jozef. Een kenmerkend gewaad Met betrekking tot het gewaad dat Jakob voor Jozef laat maken, lopen de vertalingen nogal uiteen. De vertaling veelkleurig (Herziene Statenvertaling) of veelvervig (Statenvertaling) zijn gebaseerd op de LXX, de Griekse vertaling van het Oude Testament. De NBG-vertaling heeft gekozen voor pronkgewaad. De ISA interlineair geeft het weer met: tuniek van kenmerkendheid. De enige plek waar het woord, dat weergegeven is met kenmerkendheid, nog meer voorkomt, is in 2 Samuel 13:18 en 19. Daar betreft het een staatsiegewaad van Thamar, een dochter van koning David. In 2 Samuel staat dat de dochters van de koning zó gekleed gingen. Met een dergelijk gewaad werd iemand onderscheiden. Bij het enige andere voorbeeld betreft het eveneens iemand uit het koningshuis, een treffende verwijzing naar de Messias, Die Zijn koninkrijk zal vestigen. 1Kor.15:24-25 Eerstgeborene Door hem dit gewaad te geven, liet Jakob zien dat hij Jozef aanwees als degene die het eerstgeboorterecht ontving. Ook hierin is hij natuurlijk een model van Christus, de Eerstgeborene uit de doden. Kol.1:18 Het is tevens waarschijnlijk dat dit gewaad uit veel, en mooie, kleuren bestond. JOZEF – Profetische vergezichten Dit bepaalt ons bij Efeze 3 waar Paulus over Christus zegt: Efeze 3 10 opdat nu door middel van de ecclesia aan de overheden en de machten in de hemel de veelkleurige wijsheid van God bekendgemaakt zal worden, 11 naar het voornemen van de aeonen (tijdperken), dat Hij uitvoert in Christus Jezus, onze Heer.

JOZEF – Profetische vergezichten We lazen dat Jozef van zijn vader een gewaad kreeg waarmee hij onderscheiden werd van zijn broers. We vinden in de evangeliën vele manieren waarop God, de Vader, Christus aanwees als de Zoon van Zijn keuze. Zo daalde bij Zijn doop een duif op Hem neer en kwam er een stem uit de hemel. Luk.3:22 En denk ook aan de verschijnselen die plaats vonden bij Jezus’ kruisiging: drie uren van duisternis, een aardbeving en het voorhangsel van de tempel dat scheurde. Mat.27:45,51 Zonder naad Bijzonder om nog op te merken in verband met de kruisiging van de Heer is, dat Hij eveneens een bijzonder gewaad droeg. Het was een onderkleed zonder naad, als één geheel, van bovenaf geweven. Joh.19:23 Deze kleding, als uitbeelding van Zijn heerlijkheid, was zonder naad, uit één stuk, zonder onregelmatigheden. Het spreekt van Hem, Die geen zonde gekend heeft. 2Kor.5:21 Illustratief is tevens dat deze kleding, als uitbeelding van Zijn heerlijkheid, terecht komt bij ‘de natiën’, de Romeinse soldaten. Genesis 37 4 En zijn broeders zien dat hun vader hem liefheeft boven al zijn broeders. En zij haten hem en zij konden niet vredig met hem spreken. JOZEF – Profetische vergezichten Liefde en haat Jozef brengt twee dingen aan het licht: de liefde van zijn vader en de haat van zijn broers. Zien we dat ook niet in de Zoon van God? Het bekende Johannes 3:16 zegt: “Want God heeft de wereld zo lief, dat Hij Zijn Eniggeboren Zoon geeft…”. Maar in de evangeliën vinden we ook beschreven dat het broedervolk van de Heer, het Joodse volk, Hem zonder oorzaak heeft gehaat. Joh.15:25 Een haat die gedurende Zijn leven toenam, zodat ze Hem op het toppunt van die haat hebben gedood. Zo zien we dit ook in het leven van Jozef: zij haten hem (:4), zij haten hem nog meer (:5) en zij haten hem nóg meer (:8). Uiteindelijk resulterend in het plan om hem te doden (:18).

JOZEF – Profetische vergezichten In het vorige vers zagen we dat Jozef door zijn broers gehaat werd, omdat hun vader hem liefhad boven hen. Stefanus verklaart in zijn toespraak in Handelingen 7, dat de broers jaloers waren op Jozef (:9). De haat voor hun jongere broer neemt nog verder toe vanwege twee dromen van Jozef: Genesis 37 5 En Jozef droomt een droom; en hij vertelt die aan zijn broers; en zij haten hem nog meer. 6 En hij zegt tot hen: Hoort, alsjeblieft, deze droom die ik gedroomd heb. 7 En zie, wij waren graanschoven aan het samenbinden in het veld, en zie, mijn graanschoof richtte zich op en bleef overeind staan. En zie, jullie graanschoven omringden haar en zij buigen zich voor mijn graanschoof neer. 8 En zijn broers zeggen tot hem: Ga jij regeren, ja, regeren, over ons? Of ga jij heersen, ja, heersen over ons? En zij haten hem nog meer vanwege zijn dromen en vanwege zijn woorden. Kennis van God en symboliek Opvallend is dat Jozef hier een droom vertelt aan zijn broers en dat zij geen enkele moeite hebben met de betekenis ervan. Terwijl we later een schenker, een bakker en een Farao met een JOZEF – Profetische vergezichten hofhouding van geleerden en wijzen (41:8) vinden, die ook dromen, maar de betekenis van de dromen niet kunnen duiden. Ook in het boek Daniël vinden we daar een aantal voorbeelden van. Hoewel we van de zonen van Jakob wellicht zouden zeggen dat zij er een verdorven levensstijl op nahielden, waren zij geen atheïsten en hadden zij kennis van God (42:28, 44:16) en van symboliek. Beloften Jozef wist dat deze dromen van God waren en dat het beloften waren van God. En hoewel ook Jakob commentaar had op Jozef, staat er ook dat hij het woord van Jozef bewaarde (:10,11). Deze dromen zetten alle navolgende gebeurtenissen in werking, ze zijn de aanleiding voor de broers voor het plan om Jozef te doden. Uiteindelijk gebeurt dat niet, maar wordt hij verkocht naar Egypte. Deze verwerping en vernedering van Jozef, verwijst eveneens naar Christus. Ook Hij kende de beloften van Zijn God, leefde daaruit en hield Zijn tijdgenoten de Schriften voor. Ook Hij werd, net als Jozef door Zijn broeders (:8), gehaat vanwege Zijn woorden. Maar Hij wist dat de weg van verhoging zou gaan via lijden en vernedering. Hebreeën 12 2 Jezus, (…) Hij heeft om de vreugde die voor Hem lag, het kruis verdragen en de schande veracht en zit nu aan de rechterhand van de troon van God.

JOZEF – Profetische vergezichten In de eerste droom van Jozef droomde hij dat hij met zijn broers korenschoven aan het binden was in het veld. De korenschoven van zijn broers bogen voor die van hem. De broers hadden geen enkele twijfel wat deze droom betekent: Jozef zou over hen regeren. Dit is de eerste serie van twee dromen die we vinden in de geschiedenissen van Jozef. Daarna volgen nog twee dromen van de schenker en de bakker (Genesis 40) en twee dromen van Farao (Genesis 41). Telkens worden er twee dromen vermeld. De dromen worden bevestigd, want de betekenis van de droom is ook hier één (41:25), dat wil zeggen: hetzelfde. Genesis 37 9 En hij droomt nog een andere droom, en hij verhaalt die aan zijn broers. En hij zegt: zie, ik heb opnieuw een droom gedroomd. En zie, de zon, en de maan, en elf sterren bogen zich voor mij neer. 10 En hij verhaalt dit aan zijn vader en aan zijn broers. En zijn vader berispt hem, en hij zegt tot hem: Wat is dat voor een droom, die jij gedroomd hebt? Zullen wij komen, ja, komen, ik en jouw moeder en jouw broers, om ons voor jou ter aarde neer te buigen? 11 En zijn broers zijn jaloers op hem, maar zijn vader bewaarde het woord. JOZEF – Profetische vergezichten Het geloof van Jozef Hier blijkt opnieuw dat de broers van Jozef, en ook Jakob, geen enkele moeite hebben met de uitleg van de droom. Ook Jozef wist wat de droom betekende én hij wist dat deze droom en de andere dromen van God waren. Jozef wist dat de dromen voorzeggingen waren (40:8; 41:6) en heeft uit de beloften van God geleefd. Ook toen hij verkocht werd door zijn broers, in het huis van Potifar en in de gevangenis, heeft hij geleefd uit Gods beloften. Hij is hiermee een (toon)beeld van het geloof van Jezus Christus. Rom.3:22,26; Gal.2:16; 3:22 Ik ben Jozef Later in de geschiedenis van Jozef, kregen de dromen een letterlijke vervulling. Ze verwijzen tevens nog naar iets anders. Dat blijkt uit het feit dat Jakob “jouw moeder” noemt (:10). Rachel leefde immers al niet meer Gen.35:19, toch zou ook zíj buigen. Profetisch verwijzen deze dromen natuurlijk naar het huis van Jakob dat eens zal buigen voor haar broeder, de Messias, Die zij verworpen hebben en waarvan zij menen dat Hij dood is. Als zij tot Hem zullen komen, zullen ze Hem in eerste instantie ook niet herkennen en dan zal Hij Zich aan hen bekendmaken. Zach.13:6 Ook dit vinden we later in de geschiedenis van Jozef: “Ik ben Jozef…” (Genesis 45:2). Alles van God verwachten Hoewel Jakob Jozef berispt, staat er ook dat hij het woord bewaarde. Jakob had inmiddels geleerd dat al zijn inspanningen er niet toe deden, maar dat hij alles van God zou verwachten en de zegen die Hij geeft. Gen.32:26 Hoewel hij wel de betekenis van de droom wist, kon hij het nog niet plaatsen.

JOZEF – Profetische vergezichten Van Maria lezen we later iets soortgelijks: Maar Maria bewaarde al deze woorden, en zij overlegde die in haar hart. Luk.2:19 Een geweldig voorbeeld voor ons om op Hem te vertrouwen, ook in de dingen die wij (nog) niet verstaan! Rom.11:33-36 JOZEF – Profetische vergezichten De dromen van Jozef waren de broers bijgebleven en zij haatten hem vanwege die dromen. Deze dromen gaan dan ook een grote rol spelen in het vervolg van de geschiedenis (:19). We komen nu bij de verzen waarin Jozef gezonden wordt door zijn vader, om op zoek te gaan naar zijn broers en te zien hoe het hen vergaat. Genesis 37 12 En zijn broers zijn gegaan om de schapen van hun vader te weiden bij Sichem. 13 En Israël zegt tot Jozef: Weiden jouw broers niet bij Sichem? Ga! en ik zend jou tot hen. En hij zegt tot hem: Zie, ik ben. Gezonden tot het huis van Jakob Jozef wordt hier gezonden door zijn vader. Is dit geen schitterend plaatje van de Heer Jezus Christus, Die door Zijn Vader gezonden werd tot de verloren schapen van het huis van Israël? Mat.15:24 Ook de broers blijken in deze geschiedenis verloren te zijn, dat wil zeggen: niet op de plek waar ze zouden moeten zijn (:17). Ik ben Jozef zegt: “zie, ik ben”, of zoals sommige vertalingen het weergeven: “zie, hier ben ik”.

JOZEF – Profetische vergezichten Deze ‘ik ben-uitspraak’ doet denken aan hoe God Zich bekendmaakte aan Mozes: Exodus 3 14 En God zegt tot Mozes: Ik ben, die Ik ben. En Hij zegt: Zó zal jij tot de zonen van Israël zeggen: ‘Ik ben’ zendt mij tot jullie. En het bepaalt ons bij de zeven ‘ik ben-uitspraken’ van Jezus in het Johannes-evangelie. Waarvan ik in dit verband alleen de uitspraak “Ik ben de goede herder” aanhaal, want Jozef wordt hier door zijn vader gezonden om te zien naar het welzijn van zijn broers en het welzijn van de kudde. De houding van gehoorzaamheid en woorden van Jozef, wijzen ons op woorden van Christus, in de Hebreeën brief, aangehaald uit Psalm 40: Hebreeën 10 9 Toen sprak Hij: Zie, Ik kom, om Uw wil te doen, o God! JOZEF – Profetische vergezichten Jozef wordt gezonden om te bezien hoe het met het welzijn van zijn broers en met het welzijn van de kudde is. Het volk van Israël wordt in de profetieën voorgesteld als een kudde Ez.34:12 en de leidslieden van het huis van Jakob als herders die de kudde zouden moeten weiden, maar dit niet doen. Jer.23:1-2; Ez.34:8 Genesis 37 14 En hij zegt tot hem: Ga, alsjeblieft, en zie naar het welzijn van jouw broers en het welzijn van de kudde, en breng mij een woord terug. En hij zendt hem uit de vallei van Hebron, en hij komt tot Sichem. 15 En toen hij in het veld ronddoolde, trof een man hem aan. En de man vraagt aan hem, zeggend: Wat zoek je? 16 En hij zegt: Ik zoek mijn broers. Vertel mij alsjeblieft, waar zij weiden. 17 En de man zegt: Zij zijn van hier afgereisd, want ik heb hen horen zeggen: Laten wij naar Dothan gaan. En Jozef gaat zijn broers achterna, en hij vindt hen in Dothan. Hebron De plaatsnamen in deze verzen vertellen ons een verhaal. Hebron betekent: verbond. De eerste vermelding in de bijbel vinden we in Genesis 13:18, waar Abraham gaat wonen bij de eikenbossen in Hebron, direct nadat hij Gods beloften ontvangen heeft.

JOZEF – Profetische vergezichten Het is dan ook de stad van de aartsvaders Gen.35:27 en een uitbeelding van de beloften van het nieuwe verbond. Sichem Voor Sichem geldt ongeveer hetzelfde. Gen.12:6 Sichem betekent: (aan)deel. Het spreekt van het erfdeel (lotsdeel) dat Israël ontvangt onder het nieuwe verbond. Toen de Heer tot Israël kwam, waren zij niet bij hun lotsdeel, zij leefden niet uit de beloften die God gegeven had. De betekenis van Dothan is niet helemaal duidelijk. Sommigen zeggen dat het betekent: hun eigen wetten. Anderen menen dat de betekenis is: twee bronnen. Als je Dothan (ןהיתוד) invoert in Google Translate, wordt het vertaald met hun religies. Hoe dat ook zij, de zonen van Jakob zijn een uitbeelding van Israël, tot wie de Heer werd gezonden. Toen Hij kwam, trof Hij hen niet aan op de plek waar zij moesten zijn – bij de beloften –, maar bij hun eigen wetten. Zij putten niet slechts uit de Ene Bron van Gods woord, maar hadden hun eigen bronnen: overleveringen van mensen. Mar.7:8 JOZEF – Profetische vergezichten Jozef vindt uiteindelijk zijn broers bij Dothan, terwijl zij bij Sichem hadden moeten zijn. Het is een voorstelling van Christus Die kwam tot het huis van Jakob, maar hen niet vond bij de beloften van de aartsvaders, maar bij hun ‘eigenwillige godsdienst’. Kol.2:23 Genesis 37 18 En zij zien hem van verre. En voordat hij bij hen komt, beraadslagen zij tegen hem om hem te doden. Een listige raad De broers zien Jozef aankomen en maken het plan om hem te doden. Het Hebreeuwse woord dat vertaald is met beraadslagen, betekent: samenzweren, een complot smeden. Het is in de Statenvertaling dan ook vertaald met een listige raad. Ook dit bepaalt ons weer bij de beschrijving van de geschiedenis van Jezus: Matteüs 26 4 en zij beraden zich gezamenlijk om Jezus met list te vatten, en te doden.

JOZEF – Profetische vergezichten De gelijkenis van de boze wijngaardeniers Dat dit zo zou gaan, had Jezus wel erg treffend gesproken en voorzegd in ‘de gelijkenis van de boze wijngaardeniers’, in Lukas 20. Daar is een heer (God), die een wijngaard heeft (Israël) en die gaf aan landbouwers (de leiders van het volk). De heer van de wijngaard stuurt diverse dienaren (profeten), die verwond en geslagen worden door de landbouwers. Dan stuurt hij zijn zoon: Lukas 20 13 En de heer van de wijngaard zei: Wat zal ik doen? Ik zal mijn geliefde zoon zenden. Zij zullen hem respecteren, op gelijke wijze als mij. 14 Maar toen de landbouwers hem zagen, redeneerden zij met elkaar, en zij zeggen: Dit is de lot-bezitter: kom, laten wij hem doden, opdat het lot-bezit van ons wordt. De geliefde Zoon Degenen tot wie Jezus deze gelijkenis sprak, begrepen dat het over hen ging. Mat.21:45; Marc.12:12 Hun vaderen hadden de profeten gedood Mat.23:37 en zij zouden hetzelfde doen met Gods geliefde Zoon. Gen.37:3; Mat.3:17 In de geschiedenis van Jozef wordt dit geïllustreerd door de stamvaders van het volk Israël, de zonen van Jakob, die beraadslagen om Jozef te doden. JOZEF – Profetische vergezichten De broers zien Jozef aankomen en smeden een plan om hem te doden. Hun haat is met name gevoed door de dromen van Jozef, want in de volgende verzen blijkt, dat dit de belangrijkste reden is van de bereidheid om hun broer om te brengen. Genesis 37 19 En zij zeggen tegen elkaar: Zie, daar komt die dromenbezitter. 20 En nu, komt, laten wij hem doden, en dan gooien we hem in één van de putten; en wij zullen zeggen: een wild dier heeft hem verslonden. Dan zullen wij zien, wat er van zijn dromen worden zal. Heer van dromen “Zie, daar komt die dromenbezitter”. Letterlijk: ‘heer (Hebr: baäl) van dromen’. Jozef blijkt ook in de navolgende hoofdstukken een heer van dromen te zijn. Hij had niet alleen zelf dromen, maar gaf ook de uitleg van de dromen van anderen. In de beslotenheid van de gevangenis Gen.40, maar ook aan het hof van Farao, waar alle wijzen van Egypte de dromen niet konden uitleggen. Gen.41

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef kan het door Gods geest wél en zijn uitleg blijkt juist te zijn, want de dromen komen uit zoals hij ze heeft uitgelegd. Van lijden tot heerlijkheid Jozef wist dat ook de dromen die hij zelf had gehad (vers 7 en 9), zouden uitkomen. Bijzonder in dit verband is dat de broers zeggen dat ze hem zullen doden en dan zullen zien wat er van zijn dromen terechtkomt. Zij hebben dit niet zo bedoeld, maar de woorden blijken profetisch, want ze zouden inderdaad zien wat er van Jozefs dromen terechtkomt! Ook van de leidslieden van het Joodse volk die Jezus doodden, lees je dat zij profeteerden, zonder dat zelf door te hebben. Joh.11:49-51 God, de Plaatser De broers zetten menselijkerwijs gesproken de gebeurtenissen in gang waardoor Jozef naar Egypte verdwijnt en daar uiteindelijk, via een weg van lijden en vernedering, komt tot een verhoogde en verheerlijkte positie. Later geeft Jozef er blijk van dat hij weet dat God de Beschikker van al deze dingen is: Genesis 45 7 God heeft mij voor jullie uitgezonden om jullie tot een overblijfsel te stellen op aarde, en om jullie in het leven te behouden door een grote verlossing. Hun verwerping is de verzoening van de wereld De verwerping van Jozef door de broers, brengt in de komende hongersnood niet alleen redding tot stand voor het huis van Jakob, maar voor de hele wereld. JOZEF – Profetische vergezichten Farao geeft Jozef later dan ook een nieuwe naam: Safenath Paneach, dat betekent: Redder van de wereld. Een schitterend plaatje van Christus Jezus, Die door Zijn verwerping door Israël, straks zal blijken te zijn: de Redder van de wereld. Romeinen 11 15 Want indien hun verwerping de verzoening van de wereld is (…)

JOZEF – Profetische vergezichten Ruben is de oudste van de broers en als eerstgeborene staat hij voor het eerstgeboorterecht. Maar hij was niet degene die het eerstgeboorterecht ontving, dat was Jozef 1Kron.5:1 en via Jozef kwam het bij Efraïm terecht. Efraïm verving Ruben. Gen.48:5-20 Daarover later meer. Een ander volk Zoals we zo vaak zien in het boek Genesis, gaat het eerstgeboorterecht niet naar de oudste, maar naar een latere. Dat is een illustratie van hoe het eerstgeboorterecht van Israël terecht kwam bij een ander ‘volk’ Mat.21:43; Rom.10:19: de ecclesia (gemeente). Genesis 37 21 En Ruben hoort dit, en hij redt hem uit hun hand. En hij zegt: Laten wij een ziel niet (dood)slaan. 22 En Ruben zegt tot hen: vergiet geen bloed. Gooi hem in deze put van de woestijn en sla de hand niet aan hem. Hij zei dit met de bedoeling hem uit hun hand te redden en hem naar zijn vader terug te brengen. IJver Ruben zou, als oudste en eerstgeborene, moeten opstaan tegen zijn broers en doen wat juist is. JOZEF – Profetische vergezichten Hij probeert ook het juiste te doen, maar faalt hierin. Hij doet zijn best om zijn broers niet tegen het hoofd te stoten en Jozef te bevrijden. Later (vers 29-30) blijkt hij afwezig te zijn als de broers op aanraden van Juda, Jozef verkopen aan een langs reizende karavaan. Je zou kunnen zeggen dat Ruben een bepaalde ijver aan de dag legt, maar dat hij niet verstandig handelt. Zoals Paulus dit in Romeinen 10:2 ook zegt van Israël. Geen besef van rechtvaardigheid Ruben is een uitbeelding van het eerstgeboorterecht van het huis van Israël Ex.4:22 onder de wet. Zij zoeken rechtvaardig te zijn en het juiste te doen, maar hebben geen besef van wat rechtvaardigheid écht inhoudt. Rom.10:2-3 Ruben legt een bepaalde toewijding aan de dag, maar schiet hopeloos tekort (vergelijk Romeinen 3:23). En zoals eerder alle broers, het hele huis van Jakob, zich op de verkeerde plek bevonden, niet bij Sichem, maar bij Dothan, zo is ook Ruben hier op het beslissende moment niet op de juiste plek.

JOZEF – Profetische vergezichten Het plan van de broers was om Jozef te doden en dan in een put of kuil te gooien (:20). Door tussenkomst van Ruben wordt dit voorkomen, maar Jozef wordt wel ontdaan van het kenmerkende gewaad dat hij van zijn vader heeft gekregen en levend in een put gegooid. Genesis 37 23 En het is, zodra Jozef bij zijn broers kwam, dat zij Jozef zijn gewaad uittrekken, het kenmerkende gewaad dat hij droeg. 24 En zij nemen hem en zij gooien hem in de put. En de put was leeg, er stond geen water in. Parabool Hoewel Jozef hier niet letterlijk wordt gedood, wordt hij dit wel bij wijze van spreken. Zoals ook Abraham Izak niet daadwerkelijk doodde Gen.22, maar hiertoe wel bereid was en daarom Izak als het ware “uit de dood heeft terugontvangen”. Van hem zegt de Hebreeën-brief schrijver: “die rekent, dat God in staat is hem zelfs uit de doden op te wekken, en waarvandaan hij hem, ook, bij gelijkenis heeft terugontvangen”. Heb.11:19 Izak was niet dood, maar in beeld (Grieks: parabole) was hij dat wel. Zo ook Jozef in deze geschiedenis, als uitbeelding van de JOZEF – Profetische vergezichten Heer Jezus Christus, Die door zijn broeders werd gedood en in ‘de kuil’ (= het graf) terechtkwam. ‘Afgesneden en niet hebben’ Het gewaad dat Jozef van zijn vader had gekregen, spreekt van koningschap en heerlijkheid en wordt door zijn broers uitgetrokken. Het spreekt van de Messias, Die tot Zijn volk kwam, maar door hen werd gedood. Hij zou worden ‘afgesneden en (Zijn koninkrijk) niet hebben’. Dan.9:26 Filippenzen 2 7 … maar Zichzelf ontledigd heeft, de gestalte van een slaaf aangenomen heeft en in gelijkenis van mensen is geworden. 8 En in gedaante als een mens bevonden, heeft Hij Zichzelf vernederd en is gehoorzaam geworden, tot de dood, ja, tot de dood van het kruis. Geen water In de put stond geen water. De meeste commentaren geven aan dat deze put een cisterne was, een regenput, bedoeld om regenwater op te vangen. Water is een primaire levensbehoefte en daarom behoeft het nauwelijks toelichting dat het een uitbeelding is van leven. In deze put was geen leven, een bevestiging dat deze kuil een voorstelling is van de dood.

JOZEF – Profetische vergezichten Als de broers Jozef in een put hebben gegooid, gaan zij zitten om brood te eten. In de Schrift, maar ook daarbuiten, is dit een uitdrukking van gemeenschap. Men zit rond dezelfde tafel en eet van hetzelfde voedsel. In Romeinen 11:9 staat ‘de tafel’ zelfs voor heel de Joodse religie – aangehaald uit Psalm 69:23, waar in dezelfde Psalm ook gesproken wordt van een put (:16). Deze Psalm spreekt van het lijden en sterven van de Messias, maar ook over de verblinding van Israël. Zij zouden niet zien, “totdat …”. Zo verdwijnt ook Jozef hier uit het zicht van het huis van Jakob. Genesis 37 25 En zij gaan zitten om brood te eten. En zij heffen hun ogen op en ze zien, en zie, een karavaan van Ismaëlieten, komend uit Gilead, en hun kamelen dragen gom en balsem en hars, en zij gaan om naar Egypte af te dalen. 26 En Juda zegt tot zijn broeders: “Wat voor winst is het als we onze broeder doden en wij zijn bloed bedekken? 27 Kom, dan verkopen wij hem aan de Ismaëlieten. En we zouden de hand niet aan hem slaan, want hij is onze broeder, ons vlees.” En zijn broeders stemmen met hem in. JOZEF – Profetische vergezichten Juda(s) De rol van Juda bepaalt ons hier wel heel nadrukkelijk bij zijn naamgenoot uit de evangeliën, die wij kennen onder zijn Griekse naam: Judas. Beiden staan model voor het Joodse volk. Juda verkoopt zijn broer hier voor een som geld aan een langs reizende handelskaravaan. De betekenis hiervan is tweeledig. Jozef wordt aan heidenen overgeleverd, zoals ook Jezus later werd overgeleverd aan heidenen. Mar.10:33; Luk.18:32 Onder de natiën Maar het is natuurlijk ook zo, dat door de verwerping van het huis van Jakob, Jozef terecht komt in het buitenland, onder de natiën. Dat spreekt van onze tijd, waarin de Messias door Israël is verworpen en Christus Zich bevindt onder de natiën. Een markant detail in dit verhaal is dat Jozef wordt verkocht aan Ismaëlieten. Verworpen door de nakomelingen van de ene zoon van Abraham, komt hij terecht bij de andere kant van de familie. Maar zij zijn ook: zaad van Abraham (Galaten 3:29)! Kolossenzen 1 27 … dit geheim onder de natiën. Dat is: Christus onder jullie (…)

JOZEF – Profetische vergezichten Nadat Juda de broers heeft voorgesteld om Jozef niet te doden, maar om hem te verkopen, voegen zij de daad bij het woord. Jozef wordt uit de put omhooggehaald en verkocht aan Ismaëlieten, die Midianitische kooplieden blijken te zijn. Hier vinden we een kenmerkende parallel met een ander type van Christus, namelijk Mozes, die ook verworpen werd door zijn broeders en daarom vluchtte naar het buitenland, naar midian. Ex.2:13-15 Genesis 37 28 En de mannen, Midianieten, kooplieden, passeren, en zij trekken Jozef omhoog, en halen hem uit de put, en zij verkopen Jozef voor twintig zilverstukken aan de Ismaëlieten; en dezen brengen Jozef naar Egypte. Tweeduizend jaar Jozef wordt verkocht aan buitenlanders en vertrekt naar het buitenland. Het is een voorafschaduwing van de Messias, Die miskend werd door zijn broeders en terecht kwam onder de natiën. Jozef wordt verkocht voor 20 zilverstukken (de prijs die betaald werd voor de overlevering van Jezus, was 30 zilverstukken, Matteüs 26:15). Ook het getal twintig is een verborgen aanwijzing naar de tijd waarin wij leven en waarin Christus onder de natiën verblijft. JOZEF – Profetische vergezichten Die periode zou twintig eeuwen duren. Of anders gezegd: twee dagen van 1000 jaar. 2Petr.3:8 Of: tussen de ark van het verbond, een type van Christus, en het volk Israël is er een afstand van ongeveer 2000 ellen. Joz.3:4 Twintig jaar De periode van twintig jaren komen we nogal eens tegen in de Schrift, eveneens in Genesis. Zo was Izak veertig jaar oud toen hij trouwde met Rebecca, die onvruchtbaar was. Gen.25:20-21 God beloofde hem nageslacht, maar het zou twintig jaar duren voordat de belofte vervuld werd. Gen.25:26 Ook bij Jakob vinden we deze periode terug. Hij verbleef twintig jaar bij zijn oom Laban in het buitenland. Gen.31:38,41 Het is een illustratie van het huis van Jakob dat 2000 jaar (twintig eeuwen) zou verblijven onder de natiën. Later zullen we in de geschiedenis van Jozef ook nog een periode van twintig jaar tegenkomen, die een uitbeelding is van onze tijd. De tijd waarin het huis van Israël terzijde is gesteld, maar Christus, net als Jozef, een verhoogde positie heeft, onder de natiën.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef is als slaaf verkocht aan handelaren en nu moet er een list bedacht worden voor vader Jakob. Hij had immers zijn zoon eropuit gezonden om te bezien hoe het met de broers en de kudde is. Maar eerst komt Ruben terug, die het verkopen van Jozef blijkbaar gemist heeft. Waar was hij? Zijn tekortkoming als eerstgeborene komt hier aan het licht. Genesis 37 29 En Ruben keert terug tot de put, en zie, Jozef was niet in de put. En hij scheurt zijn kleren. 30 En hij keert naar zijn broers terug en hij zegt: De jongen is er niet, en ik, waar moet ik heen? 31 En zij nemen Jozefs gewaad, en zij slachten een geitenbok, en zij doopten het gewaad in het bloed. Een geslachte geitenbok De broers slachten een geitenbok om het gewaad van Jozef met diens bloed te kunnen besmeuren, zodat Jakob zal denken dat Jozef dood is. Deze geitenbok sterft in zekere zin in plaats van Jozef. De geslachte geitenbok is een type van het sterven van Jezus op het kruis van Golgotha. Dat is het altijd, in de hele offerdienst. JOZEF – Profetische vergezichten In deze geschiedenis sterft de geitenbok en komt Jozef uit de kuil omhoog en leeft, een beeld van de dood en opstanding van Christus. En zoals eerder gezegd, verdwijnt Jozef uit beeld voor het huis van Jakob en komt terecht onder de natiën. Het offer van Izak We komen in de Schrift meer geschiedenissen tegen waar een geitenbok sterft en (waardoor) anderen leven. Zoals in de eerder aangehaalde geschiedenis van Abraham, die van God naar de berg Moria moest om Izak te offeren. Izak vraagt onderweg waar het lam is om te offeren. Gen.22:8 Abrahams antwoord is dat God zelf zal voorzien in een lam voor het brandoffer. Gen.22:9 Dat is meer dan dubbelzinnig, want je zou kunnen zeggen dat Abraham dacht aan het offeren van Izak, echter het is uiteindelijk niet Izak, maar een ram, die geofferd wordt Gen.22:13 in plaats van Izak. Ten diepste is hét Lam waarin God zou voorzien Christus. 1Kor.5:7 Hij is het ware Zaad van Abraham. Gal.3:16 In Hem zijn wij, die van Christus zijn, ook zaad van Abraham. Gal.3:29 Hij stierf in plaats van ons, zoals de ram stierf in plaats van Izak. Gen.22:13 Nu delen wij in Zijn positie en zijn één met Hem in Zijn dood, begrafenis, opstanding, enzovoort. Rom.6:3-4 Ons Pascha Een ander voorbeeld waar een lam stierf in plaats van anderen, vinden we in de geschiedenis van de uittocht van Israël uit Egypte in Exodus 12. Er moest een lam geslacht worden (:6) en het bloed van dit lam werd gestreken op de deurposten (:7).

JOZEF – Profetische vergezichten God ging door het land en onder de Egyptenaren, waar geen bloed aan de deurposten was gestreken, werden de eerstgeborenen gedood. Onder het volk Israël, waar men wel bloed aan de deurposten had gestreken, ging de verderver voorbij (:13) en bleef men leven. Ook hier stierf dus een lam om aan anderen leven te geven. Paulus is kort en bondig in zijn uitleg over dit Pascha (Paaslam): 1 Korinthe 5 7 (…) want ook ons Pascha is voor ons geslacht: Christus. JOZEF – Profetische vergezichten De broers hebben Jozef verkocht naar Egypte en de ene zonde lokt de andere uit. Zij moeten nu Jakob bedriegen en dopen het gewaad van Jozef in het bloed van een geslachte geitenbok en sturen het gewaad naar Jakob. Genesis 37 32 En zij zenden het kenmerkende gewaad en zij doen die aan hun vader brengen. En zij zeggen: Dit hebben wij gevonden. Aanmerk dit, alsjeblieft, of dit het gewaad van jouw zoon is of niet. 33 En hij herkent het en hij zegt: Het gewaad van mijn zoon! Een wild dier heeft hem verslonden! Jozef is in stukken gescheurd, ja, in stukken gescheurd! Bedrogen Jakob die ooit zelf zijn eigen vader bedroog om de eerstgeboortezegen te krijgen Gen.27, wordt nu door zijn eigen zonen bedrogen. Zo herhaalt de geschiedenis zich en wordt de bedrieger bedrogen. Jakob zich heeft bijna heel zijn leven ingespannen en van alles uitgehaald om het eerstgeboorterecht, dat hem door God beloofd was, te verkrijgen.

JOZEF – Profetische vergezichten Hij had dat allemaal achterwege kunnen laten en kunnen rusten in Gods beloften, want God zou Zíjn beloften vervullen. Het ongeloof van Jakob Zo had God eveneens bepaald dat van Jakobs zonen, Jozef de eerstgeborene zou zijn. God heeft dit aan Jozef bevestigd door middel van twee dromen (:7 en 9). De broers (:8) en Jakob (:10) kenden de betekenis van deze dromen. Jozef kende de betekenis ook en hij heeft hieruit geleefd. Hoewel hem veel kwaad overkwam, heeft hij geweten dat dit alles mee zou werken ten goede. Rom.8:28 Maar ondanks dat Jakob de dromen en hun uitleg bewaarde in zijn hart (:11), gelooft hij nu toch dat Jozef dood is en dat deze beloften niet vervuld worden. Jakob had inmiddels moeten weten dat God niet dankzij de mens, maar ondanks de mens, Zelf Zijn beloften vervult. Jakobs ongeloof staat hier voor het ongeloof van het huis van Jakob in onze dagen; zij geloven niet dat de door God verkozen Zoon, lééft. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef is verdwenen en buiten het zicht van het huis van Jakob is hij in het buitenland. Wat hem daar overkomt, lezen we in de volgende hoofstukken, maar daar hebben Jakob en zijn 12 zonen geen weet van. In de volgende verzen lezen we dat het huis van Jakob rouwt om Jozef en dat Jakob verklaart te blijven rouwen tot in de dood. Genesis 37 34 En Jakob scheurt zijn kledingstukken, en hij doet een rouwgewaad om zijn lendenen, en hij rouwt vele dagen over zijn zoon. 35 En al zijn zonen en al zijn dochters staan op om hem te troosten; en hij weigert zich te laten troosten, en hij zegt: Ik daal rouwend af tot mijn zoon, naar het dodenrijk. En zijn vader huilt om hem. 36 En de Midianieten verkochten hem in Egypte, aan Potifar, een hofdienaar van Farao, de overste van de lijfwachten. Israël rouwt Het bedrijven van rouw door het huis van Jakob, is een terugkerend onderwerp van de profeten in de Hebreeuwse bijbel (o.a. Jesaja 24:4; Jeremia 14:2 en Joël 1:9-10).

JOZEF – Profetische vergezichten Het volk Israël treurt om haar verstrooiing buiten het beloofde land, om de verwoesting van de stad Jeruzalem en de verwoesting van de tempel. Heel het boek Klaagliederen spreekt hiervan en tot op de dag van vandaag wordt er dagelijks getreurd door de Joden bij de Klaagmuur in Jeruzalem om deze dingen. Sjeool Jakob zegt: “Ik daal rouwend af tot mijn zoon, naar het dodenrijk”. Het woord dat hier vertaald wordt met dodenrijk, is het Hebreeuwse sjeool. Letterlijk betekent dit zoiets als het ongeziene. In de dood is er immers geen bewustzijn en bestaan. Pred.9:5,10 Sjeool wordt in dit vers in de Statenvertaling weergegeven met graf. In het graf In de profetieën wordt de huidige positie van het volk Israël ook geïllustreerd als zijnde ‘in de dood’. Denk aan het bekende visioen in Ezechiël 37 over het dal van de dorre doodsbeenderen. Die beenderen zijn dood, er is geen leven in (:3 en 9). Het is een voorstelling van het volk Israël, dat zich bevindt in het graf (:12-13). Ezechiël spreekt ook van ‘het herleven van het volk Israël’ in de toekomst. Dat zullen we ook tegenkomen in de geschiedenis van Jozef, maar hier in Genesis 37, is dat nog niet de situatie. Het huis van Jakob heeft geen gemeenschap met Jozef en waant hem dood. Een onderbreking Van het laatste vers in dit hoofdstuk kunnen we zo doorlezen in Genesis 39:1. Daar gaat de geschiedenis van Jozef verder. JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 38 is een onderbreking in de verhaallijn van Jozef. En dat is veelzeggend, want zo’n onderbreking kennen wij ook in de komst van de Messias en in Gods handelen met Israël; daarin zou een onderbreking zijn. Rom.11:25 En in die pauze bevindt Christus Zich onder de natiën, vanwege de misstap van het Joodse volk (Juda). Daarover gaat Genesis 38.

JOZEF – Profetische vergezichten De geschiedenis die we beschreven vinden in Genesis 38, is een onderbreking in de verhaallijn van Jozef en handelt over Juda die een misstap begaat. Hij heeft gemeenschap met een hoer, maar is tegelijkertijd onwetend over wat hij precies doet. De ‘hoer’ blijkt namelijk zijn schoondochter Thamar te zijn, die zich voor de gelegenheid voordoet als hoer. Perez en Zerah Hoewel de daad van Juda een morele misser is, blijkt zijn handelen tóch naar Gods plan te zijn. Uit de geslachtsgemeenschap van Juda en Thamar wordt een tweeling geboren: Perez en Zerah. Zij worden later genoemd in het geslachtsregister van Jezus Christus. Mat.1:3 Ook hier zien we dat God alles doet meewerken ten goede. Rom.8:28 Tijdens de geboorte van deze tweeling is er ook sprake van een onderbreking, daarover later meer. Intermezzo De vormgeving van dit hoofdstuk is veelzeggend. Het is een interruptie in de geschiedenis van Jozef. Het verhaal van Jozef, die een type is van Christus, wordt onderbroken, zoals tevens de komst van Christus onderbroken is. Er is een intermezzo tussen de komst van Jezus Christus in vernedering en Zijn (weder)komst in verheerlijking. JOZEF – Profetische vergezichten In die tussentijd bevinden wij ons. Een tijd waarin het Joodse volk (Juda) terzijde is gesteld vanwege hun misstap. Rom.11:11 Genesis 38 1 En het is in die tijd dat Juda afdaalt van zijn broeders en zijn intrek nam bij een man van Adaullam, en zijn naam is Hira. De dwaling van Juda, die model staat voor het Joodse volk, wordt hier beschreven als ‘een afdalen’. Bij verdorven handelen zeggen wij ook wel dat iemand ‘diep gezonken’ is. Toch moest het zó gaan. Door hun misstap ging redding naar de natiën. Rom.11:11 Hoe onnaspeurlijk zijn Zijn wegen! Rom.11:33

JOZEF – Profetische vergezichten Hoewel de geschiedenis van Juda een onderbreking is in het verhaal van Jozef, wordt deze er (door de tijdsbepaling in vers 1: “En het is in die tijd …” ) wel direct mee in verband gebracht. Juda’s misstap heeft álles te maken met de misstap van het Joodse volk, dat haar Messias zou verwerpen. Zoals de geschiedenis van Jozef wordt onderbroken, zo zou de komst van Israëls Messias ook worden onderbroken. Genesis 38:2 2 En Juda ziet daar de dochter van een man, een Kanaäniet, en zijn naam was Sua. En hij neemt haar tot vrouw en hij komt tot haar. 3 En zij wordt zwanger, en zij baart een zoon, en hij noemt hem Er. 4 En zij wordt opnieuw zwanger, en zij baart een zoon en zij noemt hem Onan. 5 En zij baart nogmaals een zoon, en zij noemt hem Sela. En hij was in Chezib, toen zij hem baarde. Rijkdom Juda nam een vrouw, Sua. Het is een uitbeelding van het oude verbond, dat in de Hebreeuwse bijbel vaak als een huwelijksverbond wordt beschreven (o.a. Jeremia 31:32). Sua betekent rijkdom en het Joodse volk was rijk, want hen waren immers de woorden van God toevertrouwd. Rom.3:2 JOZEF – Profetische vergezichten Er en Onan Hoewel we in de volgende verzen zullen zien dat het niet goed afloopt met de eerste twee zonen van Juda, hebben zij wel namen met een mooie betekenis. Er betekent waakzaam en Onan betekent kracht(ig). Voor zover men een profetische betekenis toekent aan deze geschiedenis, verklaart men meestal dat deze zonen een uitbeelding zijn van de verschillende generaties van het Joodse volk. Zoals dat ook is bij de kinderen die Hosea krijgt in Hosea 1. Een andere mogelijkheid, die ik hier beter vind passen, is dat alle drie de zonen van Juda op één of andere manier een type zijn van Christus. De derde Hoe dat ook zij, de eerste twee zonen sterven, lezen we in de volgende verzen en het gaat om de zoon, die na de twee komt: de derde dus. Een niet te missen verwijzing naar dé Zoon Die zou komen, namelijk opstaan uit het graf, op de derde dag. Sela betekent rots. Elke rots in de Schrift is een uitbeelding van Christus. Op de rots kun je staan, rusten, bouwen, je kunt erin schuilen, er komt water uit, enzovoort. Of het nu het kleine steentje is van David waarmee hij Goliath versloeg, de steen waar Jakob zijn hoofd oplegde, de rots van Adullam waar David en zijn mannen in schuilden, de steen die het beeld uit de droom van Nebukadnezar verpulverde, allen zijn zij een uitbeelding van dé Rots: Christus Jezus. Niet oprecht Juda was te Chezib toen Sela geboren werd. Chezib betekent zoveel als vals of leugenachtig. Toen Sela, als uitbeelding van de Messias, geboren werd, was Juda niet op de juiste plek.

JOZEF – Profetische vergezichten Hij was niet oprecht, maar vals en leugenachtig; een beschrijving van het Joodse volk, ten tijde van de komst van de Messias. Zoals we al eerder zagen dat het huis van Jakob niet op de juiste plek was, toen Jozef hen opzocht. JOZEF – Profetische vergezichten Juda is weggetrokken van zijn broers, neemt zich een vrouw en verwekt drie kinderen bij deze vrouw: Er, Onan en Sela. Vooral deze laatste naam is veelbelovend, Sela, de rots. Eerder heb ik erop gewezen dat deze geschiedenis een onderbreking is in de verhaallijn van Jozef. In dit hoofdstuk zullen we bij herhaling zien dat er iets wordt gestopt of onderbroken. Genesis 38 6 En Juda neemt voor Er, zijn eerstgeborene, een vrouw, en haar naam is Thamar. 7 En Er, de eerstgeborene van Juda, is kwaad in de ogen van JAHWEH, en JAHWEH doet hem sterven. Koningschap Juda zoekt een vrouw voor zijn oudste zoon, Er. Haar naam is Thamar, dat betekent palmboom. Een palmboom spreekt van koningschap. Het is een boom met een lange stam en bovenop een kroon van bladeren. Overigens zijn de twee andere Thamars die in de bijbel genoemd worden, beiden leden van het koningshuis. Een zus van Absalom (de zoon van David) 2Sam.13:1 en een dochter van Absalom. 2Sam.14:27

JOZEF – Profetische vergezichten Nageslacht In de bijbel is het krijgen van nageslacht een belangrijke kwestie. In dit geval zeker, want het betreft Juda. Uit deze stam zou de Messias voortkomen. Gen.49:10 Uiteindelijk is dat via Juda en Thamar ook tot stand gekomen Mat.1:3, maar op dit punt nog niet. Ook hier vindt een onderbreking plaats, want Er sterft. Waarom dat zo is, staat er niet bij. We krijgen alleen de mededeling dat hij kwaad was in de ogen van JAHWEH. Type van Christus Deze Er is ten diepste een type van Christus. Hij was de beloofde zoon, maar zou Zijn koningschap niet hebben, want Hij stierf. Natuurlijk kun je de vergelijking niet één op één doortrekken. Er was kwaad in Gods ogen en Christus was zonder zonde Heb.4:15, maar Jezus kwam wel “in gelijkenis van zondig vlees” Rom.8:3 en is voor ons “tot zonde gemaakt”. 2Kor.5:21 En beiden werden ‘afgesneden’. Dan.9:26 JOZEF – Profetische vergezichten Nadat Juda voor zijn zoon Er een vrouw heeft gezocht, Thamar, sterft Er. Wat hierna volgt is ons vreemd, omdat het in deze tijd ongebruikelijk is. Wat we vinden beschreven, werd later onder de wet geregeld als het zwagerhuwelijk of leviraatshuwelijk. Deut.25:5-10 Dit houdt in dat, wanneer een man sterft zonder een erfgenaam (zoon) na te laten, de broer van de overledene nageslacht verwekt bij de vrouw van zijn broer. Het nageslacht kwam dan op naam van de gestorven broer Deut.25:6, vandaar: het zwagerhuwelijk. In dit licht moeten we ook het latere handelen van Thamar bezien. Juda deed haar onrecht aan, dus nam zij het heft in eigen hand. Genesis 38 8 En Juda zegt tot Onan: Kom tot de vrouw van jouw broer, en verricht met haar het zwagerhuwelijk, en doe voor jouw broer zaad opstaan. 9 En Onan weet, dat het zaad niet voor hem is. En het is, wanneer hij tot de vrouw van zijn broer kwam, dat hij het verspilde op de aarde, om aan zijn broer geen zaad te geven. 10 En wat hij deed is kwaad in de ogen van JAHWEH, en Hij doet ook hem sterven.

JOZEF – Profetische vergezichten Onanie? Deze Onan is beroemd geworden, ‘onanie’ staat namelijk voor masturbatie of zelfbevrediging. Dat is een misverstand, want dat is níet wat Onan hier doet. Zo zie je maar weer hoe slecht men de bijbel leest. Wat Onan doet, is een vorm van geboortebeperking. Toch is ook dát niet wat kwaad was in Gods ogen. Wat kwaad was in Gods ogen, was het motief van Onan: het waarom hij ‘zich terugtrok’. Hij wist, dat als hij nageslacht zou verwekken, dit niet op zijn naam zou komen, maar op de naam van zijn broer. Dat hij dit niet wilde en probeerde te voorkomen, dát was kwaad in de ogen van JAHWEH. Zaad Ook in Onan kunnen we een gelijkenis zien met Christus. Natuurlijk ook weer: uitgezonderd zijn zonde (vergelijk Hebreeën 4:15). In de eerste gelijkenis die Jezus vertelt in Matteüs13, geeft Hij een illustratie van Zichzelf als “een zaaier die zaad zaait”, Matteüs 13:1-9. De uitleg van deze gelijkenis vinden we een paar verzen verder, in Matteüs13:18-23. De zaaier is een beeld van Christus, Die kwam en zaad zaaide. Zaad is een uitbeelding van het woord van God. 1Petr.1:23 De Heer kwam tot het land Israël en strooide Zijn zaad op de aarde, of in het land. Het Hebreeuwse woord eretz wordt zowel met land als met aarde vertaald. Onvruchtbaar Zoals bij de zaaier het merendeel van het zaad in onvruchtbare grond terecht kwam en verspild werd, zo verspilde Onan zijn zaad op de grond. En zo viel het woord van de Heer niet in goede aarde. JOZEF – Profetische vergezichten Dit was dan ook de reden dat Hij al vroeg begint te spreken in gelijkenissen, zodat Zijn woorden verborgen zouden worden en men het niet meer kon begrijpen. Mat.13:13-14 Onan sterft, zoals de Zaaier uit Matteüs 13 zou sterven, vanwege het ongeloof van het volk Israël. Ook via Onan kwam de belofte niet tot stand, maar vindt er een onderbreking plaats …

JOZEF – Profetische vergezichten Nadat Juda zijn zoon Er een vrouw heeft gegeven, overlijdt Er. Het zwagerhuwelijk treedt in werking, maar Onan, de broer van Er, voldoet niet aan zijn plicht. Ook hij overlijdt, maar Juda had drie zonen en de laatste zoon is Sela. Echter, Sela is nog te jong om aan Thamar ten huwelijk te geven. Genesis 38 11 En Juda zegt tot zijn schoondochter Thamar: Woon als weduwe in het huis van jouw vader, totdat mijn zoon Sela groot is; want hij zegt tegen zichzelf: Dat ook híj niet sterft zoals zijn broers. En Thamar gaat en zij woont in het huis van haar vader. Onoprecht De geschiedenis herhaalt zich. Juda, die ooit met zijn broers niet op de goede plek was toen Jozef hen kwam opzoeken Gen.37, is later in Chezib als Sela gebaard wordt. Gen.38:5 Al eerder kwam aan de orde wat Chezib betekent: vals, leugenachtig. Beiden zijn een uitbeelding van het Joodse volk dat niet recht wandelde toen de Heer tot hen kwam. Zij leefden onder overleveringen van mensen Mat.15:6; Marc.7:8, in plaats van onder de beloften. JOZEF – Profetische vergezichten En ook hier is Juda niet oprecht tegen Thamar; hij zegt het één, maar denkt en doet iets anders. De hypocrisie van Juda Deze illustraties herhalen zich, omdat het een belangrijke bijbelse waarheid is en er nadruk op gelegd wordt. Juda als type van het Joodse volk, erkende haar broeder niet als Verlosser toen Hij tot hen kwam. Ze hebben Hem gedood. Juda zou via Thamar, die een uitbeelding is van kroon en koningschap, nageslacht tot stand moeten brengen, maar Juda huichelt en daardoor komt dat niet tot stand. Het is een uitbeelding van het koningschap van de Messias over Israël, dat voorlopig niet openbaar zou worden. Er volgt een onderbreking. Later zullen we nog meer zien van de hypocrisie van Juda (:8), die we ook zo goed kennen uit de evangeliën. Daar stelt Jezus keer op keer de geveinsdheid en schijnheiligheid van de religieuze Joodse leidslieden aan de kaak (o.a. in Matteüs 23:27).

JOZEF – Profetische vergezichten In dit hoofdstuk vinden we nogal wat details, zoals personen en hun namen. Al deze bijzonderheden hebben betekenis. Het is immers het woord van God dat compleet is en volmaakt. Ps.12:7; 119:140 In de volgende verzen kunnen we een groot deel van de betekenis afleiden door het duiden van de namen. Genesis 38 12 Na verloop van vele dagen, stierf de dochter van Sua, de vrouw van Juda. En Juda wordt getroost. En hij gaat op naar Timna, naar de scheerders van zijn schapen, hij en zijn vriend Hira, de Adullamiet. 13 En het wordt aan Thamar verteld, zeggend: Zie, jouw schoonvader gaat op naar Timna om zijn schapen te scheren. God van de olam Juda had een vrouw, die de dochter was van Hira, de Adullamiet. • Hira betekent: adel, edel. Het spreekt van iemand met een hoge positie. Hij is een uitbeelding van God. JOZEF – Profetische vergezichten • Adullam (ad-olam) betekent: tot de aeon. Het spreekt van “de God van de aeonen” (Hebreeuws: olam), zoals God in Jesaja 40:28 wordt genoemd. • Timna wordt vertaald met (aan)deel, maar ook met vasthouden, beteugelen. Die laatste betekenis zou veelzeggend kunnen zijn in verband met de vele onderbrekingen in dit hoofdstuk. Einde van het oude verbond Eerder zagen we dat het huwelijk van Juda een uitbeelding is van het oude verbond Jer.31:32, dat God sloot met Israël. Dat wordt hier beëindigd door de dood van één van de huwelijkspartners. Rom.7:1-2 Zoals het oude verbond ook werd beëindigd door de dood, namelijk die van Jezus Christus. Rom.7:4,10:4 Als een schaap dat stom is voor zijn scheerders Bijzonder in dit verband is dat Juda opgaat naar Timna om zijn schapen te scheren. Dat bepaalt ons bij de woorden in Jesaja 53:7: “…als een lam dat ter slachting geleid wordt, en als een schaap dat stom is voor zijn scheerders…”. Juda representeert in dit hoofdstuk het ongelovige en afgedwaalde Joodse volk, dat haar Messias overleverde en kruisigde. Hij onderging dit lijden zwijgend. Mat.26:63; Marc.14:61 Hij zal zaad zien Jesaja 53 gaat over het Joodse volk dat afweek en hun eigen wegen ging (:6) en dat, toen de Messias kwam, Hem verwierp (:3-4). Het gaat over de afwijzing van de Messias door Israël, maar ook over Zijn verhoging (vanaf :10) en de aanneming van Israël van haar Messias in de toekomst. Hij zou ‘de velen rechtvaardigen’ (:10).

JOZEF – Profetische vergezichten En zoals we in Genesis 38 aan het slot zullen zien, zal ondanks Juda’s misstap(pen) het beloofde nageslacht tot stand komen. “Hij zal zaad zien…” (:10). JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 38 is een lang hoofdstuk met veel details, waarin al deze bijzonderheden toewerken naar de climax aan het einde van het hoofdstuk. Ook in de volgende verzen vinden we weer veel details, waarvan ik niet aan al deze feitelijkheden betekenis kan geven. Toch is het niet moeilijk, als we eenmaal in het juiste spoor zitten, om de hoofdlijn van de gebeurtenissen te verklaren. Genesis 38 14 En zij trekt haar weduwkleren uit, en zij bedekt zich met een sluier, en zij kleedt zich mooi aan, en zij gaat zitten bij de ingang van Enaim, dat aan de weg naar Timna ligt; want zij had gezien, dat Sela groot geworden was, en zij aan hem niet tot vrouw was gegeven. 15 En Juda ziet haar, en hij denkt dat zij een hoer is, omdat zij haar aangezicht bedekt had. 16 En hij week af naar haar aan de weg en hij zegt: Kom, alsjeblieft, laat mij tot jou komen! Want hij wist niet, dat zij zijn schoondochter was. En zij zegt: Wat zal jij mij geven, als jij tot mij komt? 17 En hij zegt: Ik zal je een geitenbokje van de kudde zenden. En zij zegt: Als jij mij een onderpand geeft, totdat jij het gezonden hebt. 18 En hij zegt: Wat voor pand moet ik je geven? En zij zegt: Jouw zegelring en jouw snoer en jouw herdersstaf, die in jouw hand is. En hij geeft ze aan haar, en hij komt tot haar; en zij wordt zwanger van hem.

JOZEF – Profetische vergezichten Hoererij Juda begaat een misstap en bedrijft hoererij. Een bekende beschrijving in de Hebreeuwse bijbel van het Joodse volk dat andere goden naliep Num.25:1-2 en ontrouw was aan JAHWEH, haar God. Het nieuwe verbond dat door de Messias zal worden opgericht, wordt voorgesteld als een bruiloft. Op.19:7 Israël wilde haar bruidegom niet en liep andere goden na. Juda hoereert hier, maar weet ten diepste niet wat hij doet, hij weet niet dat ‘de hoer’ eigenlijk zijn schoondochter Thamar is. Juda is zich niet bewust wat er werkelijk aan de hand is, want Thamar heeft haar aangezicht bedekt, zoals van God gezegd wordt dat Hij in deze tijd Zijn aangezicht verbergt voor het Joodse volk. Deut.31:17,18; 32:20 Juda is onwetend van de gang van zaken. Van Israël wordt gezegd dat zij in onwetendheid hebben gehandeld. Hand.3:17; 1 Tim.1:13 En ook de Here Jezus zelf zei aan het kruis dat “zij niet wisten wat zij deden”. Luk.23:34 Het koninkrijk verborgen Toch komt, via deze misstap van Juda, het beloofde zaad; Thamar, die een uitbeelding is van koningschap, wordt zwanger. Een illustratie van het koninkrijk dat in zekere zin tot stand komt, maar eerst een periode verborgen blijft. Dat zullen we in de volgende verzen zien. Er volgt weer een onderbreking. En zoals eerder vermeld: dit principe wordt herhaald, je struikelt er gewoon over. Hun misstap is de rijkdom van de wereld Ondanks de morele verdorvenheid van de mens, gaat er niets mis. Zoals in deze geschiedenis door Juda’s misstap het beloofde zaad tot stand komt, zo zal via de misstap van het Joodse volk Gods plan vervuld worden. JOZEF – Profetische vergezichten Na de onderbreking in Gods handelen met Israël, zal ook het volk Israël haar Messias aanvaarden. Romeinen 11 11 Ik zeg dan: Zij struikelen toch niet, opdat zij zouden vallen? Volstrekt niet! Maar in hun misstap is de redding voor de natiën, om hen jaloers te maken. 12 En indien hun misstap de rijkdom van de wereld is en hun vermindering de rijkdom van de natiën, hoeveel te meer hun volheid!

JOZEF – Profetische vergezichten Nadat Juda in onwetendheid gemeenschap heeft gehad met zijn eigen schoondochter, die zich vermomd had als hoer, moet de overeengekomen prijs voor de daad nog uitbetaald worden. Juda laat zijn vriend Hira op zoek gaan naar haar, maar vindt haar niet. Thamar is niet meer op de plaats waar hij haar aantrof en is ook niet meer herkenbaar als hoer. Zij blijft verborgen. Genesis 38 19 En zij staat op, en zij gaat, en zij legt haar sluier af, en zij doet haar weduwkleren aan. 20 En Juda zendt het geitenbokje in de hand van zijn naaste, de Adullamiet, om het pand uit de hand van de vrouw in ontvangst te nemen; maar hij vond haar niet. 21 En hij vraagt aan de mannen van haar woonplaats, zeggend: Waar is die heiligdom-prostituee, die in Enaïm aan de weg zat? En zij zeggen: Er is in deze plaats geen heiligdom-prostituee geweest. 22 En hij keert tot Juda terug en hij zegt: Ik heb haar niet gevonden; en ook de mannen van die plaats zeiden: Er is in deze plaats geen heiligdom-prostituee geweest. 23 En Juda zegt: Laat zij het houden, opdat wij niet veracht worden. Zie, ik heb dit bokje gezonden, maar jij hebt haar niet gevonden. JOZEF – Profetische vergezichten 24 En het is ongeveer drie maanden later, dat aan Juda wordt verteld, zeggend: Jouw schoondochter Thamar heeft ontucht bedreven, en zie, zij is ook zwanger door hoererij. En Juda zegt: Brengt haar naar buiten, dat zij verbrand worde. Israëls ontrouw In het vorige hoofdstuk liet ik zien dat Juda’s hoererij een uitbeelding is van Israëls ontrouw aan God. Dat wordt in deze verzen bevestigd, want het woord dat in vers 21 en 22 drie keer is weergegeven met heiligdom-prostituee, komt nog twee andere keren voor in de Schrift. Beide keren gaat het om prostitutie, gekoppeld aan afgodendienst. Deut.23:17; Hos.4:14 Verborgen Juda zoekt naar Thamar, maar tevergeefs. Zij blijft verborgen voor Juda, zoals de Messias en Zijn koningschap verborgen werden voor het Joodse volk. Waar is dat koningschap nu? Het is niet openbaar op aarde, maar verborgen in de hemel. Kol.1:13 Drie maanden Thamars zwangerschap blijft drie maanden verborgen. Er zijn heel wat geschiedenissen waarin we deze periode van drie maanden terugvinden. Het is een periode die model staat voor de tegenwoordige tijd, waarin het Joodse volk het Evangelie afwijst en terzijde is gesteld en God een verborgen werk doet onder de natiën. Hand.15:14 • Zo werd Mozes drie maanden verborgen. Ex.2:2 • Ook de ark, die een type is van Christus, verbleef ooit drie maanden buiten het zicht van Israël in het huis van een heiden, Obed-Edom. 2Sam.6:11

JOZEF – Profetische vergezichten • En in Handelingen 19 vinden we een geschiedenis waar Paulus drie maanden in de synagoge van Efeze sprak en daar kreeg te maken met afwijzing van de Joden. Daarom nam hij afstand van hen en zonderde zich van hen af (verborg zich voor hen), om zijn onderwijs twee jaren lang voort te zetten op een andere plek, de school van Tyrannus, sprekend tot Jood én Griek. Hand.19:8-10 Allemaal schitterende en veelzeggende plaatjes van Gods werk in onze tijd. Godsdienstige hypocrisie De hypocriete houding die Juda hier tentoonspreidt, is typisch religieus. Het is schijnheiligheid: ‘van buiten mooi, van binnen doods’. Mat.23:28-29 Maar zoals in de volgende verzen Juda besef krijgt van Thamars rechtvaardigheid, zo zal ook het Joodse volk in de toekomst besef krijgen van Gods rechtvaardigheid. Rom.9:31,10:3,11:26 JOZEF – Profetische vergezichten De misstap van Juda in Genesis 38 is moreel verwerpelijk. Toch komt door deze misser wel degelijk het beloofde nieuwe leven tot stand. Het is een prachtig plaatje van hoe God, via de misstap van het Joodse volk, Zijn plan uitwerkt. Rom.11:11,12,15 Wat een geweldige waarheid dat God ondanks al het gedoe van de mens, alles doet meewerken ten goede. Rom.8:28 Genesis 38 25 Terwijl zij naar buiten gebracht werd, zond zij aan haar schoonvader deze boodschap: Van de man, van wie deze dingen zijn, ben ik zwanger. En zij zegt: Erken alsjeblieft, van wie deze dingen zijn: de zegelring en het snoer en de herdersstaf. 26 En Juda herkent ze en hij zegt: Zij is rechtvaardiger dan ik, omdat ik haar niet aan mijn zoon Sela heb gegeven. En hij heeft haar verder niet meer bekend. 27 En het is in de tijd, dat zij baren zou, en zie, er is een tweeling in haar buik. Juda’s erkenning Juda wordt, na een verborgen periode, ‘aan zichzelf bekend gemaakt’ door de attributen die hij Thamar als onderpand had gegeven.

JOZEF – Profetische vergezichten Opvallend is dat alle bezittingen van Juda (zonder deze verder uitgebreid te behandelen) wijzen op zegeningen – zoals koningschap – maar ook op identificatie. Gen.41:42; Est.8:2,8,10; Num.17:2; Ps.110:2 Wat het snoer precies is, is lastig te achterhalen. Opmerkelijk is wel dat in het vervolg van de geschiedenis een scharlaken koord (snoer) wordt gebruikt ter identificatie (:30). Deze dingen komen allemaal (weer) bij Juda terecht op het moment dat hij tot inkeer komt. De bekering van het Joodse volk Voor Juda wordt zichtbaar wie hij zelf is en hij komt tot de erkenning dat Thamar rechtvaardig gehandeld heeft. Hij beseft ook meteen dat het zijn eigen onrechtvaardigheid is, die Thamar heeft aangezet tot haar handelen. In deze geschiedenis vinden we geïllustreerd hoe in de toekomst het Joodse volk tot erkenning zal komen Wie haar Messias is. Zij zullen versteld staan als hun wandaad aan het licht wordt gebracht. Zach.13:6; 12:10 Juda “heeft haar verder niet meer bekend”, staat er nog bij: hij hoereert niet meer. Nog een onderbreking Nog één keer zullen we in het slot van dit hoofdstuk te maken krijgen met een onderbreking. Twee zonen worden er uit Thamar geboren, een tweeling. En zoals gebruikelijk in het boek Genesis, vindt er een verwisseling plaats in wie er ‘het eerst geboren’ wordt. Zoals we dat al eerder in de geschiedenis bij Jakob en Ezau zien, Gen.25:22-26 heeft deze geboorte eveneens een diepere betekenis. JOZEF – Profetische vergezichten Via Juda zou het koningschap vererfd worden en uit deze stam zou de Messias worden geboren. Mat.1 In dat licht was het dan ook nodig wat Thamar in dit hoofdstuk deed. Thamars naam betekent palmboom en zij is een uitbeelding van koningschap. In de geboorte van de tweeling wordt de komst van de Messias (de Koning) gesymboliseerd. Deze komst zou worden onderbroken. Genesis 38 27 En het is in de tijd, dat zij baren zou, en zie, er is een tweeling in haar buik. 28 En het is wanneer zij baart, dat één zijn hand uitsteekt. En de vroedvrouw neemt die, en zij bindt om zijn hand een scharlaken draad vast, zeggend: Deze ging het eerst uit. 29 En het is toen hij zijn hand weer terugtrok, en zie, zijn broer ging uit. En zij zegt: Hoe ben jij met een doorbraak doorgebroken voor jouzelf? En zij noemt hem: Perez. 30 En daarna ging zijn broer uit aan wiens hand de scharlaken draad was. En men noemt hem: Zerah.

JOZEF – Profetische vergezichten Zerah Degene waarvan de vroedvrouw denkt dat hij als eerste geboren wordt, Zerah, krijgt een scharlaken draad om zijn hand. Maar Zerah trekt zijn hand terug en zijn broer Perez wordt eerst geboren. Scharlaken is een uitbeelding van verlossing Jes.1:18 en een scharlaken koord ook. Joz.2:18,21 Zerah betekent: opgaand licht en hij is een uitbeelding van de komst van de Messias. Die komst wordt in profetieën ook voorzegd als de komst van een opkomend stralend licht, met een woord direct verwant aan de naam ‘Zerah’: zarach. Jesaja 60 1 Sta op, word verlicht, want jouw licht komt en de heerlijkheid van JAHWEH gaat stralend op [zarach] over jou! 2 Want zie, de duisternis zal de aarde bedekken en donkerheid de natiën. Maar over jou zal JAHWEH stralend opgaan [zarach] en Zijn heerlijkheid zal over jou gezien worden. Perez De komst van Zerah, die hier wordt onderscheiden met een scharlaken draad, wordt onderbroken. Zo zou de komst van de Verlosser, de Messias, worden onderbroken. Zerah trekt zijn hand terug en eerst komt Perez. Zijn naam betekent: breuk. Er volgt een onderbreking. Deze pauze staat model voor de tegenwoordige tijd, waarin God Zijn hand, Die Hij tot Israël had uitgestrekt Jes.65:2; Rom.10:21 heeft teruggetrokken en waarin God Zich een volk verzamelt uit de natiën. Hand.15:14 JOZEF – Profetische vergezichten Maar het licht zal in de toekomst, na de onderbreking, alsnog over Israël opgaan en haar Messias zal tot hen komen. Romeinen 11 11 Ik zeg dan: Struikelen zij soms, opdat zij zouden vallen? Volstrekt niet! Maar in hun misstap is de redding voor de natiën, om hen jaloers te maken. 12 En indien hun misstap de rijkdom van de wereld is en hun vermindering de rijkdom van de natiën, hoeveel te meer hun volheid!

JOZEF – Profetische vergezichten Na de onderbreking in de geschiedenis van Jozef in Genesis 38, wordt in Genesis 39 de verhaallijn van Jozef weer opgepakt. Het tweede deel van het eerste vers van Genesis 39, lijkt dan ook erg op het laatste vers van Genesis 37. Beiden spreken erover dat Jozef wordt verkocht aan Potifar, een hofdienaar van Farao. Genesis 39 1 En Jozef wordt neerwaarts naar Egypte gebracht. En Potifar, een hofdienaar van Farao, de overste van de lijfwachten, een Egyptisch man, koopt hem van de hand van de Ismaëlieten die hem daarheen deden afdalen. Miskend door het huis van Jakob Jozef daalt af naar Egypte. Dat is letterlijk, op de kaart, zo, maar ook typologisch. Genesis 37 was een illustratie van hoe de Heer, net als Jozef, kwam tot het huis van Jakob. Maar zijn broeders miskenden en verwierpen Hem, gooiden Hem ‘in de put’ en hebben Hem overgeleverd. Nu meent het huis van Jakob dat Hij dood is. Waar is Jozef? Zij hebben geen idee en denken dat hij dood is. JOZEF – Profetische vergezichten Waar is de Heer nu? Hij is buiten het zicht van het huis van Jakob, want Hij verbergt Zich en is in het buitenland (onder de natiën). En wat doet Hij daar? Dat wordt geïllustreerd in de volgende hoofdstukken. Verborgenheid In het verhaal van Jozef zijn Genesis 39, 40 en 41 drie opeenvolgende perioden. Achtereenvolgens vinden we Jozef in het huis van Potifar (Genesis 39), Jozef in de gevangenis (Genesis 40) en Jozef die Farao’s dromen uitlegt en wordt verhoogd (Genesis 41). Typologisch is het een drieluik. Drie keer wordt, steeds vanuit een ander perspectief, een illustratie weergegeven van “de periode van de verborgenheid”. Daarover in de volgende hoofdstukken meer.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef wordt verkocht als slaaf en komt terecht in het huis van een Egyptenaar, genaamd Potifar. Dit is het eerste huis van deze Potifar, want later zullen we zien dat ook de gevangenis waar Jozef terechtkomt, toebehoorde aan Potifar. Genesis 39 2 En JAHWEH is met Jozef en hij is een voorspoedig man. En hij is in het huis van zijn heer, de Egyptenaar. 3 En zijn heer ziet dat JAHWEH met hem is en dat JAHWEH al wat hij doet in zijn hand voorspoedig maakt. 4 En Jozef vindt genade in zijn ogen en hij verricht dienst voor hem. En hij geeft hem de supervisie over zijn huis. En alles wat van hem is, geeft hij in zijn hand. Het geloof van Jezus Christus Jozefs leven is een voorbeeld van een leven uit geloof. Natuurlijk is hij ook hierin een type van het geloof van Jezus Christus (o.a. Romeinen 3:22,26 en Galaten 2:16). Jozef wist dat God de Plaatser (Grieks: Theos) is van alle dingen – en ook al zal hij niet begrepen hebben waarom hij nu vernederd was en als slaaf was verkocht –, toch vertrouwde hij op God. Hij kwam niet in opstand, maar onderschikte zich en deed zo goed hij kon, wat hij in zijn positie kon doen. JOZEF – Profetische vergezichten Slaaf Slavernij was een geaccepteerd feit in vroegere dagen. Ook Paulus spreekt geen oordeel uit over dit punt en roept de slaven niet op tot opstand tegen hun eigenaar. Integendeel, Paulus moedigt hen aan zich te schikken in hun positie, als toonbeeld van wat het Evangelie uitwerkt in het leven van een gelovige. Kol.3:22; Tit.2:9-10 In het huis God maakt Jozef voorspoedig en Jozef vindt genade in de ogen van zijn heer. Iets dergelijks lezen we ook over de Here Jezus (Lukas 2:40 en 52). Ook Hij ontving van de Vader ‘een huis’. Dit kan zowel van het huis van Israël worden gezegd, als van de ecclesia (Efeze 2:19 en 22). We zullen in het vervolg van deze geschiedenis zien dat het huis waar Jozef zich bevond, een illustratie is van de miskenning en afwijzing van de Messias van Israël in de Handelingen periode. De vrouw die Jozef in het huis treft, is een uitbeelding van het ontrouwe Joodse volk. Hebreeën 3 5 En Mozes was inderdaad trouw in heel Zijn huis (…), 6 maar Christus, als Zoon over Zijn huis. Wiens huis wij zijn …

JOZEF – Profetische vergezichten God had Jozef voorspoedig gemaakt in het huis van Potifar en dat was de Egyptenaar niet ontgaan. Potifar geeft het beheer van het huis over in de hand van Jozef. In de volgende verzen lezen we, dat Jozef niet alleen voorspoedig was, maar dat ook het huis werd gezegend vanwege hem. Genesis 39 5 En het is dat vanaf toen hij hem de supervisie over zijn huis had gegeven en over al wat van hem is, dat JAHWEH het huis van de Egyptenaar zegent dankzij Jozef. En de zegen van JAHWEH is over al wat van hem is, in het huis en in het veld. 6 En hij laat al wat van hem is in de hand van Jozef, en hij wist niets over wat van hem was, behalve alleen het brood dat hij at. En Jozef was heel mooi van gestalte en heel mooi van verschijning. Het huis gezegend Het huis van Potifar wordt gezegend dankzij Jozef, zoals in de Handelingen periode het huis Israël werd gezegend vanwege Christus. De geest werd uitgestort, er werd in vreemde talen gesproken (2:4) en vele andere wonderen en tekenen vonden plaats (2:43). Men deelde de bezittingen met elkaar (2:43-44), zieken werden genezen (Handelingen 3), er was grote kracht en genade (4:33) en niemand had gebrek (4:34). JOZEF – Profetische vergezichten De Hebreeën brief zegt over deze periode: “…terwijl God dit met getuigenis ondersteunt, met tekenen en wonderen, en met allerlei machtige daden, en met toedelingen van heilige geest, in overeenstemming met Zijn wil”. Heb.2:4 Het zag er dan ook allemaal veelbelovend uit. De ontrouwe vrouw Maar in het huis is een ontrouwe vrouw. De ontrouwe vrouw is een bekend beeld van het ongelovige Joodse volk in de profetieën. Hos.1:2; Op.17 In de volgende verzen zullen we zien hoe dit afloopt. Schoon van gestalte en schoon van aangezicht Jozef was heel mooi van gestalte en heel mooi van verschijning lezen we nog als aanzet tot wat hierna komt. Er zijn niet veel mannen in de bijbel waarvan dit gezegd wordt. We lezen iets soortgelijks bij Daniël en zijn vrienden Dan.1:4, David 1Sam.17:42, Saul 1Sam.9:2, Absolom 2Sam.14:25 en Mozes. Ex.2:2; Hand.7:20 Al deze bijbelfiguren zijn in zekere zin een type van de opgewekte Christus. Hij is de Eersteling, door God opgewekt met een opstandingslichaam en is in die zin mooi van gestalte, iets wat in de Schrift van Jezus in Zijn aardse verschijning niet gezegd wordt, integendeel. Jes.53:2-3

JOZEF – Profetische vergezichten Alles in het huis van Potifar, wordt in handen van Jozef gegeven. Potifar had een hoge functie aan het hof van Farao. Hij was een hofdienaar en een overste van de lijfwachten (:1). In de Septuagint (LXX), de Griekse vertaling van het Oude Testament, wordt het woord ‘hofdienaar’ vertaald met eunuch. Bekend is dat veel hofdienaren in de oudheid eunuchen (gecastreerde mannen) waren, met name de hofdienaren die in contact kwamen met de harem. Dit gebeurde om de vrouwen rein te houden; alleen toegewijd aan de Farao. Onvruchtbaar Als deze Potifar een eunuch was, dan bevond de vrouw van Potifar zich in een onvruchtbaar huwelijk. Het was een huwelijk waarin geen leven tot stand kon komen. We zagen al dat deze vrouw een uitbeelding is van het ontrouwe Joodse volk. Toen de Heer tot hen kwam, leefden zij onder het oude verbond. Het oude verbond wordt voorgesteld als een huwelijksverbond Jer.31:32 tussen JAHWEH en het volk. Maar Israël was ontrouw. Jer.3:9 Uit het oude verbond komt dan ook geen leven voort, het is “een bediening van de dood”. 2Kor.3:7 JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 39 7 En het is na deze dingen dat de vrouw van zijn heer haar ogen opheft naar Jozef, en zij zegt: Lig met mij! 8 En hij weigert en hij zegt tot de vrouw van zijn heer: Zie, met mij naast zich, geeft mijn heer geen gedachte aan iets in het huis, en alles wat hij heeft, heeft hij in mijn hand gegeven. 9 Niemand is in dit huis groter dan ik; en hij heeft niets teruggehouden van mij dan jou alleen, omdat jij zijn vrouw bent. En hoe zou ik dan dit grote kwaad doen en zondigen tegen God? Onder de wet Toen Jezus tot het volk Israël kwam, kwam Hij ‘onder de wet’, om hen, die onder de wet waren, te verlossen. Gal.4:4-5 Maar zij wezen Hem af als Messias. In de Handelingen periode herhaalt dit zich. De opgewekte Christus werd door de apostelen aan het huis van Israël gepredikt. Het nieuwe verbond (= leven) werd aan hen gepredikt, maar zij wezen het af en bleven bij het oude. Het volk was ontrouw en onvruchtbaar. De Heer verliet dan ook het huis van Israël, zoals Jozef dit huis van de vrouw zal verlaten in het navolgende gedeelte.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef was slaaf in het huis van Potifar en daar probeerde de vrouw van Potifar hem te verleiden. Hoe menselijk was het geweest van Jozef als hij op haar toenaderingen was ingegaan? Hij had kunnen redeneren dat hij onrechtmatig behandeld was, omdat hij als slaaf verkocht was naar Egypte. Een standpunt dat hij overigens wel deelde als hij dat gerechtvaardigd vond. Gen.40:15 Maar Jozef gebruikte dit niet als aanleiding om te zondigen, hij bleef trouw aan zijn h(H)eer. Potifars vrouw drong echter aan … Genesis 39 10 En het is als zij dag aan dag tot Jozef sprak, dat hij niet naar haar luisterde, om bij haar te gaan liggen, om met haar te zijn. 11 En het is op een dag als deze dat hij naar het huis komt om zijn werk te doen, en er is niemand van de mannen van het huis daar in huis. 12 En zij grijpt hem bij zijn mantel vast, zeggend: Lig met mij! En hij laat zijn mantel in haar hand achter, en hij vlucht en hij gaat uit, naar buiten. Verzoeking Het verblijf in Potifars huis, waarin Jozef voorspoedig was (:2-3) en die een voorafschaduwing is van de Handelingen periode, JOZEF – Profetische vergezichten duurde betrekkelijk kort. Potifars vrouw was een ontrouwe vrouw en probeerde Jozef over te halen het bed met hem te delen. Dit moet een beproeving voor Jozef geweest zijn. Als we indenken dat Jozef een type is van Christus, dan dringt de vergelijking met de verzoeking in de woestijn van Jezus Zich op, Matteüs 4:1-11. Jezus vertrouwde op wat God, Zijn Vader, gesproken had. En zo vertrouwde ook Jozef in de verzoeking op zijn God (:9). Jozef deed het énige wat een jonge man in zo’n geval zou moeten doen: hij vluchtte. 2Tim.2:22 Jozefs kleed Jozefs mantel blijft achter in het huis. Eerder, bij Jozefs veelkleurig gewaad, hebben we al gezien dat zo’n kleed een uitbeelding is van heerlijkheid en koningschap. Jozefs uitgaan uit het huis van de vrouw, is een uitdrukking van Christus, Die het huis van Israël verliet. In eerste instantie letterlijk, toen Hij opvoer ten hemel. Hand.1:9 Maar toen stond de deur voor Israël nog open en kon het volk zich nog bekeren, zodat de Messias zou terugkomen om Zijn koninkrijk op te richten. Hand.3:19-21 Deze deur ging echter dicht toen de leidslieden van het volk Stefanus stenigden. Hand.7 Kroon Stefanus betekent: kroon of krans. Deze geschiedenis in Handelingen 7 beeldt uit hoe Israël haar Koning Messias (de kroon) afwees. In het verhaal van Jozef met de vrouw van Potifar wordt dit uitgebeeld in de mantel die achterblijft in het huis; zijn ‘koningschap’ gaat níet door. De geschiedenis van de steniging van Stefanus, is ook waar Paulus (dan nog Saulus) ten tonele verschijnt. Hand.7:58

JOZEF – Profetische vergezichten Paulus, de apostel van de natiën, die een belangrijk deel van zijn brieven vanuit de gevangenis schreef. En de gevangenis is dan ook de volgende plek waar Jozef terechtkomt. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef doorstaat de beproeving van de verleiding door Potifars vrouw, maar daarmee is het verhaal niet afgelopen. De vrouw ‘heeft een blauwtje gelopen’ en bedenkt een list. Ze heeft Jozefs mantel in haar handen en door bedrog maakt zij van Jozefs afwijzing gebruik om van Jozef af te komen. Genesis 39 13 En het is, toen zij zag, dat hij zijn mantel in haar hand achtergelaten had en dat hij naar buiten was gevlucht, 14 dat zij de mannen van haar huis roept en zij zegt tot hen, zeggend: Ziet, hij heeft tot ons een Hebreeuwse man gebracht om ons belachelijk te maken. Hij kwam bij mij om met mij te liggen, en ik roep met een luide stem. 15 En het is toen hij hoorde, dat ik mijn stem verhief en ik riep, dat hij zijn mantel bij mij achterlaat, en hij vlucht, en hij gaat uit, naar buiten. 16 En zij legt zijn mantel naast zich neer, totdat zijn heer thuiskwam. Het huis van Israël Er zijn een aantal dingen die opvallen in dit gedeelte. Ten eerste lees je dat de vrouw heel het huis betrekt bij haar bedrog. Daarnaast is het opmerkelijk dat Potifar in dit gedeelte consequent wordt weergegeven als de heer van Jozef (:2-8).

JOZEF – Profetische vergezichten Zelfs als Jozef het huis verlaten heeft en de vrouw met de mantel wacht tot Potifar thuis komt, heet Potifar niet ‘haar man’ of iets dergelijks, maar: zijn heer (:16). De vrouw onderschikt zich niet aan haar man en geeft hem zelfs de schuld van de hele situatie (:14). Zij beschuldigt haar man onterecht, het is laster. Deze vrouw is een uitbeelding van de Joodse leidslieden, het Sanhedrin Hand.6:15, die de opgewekte Christus verwierpen. Zij sleepten heel het huis van Israël mee in hun misstap. Paulus zegt hierover, als hij de profeet Jesaja aanhaalt: “Want vanwege jullie wordt de Naam van God onder de natiën gelasterd”. Rom.2:24 Geen koningschap Bij de behandeling van de vorige verzen kwam naar voren, dat de mantel van Jozef een uitbeelding is van koningschap en heerlijkheid. Jozef, die eerst voorspoedig was en nu het huis van de vrouw verlaat en zijn kleed achterlaat, spreekt van Christus, Die het huis van Israël verlaat; het koninkrijk wordt niet geopenbaard. Zoals voor de vrouw het achterlaten van het kleed van Jozef het ‘bewijs’ is dat ‘Jozef niet deugt’, zo wijst het Joodse volk Jezus af als Messias, omdat het koninkrijk niet is geopenbaard. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef heeft zijn kleed achtergelaten in het huis van de vrouw. Hiermee komt er een einde aan zijn verblijf in dit huis. Het is een verwijzing naar de Handelingen periode, waarin de Heer het huis van Israël verliet en Zijn koninkrijk niet werd geopenbaard. Genesis 39 17 En zij spreekt tot hem als deze woorden, zeggend: “De Hebreeuwse dienaar die jij tot ons bracht, kwam tot mij om mij belachelijk te maken. 18 En het is toen ik mijn stem verhief en ik riep, dat hij zijn mantel bij mij achterliet en hij naar buiten vluchtte.” 19 En het is toen zijn heer de woorden van zijn vrouw hoorde die zij tot hem sprak, zeggend: “Uw dienaar deed mij naar deze woorden,” zo ontstak zijn toorn. 20 En de heer van Jozef nam hem en hij geeft hem aan het huis van de gevangenis, de plaats waar de gevangenen van de koning gebonden zijn. En hij is daar in het huis van de gevangenis. Hypocrisie Wat de vrouw hier doet is natuurlijk zeer onrechtvaardig en hypocriet. Ze schuift haar eigen misstap in de schoenen van Jozef en voor een deel ook in die van haar man, omdat hij Jozef als slaaf in huis had genomen.

JOZEF – Profetische vergezichten Elke keer dat ik lees dat Potifar zeer toornig werd, vraag ik me dan ook af: op wie? In de eerste verzen van dit hoofdstuk lezen we dat Potifar zag dat God Jozef voorspoedig maakte en dat hij daarom alles in zijn hand overgaf. Jozef werd over Potifars huis gesteld en God zegende heel het huis van Potifar vanwege Jozef. Potifar wist wat Jozef waard was. Zou hij bij zijn eigen vrouw ook niet op zijn minst vermoedens hebben gehad ‘wat voor vlees hij in de kuip had’? Potifar zal het uit huis plaatsen van Jozef als een groot verlies hebben ervaren, maar hij had nauwelijks een keuze. Twee huizen Jozef komt terecht in de gevangenis. Als we Genesis 39:1 en Genesis 40:3 naast elkaar leggen, dan blijkt dat beide huizen toebehoren aan de overste van de lijfwachten en dat is Potifar. Ook de gevangenis was dus een huis van Potifar en Jozef komt terecht van het ene huis in het andere. Het huis van Potifar is een type van Israëls afwijzing van de Messias in de Handelingen periode. Jozefs verblijf in de gevangenis is een uitbeelding van Christus en de ecclesia. We zullen zien in de volgende verzen dat Jozef ook aangesteld wordt over dit huis. Daar legt hij dromen uit, zoals Christus in onze dagen verborgenheden bekendmaakt aan de ecclesia. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef was slaaf maar wordt nog verder vernederd en gaat naar de gevangenis. Jozef komt op een dieptepunt. In Psalm 105:18 staat hierover: “zij drukten zijn voeten in boeien, zijn ziel kwam in de ijzers”. Maar ook daar is God met hem en in het huis van de gevangenis is Jozef voorspoedig. Net als in het huis van Potifar wordt hij gesteld over het hele huis en krijgt hij de zorg voor alle gevangenen. Genesis 39 21 En JAHWEH is met Jozef en Hij bewees hem goedheid en Hij geeft hem genade in de ogen van de overste van het huis van de gevangenis. 22 En de overste van het huis van de gevangenis geeft al de gevangenen die in het huis van de gevangenis waren, in de hand van Jozef, en hij deed alles wat daar te doen was. 23 En de overste van het huis van de gevangenis keek niet om naar iets dat in zijn hand was, omdat JAHWEH met hem was; en JAHWEH maakte alles wat hij deed voorspoedig.

JOZEF – Profetische vergezichten Niet van deze wereld De gevangenis is de plek waar zij, die niet in tel zijn in de maatschappij, worden buitengesloten van de wereld. Het is een uitbeelding van de ecclesia, waarin God immers ook het dwaze, zwakke, onedele en het verachte uitkiest. 1Kor.1:26-28 Deze gevangenis is de plek waar outsiders worden verzameld en daar aan de zorg van Jozef toevertrouwd zijn. Zoals Jozef de lakens uitdeelt in de gevangenis, zo geeft Christus in de ecclesia aan eenieder wat nodig is. Ef.2:8 Gevangene van Christus Jezus Christus Jezus heeft een speciale apostel afgevaardigd om de verborgenheden met betrekking tot de ecclesia bekend te maken: Paulus. Het is dan ook illustratief voor zijn bediening dat hij diverse keren in de gevangenis heeft gezeten. Hand.16:23,40; 23:18; 28:30 Vanuit de gevangenis schreef Paulus de brieven waarin hij de meest verheven waarheden omtrent de ecclesia bekendmaakte en daarin noemt hij zich de gevangene van Christus Jezus. Ef.3:1; 4:1 In het volgende hoofdstuk zullen we zien dat Jozef kon onthullen wat voor anderen verborgen was. JOZEF – Profetische vergezichten In de geschiedenissen van Jozef blijkt weer eens dat God de Plaatser en Beschikker is van alle dingen. Jozef leefde uit geloof, want God had hem via dromen beloften gegeven. En hoewel de omstandigheden menselijkerwijs gesproken uitzichtloos waren, wist Jozef dat God via deze weg van lijden Zijn beloften zou vervullen. Later getuigt Jozef er dan ook van dat God de Plaatser is van al deze omstandigheden. Gen.45:8 Genesis 40 1 En het is na deze dingen, dat de schenker en de bakker van de koning van Egypte zondigden tegen hun heer, de koning van Egypte. 2 En Farao is toornig op zijn twee hofdienaren, op de overste van de schenkers en op de overste van de bakkers. 3 Hij plaatst hen in bewaring in het huis van de overste van de lijfwachten, in het huis van de gevangenis, de plaats waar Jozef gevangen was.

JOZEF – Profetische vergezichten De heerser van de volken Deze Farao wordt in Psalm 105:20 “de heerser van de volken” genoemd. Hij was de machthebber van het grootste wereldrijk in die tijd. Toch is hij slechts een instrument in de hand van God, zoals we later in de geschiedenis ook zien van de Farao waar Mozes mee van doen had. Rom.9:17 Het lijkt of Farao deze dingen ‘zomaar overkomen’: de zonde van de schenker en de bakker, waardoor ze bij Jozef in de gevangenis komen … en de dromen die hij krijgt in het volgende hoofdstuk. Maar het is God, die deze dingen bestuurt. Spreuken 21 1 Het hart van een koning is als waterbeken in de hand van JAHWEH. Hij leidt hen zoals Hij verlangt. God beschikt alles! Deze waarheid vinden we heel de Schrift door. Het mooiste en grootste voorbeeld is wellicht dat van Daniël, die ook als gevangene uit zijn land werd weggevoerd, naar Babel. Daar heeft hij zich vele decennia in het centrum van de wereldmacht bevonden, aan het hof van verschillende heersers van wereldrijken. Ook hij leefde in geloof en wist dat God de Beschikker was van de koningen waar hij mee te maken had en hij getuigde hiervan. Dan.2:28,37; 4:24; 6:23 Wat een geweldige waarheid en een voorrecht is het, om ook in onze tijd te mogen weten, dat God alles in Zijn machtige hand heeft en Hij alles leidt, zoals Hij dat verlangt! JOZEF – Profetische vergezichten Bij Jozef in de gevangenis komen twee nieuwe gevangenen binnen: de schenker en de bakker van Farao. Waarom ze daar komen, is niet bekend. De twee komen onder het beheer van Jozef, want alle gevangenen staan onder zijn beheer. Gen.39:22 Genesis 40 4 En de overste van de lijfwachten vertrouwt hen aan Jozef toe; en hij bediende hen. En zij zijn enige dagen in bewaring. 5 En zij beiden dromen een droom, ieder zijn eigen droom, in dezelfde nacht, ieder zijn droom met een eigen betekenis, de schenker en de bakker van de koning van Egypte, die in het huis van de gevangenis gebonden zijn. Dromen in de bijbel We vinden heel wat dromen in de bijbel: zoals bij Achimelech Gen.20:3-6, Jakob bij Bethel Gen.28:10-16 en in het boek Daniël vinden we verschillende dromen. Ook in het Nieuwe Testament komen we ze tegen, bijvoorbeeld bij Jozef, de vader van Jezus Mat.1:20,2:13 en ‘de wijzen uit het oosten’. Mat.2:13 In de geschiedenis van Jozef droomde hij zelf ooit al Gen.37 en in het vervolg van de geschiedenis zullen we nog dromen van Farao tegenkomen.

JOZEF – Profetische vergezichten Uit al deze dromen blijkt dat God via de droom tot de mens spreekt. Soms rechtstreeks met een boodschap – zoals bij Achimelech en Jozef, de vader van Jezus –, maar meestal in beelden, die betekenis hebben. In Genesis 37 zagen we dat zowel Jozef, als zijn broers, maar ook zijn vader en moeder, ervan uitgingen dat deze dromen een betekenis hadden. Verborgenheden In dromen worden zaken verborgen. Het is vergelijkbaar met gelijkenissen. Mat.13:10-13 Er wordt een voorstelling van iets gegeven, maar de betekenis ligt dieper, in de symboliek. De dromen die we in dit bijbelgedeelte beschreven vinden, doen zich voor op een bijzondere plaats, namelijk in de gevangenis. Deze gevangenis is een uitbeelding van de ecclesia, die beheerd wordt door de ware Jozef: Christus Jezus. Hij openbaart (via de apostel Paulus) verborgenheden aan de leden van de ecclesia, zoals Jozef dromen uitlegt aan de gevangenen die onder zijn beheer zijn. JOZEF – Profetische vergezichten Bij de bespreking van de vorige verzen, stelde ik al dat alle dromen in de bijbel een betekenis hebben. Deze dromen moeten dan ook uitgelegd worden. Denk aan de droom van Nebukadnezar in Daniël 2, maar ook de dromen in dit hoofdstuk van de schenker en de bakker hebben een verborgen betekenis. Genesis 40 6 En Jozef komt in de ochtend bij hen, en hij ziet hen, en zie, zij zijn ontsteld. 7 En hij vraagt aan de hofdienaren van Farao, die met hem in bewaring waren in het huis van zijn heer, zeggend: Om welke reden zijn jullie gezichten vandaag kwalijk gesteld? 8 En zij zeggen tot hem: Wij hebben een droom gedroomd en er is niemand om hem uit te leggen. En Jozef zegt tot hen: Zijn uitleggingen niet van God? Vertel het alsjeblieft aan mij. Een Goddelijke zaak Opvallend is dat Jozef de dromen van de schenker en bakker toeschrijft aan God. Hij wist blijkbaar heel goed dat God deze dromen gaf, net zoals hij zelf dromen van Goddelijke oorsprong had ontvangen. “Zijn uitleggingen niet (een zaak) van God?”, zegt hij dan ook.

JOZEF – Profetische vergezichten Maar Jozef besefte tevens dat hij zelf van God gezonden was, want hij zegt er meteen achteraan dat ze de dromen aan hem kunnen vertellen. Deze Goddelijke zending wordt dan ook bewezen, doordat diegene die van God gezonden is, de dromen kan uitleggen. Gen.41:38; Dan.2:48 Jozef is hierin een schitterend type van de Heer Jezus Christus. Hij was door God gezonden Hand.3:26 om Zijn wil te doen. Heb.10:7,9 Na Zijn opstanding en hemelvaart riep Hij de apostel Paulus om Zijn geheimen aan de ecclesia bekend te maken. 1 Korinthe 2 7 … maar wij spreken Gods wijsheid in geheim, die verborgen is, die God tevoren, vóór de aeonen, bestemt tot onze heerlijkheid. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef, die zelf ooit dromen met geweldige beloften had ontvangen van God, heeft nu twee mensen onder zijn beheer in de gevangenis die gedroomd hebben. Ook deze dromen zijn van God, stelt Jozef. En Jozef wist op de één of andere manier dat hij de dromen zou kunnen uitleggen. Ondanks alles wat hij had meegemaakt, stond Jozef vast in geloof. Genesis 40 9 En de overste van de schenkers verhaalt aan Jozef zijn droom en hij zegt tot hem: In mijn droom, zie, een wijnstok staat vóór mij. 10 En aan de wijnstok waren drie ranken, en zodra hij begon te botten, kwam zijn bloesem op, en zijn trossen droegen rijpe druiven. 11 En Farao’s beker was in mijn hand. En ik neem de druiven, en ik pers ze uit in Farao’s beker, en ik geef de beker op Farao’s hand. 12 En Jozef zegt tot hem: Dit is de uitleg ervan: de drie ranken, dat zijn drie dagen. 13 Binnen drie dagen zal Farao jouw hoofd verheffen en hij doet jou terugkeren op jouw post, en jij zal Farao de beker in zijn hand geven, zoals je vroeger gewoon was, toen jij zijn schenker was.

JOZEF – Profetische vergezichten Dubbele betekenis Alle dromen in de geschiedenis van Jozef, hebben een dubbele betekenis. De dromen die Jozef zelf had Gen.37:7-10 zouden een vervulling krijgen in zijn eigen leven. Jozef zou heersen over zijn broers, het huis van Jakob. Maar de dromen hebben ook een profetische toepassing; ze spreken ook over Degene, van Wie Jozef een type is: Christus, Die zal heersen over het huis van Israël. Wijn Wie de Schrift kent, zal met het grootste deel van de droom van de schenker geen moeite hebben. Wijn is in de bijbel een uitbeelding van het nieuwe leven dat er is in Christus. Het proces waardoor wijn tot stand komt, is een illustratie van hoe dit nieuwe leven tot stand komt. Het persen en vertrappen van de druiven zorgt ervoor dat de druif ontbonden wordt: dit staat voor lijden en sterven. Het druivensap wordt opgevangen in eikenhouten vaten. De eik spreekt van de belofte Gen.13:18 en de vrucht van de eik: de eikel. Gen.17:11 De vaten met druivensap worden opgeslagen in een kelder, ondergronds. Dit is natuurlijk een uitbeelding van het graf. Na enige tijd komen de vaten uit de kelder en dan is het druivensap geen druivensap meer, maar geestrijk vocht: wijn. Het uit de kelder komen (uit het graf) spreekt van opstanding en dus nieuw leven! De derde dag De schenker zou na drie dagen verhoogd worden en zijn taak weer oppakken. Het is een uitbeelding van nieuw leven dat er is op de derde dag. Zoals wij delen in het nieuwe leven dat er is, sinds dé derde dag dat Christus opstond. JOZEF – Profetische vergezichten Wij delen door geloof in Christus en zijn één met Hem geworden in Zijn dood (2 Timoteüs 2:11; Romeinen 6:6; Galaten 2:20), begrafenis (Kolosse 2:12), opstanding (Efeze 2:6; Kolosse 2:12), enzovoort. Romeinen 6 4 Wij werden dan samen met Hem begraven door de doop in de dood, opdat, net zoals Christus opgewekt werd uit de doden door de heerlijkheid van de Vader, zó ook wíj in nieuwheid van leven zouden wandelen.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef heeft de droom van de schenker uitgelegd. De schenker zou na drie dagen hersteld worden in de positie die hij had aan het hof bij Farao. Jozef was een mens net als wij (vergelijk Jakobus 5:17) en hij zal gehoopt hebben dat hij nu snel uit de gevangenis zou komen. Hij wist dat het onrechtvaardig was wat hem was aangedaan. Genesis 40 14 Maar gedenk mij dat jij hier was met mij, wanneer het jou goed zal gaan; en doe, alsjeblieft, goedheid aan mij, en vermeld mij bij Farao, en breng mij uit dit huis. 15 Want ik ben gestolen, ja, gestolen uit het land van de Hebreeën, en ook hier heb ik niets gedaan, waarom zij mij in de kerker zouden plaatsen. God heeft de leiding Jozef had in zijn dromen geweldige beloften ontvangen. Zijn broers hadden hem zwaar onrecht aangedaan door hem te verkopen. Ook in het huis van Potifar had hij niets misdaan, maar werd door de vrouw van Potifar onterecht beschuldigd waardoor hij in de gevangenis terecht kwam. Ondanks dat Jozef onrechtvaardig behandeld werd, vertrouwde hij op God en hij getuigde er later van dat dit Gods weg was en dat Hij achter de schermen de regie voerde. Gen.45:7-8 JOZEF – Profetische vergezichten Jozef wist dat God de Beschikker is van alles wat hem overkwam en dat het zou meewerken aan de vervulling van de beloften die God hem gedaan had. Romeinen 8 28 En wij weten, dat voor degenen, die de God liefhebben, alles meewerkt ten goede, voor degenen die naar Zijn voornemen geroepenen zijn.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef heeft de schenker een positieve uitleg van zijn droom gegeven. Dat geeft de bakker moed om ook zijn droom aan Jozef te vertellen. Natuurlijk zijn de dromen van de schenker en de bakker twee verschillende dromen, maar de overeenkomsten in de beide dromen kunnen ons niet ontgaan. Genesis 40 16 En de overste van de bakkers zag dat hij goede uitlegging had gedaan. En hij zegt tot Jozef: Ook ik was in mijn droom, en zie, drie gevlochten korven waren op mijn hoofd. 17 En in de bovenste korf was allerlei voedsel voor Farao, het handwerk van een bakker. En het gevogelte at uit de korf boven mijn hoofd. 18 En Jozef antwoordde en hij zei: Dit is de uitleg ervan: de drie korven, dat zijn drie dagen. 19 Binnen drie dagen zal Farao jouw hoofd verheffen vanaf jou, en hij hangt jou op aan een boom. En het gevogelte zal het vlees van jou af eten. Twee in één Als je de geschiedenis van Jozef in de gevangenis leest, krijg je bijna de indruk dat er geen andere gevangenen waren dan de schenker en de bakker. JOZEF – Profetische vergezichten De schenker en bakker worden altijd in één adem genoemd, ze horen bij elkaar. Er zijn verschillen tussen de twee omdat ze beiden iets anders uitbeelden, maar er zijn ook veel overeenkomsten, omdat ze ook weer alles met elkaar te maken hebben. Overeenkomsten Beiden dromen een droom en allebei dromen zij over drie (ranken/korven). Tot de schenker werd gezegd: “binnen drie dagen zal Farao jouw hoofd opheffen”. Tegen de bakker wordt precies hetzelfde gezegd, er wordt alleen iets aan toegevoegd: “Binnen drie dagen zal Farao jouw hoofd verheffen vanaf jou”. Die laatste toevoeging maakt het verschil. Blijkbaar is de bakker onthoofd en vervolgens aan een boom gehangen. Zuurdeeg De enige andere keer in de Schrift dat gesproken wordt over een bakker, is dat in een negatieve vergelijking. Hos.7:4,6 Een bakker is dan ook degene die deeg doorzuurt. En brood dat voor JAHWEH is bestemd, zou ongezuurd zijn. Ex.12; Lev.2:11 Zuurdeeg is een uitbeelding van dwaalleer en zonde in het algemeen. Luk.12:1 Het typeert het oude, de oude mens. 1Kor.5:6-8 De bakker is een beeld van de oude mens. De vogels In de gelijkenis van het zaad in Matteüs 13, lezen we dat een deel van het zaad door de vogels opgegeten wordt. Mat.13:4 Bij de uitleg van de gelijkenis, zegt Jezus dat de vogels staan voor de boze. Mat.13:19 De vogels zijn een beeld van de ‘boosaardige geestelijke machten in de hemelen’. Ef.6:12

JOZEF – Profetische vergezichten De oude mens De bakker is een uitbeelding van de oude mens, die beheerst wordt door de zonde. Zijn einde is in de dood. De schenker echter, die wijn voortbrengt, is een illustratie van het nieuwe leven dat er is in Christus op de derde dag. De oude mens, die bestuurd wordt door de tegenstander, is voor ons verleden tijd Ef.4:22; Kol.3:9 en wij leven het nieuwe leven. Rom.6:4 Romeinen 6 6 Dit wetende, dat onze oude mens meegekruisigd werd, opdat het lichaam van de zonde tenietgedaan wordt, en wij geen slaaf meer voor de zonde zouden zijn. JOZEF – Profetische vergezichten De dromen van de schenker en bakker zijn door Jozef uitgelegd en in de volgende verzen komt uit wat Jozef gezegd heeft. De schenker wordt in zijn functie hersteld en de bakker wordt veroordeeld. Maar wat gebeurt er met Jozef ? Zijn beproeving is nog niet voorbij. Genesis 40 20 En het is op de derde dag, de geboortedag van Farao, dat hij een feestmaal maakt voor al zijn dienaren. En hij verheft het hoofd van de overste van de schenkers en het hoofd van de overste van de bakkers in het midden van zijn dienaren. 21 En hij doet de overste van de schenkers terugkeren naar zijn schenkersambt, en hij geeft de beker weer in Farao’s hand. 22 En de overste van de bakkers hing hij op, zoals Jozef aan hen had uitgelegd. 23 En de overste van de schenkers dacht niet aan Jozef; en hij vergat hem. Oude en nieuwe mens Ook hier wijs ik erop dat in vers 20 geen verschil wordt gemaakt in de beschrijving van de schenker en bakker. Je moet echt de volgende verzen lezen om te zien dat het met de één goed en met de ander slecht afloopt.

JOZEF – Profetische vergezichten De schenker en bakker zijn in zekere zin één. Zij zijn een beschrijving van de mens, maar in twee verschillende hoedanigheden. De bakker beeldt de oude mens uit en sterft, de schenker is een uitbeelding van de nieuwe mens en leeft. De derde dag Opnieuw wordt de derde dag genoemd (:20). Een dag die ons, sinds de opstanding van Christus, bepaalt bij opstanding. Het is de geboortedag van Farao, een verwijzing naar nieuw leven. Aangezien de gevangenis een voorafschaduwing is van de ecclesia en Jozef een type van Christus, spreekt deze geschiedenis over het nieuwe leven dat wij hebben ontvangen doordat wij één zijn met Christus. Ef.2:1; Kol.2:13 De complete vervulling hiervan vindt plaats op het moment van de wegrukking, wanneer wij een nieuw lichaam ontvangen. Opmerkelijk is dat in Openbaring 12 de wegrukking dan ook wordt voorgesteld als de geboorte van “de mannelijke zoon”. Ook die vindt plaats op een derde dag, maar dan gerekend in dagen van duizend jaar. 2Petr.3:8 Zoals dat tevens voor Israël geldt. Hos.6:2 Jozef wordt vergeten Tot slot lees je nog dat de schenker Jozef vergeet. Anders gezegd: Jozef wordt niet openbaar, maar blijft verborgen. Het is een verwijzing naar de verborgenheid. Christus is verborgen en ook ons leven is samen met Christus verborgen in God. Kol.3:3 JOZEF – Profetische vergezichten Het vorige hoofdstuk sloot af met de mededeling dat de schenker Jozef vergat. Dit is een verwijzing naar de verborgenheid, want Jozef blijft hierdoor vergeten en verborgen in de gevangenis. Een bevestiging hiervan vinden we in het volgende vers, waarin een bijzondere periode wordt genoemd. Genesis 41 1 En het is aan het einde van twee volle jaren dat Farao droomt. 13 jaren in Egypte Jozef was 17 jaar toen hij op zoek ging naar zijn broers (37:2) en 30 jaar toen hij uit de gevangenis kwam (41:46). De periode in het huis van Potifar en de gevangenis, is dus samen 13 jaar. Sommigen concluderen uit Genesis 41:1, dat de volle periode van Jozefs gevangenschap twee jaren betrof, anderen zeggen dat dit gerekend moet worden vanaf de uitleg van de dromen van de schenker en bakker. Twee jaren Hoe dat ook zij, hier wordt een periode van twee (volle) jaren genoemd, een markante periode in de Schrift. Want, zoals eerder benoemd, is de beschrijving van Jozef in de

JOZEF – Profetische vergezichten gevangenis een uitbeelding van de huidige tussentijd, waarin God de ecclesia uitroept. Deze periode is een intermezzo in Gods handelen met Israël en deze duurt (ongeveer) 2000 jaren (= twee millennia, twintig eeuwen). We vinden dan ook vele verwijzingen naar deze periode en het benoemen van twee jaren, is er daar één van. Handelingen 19 9 En als sommigen verhard werden, en ongezeglijk waren, en voor het oog van de menigte kwaad spreken van ‘de weg’, neemt hij afstand van hen, en hij zondert de leerlingen af, en hij argumenteert dagelijks in de school van Tyrannus. 10 En dit gebeurde twee jaar lang, zodat allen, die in de provincie Asia wonen, het woord van de Heer horen, zowel Joden als Grieken. Tweeduizend jaren Dit is een heel treffende illustratie van de periode van 2000 jaar waarin wij leven. Paulus ging naar de synagoge (:8), stuitte daar op ongeloof en sommigen werden verhard. Het beschrijft de verharding van het Joodse volk. Vervolgens worden de leerlingen afgezonderd (net als Jozef in de gevangenis!) en keert Paulus zich tot Joden en Grieken, zonder onderscheid. Hij onderwijst hen in de school van een zekere Tyrannus. Een schitterend plaatje van onze tijd. Uitgeroepen en afgezonderd onderwijst Paulus ons in de geheimen die hij bekendmaakt. De periode van twee jaren is een verwijzing naar de twee millennia (2000 jaar) waarin God Zich verbergt. JOZEF – Profetische vergezichten Paulus in de gevangenis Zonder de intentie te hebben volledig te zijn, wil ik nog één voorbeeld van zo’n periode van twee jaren noemen en die vinden we ook in het boek Handelingen. Juist hier in Handelingen, want daar wordt de overgang van de periode beschreven van het terzijde stellen van Israël, naar de tijd waarin God Zich een volk verzamelt uit de natiën (15:14). Handelingen 28 28 Laat het, dan, aan jullie bekend zijn, dat deze redding van God tot de natiën werd afgevaardigd, en zíj zullen horen. (…) 30 En hij blijft de gehele termijn van twee jaar in zijn eigen gehuurde woning, en hij verwelkomde al degenen, die bij hem binnengaan, 31 en hij proclameert het koninkrijk van God, en hij onderwijst de dingen die de Heer Jezus Christus betreffen, met alle vrijmoedigheid, op onbelemmerde wijze. Redding naar de natiën Dit is de afsluiting van Handelingen. Ook hier zijn het Joden die komen tot Paulus (:17) en ook hier stuit Paulus op ongeloof (:24). Paulus’ boodschap is dan ook dat redding naar de natiën werd gezonden en dat die (wel) zullen horen. Paulus wordt afgezonderd in gevangenschap(!) en in die positie onderwijst hij iedereen die het maar wil horen over hoe het zit met het koninkrijk van God, dat niet openbaar zou worden, maar verborgen is. En hij leert een ieder die wil horen over de Heer Jezus Christus. Wederom, een schitterend plaatje van onze tijd.

JOZEF – Profetische vergezichten Vanwege de misstap van Israël, is redding naar de natiën gegaan en proclameert Paulus, de apostel van de natiën, de boodschap van de verzoening van de wereld aan wie het maar wil horen! Rom.11:11-15 JOZEF – Profetische vergezichten Nadat er een periode van twee jaren wordt genoemd, waarin Jozef in de gevangenis verblijft, vangt hoofdstuk 41 aan met de dromen van Farao, die zullen leiden tot Jozefs verhoging. Farao droomt twee dromen, één droom over zeven magere en zeven vette koeien en de andere droom over zeven magere en zeven vette korenaren. Genesis 41 1 En het is aan het einde van twee volle jaren dat Farao droomt. En zie, hij staat aan de Nijl. 2 En zie, uit de Nijl komen zeven koeien op, heel mooi van verschijning en vet van vlees, en zij grazen in het oevergras. 3 En zie, zeven andere koeien komen na deze op uit de Nijl, lelijk van verschijning en dun van vlees; en zij staan naast de andere koeien op de oever van de Nijl. 4 En de koeien die lelijk van verschijning en dun van vlees zijn, eten de zeven koeien op, die heel mooi van verschijning en vet zijn. En Farao ontwaakte. 5 En als hij weer slaapt, droomt hij een tweede keer. En zie, zeven vette en goede korenaren komen op uit één halm. 6 En zie, zeven dunne en door de oostenwind verzengde korenaren ontspruiten na deze. 7 En de dunne korenaren verslonden de zeven vette en volle korenaren. En Farao ontwaakte, en zie, het was een

JOZEF – Profetische vergezichten droom. 8 En het is in de ochtend dat zijn geest onrustig is en hij zendt en hij roept alle geleerden van Egypte en al haar wijze mannen. En Farao verhaalt aan hen zijn droom, maar er is niemand, die ze voor Farao uitlegt. Vruchtbaarheid De Egyptenaren hadden een heel pantheon van goden, waarbij velen als dieren werden afgebeeld. Daarbij waren ook goden die werden afgebeeld als koe of stier, maar ook zonder die kennis weten we dat een koe staat voor vruchtbaarheid. Het Hebreeuwse woord voor ‘koe’ dat hier wordt gebruikt: parah, is verwant aan het woord voor Farao: Par’oh, en heeft met kracht en vruchtbaarheid te maken. De koeien komen op uit de Nijl, de levensader van Egypte. Brood is een eerste levensbehoefte en het behoeft dan ook geen toelichting dat ook de korenaren spreken van vruchtbaarheid. Nadruk Net als in het boek Daniël, worden de dromen uitvoerig beschreven en herhaald. Als later Jozef uit de gevangenis wordt gehaald en voor Farao staat, worden de dromen nogmaals beschreven (vers 17-24). Daardoor komt er nadruk op te liggen. We zouden niet zomaar voorbij gaan aan deze dromen, ze hebben betekenis. Twee vervullingen Opvallend is dat Farao twee dromen krijgt, hoewel Jozef later zegt: “de droom is één” (:26). Het zijn weliswaar twee dromen, maar ze hebben één betekenis. Echter, eveneens weer twee toepassingen. JOZEF – Profetische vergezichten Net als de dromen van Jozef (37:7-10), die een vervulling hebben gekregen in het leven van Jozef, maar ook een vervulling zullen krijgen in de Zoon van Jozef: Jezus Christus. Zoals Jozef zou regeren over het huis van Jakob, zo zal Christus heersen over het huis van Israël. Ook de dromen van Farao krijgen een dubbele vervulling. De wijsheid van deze wereld Aan de Farao werd een ‘goddelijke status’ toegekend. Hij was de grootste op aarde in die tijd. Daarnaast had hij een hele hofhouding van wijzen en geleerden om zich heen, waarvan we uit de latere geschiedenis weten dat zij in contact stonden met de geestelijke wereld en bepaalde vermogens hadden. Ex.6:11-12, 22 Onder de oppervlakte van de geschiedenis van Genesis 41, zien we dan ook dat God de goden en de wijsheid van deze wereld te kijk zet. 1Kor.1:20 Het is een slaaf, die uit de gevangenis gehaald moet worden, om de dromen van de wereldheerser van die tijd, uit te leggen. Zelf kon Farao dat niet en ook alle wijzen en geleerden in zijn rijk, stonden machteloos. Ook opdat voor Farao zou gelden: “opdat jullie geloof niet zou zijn in wijsheid van mensen, maar in de macht van God”. 1Kor.2:5

JOZEF – Profetische vergezichten Het vorige hoofdstuk eindigde met de mededeling dat de schenker Jozef vergat. Je vraagt je af hoe dat mogelijk was. De schenker had de dood in de ogen gekeken, had een droom gedroomd en Jozef had deze droom uitgelegd. En het was gebleken dat de uitleg juist was: Jozefs voorzeggingen voor de schenker en bakker waren uitgekomen. Maar het was Gods tijd nog niet en er gingen nog twee jaren voorbij (41:1), voordat Jozef uit de gevangenis zou komen. Dan droomt ook Farao en er is niemand onder zijn ‘wijzen’ die de dromen kan uitleggen. Genesis 41 9 En de overste van de schenkers spreekt tot Farao, zeggend: Vandaag word ik aan mijn zonden herinnerd. 10 Farao was toornig op zijn dienaren, en hij plaatste mij in bewaring in het huis van de overste van de lijfwachten, mij en de overste van de bakkers. 11 En wij dromen een droom in éénzelfde nacht, ik en hij. Wij droomden, ieder zijn droom met een eigen uitleg. 12 En er was daar bij ons een knaap, een Hebreeër, een slaaf van de overste van de lijfwachten. En wij vertelden ze aan hem, en hij legde ons onze dromen uit; voor ieder legde hij zijn droom uit. JOZEF – Profetische vergezichten 13 En het gebeurde zoals hij voor ons uitgelegd had, zo gebeurde het. Voor mij was het een terugkeer op mijn post, en hij werd opgehangen. De uitleg is van God Jozef had aangetoond dat hij niet slechts een slaaf was van Potifar, maar een dienaar van God. Hij had dromen van anderen uitgelegd en deze waren precies uitgekomen. Er is er slechts Eén, die dat kan (40:8). Nu is Gods tijd gekomen en ook deze keer zal Jozef erop wijzen dat de uitleg van dromen slechts aan God toebehoort. Verduren en geduld Wat is Jozef een weg van lijden gegaan en wat een voorbeeld is hij hierin voor ons! Over Jozef lezen we geen enkele wanklank in de Schrift. Hij is daarin een schitterend type van Christus, Die zonder zonde was. En het geloof van Jozef is een voorafschaduwing van het geloof van Jezus Christus en de weg die Hij ging. Jozef stond op Gods beloften, hij wist dat God ze zou vervullen. Ook al duurde het lang, Jozef ging zijn weg in verduren en geduld, in de kracht van God. Kolossenzen 1 11 … in alle kracht bekrachtigd wordend, in overeenstemming met de macht van Zijn heerlijkheid, tot in al het verduren en geduld, met vreugde dankende de Vader (…)

JOZEF – Profetische vergezichten De schenker herinnert zich Jozef op het moment dat Farao gedroomd heeft en niemand aan zijn hof deze dromen kan uitleggen. Hij doet dan alsnog wat Jozef hem gevraagd had (40:14), namelijk melding maken van Jozef bij Farao. Dit zet een reeks gebeurtenissen in gang die zullen leiden tot Jozefs verhoging. Genesis 41 14 En Farao zond en hij roept Jozef. En zij doen hem haastig uit de kerker komen; en hij scheert zich en hij verandert zijn kledingstukken, en hij komt bij Farao. 15 En Farao zegt tot Jozef: Ik heb een droom gedroomd, en er is niemand, die hem uitlegt. En ik heb gehoord dat over jou gezegd wordt: Jij hoort een droom en jij legt hem uit. 16 En Jozef antwoordt Farao, zeggend: Ik ben het niet, God antwoordt op Farao’s welzijn. Kerker Men laat Jozef haastig uit de kerker komen. Het woord voor ‘kerker’ is een ander woord dan we bijvoorbeeld in Genesis 39:20 vinden en daar vertaald wordt met gevangenis. Het woord dat hier vertaald wordt met kerker, is hetzelfde woord als in Genesis 37 zeven keer wordt gebruikt voor de put waarin Jozef wordt gegooid. JOZEF – Profetische vergezichten Een kerker is een ondergrondse gevangenis. De kerker is hier een uitbeelding van het graf waaruit Jozef verrijst en het verwijst naar de opgewekte Christus. Oude en nieuwe mens Ook het veranderen van kleding is in de Schrift een bekend beeld van opstanding. Zoals oude kleding wordt afgelegd en nieuwe kleding wordt aangedaan, zo zouden wij de oude mens afleggen en de nieuwe mens ‘aantrekken’. Het oude past ons niet meer. Ef.4:22-24; Kol.3:9-10 Wij zijn met Christus gestorven en opgewekt en daarom wandelen wij in het nieuwe leven: wij hebben Christus ‘aangetrokken’. Gal.3:27

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef komt voor Farao te staan en Farao vertelt Jozef wat hij gedroomd heeft. De twee dromen worden nogmaals beschreven. Tamelijk uitgebreid dus, terwijl hier ook had kunnen volstaan met een mededeling, zoals: “Farao vertelde zijn dromen aan Jozef”. Maar dit is niet het geval en daardoor komt er nadruk op de dromen te liggen Genesis 41 17 En Farao spreekt tot Jozef: In mijn droom, zie, ik sta aan de oever van de Nijl. 18 En zie, uit de Nijl komen zeven koeien op, vet van vlees en heel mooi van gestalte, en zij grazen in het oevergras. 19 En zie, zeven andere koeien komen na deze op, schraal en uitermate lelijk van gestalte en mager van vlees. Ik heb nooit zulke lelijke als deze gezien in het gehele land van Egypte. 20 En de magere en lelijke koeien eten de zeven eerste, vette koeien op. 21 En zij komen in hun binnenste, en het wordt niet geweten dat zij tot in hun binnenste kwamen; en hun verschijning was even lelijk als tevoren. En ik ontwaakte. 22 En ik zie in mijn droom, en zie, zeven korenaren, vol en goed, komen op uit één halm. JOZEF – Profetische vergezichten 23 En zie, zeven dorre, dunne en door de oostenwind verzengde korenaren ontspruiten na deze. 24 En de dunne korenaren verslonden de zeven goede aren. En ik heb dit aan de geleerden gezegd, en er is niemand, die het mij kan vertellen. 25 En Jozef zegt tot Farao: Farao’s droom is één. Wat de God gaat doen, dat vertelt Hij aan Farao. 26 De zeven goede koeien, dat zijn zeven jaren, en de zeven goede korenaren, dat zijn zeven jaren. De droom is één. 27 En de zeven magere en lelijke koeien, die na deze opkwamen, dat zijn zeven jaren, en de zeven magere, door de oostenwind verzengde korenaren, zullen zeven jaren van hongersnood zijn. 28 Dat is het woord, dat ik tot Farao sprak: Wat de God gaat doen, dat toont Hij aan Farao. Dubbele betekenis Beide dromen zijn, hoewel verschillend, toch één van betekenis (:25) voor Farao. Het zijn twee dromen, die ook twee keer verteld worden in dit hoofdstuk. Ik denk dat dit verwijst naar de dubbele toepassing van de dromen. Eén betekenis is, zoals we ook zullen zien, direct toepasbaar op die dagen en de andere, is de profetische betekenis, die van toepassing is op de Zoon van Jozef: Christus Jezus. Tweemaal zeven jaar Farao krijgt via Jozef voorzegd wat God gaat doen (:28). Er komen zeven jaren van overvloed en die worden opgevolgd door zeven jaren van hongersnood. Deze jaren van hongersnood zijn een voorafschaduwing van de grote verdrukking.

JOZEF – Profetische vergezichten Daar zullen we later nog meer argumenten voor tegenkomen, maar de belangrijkste vinden we in het boek Handelingen, waar Stefanus in zijn toespraak verwijst naar deze geschiedenis. Handelingen 7 11 En er kwam hongersnood over het gehele land Egypte en Kanaän, en grote verdrukking, en onze vaders vonden geen voedsel. Grote verdrukking De term grote verdrukking (Grieks: thlipsis megale) in dit vers, is exact dezelfde als die we vinden in Matteüs 24:21 waar gesproken wordt over de grote verdrukking die over Israël zal komen in de toekomst. Een periode die in de profetieën genoemd wordt: een tijd van benauwdheid voor Jakob. We zullen in het vervolg van de geschiedenis veel verwijzingen vinden naar de toekomst van Israël. De zeven vette jaren zijn een uitbeelding van de tijd van de verborgenheid waarin wij leven. Daarvan vinden we in dit hoofdstuk veel aanwijzingen, die ik in de volgende hoofdstukken zal behandelen. JOZEF – Profetische vergezichten In de vorige verzen, waar Jozef Farao’s dromen uitlegt, kwam al naar voren dat de dromen staan voor twee periodes van zeven jaren. Deze kregen een eerste vervulling in die dagen, zoals we ook vanzelf gaan zien als we verder lezen. Maar deze twee periodes hebben tevens een diepere betekenis en spreken van twee tijdperken, welke in die dagen nog toekomst waren. De zeven jaren van hongersnood zijn een voorafschaduwing van de grote verdrukking. Hand.7:11 Dat zullen we nader bezien als we de volgende hoofdstukken onderzoeken. Zeven vette jaren In de nu volgende verzen wordt de eerste periode van zeven jaren van overvloed besproken. Deze jaren zijn een uitbeelding van de tegenwoordige tijd, waarin de ware Jozef is verhoogd, deel uitmaakt van de priesterlijke familie (41:45), maar nog onbekend is voor het huis van Jakob. Er is graan (> woord) in overvloed en Hij wordt genoemd: Redder van de wereld (Safenath Paneach, 41:45). Dit zijn slechts enkele aanwijzingen, maar we zullen ook nog andere argumenten tegenkomen als we dit hoofdstuk onderzoeken.

JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 41 29 Zie, er komen zeven jaren van grote overvloed in het gehele land van Egypte. 30 En zeven jaren van hongersnood zullen na deze opstaan; en al de overvloed in het land van Egypte zal vergeten zijn; en de hongersnood zal het land uitputten. 31 En de overvloed zal in het land vergeten worden vanwege de hongersnood daarna; want die zal uitermate zwaar zijn. Vergeten In deze verzen wordt tweemaal naar de eerste periode van zeven jaar verwezen als een vergeten periode. Het Hebreeuwse woord shakach dat in vers 30 gebruikt wordt, is hetzelfde als in: Genesis 40 23 En de overste van de schenkers dacht niet aan Jozef; en hij vergat hem … De periode dat Jozef door de overste van de schenkers vergeten werd, is een periode van twee jaren (41:1), die Jozef in de gevangenis verblijft en die een uitbeelding zijn van de 2000 jaar van de huidige tussentijd. 2Petr.3:8 Twintig jaar Met het einde van de zeven jaar van overvloed, is er een periode van twintig jaar vervuld, waarin Jozef in Egypte verblijft (vergelijk 37:2 met 41:46). Dit is tevens een typologische aanwijzing naar de periode van 2000 jaar (twintig eeuwen). Ook Jakob verbleef eens, net als Jozef, een tijdvak van twintig jaren in het buitenland, dat wordt eveneens beschreven als een vergeten periode: JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 27 43 En nu, mijn zoon, luister naar mijn stem: sta op, ga naar mijn broer Laban, naar Haran, (…) 45 totdat de toorn van jouw broer van jou afgekeerd is, en hij vergeten is, wat jij hem hebt aangedaan … Genesis 31 38 Deze twintig jaar, dat ik bij jou geweest ben … God verbergt Zijn aangezicht Deze periode, waarin Jozef buiten het zicht van het huis van Jakob verblijft dat meent dat hij dood is, is een type van de huidige tijd. Israël staat terzijde en Christus verblijft onder de natiën. Kol.1:27 God verbergt Zijn aangezicht voor Israël. Zij staan terzijde en in die zin is God hen (tijdelijk) vergeten. Er zijn dan ook vele profetieën waarin deze waarheid naar voren wordt gebracht, waar we ditzelfde woord vergeten tegenkomen: Deuteronomium 32:18-20; Psalm 10:11, 13:2; 44:25 en Jesaja 49:14-15.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef heeft aan Farao uitgelegd wat de betekenis is van zijn dromen, maar hij laat het daar niet bij. Hij geeft Farao meteen advies hoe hij de zeven jaren van overvloed zou benutten, om de zeven jaren van hongersnood die daarop volgen, door te komen. Genesis 41 32 En dat de droom tot twee keer toe aan Farao herhaald is, wil zeggen, dat de zaak bij de God vaststaat, en dat de God haast maakt om het te doen. 33 En nu, laat Farao zien naar een verstandig en wijs man, en laat hij hem aanstellen over het land van Egypte. 34 Laat Farao dit doen: laat hij zorgen voor opzichters over het land, en laat hij een vijfde nemen van het land van Egypte in de zeven jaren van de overvloed. 35 En dat zij al het voedsel bijeenbrengen van deze goede jaren die komen, en dat zij koren ophopen onder de hand van Farao, als voedsel in de steden, en dit bewaken. 36 En het voedsel zal tot voorraad zijn voor het land in de zeven jaren van hongersnood, die in het land van Egypte zullen komen, opdat het land in de hongersnood niet wordt afgesneden. Een verstandig en wijs man Jozef geeft Farao het advies om te zien naar een wijs en verstandig man. JOZEF – Profetische vergezichten Zou Jozef op dit moment geweten hebben dat zijn tijd gekomen was? Er was immers aangetoond dat er maar één wijs en verstandig man was en dat was Jozef zelf, niemand anders in het hele rijk van Egypte kon immers de dromen uitleggen. Jozef handelde natuurlijk niet vanuit eigen wijsheid, maar hij was een wijs en verstandig man, omdat hij op zijn God vertrouwde. Een geweldig voorbeeld voor ons, want “een ieder die op Hem vertrouwt (gelooft) zal niet beschaamd worden”. Rom.10:11 Genade In de volgende verzen zullen we lezen dat Jozef verhoogd wordt door Farao en zijn ideeën mag uitvoeren. In deze periode van overvloed slaat hij koren op (:49), zodat er later brood genoeg zal zijn in Egypte (:54). Jozef is hierin een type van de verhoogde Christus. Bekend en erkend onder de natiën, maar nog verborgen voor het huis van Israël. Deze verborgen periode wordt door Paulus de huishouding (of: het beheer) van de genade van God genoemd. Ef.3:2 Er is woord in overvloed en dit woord wordt gekenmerkt door genade. Dat is ook waar de vijf van spreekt. Onvoorwaardelijk De vijf spreekt in de Schrift van verborgen dingen en van genade. Zoals de vier de aardse dingen kenmerkt: de vier hoeken van de aarde en de vier winden (= windrichtingen), Openbaring 7:1. De vijf volgt daarop en gaat voorbij aan de zichtbare dingen en spreekt dan ook van verborgenheden. Het mooiste voorbeeld daarvan vinden we wellicht in de geschiedenis van Abraham en Sarah. Zij heetten eerst Abram en Saraï, maar God gaf hen beiden, toen Hij hen Zijn onvoorwaardelijke beloften gaf, een nieuwe naam: Abraham en Sarah. Gen.17:5,15 Beiden ontvingen de letter Hee in hun naam.

JOZEF – Profetische vergezichten Letters in het Hebreeuws zijn ook cijfers. De letter Hee is de vijfde letter van het Hebreeuwse alfabet en heeft een getalswaarde van vijf. Het ontvangen van onvoorwaardelijke beloften is genade en dat demonstreerde God door hen een nieuwe naam te geven. Vijf broden De vijf komen we dan ook de hele Schrift door tegen en telkens spreekt het van genade, van Gods beloften, de overwinning op de tegenstander, enzovoort. Zoals in de geschiedenis van de wonderbare spijziging, waar Jezus vanaf een berg (een verhoogde positie) met vijf broden en twee vissen een menigte van vijfduizend te eten geeft Joh.6:1-15 en deze in groepen verdeeld van vijftig. Luk.9:14 Ook daar is, net als in de geschiedenis van Jozef, sprake van overvloed, want er blijft voldoende over. (De Zoon van) David Of wat dacht u van David, die eens bij de priester Achimelech kwam en vijf toonbroden vroeg om zijn manschappen te voeden. 1Sam.21:3 David, die zich verborgen had in de spelonk van Adullam en waar zich een heel volk rondom hem had verzameld van allemaal buitenstaanders. 1Sam.22:1-2 Zij worden gevoed en geleid door David, buiten de maatschappij. Herkent u daarin de ecclesia? Uitgeroepen uit deze wereld, geleidt door de Zoon van David. Hij voorziet ons van het levende woord van Gods genade, in overvloed. Het is overigens dezelfde David, die daarvoor al vijf stenen uitzocht om de tegenstander te verslaan. 1Sam.17:40 Het vijfde koninkrijk Tenslotte, wederom zonder de bedoeling te hebben volledig te zijn: in Daniël 2 heeft (ook) Nebukadnezar een droom. Deze wordt uitgelegd door Daniël. JOZEF – Profetische vergezichten De droom gaat over vier koninkrijken die worden uitgebeeld in goud, zilver, koper en ijzer en leem. Deze koninkrijken zijn aards en tijdelijk en zullen worden verpulverd en opgevolgd door het vijfde en definitieve koninkrijk van de Messias. Ook deze vijfde wordt uitgebeeld door een steen (:34,35,45).

JOZEF – Profetische vergezichten Eindelijk is de tijd gekomen dat Jozefs vernedering voorbij is. Dertien jaren zijn er verstreken sinds Jozefs broers hem in de put gooiden en hem verkochten als slaaf naar Egypte. Bij ons is dertien een ongeluksgetal, maar in de bijbel is er bij dertien altijd sprake van een omwenteling. Zo liep Israël bijvoorbeeld dertien keer rond Jericho en toen stortten de muren in. Joz.6 Paulus was, ten opzichte van de twaalf apostelen, een dertiende met een revolutionaire boodschap. Ook Jezus was in zeker opzicht een dertiende onder Zijn discipelen. Natuurlijk was Hij de eerste, maar als je anders telt, was Hij de dertiende, zoals bij een klok het middelpunt als dertiende gerekend kan worden. Bij Jozef komt er na dertien jaar een ommekeer in zijn lot: Genesis 41 37 En het woord is goed in de ogen van Farao en in de ogen van al zijn dienaren. 38 En Farao zegt tot zijn dienaren: Zouden wij iemand kunnen vinden als deze, een man, in wie de geest van God is? 39 En Farao zegt tot Jozef: Nadat God jou dit alles bekend maakt, is er niemand zo verstandig en wijs als jij. 40 Jij zal over mijn huis zijn, en op jouw mond zal heel mijn volk kussen. Maar in de troon ben ik groter dan jij. JOZEF – Profetische vergezichten 41 En Farao zegt tot Jozef: Zie! ik geef jou over het gehele land van Egypte. Geest van God Het was voor iedereen duidelijk dat Jozef niet zomaar iemand was, maar dat God door hem gesproken had. Dit is de eerste keer dat we in de Schrift vinden dat in iemand de geest van God is. Geest is een synoniem voor leven. Joh.6:63 Het is dan ook Gods geest, die Jezus uit de doden heeft opgewekt. Rom.8:11 Deze verhoging van Jozef, die hier begint met de erkenning dat de geest van God in hem is, is een uitbeelding van de opstanding van Christus en Zijn verhoging aan Gods rechterhand. Ps.110:1; Ef.1:20 Heel zijn huis Jozef wordt door Farao gesteld over heel zijn huis. Dit was al eerder het geval bij Potifars huis (39:4) en de gevangenis (39:22-23). Hij is hiermee een schitterend plaatje van onze Heer Jezus Christus, aan Wie God alles onderschikt. 1Kor.15:27 In het vervolg van Jozefs geschiedenis zal deze illustratie worden doorgetrokken, wanneer ook daadwerkelijk al het land Farao’s eigendom wordt, omdat Jozef het verkrijgt (47:20). Een geweldige voorafschaduwing van de Messias, die deze hele wereld zal verwerven als Zijn koninkrijk. Uiteindelijk zal Hij een volmaakt koninkrijk, waarin alle schepselen aan Hem onderschikt zullen zijn, overdragen aan God, de Vader. 1Kor.15:24 Kus de Zoon Tot slot nog een opmerking over vers 40. Daar hebben de meeste vertalingen nogal moeite met de weergave van het vers. “… en op jouw mond zal heel mijn volk kussen” staat daar letterlijk.

JOZEF – Profetische vergezichten Meestal weergegeven met iets dergelijks als: op jouw bevel zal heel mijn volk gehoorzamen. Dat laatste is zo, dat blijkt wel uit de rest van Jozefs geschiedenis. Maar bij de letterlijke vertaling moest ik denken aan Psalm 2:12, waar staat: “Kus de Zoon …”. Deze Psalm is profetisch en verwijst naar de tijd waarin de Messias uit Zijn verborgen positie zal komen om Zijn koninkrijk te openbaren, om deze hele schepping te onderschikken, maar ook te verzoenen. Zou het kussen van heel het volk een uitbeelding van ons kunnen zijn, die nu reeds met Hem verzoend zijn …? Kol.1:21 JOZEF – Profetische vergezichten Van Jozef wordt vaak gezegd dat hij onderkoning van Egypte werd. En hoewel we dat woord niet letterlijk terugvinden in de geschiedenis, is dat wel het idee. Farao geeft Jozef de volledige heerschappij en volmacht. Jozef is vanaf dat moment bevoegd om namens de Farao op te treden. Genesis 41 42 En Farao neemt zijn ring van zijn hand en hij doet hem aan Jozefs hand. En hij laat hem kleden met linnen kleding, en hij hing een gouden ketting om zijn hals. 43 En hij doet hem rijden op de tweede strijdwagen die hij had; en zij roepen voor hem uit: Kniel! En hij stelde hem over het gehele land van Egypte. 44 En Farao zegt tot Jozef: Ik ben Farao, maar zonder jou zal niemand in het gehele land van Egypte zijn hand of zijn voet opheffen. Gekroond met eer en heerlijkheid Ook hierin is Jozef een voorbeeld van Christus, aan Wie alle macht gegeven is. Mat.27:18 Bedenk hierbij dat de verhoging van Jozef zich afspeelt buiten het zicht van het huis van Jakob. Jozef wordt gekroond met eer

JOZEF – Profetische vergezichten en heerlijkheid en alles wordt aan hem onderschikt Heb.2:7-8, maar het huis van Israël heeft hier nog geen weet van. Ring Een ring kennen wij als een beeld van onvergankelijkheid. Daarom worden bij een huwelijk trouwringen uitgewisseld, als beeld van een huwelijk dat bij het leven van de huwelijkspartners niet beëindigd zou worden. Rom.7:2 De vorm van de ring is een cirkel en is daar, als oneindige lijn, de uitdrukking van. In de tabernakel is er een aantal keren sprake van ringen (o.a. Exodus 25:12; 28:23). In de bijbel is de ring ook een symbool van koninklijk mandaat (Esther 3:10,12; 8:2,8; Daniël 6:18). Gouden ketting Ook bij de gouden ketting moeten we denken aan koningschap. Daniël krijgt een gouden ketting om zijn hals om zijn koninklijke positie te bevestigen. Dan.5:7,16,29 Goud is een edelmetaal dat niet roest en niet aan bederf onderhevig is en daarmee ook een uitbeelding van onvergankelijkheid. Linnen kleding Jozef krijgt linnen kleding. Daar was de kleding van de hogepriester ook van gemaakt. Ex.28 Linnen spreekt van reinheid en zuiverheid. De hogepriester onder het oude verbond is een voorafschaduwing van de ware Hogepriester, Jezus Christus Heb.3:1, en linnen is dan ook heel de Schrift door een verwijzing naar de opgewekte Christus. Joh.13:5; 19:40; 20:5-6 Linnen is een lichte stof, die aan de priesters werd gegeven, opdat zij niet zouden zweten. Ez.44:18 Het drukt uit dat de mens niet zou werken, maar zou rusten in het volbrachte werk van Christus Jezus, de Koning én Hogepriester naar de orde van Melchizedek. Heb.7:1,21 JOZEF – Profetische vergezichten Deze verzen spreken van Jozefs verhoging. In de vorige verzen lazen we al dat hij van Farao allerlei kenmerkende dingen ontving, zoals een ring, een gouden ketting en linnen kleding. Dit zijn verwijzingen naar het koningschap en priesterschap van de Messias. De volgende verzen zijn eveneens zeer betekenisvol. Genesis 41 45 En Farao noemde Jozefs naam: Safenat-Paneach … Naamsverandering Eerder haalde ik al de naamsverandering van Abraham en Sarah aan. We vinden nogal wat naamsveranderingen in de bijbel en ze zijn altijd betekenisvol. Zelfs als we de betekenis van de namen buiten beschouwing laten, is een naamsverandering al veelzeggend omdat er verandering van identiteit plaatsvindt. Anders gezegd: degene wiens naam veranderd wordt, ontvangt een nieuw leven.

JOZEF – Profetische vergezichten Safenat-Paneach Jozefs nieuwe naam betekent: Redder van de wereld. Wij kennen maar één Ander aan Wie die naam wordt toegekend, dat is Christus Joh.4:42; 1 Joh.4:14 en daar is Jozef natuurlijk een type van. De geschiedenis in Johannes 4, waar Jezus Redder van de wereld wordt genoemd, is illustratief. Daar is Jezus buiten het Joodse land, in Samaria, en heeft daar een ontmoeting met een vrouw, die Hem (h)erkent als de Christus (:29). Dat is bijzonder, omdat Hij onder de Joden voornamelijk met ongeloof en afwijzing te maken kreeg. De vrouw gaat naar haar stad en daar geloven velen van de Samaritanen vanwege het getuigenis van de vrouw. De Heer blijft daar twee dagen, een uitbeelding van de periode van 2000 jaar, waarin Christus verblijft onder de natiën. De Samaritanen komen daar tot Hem en luisteren naar Zijn woord. Johannes 4 42 … en zij zeiden tegen de vrouw: Wij geloven niet meer om wat jij spreekt, want wij hebben Hem zelf gehoord, en wij weten, dat Hij waarlijk is de Christus, de Redder van de wereld. Onder de natiën Net als Jezus in Samaria, wordt Jozef in Egypte (beiden in het buitenland), erkend als de Redder van de wereld. De Heer blijft twee dagen in Samaria, Jozef verblijft een periode van twintig jaar (twee decennia) in Egypte. Beiden een uitbeelding van de 2000 jaar, waarin Christus Zich bevindt onder de natiën. Kol.1:26 JOZEF – Profetische vergezichten Verborgenheden De meeste commentaren geven aan dat Safenat-Paneach ook kan worden vertaald met: uitlegger van verborgenheden. Dat schijnt de vertaling in een aan Egyptisch verwante taal te zijn, het Koptisch. Jozef was iemand die verborgenheden kon uitleggen. We hebben gelezen dat hij de dromen van de schenker en bakker uitlegde en die van Farao. Maar ook dit is van toepassing op Christus; Hij maakt in deze tijd, die de verborgenheid wordt genoemd, geheimen bekend. Ef.3:4; Kol.1:26

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef krijgt van Farao de eretitel: Redder van de wereld, een rechtstreekse verwijzing naar Christus. Voor ons, die de brieven van Paulus kennen, is ook het volgende betekenisvol. Jozef krijgt van Farao een vrouw, genaamd Asnath. Deze vrouw wordt uitgebreid beschreven. Genesis 41 45 … en hij geeft aan hem Asnath, de dochter van Potifera (…), tot vrouw. Uit de natiën Jozef trouwt een heidense vrouw. In de taal van de Schrift: Jozef wordt één vlees met een heidense vrouw. Gen.2:24; Ef.5:31 In Efeze 5 zet Paulus uiteen dat man en vrouw verbonden door het huwelijk, een eenheid zijn die een uitbeelding is van Christus en de ecclesia. Ef.5:25,29 De ecclesia, het lichaam van Christus Ef.1:23; 1Kor.12:11-12, 27-28, wordt gevormd uit de natiën (heidenen), zonder onderscheid. Asnath is een uitbeelding van de ecclesia. Adam en Eva In hetzelfde Efeze 5, verwijst Paulus helemaal terug naar de eerste bladzijden van de bijbel, naar de geschiedenis van Adam en Eva. JOZEF – Profetische vergezichten Daar wordt gezegd dat JAHWEH een diepe slaap op Adam doet vallen Gen.2:21 en in die slaap een deel van Adam wegneemt en daaruit zijn vrouw, Eva, maakt. Gen.2:21-22 Wanneer Adam wakker (gewekt) wordt, is het eerste dat hij ziet, zijn vrouw Eva. Dan klinken de woorden in Genesis 2:24, die Paulus citeert: Efeze 5 31 Daarom zal een mens zijn vader en moeder verlaten en samengevoegd worden aan zijn vrouw, en de twee zullen tot één vlees zijn. En let goed op wat Paulus hier als commentaar aan toevoegt: 32 Dit geheim is groot. Ik zeg dit echter (met het oog) op Christus en de ecclesia. Een groot geheim Paulus maakt hier een groot geheim (verborgenheid) bekend. Al in de aanvang van de Schrift wordt in beeld gesproken over Christus en de ecclesia. De diepe slaap van Adam, is een uitbeelding van de doodsslaap van de Laatste Adam, Christus. Toen Hij werd opgewekt uit de doden, ontving Hij van God de ecclesia, die één lichaam is met Hem. En Paulus openbaart dat dit al verborgen lag in de geschiedenis van Adam en Eva. Zo is ook het huwelijk dat Jozef sloot met Asnath, een verborgenheid, die spreekt van Christus en de ecclesia.

JOZEF – Profetische vergezichten Uitgebreid wordt beschreven wat Jozef toevalt bij zijn verhoging door Farao. Hij krijgt een veelbetekenende nieuwe naam en hij krijgt een vrouw. Ook van deze vrouw lezen we wat bijzonderheden, die veelzeggend zijn en die een heenwijzing zijn naar de verhoging van Christus. Genesis 41 45 … en hij geeft aan hem Asnath, de dochter van Potifera, de priester van On, tot vrouw. De ecclesia Asnath is een type van de ecclesia. Jozef wordt immers één vlees met haar en man en vrouw zijn een uitbeelding van Christus en de ecclesia. Ef.5:25 De betekenis van Asnath is enigszins onduidelijk. Sommigen zeggen dat het de gelukkige betekent. Anderen geven de betekenis: gewijd aan Neith, een Egyptische beschermgodin (deze godin droeg overigens een kroon, wat spreekt van koningschap en heerschappij). JOZEF – Profetische vergezichten Koning én priester Maar hoe dat ook zij, we weten dat Jozef in zijn verhoging (onder)koning wordt over Egypte. Daarom is het bijzonder dat hier staat dat Asnath een dochter was van een priester. Jozef wordt door zijn huwelijk lid van een priesterlijke familie in Egypte. Over Jezus Christus wordt gezegd dat Hij als de beloofde Koning, uit de stam van Juda kwam. Mat.1 De priesters kwamen echter uit de stam van Levi. Onder het oude verbond waren koningschap en priesterschap onverenigbaar. Jezus kon als mens dan ook geen hogepriester zijn. Heb.7:14 Tóch wordt door God de Messias aangesteld als Koning en Hogepriester, maar dan niet naar het oude verbond, maar naar de orde van Melchizedek. Ps.110:4; Heb.5:6, 7:3,17, 21 Melchizedek was een koning en priester van vóór het oude verbond, uit de tijd van Abraham. Gezeten aan Gods rechterhand God wekte de Heer Jezus Christus op uit de doden en zette Hem aan Zijn rechterhand. Ps.110:1 Daar is Hij, de opgewekte Christus, nu gezeten als de Hogepriester naar de orde van Melchizedek. Deze ordening (> wijze) bestaat daaruit, dat Hij Priester én Koning is. Jozef is in zijn verhoging een schitterend beeld van deze verhoogde positie van Christus.

JOZEF – Profetische vergezichten Jozef trouwt een vrouw, Asnath. Haar afkomst wordt beschreven en ook deze dingen hebben een betekenis. Gods woord is onfeilbaar en elk deel daarvan is volmaakt geplaatst. Ps.12:7 Namen hebben een betekenis in de Schrift. Van Asnath worden nog andere namen gegeven om te beschrijven uit welke familie zij komt. Genesis 41 45 … en hij geeft aan hem Asnath, de dochter van Potifera, de priester van On, tot vrouw. De zon van de gerechtigheid Potifera is de vrouwelijke vorm van Potifar en betekent: gegeven door Ra. Deze Ra is de Egyptische zonnegod, de belangrijkste god van het Egyptische godendom. De zon is een uitbeelding van Christus. Hij is, als de zon, het Licht van de wereld. Joh.8:12,9:5 Wanneer Christus zal verschijnen in heerlijkheid, is dat in de taal van de bijbel dan ook dat “de dag van Christus aanbreekt”. Fil.1:10 In de Hebreeuwse bijbel heet dit: het aanbreken van de dag van JAHWEH. Dan zal de zon van de gerechtigheid opgaan. Mal.4:2 JOZEF – Profetische vergezichten Christus Ook On wijst op ditzelfde. On is de Hebreeuwse naam voor de stad Heliopolis en dat betekent: stad van de zon. Wij kunnen er misschien moeite mee hebben om in heidense goden en steden verwijzingen naar Christus te zien, maar álle namen in de Schrift hebben betekenis en daarom worden ze genoemd. De Schrift spreekt over Christus en alles heeft zijn samenhang in Hem. Kol.1:17

JOZEF – Profetische vergezichten Farao geeft Jozef de hoogste positie in zijn koninkrijk en alles wat daarbij hoort. Het spreekt van Christus, Die door God uitermate verhoogd werd en de Naam boven alle naam werd gegeven. Fil.2:9 In het volgende vers vinden we een belangrijk gegeven voor de tijdrekening in het leven van Jozef. Genesis 41 46 En Jozef [was een] zoon van dertig jaar oud, toen hij voor Farao, de koning van Egypte, stond. En Jozef gaat heen van het aangezicht van Farao, en hij gaat door het gehele land van Egypte. Tijdrekening Jozef is op het moment van zijn verhoging, dertig jaar oud. Hierdoor kunnen we een aantal dingen uitrekenen, omdat we weten dat Jozef zeventien jaar oud was toen hij door zijn vader naar zijn broers werd gezonden (37:2) en door zijn broers werd verkocht. Hij is nu dus dertien jaar in Egypte. Dit betekent tevens dat Jozef twintig jaar in Egypte is aan het einde van de zeven jaren van overvloed, wanneer de zeven magere jaren aanvangen en hij zijn broers weer ontmoet. Jozef ziet zijn broers dus ná twintig jaar en is daarin een type van Christus, Die na twintig eeuwen zal verschijnen aan het huis van Israël. JOZEF – Profetische vergezichten Dertig jaren Maar ook de dertig jaren die hier genoemd worden, zijn betekenisvol. Dertig jaar spreekt ervan dat Christus is verhoogd, maar Zijn koninkrijk is nog niet geopenbaard. Jozef was immers koning in Egypte, maar het huis van Jakob was hier nog niet in betrokken. Iets dergelijks vinden we ook van David. Hij was óók dertig jaar toen hij koning werd 2Sam.5:4, maar hij werd slechts koning van Juda en pas later van Juda én Israël. 2Sam.5:5 Jezus was dertig jaar oud toen Hij Zijn publieke optreden begon. Luk.3:23 Het moge duidelijk zijn dat deze dertig jaar hier wordt genoemd in verband met Zijn eerste komst, waarin Hij kwam als de beloofde Messias, maar Zijn koninkrijk niet openbaarde, omdat Israël Hem verwierp. Dat komt nog, zoals Jozef en David in eerste instantie ook regeerden over een deel en pas later over het geheel. Het gezelschap van Christus Mozes werd na zijn dood dertig dagen beweend door het huis van Israël. Deut.34:8 Ná dertig dagen wordt hij opgevolgd door Jozua. Deut.34:9 Een uitbeelding van de dood van Jezus en opstanding van Christus. Dertig vinden we ook nog wel eens als uitbeelding van het gezelschap dat de verhoogde Christus Zich verzamelt, voordat Hij Zijn koninkrijk zal openbaren. En zo had Saul op een hoge plaats een maaltijd, waarbij hij aan het hoofd zat van dertig man. 1Sam.9:22 Daarna daalden zij af 1Sam.9:25 en ontving Saul het koninkrijk. 1Sam.10:1

JOZEF – Profetische vergezichten ‘Dertig’ in Richteren Ook Simson had in Richteren 14 een gezelschap van dertig metgezellen op zijn bruiloft, aan wie hij raadsels opgaf. Raadsels zijn, net als dromen, geheimenissen of verborgenheden. Over het raadsel van Simson is veel te zeggen en over de hele geschiedenis nog meer. Maar in deze uitgave wil ik er alleen op wijzen, dat het huwelijk van Simson niet doorging. Ook dit is een beeld van het uitstel van de bekering van Israël. Ik zou nog vele voorbeelden kunnen noemen, met name uit het boek Richteren, want de Richteren periode wordt erdoor gekenmerkt dat God verlossers (richters) zendt, maar dat het volk nog geen koning heeft. Alleen dat al, is een type van de tijd waarin wij leven. De Verlosser is gezonden, maar Zijn koninkrijk nog niet geopenbaard. In het leven van David komen we de dertig ook nog wel eens tegen. Kortom: pak maar eens een concordantie en zoek op waar het getal dertig overal wordt genoemd. JOZEF – Profetische vergezichten Nu volgt een nogal korte beschrijving van de zeven jaren van overvloed. Er wordt vermeld dat Jozef het advies uitvoert dat hij Farao eerder gaf, om een deel van de oogst in de zeven vette jaren op te slaan en te bewaren voor de zeven jaren van hongersnood die zullen volgen. Genesis 41 47 En het land geeft zijn opbrengst in de zeven jaren van overvloed meer dan overvloedig, 48 en hij brengt al het voedsel bijeen van de zeven jaren in het land van Egypte. En hij slaat het voedsel in de steden op; het voedsel van het veld rondom die stad sloeg hij in haar midden op. 49 En Jozef hoopt koren op als het zand van de zee, uitermate veel, zodat men ophield met tellen, want er was geen getal. 50 En voordat het jaar van de hongersnood komt, werden aan Jozef twee zonen geboren, die Asnath, de dochter van Potifera, de priester van On, voor hem baarde. 51 En Jozef noemt de eerstgeborene: Manasse, want God heeft mij al mijn gezwoeg doen vergeten, en het gehele huis van mijn vader. 52 En de tweede noemde hij: Efraïm, want God heeft mij vruchtbaar gemaakt in het land van mijn vernedering. 53 En de zeven jaren van overvloed, die in het land van Egypte waren, kwamen ten einde.

JOZEF – Profetische vergezichten Vergeten Hier wordt genoemd dat aan Jozef twee zonen worden geboren in de zeven jaren van overvloed. Het wordt uitdrukkelijk vermeld dat dit gebeurt vóórdat de hongersnood aanvangt (:50). De zoon die het eerst geboren wordt, is Manasse. Zijn naam betekent: doen vergeten. Eerder heb ik al genoemd dat dit vergeten verwijst naar de periode van de verborgenheid. Zoals dat ook het geval is met de zeven jaren van overvloed. Eerstgeboorterecht Efraïm betekent: dubbele vrucht. Deze naam is nogal cryptisch. Op het eerste gezicht verwijst het geven van de naam door Jozef naar het feit dat het zijn tweede zoon was en dus: dubbele vrucht. Maar ten diepste verwijst de naam ‘Efraïm’ naar het dubbele deel dat de eerstgeborene toeviel. Deut.21:17 Efraïm kreeg later namelijk de eerstgeboortezegen. Gen.48:20 Tien stammen Efraïm was verderop in de bijbelse geschiedenis, bij de splitsing van het koninkrijk van Israël, de aanduiding voor de tien stammen. Ez.37:16; Hos.5:12 Het tienstammenrijk is later in Assyrische ballingschap weggevoerd en het grootste deel daarvan is nooit teruggekeerd naar het land en geassimileerd (> opgegaan in) de natiën. Later, toen het Evangelie via de apostel Paulus terechtkwam bij de natiën, kwam het dus alsnog terecht bij hen die eens Israël waren geweest, maar hun Israëlitische identiteit waren kwijtgeraakt. Bij Efraïm dus. Efraïm is dan ook een type van gelovigen uit de natiën. JOZEF – Profetische vergezichten Volheid van natiën Vandaar dat Jakob bij het geven van de eerstgeboortezegen aan Efraïm zegt dat hij zou worden tot een volheid van natiën. Gen.48:19 Woorden die de apostel Paulus later aanhaalt in Romeinen 11:25. Efraïm en Manasse zijn dan ook in veel opzichten een illustratie van de huidige tussentijd. Israël staat terzijde, God is hen (tijdelijk) ‘vergeten’. In deze periode verzamelt God Zich een volk uit de natiën voor Zijn Naam 2Kor 6:16; Tit.2:14, dat de hoogste zegen krijgt Ef.1:3, hoger nog dan alles wat aan Israël beloofd is.

JOZEF – Profetische vergezichten De nu volgende periode van de zeven magere jaren, zijn een uitbeelding van de grote verdrukking Hand.7:11; Mat.24:21, die chronologisch ook zal aanvangen na de huishouding van de genade van God Ef.3:2, waarvan de zeven jaren van overvloed een voorafschaduwing zijn. Genesis 41 54 En de zeven jaren van de hongersnood begonnen, komend zoals Jozef gezegd had. En er is in alle landen hongersnood, maar in het gehele land van Egypte was brood. 55 En het gehele land van Egypte heeft honger, en het volk roept tot Farao om brood. En Farao zegt tot alle Egyptenaren: Gaat tot Jozef; wat hij tot jullie zegt, doe dat. 56 En de hongersnood was over de gehele oppervlakte van de aarde. En de hongersnood is sterk in het land van Egypte, en Jozef opent alle voorraadkamers en hij verkoopt koren aan de Egyptenaren. 57 En de gehele aarde kwam naar Egypte om bij Jozef koren aan te kopen, want de hongersnood was sterk op de gehele aarde. JOZEF – Profetische vergezichten Het vervolg De volgende hoofdstukken (41-45) zijn een uitgebreide beschrijving van hoe de zonen van Jakob door benauwdheid en verdrukking tot erkenning komen van Jozef. In Genesis 46 komt Jakob met al zijn afstammelingen tot Jozef en Jozef geeft hen een vruchtbaar land waar zij in rust kunnen wonen. In Genesis 47 wordt beschreven hoe Jozef voor Farao al het land verwerft. Achtereenvolgens zijn dit uitbeeldingen van: • de grote verdrukking; • de terug-verzameling van het huis van Israël door de Messias naar het land; • en de vestiging van het koninkrijk van de Messias over de gehele aarde. Genesis 48 beschrijft de zegening van Efraïm en Manasse door Jakob. In Genesis 49 zegent Jakob zijn eigen zonen en wordt zijn dood beschreven. In Genesis 50 sterft ook Jozef.

JOZEF – Profetische vergezichten Genesis 41-45 beschrijft uitgebreid hoe het huis van Jakob komt tot Jozef. Jozef, die hun broeder is en verhoogd is tot koning, maar die door hen nog niet als zodanig herkend wordt. Jozef voert de regie in deze geschiedenissen en stelt zijn broers op de proef. Het is een illustratie van de periode die in de nabije toekomst zal aanvangen en die de tijd van benauwdheid voor Jakob wordt genoemd. Jer.30:7 Deze tijd is bedoeld om het huis van Jakob tot bekering (geloof) te brengen en dat is dan ook waar deze periode van grote verdrukking op uitloopt: de bekering van Israël. De ware Jozef zal eerst niet door hen herkend worden Zach.13:6, maar uiteindelijk zal Hij Zich aan hen bekend maken. Zach.12:10; Op.1:7 Genesis 42 1 En Jakob ziet, dat er in Egypte graan was, en Jakob zegt tot zijn zonen: Waarom zien jullie elkaar aan? 2 En hij zegt: Zie, ik heb gehoord, dat er graan in Egypte is. Daalt af daarheen en koopt daar koren voor ons, opdat wij leven en niet sterven. 3 En tien broers van Jozef dalen af om in Egypte koren te kopen. 4 En Jakob zond Benjamin, Jozefs broer, niet met zijn broers mee, want hij zei: Opdat hem geen ongeluk zal overkomen. JOZEF – Profetische vergezichten 5 En te midden van degenen die kwamen om koren te kopen, zijn ook de zonen van Israël, want er was hongersnood in het land van Kanaän. Benjamin Het huis van Israël zal in de grote verdrukking Hand.7:11 hun broeder, Die zij verworpen en overgeleverd hebben, moeten leren kennen door beproeving en verdrukking heen. Het zijn dan ook de tien broers die tot Jozef gaan, om koren te kopen. Deze tien broers zijn degenen die Jozef in de put hadden gegooid en verkocht hadden naar Egypte. Benjamin was daar niet bij. Gelovig overblijfsel Benjamin is een uitbeelding van ‘het gelovig overblijfsel’ van Israël. Hij had dezelfde moeder (oorsprong) als Jozef. In het Nieuwe Testament komen we slechts één iemand tegen uit de stam van Benjamin en dat is Paulus. Rom.11:1; Fil.3:5 In Romeinen 9 tot en met 11, gaat Paulus nader in op de positie van Israël. Zij zijn als volk terzijde gesteld, maar in de toekomst zal God de draad met dit volk weer oppakken en zal alsnog geheel het volk tot bekering komen (11:26). Maar ook in deze huidige tussentijd, waarin God Zich een volk verzamelt uit de natiën zonder onderscheid, zijn er gelovige Israëlieten. Er is een overblijfsel en Paulus verklaart nadrukkelijk dat hij uit de stam van Benjamin is en behoort tot het gelovig overblijfsel van Israël, dat is dan ook waar ‘Benjamin’ voor staat. Romeinen 11 1 Ik zeg, dan: God verstoot Zijn volk toch niet? Volstrekt niet! Want ik ben ook een Israëliet, ik ben uit het zaad van Abraham, van de stam Benjamin.

JOZEF – Profetische vergezichten Romeinen 11 5 Zó is er dan ook in de tegenwoordige tijd een overblijfsel geworden naar de uitverkiezing van genade. De tien broers die afreizen zonder Benjamin, zijn een uitbeelding van het ongelovige huis van Jakob dat door verdrukking en beproeving tot erkenning moet komen van Hem, Die zij hebben overgeleverd en dood gewaand, maar Die lééft. JOZEF – Profetische vergezichten Jozef had twee dromen gedroomd, die beiden uitdrukken dat zijn broers voor hem zouden buigen. Jozef zou heersen over zijn broers (37:5-10). Twintig jaren waren er inmiddels voorbij gegaan, waarvan Jozef dertien jaar als slaaf en gevangene had geleefd. Toch heeft hij niet gezien op de omstandigheden, maar geleefd uit het geloof dat God Zijn beloften zou vervullen. En God maakte Jozef voorspoedig. Niet alleen toen hij verhoogd werd tot onderkoning, maar ook al daarvoor in het huis van Potifar (39:2-3) en in de gevangenis (39:21). Jozef leefde uit geloof en liep in vertrouwen de loopbaan die God voor hem uitgestippeld had. Genesis 42 6 En Jozef was de machthebber over het land; hij was het, die aan het gehele volk van het land koren verkocht. En de broers van Jozef komen, en zij buigen zich voor hem neer met de neusgaten ter aarde. 7 En Jozef ziet zijn broers en hij herkent hen; en hij houdt zich onherkenbaar voor hen. En hij spreekt hard met hen, en hij zegt tot hen: Van waar komen jullie? En zij zeggen: Uit het land van Kanaän, om voedsel te kopen. 8 En Jozef herkent zijn broers, en zij herkenden hem niet. 9 En Jozef herinnert zich de dromen die hij over hen gedroomd had (…)

JOZEF – Profetische vergezichten Hij spreekt hard met hen Jozef houdt zich onherkenbaar voor zijn broers en spreekt hard met hen (:7). Hij blijft verborgen. En zoals God nu Zijn aangezicht verbergt voor het Joodse volk, Deut.31:17-18, 32:20 zo zal Hij in de grote verdrukking ook nog verborgen zijn. Hij zal echter in Zijn toorn tot hen spreken. Gods oordelen zijn hard, maar altijd gericht op het welzijn van Zijn volk en bedoeld om hen recht te zetten. Zo maakt Jozef zich eveneens niet direct aan zijn broers bekend, maar wil hen eerst ‘een les leren’. Jozef herinnert zich de dromen die hij gedroomd had; zijn broers en zijn vader zouden voor hem buigen. We lezen hier nog niets van zijn gevoelens, later in het hoofdstuk wel (:24). Dan blijkt dat het een emotionele ervaring voor Jozef is, dat hij zijn familie na zo’n lange tijd terugziet en dat zijn dromen vervuld worden. Later getuigt Jozef ook van het feit dat God in alles de hand heeft en alles doet meewerken ten goede (45:8). God vervult Zijn beloften, op Zijn tijd en op Zijn plaats! JOZEF – Profetische vergezichten De broers staan voor Jozef, maar hij houdt zich onherkenbaar voor hen en maakt niet meteen bekend wie hij is. Jozef gaat zijn broers eerst beproeven. Hij wil hen veranderen. Dat lezen we niet alleen hier, maar ook nog in de volgende hoofdstukken. Jozef stelt zich hard op tegen zijn broers, maar zijn hart is zacht en vol liefde voor hen, hoewel zij hem verworpen en verkocht hebben. Zo zal de Heer Zijn volk in Zijn liefde brengen in grote verdrukking, om hun harten te veranderen. Genesis 42 9 (…) En hij zegt tot hen: Jullie zijn spionnen. Jullie zijn gekomen om te zien, waar het land open ligt. 10 En zij zeggen tot hem: Nee, mijn heer, jouw dienaren zijn gekomen om voedsel te kopen. 11 Wij zijn allen zonen van één man; wij zijn rechtschapen; jouw dienaren zijn geen spionnen. 12 En hij zegt tot hen: Nee, want jullie zijn gekomen om te zien, waar het land open ligt. 13 En zij zeggen: Wij, jouw dienaren waren twaalf broers, zonen van één man in het land van Kanaän, en zie, de

JOZEF – Profetische vergezichten jongste is vandaag bij onze vader, en één, hij is niet meer. 14 En Jozef zegt tot hen: Het is, zoals ik tot jullie gesproken heb, zeggend: Jullie zijn spionnen. 15 Hieraan zullen jullie getoetst worden: zowaar Farao leeft. Jullie zullen absoluut niet van hier weggaan, tenzij jullie jongste broer hierheen komt. 16 Zend één van jullie om jullie broer te halen, maar jullie zullen gebonden worden. Zo zullen jullie woorden getoetst worden, of jullie de waarheid spreken. Maar indien niet, zowaar Farao leeft, dan zijn jullie spionnen. Tot zichzelf komen Het is niet alleen zo dat Jozef zichzelf niet bekendmaakt aan zijn broers. Wat hij in deze geschiedenis doet, is hen stap voor stap met zichzelf bekendmaken. Langzaamaan wordt onthuld wie zij zijn en hun benauwdheid brengt hen steeds meer tot het besef van het feit dat zij hun broeder hebben verkocht en onrecht hebben aangedaan (42:13, 22-23; 44:28). Zoals de verloren zoon, die door schade en schande wijs werd en tot zichzelf kwam. Luk.15:17 Ook daar betekent het dat hij besef kreeg van zijn afkomst en positie met als gevolg dat hij zich zou omkeren (> bekeren). Israëls nationale belijdenis Dit tot zichzelf komen, doet denken aan Jesaja 53, waar het huis van Israël ontdekt wie zij werkelijk zijn. Daar wordt van de Messias geprofeteerd over Zijn lijden, Zijn sterven en Zijn verhoging. Maar het zijn ook woorden die door het volk Israël zullen worden uitgesproken. Zij zullen niet alleen zien Wie zij doorstoken hebben, maar ook aan zichzelf worden bekendgemaakt en hiervan getuigen. JOZEF – Profetische vergezichten Israël zal in de toekomst niet alleen belijden dat Jezus Christus hun Messias is, maar ook als natie belijden dat zij Hem onrechtmatig behandeld hebben en dat dat hun dwaling is. Jesaja 53 2 (…) als wij Hem aanzagen, was er geen gedaante dat wij Hem begeerd zouden hebben. 3 Hij was veracht, de onwaardigste onder de mensen, een Man van smarten, bekend met ziekte, en als iemand voor wie men het gezicht verbergt; Hij was veracht en wij hebben Hem niet geacht. 4 Voorwaar, onze ziekten heeft Híj op Zich genomen, onze smarten heeft Hij gedragen. Wíj hielden Hem echter voor een geplaagde, door God geslagen en verdrukt. (…) 5 Wij dwaalden allen als schapen, wij keerden ons ieder naar zijn eigen weg. Maar de HEERE heeft de ongerechtigheid van ons allen op Hem doen neerkomen. [HSV]

JOZEF – Profetische vergezichten De bijbel is een bibliotheek van verschillende boeken en brieven van verschillende schrijvers over een lange periode. En tóch is het een geweldige eenheid. Slechts een betrekkelijk klein deel is rechtstreeks aan ons geschreven: de brieven van Paulus. Maar met de geheimen die Paulus onthult, completeerde hij het woord van God Kol.1:26 en bracht het tot volheid. Hierdoor kunnen we heel de Schrift verstaan, die in de praktijk een veelvoud beslaat van de brieven van Paulus, want heel de Schrift is voor ons. 2Tim.3:16 Vanaf de eerste bladzijde van de bijbel, en op elke bladzijde, kunnen we de rijkdommen van het woord, die daar verborgen liggen, opdiepen. Zo ook in de geschiedenissen van Jozef. Genesis 42 17 En hij zette hen gezamenlijk in bewaring, drie dagen lang. 18 En op de derde dag zegt Jozef tot hen: Doet dit, en leeft! Ik vrees de God. Gevangenschap Jozef zet zijn broers in bewaring (> hechtenis) en zegt op de derde dag dat zij zullen leven. JOZEF – Profetische vergezichten In de profetieën wordt Israëls verstrooiing onder de natiën voorgesteld als een gevangenschap, Deut.30:3; Jer.29:14 maar ook als een verblijf in de dood. Ez.37:12 Israëls nationale herstel wordt dan ook beschreven als “een verrijzen uit de dood”. God heeft Zijn aangezicht tijdelijk verborgen en de Messias heeft Zich teruggetrokken in de hemel. Maar voor hoe lang? Hosea 5 15 Ik zal heengaan en terugkeren naar Mijn plaats, totdat zij schuld zullen erkennen, en Mijn aangezicht zoeken. In hun benauwdheid zullen zij vroeg naar Mij zoeken. Hosea 6 1 Komt! en laten wij terugkeren tot JAHWEH! Want Hij heeft in stukken gescheurd, en Hij zal ons genezen. Hij slaat, en Hij zal ons verbinden. 2 Hij zal ons na twee dagen levend maken, op de derde dag zal Hij ons oprichten, en wij zullen leven voor Zijn aangezicht. 2000 jaar “In hun benauwdheid zullen zij vroeg naar Mij zoeken”. Eerder heb ik al beschreven, dat de zeven magere jaren waarin deze geschiedenis zich afspeelt, een uitbeelding is van de tijd van benauwdheid voor Jakob. Jer.30:7; Mat.24:21 Cryptisch wordt in Hosea gesproken over een periode van twee dagen waarin Israël zou verblijven in de dood, ‘buiten het gezicht van JAHWEH’, Hij zou Zich voor hen verbergen. Maar ná twee dagen zal Hij hen oprichten en zullen zij leven. Het zijn woorden die Petrus aan het einde van zijn leven verklaart.

JOZEF – Profetische vergezichten Petrus, die inmiddels bekend was met alle brieven van Paulus 2Petr.3:16, onderwijst dat we moeten denken aan dagen van duizend jaar. 2Petr.3:8 Israël zou tweeduizend jaar verstrooid zijn onder de natiën en na tweeduizend jaar (na twee dagen, op de derde dag) hersteld worden. Die termijn is bijna verstreken! JOZEF – Profetische vergezichten Gods oordelen zijn naar waarheid. Rom.2:2 Dat wil in ieder geval zeggen dat door Zijn gerichten de waarheid aan het licht komt. Alles wat verborgen is, zal openbaar worden. 1Kor.4:4 Dat zien we ook in deze geschiedenis van Jozef, die zijn broers beproeft. Genesis 42 19 Indien jullie rechtschapen zijn, laat dan één broer van jullie gebonden blijven in het huis van jullie bewaring. En jullie, gaat heen, brengt graan voor de honger van jullie huizen. 20 En brengen jullie je jongste broer tot mij, opdat jullie woorden worden waargemaakt en jullie niet sterven. En zij deden alzo. 21 En zij zeggen tot elkaar: Waarlijk, wij zijn schuldig voor wat wij onze broer aangedaan hebben, want wij zagen de benauwdheid van zijn ziel, toen hij ons smeekte, maar wij luisterden niet. Vanwege dit komt deze benauwdheid over ons. 22 En Ruben antwoordt hen, zeggend: Heb ik het jullie niet gezegd, zeggend: Bezondig je niet aan de jongen! Maar jullie luisterden niet. En zijn bloed, inderdaad, zie, het wordt van ons opgeëist.

JOZEF – Profetische vergezichten Deze benauwdheid Uit deze verzen blijkt iets dat we in Genesis 37 niet teruglezen. Jozef heeft de broers (om zijn leven) gesmeekt toen ze hem in de kuil wierpen en toen ze hem verkochten aan de langs reizende karavaan. Zij hebben zijn gesmeek genegeerd en Ruben brengt de benauwdheid die nu over hen komt, direct in verband met wat zij hun broer hebben aangedaan. Deze benauwdheid, die over het huis van Jakob komt, staat voor de grote verdrukking die in de nabije toekomst over het volk Israël zal komen, vanwege hun ongeloof. Deze periode wordt in de profetieën aangeduid met een tijd van benauwdheid, een tijd van benauwdheid voor Jakob, of soortgelijke termen (o.a. Jeremia 30:7; Daniël 12:1; Obadja :12,14). Israëls herstel Deze tijd van benauwdheid heeft als doel het volk Israël tot bekering te brengen. In dit proces zullen zij met zichzelf bekendgemaakt worden. De grote verdrukking zal erger zijn dan alles wat het Joodse volk al heeft meegemaakt Dan.12:1; Mat.24:21, maar het zal resulteren in het herstel van Israël. Gods oordelen zijn weliswaar heftig, maar altijd kort. Zij duren totdat het doel bereikt is. Psalm 30 6 Want een moment duurt Zijn toorn, een leven lang Zijn welbehagen … JOZEF – Profetische vergezichten De broers zijn in benauwdheid en zij worden zich steeds meer bewust van de waarheid. Zij spreken tot elkaar over de zonde die zij hebben begaan met hun broer Jozef en brengen de benauwdheid die over hen komt, hiermee in verband. Jozef hoort alles, maar houdt zich verborgen. Genesis 42 23 En zij wisten niet, dat Jozef hen verstond, want er was een tolk tussen hen. 24 En hij keert zich om, bij hen weg, en hij weent. En hij keert tot hen terug en hij spreekt met hen. En hij neemt Simeon uit hun midden en hij laat hem voor hun ogen binden. Een omkering In eerste instantie had Jozef voorgesteld dat slechts één van de broers naar huis zou keren (:16) om Benjamin te halen, maar nu draait hij het om. Zij zouden allen naar Jakob terugkeren en slechts één zou blijven. Er vindt een omkering plaats. Zoals we dat zo vaak vinden in Genesis, maar dan met betrekking tot het eerstgeboorterecht: de jongere zoon wordt aangesteld als eerstgeborene. Hier vindt een verwisseling plaats tussen het gehele huis van Jakob en Simeon. Simeon betekent: de horende.

JOZEF – Profetische vergezichten Israël en de gemeente Dit is een uitbeelding van de verwisseling van het eerstgeboorterecht tussen Israël en de ecclesia (gemeente). De broers keren terug naar Jakob en Simeon wordt gebonden en verblijft als gevangene met Jozef in Egypte. Eerder in de geschiedenis van Jozef kwamen we al een gevangenis tegen. De gevangenis is een type van de ecclesia. Zoals Paulus een gevangene van Christus Jezus was Ef.3:1; 4:1, zo is Simeon een gevangene van Jozef. Hij verblijft met Jozef in Egypte (onder de natiën), buiten het zicht van het huis van Jakob. Simeon in het Nieuwe Testament Dat Simeon een uitbeelding is van de gelovigen uit de natiën wordt bevestigd in het Nieuwe Testament. In Handelingen 15 wordt gesproken over de zogenaamde apostelvergadering en de aanleiding daartoe. Het onderwerp van discussie is daar, of de natiën moeten worden onderworpen aan de wet van Mozes. Dat onderwerp laat ik verder rusten, want het gaat me nu slechts om het verband van de naam ‘Simeon’ met de natiën: Handelingen 15 14 Simeon heeft verhaald, hoe God eerst omziet, om vanuit de natiën een volk aan te nemen voor Zijn Naam. Licht voor de natiën Ook in het Lukas-evangelie vinden we een Simeon, in de bekende geschiedenis van Simeon en Anna. Hij is een rechtvaardige Luk.2:25, dat is: een gelovige. Hij belijdt dan ook dat hij vrede heeft met God. Rom.5:1 Simeon is in deze geschiedenis de eerste die Jezus ziet en hij is daarmee een uitbeelding van de ecclesia, die komt vóór Israël, waar Anna een type van is. JOZEF – Profetische vergezichten En ook Simeon profeteert hier dat het licht als eerste naar de natiën zou gaan: Lukas 2 29 Nu zendt u, Eigenaar, uw slaaf weg in vrede, naar uw woord, 30 want mijn ogen namen uw redding waar, 31 die u gereed maakt, voor het aangezicht van al de volken: 32 licht tot onthulling voor de natiën, en heerlijkheid voor uw volk Israël. (…) 34 En Simeon zegent hen, en hij zei tot Maria, zijn moeder: Zie, deze ligt tot de val en opstanding van velen in Israël, en tot een teken, dat tegengesproken wordt. Redding voor de natiën Jozef en Maria verwonderden zich (:33) vanwege de woorden van Simeon. Hij spreekt namelijk eerst over redding voor de natiën en dan pas over Israël. Die volgorde was verborgen in de profetieën, maar God had Simeon in kennis gesteld (:26). Simeon, de horende, zag als eerste de redding van God en profeteert over licht voor de natiën en de struikeling van Israël in onze tijd (:34), waarin God Zich een volk uit de natiën verzamelt voor Zijn Naam. 2Kor 6:16; Tit.2:14 Handelingen 28 28 Het zij u dan bekend, dat de zaligheid (letterlijk: redding) Gods tot de heidenen gezonden is, en dezen zullen horen. [HSV]

JOZEF – Profetische vergezichten De weg die de broers moeten gaan om tot erkenning van Jozef te komen, wordt in deze hoofdstukken uitgebreid beschreven. Jozef spreekt hard tot hen, maar bewijst hen ook genade. Dat is iets wat de broers maar lastig kunnen plaatsen, blijkt uit deze verzen. Genesis 42 25 En Jozef geeft instructie dat men hun voorraadzakken met koren moeten vullen, en ieder hun zilverstukken in zijn zak terug te geven, en dat men hen proviand voor onderweg zou geven. En men doet zó voor hen. 26 En zij laadden hun graan op hun ezels en zij gaan van daar weg. 27 En in de overnachtingsplaats opent één van hen zijn zak om aan zijn ezel voer te geven, en hij ziet zijn zilver, en zie, het lag boven in zijn tas. 28 En hij zegt tot zijn broers: Mijn zilver is teruggegeven. Zie maar, het ligt in mijn tas. En hun hart trok zich samen, en zij beven, elkaar aankijkend, zeggend: Wat is dit wat God ons aandoet? 29 En zij komen bij hun vader Jakob, in het land van Kanaän, en zij vertellen hem alles wat hen overkomen was, zeggend: 30 De man, de heer van het land, heeft hard met ons gesproken en hij bejegent ons als spionnen tegen het land. JOZEF – Profetische vergezichten 31 En wij zeggen tot hem: Wij zijn rechtschapen, wij zijn geen spionnen. 32 Wij waren twaalf broers, zonen van onze vader; één, hij is niet meer; en de jongste is vandaag bij onze vader, in het land van Kanaän. 33 En de man, de heer van het land, zegt tot ons: Hieraan zal ik weten, dat jullie rechtschapen zijn: laat één broer van jullie bij mij achter; en neemt koren voor de honger van jullie huizen en gaat heen! 34 En brengt jullie jongste broeder tot mij. Dan weet ik, dat jullie geen spionnen zijn, maar rechtschapen. Ik zal jullie broer aan jullie teruggeven, en jullie mogen als kooplieden in het land gaan. 35 En het is, toen zij hun zakken leegden, en zie, ieders geldbuidel lag in zijn zak. En toen zij en hun vader hun geldbuidels zagen, werden zij bevreesd. De twaalf De broers identificeren zich nog steeds als de twaalf (:32). En ook hier vinden we weer dat zij hun benauwdheid toedichten aan wat zij Jozef hebben aangedaan. De benauwdheid die in de toekomst over het huis van Jakob komt, heeft dan ook alles te maken met het verwerpen van de Messias, Degene Die zij doorstoken hebben. Zach.12:10 Zij zien ook dat het God is, Die de hand heeft in hun verdrukking (:28). Jozef bewijst genade Jozef als type van Christus, maakt zich geleidelijk aan de broers bekend. Het volk Israël zoekt gerechtvaardigd te worden uit werken. Rom.9:32 Zij hebben een ijver tot God en volgen ijverig wetten en rituelen, maar zonder overeenstemmend besef waar die wetten en rituelen écht van spreken. Rom.10:2

JOZEF – Profetische vergezichten Zo ontvangen de broers hier koren (> woord) van Jozef, maar zij hebben geen besef van genade. Jozef geeft het hen om niet en daarom ontvangen zij hun zilver(geld) weer terug. Deze opstelling van Jozef wordt door hen gewantrouwd en zij worden bevreesd. Ze weten hier nog niet wie Jozef werkelijk is. Al Zijn wegen zijn recht Jaren later, als zij inmiddels weten wie zij voor zich hebben en hun vader Jakob overlijdt, kennen zij Jozef nog steeds niet ten volle, zo blijkt uit de geschiedenis. Gen.50:15-21 De broers vrezen dat Jozef hen alsnog het kwaad dat zij gedaan hadden, zal vergelden (:15). Jozef zegt dan: “ben ik in de plaats van God?” (:19). Zou ik anders doen dan God? Jozef kende God werkelijk en wist dat Hij alles beschikt en dat al Zijn wegen recht zijn Deut.32:4 en ten goede leiden. De broers moeten, net als het volk Israël, een lange weg gaan om tot dit besef te komen. Genesis 50 20 En jullie hebben wel kwaad tegen mij bedacht, maar God heeft dat ten goede bedacht, ten einde te doen, zoals te deze dage: een groot volk in het leven te behouden. JOZEF – Profetische vergezichten De tien broers keren terug naar hun vader Jakob en als zij verhalen aan Jakob wat hen is overkomen, is het hele huis van Jakob bevreesd (:35). Zij zien nog niet wie Jozef is en zij herkennen hem ook nog niet in zijn handelen. Genesis 42 36 En hun vader Jakob zegt tot hen: Jullie beroven mij van kinderen. Jozef is er niet meer, en Simeon is er niet meer. En jullie willen Benjamin meenemen. Al deze dingen komen op mij. 37 En Ruben zegt tot zijn vader, zeggend: breng twee zonen van mij ter dood, indien ik hem niet tot jou terugbreng. Geef hem in mijn hand en ik zal hem tot jou terugbrengen. 38 En hij zegt: Mijn zoon daalt niet met jullie af, want zijn broer is dood en hij is alleen overgebleven. Als hem een ongeluk overkomt op de weg die jullie gaan, dan doen jullie mijn grijze haar met kwelling in het dodenrijk neerdalen. Ruben, de eerstgeborene Eerder in de geschiedenis namen we al kennis van het vreemde gedrag van Ruben. Hij is een uitbeelding van Israël onder de wet. Ruben doet een stap naar voren en werpt zich op als