0

28e Jaargang • no. 4 • mei 2020 04 Hondsrugtoren wordt icoon van Emmen Hoog ambitieniveau nieuwbouw Beele Aalten Centrumplan Het Middenplein visitekaartje van Enter

Lorem ipsum Bouwmeesterschap Vakmannen in de bouw Service als garantie voor blijvende tevredenheid! Bouwcenter Nobel is met vier vestigingen (Haaksbergen, Lochem, Rijssen en Eerbeek) onderdeel van de grootste landelijke bouwmaterialengroothandel van Nederland. Met onze showrooms (Haaksbergen, Lochem & Eerbeek) onderscheiden wij ons in kennis en bouwmeesterschap. Een goed project begint bij een goede start, dat is essentieel! Cyril Schierboom meer info op: www.bouwcenternobel.nl Bouwmeester Bouwcenter Nobel Uitwisseling van relevante gegevens voor een optimale start. Klant in één dagdeel voorzien van een offerte met 3D-tekening. Offerte is altijd inclusief al het meer- en minderwerk. HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

Inhouds opgave 04 29 07 53 46 05 Voorwoord: “Spannende tijden.” 07 10 14 20 23 25 27 29 39 Nieuwbouw Hondsrugtoren Emmen Hondsrugtoren mooiste project van Peter van Dijk. “Een rank, 63 meter hoog gebouw, op een postzegel.” “Eindresultaat wordt prachtig.” “Het is het eindresultaat dat telt.” Optimistische stemming bij Inproba. Totale ontzorging handelsmerk Paas Totaalafbouw. Hondsrugtoren thuiswedstrijd voor Westo. Nieuwbouw Beele Engineering Aalten Nieuwbouw Beele Aalten project met een hoog ambitieniveau. Verwerking van 500 ton staal voor Klein Poelhuis Konstruktie. 41 43 46 49 Column Danny van hal: “Doorgaan bij een dip.” Ketenpartners ieder1 en SW vastgoedverbetering blij met elkaar. Nieuwe wijk Lage Bothof bouwt door. Circulariteit en toekomstbestendigheid van de woningbouwopgaven van Nederland. 53 59 60 62 Nieuwbouw Centrumplan Het Middenplein Enter Centrumpleinvisitekaartje van Enter Column KienhuisHoving: “Anonimisering van vermogen van de B.V.” ITBB slaat eerste paal vestiging Zwolle. Column BIM4ALL: “3D-laserscannen voor beheer en onderhoud.” Bouwen in het Oosten 03

Voorwoord Voorwoord Spannende tijden Appathon, Diederik Gommers, intelligente lockdown, anderhalve meter economie, viroloog Maurice de Hond, Jaap “en zijn mensen” van Dissel en last but not least doventolk Irma…. Tot eind februari had niemand ervan gehoord, maar nog geen twee maanden later domineren ze het nieuws en niet zo’n beetje ook. De persconferentie van Mark Rutte trok een kleine acht miljoen kijkers en er is menige Champions League finale gespeeld die dat aantal niet haalde. De bouwsector werd de day after gelukkig geconfronteerd met goed nieuws. Projecten worden naar voren gehaald en mogelijke extra kosten, en die zijn er natuurlijk, worden door Rijkswaterstaat vergoed. Ook de woningbouw, sinds jaar en dag een bottleneck in politieke kringen, werd met naam en toenaam prominent benoemd. Die moet namelijk, ondanks de grotere financiele risico’s doorgaan, omdat er nog steeds een woningtekort heerst. Dat er eerst een coronacrisis nodig is om minister Kajsa Ollongren te verleiden tot dergelijke duidelijke bewoordingen mag bedenkelijk genoemd worden, maar het gaat uiteindelijk om het resultaat. Het is daarom te hopen dat de minister dezelfde daadkracht tentoonspreidt richting de lagere overheden. Provinciale besturen en gemeenteraden tonen zich wel vaker niet zo volgzaam en willen zich planologisch of vergunning technisch in veel gevallen profileren. Het is daarom goed dat dat de belangenorganisaties zich gezamenlijk hard maken om Ollongren bij de les te houden. Maxime Verhagen en Doekle Terpstra hebben meer dan voldoende politieke bagage om dit te bewerkstelligen, maar niets is veranderlijker Door: redacteur Gerard van Leeuwen dan de politiek. Stikstof en PFAS mogen dan wel tijdelijk naar de achtergrond zijn verbannen, de partij van Ollongren zal met de verkiezingen van maart 2021 in het achterhoofd niet schromen een en ander weer prominent op de kalender te plaatsen en begint het feest weer opnieuw. Het zijn en blijven boeiende en spannende tijden. Blijf gezond. Op de cover Colofon Bouwen in het Oosten ISSN: 1385-7185 De iconische Hondsrugtoren in Emmen. Artist impression: Attika Architecten, Amsterdam Uitgever: Bouwen in het Oosten v.o.f. Postadres: Postbus 204, 8600 AE Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d Tel.: (0515) 429 429 Web: www.bouweninhetoosten.nl E-mail: redactie@bouweninhetoosten.nl Redactie: Gerard van Leeuwen & Jolanda Groothuis Eindredactie: Joeri van Leeuwen Fotografie: Wim van ‘t Hoff (Eyemagic) Accountmanagement: Digna Schoonen (06 - 442 099 10) Erik Kuipers (06 -196 859 76) Frits Visser (06 - 533 394 89) Rob van Luit (06 - 184 483 55) Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen Druk: Scholma Druk, Bedum Verspreiding: Post.nl Bouwen in het Oosten 05

www.sbm-groep.nl Uw partner op het gebied van bouwmanagement, vastgoedmanagement en huisvestingsmanagement.

Hondsrugtoren Hondsrugtoren mooiste project van Peter van Dijk “Wat ik denk als we in het najaar de Hondsrugtoren hebben opgeleverd? Wat ben ik blij dat we de coronacrisis achter ons hebben gelaten en dat we nu hier met z’n allen weer rustig een biertje op de goede afloop kunnen drinken!” Aan het woord is projectontwikkelaar Peter van Dijk, geestelijk vader en eigenaar van de iconische Hondsrugtoren in Emmen die momenteel gerealiseerd wordt. ”Ik ben trots op deze regio en met deze woontoren lever ik een substantiele bijdrage aan de uitstraling van Zuidoost Drenthe in het algemeen en de stad Emmen in het bijzonder.” Zo’n vijfentwintig jaar geleden werd Peter van Dijk getriggerd door wat hij zag in zijn lievelingsstad New York. De wolkenkrabbers in Manhattan in The Big Apple zitten hem aan het denken. “New York…., ik ben er inmiddels achttien keer geweest. Ik ben gek op die stad. Toen ik er als jong volwassene liep droomde ik ervan om ooit een grote woontoren te bouwen in “mijn” Emmen. Die droom wordt nu bewaarheid. Dat een en ander nogal wat voeten in de aarde had, zal niemand verbazen.” Peter van Dijk: “Wat en waar je ook iets doet in Nederland, bezwaren zijn er altijd. Ik heb daarmee leren leven. De Media Markt, gelegen naast de Hondsrugtoren en de Stadsbibliotheek, gesitueerd daar tegenover, waren reeds in mijn bezit en de Hondsrugtoren is eigenlijk een logische stap die daarop volgt. We hebben architectenbureau Attika, die ook tekende voor het ontwerp van de Media Markt, gevraagd om een ontwerp te maken, waarbij je kunt zien dat de gebouwen familie van elkaar zijn, maar tegelijkertijd een geheel eigen uitstraling hebben. Daarin is men bijzonder goed geslaagd. Attika lag ook goed bij de gemeente Emmen vanuit de prestaties uit het recente verleden. De toren past daarnaast in de gemeentelijke visie op hoogbouw. Bouwmanagementbureau SBM en Akor Bouw zijn ook goede relaties van ons bedrijf, zeg maar gerust vrienden. Peter van Dijk Bouwen in het Oosten 07

Steigertechniek Noord B.V. is een gerenommeerd ISO en VCA gecertificeerd bedrijf dat gespecialiseerd is in het monteren, demonteren van gevelsteigers en tijdelijke ondersteuningsconstructies. Wij zijn met name actief in Noord, Oost en Midden Nederland. Onze werkzaamheden voeren wij uit in de Civiele, Utiliteit en Woningbouw. Met ruim 20 jaar ervaring weten wij de meest uitdagende projecten tot een succesvol einde te brengen. Steigertechniek Noord B.V. werkt met diverse steigersystemen en gaat geen uitdaging uit de weg. Steigertechniek Noord B.V. is een betrouwbare partner in de steigerbouw. Waar nodig zullen wij u begeleiden en adviseren om de juiste beslissingen te nemen op het gebied van ontwerp tot (de)montage gevelsteigers en ondersteuningsconstructies. 1e energieweg 14g 9301 LK Roden

Hondsrugtoren Daaraan ben ik loyaal en, ondanks de financiele uitdagingen die er kleefden aan het eerste ontwerp met een gemetselde gevel, zijn we samen opgetrokken en maken er nu in gezamenlijkheid heel iets moois van. Persoonlijk bemoei ik me overigens niet met de werkzaamheden. Ik ben er sinds de start drie keer geweest. Een keer met een kistje bier en een doos ijsjes toen het zo warm was. Ik zal binnenkort weer eens een kijkje nemen op de bouwplaats. Overigens rij ik er wel dagelijks even langs, haha.” Naast de eerder genoemde partijen zijn de onderaannemers en leveranciers voor het overgrote deel afkomstig uit de regio. Peter van Dijk: “Dat is niet toevallig. Het is ons beleid zoveel mogelijk bedrijven uit Emmen en omstreken in te zetten. We doen hier veel op basis van vertrouwen en gunnen elkaar wat. Dat is de visie van Van Dijk Projects waarbij de huurders onze vrienden en niet de natuurlijke “tegenpartij” zijn. Onze huurders zijn naast particulieren ook horeca en retailers. Ik kom zelf uit een retailfamilie. Mijn ouders hadden vroeger een electrozaak. Ik weet hoe een winkelier denkt en handelt. Ik voel ze goed aan.” Coronacrisis De onzekere tijden die met de coronacrisis gepaard gaan, brengen Van Dijk niet snel van zijn stuk. “Kijk, we hoeven er niet omheen te draaien. Het zijn geen relaxte tijden. Anderzijds biedt het mogelijkheden voor ondernemers die anticyclisch denken. Daartoe reken ik mezelf ook.We hebben momenteel plannen voor ruim 250 woningen in ontwikkeling en ben ik ook nauw betrokken bij de stadionplannen van FC Emmen, het boegbeeld van onze citymarketing. Waar ik voor ga zijn spraakmakende projecten. Van twintig nieuwbouwwoningen in een nieuwbouwwijk loop ik niet over van enthousiasme, zonder neerbuigend te willen doen. De Hondsrugtoren wordt mijn mooiste project. Ik ben blij dat ik het vertrouwen van de provincie, gemeente en bewoners heb. Dat is de basis voor dit succes.” Peter van Dijk: “Het is ons beleid zoveel mogelijk uit Emmen en omstreken in te zetten. We doen hier veel op basis van vertrouwen en gunnen elkaar wat.” Bouwen in het Oosten 09

Door: Jolanda Groothuis AKOR B.V. uit Rijssen verantwoordelijk voor Eyecatcher Emmen “Een rank, 63 meter hoog gebouw, op een postzegel” “Een vruchtbaar plan”, zo citeert projectontwikkelaar Peter van Dijk de bouw van de 17 verdiepingen tellende Hondsrugtoren in Emmen. Zijn ondernemersgeest liet hem niet in de steek toen het idee geboren werd het Drentse dorp uit te breiden met een woontoren van maar liefst 63 meter hoog. De locatie bleek aan te spreken, de woningen gewild. Ze gingen als zoete broodjes over de toonbank. AKOR is verantwoordelijk voor de bouwkundige uitvoering van dit immense project, waarmee een aanneemsom van circa 12.500.000 euro gemoeid gaat. 10 Bouwen in het Oosten

Hondsrugtoren Het Drentse Emmen wordt momenteel gemarkeerd door de bedrijfslogo’s van Akor Rijssen. Want, naast de bouw van de ‘wolkenkrabber’, aan de rand van het centrum, is het bedrijf ook nauw betrokken bij de herontwikkeling van het Willinkplein (tevens een project van Peter van Dijk; editie april Bouwen in het Oosten). Indrukwekkend De 17 verdiepingen van de Hondsrugtoren zijn bedoeld voor bewoning. Lefier, de Emmense woningstichting, heeft 28 huurappartementen gekocht op de verdiepingen één tot en met zeven. De verdiepingen acht, negen en tien bevatten 12 koopappartementen en de verdiepingen 11 tot en met 17 krijgen negen penthouses. Bovendien wordt er een parkeergarage gerealiseerd, een grote fietsenstalling en een bovengrondse parkeerplaats. Jan Nijkamp van AKOR leidt, evenals de herinrichting van het Willinkplein, dit project. “Hiermee bouwen wij niet alleen de hoogste woontoren van Drenthe, maar tevens de meest indrukwekkende in de geschiedenis van Akor.” Prefab elementen De plannen voor de nieuwbouw van de Hondsrugtoren waren er reeds in 2015. Niettemin vond de kick-off pas in april vorig jaar plaats. Jan Nijkamp legt uit dat de economische groei hier voornamelijk aan ten grondslag lag. “Het eerste ontwerp van Attika Architecten werd door het aantrekken van de markt onbetaalbaar. Door de afwerking en materialisatie aan te passen kwam het project bouw- en kostentechnisch gunstiger uit. Dit nam enige tijd in beslag. In goed samenspraak met Attika Architecten werd besloten om het traditionele metselwerk van de hele buitenschil te vervangen door prefab elementen. Attika is een fijne partij om mee samen te werken; het bureau stond open voor ombuigingen en herontwerp van de projectstructuur. Voor de prefabricage van de buitenschil vonden we in Westo Coevorden een goede partner.” Lucassen Bouwconstructies uit Hengelo draagt zorg voor de volledige constructieve engineering. Ook met dit bedrijf is het goed samenwerken.” Volledige verdieping Per verdieping zijn 18 sandwichpanelen nodig die, voorzien van ramen en kozijnen, op de bouwplaats worden geleverd. Jan Nijkamp: “Vervolgens worden deze omhoog getakeld met een kraan en op de plek gehesen. Door deze methode duurt het ongeveer twee weken om een volledige verdieping te bouwen. In drie dagen tijd wordt de volledige buitenkant gemonteerd. De resterende dagen gaan onder meer op aan het monteren van trappen, balkons, breedplaatvloeren, het aanleggen van installatiewerk en het storten van de vloer. Momenteel bouwen we aan de 11e verdieping met de ruwbouw en zijn we op de lagere verdiepingen reeds gestart met de afbouw.” Windkracht opvangen “Een postzegel”, zo benoemt Jan Nijkamp de ondergrond waarop de Hondsrugtoren herrijst. Het gebouw meet 30 m1 bij 15 m1 en wordt 63 meter hoog. “Het is een heel rank gebouw en dat verdient de nodige veiligheidsmaatregelen en precisie van onze mensen. Voorafgaand aan de bouw hebben we 131 palen met een lengte van 13 meter de grond in geboord. Deze fundering moet ervoor zorgen dat het gebouw stabiel blijft wanneer het wind vangt. De palen houden de zaken op zijn plek en vangen de krachten op. De bouw verloopt, ondanks wat windverlet, behoorlijk volgens schema en zoals het er nu naar uitziet wordt het eind oktober/begin november opgeleverd. Ik zet er echter wel een paar kanttekeningen bij, omdat we de huidige coronacrisis en de weersomstandigheden niet in de hand hebben. Hoe hoger de bouw vordert, des te meer invloed krijgt de wind op de voortgang van de werkzaamheden. De zwaarste buitenwanden wegen zeker 18 ton. Bij straffe windsnelheden hebben we hier geen grip meer op, waardoor de veiligheid niet gegarandeerd kan worden. Stagnatie kan dan een gevolg zijn. Wat betreft het heersende coronavirus tasten we ook ietwat in het duister, omdat enkele materialen uit het buitenland komen. Maar vooralsnog gaan we uit van het goede, en hopen we dat de nieuwe bewoners aan het einde van dit jaar hun intrek kunnen nemen in de ‘eyecatcher van Emmen en omgeving’.” Jan Nijkamp: “Door de afwerking en materialisatie aan te passen kwam het project bouw- en kostentechnisch gunstiger uit.” Bouwen in het Oosten 11

Hondsrugtoren Aalbers installatietechniek louter enthousiast over samenwerking met Akor Rijssen Via projectontwikkelaar Peter van Dijk werd Aalbers Installatietechniek Nieuw-Buinen op de hoogte gebracht van de op handen zijnde bouw in Emmen. Bert Wekema leidt het project met passie: “Toen bekend werd dat AKOR het werk zou gaan uitvoeren zijn wij, als onderaannemer in het bouwteam, aan deze organisatie gekoppeld. Voor Aalbers is het de eerste keer dat we voor AKOR werken, maar naast de bouw van de Hondsrugtoren realiseren we ook de technische installaties bij de ontwikkeling van het Willinkplein; de parkeergarage, commerciële ruimtes en het nieuwe Fletcher hotel. Hiermee zijn we onlangs gestart.” Betrokken medewerkers Over de samenwerking met AKOR is Bert Wekema louter enthousiast. “Deze was en is zeer prettig, zowel in het voortraject als in de engineering en uitvoering. Je merkt de kennis en kunde die AKOR in huis heeft. Bovendien valt de betrokkenheid van de medewerkers op en de netheid en veiligheid die wordt gehandhaafd op de bouwplaats.” Veel hoogbouwprojecten Op de vraag of de bouw van de Hondsrugtoren een prestigieus project is voor Aalbers reageert Bert Wekema bevestigend: “De Hondsrugtoren wordt de hoogste woontoren in Drenthe. Daarentegen had én heeft Aalbers veel hoogbouwprojecten in uitvoering de laatste jaren. In Groningen werken we momenteel aan twee woontorens van 18 en 24 verdiepingen. In 2019 hebben we in Groningen stad de Polaris woontoren gerealiseerd van maar liefst 25 verdiepingen.” Prefab oplossingen Het voortraject van de Hondsrugtoren werkte Aalbers Installatietechniek volledig in BIM uit, dat zich nu vertaalt in de uitvoering. Bert Wekema: “We trachten zoveel mogelijk in prefab oplossingen te denken, zodat AKOR een kortere doorlooptijd kan behalen. Bij dit project realiseren we de volledige E- en W-installaties. Aalbers is gespecialiseerd in innovatieve, duurzame energieoplossingen. Dit doen wel al jaren. We willen dit combineren met prefab modulair installeren en zoveel mogelijk in prefab oplossingen te denken. Wat dit project betreft is de planning van AKOR in principe leidend en verlopen de werkzaamheden nagenoeg op schema. Er zijn echter omstandigheden waar we geen grip op hebben, denkend aan de stormen die in maart over ons land raasden.” Bedrijfsprofiel Aalbers Installatietechniek werd opgericht in 1921 door Frederik Aalbers en telt momenteel circa 100 medewerkers. De organisatie houdt zich bezig met de uitvoering van elektrotechnische-werktuigbouwkundige installaties in de utiliteits- en woningbouwprojecten in Noord Nederland. Daarnaast is het bedrijf gespecialiseerd in duurzame energieoplossingen. De opdrachtgevers van Aalbers zijn aannemingsbedrijven, woningbouwcorporaties, zorg- en onderwijsinstellingen, de industriële sector, adviesbureaus en de overheid. Trots en lef Bert Wekema is sinds 1986 actief in de installatiewereld en begon zijn loopbaan als allround installatiemonteur. Inmiddels is hij vijf jaar in dienst bij Aalbers Installatietechniek als projectleider. Hij zegt hier helemaal op zijn plek te zitten bij dit innoverende en vooruitstrevende bedrijf. Met betrekking tot het project Hondsrugtoren maakt hij deel uit aan het bouwteamoverleg met Akor, in samenspraak met de installatiemonteurs op de bouwlocatie en contact met de werkvoorbereiding van Akor om zodoende de puntjes op de i te houden gedurende het bouwproces. Tot slot zegt Bert Wekema trots ze zijn mee te mogen werken aan de realisatie van de hoogste woontoren van Drenthe. “Zeker omdat deze gebouwd wordt in Emmen. Voor projectontwikkelaar Peter van Dijk getuigt dit van lef en voortschrijdend inzicht. Hij zet met dit project Emmen op de kaart!” Bert Wekema Bouwen in het Oosten 13

Eindresultaat Hondsrugtoren wordt prachtig SBM Bouw- en vastgoedmanagers was nauw betrokken bij de ontwikkeling van het project Hondsrugtoren van Peter van Dijk. Het Advies- en managementbureau met vestigingen in Almelo en Apeldoorn tekende voor zowel de begeleiding van ontwikkeling tot en met realisatie. Projectleider Martin Harink somt moeiteloos een aantal aspecten op: “project management, beheersing bouwkosten, risico management, contractvorming, directievoering en toezicht.” Kortom: ontzorging van A tot Z voor de opdrachtgever, die in dit geval bepaald geen onbekende was voor SBM. 14 Bouwen in het Oosten

Hondsrugtoren Martin Harink vertelt dat de relatie met opdrachtgever Peter van Dijk al jarenlang hecht is. “Vijfhonderd meter verderop werken we ook samen op het Wilinkplein en een ander voorbeeld is de MediaMarkt ook hier in Emmen. Gezamenlijk hebben we een grote diversiteit aan projecten ontwikkeld en gerealiseerd. We zijn beslist geen onbekenden van elkaar.” De eerste planvorming rond de Hondsrugtoren dateert al van enkele jaren terug. Harink: “Het is een lang en bewerkelijk traject geweest waarin de nodige hobbels gezamenlijk genomen zijn. Bij een project van deze omvang komt uiteraard heel wat kijken. Ik kan niet anders zeggen dat de sfeer altijd goed gebleven is ook nu tijdens de realisatie. Binnenstedelijk bouwen op een relatief kleine oppervlakte heeft zo zijn eigen specifieke gevolgen. Niet voor niets is gekozen voor just in time levering en de keuze voor veel prefab materialen.” Prefab “Tussentijds zijn er enkele aanpassingen en optimalisaties geweest. Verreweg de meest belangrijke was de uitvoering van de gevel. In de oorspronkelijke plannen gingen we uit van traditioneel metselwerk Bouwtechnisch gezien is de gevel opgebouwd middels prefab sandwichsysteem, dat inhoudt dat zowel de binnenwand, de isolatie en de buitenmuur als één element wordt aangevoerd en in het werk gemonteerd wordt, inclusief de kozijnen met glas. Die zijn reeds fabrieksmatig gemonteerd. Qua binnenmuur is er gekozen voor beton Er wordt een hoge normering behaald door de gevelisolatie. De buitenmuur van beton is in kleur en voorzien van een esthetisch fraai reliëf De vloeren zijn van breedplaatvloeren welke eveneens in het werk worden afgestort. Informatie Opdrachtgever: Peter van Dijk Projects & Investments Bouwlagen: 19 bouwlagen (kelder/bgg/1 t/m 17e verdiepingen) Aantal appartementen: 49 Hoogte: circa 65 meter Bouwen in het Oosten 15

voor al uw metselwerken en lijmwerken Wesschoe metselwerk Van Foreestallee 35 7773 Dc Hardenberg telefoon: 06 - 519 997 31 www.wesschoemetselwerken.nl Hoogbouw Casco’s Laagbouw Casco’s Rollecate 65-14 Utiliteitsbouw Casco’s 7711 GG Nieuwleusen Tel. 0529-408300 FerdinandFlier@inprebo.nl www.inprebo.nl Vloersystemen Divers Prefab Wandsystemen

Hondsrugtoren Betrokkenen Samenvattend kun je zeggen dat zoveel mogelijk is uitgevoerd in prefab. Naast het kostenaspect zijn de beperkte ruimte en een geringe bouwtijd om overlast te beperkingen daarvoor de belangrijkste redenen. Om een idee te geven over de bouwcyclus: elke twee weken wordt er gebouwd over één bouwlaag/verdieping”, aldus Harink. Trots De planning gaat uit van een oplevering in het najaar. “En dat streven is er nog steeds”, vertelt Martin Harink. “De corona-crisis begint hier en daar al door te werken, maar Architect: Attika, Amsterdam Constructeur: Lucassen Bouwconstructies, Hengelo Installatie adviseur: Bordewijk De Installateurs. Vestigingen: Apeldoorn en Almelo Brandveiligheid adviseur: Bureau Veldweg, Cuyk Bouwkundig aannemer: Akor, Rijssen vooralsnog hebben we er nog geen directe hinder van ondervonden. Maar als de toelevering op een bepaald moment stopt zal dat ongetwijfeld consequenties met zich meebrengen. Maar ik ben ervan overtuigd dat we in de herfst terug kunnen kijken op een prachtig eindresultaat. Persoonlijk was het een van mijn dromen om ooit mee te werken aan een grote woontoren. Die droom is in vervulling gegaan. We mogen met alle betrokken partijen straks trots zijn op wat we gerealiseerd hebben.” Martin Harink: “Binnenstedelijk bouwen op een relatief kleine oppervlakte heeft zo zijn eigen specifieke gevolgen. Niet voor niets is gekozen voor een doordacht prefab beton systeem.” Bouwen in het Oosten 17

Hondsrugtoren Opdeling bouwlagen Kelder o Parkeerkelder voor auto’s 15 Parkeerplaatsen tbv de penthouses o Voorzien van een auto lift o Fietsenstalling tbv alle bewoners o Bergingen behorende bij de penthouses Begane Grond o Commerciële ruimte; o Totale opp: ca 405 m2 o Op te delen in meerdere (2) units Verdieping 1 t/m 7 o Huur appartementen o Totaal 28 appartementen o 4 appartementen per bouwlaag o Oppervlakte binnen ca 75 m2 Verdieping 11-12-13 o Koop appartementen o Totaal 6 appartementen o Oppervlakte binnen ca 130 m2 / appartement o Oppervlakte buiten ca 23 m2 / appartement o 2 appartementen per bouwlaag Verdieping 14 o Penthouse; 1 stuks o Oppervlakte binnen ca 225 m2 o Oppervlakte buiten ca 85 m2 2 terrassen / appartement o Appartement vzv een eigen balkon o Verkocht aan Lefier o Lefier gaat ze verhuren Verdieping 8-9-10 o Koop appartementen o Totaal 12 appartementen a 75 m2 Verdieping 15 o Penthouse ; 1 stuks o Oppervlakte binnen ca 225 m2 o Oppervlakte buiten ca 85 m2 2 terrassen verdeeld over verdeeld over Verdieping 16/ 17 o Penthouse; 1 stuks o Oppervlakte binnen ca 270 m2 2 lagen / appartement o Oppervlakte binnen ca 75 m2 / appartement o Appartement vzv een eigen balkon o 4 appartementen per bouwlaag o Oppervlakte buiten ca 85 m2 verdeeld over verdeeld over 3 terrassen, waaronder een dakterras. Maaiveld parkeren o 30 parkeerplaatsen op maaiveld Bouwen in het Oosten 19 15

Door: BudoBouw Het is het eindresultaat dat telt 20 Bouwen in het Oosten

Hondsrugtoren BudoBouw is een gerenommeerd bedrijf in beton bouwend Nederland. “Kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid zijn bepalend in onze werkzaamheden. Geen project is gelijk, de opdrachtgever staat centraal en vertrouwen is de basis voor de toekomst. De markt waarin we ons begeven, is en blijft onderhevig aan veranderende wet- en regelgeving. Het belang van toegesneden informatie en optimale communicatie neemt hierdoor alleen maar toe. Reeds vanuit de ontwerpfase kijken we mee met de opdrachtgever naar het uiteindelijk te behalen eindresultaat. Deze werkwijze leidt tot een realistische planning, borging van kwaliteit en leverbetrouwbaarheid.“ DE KRACHT VAN BUDOBOUW De kracht van BudoBouw zit in gekwalificeerde en gemotiveerde medewerkers. “Onder leiding van onze specialiseerde uitvoerders/ projectleiders zijn ze gewend aan het werken onder tijdsdruk; dit heeft geeninvloed op de kwaliteit en veiligheid van het bouwproces. Door de continu veranderende wet- en regelgeving worden onze medewerkers geschoold om de kwaliteit en veiligheid te kunnen garanderen.” Er is nog een factor die BudoBouw sterk maakt. Zij betrekt de kranen en machinisten uit de eigen organisatie Kraaninspectie Nederland. De machinisten en bouwers zijn dusdanig op elkaaringespeeld dat de samenwerking optimaal verloopt, ook dat bevordert de snelheid van het bouwproces. Kraaninspectie Nederland is een gecertificeerde onderneming op het gebied van verticaal en horizontaal transport. Specialismen zijn hijswerkzaamheden, verhuur van hijskranen, bemiddeling en detachering van kraanmachinisten, alsmede keuringen van hijs- en hefwerktuigen en opleidingen. Kraaninspectie Nederland is gespecialiseerd in het detacheren van het juiste personeel in de wereld van hijsen & heffen, heavy lift en gespecialiseerd transport met vakbekwaam en ervaren personeel. “Ons personeel is uitstekend opgeleid en gemotiveerd om onze klanten risicoloos en efficiënt te ondersteunen voor een kortere of langere periode. Kwaliteit, flexibiliteit en veiligheid staan garant voor een efficiënte uitvoering van werkzaamheden.” ‘OVER DUURZAAMHEID KUNNEN WE HEEL CONCREET ZIJN’ “BudoBouw ziet het belang van duurzaam bouwen: verantwoordomspringen met energie, grondstoffen, de omgeving en onze medewerkers. Er is ruime aandacht voor milieuvervuiling en energieverbruik tijdens het bouwproces, bij transport en bij verwijdering (na gebruik). De toeleveranciers worden hierop getoetst en geselecteerd om te komen tot een duurzaam en verantwoord bouwproces.” VEILIGHEID IS KWALITEIT, KWALITEIT IS VEILIGHEID “BudoBouw is een bewuste bouwer: onze omgevingssensitiviteit als bewuste bouwer komt onder meer tot uitdrukking in onze aandacht die uitgaat naar de veiligheid van onze medewerkers en die van onze opdrachtgever dan wel onze onderaannemers. Extra service biedt BudoBouw door regelmatig te controleren op ‘Kwaliteit, duurzaamheid en veiligheidzijn bepalend in onze werkzaamheden’ Bouwen in het Oosten 21

kwaliteit en voortgang van het productieproces van toeleveranciers, ook als de opdrachtgever dit verlangt. Hiermee kunnen stagnatie en onvolkomenheden in het bouwproces zoveel mogelijk vroegtijdig voorkomen worden.” BudoBouw en haar medewerkers zijn VCA-gecertificeerd. ‘GARANTIE EN NAZORG: ONDERDEEL VAN ONS BOUWPROCES’ Het bouwproces wordt steeds complexer. De verantwoordelijkheid van de bouwpartners wordt met de jaren verzwaard en verruimd. Het gehele bouw- en ontwerpproces vergt steeds meer tijd, deskundigheid en aandacht. “Door in de ontwerpfase nauw betrokken te zijn en te participeren in dit proces streven we naar een voortdurend kwalitatief op te leveren bouwproject.” BudoBouw is een bewuste bouwer in kwaliteit, duurzaamheid en veiligheid. Specialismes zijn traditioneel betonwerk, funderingsconstructies en herstel, tunnelbouw, complete staal- en betonskeletten (of combinaties hiervan) en het leveren en monteren van prefab betonnen onderdelen met een KOMO-of productcertificaat. BudoBouw is gespecialiseerd in: • Traditioneel betonwerk • Prefab beton • Funderingsconstructies • Staal- en/of betonskeletten • Montagewerkzaamheden BudoBouw levert: • Kwaliteit | Kennis | Betrouwbaarheid • Conform afspraak | Planning | Gewenst resultaat • Gekwalificeerd | Gemotiveerd personeel BudoBouw Adres: Katwolderweg 8a, 8041 AD Zwolle Tel: 088 - 506 49 00 Mail: info@budobouw.nl Website: www.budobouw.nl 22 Bouwen in het Oosten

Hondsrugtoren Optimistische stemming bij Inprebo Inprebo is gespecialiseerd in prefab betonelementen en prefab betonsystemen. Het bedrijf is opgericht in 2006 en heeft samen met haar partners een zeer brede en ruime ervaring. Directeur Ferdinand Flier licht toe. “Inprebo werkt voornamelijk voor de aannemerij en is voor Nederland het verkoopkantoor voor een aantal Duitse leveranciers, vertelt Flier. “ We werken daarnaast nauw samen met een aantal Nederlandse partners. Inrprebo is de spin in het web tussen enginering, productie en bouwplaats. Inprebo heeft negen vaste medewerkers exclusief de samenwerkende partners. Akor was al een relatie uit het verleden en wij hebben diverse malen aan tafel gezeten om mee te de nken hoe dit project zo optimaal mogelijk geproduceerd zou kunnen worden. In Emmen leveren we Hollewanden (1200m2 ), Massieve prefabbetonwanden (2100 m2 en 42 betonnen penanten. De opdrachtwaarde bedraagt circa € 340.000,00 Ons leveringsschema loopt sinds week 28 in 2019 tot ongeveer week 30 in 2020. Tot nu toe loopt alles keurig via de planning.” Rooskleurig Ferdinand Flier is optimistisch gestemd voor dit jaar. “Voor 2020 is onze portefeuille al goed gevuld. We hopen dat de coronacrisis niet te lang aanhoudt want dat zou voor de middelange termijn voor wat stagnatie van de markt kunnen zorgen. Voor de lange termijn zien wij de toekomst rooskleurig tegemoet gezien de bouwbehoefte in Nederland, en dan met name in de woningbouw en de stimuleringen die daarvoor in het leven zijn geroepen vanuit de overheid.” Levering De prefab betonelementen en de prefab betonsystemen die geleverd kunnen worden zijn: • Levering en montage laagbouwcasco’s (eengezinswoningen). Vrijstaand, 2-onder-1kap, rijtjeswoningen en recreatiewoningen. • Levering en montage hoogbouw casco’s (meergezinswoningen). Appartementengebouwen. . Levering en montage casco’s voor utiliteitsbouw zoals hotels, kantoren, scholen e.d. • Levering holle wanden, prefab wanden, sandwichgevels. • Levering ribcassettevloeren, massieve plaatvloeren, bergingsvloeren. • Levering divers prefab zoals trappen, bordessen, balkons, galerijplaten, balken, kolommen. • Levering en montage kelders Bouwen in het Oosten 23

Hondsrugtoren Totale ontzorging handelsmerk Paas Totaalafbouw “Groot(s) in totaalafbouw” is de slogan waarmee Paas Totaalafbouw uit Emmen zich binnen de bouwbranche profileert. En groots is het project De Hondsrugtoren waarin de afbouwspecialist betrokken is. Directeur-eigenaar Hendri Paas licht de werkzaamheden toe. Volgens Paas wordt de Hondsrugtoren een iconische focuspunt op Emmen vanuit de wijde omgeving. Met een hoogte van 65 meter wordt het een landmark van formaat. “We geven in dit project een praktische invulling van het begrip totaalafbouw. We verzorgen hier de totale binnenafbouw. Onder andere de lichte scheidingswanden (Ytong), cementdekvloeren, stukadoorswerk en het spackspuitwerk wordt door ons uitgevoerd. We zijn door Akor uitgenodigd om deel te nemen aan een voorselectie voor dit werk en dit resulteerde uiteindelijk in de opdracht. Naast de prijs waren ook de aspecten van het totale ontzorgen van de opdrachtgever en ervaring van belang. Wat ervaring betreft: we hebben meer woontorens voorzien van vergelijkbare omvang en groter of zijn daarmee bezig. Ter illustratie: naast de Hondsrugtoren zijn we momenteel ook actief in Haren waar we negentig zorgappartementen verdeeld over drie torens realiseren voor Geveke Bouw en voor Plegt Vos realiseren we in de wijk Paddepoel in Groningen 375 wooneenheden in twee woontorens, genaamd Atlas en Pleione. In de eerste zullen met name internationale studenten worden gehuisvest en in de Pleione toren handelt het om sociale en vrije huursector appartementen. Bouwen in het Oosten 25

Wat het totale ontzorgen betreft hebben we het voordeel voor onze opdrachtgevers dat men voor diverse takken van sport van de afbouw met één aanspreekpunt alles kan bespreken en organiseren. Men waardeert de snelle communicatie en de, mede hierdoor, flexibele opstelling.” Thuiswedstrijd Voor Paas Totaalafbouw is de Hondsrugtoren een échte thuiswedstrijd. Hendri Paas: “We zijn er trots op dat we als Emmens bedrijf betrokken zijn bij dit Emmense referentieproject, want dat wordt het ongetwijfeld. We streven ernaar om opdrachten uit te voeren binnen een uur rijden. Incidenteel wijken we daarvan af als een van onze vaste opdrachtgevers een verzoek doet. Zo zijn we ook in Flevoland actief, bijvoorbeeld in Lelystad en Almere. In grote lijnen genereren we zo’n 70 % uit nieuwbouw en 30 % uit onderhoudswerkzaamheden en buitengevelisolatie! Die percentages fluctueren uiteraard wel eens. Wat de crisis rond het coronavirus voor ons gaat betekenen is nog onzeker. We merken het alleen in onze onderhoudstak, maar qua nieuwbouw gaat eigenlijk alles volgens planning. Maar ook wij hebben geen grote kristallen bol. Elkaar in de put praten heeft in ieder geval geen enkele zin, daar zullen wij ons niet aan bezondigen. De toekomst zal leren hoe we hier doorheen komen. De Hondsrugtoren is in ieder geval een mooi project waar we ook in eigen stad ons visitekaartje kunnen afgeven, net als bij het Willinkplein in Emmen waar we ook in opdracht van Akor iets moois neerzetten.” 26 Bouwen in het Oosten Bouwen in het Oosten

Hondsrugtoren Hondsrugtoren thuiswedstrijd voor Westo Een prominente rol in het nieuwbouwproject De Hondsrugtoren is weggelegd voor prefab betonelementenspecialist Westo Prefab Betonsystemen uit Coevorden. Directeur Jan-Willem Olde Kalter is trots op het feit dat zijn bedrijf de in totaal 266 prefab betonnen sandwichpanelen mag produceren. “Voor Emmen is dergelijke hoogbouw uniek en voor onze medewerkers is het ook iets tastbaars. Het gebeurt niet vaak dat ze onze producten nog terugzien als ze onze productiehallen in Coevorden en Laar verlaten. Nu fietsen ze er met enige regelmaat langs.” Olde Kalter vertelt dat gevelbouw een belangrijk specialisme is van Westo Prefab Betonsystemen. “Prefab beton zie je in verschillende uitvoeringen steeds meer in de bouw. Constructieve beton, trappen, balkons, vloeren en zo zijn er meer voorbeelden. Gevels zijn echter een specialisme van ons. Voor dit project zijn we benaderd door bouwkundig hoofdaannemer Akor uit Rijssen. Een bekende partij in de bouwsector. In Emmen werken we prima samen en dat geldt eveneens voor de architect en constructeur Lucassen. We zijn reeds in een vroeg stadium betrokken bij de planvorming en dat brengt nogal wat voordelen met zich mee. In de engineeringsfase hebben we met de betrokken partijen voortvarend kunnen samenwerken en in detail alles kunnen vastleggen. Zo’n voorveld is voor ons echt een piekmoment; het andere is de opstart van de productie. Verloopt die volgens planning zonder problemen dat komt zo’n project als het ware in een flow. Dat heeft de praktijk ons geleerd. In het Hondsrugtoren project benutten we de voordelen van prefab vrijwel optimaal. Zo worden de elementen bij ons op het tasveld volledig afgemonteerd met het aanbrengen van zowel de kozijnen inclusief beglazing alsmede de waterdichte afwerking van de elementen. Onder perfecte condities en met een optimale controlemogelijkheid. De gevel wordt steigerloos gemonteerd.” Het project in Emmen is bepaald niet de eerste woontoren waarbij Westo Prefab Betonsystemen betrokken is (geweest). Jan-Willem Olde Kalter: “In het hele land hebben we deelgenomen aan vergelijkbare en ook nog wel veel grotere projecten. Met name in de Randstad zijn we erg actief. Momenteel leveren we gevelelementen aan projecten in onder andere Amsterdam, Eindhoven en Den Haag. Maar, zoals gezegd, is een thuiswedstrijd een uitdaging op zichzelf. Daarnaast vind ik de Hondsrugtoren esthetisch erg mooi, zowel qua ontwerp als kleurkeuzes. We worden er positief op aangesproken en we zijn dus niet zonder reden trots op deze opdracht. Zeker in een tijd waarin de markt door de coronacrisis grotendeels onvoorspelbaar is en het ondoenlijk is om echt vooruit te kunnen blikken. De trend wijst al jaren richting meer prefab. Dat zal niet veranderen door deze negatieve conjunctuur, maar hoe het daadwerkelijk uitpakt is echt koffiedik kijken.” Bouwen in het Oosten 27

Nieuwbouw Beele Door: Jolanda Groothuis Nieuwbouw Beele Aalten project met een hoog ambitieniveau In Aalten verrijst in opdracht van Beele Engineering de Campus Sealing Valley, een kennis- en trainingscentrum voor innovatieve oplossingen voor brand- en vluchtveiligheid. In totaal gaat het om een ontwikkeling van kantoren, onderzoeks- en productiegebouwen op een terrein van maar liefst 4,5 hectare naar een ontwerp van architect John Velthuis. BBD Bouwmanagement treedt op als regisseur van het totale ontwikkel- en bouwtraject, in samenspraak met de architect. Klomps Bouwbedrijf Dinxplerlo werd de opdracht gegund voor de bouwkundige uitvoering. Bouwen in het Oosten 29

Wouter ten Hove: “Het project is zeker een uitdaging voor ons, maar op een plezierige manier.” Onderdelen van het kenniscentrum zijn een R&D-centrum, kantoren, Pilotplants en productieruimte. Opdrachtgever en grondlegger van de organisatie, de heer Beele, volgt de nieuwbouw nauwgezet. Wouter ten Hove, projectmanager bij BBD Bouwmanagement onderhoudt structureel contact met de ondernemer over de ontwikkelingen en voortgang van dit innovatieve Wouter ten Hove 30 Bouwen in het Oosten project. Ten Hove: “BBD Bouwmanagement werd in de ontwerpfase door architect John Velthuis benaderd om, gezien de omvang en complexiteit van dit project, de technische ontwikkelingen, financiële onderbouwing en de bouwbegeleiding op zich te nemen. We zijn daarop gestart met het inventariseren van de eisen en wensen en hebben dit vertaald naar een Programma van Eisen. In nauwe samenwerking met John Velthuis zorgden we voor een goede vertaalslag van het ontwerp. De nodige eisen In overleg met de opdrachtgever is besloten om de werkzaamheden

Nieuwbouw Beele betreffende partijen ervaring hadden met vergelijkbare projecten én dat zij bereid waren om onder BREEAM te bouwen. Kortom, gezamenlijke ambities en gunning waren doorslaggevende aspecten.” uit te gaan voeren in een bouwteam. Er zijn door BBD Bouwmanagement en architect John Velthuis gesprekken gevoerd met diverse gegadigde aannemers en installatiebedrijven. Hierbij hebben we op verzoek van de heer Beele hoofdzakelijk lokale partijen benaderd, zodat de werkgelegenheid in de gemeente en omgeving zoveel mogelijk gestimuleerd zou worden; een wens die wij hebben weten in te willigen. Uiteraard was het een must dat deze bedrijven voldeden aan de nodige eisen. Het financiële plaatje moest kloppen, maar tevens was het noodzaak dat de Hoog ambitieniveau Wouter ten Hove vertaalt de nieuwbouw van Beele Engineering als een project met een zeer hoog ambitieniveau. Als projectmanager is hij het eerste aanspreekpunt van de opdrachtgever en aanstuurder van het hele bouwteam. Ten Hove: “Het project is zeker een uitdaging voor ons, maar op een plezierige manier. BBD Bouwmanagement is er verantwoordelijk voor dat het gehele ontwerp- en uitvoeringstraject binnen de gestelde termijnen, de kwaliteit en de budgetten uitgevoerd wordt. Hetgeen er tot nu toe gerealiseerd is, valt hier binnen, naar grote tevredenheid van de opdrachtgever. Daaruit mogen wij concluderen dat we, samen met het bouwteam, de juiste wegen bewandelen om dit architectonisch hoogwaardige pand tot een pijler te brengen die we, na afronding, met trots aan onze referentielijst toevoegen.” Gerdo Waanders: “Gezamenlijke ambities en gunning waren doorslaggevende aspecten.” Gerdo Waanders Bouwen in het Oosten 31

Nieuwbouw Beele Een ogenschijnlijk eenvoudige bouw met complexe details Er was Klomps Bouwbedrijf uit Dinxperlo veel aan gelegen om de bouwkundige uitvoering van Beele Engineering in Aalten in handen te krijgen. Directeur Bram Klomps: “Dit prestigieuze project herrijst op steenworp afstand van ons bedrijf, als ‘naober’ wilden we daar uiteraard graag deel van uitmaken. Toen we via BBD Bouwmanagement vernamen dat de voorkeur van de opdrachtgever uitging naar lokale partijen hebben we alle zeilen bijgezet om deze klus in handen te krijgen. Dat is gelukt en daar zijn we trots op, want het is geen project dat slechts ‘meters maken’ inhoudt.” De selectie vond plaats op basis van het Programma van Eisen, waar prijs, kwaliteit én ervaring met het bouwen onder BREEAM-voorwaarden een grote rol speelden. Daarnaast stond het hebben van de juiste onderlinge klik en het spreken van elkaars taal hoog in het vaandel bij de opdrachtgever. Erik Huiskamp Volgens Bram Klomps vormde het complete plaatje de sleutel tot deze opdracht. Complexe details Erik Huiskamp is als projectleider regelmatig op de bouwplaats in Aalten aanwezig. Hij zegt content te zijn over de voortgang van het project, hoewel dat niet direct vanzelfsprekend is. Huiskamp: “De nieuwbouw lijkt ogenschijnlijk vrij eenvoudig, dat is het echter niet. De complexiteit zit hem in de detaillering van met name de balustrades, geveloverstekken en aluminium puien. De uitvoering hiervan verdient Erik Huiskamp: “We hebben allemaal dezelfde belangen en zijn er ons van bewust dat de bouw een business is die veel op samenwerken stoelt.” Bouwen in het Oosten 33

Heetpasweg 13 7482 CD Haaksbergen Tel: 074 - 357 55 01 Fax: 074 - 357 54 22 Mob: 06 - 539 618 32 E-mail: info@metselbedrijfhollink.nl

Nieuwbouw Beele het nodige specialisme en daarmee een uitstekende onderlinge communicatie om stagnatie te voorkomen. Tot nu toe verlopen de werkzaamheden naar wens en volgens planning. De samenwerking tussen onze vaklieden en de ketenpartners is zeer plezierig. Het feit dat nagenoeg alle betrokken partijen uit de buurt komen heeft daar zeker mee te maken. We hebben allemaal dezelfde belangen en zijn er ons van bewust dat de bouw een business is die veel op samenwerken stoelt.” Strakke planning Dagelijks zijn er gemiddeld 30 vaklieden werkzaam op de bouwplaats in Aalten. Het (samen)werken met een dergelijk groot team vereist duidelijk overleg en korte lijnen. Huiskamp: “Onze uitvoerder Dennis Geelink is de dagelijks aansturende factor op locatie. Hij voert structureel overleg met de voorlieden van de onderaannemers. Bovendien wordt er tweewekelijkse een werkvergadering gehouden met de projectleiders, werkvoorbereider, uitvoerders en voormannen. Maandelijks vindt er een bouwvergadering plaats waar ook de architect, BBD Bouwmanagement en de installatieadviseur bij aanschuiven. Dan wordt de algehele stand van zaken besproken, het verwachtingspatroon en de actie- en aandachtspunten. Dat is bij een specialistische bouw van deze omvang beslist een must. Door de onderlinge goede verstandhouding is het mogelijk strakke planningen na te komen.” Tijdlijn Fase 1A: Fase 1B: Fase 2: Start Productieplant 1: start juni 2017-oplevering juni 2018 R&D centrum: start augustus 2018-oplevering januari 2020 Productieplant 2: start maart 2020-oplevering eind 2020 Feestelijke kick-off In juni 2016 werd Klomps Bouwbedrijf geselecteerd als bouwteampartner. Exact een jaar later vond de kick-off van de nieuwbouw plaats met een feestelijke aftrap, georganiseerd door de heer Beele. Huiskamp: “Dat werd erg gewaardeerd. Alle direct- en indirect betrokken partijen mochten, onder het genot van een hapje en drankje, rekenen op een bedrijfspresentatie. Op deze manier werd iedereen, waaronder ook de buurt, visueel duidelijk wat er gerealiseerd zou worden. Dat zegt genoeg over de betrokkenheid van onze opdrachtgever.” Bram Klomps: “Dit prestigieuze project herrijst op steenworp afstand van ons bedrijf, als ‘naober’ wilden we daar uiteraard graag deel van uitmaken.” Bram Klomps Bouwen in het Oosten 35

BIJ HANS GRAVEN GROEP IN AALTEN BIJNA ALLES ONDER 1 DAK ! SCHILDER EN BEHANGWERK BEGLAZING (OOK HARDGLAZEN WANDEN EN DEUREN) WONING EN PROJECTSTOFFERING INTERIEUR EN KLEURADVIES SHOWROOM MET VEEL STALENMATERIAAL VOOR VLOER, WAND EN RAAM ’T BOSKE 1 7122 TH AALTEN WWW.HANSGRAVEN.NL Munnikhofsestraat 33 6653 AB Deest Tel: 0487 - 512 459 of 06 - 301 995 27 www.vogelensangh.nl

Nieuwbouw Beele Een project van ongekende omvang! Architect John Velthuis uit Oldenzaal ontwierp de nieuwbouw van Beele Engineering in hartje Aalten. Reeds in 2014 kwam John Velthuis via zijn broer Gerrit, waar hij een jarenlang samenwerkingsverband mee heeft, in contact met de heer Beele. Dit had te maken met uitbreidingsplannen voor het magazijn op één van de drie in gebruik zijnde locaties. Na succesvolle realisatie van deze uitbreiding benaderde de heer Beele, John Velthuis met de vraag of hij openstond de nieuwbouw in Aalten te ontwerpen. Volgens Velthuis een prachtige klus om aan te werken, hoewel de omvang van dit project voor hem ongekend was. John Velthuis is louter enthousiast over de opdracht, die volgens hem voor elke architect een flinke uitdaging zou zijn. “Hoewel het programma van eisen in het hoofd van de opdrachtgever helder was, is het door hem nooit toevertrouwd op papier. Het bestond uit vier gebouwen voor R&D en Ontvangst, vier Pilotplants en een, in delen te bouwen Productionplant. Het idee was om een nieuw product te laten ontstaan in het R&Dcentrum en deze verder te ontwikkelen in een proeffabriek, om het uiteindelijk te realiseren in de productiehal. De bestemming was een langgerekt terrein, evenwijdig aan het spoor in Aalten, waarbij al snel de associatie werd gecreëerd met een locomotief (het ontvangstgebouw), met daaraan gekoppeld drie wagons (de drie R&D’s). Het uitgangspunt hierbij was dat de gebouwen zodanig gesitueerd zouden worden op het terrein dat de campusgedachte maximaal tot uitdrukking zou komen.” Voorbeeldig ontwerpproces Velthuis zegt zelden zo de vrije hand te hebben gekregen bij het maken van een ontwerp. “Centraal staan de transparante gebouwen met veel daglicht voor een prettig werkklimaat. Bovendien biedt het de passant maximaal zicht op het unieke productieproces. Deze opdracht was een kolfje naar mijn hand, omdat nagenoeg al mijn ontwerpen zich kenmerken door de toepassing van veel glas, voor licht en zicht. Het is een project met een zeer hoog ambitieniveau, met als uitgangspunt veel duurzame en fraaie materialen. Met dank aan de heer Beele verliep het ontwerpproces voorbeeldig. Ik kreeg van hem de tijd om het ontwerp tot in detail uit te werken en het hele traject goed te laten verlopen.” Goed uitgepakt Toen de opdrachtgever John Velthuis benaderde voor het ontwerp zag de architect in dat hij beperkt zou zijn in de begeleiding van de uitvoering. Velthuis: “Het project is van dusdanig grote omvang dat dit ten koste zou gaan van mijn andere lopende opdrachten. Daarom heb ik BBD Bouwmanagement voorgesteld aan de heer Beele. Deze keuze heeft voor alle partijen goed uitgepakt. De bouw verloopt soepel in een prachtige samenwerking met alle betrokken partijen!” John Velthuis: “Zelden kreeg ik zo de vrije hand bij het maken van een ontwerp.” John Velthuis Bouwen in het Oosten 37

SPECIALIST IN DAKEN GEVELBEPLATING www.dickhouwers.nl 0315 65 46 00 | INFO@GOODSTEEL.NL | WWW.GOODSTEEL.NL

Nieuwbouw Beele Door: Jolanda Groothuis Directeur Ben Bengevoord (staand) bespreekt het project met projectleider Robert Tuente. Verwerking van 500 ton staal voor Klein Poelhuis Konstruktie Klein Poelhuis Konstruktie Winterswijk realiseert al 40 jaar staalconstructies voor Bouwbedrijf Klomps in Dinxperlo. Volgens directeur Ben Bengevoord variëren deze van een enkele balk tot indrukwekkende staalconstructies voor omvangrijke projecten. Ben Bengevoord: “Bij de aanvraag voor de nieuwbouw van Beele in Aalten speelde uiteraard de prijs een rol, maar meer hecht Bouwbedrijf Klomps waarde aan een goede werkvoorbereiding, een correcte uitvoering en bovenal het nakomen van gemaakte afspraken met betrekking tot de planning. Op basis van deze aspecten kregen wij de opdracht in handen.” Bouwen in het Oosten 39

Alle disciplines Voor Klein Poelhuis Konstruktie is de uitvoering van Beele in Aalten een vrij standaard werk, op enkele gecompliceerde randdetails na. Deze zijn voor het bedrijf echter niet onoverkomelijk omdat de organisatie alle disciplines zelf in huis heeft; de engineering, productie en montage zijn in handen van eigen vaklieden. 25 Grote vrachtwagens De eerste fase voor de Productionplant werd door Klein Poelhuis Konstruktie in 2017 geleverd, het jaar erop kwamen daar de staalconstructies voor de Pilotplants en de R&D gebouwen bij. Ben Bengevoord: “Momenteel wordt er hard gewerkt aan de tweede fase van de Productionplant. In zijn totaliteit wordt er zo’n 500 ton staal verwerkt in dit project, wat neer komt op 25 grote vrachtwagens. Hiermee valt dit werk onder de grotere opdrachten voor Klein Poelhuis Konstruktie. De grootste opdracht die we ooit op onze naam mochten schrijven omvatte echter maar liefst 1200 ton staal.” Kanttekening Momenteel werken gemiddeld 12 vaklieden van Klein Poelhuis Konstruktie aan het project Beele in Aalten. Vanaf week 17 zijn er gemiddeld drie personen op de bouwplaats werkzaam. Volgens Ben Bengevoord verlopen de werkzaamheden, ondanks de Corona-problematiek volgens planning. Hij zet er echter wel de kanttekening bij dat de aanvoer vanaf de 40 buitenlandse staalfabrikanten mogelijk tot stagnatie kan leiden. Circulair bouwen Ben Bengevoord onderbouwt: “Klein Poelhuis Konstruktie realiseert projecten in heel Nederland, maar ook in het Duitse grensgebied. Onze organisatie werkt volgens de nieuwste Europese normen. Onze hoofdproducten zijn de staalskeletbouw voor bedrijfshallen, scholen en kantoorgebouwen. Daarnaast produceren wij stalen bruggen, trappen en hekwerken. In de hedendaagse bouwwereld speelt circulair bouwen een steeds grotere rol. De staalbouw is in staat hier uitstekend in mee te gaan; het nieuwe staal bestaat tegenwoordig voor meer dan 95% uit gerecycled schroot. Vanuit milieukundig oogpunt is dit een niet te misverstaan feit!” Korte overleglijnen Ondanks de indrukwekkende referentielijst van Klein Poelhuis Konstruktie blijft het een relatief klein bedrijf met 30 werknemers. Ben Bengevoord: “Op deze manier onderhoud ook ik als directeur nauw contact met onze klanten; vanaf de eerste aanvraag tot en met de oplevering. Korte overleglijnen staan binnen ons bedrijf centraal, dat waarderen onze opdrachtgevers en dat willen we graag zo houden.” Ben Bengevoord: “Onze organisatie heeft alle disciplines zelf in huis; de engineering, productie en montage zijn in handen van eigen vaklieden.” Bouwen in het Oosten

Column Doorgaan bij een dip Terwijl ik dit schrijf, houdt de coronacrisis Nederland in een wurggreep. Vanuit de grond van mijn hart dank ik onze stoere werknemers en ook álle werkenden voor hun inzet onder deze moeilijke omstandigheden. Dé hamvraag onder ondernemers is uiteraard: wat kan ik doen om te overleven? Als antwoord op die vraag zie ik om mij heen een begrijpelijke reflex. Namelijk: besparen. Waar de geldkraan maar dicht kan, gaat die dicht. Contracten worden niet verlengd, investeringen uitgesteld en alle ogen zijn gericht op het zoveel mogelijk in stand houden van de eigen financiële buffers. Maar met het dichtdraaien van de geldkraan in hun bedrijf creëren ondernemers een soort extra stilstand bínnen de ‘corona-stilstand’. Bij Haldu Groep maakten we bewust een andere keuze. Niet omdat we het allemaal zo goed weten, maar wel omdat we nog heel goed de lessen uit de vorige crisis hebben onthouden. Weet u het nog in 2008? Voordat we met de ogen konden knipperen waren we in Nederland 170.000 vakmensen in de bouw kwijt. Tijdens die vorige crisis nam Haldu Groep de beslissing om tegen de onzekere klippen op dóór te blijven investeren. En toen we uiteindelijk uit die crisis kwamen, plukten wij én onze opdrachtgevers hier de vruchten van. Anticyclisch investeren Nu, met corona, namen we opnieuw het besluit om door te blijven investeren in deze onzekere tijden. In de marketingboekjes heet dat wat chic anticyclisch investeren. In mijn eigen woorden zeg ik liever: doorgaan bij een dip. Dit betekent dat we onze vakmensen op de bouw en in de techniek en automotive zoveel mogelijk aan ons binden en niet wegsturen. Niet voor niets luidt ons motto: we zijn er voor personeel. Die woorden maken we nu graag waar. Sterker nog: we voeren zelfs sollicitatiegesprekken met nieuwe collega’s. Want door Corona komen elders ook de allerbeste vakmensen op straat te staan. Wij bieden deze kanjers graag een werkplek, zekerheid en toekomst onder de hoede van Haldu Groep. Kortom, onze werving van vakmensen gaat door en we hebben nog steeds werk voor hen, ook in deze onzekere tijden. Ook breiden wij ons interne team actief uit en zijn we opzoek naar interne toppers die door Corona elders beschikbaar komen. We leggen daarmee nu het fundament om na de crisis intern klaar te zijn zodat we vol door kunnen pakken. Van social media hebben we geleerd dat als je je online werving ineens op nul zet, je alle eerder opgebouwde digitale merkwaarde Bouwen in het Oosten 41

als in een leeglopende ballon verliest. En u weet dat je een half leeggelopen ballon makkelijker weer opblaast dan een compleet leeggelopen ballon. Wellicht kunt u met dit advies ook iets voor uw eigen online beleid. Mijn verwachting voor de economie? Haldu Groep heeft nu nog mooi en goed werk in de portefeuille en ik hoop u ook. Ik ben geen econoom, maar op z’n vroegst zie ik de branches waarin wij actief zijn pas een eerste stap tot normalisatie zetten in september, oktober. Normalisatie zónder groei. Die mindset geeft mij rust en zet aan tot de juiste actie. Bijvoorbeeld actie op het gebied van overnames. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar door Corona gaat de druk iets van de dagelijkse hectiek en blijft er meer tijd over om je strategie nog eens goed te overwegen. Voor Haldu Groep betekent dit dat we blijven zoeken naar collega-uitzendbedrijven als potentiële overnamekandidaat. ‘Never waste a good crisis’ Een bekende uitspraak is: ‘never waste a good crisis’. Met andere woorden, probeer te léren van een crisis. Een les die Haldu Groep in de praktijk bracht in 2008 en nu opnieuw. Wellicht inspireert dit u, samen met ons op weg naar betere tijden. Ik hoop dat we hier allemaal sterker en nog steeds gezond uit komen! Danny van Hal 42 Bouwen in het Oosten

Algemeen Ketenpartners ieder1 en SW vastgoedverbetering blij met elkaar Het werken met ketenpartners is niet nieuw. Veel grotere opdrachtgevers, zoals onderhoudsbedrijven en woningcorporaties hanteren het systeem met het nodige succes. Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking tussen woningcorporatie Woonbedrijf ieder1 uit Deventer en SW Vastgoedverbetering dat in onze regio onder andere vestigingen heeft in Almelo, Arnhem en Zwolle. Bouwen in het Oosten sprak met projectleider van Woonbedrijf ieder1 Wim Stegeman die onder andere ketensamenwerking in zijn portefeuille heeft en projectmanager Wouter Teitink van SW Vastgoedverbetering. Een verhaal over elkaars taal spreken, bedrijfscultuur en wederzijds vertrouwen. Wim Stegeman vertelt dat Woonbedrijf ieder1 al jaren geleden het traject van het vormen van een groep ketenpartners heeft ingezet. “We zijn begonnen met een inventarisatie en zijn gaan nadenken over hoe we verbeteringen aan konden brengen bij uitbesteden van werk. Veel werd via aanbestedingen geregeld. Maar we waren niet altijd tevreden met hoe het verliep. We zijn samen aan de slag gegaan en de conclusie was dat we met minder partijen intensiever en op een andere manier wilden samenwerken. Dat was een bewerkelijk traject. In eerste instantie hadden we 22 partijen uitgenodigd om te praten hoe ze projecten procesmatig aanvlogen en wat de raakvlakken waren met onze manier van werken. Ook de prijs was essentieel. Men moest laten zien dat men op een marktconforme wijze wilde samenwerken met in acht neming van gestelde uitgangspunten. Na die eerste ronde hielden we zo’n tien partijen over. Daarmee hebben we meerdere ’sollicitatiegesprekken’ gevoerd waardoor we elkaar goed konden leren kennen. Onderwerpen waren onder andere transparantie, flexibiliteit, duurzaamheid, communicatie intern en ook extern (naar bijvoorbeeld onze huurders). En zo waren er nog diverse andere aandachtspunten. We kregen hierdoor een helder beeld van de bedrijfscultuur van onze ketenpartners. Uiteindelijk hebben we nu vier partners voor Bouwen in het Oosten 43

De ketenpartners op een rijtje: Woonbedrijf ieder1 Uw Onderhoudspartner Lenferink Gebr. Van Der Geest Wolters Vastgoed Onderhoud SW Vastgoedverbetering 44 Bouwen in het Oosten

Algemeen het werk aan het de buitenzijde van de woningen en drie voor het werk in de woningen. Alles is geformaliseerd en er zijn contracten afgesloten voor de duur van drie jaar. Per project werken we samen in verschillende samenstellingen.” Wouter Teitink is van mening dat het werken in ketenpartnerverband steeds belangrijker wordt. Ook voor SW vastgoedverbetering. “We werken op identieke wijze langjarig met meerdere opdrachtgevers samen en dat bevalt ons erg goed. Het aangaan van langdurige relaties waarbij beide partijen transparantie naar elkaar uitdragen en in de praktijk brengen heeft een prominente plaats binnen onze bedrijfsfilosofie. Doordat we langer betrokken zijn, zijn we in staat veel meer toegevoegde waarde te leveren aan de klant. Daarnaast geeft het continuïteit en planningsflexibiliteit. Dat is voor elk bedrijf gunstig. Twintig jaar geleden hebben we ons werkterrein verbreed van sec schilderwerk met klein onderhoud zoals glaswerk, voegwerk en reiniging en het vervangen van draaiende delen naar een totaal onderhoudsbedrijf voor de gehele buitengevel en binnen onderhoud. Echt planmatig onderhoud is ons op het lijf geschreven en daarom zijn we ook zeer content met deze samenwerkingsovereenkomst met ieder1. Daarnaast hebben we in de lijn van onderaannemers en leveranciers ook steeds meer ketenpartners die net als wij dezelfde taal spreekt als onze opdrachtgevers en de gebruikers van hun vastgoed.” Coronacrisis De flexibiliteit en transparantie wordt sinds enkele weken in de praktijk zwaar getest met het uitbreken van de coronacrisis. Wim Stegeman: “We volgen de richtlijnen van de overheid nauwgezet. Dat betekent dat het onderhoud aan de binnenzijden van bewoonde woningen? voorlopig tot juni is uitgesteld. Werkzaamheden aan de buitenzijde gaan gewoon door en dat gaat goed. Het is een kwestie van schakelen en opnieuw van anderhalve meter afstand en monitoren dit nauwgezet en continu. Hetzelfde geldt voor het zoveel mogelijk beperken van de contacten met de huurders. In deze tijd kun je daarin geen concessies doen. We hebben de indruk dat alles goed wordt nageleefd. We hebben hiervoor speciale aandacht en communicatie/ informatie opgezet. Alles zo makkelijk mogelijk verwoord en ondersteund met plaatjes zodat het voor iedereen begrijpelijk is.” Wouter Teitink: “We werken op identieke wijze langjarig met meerdere opdrachtgevers samen.” inplannen. Daar bewijst het nut van ketensamenwerking zich direct. We hebben bijvoorbeeld al een project moeten stilleggen, maar zijn met onze partners in gesprek gegaan en hebben een ander project naar voren kunnen halen. Dan is het prettig dat je elkaar al goed kent en de mensen bij ons kunnen blijven werken.” Wouter Teitink: “Voor ons kunnen veel projecten, mits de werkzaamheden buiten plaatsvinden, aangepast doorgang vinden. Ook wij doen momenteel een beroep op de flexibiliteit van onze organisatie en medewerkers. We houden ons zo strikt mogelijk aan de norm Planmatig onderhoud Volgens Wim Stegeman is er een behoorlijk ambitieus schema in het kader van het planmatig onderhoud. “We hebben het in 2020 over circa 1800 woningen voor onze woningbouwcorporatie, verdeeld over meerdere complexen.” Wouter Teitink: “We zullen een substantiële bijdrage leveren om alles in goede banen te leiden. Met deze nieuwe, geformaliseerde samenwerkingsovereenkomst heb ik er alle vertrouwen in dat we elkaar kunnen versterken en slimmer maken. Zowel qua aansturing en processen alsook op de werkvloer. Die synergie zie ik duidelijk.” Wim Stegeman: “Laatst was ik naar het werk en op het einde van de dag fietste ik richting huis met een schilder van SW. We hadden het over de voortgang en fijne manier van samenwerkingen. Je ziet mooie dingen ontstaan.” Bouwen in het Oosten 45

Nieuwe wijk Lage Bothof bouwt door! De nieuwe wijk met 54 nieuwe eengezinswoningen tussen de zuidzijde van de Lage Bothofstraat en de Lipperkerkstraat in Enschede krijgt steeds meer vorm. Fijn Wonen, het woonproduct van Van Wijnen, is over de helft en blijft ook doorwerken in deze onzekere tijden. De eerste woningen aan de Lipperkerkstraat zijn al gerealiseerd en worden klaar gemaakt voor oplevering. Hét moment voor de toekomstige bewoners om een kijkje te nemen in hun nieuwe huurwoning van woningcorporatie De Woonplaats. Het plan in vogelvlucht 46 Bouwen in het Oosten

Algemeen De momenten om in de woningen te kijken vinden deze maand in verband met de coronamaatregelen in aangepaste vorm plaats. Daarbij is het belangrijkste dat de gezondheid en veiligheid voor zowel de huurders als de medewerkers gewaarborgd is. We volgen de richtlijnen van het RIVM. De Woonplaats, Van Wijnen en Fijn Wonen zijn erg blij dat ze in deze onzekere tijd toch deze huurders goed van dienst kunnen zijn! De sociale huurwoningen waren allemaal voor de start bouw al verhuurd. Eind april wordt naar verwachting gestart met de sleuteluitgiftes van de eerste woningen. nieuwe woningen aan de Lipperkerkstraat mooie groene laan. Hier kan de auto worden geparkeerd. Verder is het gebied voorzien van een wadi (water afvoer door infiltratie). Deze staat bij mooi weer vrijwel droog en vult zich tijdens een regenbui met regenwater. Met de nieuwe straatnamen Willem van Dragtplein en Wim Thomassensstraat, ontstaat een plek met een eigen identiteit. De toekomstige bewoners konden op basis van de lotingsvolgorde hun eigen plek en woning kiezen in het plan. Daarnaast konden ze bij Bruynzeel hun eigen keuken uitzoeken. Zo worden de woningen afgestemd op de persoonlijke wens van de huurder. Buurt met eigen identiteit De nieuwe buurt heeft een rustige en ruimtelijke sfeer en een bijzonder binnengebied. De woningen grenzen aan een Het plan Er worden 34 woningen met twee slaapkamers gebouwd en 16 woningen met drie slaapkamers. Daarnaast worden vier patiowoningen gebouwd. De woningen worden zeer duurzaam en gasloos! De woningen zijn all-electric en krijgen allemaal vloerverwarming. Door middel van zonnepanelen wordt er elektriciteit opgewekt voor verwarming, warm tapwater en de gebouwgebonden installaties. De woning heeft een lucht-water warmtepomp en een WTW installatie voor een optimale ventilatie. Duurzaam en snel De Woonplaats koos samen met een bewonerspanel voor het plan van Van Wijnen in samenwerking met Fijn Wonen. Zij zijn in staat om snel en duurzaam goede woningen te leveren. Dit scheelt veel tijd en geld in het bouwproces. Het meeste is voorbereid in de fabriek. Gemiddeld wordt er één casco per dag op locatie gemonteerd. In december 2019 werd gestart met de bouw van de woningen, die dus al binnenkort opgeleverd worden. Bouwen in het Oosten 47

BMN Bouwmaterialen Leveren aan iedere professional in de bouw Samen succesvol zijn, daar geloven wij in. Daarom beloven we jou de beste service, de juiste voorraad, flexibele logistiek en een vakkundig advies in al onze 83 vestigingen. In Overijssel en de Achterhoek staan we voor je klaar in de volgende vestigingen: Deventer Doetinchem Enschede Haaksbergen Hengelo Nijverdal Winterswijk Zwolle

Algemeen Door: Elsemieke Juffer, Adviseur duurzaam bouwen, e.juffer@nibe.org Circulariteit en toekomstbestendigheid van de woningbouwopgaven van Nederland Misschien niet geheel onbekend heersen er binnen Nederland een aantal complexe vraagstukken. Te denken valt aan de vergrijzing, de overstap naar duurzamere vormen van energie, de klimaatverandering, stikstof-problematiek, maar ook de woningnood. Al deze vraagstukken zullen een impact achterlaten op het landschap van Nederland. Om te voldoen aan de woningvraag zullen er meer woningen gerealiseerd moeten worden, geschat wordt dat dit een kleine miljoen woningen betreft. Daarbij is het niet zo zeer een kwestie van woningen plaatsen, we weten hoe dat moet, maar de overige complexe vraagstukken vragen om een andere, interdisciplinaire, aanpak en kijk naar wat we bouwen en hoe we dat bouwen. De druk op de kwalitatieve eisen aan woningen zorgen er onder meer voor dat woningen niet betaalbaar blijven. Dit artikel zal vluchtig beschrijven hoe circulariteit een deeloplossing kan bieden voor toekomstbestendigheid en daarmee de woningnood kan verlichten in relatie tot de overige complexe vraagstukken die heersen. Het is bedoeld om te inspireren en tot een andere manier van denken aan te zetten. Circulariteit Circulariteit is een antwoord op het complexe vraagstuk van stijgende consumptie en gestage uitputting van de grondstoffen op globaal niveau. Het pleit voor een systeem waarin zoveel mogelijk wordt ingezet op hergebruik, recycling en gebruik van natuurlijke (biobased) grondstoffen: afval van een stroom wordt de grondstof voor een andere stroom. Het thema wordt vaak gekoppeld aan het 10-R model om het principe behapbaar te maken voor degene die nieuw zijn met dit onderwerp. Waar het grotendeels om draait is dat er verschillende niveaus zijn waarop circulariteit plaats vindt. Hoe hoger in de piramide een actie wordt uitgevoerd, hoe groter de potentiele milieuwinst. Over het algemeen wordt deze piramide geïmplementeerd op materialen en materiaalstromen. Echter, de eerste drie stappen zijn zondermeer ook een ontwerpvraagstuk: anders nadenken over het product dat er is, en hoe dit zijn toepassing vindt in en binnen andere systemen. Dit gedachtegoed kan ook geïmplementeerd worden binnen de bouwwereld. Het is mogelijk om met de meest duurzame materialen Bouwen in het Oosten 49

een woning te maken, maar als deze niet bewoonbaar is zal de toekomstwaarde snel dalen. Als de toekomstwaarde daalt, zullen de materialen snel in andere systemen terecht komen. Dit op zich is geen probleem in een volledig circulaire economie, maar daar zijn we op dit moment nog niet. Het is daarom weldegelijk van belang om goed na te denken over het ontwerp in combinatie met de materialen die gebruikt gaan worden. Toekomstbestendigheid De grondoppervlaktecapaciteit in Nederland is eindig, afgezien van de mogelijkheid van het droog leggen van polders of het opspuiten van gebieden zal er in Nederland niet veel ruimte bij komen. Onze grond kunnen we dus zien als een schaarsgoed welke we maar sporadisch kunnen uitgeven. Maar niet 100% van de grondoppervlakte in Nederland is bestemd voor woningen: de andere complexe vraagstukken dienen ook - ruimte te krijgen binnen de leefomgeving van Nederland. Er zijn legio voorbeelden waarin bebouwing wordt behouden omdat het van culturele, historische en/of maatschappelijke betekenis is. Zowel in grote steden als Amsterdam of Den Haag, maar ook in de kleinste dorpscentra. Deze panden hebben de tand des tijds doorstaan en zijn mee geëvolueerd met de leefomgeving, het ene pand beter als het andere. Op het moment dat een ontwikkelaar 50 besluit iets te realiseren zal dit voor een onbepaalde tijd in de toekomst een voetdruk achter laten, waarbij omkeerbaarheid verlies betekent en kosten met zich meebrengt. In rekenmethodieken staat de levensduur nu op 75-100 jaar Elsemieke Juffer: “Als we blijven bouwen zoals we dat altijd gedaan hebben, zullen we over 50 jaar oogsten wat we nu oogsten.” voor woningen. Wellicht kent u bebouwing die deze leeftijdsgrens is gepasseerd, denk aan de boerderij net buiten de stad of dorp, of de wijk met jaren ’30 woningen. We moeten ons dus realiseren dat wat wij nu bedenken en verwezenlijken ook voor langere tijd vaststaat. Daarom is het van belang dat ondanks dat de bebouwing semi-statisch is van de buitenkant, deze flexibel is aan de binnenkant. Zodat het vraagstuk van de woningnood eenvoudiger getackeld kan worden. Waar op gelet moet worden is dat de opzet dusdanig gekozen wordt dat deze tijdens de exploitatieperiode op een vrij simpele manier, tegen relatief lage kosten meerdere keren te wijzigen is. Op dat moment zal de woning beter aan kunnen sluiten bij de veranderende vraag van de gebruiker(s) in de toekomst. Dit is van belang omdat hiermee relatief minder vaak gesloopt hoeft te worden, en iets behouden of niet maken is altijd beter dan iets wel maken. Ontwerpen voor toekomstbestendigheid en circulariteit Wat maakt een woning dan toekomstbestendig in het licht van circulariteit? Om die vraag te beantwoorden hoeven we niet het wiel opnieuw uit te vinden. Er is legio onderzoek gedaan naar welke aspecten mensen als prettig ervaren als het gaat om hun woning. Er is ook genoeg onderzoek te Bouwen in het Oosten

Algemeen vinden over circulariteit. Een van de belangrijkste aspecten is hierboven al even benoemd: flexibiliteit, het kunnen wijzigen naar gelang de bewoner. Dit betekent niet alleen wijzigen van gezin op gezin, maar ook van of naar commerciële ruimte of parkeerruimte. Een voorbeeld: als allerlei kenmerken van de verschillende (functionele) mogelijkheden worden gecombineerd kom je op, voor de Nederlandse markt, gekke afmetingen uit. Denk bijvoorbeeld aan een skelet dat gebaseerd is op drie parkeerplekken, dit is 2,5m breedte bij haaksparkeren. Dat is 7,5m breedte, een beukmaat welke voor een commerciële ruimte ook genoeg flexibiliteit oplevert, je kunt er zelfs meerdere koppelen. Diezelfde diepte zal waarschijnlijk ook genoeg lichtinval mogelijk maken. Immers een woning is nu vaak 5,4m bij een diepte van 9m. Maar wat als je dit mee verschuift met de 7,5m en een plattegrond van 7,5x7,5m creëert? Wat voor ontwerpen kunnen we dan maken? Ga los! Een oplossing om de woningen betaalbaar te houden is om de beukmaat kleiner te maken. De vraag is dan of je hiermee echt een meerwaarde creëert voor in de toekomst. Welke andere functies kunnen er in die afmetingen (bijvoorbeeld bij een beukmaat van 4m) plaats vinden? Een andere oplossing is verdichting. Verdichting met wolkenkrabbers, dat staat niet in een dorpje van 10.000 inwoners. Maar, waar zijn bijvoorbeeld de onder/bovenwoningen gebleven? En hoe kunnen we zorgen dat de bovenwoning nog steeds voorzien is van een fijne buitenruimte? Dat is een van de kenmerken die Nederland zo typeert: we willen allemaal een tuintje. Ga los, laat je creativiteit gaan! Het antwoord is en zal altijd afhankelijk blijven van de klant. Maar als we blijven bouwen zoals we dat altijd gedaan hebben, zullen we over 50 jaar oogsten wat we nu oogsten. Samenwerking Bij het NIBE wordt samengewerkt met ontwerpers, ontwikkelaars en producten om circulariteit en toekomstbestendigheid in te bouw te verankeren. Dit doen wij zowel voor de nieuwbouw als voor monumenten. Dus ik moedig iedereen aan om eens anders te gaan nadenken over de woningvoorraad van Nederland zoals deze nu is en hoe deze kan zijn met oog op de complexe vraagstukken die heersen. Kijk daarbij af van de gebouwen die de tand des tijds hebben door staan en combineer de eigenschappen waarvan de Nederlandse demografie vindt dat deze waarde hebben. Het Voermanmuseum in Hattem, waar NIBE een DUMO-keuring heeft uitgevoerd en tevens een voorbeeld van bouw welke aan de buitenkant weinig is veranderd, maar aan de binnenkant diverse functies heeft gekend. Bouwen in het Oosten 51

Het Middenplein Door: Jolanda Groothuis Bouwbedrijf Homan vanaf begin betrokken bij planontwikkelingen Centrumplan Het Middenplein visitekaartje van Enter Het Twentse dorp Enter staat bekend om haar karakteristieke kenmerken waaronder oude panden en gezellige sfeer. In 2004 ontstond een plan om het centrum onder handen te nemen. Naarmate de brainstorm hierover vorderde, werden deze plannen uitgebreider en Centrumplan Het Middenplein geboren. Bouwbedrijf Homan werd van meet af aan betrokken bij de planontwikkelingen vanwege alle disciplines die de organisatie in huis heeft. Bouwen in het Oosten 53

Wij richten ons op allerlei installatiewerk, zoals aanleg en onderhoud CV, elektra, gas en water, maar ook daktechniek en onderhoud van installaties. Onze diensten: Loodgieter Elektra CV en klimaat Enterbroekweg 4 7475 SZ Markelo Tel.: 0548 - 518 336 info@koopsvloeren.nl www.koopsvloeren.nl

Het Middenplein Specialisten in huis Op basis van de relatie met de opdrachtgevers en het wederzijdse vertrouwen kreeg Bouwbedrijf Homan dit prachtige Het dorpshart van Enter bleek 15 jaar geleden duidelijk niet meer wat het voorheen was. De woningen waren verouderd, de bedrijfspanden gedateerd. Maar, vanwege de diepe kavels waarop deze in het verleden gebouwd waren, bood het voldoende perspectief om een flinke impuls te geven aan het dorpsgezicht van Enter. Bouw in twee fases Volgens Luc Velten (28), directeur van Bouwbedrijf Homan is dat inmiddels grotendeels gerealiseerd. Hij legt uit dat Centrumplan Het Middenplein opgebouwd is uit twee fases. “De bouw van de eerste fase startte medio 2015 en werd in januari 2017 opgeleverd. Deze fase bestond uit een karakteristiek, groot gebouw met op de begane grond een kantoorruimte en horecagelegenheid aan de voorkant. Daarboven hebben we op de eerste en tweede verdieping zes luxe appartementen gerealiseerd. De achterkant van het gebouw bekleedt een gezondheidscentrum met daarboven 16 zorgappartementen. Fase 2 startte in maart 2019, en wanneer deze bouw volgens planning verloopt, vindt de oplevering van zes appartementen komende bouwvak plaats. Deze appartementen komen in het achterste gedeelte van het pand. Eind 2020 komen daar aan de voorkant van het gebouw, op de begane grond, een aantal winkelpanden en kantoorruimtes bij met drie indrukwekkende en ruime appartementen waarvan één penthouse op de tweede verdieping.” project in handen. Luc Velten: “Wij hebben zelf een calculatie ingediend, evenals een extern bureau. Vanuit beide berekeningen werd een reële vergelijking gemaakt, waarna overeenstemming werd bereikt tussen de opdrachtgevers en Bouwbedrijf Homan. Hier waren we uiteraard erg blij mee, in het bijzonder omdat het een project is met flinke uitdagingen. Deels is het een traditionele bouw, op de kap na; deze bestaat uit prefab elementen. Daarnaast komt er zeker het nodige specialisme bij kijken. De vakkennis op het gebied van ontwerp en Luc Velten: “Ons bedrijf heeft 39 mensen in dienst die vaak na hun schooltijd bij ons aan de slag gingen én bleven.” Bouwen in het Oosten 55

Toon Kolenbrander maakt uw sloopwerk met de grond gelijk. Daarnaast zijn wij er ook voor grondwerk, containerverhuur en puinrecycling in Overijssel. Pepershaar 2A I 7627 NH Bornerbroek 074 - 384 16 55 I info@toonkolenbrander.nl www.toonkolenbrander.nl

Het Middenplein constructieberekeningen hebben wij in eigen huis en daar zijn we best trots op. We maken gebruik van veel mooie materialen.” Vogelensangh steen Velten doelt hiermee onder andere op het feit dat de bouw uit diverse soorten stenen wordt opgemetseld, waaronder de authentieke Vogelensangh steen. “Dit is een ouderwets, kolengestookte steen die door ervaren vaklieden gemetseld wordt, wat een prachtig eindresultaat geeft. Daarnaast wordt een groot deel van het pand uitgevoerd met een knipvoeg, waardoor een chique uitstraling ontstaat. Bovendien zijn de raamdorpels, het terrasraam en de afdekkers van natuursteen. Kortom; dit project is niet zomaar een kwestie van ‘meters maken’. Daarvoor heb je specialisten nodig. Deze vaklieden hoeven wij niet in te lenen. Onze organisatie heeft 39 mensen in dienst die vaak na het afronden van hun opleiding bij Homan aan de slag gingen én bleven. Omdat we een erkend leerbedrijf zijn, zowel voor mensen op de werkvloer als op kantoor, waren zij vaak gemotiveerd om een carrière bij ons op te bouwen. Wellicht heeft het er ook mee te maken dat we hoofdzakelijk regionaal werken. Dit betekent dat onze medewerkers nooit lang onderweg zijn. Onze ervaring is dat dit erg wordt gewaardeerd. Samen vormen we een goed team, dat elkaar verstaat met een half woord.” Relaties uit de omgeving Ook op dit project verlopen de zaken volgens Luc Velten tot nu toe volgens planning. “Dit hebben we onder andere te danken aan onze projectleider en uitvoerend timmerman. Laatstgenoemde is het eerste aanspreekpunt op de bouw en onderhoudt korte lijnen met de vakmensen van de onderaannemers. Dit zijn allemaal relaties uit de omgeving, waardoor de neuzen al gauw dezelfde kant op staan. Samen zijn ze er trots op dit project te mogen realiseren in de eigen woonomgeving.” Overname bedrijf Velten werkte al op jonge leeftijd, in de schoolvakanties, bij Bouwbedrijf Homan en deed er veel ervaring op. Luc Velten: “Na mijn schooltijd ben ik overigens 2 jaar werkzaam geweest voor een ander bedrijf. Toen werd ik benaderd door de oud-eigenaar van Bouwbedrijf Homan met de vraag of ik openstond om terug te komen, en interesse had om het bedrijf over te nemen. Hier heb ik niet heel lang over nagedacht, hoewel het een uitdaging was die uiteraard niet gepaard ging zonder risico’s. Daarentegen heb ik altijd de ambitie gehad om zelfstandig een bedrijf te runnen in de bouwwereld. Op 1 januari 2017 was de kogel door de kerk en werd ik eigenaar. Voor sommige medewerkers was een nieuwe én jonge werkgever wel even wennen. Daar had ik alle begrip voor, maar veel is er niet voor hen veranderd. Ik houd me op de achtergrond voornamelijk bezig met de inkoop, verkoop en alle lopende projecten. Elke bouw bezoek ik wekelijks. Tijdens de aansturing van onze vaklieden is het belangrijk om ook zelf bij de bouw betrokken te zijn. En als de nood aan de man is, schroom ik niet om ook mijn werkbroek aan te trekken en de handen uit de mouwen te steken.” Bouwen in het Oosten 57

Vakpioniers op het gebied van beton en mortels Met 9 betoncentrales in Noord en Oost Nederland lopen wij als vakpioniers voortdurend voorop bij ontwikkelingen, of het nu gaat om producten, toepassingen of maatschappelijke thema’s. Al onze locaties zijn CSC goud gecertificeerd! Kanaalstraat 20, 7550 AM Hengelo (O) Tel.: 074 - 249 33 33 e-mail: info@betoncentrale.nl www.betoncentrale.nl Een rol spelen in industrieel bouwen? Kom eens praten! Wij bieden bouwkundigen prachtige kansen bij gerenommeerde, innovatieve opdrachtgevers. Meer weten? Bel 074 711 02 07 of mail naar info@remieconsultants.nl Hazenweg 2 Levels Business Center 7556 BM Hengelo remieconsultants.nl

KienhuisHoving informeert Anonimisering van vermogen van de B.V. Binnenkort wordt het UBO-register (Ultimate Beneficial Owner) daadwerkelijk ingevoerd. Dat betekent dat de namen van uiteindelijk begunstigden (zoals aandeelhouders) van B.V.’s - en andere juridische entiteiten - worden geregistreerd bij de Kamer van Koophandel. Als gevolg hiervan wordt vrij nauwkeurig inzichtelijk wie eigenaren zijn van een onderneming. Los van het feit dat het UBO-register fraudegevoelig is en handhaving naar verwachting beperkt effectief zal zijn, wekt het bij menigeen weerstand op. Een B.V. is immers verplicht een jaarrekening te deponeren, waaruit dient te blijken hoe het vermogen van de onderneming is opgebouwd. Overtreedt de B.V. de verplichting tot het openbaar maken van haar vermogen, dan riskeert zij een boete (en kan het bestuur onder omstandigheden in privé aansprakelijk worden gesteld in geval van faillissement). De openbaarmaking van de namen leidt ertoe dat automatisch bekend wordt welk zakelijk vermogen zij hebben. De privacy van de ondernemer is daarmee in het geding. Via een “anonimiseringsstructuur” kan worden bereikt dat deze privacy grotendeels behouden blijft. De link tussen de aandeelhouders en de B.V. wordt zo goed mogelijk verwijderd. Het anonimiseren van vermogen kan op diverse manieren plaatsvinden. Daarbij kan onderscheid worden gemaakt in het anonimiseren van vermogen en het anonimiseren van de uiteindelijk begunstigden. Het anonimiseren van de uiteindelijk begunstigden is, gelet op de definitie van de ‘UBO’, een ingewikkelde zaak geworden. Voor B.V.’s is de UBO namelijk de privé persoon die voor meer dan 25% gerechtigd is tot de B.V. (dan wel degene die de zeggenschap uitoefent!). Binnen ondernemingen met diverse UBO’s (of familieleden) kan hiermee creatief worden omgegaan; echter, bij ondernemingen met één of enkele personen wordt dit moeilijk. Als gevolg hiervan heeft het anonimiseren van vermogen een grote vlucht genomen. Dit is bijvoorbeeld mogelijk door een commanditaire vennootschap (CV) te plaatsen tussen de ondernemer en diens personal holding B.V. Het voordeel? De C.V. hoeft geen jaarrekening te deponeren. Anonimisering lijkt op het eerste oog wellicht kenmerken te hebben Deze column is geschreven door: Frank Röben, kandidaat-notaris Ondernemingsrecht. e-mailadres: frank.roben@kienhuishoving I Telefoonnummer: 053 - 480 43 16 van belastingontduiking of daarmee samenhangende praktijken. Niets is echter minder waar. De Staatssecretaris van Financiën heeft onlangs in de Tweede Kamer aangegeven geen reden te zien waarom een ondernemer niet een dergelijke structuur opzet, gelet op het beschermen van de privacy van de vermogende(n) en zijn (hun) familie. Hij zei wel dat “deze anonimiseringsstructuren niet opgezet (mogen) zijn om minder inkomstenbelasting te betalen, noch om het vermogen buiten het zicht van de Belastingdienst te houden”. Logisch en ook goed, vind ik. Het anonimiseren van vermogen vergt wel een bepaalde planning; het vermogen dient door de B.V. tijdig te worden uitgekeerd aan de C.V. en de C.V. zelf dient – fiscaal gezien – aan bepaalde eisen te voldoen. Graag informeer ik u vrijblijvend over deze en andere mogelijkheden over dit onderwerp. 21

ITBB slaat eerste paal nieuwe vestiging Zwolle Onlangs is de eerste paal geslagen voor een nieuwe prefab fabriek in Zwolle van de ITBB Group B.V. Deze eerste paal is een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de integrale technische dienstverlener. Volgens planning wordt de nieuwe vestiging begin november dit jaar opgeleverd. ITBB heeft al vestigingen in Heerenveen en Groningen. 61 Bouwen in het Oosten

Algemeen Volgens Jelle J. Boorsma, algemeen directeur en eigenaar van de ITBB Groep, maakt de nieuw te bouwen prefab fabriek ITBB nog completer. “We verruimen ons geografische bereik en industrialiseren onze prefab installatie-afdeling naar een nog bredere leveringsscope voor seriematige woningbouw. Door innovaties en procesindustrialisering is ITBB straks in staat om circa 2500 woninginstallaties per jaar te realiseren. In voorgaande jaren waren dat nog rond de 1200 woninginstallaties per jaar. Onze nieuwe vestiging in Zwolle wordt in de komende jaren gecompleteerd met alle ITBB-diensten. Met de uitbreiding in Zwolle verwachten we te groeien van meer dan 100 fulltime arbeidsplaatsen nu naar totaal 300 fulltime medewerkers.” Samenwerking ITBB is een allround technische dienstverlener die adviseert, realiseert en nazorg verleent. De verschillende bedrijfsonderdelen leveren een breed spectrum aan diensten, innovatieve concepten en integrale oplossingen voor de sectoren utiliteit, industrie, overheid, zorg, onderwijs en woningbouw. Dat doet ITBB met een combinatie van betrokkenheid, intelligentie en vakkennis. Boorsma daarover: “Die combinatie is de basis van onze klant- en oplossings gerichte mentaliteit. ITBB onderscheidt zich daarbij door verder te kijken dan techniek. Door te focussen op optimalisering, op innovatieve werkprocessen en op het ontwikkelen van synergievoordelen bieden we opdrachtgevers extra toegevoegde waarde. Het besluit om een vestiging te openen in Zwolle past naadloos binnen deze strategie. ITBB is gegroeid door de slagkracht van een grote organisatie te combineren met de betrokkenheid van een kleine onderneming. Daarnaast hecht ITBB veel waarde aan vaste samenwerkingsverbanden. Door ketensamenwerking binnen projecten leer je elkaars toegevoegde waarde kennen, wat de kwaliteit van het werk een enorme impuls geeft.” Over ITBB Sinds de oprichting in 1996 heeft ITBB zich ontwikkeld van een technisch installatiebedrijf in Heerenveen tot een integrale technische dienstverlener met een prima reputatie. Anno nu is ITBB een volwaardige en gerespecteerde strategische partner met gespecialiseerde kennis en ervaring op het gebied van gebouw gebonden en industriële technische installaties. Een innovator bovendien, die zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt. Dat uit zich in het ontwerpen, engineeren, realiseren, servicen en beheren van toekomstbestendige installatietechniek, daarbij optimaal inspelend op veranderende klant- en gebruikerswensen. Dat doet ITBB met vijf complementaire businessunits die zelfstandig of samen aan de meest uiteenlopende technische projecten werken voor de woningbouw, utiliteit, de zorgsector en industrie. Als integrale technische dienstverlener wil ITBB nu en in de toekomst het verschil maken door zijn rol en verantwoordelijkheid te nemen als het gaat om CO2neutraal, energieneutraal en energiepositief circulair bouwen. Bouwen in het Oosten 60

ALLES-ONDER-1-DAK VIND JE BIJ BOUWCENTER NOBEL We helpen graag een handje! Bij Bouwcenter Nobel vind je alle bouw- en afbouwmaterialen onder één dak. Kopen bij Bouwcenter Nobel betekent zekerheid. Wij zoeken steeds naar innovatieve producten, wij bieden alleen een assortiment aan van hoogwaardige kwaliteit én wij hebben een uitstekende reputatie onder professionals. Bij ons vind je dan ook precies wat je zoekt: topproducten tegen concurrerende prijzen en een top service. Van professional tot professional: samenwerking is onze kracht! meer info op: www.bouwcenternobel.nl HAAKSBERGEN A Rietmolenweg 10 T 088 - 522 2555 LOCHEM A Aalsvoort 16 T 088 - 522 2333 EERBEEK A Voorstondensestraat 34 T 088 - 522 2345 RIJSSEN A Rijssensestraat 160 T 088 - 522 2444

1 Online Touch

Index

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6
7. 7
8. 8
9. 9
10. 10
11. 11
12. 12
13. 13
14. 14
15. 15
16. 16
17. 17
18. 18
19. 19
20. 20
21. 21
22. 22
23. 23
24. 24
25. 25
26. 26
27. 27
28. 28
29. 29
30. 30
31. 31
32. 32
33. 33
34. 34
35. 35
36. 36
37. 37
38. 38
39. 39
40. 40
41. 41
42. 42
43. 43
44. 44
45. 45
46. 46
47. 47
48. 48
49. 49
50. 50
51. 51
52. 52
53. 53
54. 54
55. 55
56. 56
57. 57
58. 58
59. 59
60. 60
61. 61
62. 62
63. 63
64. 64

Home