Leer Vraag Ontmoet Lees Doe Jaarbericht Bibliotheken Tynaarlo 2023 bindbibliotheken.nl
Inhoud Terugblik op 2023 Highlights 2023 3 Nieuwe voorleeskampioen gemeente Tynaarlo Voorlezen op Nationale Ouderendag Met de Bieb Vertelpaal meten we onze impact Pop-up ROEG!-hoek De robuuste Drentse bibliotheek Openingstijden Collectie E-books en luisterboeken Nieuwe abonnementen en tarieven Nieuwe naam en nieuwe website Activiteitencatalogus 2024 Landelijk extra geld Drenthe leert en ontwikkelt Verhalen over… BiebFabriek ZomerBieb-activiteiten Bind-bibliotheken Lezingen Van Rossem en De Hosson 4 4 4 5 5 6 6 6 6 8 9 9 10 12 12 12 13 13 Drenthe leest – Leesbevordering Kleintje Bieb (BoekStart) Landelijke BoekStartdag BoekStart in de kinderopvang De Bibliotheek op school primair onderwijs Heel Nederland Leest Oktober Kindermaand en Kinderboekenweek Drenthe leest – Werken aan geletterdheid Taalhuis/Taalpunt Week van Lezen en Schrijven Heel Drenthe doet mee Digitale vaardigheden Informatiepunt Digitale Overheid Activiteiten in Tynaarlo Cijfers 2023 Kaart Drentse bibliotheken 14 14 15 15 15 16 16 17 17 18 19 19 20 21 22 23 2
Annelies Bakelaar, bestuurder Terugblik op 2023 Bibliotheken: dé plek waar verhalen samenkomen… Voor je ligt het jaarbericht van de bibliotheken in de gemeente Tynaarlo, de maatschappelijke verantwoording van wat deze bibliotheken (die deel uitmaken van Biblionet Drenthe) het afgelopen jaar hebben bijgedragen aan de Drentse samenleving. 2023 was zonder meer dynamisch te noemen. Een jaar volop toekomstperspectief voor het openbare bibliotheekwerk, terwijl we tegelijkertijd ook werden geconfronteerd met enorme kostenstijgingen vanwege de inflatie. De belangrijkste ontwikkeling die we echter zien is de zichtbaarheid, de impact en het belang van de bibliotheek als maatschappelijke basisvoorziening in de samenleving. En dit is goed nieuws. Na jaren van versobering, bezuinigingen en teruggang, zit de bibliotheek weer in de lift. Dat geldt zeker ook voor het Drents bibliotheeknetwerk. Niet voor niets sprak de koning in de troonrede van 2023 warme woorden over de vertrouwde bieb: ‘Ook wil het kabinet de openbare bibliotheek op zoveel mogelijk plaatsen terugbrengen, als plek waar mensen kunnen lezen, leren en elkaar kunnen ontmoeten.’ De bibliotheek als belangrijke culturele kracht, als verhalenverteller en huiskamer van de samenleving. Dit is een brede politieke wens en hier zijn we als Biblionet Drenthe blij mee. De huiskamer van de samenleving In november 2023 ontvingen alle bibliotheken een brief van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Hierin wordt teruggekeken op de investeringen die in 2023 in het bibliotheekwerk zijn gedaan en vooruitgeblikt naar toekomstige investeringen. De belofte is bibliotheken te zien als maatschappelijke basisvoorziening, de huiskamer van de samenleving, de samenwerkingspartner van het onderwijs en de kinderopvang. Deze belofte gaat gepaard met extra investeringen. Voor de invoering van de zorgplicht is vanaf 2025 structureel landelijk een budget beschikbaar van 54 miljoen en voor de samenwerking met het onderwijs en de kinderopvang in de komende drie jaar 74 miljoen. Een mooi perspectief volop kansen waar Biblionet Drenthe op in gaat zetten. Noodzakelijk is en blijft echter wel voldoende structurele financiële middelen om robuust bibliotheeknetwerk in Drenthe neer te kunnen blijven zetten. Ik sluit af met een fragment uit het boek Grand Hotel Europe van Ilja Leonard Pfeiffer dat oud-staatssecretaris Gunay Uslu heeft aangehaald. Een basis die altijd blijft bestaan. 3 ‘Waarom is dat? Vroeg Abdul. ‘Dat verhalen moeten worden verteld? ‘Ja?’ ‘Dat is zo omdat het zo is. Omdat verhalen betekenis geven aan de gebeurtenissen en omdat zonder betekenis alles zinloos wordt. Omdat je, als je het verhaal niet vindt in de willekeur, de hoop kunt opgeven dat je ooit nog iets begrijpt. Omdat we mensen zijn, en dat is wat mensen sinds mensenheugenis doen: ze vertellen elkaar verhalen. Als iets cultuur is, dan is dat het: een collectief geheugen van alle verhalen die definiëren wie wij zijn en wat het betekent dat wij mensen zijn.’ Waar verhalen samenkomen Bibliotheken zijn bij uitstek plekken waar verhalen samenkomen, waar ze worden verteld, gehoord, opgeslagen en gevonden. Een plek waar nieuwe verhalen en oude verhalen samenkomen, waar ruimte is voor iedereen, altijd. Drentse verhalenhoeders en vertellers, bedankt voor jullie inzet, voor het betekenis geven aan vraagstukken, antwoorden en gebeurtenissen. Bedankt voor ieders inzet, energie en enthousiasme het afgelopen jaar, of je nu werkzaam was of bent bij Biblionet Drenthe of daarbuiten. Samen zorgen we er in Drenthe voor dat iedereen mee kan blijven doen naar eigen kunnen.
Highlights 2023 Highlights 2023 bibliotheken Tynaarlo De bibliotheek in het teken van kwaliteit en vooruitgang… De gemeente Tynaarlo heeft 3 bibliotheken: in Eelde, Vries en Zuidlaren. Ook werkt de bibliotheek in het kader van BoekStart nauw samen met voorschoolse instellingen en in het kader van de Bibliotheek op school met scholen uit het primair onderwijs. De bibliotheken in Tynaarlo vallen qua bestuur en organisatie onder Stichting Biblionet Drenthe. 2023 staat voor de bibliotheken in Tynaarlo in het teken van investeren in kwaliteit en vooruitgang met het oog op robuust bibliotheekwerk. Nieuwe voorleeskampioen gemeente Tynaarlo De Nationale Voorleeswedstrijd is een leesbevorderingsproject voor leerlingen uit de groepen 7 en 8 van de basisschool. Het is een initiatief van Stichting Lezen in samenwerking met de bibliotheken, waarbij de betrokken organisaties met deze wedstrijd aan een breed publiek laten zien dat voorlezen niet alleen belangrijk, maar vooral ook erg leuk is. En dat het leuk is, blijkt tijdens de regionale ronde van de voorleeswedstrijd. De regionale ronde wordt gehouden in het theater van woon-zorgcentrum Mozaiek in Zuidlaren. De bewoners van Mozaiek hebben voor alle deelnemers aan de Voorleeswedstrijd snoepzakjes gemaakt en er zijn zelfs een aantal bewoners die komen luisteren in de zaal. Het wordt een spannende finale waarbij de jury de zestien schoolkampioenen onder andere beoordeelt op tekstbegrip, contact met het publiek en stemgebruik. Ella Salomons van OBS Ter Borch wordt de nieuwe voorleeskampioen van de gemeente Tynaarlo. De presentatie van de voorleeswedstrijd is in handen van Gerda Veuger. De jury bestaande uit Carla Boers, educatieadviseur in gemeente Tynaarlo, Jade Damstra, jongerenwerker in gemeente Tynaarlo en Hellen Bootsman, kinderboekenschrijfster, kiest de kampioen. Voorlezen op Nationale Ouderendag Op de eerste vrijdag van oktober is het Nationale Ouderendag. Een mooie aanleiding om activiteiten voor ouderen te organiseren. Jaarlijks schrijft een bekende schrijver een verhaal dat deze dag in veel woonzorgcentra wordt voorgelezen, dit jaar is dat Ronald Giphart. > 4
Highlights 2023 In de gemeente Tynaarlo leest lokale bekendheid Jacques d’Ancona het verhaal voor in zorgcentrum De Mozaïek. Ruim veertig bezoekers genieten van het verhaal. Met de Bieb Vertelpaal meten we onze impact We willen graag meten welke impact de bibliotheek heeft in de samenleving, zodat we niet alleen weten wat we al goed doen, maar ook leren waar en wat we nog meer kunnen doen. Daarvoor ontwikkelen wij in 2023, in samenwerking met Satys, een innovatief instrument waarmee we de ervaringen en kwalitatieve feedback van onze bezoekers en deelnemers aan cursussen en activiteiten kunnen meten. Met een omgebouwde ANWBpraatpaal worden vragen gesteld in videovorm en kan de bezoeker hardop antwoord geven. Doordat men niet hoeft te schrijven, is de Bieb Vertelpaal ook uitermate geschikt voor bezoekers die moeite hebben met lezen en schrijven. De Bieb Vertelpaal zit in de testfase. In 2023 staat de Bieb Vertelpaal in Bibliotheek Zuidlaren en in Bibliotheek Eelde. We vragen zoveel mogelijk bezoekers en deelnemers aan de activiteiten om de Bieb Vertelpaal te proberen, zodat wij aan de hand van de ervaringen en feedback de functionaliteit van de Bieb Vertelpaal kunnen verbeteren. Pop-up ROEG!-hoek In samenwerking met ROEG!, een natuurplatform dat bestaat uit een tvprogramma van RTV Drenthe en een online platform, is een mobiele variant van de ROEG!-hoek ontwikkeld. Deze Pop-up ROEG!-hoek staat dit jaar in de bibliotheken van Sleen, Vledder, Zuidlaren, Meppel en Rolde. > In deze tijdelijke ROEG!-hoek is informatie te vinden over de Drentse natuur in de vorm van boeken, filmpjes en andere beschikbare materialen. Ook kunnen kinderen tasjes lenen met spullen waarmee ze buiten een speurtocht naar vogels kunnen doen. Wanneer de pop-uphoek in een bibliotheek staat, wordt er zowel een activiteit voor kinderen als ook een activiteit voor volwassenen georganiseerd. • 5
De robuuste bibliotheek De robuuste Drentse bibliotheek Op weg naar een maatschappelijk-educatieve bibliotheek De bibliotheek is in de loop der jaren veranderd van een traditionele boekenuitleen naar een maatschappelijk-educatieve bibliotheek. Hierbij wordt de bibliotheek gezien als een podium, platform en werkplaats voor, door en met inwoners, instellingen en community’s. Met een deel van de bibliotheekfunctionaliteit (BoekStart, dBos, deels IDO en programmering voor, door en met de klanten) zoeken we de klant steeds meer op. En door een deel van de bibliotheekfunctionaliteit een plek te geven in de bibliotheek (makersplaatsen, taalhuizen, IDOpunten) verandert het aanzien van de bibliotheek. Het leidt tot andersoortige bibliotheken – denk aan (de hub) Roden Centraal – en andersoortige activiteiten, zoals in de Biebtuin in Gieten en Odoorn. Openingstijden Medio 2023 zijn de openingstijden van alle Bindbibliotheken met elkaar in lijn gebracht. Door te werken met vaste tijdsblokken (11.00-14.00 uur, 14.00-17.00 uur en 17.00-20.00 uur) is er meer uniformiteit ontstaan. Collectie Boeken lenen kan – ook in de maatschappelijk-educatieve bibliotheek – nog steeds. In de context van afnemende leesvaardigheid (zie Drenthe leest) blijft lezen belangrijk. En dus ook de collectie, zowel in de bibliotheken als de scholen (dBos). Waar landelijk geld (zie verderop) beschikbaar was, wordt dat ook voor de collectie ingezet. En de collectie wordt in toenemende mate ingezet in de context van programmering. Verder wordt gewerkt aan de bekostiging van de Bibliotheek op school door enerzijds een hogere bijdrage per leerling van het onderwijs te vragen en anderzijds de gemeentelijke bijdrage niet uit cultuur, maar uit onderwijsmiddelen te doen plaatsvinden. 6 E-books en luisterboeken ‘Steeds meer mensen lezen digitale boeken. In 2021 las 37% van de Nederlanders wel eens een e-book en in 2022 steeg dit aandeel naar 41% (KVB Boekwerk, 2023)’. Ook de online Bibliotheek profiteert daarvan. Als je lid bent van de bieb kun je gratis e-books downloaden voor je e-reader of tablet. De collectie e-books bestaat uit ruim 39.000 titels. Er is voor elk wat wils. Door corona steeg het aantal uitleningen van e-books bij de online Bibliotheek. De stijging die in 2020 is ingezet is in de jaren daarna vastgehouden. E-books zijn populair bij leden tussen de veertig en zeventig jaar. Er wordt meer fictie dan non-fictie geleend. De e-reader en tablet zijn veruit de meest gebruikte apparaten om e-books op te lezen. Zeven op de tien e-bookleners gebruiken hiervoor de app van de online Bibliotheek.
De robuuste bibliotheek Ook de luisterboeken doen het goed. In 2023 beluisterde 22% van de Nederlanders wel eens een luisterboek (Stichting Lezen, 9 oktober 2023). Een deel daarvan luistert via de online Bibliotheek. Het aantal door leden van de Bind-bibliotheken geleende luisterboeken is in 2023 gestegen met 8,1% ten opzichte van 2022. Van de uitgeleende luisterboeken werd bijna 72% door volwassenen geleend en 28% door jeugd (0 tot18 jaar). De jeugd (0 tot 18 jaar) leende anderhalf keer vaker een luisterboek dan een e-book. Per 6 maart 2023 is het aanbod digitale tijdschriften toegevoegd aan de online Bibliotheek-app. Met een compleet abonnement kan een bibliotheeklid één tijdschrift per week lenen en lezen. Met een compact abonnement kan een bibliotheeklid 6 tijdschriften per jaar lenen en lezen. Het aanbod bevat twintig populaire en zo’n tien minder bekende bladen. Het meest uitgeleende blad in 2023 is Margriet. Sinds september 2023 is de nieuwe LEES-app beschikbaar met ruim 120 e-books en luisterboeken voor de doelgroep 12 tot 18 jaar. De LEES-app is primair gericht op vmbo-leerlingen en mbo-studenten en is gedurende een jaar beschikbaar. De LEES-app werkt op dezelfde manier als de online Bibliotheek-app, maar je hoeft voor het gebruik ervan geen lid te zijn van de bieb. Bibliotheken willen jongeren gemakkelijk kennis laten maken met digitaal lezen via de bibliotheek en hiermee een bijdrage leveren aan leesbevordering en geletterdheid van deze jongeren. De cijfers van het gebruik van de online Bibliotheek in 2023 voor de Bind-bibliotheken zijn: • Leden: 9.270 geldige accounts, waarvan 5.711 actief • Uitleningen e-books: 86.084 • Uitleningen luisterboeken: 29.521 • Meest geleende e-book bij volwassenen: Daar waar de rivierkreeften zingen – Delia Owens • Meest geleende e-book bij jeugd: Gebr. – Ted van Lieshout • Meest geleende luisterboek bij volwassenen: Socrates op sneakers – Elke Wiss • Meest geleende luisterboek bij jeugd: Donald Duck – Disney > 7
De robuuste bibliotheek Naar film In 2023 is de Koninklijke Bibliotheek een single identity-traject gestart dat het mogelijk moet maken dat een bibliotheeklid voor zowel de eigen bieb, apps, als het e-bookplatform op een en dezelfde manier kan inloggen. Een landelijke werkgroep heeft de specificaties, een plan van aanpak en een planning opgesteld. Naar verwachting is het voor de Drentse bibliotheekleden rond de zomer van 2024 zover. Nieuwe abonnementen en tarieven In 2023 is de abonnementenstructuur herzien. De meest in het oog springende wijziging is de toevoeging van het Start-abonnement. Dit is een gratis abonnement voor jongvolwassenen van 19 t/m 30 jaar, die daarmee 12 items per jaar kunnen lenen. Verder is het groot abonnement gewijzigd in een compleet abonnement, waar vooral qua voorwaarden aan gesleuteld is. De abonnementsprijzen zijn sinds 2015 nagenoeg op hetzelfde peil gebleven. Door de sterk gestegen kosten (energie, inflatie e.d.) hebben de bibliotheken eind 2023 het besluit genomen de prijzen voor 2024 met 3,5% te verhogen. Een basisabonnement kost dan € 54 en een compleet abonnement € 62,50. Jeugdleden (0 t/m 18 jaar) waren en blijven gratis lid. Sinds 4 oktober 2023 betalen jeugdleden ook geen boetes meer op te laat ingeleverde boeken. 8
De robuuste bibliotheek Nieuwe naam en nieuwe website De bibliotheken van Biblionet Drenthe zijn in 2023 getransformeerd tot de Bind-bibliotheken. Een eigen naam die de bibliotheken van Biblionet Drenthe positioneert als 1 basisbibliotheek. Met de naam Bind stralen we enerzijds uit dat we 1 basisbibliotheek zijn, anderzijds geven we aan dat we midden in de samenleving staan: in verbinding met elkaar en met de inwoners. Met de basisbibliotheek Bind voeren we het lokale bibliotheekwerk uit voor negen Drentse gemeenten: Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld. De klant zal er niet veel van merken: voor een lid van bijvoorbeeld Bibliotheek Annen blijft het Bibliotheek Annen. Voor de opmerkzame klant is het wel te zien aan de nieuwe website die de Bind-bibliotheken gezamenlijk in gebruik hebben genomen: www.bindbibliotheken.nl en voor Annen: www.bindbibliotheken.nl/vestigingen/annen. De nieuwe website draait op WaaS: Website as a Service, een landelijke service van de Koninklijke Bibliotheek. Het contentmanagement-systeem (CMS), de vormgeving en functionaliteit van de WaaS zijn landelijk geregeld. De inhoud bepaalt de bibliotheek zelf. Activiteitencatalogus 2024 Begin 2023 is Biblionet Drenthe gestart met het opstellen van de Activiteitencatalogus 2024, een overzicht van activiteiten die de bibliotheken bieden voor de drie maatschappelijke opgaven (Drenthe leest, Drenthe leert en ontwikkelt en Heel Drenthe doet (digitaal) mee) en de robuuste bibliotheek. Dit naar aanleiding van de afspraak die wij met de bestuurders van de gemeenten hebben gemaakt tijdens de bijeenkomst op Biblionet Drenthe op 17 december 2022. 9
De robuuste bibliotheek De belangrijkste redenen om met een activiteitencatalogus te gaan werken, zijn dat het een kwaliteitsimpuls is en inzichtelijk maakt welke activiteiten worden geleverd, tegen welke prijs en met welk maatschappelijk effect. Op 30 juni 2023 hebben wij de gemeenten de activiteitencatalogus doen toekomen, voorzien van een advies over de af te nemen activiteiten. In de meeste gemeenten is er – soms een aanzienlijk – financieel verschil tussen de subsidie 2023 en de geadviseerde afname uit de Activiteitencatalogus 2024. In de periode tussen 30 juni en 31 december 2023 hebben Biblionet Drenthe en de gemeenten overleg gevoerd hoe de verschillen te overbruggen. Daar zijn in de meeste gemeenten oplossingen voor gevonden. 2024 geldt als een voorbereidingsjaar. Er wordt voorgesorteerd op 2025, het jaar dat er zorgplichtgeld beschikbaar komt (landelijk circa 54 miljoen). De Bind-bibliotheken en gemeenten zullen elkaar hier nog over spreken: in de kamerbrief over ‘de stand van zaken versterken van het stelsel van openbare bibliotheken’ op 24 november 2023 schrijft de minister: ‘De zorgplicht moet worden uitgewerkt in een periodiek gemeentelijk meerjarenplan voor het bibliotheekwerk dat met de bibliotheek wordt opgesteld’. Landelijk extra geld In 2023 is er landelijk extra geld beschikbaar gekomen voor bibliotheken: • Herstel- en zorgplicht > € 18,7 miljoen • IDO’s > € 17,1 miljoen • BoekStart/Bibliotheek op school > 12,9 miljoen • Totaal extra middelen > 48,7 miljoen De mate waarin de Bind-bibliotheken daarvan hebben kunnen profiteren is afhankelijk van de bijbehorende regeling. 10
De robuuste bibliotheek Herstel en zorgplicht We kunnen 2023 en 2024 benutten om door reparatie/ kwaliteitsverbetering toe te werken naar een toekomstgerichte bibliotheek. Daar is geld voor beschikbaar gesteld. Via de regeling Eenmalige specifieke uitkeringen lokale bibliotheekvoorzieningen 20232024 (SPUK Bieb) hebben de Bindgemeenten aanspraak gemaakt op de gelden. Daarbij is vooral ingezet op uitbreiding van formatie en collectie. In de eerste ronde is alleen de aanvraag van gemeente Coevorden (voor Bibliotheek Coevorden en Bibliotheek Dalen) gehonoreerd. De overige 8 gemeenten hebben voor de tweede ronde hun aanvraag gedupliceerd (ongewijzigd opnieuw ingediend). Er is in de tweede ronde meer geld beschikbaar. Welke aanvraag gehonoreerd wordt, wordt 15 maart 2024 bekend gemaakt. Vanaf 2025 zijn gemeenten wettelijk verplicht om te zorgen voor een volwaardige openbare bibliotheek. Daartoe wordt de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen gewijzigd en wordt er een zorgplicht ingesteld. Bij de zorgplicht hoort geld per 2025. Over de verdeling daarvan is nog niets bekend. IDO’s De regering heeft voor de periode 2023 tot en met 2026 extra middelen beschikbaar gesteld aan gemeenten voor de Informatiepunten Digitale Overheid in bibliotheken. De meeste gemeenten hebben het geld aan de bibliotheek doen toekomen waardoor in die gemeenten de dienstverlening kon worden uitgebreid. (Zie bij IDO wat met de gelden is gerealiseerd.) BoekStart & de Bibliotheek op school Via de Impulsregeling 2022-2023 Masterplan basisvaardigheden zijn gelden beschikbaar gekomen voor BoekStart in de kinderopvang en de Bibliotheek op school. Daarmee zijn bij de Bind-bibliotheken 6 nieuwe BoekStart-locaties gerealiseerd, 4 dBos po-locaties en een dBos volocatie. Eind oktober werd bekend dat het Ministerie van OCW 74 miljoen investeert in dBos en BoekStart voor de schooljaren 2023-2024, 2024-2025 en 2025-2026. Dat geld is niet alleen voor nieuwe locaties, maar ook voor een kwaliteitsimpuls van bestaande locaties. • 11
Leren en ontwikkelen Drenthe leert en ontwikkelt Wie lid is van de bibliotheek kan zich blijven ontwikkelen De regering zet in op een ‘leven lang leren’. Dit gebeurt vanuit de gedachte dat degenen die zelf verantwoordelijkheid nemen voor scholing, hun positie op de arbeidsmarkt kunnen verbeteren en makkelijker mee kunnen komen in de maatschappij. Dat kan door doelgericht een erkende opleiding te volgen, maar ook door non-formeel leren: leren buiten de werkplek, vaak minder strak georganiseerd. De bibliotheek is daar de ideale plek voor. Niet alleen omdat je lekker rustig met goede wifi in de bieb kunt werken, maar ook omdat de bibliotheek je graag helpt met leren, bijvoorbeeld met het verbeteren van computervaardigheden of beter leren lezen. Verhalen over… Verhalen over... is een webpagina van de bibliotheek waarop korte (gefilmde) verhalen staan over verschillende thema’s, zoals De jaren ‘50 en Het werkzame leven. Deze verhalen zijn specifiek bedoeld voor ouderen in woonzorgcentra en hun begeleiders, maar zijn uiteraard ook geschikt voor andere ouderen die niet zo snel (meer) een heel boek zullen lezen. De vorm en inhoud van de verhalen komen in samenwerking met de doelgroep tot stand. BiebFabriek Wie lid is van de bibliotheek, kan zich blijven ontwikkelen. Een lid heeft via de website van de bibliotheek gratis toegang tot veel interessante online cursussen op de leerplatformen Soofos en Goodhabitz. Soofos biedt in totaal 38 cursussen op het gebied van fotografie, marketing, programmeren, design, zakelijk, lifestyle en ontspanning. Goodhabitz biedt in totaal 135 cursussen op het gebied van inspirerend leiderschap, management en teamwork, veiligheid en gezondheid, productiviteit, commerciële vaardigheden, communicatie, taal, persoonlijke kracht, digitale vaardigheden en Office. 12 In 9 gemeenten is er weer een gevarieerd en educatief programma te volgen op het gebied van digitale vaardigheden voor kinderen van 8 tot en met 12 jaar. Kinderen leren aan de hand van verschillende lessen onder meer hoe ze hun bouwwerken van Lego kunnen programmeren en gaan aan de slag met de verschillende robots van de BiebFabriek. De BiebFabriek heeft als doel om kinderen op een laagdrempelige manier en spelenderwijs in aanraking te laten komen met digitale vaardigheden als programmeren en techniek. BiebFabriek Online Er is aandacht besteed aan de verdere ontwikkeling van een online platform voor kinderen die interesse
Leren en ontwikkelen BiebFabriek: kinderen leren digitale vaardigheden zoals programmeren ... hebben in de activiteiten van de BiebFabriek. BiebFabriekactiviteiten in de bibliotheken worden gekoppeld aan inhoud op het platform www.biebfabriek.nl. Kinderen kunnen de resultaten van wat ze thuis en in de bibliotheek hebben gemaakt op het platform delen. Ook zijn er op het platform activiteiten te vinden die de kinderen thuis zelf kunnen doen. ZomerBieb-activiteiten Bind-bibliotheken Tijdens de zomervakantie kunnen kinderen van 6 tot en met 12 jaar in elke gemeente in een van de bibliotheken meedoen aan een uitdagend activiteitenprogramma. Zo leren kinderen om een animatie van hun eigen tekening te maken, een pet te pimpen met graffiti en volgen ze een tekenworkshop die wordt gegeven door een echte illustrator. De kinderen worden bij het bezoeken van de bibliotheek extra gestimuleerd om ook tijdens de vakantie te blijven lezen. Dit in aanvulling op het vakantielezen waar een aantal scholen in Drenthe aan meedoen. Lezingen Van Rossem en De Hosson De bibliotheken organiseren 2 lezingen in een uitverkochte Stefanuskerk in Beilen. Zo houdt Maarten van Rossem een interessant betoog over de stand van de (wereld) politiek en de opkomst van het populisme in Nederland. Met zijn nuchtere blik en karakteristieke humor weet hij ingewikkelde kwesties begrijpelijk uit te leggen. En Sander de Hosson, longarts in het Wilhelminaziekenhuis Assen en expert in palliatieve zorg, vertelt over zijn ervaringen uit de praktijk. Hij deelt deze ook in columns in landelijke en regionale media en in zijn boeken Slotakkoord en Leven toevoegen aan de dagen. De Hosson pleit ervoor om de dood bespreekbaar te maken. Hij vindt dat er te veel focus is op het verlengen van het leven en te weinig op het verbeteren van de kwaliteit ervan. Met deze bijeenkomst willen de Bind-bibliotheken een bijdrage leveren aan de maatschappelijke discussie rondom dit onderwerp. • 13
Leren en ontwikkelen Drenthe leest – Leesbevordering De bibliotheek draagt bij aan een geletterde samenleving Nederlandse jongeren lezen steeds minder vaak en met steeds minder plezier. Ze lezen weliswaar volop korte tekstjes – berichten op hun smartphone of samenvattende stukjes in schoolboeken – maar besteden minder tijd aan ‘diep lezen’: het geconcentreerd lezen van langere teksten of boeken. Mede hierdoor gaat hun leesvaardigheid achteruit. Essentieel is plezier in lezen. Lezen mag leuk zijn. De bibliotheek draagt dat uit. Maar de bieb kan het niet alleen. Ook ouders en scholen kunnen (voor)lezen leuk maken. De bibliotheek is vanaf de vroegste jeugd een essentiële partner van peuterspeelzalen, kinderopvang en basisscholen bij het stimuleren van lezen. We willen daarmee graag bijdragen aan leesplezier en een geletterde samenleving. Dit doen we met verschillende projecten en activiteiten. Kleintje Bieb (BoekStart) In 2022 kregen de Kind- en Ouderbijeenkomsten een andere naam, namelijk Kleintje Bieb. Als kinderen geboren worden, ontvangen ouders een brief van de gemeente met daarbij een BoekStartbon. Als ouders deze bon inleveren bij de bibliotheek ontvangen zij een BoekStartkoffertje met daarin twee boekjes en een abonnement voor hun kindje. Het meest recente PISA-onderzoek laat zien dat de situatie nog verder verergerd is. Begin december bleek dat sinds de vorige meting in 2019 de leesvaardigheid van 15-jarigen flink is gedaald, sterker dan in andere Europese landen: 1 op de 3 jongeren is nu onvoldoende geletterd en heeft een leesniveau dat onvoldoende is om als zelfstandig burger deel te nemen aan de samenleving. Dat heeft gevolgen voor hun functioneren op school en in de samenleving – en uiteindelijk ook voor het functioneren van onze samenleving als geheel. 14 Bij dit eerste bezoek aan de bibliotheek nodigen we ouders uit om deel te nemen aan Kleintje Bieb: Plaatjes en Praatjes. En om vaker naar de bibliotheek te gaan. Tijdens de bijeenkomsten lezen we een boekje voor, zingen we liedjes die bij het thema van het boekje passen en knutselen we of doen een spelletje. We willen hiermee bereiken dat ouders en kinderen meer plezier krijgen in (voor)lezen. Kinderen die aangemoedigd worden om te lezen en die ouders hebben die veel voorlezen, maken meer ‘leeskilometers’. Daardoor worden ze beter in lezen en lezen ze met meer plezier. Landelijke BoekStartdag Op zaterdag 3 juni vieren we in 9 gemeenten de landelijke BoekStartdag. Voor ouders en kinderen van 0-3 jaar is er in de bibliotheek een ochtend georganiseerd met
Leren en ontwikkelen verschillende activiteiten. Ouders kunnen met hun kindje een beleefpad bewandelen, kinderen kunnen op de foto met de BoekStartbeer en uiteraard zijn er mooie prentenboeken voor deze doelgroep beschikbaar. Voor de oudere kinderen is er een silhouetten quiz. Na afloop krijgen de ouders een goodiebag mee. BoekStart in de kinderopvang BoekStart in de kinderopvang is een leesbevorderingsprogramma voor de kinderopvang. Het is een uitbreiding van BoekStart, om kinderen van 0-4 jaar, hun ouders en pedagogisch medewerkers intensief met boeken en lezen in aanraking te laten komen via de kinderopvang. De bibliotheek ondersteunt met een aantrekkelijke (voor)leesplek in de kinderopvang, met een collectie geschikte boekjes, deskundigheidsbevordering van pedagogisch medewerkers, het betrekken van ouders, een voorleesplan en samenwerking in een leesbevorderingsnetwerk. De Bibliotheek op school in het primair onderwijs (dBos) Met de Bibliotheek op school slaan onderwijs, de bibliotheek en de gemeente de handen ineen en is er dagelijks aandacht voor leesplezier en mediawijsheid op school én thuis. We willen leerkrachten ondersteunen in de taak om leesbevordering een plek te geven in het dagelijks onderwijs. Daarnaast willen we kinderen en jongeren stimuleren om meer te lezen. De bibliotheek helpt op basisscholen en middelbare scholen om deze doelen te bereiken. Dat doen we met deskundige educatiemedewerkers, met inspirerende boeken, met mooie activiteiten voor de verschillende leerjaren en met een goede digitale lees- en leeromgeving. De samenwerking met school wordt vormgegeven via een aantal vaste bouwstenen, namelijk expertise, leesomgeving en collectie en de digitale diensten. Daarnaast wordt een aantal bouwstenen gebruikt die altijd in ontwikkeling zijn, om zo de cirkel van opbrengstgericht werken elke keer weer te verbeteren. Dit doen we door na de afname van de monitor in gesprek te gaan met directeur en leescoördinator van de school. We bespreken de resultaten en vanuit deze resultaten kiezen we de speerpunten waar school en bibliotheek in het nieuwe schooljaar samen aan gaan werken. Bij po maken we gebruik van alle bouwstenen. > 15
Leren en ontwikkelen Lezing Naomi Smits Op woensdag 24 mei geeft Naomi Smits 2 lezingen voor alle leescoördinatoren en leerkrachten waarmee wij samenwerken. Deze lezingen hebben wij voor alle 9 Bindgemeenten georganiseerd vanuit de netwerkbijeenkomsten die wij 2 keer per jaar met onze leescoördinatoren hebben. ‘s Middags is de lezing in scholengemeenschap Stad & Esch waar ook Bibliotheek Diever gehuisvest is. ’s Avonds is er een hybride lezing vanuit Biblionet Drenthe. In totaal hebben 111 leerkrachten de lezing gevolgd. Naomi Smits is leerkracht, leescoördinator, tekstschrijver en columnist. Tijdens de lezingen gaat het vooral over haar laatste boek Wie niet leest is gek. Ze spreekt over hoe leerlingen aan het lezen te krijgen. Heel Nederland Leest Heel Nederland leest in november het boek Sonny Boy van Annejet van der Zijl, een van de bekendste en meest gelezen literaire Nederlandse non-fictieschrijvers. Ook in Drenthe krijgen bezoekers van de bibliotheek deze maand het boek cadeau. Om mensen te stimuleren Sonny Boy te lezen en hen gelegenheid te bieden hun ervaringen met andere lezers te delen, wordt er op 21 november in meerdere bibliotheken in Drenthe gelijktijdig een boekbespreking van Sonny Boy georganiseerd. > De grootste eenmalige leesclub van Nederland. Via een livestream is er eerst een kort interview met schrijfster Annejet van der Zijl. Zij vertelt onder meer hoe Sonny Boy het Nederland Leest geschenkboek is geworden. Daarna wordt het boek onder leiding van een ervaren boekbespreker per groepje besproken. Annejet van der Zijl verzorgt de lezing in Bibliotheek Smilde. Na afloop signeert zij haar boeken. Er komen 12 bezoekers. Oktober Kindermaand en Kinderboekenweek Tijdens de twee weekenden van de Kinderboekenweek kunnen kinderen in elke gemeente een kookworkshop volgen in de bibliotheek. Het thema van de Kinderboekenweek is Bij mij thuis. Kinderen van 6 tot en met 12 jaar leren tijdens deze workshop hoe ze zelf gerechten uit verschillende culturen kunnen maken. Onder leiding van een professionele kok maken ze lekkere hapjes die misschien bij henzelf of bij hun buren of klasgenoten thuis worden gegeten. • 16
Werken aan geletterdheid Drenthe leest – Werken aan geletterdheid Lezen blijft ook voor oudere doelgroepen erg belangrijk Nederland, en dus ook Drenthe, kent een steeds grotere groep mensen die laaggeletterd is. In de provincie Drenthe is gemiddeld 11% van de inwoners laaggeletterd, maar in sommige delen van de provincie loopt dit percentage op tot wel 18%. Lezen en leesbevordering is dus niet alleen een punt van aandacht voor de jeugd. Voor de ontwikkeling van taalvaardigheid blijft lezen ook in latere levensfasen en voor oudere doelgroepen belangrijk. Laaggeletterden hebben moeite met lezen, schrijven, rekenen en werken met de computer. Er is steeds meer aandacht voor de rol die basisvaardigheden spelen in de zelfredzaamheid van inwoners: taal is een middel om te kunnen deelnemen op het werk en in het dagelijks leven. Ook in Drenthe is er volop aandacht voor laaggeletterdheid. Alle Drentse bibliotheken participeren in het Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe. Gemeenten nemen over het algemeen de regierol op zich. Bibliotheken nemen deel aan de gemeentelijke netwerken. De uitvoering van het werken aan geletterdheid is veelal belegd in het Taalhuis. Taalhuis/Taalpunt In iedere gemeente is een Taalhuis of een Taalpunt in de bibliotheek. Daar kun je terecht als je hulp nodig hebt met bijvoorbeeld taal, rekenen of werken op de computer. Of als je Nederlands als tweede taal aan het leren bent. Je vindt er eenvoudige boeken en oefenmaterialen. Het Taalhuis/Taalpunt is er voor mensen die: • de post van de gemeente niet kunnen begrijpen • de kleinkinderen niet kunnen voorlezen • moeten solliciteren, maar niet goed kunnen schrijven • niet met de computer overweg kunnen • de boodschappen moeten onthouden, omdat ze geen boodschappenbriefje kunnen schrijven • Nederlands als tweede taal aan het leren zijn > 17
Werken aan geletterdheid Organisatie Het Taalhuis wordt gecoördineerd door een professional van het Alfacollege. Er wordt gebruikgemaakt van de materialen van Stichting Lezen en Schrijven. Met name in Taalpunt Eelde zijn het afgelopen jaar veel nieuwe taalvrijwilligers ingeschreven. Zeven van deze nieuwe taalvrijwilligers hebben de basistraining van vier dagdelen gevolgd, verzorgd door de Taalhuiscoördinator. Tijdens de evaluatie gaven de nieuwe taalvrijwilligers het aan het erg prettig te vinden om een vervolgbijeenkomst te hebben bij wijze van intervisiemoment. Deze intervisie – het bespreken van zaken die je als taalvrijwilliger tegenkomt – heeft na de zomer plaatsgevonden. Voor alle vrijwilligers worden vrijwilligersbijeenkomsten georganiseerd. Er wordt bijgepraat, er worden ervaringen uitgewisseld en er worden nieuwe materialen aangedragen. Resultaten • In 2023 zijn er 24 taalvrijwilligers actief die in totaal 31 cursisten begeleiden. • We werken met een nieuwe systeem, genaamd Match. Hierin worden de vrijwilligers aan de deelnemers gekoppeld en wordt de voortgang bijgehouden. Om de 8 weken wordt geëvalueerd. • De eerste gesprekken voor een Taalcafé in Zuidlaren zijn gevoerd. De verschillende partijen zijn enthousiast. Er zijn 2 vrijwilligers gevonden die het willen begeleiden. Wordt vervolgd in 2024. • De Rotary in Zuidlaren heeft een project genaamd Verhalen van de kleine prins georganiseerd. 3 kunstenaars werken de maand september aan 2 schilderijen van 2.10 bij 2.60 m die vervolgens geveild worden. De opbrengt van de veiling gaat naar het Taalhuis. Week van Lezen en Schrijven Van 8 tot en met 15 september is het de Week van Lezen en Schrijven. Deze week is er extra aandacht voor het verminderen en voorkomen van laaggeletterdheid in Nederland. Zo’n 2,5 miljoen volwassenen hebben moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak missen zij ook digitale vaardigheden om goed om te gaan met een computer, smartphone en tablet. • 18
Iedereen is welkom en doet mee Heel Drenthe doet mee De bibliotheek maakt zich sterk voor mensen die minder (digi)taalvaardig zijn De Drentse bibliotheken zijn van mening dat iedereen mee moet kunnen doen. Iedereen is welkom in de bibliotheek, maar de bibliotheek maakt zich in het bijzonder sterk voor hen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. De bibliotheek wil de participatie en zelfredzaamheid bevorderen bij burgers die niet over voldoende (lees-, digi- of gezondheids)vaardigheden beschikken om goed te kunnen meekomen in de maatschappij of die een leesbeperking hebben. Daarmee wordt de sociale cohesie bevorderd en worden ongelijke kansen bestreden. Dat doet de bibliotheek niet alleen, maar in afstemming en samenwerking met andere organisaties. Digitale vaardigheden Klik & Tik Internet wordt steeds belangrijker in het dagelijks leven. Bankzaken regelen, een reis boeken, winkelen of belastingaangifte doen; alles gaat tegenwoordig via internet. Voor wie moeite heeft om de weg te vinden op internet zijn er Klik & Tik-cursussen. De cursus Klik & Tik helpt je vaardig te worden met de computer, tablet en internet. Tijdens de cursus Klik & Tik leer je (in de bibliotheek of thuis) handiger te worden met de computer en het internet. Je leert bijvoorbeeld websites zoeken, e-mailen en hoe je bestanden kunt downloaden. Inmiddels wordt deze cursus in de meeste bibliotheken in Drenthe gegeven. De cursus is ook online, op ieder gewenst tijdstip, te volgen. Digivitaler Digitaal meedoen bij de huisarts en het ziekenhuis is een van onze speerpunten in 2023. Hiervoor gebruiken we het lesprogramma Digivitaler van Stichting Digisterker. Wie minder (digi)taalvaardig is, kan terecht bij de bibliotheek voor taal- of computerlessen of bij een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). Dienstverlening van overheden en bedrijven is steeds vaker digitaal. Wie dat ingewikkeld vindt, kan terecht bij een IDO. Niet alleen met vragen over de online dienstverlening van de overheid, maar ook met vragen over online bankieren, toegang tot zorgportalen enzovoort. 19 Informatiepunt Digitale Overheid De veranderingen op digitaal gebied gaan snel. Veel (overheids)organisaties zijn online bereikbaar en bieden daar apps, aanvraagformulieren en betaalmogelijkheden aan. >
Iedereen is welkom en doet mee Bovendien is dit jaar de oude vertrouwde acceptgirokaart verdwenen en wordt de noodzaak om zaken digitaal te regelen steeds groter. Veel mensen groeien erin mee, maar lang niet iedereen. Voor mensen die niet goed mee kunnen in de digitale wereld bieden we hulp in onze bibliotheken, met het Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). Bij deze IDO’s kan iedereen terecht die vragen heeft over de online dienstverlening van de overheid, maar ook met vragen over online bankieren, huisartsenportalen, ziekenhuisportalen en hulp bij het aanvragen van informatie, hulp of subsidies. Ook buiten onze bibliotheken kunnen mensen terecht met hulpvragen. Zo zijn er IDO-spreekuren op plekken waar mensen die onze hulp het hardst nodig hebben regelmatig komen. Bijvoorbeeld bij huisartsenpraktijken, in buurthuizen en wijkcentra. Naast de hulp in onze IDO’s bieden we gratis cursussen aan waarin digitaal mee kunnen doen centraal staat. Tijdens deze cursussen leren mensen hoe ze handig gebruik kunnen maken van de online wereld. Ze leren 20 hoe ze hun apparaten zoals tablets, smartphones of laptops eenvoudig kunnen bedienen en hoe ze bijvoorbeeld hun DigiD gebruiken. Daarnaast oefenen ze met zorgportalen en informatie zoeken en vinden op bijvoorbeeld overheidssites. • • In Tynaarlo is het aantal openingsuren van de IDO-punten 4,5 uur per week • 3 IDO-punten
Activiteiten in Tynaarlo Er is zóveel te doen in onze bibliotheken… Wat er te beleven is in de bibliotheken van Tynaarlo BoekStartdag Op de landelijke BoekStartdag op 3 juni is er een inloopochtend in Bibliotheek Eelde. Via een beleef- en ontdekpad leren ouders en grootouders hoe ze voorlezen nog leuker kunnen maken, welke boeken geschikt zijn en wat voor leuks je met de boeken kunt doen. Voor de oudere broers en zussen is er een silhouettenspeurtocht van boekfiguren. Kookworkshop In de Kinderboekenweek met als thema Bij mij thuis organiseert Bibliotheek Zuidlaren een kookworkshop voor kinderen. Met een echte kok maken en proeven 19 kinderen gerechten uit verschillende culturen en voeren ze mooie gesprekken. Bieb Vertelpaal De Bieb Vertelpaal is een innovatief instrument waarmee de bibliotheek de ervaringen en kwalitatieve feedback van de bezoekers kan meten. Met een omgebouwde ANWBpraatpaal worden vragen gesteld in videovorm en kan de bezoeker hardop antwoord geven. Voorleeskampioen Ella Salomons van OBS Ter Borch is de nieuwe voorleeskampioen van de gemeente Tynaarlo. De Nationale Voorleeswedstrijd is een leesbevorderingsproject voor leerlingen uit de groepen 7 en 8 van de basisschool. Deze wedstrijd laat zien dat voorlezen niet alleen belangrijk, maar vooral erg leuk is. 21 •
Cijfers Tynaarlo SPREIDING 2023 Bibliotheek IDO-locaties dBos-locaties po dBos-locaties vo BoekStart-locaties Taalhuis BiebFabriek Afstand tot bibliotheek (in km)* Inwoners per gemeente BEZOEKERS Bezoekers in de bibliotheek Bezoekers via de website** Bezoekers IDO1 LEDEN Betalend Jeugd Start (nieuw abonnement – gratis instap) Overig Totaal leden dBos-leerlingen Totaal aantal E-bookaccounts*** Waarvan actief*** COLLECTIE Boeken AVM Tijdschrift Totaal collectie Nieuwe titels E-books*** Luisterboeken*** Pressreader*** 3 3 17 - 13 1 1 2,1 km 34.736 2023 Totaal uitleningen online 101.649 221.938 964 2023 2.274 5.448 718 193 8.633 3.888 9.270 5.711 2023 57.114 790 2.395 60.299 6.619 40.947 13.102 7.000 * Bron: www.cbs.nl ** De website van de bibliotheken is in 2023 vernieuwd. Websitebezoekers van de Bind-bibliotheken worden als geheel geteld. De afzonderlijke vestigingen worden niet meer geteld. *** Cijfers zijn beschikbaar per stichting. Onder stichting Biblionet Drenthe vallen bibliotheken van de gemeenten Aa en Hunze, Borger-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Meppel, Midden-Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld Noot 1 Voor de Bind-bibliotheken als totaal PROGRAMMERING1 Kennis en informatie Educatie en ontwikkeling Leesbevordering en literatuur Ontmoeting en debat Kunst en cultuur Totaal activiteiten Kennis en informatie Educatie en ontwikkeling Leesbevordering en literatuur Ontmoeting en debat Kunst en cultuur Totaal deelnemers 137.368 2023 99 635 384 300 75 1.493 1.375 6.357 5.723 5.048 1.756 20.259 UITLENINGEN Boeken AVM Tijdschrift Totaal uitleningen fysiek Totaal uitleningen dBos E-books*** Pressreader*** Luisterboeken*** 2023 153.228 1.592 8.916 163.736 28.551 86.084 21.763 29.521 22
Drentse bibliotheken Peize Eelde Roden Zuidlaren Vries Norg Annen Gieten Gasselternijveen Assen Boven-Smilde Rolde Smilde Borger Nieuw-Buinen Valthermond Diever Vledder Dwingeloo Emmermeer Emmerhout Emmen Aalden Havelte Ruinen Oosterhesselen Ruinerwold Nijeveen Dalen Meppel De Wijk Alteveer/Kerkenveld Coevorden Zuidwolde Schoonebeek Hoogeveen Nieuw-Amsterdam Klazienaveen Erica Sleen Bargeres Beilen Westerbork Schoonoord EmmerCompascuum Odoorn Nieuw-Weerdinge Bibliotheek op school BiebFabriek/Fab Lab Bibliotheek Servicepunt Bibliobus IDO BoekStart Taalhuis Gemeente Tynaarlo Bibliotheken: 3 IDO-punten: 3 dBos-locaties po: 17 BoekStart-locaties: 13 Taalhuis: 1 BiebFabriek/Fablab: 1 23
Colofon Bibliotheken Tynaarlo, 2024 Tekst Biblionet Drenthe, werkgroep jaarverslagen Cijfers Biblionet Drenthe, Jan Jakob Steenbergen Eindredactie Biblionet Drenthe, Pam Miedema Foto’s © Shutterstock Illustraties © Shutterstock/StonePictures Ontwerp © Go Puck Digitale uitvoering Online Touch
1 Online Touch