GROEI&BLOEI www.groei.nl alles over tuinen en tuinieren Floral design De ambachtelijke graskunst van bloemstylist Marion Lemmen Biologische bollen Je koopt niet alleen een bol, maar ook een stuk natuur Online planten kopen Zo werkt het aan de achterkant van een webshop Indian summer 10 vlammende herfstheesters volgens Modeste Herwig Tuin van het jaar
DeWit tuingereedschap, voor vakmensen en liefhebbers. dewit.eu GROEI&BLOEI HET BEWAREN WAARD IN GROEI & BLOEI STAAT IEDERE MAAND VEEL INFORMATIE VAN BLIJVENDE WAARDE. MET DE VERZAMELBAND BEWAAR JE ALLE NUMMERS MOOI EN OVERZICHTELIJK BIJ ELKAAR. BESTELLEN Je kunt de verzamelband voor een complete jaargang Groei & Bloei voor € 12,95 bestellen via www.tuinen-shop.nl.
REDACTIONEEL COLOFON Lidmaatschap /abonnement Een abonnement op Groei & Bloei betekent automatisch een lidmaatschap van de vereniging Groei & Bloei en omgekeerd. Leden kunnen deelnemen aan de activiteiten van de afdeling in de woonomgeving of andere afdelingen. Het lidmaatschap loopt van 1 januari tot en met 31 december en wordt stilzwijgend jaarlijks verlengd. Bij tussentijdse toetreding is een evenredig deel van de contributie verschuldigd. Contributie 2019: € 69,95. Gemeenten, instellingen en bedrijven € 88,50. Jeugdleden € 25,-. Opzeggen: voor 1 oktober 2019. Schrijf naar Groei & Bloei, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer of e-mail: leden@groei.nl • Wil je zelf lid/abonnee worden of iemand als lid opgeven? Ga naar www.groei.nl of bel 079-3681225. • Heb je vragen over de bezorging? Ga naar www.groei.nl, optie ledenservice, of bel 079-3681225. • Heb je vragen over de contributiebetaling? Bel 079-3681225. • Wijzigt je adres of is je adres onjuist? Ga naar www.groei.nl, optie ledenservice, of stuur een briefje naar Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer. • Wil je een verzamelband bestellen of een nummer nabestellen? Dit kan via de webwinkel van Groei & Bloei: www.tuinen-shop.nl • Heb je groenvragen? Stuur een e-mail naar groenadvies@groei.nl of een brief naar Groenadvies, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer. Deze service is uitsluitend voor leden; vermeld daarom altijd je lidnummer. • Voor overige vragen: Groei & Bloei, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer, telefoon: 079-3681215 e-mail: secretariaat@groei.nl facebook.com/GroeiNL instagram.com/groei_en_bloei youtube.com/user/Groeienbloei1 nl.pinterest.com/groei twitter.com/GroeiNL TIJDSCHRIFT REDACTIE Anne Boot (eindredacteur), Fransje van Dorp, Jasker Kamp (hoofdredacteur), Janine van Nunen (redactiesecretaresse), Sandra Verkic (beeldredacteur), Marianne Vrijhof en Mariëtte van Vucht (online) Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer Telefoon: 079-3681235 E-mail: redactie@groei.nl VORMGEVING M&D vormgevers DRUKKERIJ Moderna Printing, Paal-Beringen DISTRIBUTIE B.V. Aldipress, Utrecht; AMP N.V. Brussel. ISSN 0017-4475 ADVERTENTIEVERKOOP 55COMMUNICATIONS Koelmalaan 350, 1812 PS Alkmaar telefoon: 072-2010140 e-mail: info@55communications.nl PLANTENWEBSHOPS @le_potager_darthur is 17 jaar oud en hij komt uit Brussel. Zijn ouders hebben hem niet zo genoemd. Natuurlijk niet. Die gaven op het gemeentehuis ooit de naam Arthur Motté op. Maar meer dan achtduizend mensen kennen hem als @le_potager_ darthur. Dat zijn allemaal mensen die én van moestuinieren én van Instagram houden. En ze zijn zeer gesteld op Arthurs groene posts, want ze volgen hem op de voet. Even verderop in dit nummer vertelt hij in Instatuin waarom hij op Instagram zit. Een van de redenen: hij wil jongeren tonen dat er een wereld bestaat buiten videogames en telefoonspelletjes. Grappig als je er langer over nadenkt: online mensen proberen over te halen om offline te gaan. Hoe dan ook: de smartphone, tablet en laptop zijn niet meer weg te denken uit deze wereld. Ook niet uit de groenwereld. Zelfs planten kopen kun je namelijk online doen, overal ter wereld, want in de virtuele wereld bestaan geen grenzen. Vier fervente onlinekopers (niet alleen jonkies) komen aan het woord over de vele voordelen ervan. Soms is de reden heel praktisch: het ontbreken van een rijbewijs bijvoorbeeld. Als je dan in een gebied woont waar nauwelijks kwekerijen zijn … Maar hoe gaat dat versturen dan in zijn werk? Het gaat toch om een levend product. Hoe ga je daarmee om? Ik wist het niet, maar nu wel. En jij ook als je dit nummer hebt gelezen. Veel lees- en kijkplezier! © (Gedeeltelijke) Overname van artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en met duidelijke bronvermelding. Jasker Kamp (hoofdredacteur) jasker@groei.nl G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 3
inhoud oktober ONLINE 66 Klik, nog een plant Moest je vroeger naar een kweker toe om planten te kopen, nu kun je ze vanuit je luie stoel bekijken, vergelijken en bestellen. Wat komt er allemaal kijken bij het verzenden van planten, en hoe komen ze aan? 6 BEZIG 8 VERS GEPLUKT 11 COLUMN EDWIN ODEN 12 INSTATUIN 13 TIPS VAN FRANSJE 14 EVERGREEN 4 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 18 KWEKER: HENNY HEMMINK 26 EEN VIJVER ALS TUIN 34 ARBORETUM IN DE ACHTERTUIN 42 LESSEN UIT TOLKAMER: ASTERS 46 KRAMER: BERKHEYA CIRSIIFOLIA 48 HERFSTIGE STRUIKEN
58 PLANTEN Hart voor de bol Huiberts Bloembollen gooide het roer om: ze kweken alleen nog maar bollen op een natuurlijke manier, biologisch. Johanna Huiberts is er stellig over: ‘Wie hart heeft voor alles wat leeft in de tuin, zou biologische bollen moeten kopen. Je koopt ook een stuk natuur.' 52 DE LIEFHEBBERS 54 DILEMMA: ONKRUID OP DE COMPOSTHOOP 62 NIEUW: TUINIEREN MET GINY 76 TUIN-ABC OKTOBER 78 TUINVRAGEN 80 FLORAL DESIGN 85 BRIEVEN 86 AGENDA 90 VOLGENDE MAAND G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 5
BEZIG Rooien Wat doen mensen in de tuin? Dirk Chevalier van Tuinpunt, de Vlaamse afdeling van Groei & Bloei, rooit dahliaknollen in park Vordenstein. De hele zomer stelen de dahlia’s de show op park Vordenstein in de provincie Antwerpen. Het is een indrukwekkende collectie van meer dan 350 verschillende soorten met bloemen in de meeste uiteenlopende kleuren en vormen. En al die knollen moeten de grond uit voor de winter invalt. Dus helpt Dirk Chevalier, de voorzitter van Tuinpunt, zo nu en dan een handje mee. Domein Vordenstein beslaat honderd hectare natuurgebied en is in handen van het Agentschap voor Natuur en Bos. Tuinpunt zorgt onder meer voor de educatieve evenementen in de tuin rondom de statige oranjerie uit 1800. Hier vind je onder meer culinaire tuinen, een vijverdeel, een vierseizoenentuin en een witte tuin. Maar in deze tijd van het jaar gaat de meeste aandacht naar de dahlia’s, want voor het eind van de maand moeten alle 5.000 knollen gerooid zijn. Hier en daar zijn al wat vakken leeggehaald, maar het merendeel van de planten bloeit nog uitbundig. “We proberen die bloei zo lang mogelijk te rekken door steeds de uitgebloeide bloemen weg te halen”, legt Dirk uit. Toch is binnenkort de show echt voorbij “Het beste is om eerst de vorst erover te laten gaan en ze dan te rooien. De plant gaat op die manier vanzelf in rust en de knol neemt alle voedingsstoffen op die nog in de plant zitten.” Omdat ze daar niet op kunnen wachten met zoveel dahlia’s, hebben ze het op Vordenstein anders opgelost. “We knippen ze eerst af, zodat de planten geen bloemen meer maken, en dan laten we ze een tijdje staan. Dat komt min of meer op hetzelfde neer”, legt Dirk uit. “Daarna gaan de knollen naar de vorstvrije winterberging tot ze in mei weer de grond in kunnen.” En ook dan kan het Agentschap weer rekenen op de vrijwilligers van Tuinpunt. Meer info: www.tuinpunt.be of www.natuurenbos.be/vordenstein Tekst en beeld Sandra Verkic 6
BEZIG G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 7
COLUMN Merijn De gelukkige tuinman Edwin Oden is psycholoog en tuinman. Hij schrijft iedere maand een column voor Groei & Bloei. Tuinbuurvrouw heeft een sterke man in de arm genomen. ’s Winters snoeit-ie haar bomen en struiken. In februari zie ik hem, gewapend met een brede grijns, langs mijn tuinhek heen en weer gaan, kruiwagens vol verse knapperige houtsnippers voortduwend - want buurvrouw houdt van natuurlijke paden. Vanaf het moment dat het onkruid de koppige kop opsteekt, staat Handyman met de schoffel op haar grindpad. Ook de rest van het seizoen is hij regelmatig als de grote onkruidverslinder in haar tuin te vinden. En dan heb ik het nog niet gehad over de deuren van haar tuinhuis die hij zo pittoresk Provençaals blauw schildert, haar gasslang die hij op tijd vervangt en haar geiser die hij nakijkt zodra die begint te sputteren. Heel voorstelbaar dus dat tuinbuurvrouw vaak en met gerust hart op vakantie gaat. Ik voel me weleens stikjaloers als ik mister Handyman zie rondscharrelen. Oww, stel je eens voor, denk ik dan, wat heerlijk als al die moetens van de tuin niet constant volledig op m’n eigen schouders zouden drukken. Maar dat gevoel verdwijnt weer snel, ik dop liever mijn eigen boontjes. Mijn planten zijn me namelijk dierbaar, ik weet hoe kwetsbaar ze zijn voor perfect uitgevoerde platwalsingen en - nog ijzingwekkender - het lomp uitgerukt worden omdat ze maar al te vaak worden aangezien voor een blaag van een onkruid. Ik vertrouw er gewoon niet op dat een ander wijs met ze omspringt. Als je beseft dat wij als mensheid voor onze overleving totaal afhankelijk zijn van planten, is het verbazingwekkend hoe weinig mensen er iets van afweten. De meesten kunnen een eik nog niet onderscheiden van een aardappelplant. Maar mijn afkeer van hulp krijgen en vragen heeft nog andere wortels: diep van binnen vind ik het niet stoer als je hulp nodig hebt. Dan red je het niet alleen, dan maak je vast een zootje van je leven, dan ben je die zwakkeling die zoiets simpels als z’n tuin nog niet eens op orde krijgt. Nee, laat mij maar schuiven hoor, ik kan het allemaal prima zelf! En dan, ineens, komt er een engel uit de tuinhemel naar beneden gedaald. Hij landt zachtjes in mijn tuin, glimlacht met een meteen vertrouwd gezicht naar me. Hij spreekt met rustige stem: “Ik zie dat jij veel te doen hebt, zal ik je helpen?” Ik sta als aan de grond genageld in deze bijna Bijbelse scène, en hoor mezelf spontaan zeggen: “Wat fijn dat je er bent, ja graag!” Er is een dubbel wonder gebeurd: ene Merijn heeft mij hulp aangeboden en ik heb die in volle dankbaarheid geaccepteerd. Merijn is geen engel maar gewoon mijn nieuwe collega die zelf ook tuinder is en precies weet hoe je planten vertroetelt. Hij is de man die glashelder mijn ware behoefte ziet. En, niet onbelangrijk, hij weet door de muur te breken die ik daaromheen heb opgetrokken. Eenmaal samen in mijn moestuin, wiedend in de zon, voel ik mij gelukkiger dan anders - het is dat tuingeluk met nog iets erbovenop, iets sprankelends. Bij Merijn zie ik ook iets gebeuren, meehelpen doet hem goed. Ik heb mijn lesje geleerd: wij mensen zijn niet alleen afhankelijk van planten, ook van elkaar.
GROENTIPS Fransjes KooiMAAIER Zaterdag was het grasmaaidag. Dan zette mijn vader een vervaarlijke bril op en haalde Het Ding uit de schuur. Het Ding had hij zelf samengesteld. Het bestond uit eiken latten, wieltjes, meccano-staven en een oude stofzuigermotor. Zodra hij de stekker in het stopcontact stak begon het hartverscheurend te gieren. De jeugd in onze kinderrijke nieuwbouwwijk dromde samen voor ons tuinmuurtje en ik dook van schaamte onder de vensterbank. Na de maaibeurt zag het gazon er niet uit. De ronddraaiende meccano-staven hadden de grassprietjes weliswaar kort geslagen, maar ook lelijk beschadigd. Zelf heb ik me nooit aan een elektrische grasmaaier gewaagd. Het is ook niet nodig, mijn gazon beslaat amper 15 vierkante meter. Ik heb een eenvoudige handkooimaaier die geruststellend reutelt. In oktober gebruik ik hem voor het laatst en dan geef ik ook nog een beetje najaars-gazonmest. Die bevat relatief veel kalium en daarmee help je je grasmat beter de winter door. In haar vrije tijd tuiniert redacteur Fransje van Dorp met veel plezier in haar volkstuin. Op deze plek doet ze verslag van wat haar bezighoudt. HERFSThortensia TUINsucces Genieten van een succes is altijd leuk, maar het mooie van een tuinsucces is dat het zich elk jaar herhaalt. Zo heb ik iedere lente opnieuw veel plezier van mijn hondstanden. Hondstand (Erythronium) is een knolgewas met lelieachtige bloemen en aantrekkelijk gemarmerd blad. Ze staan in een achterafhoekje in mijn volkstuin, met hun hoofd onder de takken van gemeentebeuken en hun voeten in humeuze aarde. Dat de grond op die plek zo humusrijk is, komt omdat ik daar een kleine takkenril heb gemaakt waarin ik ieder jaar afgevallen blad strooi. Allerlei organismen transformeren dit organische materiaal in geurige bosgrond. Voor hondstand is dat ideaal, net als het door boomtakken gefilterde zonlicht. Hondstand is niet goedkoop. De knolletjes moeten vers zijn en direct worden geplant, ze drogen namelijk snel uit. Ik heb een van de makkelijkste: de zachtgele - van oorsprong Amerikaanse - Erythronium ‘Pagoda’. De Europese soort (Erythronium dens-canis) heeft lila bloemen en is wat kritischer. Ik zeg het maar eerlijk: ik houd niet van hortensia’s. Ik vind het blad grof, de bloemschermen te groot en de bloemkleuren hard. Kortom, hun hele verschijning is plomp. Maar niet in oktober! Dan heeft mijn ‘Madame Emile Mouillère’ (ik denk dat ze zo heet) haar felle wit verwisseld voor zachte nuances roze en groen. Bovendien krijgen de bloemschermen iets flodderigs, alsof ze uit hun keurslijf zijn gesprongen. Dat zit zo: wat wij ‘hortensiabloemen’ noemen, zijn feitelijk lokblaadjes, bedoeld om de aandacht te trekken van insecten. Het eigenlijke, piepkleine bloempje zit in het centrum. Als dat is bestoven (en in oktober is dat meestal het geval) nemen de lokblaadjes een andere stand aan. Dan weten insecten dat ze dáár niet hoeven zijn. Dat bespaart energie. In de natuur wordt niets verspild. DE KINDEREN DROMDEN SAMEN VOOR ONS TUINMUURTJE G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 13
EVERGREEN Tuinverbeteraar Groen is hun werk, maar is tuinieren ook hun hobby? Groei & Bloei interviewt en fotografeert groenprofessionals voor de rubriek Evergreen in hun tuin. In aflevering 21 aan het woord: tuinontwerper Eric Meijer. Tekst en beeld Sandra Verkic 14 G R O E I&BL O E I–O K T O BER –2019
EVERGREEN
DE KWEKER CONNAISSEUR Grassen
HENNY HEMMINK Als puber verkocht Henny Hemmink zelfgekweekte bieten en bonen. Eenmaal afgestudeerd, werkte ze twintig jaar in de voedingsindustrie. Uiteindelijk verruilde ze de E-nummers voor P9-potjes en startte een grassenkwekerij. ‘Ik vind het leuk om mensen te laten zien wat je met grassen kunt doen.’ Tekst Fransje van Dorp Beeld Sandra Verkic
REPORTAGE
REPORTAGE VIJVER VERRASSING De ontwerpers van Fons Linders Tuinmeesters bedachten een tuin die vooral bestaat uit een joekel van een vijver - in een woonwijk. Dit bijzondere plan werd bekroond met de titel Tuin van het Jaar 2019. ‘Het is een compleet eigen wereld die je binnenstapt.’ Tekst Edwin Oden Beeld Sandra Verkic
REPORTAGE WOONKAMER zonder dak
REPORTAGE Langs de vijverrand kleurt de tupeloboom (Nyssa sylvatica) prachtig rood. Van apostelboom naar arboretum, de liefde voor bomen zit diep bij Wiecher Huisman. Hij plantte meer dan duizend soorten planten en bomen om zijn droom te realiseren: Arboretum Arcadië. Tekst Nicolien van Doorn Beeld Gert Tabak 36 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019
PLANTEN Indian summer in eigen tuin? Kies voor (kleine) heesters met bladeren die een vlammende herfstkleur krijgen. Als je ze combineert met bloeiende asters, herfstanemonen en monnikskappen geniet je tot diep in de herfst van een kleurrijke tuin. Tekst en beeld Modeste Herwig Herfst heesters 48 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 A ls het kouder wordt, vallen de blaadjes. Bij lagere temperaturen kunnen plantenwortels minder water opnemen en bladeren zorgen nu eenmaal voor veel verdamping. Tussen de bladeren en takken wordt een dun, kurkachtig laagje gevormd en tenslotte wordt het blad afgestoten. Soms zijn er ook nog andere processen in het spel. Hoe dan ook: vóór het blad afvalt en verdort, kunnen er spectaculaire herfstkleuren ontstaan. Door enkele kleine heesters met zo’n opvallende herfstkleur in je tuin te planten verleng je het tuinseizoen tot eind oktober of zelfs begin november, en geniet je vanuit de huiskamer van een kleurrijke herfst. Spektakel Kleinblijvende struiken (of struiken die je kunt snoeien) zijn goed toe te passen in een border of plantvak en laten zich prima combineren met vaste planten. Plant bijvoorbeeld herfstasters eens voor een pruikenboom, de monnikskap (Aconitum carmichaelii) voor een
PLANTEN Schakeringen van rood en geel bij Azalea. Cornus kousa in herfsttooi. kornoelje of herfstanemonen en pluimhortensia’s in de buurt van een Japanse esdoorn. Overigens zijn er ook vaste planten die een herfstkleur vertonen en zo meedoen aan het kleurenspektakel. Dit geldt onder andere voor wolfsmelk (Euphorbia), ruit (Thalictrum), hosta, pioenrozen en stermaagdenpalm (Amsonia). En niet te vergeten: siergrassen. Jaarrond Veel struiken zijn ook heel geschikt als solitair, zeker als het om een soort gaat die ook in het voorjaar of de zomer een mooi beeld geeft. Bijvoorbeeld de pruikenboom Cotinus ‘Grace’, met in de zomer al donker paarsbruin blad. Of hertshooi (Hypericum x inodorum), een klein struikje dat de hele zomer door gele bloemen draagt. Het krentenboompje (Amelanchier) is ook een favoriet, met in het voorjaar witte bloesem en ’s zomers ‘krentjes’ voor de vogels. u HOE ONTSTAAT HERFSTKLEUR? Het pigment chlorofyl (bladgroen) zorgt voor de groene tint in het blad en de stengels. Het is een voor de boom of struik kostbare stof, onmisbaar bij de fotosynthese. Dit proces zorgt met behulp van de energie van het zonlicht voor het grootste deel van de voedselvoorziening van de plant. In de herfst begint de rustperiode van bladverliezende bomen en struiken, aangestuurd door kortere dagen en een lagere temperatuur. Het chlorofyl wordt afgebroken en de belangrijke voedingsstoffen worden opgeslagen in de takken. Andere pigmenten zoals geel (xanthofyl) en oranje (caroteen) worden daardoor aan het licht blootgesteld, zodat er gele en oranje herfstkleuren ontstaan. Het rode pigment anthocyaan (‘bloemenrood’) heeft een beschermende werking en kan worden aangemaakt om blad tegen fel zonlicht en kou te beschermen. Koud weer stimuleert een fellere verkleuring van de herfstbladeren. Na de eerste nachtvorst zijn de herfstkleuren vaak nog intenser. Herfstkleuren worden ook beïnvloed door het klimaat. Is het klimaat zeer zonnig, dan krijg je fellere tinten, vooral rood. G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 49
PLANTEN ONKRUID WEL OF NIET OP DE COMPOSTHOOP? Keuzes maken, we doen het de hele dag door. Ook in de tuin maken we voortdurend keuzes. Welke planten kies je, welke mest is het beste, zaai je in zaaigrond of gaat dat in potgrond net zo goed? In deze serie geven deskundigen hun visie op tuindilemma’s. Aflevering 4: gooi je onkruid wél of niet op de composthoop? Tekst Nicolien van Doorn 54 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019
PLANTEN Johanna Huiberts van Huiberts Bloembollen in Sint-Maartensvlotbrug is er stellig over. ‘Biologische bollen hebben een grote meerwaarde. Je koopt namelijk niet alleen de bol, je koopt ook een stuk natuur.’ Tekst Fransje van Dorp Beeld Jasker Kamp G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 57 WIE HART HEEFT VOOR ALLES WAT LEEFT IN DE TUIN, ZOU BIOLOGISCHE BOLLEN MOETEN KOPEN
PLANTEN Giny’s gewoonten Het begon als hobby. Begin 2013 opende Giny de Jong een kleine hobbykwekerij in het Overijsselse Aadorp. Inmiddels gaat het er professioneel aan toe. Dit jaar verhuisde ze in hetzelfde dorp naar een grotere locatie. Een voormalige boerderij met 5.500 vierkante meter grond. Hier vind je een bijzonder sortiment vaste planten en een grote collectie Dierama. In deze nieuwe serie deelt ze haar ervaringen en praktische tips. Ze trapt af met winterzaaien. Tekst en beeld Giny de Jong 62 B ijna iedereen die dit blad leest heeft weleens een poging gedaan om eenjarigen te zaaien. Van juffertje-in-het-groen tot cosmea, van goudsbloemen tot zinnia’s. Vaak met wisselend succes. Ik spreek regelmatig mensen die verzuchten dat het bij hen altijd verkeerd gaat. Ik zeg dan altijd: probeer eens vaste planten te zaaien. Eigenlijk gaat dit makkelijker dan het binnen voorzaaien van eenjarigen. Vaste planten zaai je vóór de winter en je zaait ze buiten: winterzaaien. Vaste planten bloeien in het voorjaar, de zomer of het najaar. De plant loopt uit, bloeit, wordt bevrucht door bijen, hommels en andere insecten of door de wind, vormt zaad en gaat dan in winterrust. Normaal valt het zaad dan op de grond, er waait zand of blad overheen en in het voorjaar ontkiemen de zaden die op een gunstige plek zijn gevallen. Toch zul je in de meeste tuinen niet veel zaailingen aantreffen: de tuin is te vol, het blad wordt weggehaald of er wordt geschoffeld. Bij het winterzaaien bootsen we de natuur na en maken we de omstandigheden zo ideaal mogelijk om meer kans op succes te hebben. Hoe gaat het in zijn werk? Begin met het oogsten van de zaden. Wacht tot de uitgebloeide bloemknoppen verdroogd zijn en de zaden rammelen. Neem dan een bakje of papieren zakje en schud de zaden erin. Zorg dat ze helemaal droog zijn voordat je ze in een papieren envelop doet. Schrijf de naam van de plant op de envelop. Let hierbij wel op het volgende: niet alle planten komen soortecht terug uit zaad. Dat kan het geval zijn als het om een kruising gaat, dat wil zeggen een plant die is ontstaan uit verschillende ouders. Het laatste deel van de naam van de plant staat dan tussen aanhalingstekens, bijvoorbeeld Helenium ‘Moerheim Beauty’. In dat geval heb je grote kans dat de planten die voortkomen uit de zaden anders zijn dan de moederplant. Maar dat kunnen ook hele mooie exemplaren zijn! En natuurlijk kun je ook altijd zaden kopen.
PLANTEN • Label de pot. Ik doe het altijd dubbelop. Ik steek er een label in, waarop ik met een watervaste dunne stift de naam van de plant, een schatting van de hoeveelheid gezaaide zaden en de datum van zaaien zet. Vervolgens schrijf ik met een watervaste stift een nummer op de rand van het potje en noteer ik in een schrift welke plant bij dat nummer hoort. Vogels zijn namelijk gek op labeltjes. • Graaf dan de pot in, buiten in de tuin, tot een centimeter onder de rand. Eerder zette ik de potten altijd in de koude bak, maar nu staan ze in een randje grond langs de schuur. Er moet wel zon komen, maar het liefst niet de hele dag. goed doorlatend en bevat geen voeding. Dat is ook niet nodig, de zaden bevatten in het begin nog voldoende voeding voor het kiemplantje. • Het zaaien doe je in oktober, dat is de beste maand. Het is nog een beetje warm, soms wat vochtig. Bij sommige zaden is de zaadhuid erg hard en is een langdurige afwisseling van warmte, vocht en kou noodzakelijk om deze huid te doorbreken. • Neem verse zaden! De kans op succes is daarmee het grootst. En het is nogal frustrerend als je een hele winter hebt gewacht en er ontkiemt niets. • Ik gebruik altijd terracotta potten. Die zijn poreus en laten vocht door, zowel van buiten naar binnen als vice versa. Vul de potten met zaaien stekgrond. Deze grond is • De grond moet tot ongeveer een centimeter onder de rand van de pot komen en licht worden aangedrukt. Zaai de zaden. Zaai dun, anders krijg je enorm veel zaailingen. Maar misschien wil je dat ook wel. Ik heb vorig jaar Dictamnus albus (vuurwerkplant) gezaaid. Dat zou een moeilijke plant zijn die lastig te zaaien is en ik had veel zaden, dus ik heb alles wat ik had gezaaid. In het voorjaar zijn de bakjes bijna ontploft! Ik heb nu vier potten waarvan de zaden vrijwel allemaal ontkiemd zijn … Geeft niets, het zijn prachtige planten. • Dek de zaden af met een laagje fijn grit. Niet te dik, maar voldoende om de hele bovenkant te bedekken. Het grit zorgt ervoor dat de toplaag niet te veel uitdroogt, dat de zaden niet wegwaaien of wegspoelen, en het voorkomt dat vogels of muizen direct zien dat er wat te halen valt. • Geef water met een gieter met broes. Daarna mag de natuur haar werk doen. Regen en wind, kou en droogte, alles gaat er een winter lang overheen. En dan, in het voorjaar, als de zon het potje beschijnt en het opeens een paar uur warm is, kan het zijn dat enkele dagen later heel veel zaden in een keer ontkiemen. Je hoeft niet bang te zijn dat ze last hebben van vorst die later nog komt, deze plantjes kunnen best veel hebben. • Laat de zaailingen wat groter worden tot ze minimaal vier blaadjes hebben en goed hanteerbaar zijn. Verspeen ze dan in een zaaitray of in niet al te grote potjes. Hierin komt potgrond waarin wél voeding zit, want dat hebben de plantjes nu nodig. Na een week of zes tot acht, als het potje goed doorworteld is, kun je de planten in de vollegrond zetten. Dit eerste groeiseizoen moeten ze zo groot en sterk worden dat ze daarna de winter in de vollegrond kunnen overleven. Het duurt bij de meeste vaste planten minimaal een jaar voordat ze gaan bloeien. u
FLORAL DESIGN bloemstylist Marion Lemmen wie is zij? hoe werkt zij? waarmee werkt zij? haar inspiratiebronnen? waar werkt ze nu aan? haar favoriete materiaal? favoriete seizoen? Het werk van meesterbinder Marion Lemmen ligt op het snijvlak van ambacht en kunst. Grassen spelen daarin een hoofdrol. In haar Bloembinderij Lemmen in Sevenum staat altijd wel een object om je over te verbazen. ‘Als je jezelf niet regelmatig uitdaagt, gaat alle tijd in de gewone dingen zitten.’ Tekst en beeld Anita Meuleman 80 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019
FLORAL DESIGN 1 Londen “Ik studeerde International Travel in Londen. Een hele leuke tijd. Maar in plaats van een baan als reisleider te zoeken ben ik weer met veel passie en enthousiasme teruggegaan naar de bloemen. Ik ben ermee opgegroeid, mijn ouders hadden al een bloemenshop.” Veel bloemen (1) 1 1 “Ik vind het belangrijk dat mijn winkel echt een bloemenwinkel is: veel bloemen en mooie groene planten. Het achterste gedeelte van de winkel heeft een industriële uitstraling, met een hele mooie lichtval door de daklichten en een antracietkleurige betonvloer. Daar komen mijn objecten en arrangementen mooi uit.” De Groote Peel “Ik kom heel graag in Nationaal Park De Groote Peel, een natuurgebied aan de rand van mijn dorp. Zomer en winter, er is altijd een mooie sfeer. De vele soorten grassen die je daar vindt inspireren me altijd.” Vakmanschap (2) 2 “Inspelend op de botanische trend maak ik graag boeketten met een natuurlijk evenwicht. Ik gebruik weinig blad, maar wel grassen. Klanten vragen specifiek naar natuurlijke plukboeketten met veel kleur. Met goede producten en onverwachte arrangementen probeer ik kennis uit te dragen en vakmanschap uit te stralen. En te zorgen voor een goede prijs-kwaliteitverhouding, zodat de klant graag terugkomt.” Uitdaging (3) “Een aantal jaren geleden heb ik de Proeve van Meesterschap afgelegd. Er was op dat moment meer ruimte in mijn leven en ik was op zoek naar een nieuwe uitdaging, maar wilde wel een project dat dicht bij me ligt. Datzelfde jaar was ik ook in New York en bezocht the High Line van Piet Oudolf. Ik zag de grassen daar in een heel andere omgeving, dat vond ik heel mooi. In zo’n geürbaniseerd gebied zijn ze misschien nog wel veel sterker en je ziet wat het doet voor de hele buurt.” Foto’s: Hans van der Beele 3 Signatuur “In de Proeve van Meesterschap probeer je je eigen signatuur te laten zien. Ik werd echt geraakt door grassen, dacht: dat wordt mijn onderwerp. Er zitten weinig kleuren of bloemen in; het is heel naturel. Ik heb gekeken wat er al gedaan was met grassen, en geprobeerd een nieuwe signatuur te ontdekken door ze te benaderen vanuit een andere hoek.” Doorgroeien “De titel van mijn Proeve is ‘Doorgroeien, Gracieuze Grassen’. Het doel was de schoonheid en eigenschappen van gras laten zien, maar ook een persoonlijke groei in het vak, en collega’s te inspireren met het gewone en toch zo bijzondere materiaal gras. De eigenschappen van gras, zoals structuur, textuur, ritme, beweging en de eigenschap om licht te vangen en heel gracieus te zijn, heb ik weergegeven in objecten met diverse grassoorten.” u 3 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 81
AGENDA eropuit 1 ZE SLUITEN BUITEN Op 28 en 29 september wordt het tuinseizoen op Paleis Het Loo feestelijk afgesloten. Alle activiteiten van de September Tuinmaand komen in dit weekend terug: ga op pad met de tuinbaas en neem een kijkje achter de schermen in de pompenkelder van de fonteinen, de Floriskas of de eigen kwekerij. Daarnaast is er een tuinbeurs met vaste planten, eenjarigen, historische bollen, rozen, dé Ilex crenata ‘Dark Green’ uit de tuinen en meer. Nieuw dit jaar is de bloemschikwedstrijd. Liefhebbers kunnen boeketten maken met eigen materiaal en bloemen uit de paleistuin, de resultaten worden beoordeeld door een vakjury. Vanwege renovatie is het paleis nog gesloten tot medio 2021. Paleis Het Loo, Koninklijk Park 16, 7315 JC Apeldoorn (Gld). Van 10-17 uur. Toegang € 8,50. Info: 055-5772400, www.paleishetloo.nl; Instagram: @paleishetloo, Facebook: /PaleisHetLoo. (foto 1 ) JUBILEUM HERFSTMARKT 2 HERFSTIG GENIETEN Van 5 oktober tot en met 3 november viert Kasteeltuinen Arcen het najaar met de bloemenshow Herfstig! Voor deze florale show met als thema ‘Mysteries van de Herfst’ zijn het kasteel en de tuinen versierd met duizenden chrysanten, calluna’s, heideplanten en andere herfstbloeiers. Kom ook de afsluiting van het tuinseizoen vieren! Kasteeltuinen Arcen, Lingsforterweg 26, 5944 BE Arcen (L). Ma t/m zo van 10-18 uur. Toegang € 17,50. Info: 077-4736010, www.kasteeltuinen.nl; Instagram: @kasteeltuinarcen, Facebook: /kasteeltuinen. (foto 2 ) 86 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 Op 5 oktober is de vijftiende editie van de Herfstmarkt van Groei & Bloei Noordoostpolder. Meer dan vijftig standhouders bieden alles voor huis en tuin, van planten, pompoenen en heerlijke polderproducten tot tuingereedschap, decoratie en kunst. Heb je vragen over je planten? De plantendokter kan ze beantwoorden. Wil je advies over tuininrichting? Er is een tuinontwerper aanwezig die je wellicht verder kan helpen. De beurs is grotendeels overdekt, dus zelfs echt herfstweer is geen bezwaar. (foto 3 ) Herfstmarkt in en om het Aeres VMBO, Balkan 16, 8303 GZ Emmeloord (Fl). Za van 10-17 uur. Toegang € 3,50. Info: www. herfstmarktnop.nl. 3 UITGELICHT
AGENDA BEZOEK EEN KWEKERIJ AALBEEK (L) 28 en 29/9 Pompoen Parade bij Kwekerij Bastin, Nieuwenhuysstraat 29. Verschillende pompoenkwekers met vele tientallen soorten, kalebassen, siervruchten, pompoensoep en nog veel meer. Van 10-17 u; 045-5231475, www.bastin.nl. (foto 4 ) BIERVLIET (Zld) 5 t/m 7/10 Herfst-, Siergrassen- en Asterparty bij In Goede Aarde, Kapitalendam 7. De afterparty van het seizoen. Vr van 9 uzonsondergang, za van 9-17 u, zo van 10-17 u; 0115-402301, www.kwekerij-ingoedeaarde.nl. (foto 5 ) BOSKOOP (ZH) 5 en 6/10 Kwekersdag bij PlantenTuin Esveld, Rijneveld 68-72. Een tuinfeestje met medewerking van bevriende kwekers. Van 10-17 u; 0172-213289, www.esveld.nl. 5 EENRUM (Gr) 5 en 6/10 Herfstsonate bij De Kleine Plantage, Handerweg 1. De afsluiting van het seizoen. Van 10-17 u; 0595-491604, www.dekleineplantage.nl HEERHUGOWAARD (NH) 28/9 Biologische bloembollendag bij Nico Zonneveld, Middenweg 459. I.s.m. Versicolor Tuinontwerp: laat voor € 10,- een bloembollenbeplantingsplan maken (vooraf aanmelden). Van 10-16 u; 06-40308610, www.versicolor.nl. KATWIJK (ZH) 3 t/m 5/10 Laatbloeiers in de tuin bij Festina Lente tuin, 1e Mientlaan 13. Met veel planten uit de Dutch Wave. Op 5 oktober om 14 uur een demonstratie vermeerderen met een rondleiding over de kwekerij (€ 2,50 p.p.). Van 10-17 u; 0624608005, www.festinalentetuin.nl. (foto 6 ) OBDAM (NH) Iedere vrijdag en zaterdag in oktober. Herfst en Grassen bij De Morgen, Obdammerdijk 21. Met wuivende 4 grassen en herfstbloeiers. Van 10-17 u; 06-25046056, www.newgenerationplants.nl. BEZOEK EEN TUINBEURS/-FAIR LASNE (Couture-St-Germain, B) 4 t/m 6/10 Planten- en Tuinfeest bij de voormalige abdij van Aywiers, Rue de l’Abbaye 14. Met 200 professionals uit de tuinwereld. Vr van 12-18 u, za en zo van 10-18 u; 02-6332021, www.aywiers.be. (foto 7 ) LISSE (ZH) 4 en 5/10 Bloembollenmarkt bij Keukenhof, Stationsweg 166A. Met tientallen bollenkwekers. De tuinmannen verzorgen plantdemonstraties en geven tips. Van 10-16.30 u; www.keukenhof.nl. (foto 8 ) LOCHRISTI (B) 11 t/m 13/10 Tuindagen in het Park van Beervelde, GPS: Beerveldse Baan 33. Met ruim 200 exposanten. Van 10-17 u; 09-3568182, www.parkvanbeervelde.be. (foto 9 ) KALMTHOUT (B) 7/10 Plantendag bij Arboretum, Heuvel 8. Met meesterkwekers en verzamelaars uit binnen- en buitenland. (foto 10) Van 10-17 u; 03-6666741, www.arboretumkalmthout.be. 6 MOLENHOEK (NB) 27/10 Plantenruilbeurs bij Jardin de Louise, Middelweg 12A. Met gescheurde en gestekte planten, plantjes die ‘over’ zijn, en oogstproducten zoals jam. Ook als je zelf niets inbrengt ben je welkom. Van 10.30-ca. 12 u; www.nijmegen.groei.nl. EN VERDER 7 APPELTERN (Gld) 13/10 Zondagse Picknick: Oogstfeest bij De Tuinen van Appeltern, Walstraat 2a. Onder het genot van een hapje en een drankje leer je over de natuurlijke tuin. Van 11-17 u; 0487-541732, www.appeltern.nl. u G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 87
GROEI & BLOEI SEPTEMBER 2019 GROEI & BLOEI JULI/AUGUSTUS 2019 GROEI & BLOEI JUNI 2019 JUNI 2019 WORD OOK LID GROEI&BLOEI www.groei.nl PROFITEER VAN ALLE VOORDELEN: √ 10 X GROEI & BLOEI THUIS IN DE BUS √ LID VAN DE LEUKSTE GROENVERENIGING MET CURSUSSEN, WORKSHOPS EN TUINEXCURSIES √ KORTING BIJ TUINCENTRA, KWEKERIJEN EN EVENEMENTEN √ GROEI & BLOEI GRATIS OP JE TABLET √ GRATIS GROENADVIES KIES VOOR KORTING OF EEN CADEAU Zzzzzzzoem Hoe maak je wilde bijen gelukkig? alles over tuinen en tuinieren AP LEVEN EN LATEN LEVENDe tuin is van ons allemaal GROEI&BLOEI www.groei.nl alles over tuinen en tuinieren JULI/AUG 2019 € 7,95 AP BOEKETTEN UIT EIGEN TUIN VAN PROFESSIONELE PLUKKERS ALSJEBLIEFT, Rare snuiters Exoten doen het goed in onze polder Gedaantewisseling Hoe een oud bedrijventerrein veranderde in een moestuin Lessen uit Tolkamer De grassen van tuinontwerper Jelle Grintjes Ondergewaardeerd De lijsterbes verdient meer respect, vindt kweker Sietske Metz GROEI&BLOEI www.groei.nl alles over tuinen en tuinieren SEPTEMBER 2019 € 7,95 AP HOE GROOTS KLEIN KAN ZIJN Meesterwerken op postzegelformaat GA VOOR DE AANBIEDING NAAR WWW.GROEI.NL/WORDLID nu extra voordelig! € 4 95 TERUGBLIK GARDENISTA Nieuwe RUBRIEK OF GEEF EEN LIDMAATSCHAP CADEAU
VOLGENDE MAAND Het NOVEMBERnummer ligt vanaf 17 oktober in de winkel. Onderscheidend Bij het ontwerpen van beplantingen speelt contrast een belangrijke rol. Jelle Grintjes heeft er het nodige over te vertellen. Slijp die schaar Als tuinier ben je nergens zonder tuin-gereedschap. Goed onderhoud is belangrijk, maar hoe? Techneut Maarten te Meij geeft een workshop. Herfstpracht De tuin van Hannie van Hoeve is zelfs in november nog fraai. “Het plantenorkest speelt bij mij het hele jaar door.” Op hoog niveau Voor Coby Pletting werd het tuinieren steeds lastiger. Om minder te hoeven bukken ontwierp ze een heuse bakkentuin. + 90 G R O E I&BL O E I– OK T OB E R –2019 Kweker van bonsai; Giny over aaibare planten; slimme oplossingen voor een makkelijke tuin; liefhebber van rododendrons en nog veel meer.
1 Online Touch